kinh te vi mo

CHNG 1 MI NGUYN L CA KINH T HC Thut ng nn kinh t (economy) bt ngun t ting Hy Lp c ngha l ngi qun gia. Thot tin, iu ny c v l lng. Nhng trn thc t, cc h gia nh v nn kinh t c rt nhiu im chung. Cng ging nh mt gia nh, x hi phi i mt vi nhiu quyt nh. Mt x hi phi quyt nh ci g cn phi lm v ai s lm vic . Cn phi c mt s ngi sn xut thc phm, mt s ngi khc sn xut qun o v cng cn c mt s ngi thit k cc phn mm my tnh na. Mt khi x hi phn b c mi ngi (v t ai, nh xng, my mc) vo nhng ngnh ngh khc nhau, n cng phi phn b sn lng hng ha v dch v m h sn xut ra. N phi quyt nh ai s n trng c, n tht v ai s n rau. N phi quyt nh ai s i xe con v ai s i xe but. Vic qun l ngun lc ca x hi c ngha quan trng v ngun lc c tnh khan him. Khan him c ngha l x hi c cc ngun lc hn ch v v th khng th sn xut mi hng ha v dch v m mi ngi mong mun. Ging nh mt h gia nh khng th p ng mi mong mun ca tt c mi ngi, x hi cng khng th lm cho mi c nhn c c mc sng cao nht nh h khao kht. Kinh t hc l mn hc nghin cu cch thc x hi qun l cc ngun lc khan him. Trong hu ht cc x hi, ngun lc c phn b khng phi bi mt nh lm k hoch duy nht trung ng, m thng qua s tc ng qua li gia hng triu h gia nh v doanh nghip. Do , cc nh kinh t nghin cu con ngi ra quyt nh nh th no: h lm vic bao nhiu, mua ci g, tit kim bao nhiu v u t khon tit kim y ra sao. Cc nh kinh t cng nghin cu xem con ngi quan h qua li vi nhau nh th no. V d, h mun phn tch xem lm th no m nhiu ngi mua v bn mt mt hng li c th cng nhau xc nh gi c v lng hng bn ra. Cui cng, nh kinh t phn tch cc lc lng v xu th tc ng n nn kinh t vi t cch mt tng th, bao gm tng trng ca thu nhp bnh qun, mt b phn dn c khng th tm c vic v t l tng gi. Mc d kinh t hc nghin cu nn kinh t di nhiu gic khc nhau, nhng mn hc ny thng nht vi nhau mt s tng c bn. Trong phn cn li ca chng ny, chng ta s xem xt mi nguyn l ca kinh t hc. ng lo ngi nu nh bn cha hiu ngay tt c cc nguyn l , hoc nu nh bn thy cc nguyn l cha hon ton thuyt phc. Trong cc chng tip theo, chng ta s kho st y hn cc tng ny. Mi nguyn l c gii thiu y ch nhm gip c gi c mt ci nhn tng quan v kinh t hc. Bn c c th coi chng ny l s bo trc nhng iu hp dn sp ti. CON NGI RA QUYT NH NH TH NO? Nn kinh t l g khng h c s huyn b no c. D chng ta ang ni v nn kinh t ca Los Angeles, ca M, hay ca ton th gii, th nn kinh t cng ch l mt nhm ngi tc ng qua li vi nhau trong qu trnh sinh tn ca h. Bi v hot ng ca nn kinh t phn nh hnh vi ca cc c nhn to thnh nn kinh t, nn chng ta khi u nghin cu kinh t hc bng bn nguyn l v cch thc ra quyt nh c nhn.

