KKTC’de Mevduat-Kredi Faiz Farkı Sorunu ve Çözüm Yolları

Doğu Akdeniz ÜniversitesiMağusa, 28 Mayıs 2010

M.A. Yunus RahmioğluYönetim Kurulu Başkanı

Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği

2

KREDİ FİYATLAMASINDA DİKKATE ALINAN RİSKLER

i. Dış Etkenler -Ekonomik Konjektür -Siyasi İstikrar -Müzakere Süreci ii. İç Etkenler -Mali Riskler Kredi, likidite, kur ve faiz riskleri

-Rekabet Koşulları -Kaynak Maliyetleri

3

Mali Riskler

Bankalarda elde edilen fonlar, yatırım alternatifleri arasında dağıtılırken alınan kriter, her alternatifin risklilik derecesi ve buna karşılık getiri miktarıdır.

Mali riskler, bankaların ve sektörün kendi yapı ve operasyonlarından kaynaklanan risk grubudur. Bu riskler faiz riski, kur riski, kredi riski, piyasa riski ve likidite riski gibi risklerdir.

4

Faiz RiskiKKTC bankacılık sektörünün, kısa vadelerde faize duyarlı pasiflerinin faize duyarlı aktiflerinden daha fazla olması, mevduat gibi kaynakların varlıklara göre daha kısa sürelerde yeniden fiyatlandırılması sonucunu doğurmaktadır.

Varlık ve yükümlülüklerin yeniden fiyatlama dönemlerindeki bu uyumsuzluk, aktif ve pasiflerin faiz oranı değişikliklerine karşı olan duyarlılıklarını arttırmaktadır. Kur RiskiKurlardaki değişmelerden kaynaklanan kazanç ve kayıplarla ilgilidir. Kur riski, yabancı paraya dayalı işlemlerde, yabancı paraların yerli paraya ya da birbirlerine karşı değerlerinin değişmesi halinde ortaya çıkar, sonuçta bu da kar veya zarara yol açar.

5

Kredi RiskiPotansiyel kayıplar açısından büyük önem taşır. Kredi riski müşterilerin geri ödeme sıkıntısına düşmelerinden kaynaklanır, kullandırılan kredinin geri dönmeme halini ifade eder. Kredinin geri dönmemesi, borcun tamamen veya kısmen kaybına neden olur.

Mali riskler arasında en önemli olanı ve bankaların yönetimine en çok dikkat ettiği risk türüdür

Likidite RiskiÖzellikle kısa vadeli varlıklarının yine kısa vadeli taahhütlerini karşılayamama durumunda ortaya çıkar. Likidite riskine bakıldığında, mevduat sahiplerinin kısa vadeleri tercih ederken, yatırım sahiplerinin daha uzun vadeleri aramasının, KKTC bankacılık sektörünün aktif ve pasiflerinin vade yapılarına da yansıdığı görülmektedir.

6

Piyasa Riski

Piyasa riski, bankaların sahip oldukları bir ya da birden fazla ticari varlığın veya tutmuş oldukları pozisyonların finansal piyasalardaki dalgalanmalardan kaynaklanan faiz, kur ve hisse senedi fiyat değişmelerine bağlı olarak zarar etme veya beklenenden düşük seviyede kâr etme halini ifade eder.

Kurumların Risk Alma İştahı

Mevduat ve diğer taahhütlerini riske etmeyecek şekilde, arzu edilen portföyün oluşumunda bir kurumun almayı düşündüğü hesaplı ve yönetimince kabul edilebilir risk oranıdır.

7

Rekabet Koşulları

•KKTC iç piyasasında, bankacılık hizmetlerini kullananlar açısından “perfect competition” şartları mevcuttur. 23 banka faaliye göstermektedir.

•Fiyat önemli bir etken olmakla birlikte, talebi belirleyen tek etken değildir.

•Hizmet kalitesi, talebi etkileyen önemli faktörlerden biridir.

•Hizmetin çeşitliliği, yapısı, teknoloji, reklam ve benzeri faktörler talebi etkilemektedir.

•Bu faktörlere bağlı olarak ürün ve hizmetlerin fiyatları çeşitlenmektedir.

8

Kaynak Maliyetleri• KKTC’de faaliyet gösteren ticari bankalarının fon kaynaklarının en önemlisi, topladıkları mevduatlardır. Aralık 2009 itibarıyla mevduatlar, toplam pasifler içerisinde yaklaşık %84’lük oranla sektörün ana fon kaynağıdır

•KKTC bankalarının sermaye piyasası ve para piyasalarından kaynak sağlama imkanları olmadığı gibi, uluslararası finans kuruluşları gibi dış kaynaklara ulaşıp daha ucuza finansman sağlama imkanına sahip olmamaları paçal maliyetlerini artırmaktadır.

• Mevduata ödenen faizlere ilaveten, yüksek kaynak maliyetlerine neden olan unsurlar: -TMSF primleri -Disponibilite -Mevduat munzam karşılıkları -İşletme maliyetleri -Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA)

• Yasal takibe intikal etmiş kredilerin hukuki ve icra süreçlerinin oldukça yavaş yürümesi; özellikle vadesinde ödenmeyen alacaklar banka kaynaklarının akışkanlığını azalttığı gibi, kaynak maliyetlerini de artırmaktadır. İleride oluşabilecek TGA oranları, maliyet hesaplamalarında önemli bir faktördür.

9

Tablo 1-Vadelere Göre Mevduat Yapısı

     Vadesiz 1 Ay Vadeli 3 Ay Vadeli 6 Ay Vadeli 1 Yıl Vadeli Toplam

Ara. 2009 868,048,561.90 4,560,994,106.19 406,576,200.30 160,091,428.49 509,357,480.85 6,505,067,777.73

%   13.34   70.11   6.25    2.46     7.83 100.00

Tablo 2-Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri (2009)

TL(‘000) USD (‘000)Toplam Aktifler: 7,782,630 5,168,778Özkaynaklar: 792,114 526,077Toplam Mevduatlar: 6,505,067 4,320,294Toplam Plasmanlar: 3,976,296 2,640,828

Aralık 2009 itibarıyla mevduatlar, toplam pasifler içerisinde yaklaşık %84’lük bir payla sektörün ana fon kaynağı olmaya devam etmektedir. Üç aya kadar olan mevduat toplamı, sektör mevduatlarının %90’ını oluşturmaktadır.

10

Kredi/Mevduat Oranı Gelişimi

Tarih Mevduat Brüt Krediler Kullanım Oranı TGA Oranı

2006 4,681.30 2,318.20 %49.52 %8.1

2007 4,937.40 2,734.80 %55.39 %9.9

2008 5,563.20 3,402.30 %61.16 %9.35

2009 6,505.06 3,976.30 %61.10 %10.89

11

Kredilerin Sektörel Dağılımı

2007 2008 2009 % % %

Şahsi ve mesleki borçlar: 40.64 45.10 46.75

Kamu Kredileri: 32.50 33.00 33.00

Ticaret sektörü kredileri: 20.20 16.67 15.22

Bina ve inşaat sektörü: 4.00 3.20 2.30

12

Aylar Mevduat Gün Faiz Faiz Stopaj Net Faiz Sonraki Munzam Dispon. Mevduat Munzam Alınan

Munzam

Mİktarı Sayısı Oranı Miktarı Kesintisi Miktarı Döneme Karşılık Kesintisi Sigorta Karşılık Karşılık

8.25% 12% Aktarılan Kesintileri Fonu Kullanıl. Faizleri

TL TL TL TL TL 8% 10% TL Gün 5.00%

Ocak 100,000.00 31 8.25 700.68 84.08 616.60 100,616.60 8,049.33 10,061.66   365 402.47

Şubat 100,616.60 28 8.25 636.78 76.41 560.37 101,176.97 44.83 56.04   334 2.05

Mart 101,176.97 31 8.25 708.93 85.07 623.86 101,800.83 49.91 62.39 254.50 306 2.09

Nisan 101,800.83 30 8.25 690.29 82.84 607.46 102,408.29 48.60 60.75   275 1.83

Mayıs 102,408.29 31 8.25 717.56 86.11 631.45 103,039.74 50.52 63.15   245 1.70

Haziran 103,039.74 30 8.25 698.69 83.84 614.85 103,654.59 49.19 61.49 259.14 214 1.44

Temmuz 103,654.59 31 8.25 726.29 87.16 639.14 104,293.73 51.13 63.91   184 1.29

Ağustos 104,293.73 31 8.25 730.77 87.69 643.08 104,936.80 51.45 64.31   153 1.08

Eylül 104,936.80 30 8.25 711.56 85.39 626.17 105,562.98 50.09 62.62 263.91 122 0.84