NGUYN L KINH T HC Chng 1 Mi nguyn l ca kinh t hc

1

Nguyn l 1: Con ngi i mt vi s nh i Bi hc u tin v ra quyt nh c tm tt trong cu ngn ng sau: Chng c g l cho khng c. c c mt th a thch, chng ta thng phi t b mt th khc m mnh thch. Ra quyt nh i hi phi nh i mc tiu ny t c mt mc tiu khc. Chng ta hy xem xt tnh hung mt c sinh vin phi quyt nh phn b ngun lc qu bu nht ca mnh: l thi gian ca c. C c th dng ton b thi gian nghin cu kinh t hc, dng ton b thi gian nghin cu tm l hc, hoc phn chia thi gian gia hai mn hc . i vi mi gi hc mn ny, c phi t b mt gi hc mn kia. i vi mi gi hc, c phi t b mt gi m l ra c c th ng tra, p xe, xem TV hoc i lm thm. Hoc hy xem xt cch thc ra quyt nh chi tiu thu nhp ca gia nh ca cc bc cha m. H c th mua thc phm, qun o hay quyt nh a c nh i ngh. H cng c th tit kim mt phn thu nhp cho lc v gi hay cho con ci vo hc i hc. Khi quyt nh chi tiu thm mt la cho mt trong nhng hng ha trn, h c t i mt la chi cho cc hng ha khc. Khi con ngi tp hp nhau li thnh x hi, h i mt vi nhiu loi nh i. V d kinh in l s nh i gia sng v b. Chi tiu cho quc phng cng nhiu bo v b ci khi gic ngoi xm (sng), chng ta c th chi tiu cng t cho hng tiu dng nng cao phc li vt cht cho ngi dn (b). S nh i quan trng trong x hi hin i l gia mi trng trong sch v mc thu nhp cao. Cc o lut yu cu doanh nghip phi ct gim lng cht thi gy nhim s y chi ph sn xut ln cao. Do chi ph cao hn, nn cui cng cc doanh nghip ny kim c t li nhun hn, tr lng thp hn, nh gi cao hn hoc to ra mt kt hp no ca c ba yu t ny. Nh vy, mc d cc quy nh v chng nhim em li ch li cho chng ta ch lm cho mi trng trong sch hn v nh sc khe ca chng ta tt hn, nhng chng ta phi chp nhn tn tht l gim thu nhp ca ch doanh nghip, cng nhn hoc phc li ca ngi tiu dng. Mt s nh i khc m x hi i mt l gia cng bng v hiu qu. Hiu qu c ngha l x hi thu c kt qu cao nht t cc ngun lc khan him ca mnh. Cng bng hm ch li thu c t cc ngun lc khan him c phn phi cng bng gia cc thnh vin ca x hi. Ni cch khc, hiu qu m ch quy m ca chic bnh kinh t, cn cng bng ni ln chic bnh c phn chia nh th no. Thng th khi thit k cc chnh sch ca chnh ph, ngi ta nhn thy hai mc tiu ny xung t vi nhau. Chng hn chng ta hy xem xt cc chnh sch nhm t c s phn phi phc li kinh t mt cch cng bng hn. Mt s trong nhng chnh sch ny, v d h thng phc li x hi hoc bo him tht nghip, tm cch tr gip cho nhng thnh vin ca x hi cn n s cu t nhiu nht. Cc chnh sch khc, v d thu thu nhp c nhn, yu cu nhng ngi thnh cng v mt ti chnh phi ng gp nhiu hn ngi khc trong vic h tr cho hot ng ca chnh ph. Mc d cc chnh sch ny c li l t c s cng bng cao hn, nhng chng gy ra tn tht nu xt t kha cnh hiu qu. Khi chnh ph ti phn phi thu nhp t ngi giu sang ngi ngho, n lm gim phn thng tr cho s cn c, chm ch v kt qu l mi ngi lm vic t hn v sn xut ra t hng ha v dch v hn. Ni cch khc, khi chnh ph c gng ct chic bnh kinh t thnh nhng phn u nhau hn, th chic bnh nh li.


2

Cn phi thc c rng ring vic con ngi phi i mt vi s nh i khng cho chng ta bit h s hoc cn ra nhng quyt nh no. Mt sinh vin khng nn t b mn tm l hc ch tng thi gian cho vic nghin cu mn kinh t hc. X hi khng nn ngng bo v mi trng ch v cc quy nh v mi trng lm gim mc sng vt cht ca chng ta. Ngi ngho khng th b lm ng ch v vic tr gip h lm bp mo cc kch thch lm vic. Mc d vy, vic nhn thc c nhng s nh i trong cuc sng c ngha quan trng, bi v con ngi c th ra quyt nh tt khi h hiu r nhng phng n la chn m h ang c. Nguyn l 2: Chi ph ca mt th l ci m bn t b c c n V con ngi i mt vi s nh i, nn ra quyt nh i hi phi so snh chi ph v ch li ca cc ng li hnh ng khc nhau. Song trong nhiu trng hp, chi ph ca mt hnh ng no khng phi lc no cng r rng nh biu hin ban u ca chng. Chng hn, chng ta xem xt quyt nh liu c nn i hc i hc. ch li l lm giu thm kin thc v c c nhng c hi lm vic tt hn trong c cuc i. Nhng chi ph ca n l g? tr li cu hi ny, bn c th b thuyt phc cng s tin chi tiu cho hc ph, sch v, nh li vi nhau. Nhng tng s tin ny khng thc s biu hin nhng g bn t b theo hc mt nm trng i hc. Cu tr li trn c vn v n bao gm c mt s th khng thc s l chi ph ca vic hc i hc. Ngay c khi khng hc i hc, bn vn cn mt ch ng v thc phm n. Tin n ti trng i hc ch l chi ph ca vic hc i hc khi n t hn nhng ni khc. D nhin, tin n ti trng i hc cng c th r hn tin thu nh v tin n m bn t lo liu. Trong trng hp ny, cc khon tit kim v n l li ch ca vic i hc i hc. Cch tnh ton ch ph nh trn c mt khim khuyt khc na l n b qua khon chi ph ln nht ca vic hc i hc - l thi gian ca bn. Khi dnh mt nm nghe ging, c gio trnh v vit tiu lun, bn khng th s dng khong thi gian ny lm mt cng vic no . i vi nhiu sinh vin, khon tin lng phi t b i hc i hc l khon chi ph ln nht cho vic hc i hc ca h. Chi ph c hi ca mt th l ci m bn t b c c n. Khi a ra bt k quyt nh no, chng hn nh vic liu c nn i hc i hc, ngi ra quyt nh phi nhn thc c nhng chi ph c hi gn vi mi hnh ng c th. Trn thc t, h thng thc c. Nhng vn ng vin la tui hc i hc - nhng ngi c th kim bc triu nu h b hc v chi cc mn th thao nh ngh - hiu r rng i vi h, chi ph c hi ca vic ngi trn ging ng l rt cao. Khng c g ng ngc nhin khi h thng cho rng ch li ca vic hc i hc l khng xng vi chi ph b ra. Nguyn l 3: Con ngi duy l suy ngh ti im cn bin Cc quyt nh trong cuc sng him khi minh bch, m thng trng thi m m. Khi n gi n ti, vn bn phi i mt khng phi l s thc nh h hay thc nh miu, m l c nn n thm mt cht khoai ty nghin hay khng. Khi k thi n, vn khng phi l b mc bi v hoc hc 24 gi mt ngy, m l nn hc thm mt gi na hay dng li xem ti vi. Cc nh kinh t s dng thut ng nhng thay i cn bin ch nhng iu chnh gia tng nh so vi k hoch hnh ng hin ti. Bn hy lun lun nh