Ekim 105,562.98 31 8.25 739.66 88.76 650.90 106,213.88 52.07 65.09   92 0.66

Kasım 106,213.88 30 8.25 720.22 86.43 633.79 106,847.67 50.70 63.38   61 0.42

Aralık 106,847.67 31 8.25 748.67 89.84 658.83 107,506.50 52.71 65.88 268.77 31 0.22

  107,506.50 365 8.25 8,530.11 1,023.61 7,506.50 107,506.50 8,600.52 10,750.65 1,046.31 416.09

Tablo 3-Kaynak Maliyeti

13

Mevduat Ödenen Ödenen Toplam Munzam Munzam Net Net Maliyet

Miktarı Faiz+Stp Mevduat Ödemeler Karşılık Karşılık Faiz Geliri Ödemeler Oranı

    Sig. Fonu   Faiz Geliri Faiz Stopajı      

8,530.11 1,046.31 9,576.42 416.09 49.93 366.16 9,210.27 9.21100,000

Kullanılabilir Mevduat 80,648.83Kullanılabilir Mevduata göre maliyet 11.42

Tablo 3-Kaynak Maliyeti

Örnek olması bakımından toplam sektör mevduatının ortalama %70’ini oluşturan 1 ay vadeli mevduatlar dikkate alınarak maliyet hesabı yapılmıştır. Maliyeti hesaplaması, 1 ay vadeli mevduatın yanısıra bankacılık sisteminin diğer vadeli ve vadesiz kaynakları ile bankalararası para piyasasından sağlanan kaynaklar ve diğer pasifleri içeren bir havuzun maliyeti anlamına gelmektedir.

14

Tablo 4-Maliyet/Başabaş Analizi

     

Alınan Mevduat 100,000.00 1 ay vadeli mevduat

Aylık Faiz Oranı (%) 8.25  

1 yıllık 8,530.11 Aylık kapitalize edilmek suretiyle

Top. Yıllık Mükellefiyet 108,530.11 Ana para + 1 yıllık faiz miktarı

     

Munzam Karş Oranı(%) 8.00 Aylık toplam mevduat bakiyesi üzerinden

Disponibilite Oranı (%) 10.00 Aylık toplam mükellefiyetler üzerinden

Öd Munzam Miktarı 8,600.52 Tablo 3'ten

Genel Dispon Miktarı 10,750.65 Tablo 3'ten

TMSF kesintisi (%1) 1,046.31 Tablo 3'ten

Kullanılabilir Mevduat 80,648.83 TL.100,000-munzam-genel dispo

Mun Kar Al Faiz (net) 366.16 Faiz stopajı düşüldükten sonra net alınan

     

Net Faiz Maliyeti (i) 11.42 (TL.8530.11+1046.31-366.16)/80,648.83

N Mal.+Faaliyet giderleri (ii) 14.82 11.42+3.40

 Ortalama Sektör TGA Oranı  10.89 2009 sonu itibarıyla 

TGA Dahil Maliyet Oranı 25.71 Faaliyet Giderleri + TGA Dahil

15

Kullanılabilir Mevduat Maliyeti %11.42

+

•Faaliyet Giderleri %3.40 •Tahsili Gecikmiş Alacaklar %10.89

Toplam Maliyet %25.71

Banka Kâr Marjı ?

Sektör Ortalamalarına Göre Kredi Faiz Maliyeti

16

Maliyetlerin Düşürülmesi İçin Öneriler

•Piyasa Yapıcısı Olan Kamu Bankalarının Mevduat Faiz Oranlarını TL Piyasa Oranlarına İndirmesi

•TGA Oranlarının Düşürülmesi Amacıyla Yasal Takibe İntikal Etmiş Kredilerin Takip Sürecinin ve Banka Alacakları İle İlgili İcra Süreçlerinin Hızlandırılması

•Mevduat Sigorta Fonu (TMSF) Primlerinin TL Muadil Piyasa Seviyelerine Düşürülmesi

•Kalkınma Bankası Tahvilleri Tutma Zorunluluğunun Kaldırılması

•TL Mevduat Munzam Karşılık Oranlarının Muadil Piyasalar Seviyesine Düşürülmesi

17

Bankalarda Şeffaflık ve Ekonomiye Katkı

• Bankacılık sektörü, tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de en çok düzenlenen ve denetlenen sektördür

• Bankalar, bilançoları tam ve şeffaf olan kurumlardır

• Ülkemizde 2008 yılında en yüksek vergi ödeyen ilk 50 kurum arasında 12 banka bulunmaktadır

Teşekkürler

18