3

rng "cn bin" c ngha l "bn cnh" v bi vy thay i cn bin l nhng iu chnh vng ln cn ca ci m bn ang lm. Trong nhiu tnh hung, mi ngi a ra c quyt nh tt nht nh suy ngh ti im cn bin. Gi s bn mun mt ngi bn a ra li khuyn v vic nn hc bao nhiu nm trng. Nu anh ta phi so snh cho bn cch sng ca mt ngi c bng tin s vi mt ngi cha hc ht ph thng, bn c th s phn nn rng s so snh nh th chng gip g cho quyt nh ca bn c. Bn c mt s trnh nht nh v bn ang cn quyt nh liu c nn hc thm mt hay hai nm na. ra c quyt nh ny, bn cn bit ch li tng thm nh hc thm mt nm na (tin lng cao hn trong sut cuc i, nim vui c chuyn tm hc hnh) v bit chi ph tng thm m bn s phi chu (hc ph v tin lng mt i trong bn vn hc trng). Bng cch so snh ch li cn bin v chi ph cn bin, bn c th i n kt lun rng vic hc thm mt nm c ng gi hay khng. Chng ta hy xem xt mt v d khc. Mt hng hng khng ang cn nhc nn tnh gi v bao nhiu cho cc hnh khch bay d phng. Gi s mt chuyn bay vi 200 ch t ng sang ty lm cho n tn mt 100.000 la. Trong tnh hung ny, chi ph bnh qun cho mi ch ngi l 100.000 la/200, tc 500 la. Ngi ta c th d dng i n kt lun rng hng hng khng ny s khng bao gi nn bn v vi gi thp hn 500 la. Song trn thc t, n c th tng li nhun nh suy ngh im cn bin. Chng ta hy tng tng ra rng my bay sp sa ct cnh trong khi vn cn 10 gh b trng v c mt hnh khch d phng ang i ca sn sng tr 300 la cho mt gh. Hng hng khng ny c nn bn v cho anh ta khng? D nhin l nn. Nu my bay vn cn gh trng, chi ph ca vic b sung thm mt hnh khch l khng ng k. Mc d chi ph bnh qun cho mi hnh khch trn chuyn bay l 500 la, chi ph cn bin ch bng gi ca gi lc v hp nc s a m hnh khch tng thm ny s tiu dng. Chng no m ngi hnh khch d phng ny cn tr cao hn chi ph cn bin, th vic bn v cho anh ta cn c li. Nhng v d trn cho thy rng cc c nhn v doanh nghip c th a ra quyt nh tt hn nh cch suy ngh im cn bin. Ngi ra quyt nh duy l hnh ng ch khi ch li cn bin vt qu chi ph cn bin. Nguyn l 4: Con ngi phn ng vi cc kch thch V mi ngi ra quyt nh da trn s so snh chi ph v ch li, nn hnh vi ca h c th thay i khi ch li hoc chi ph thay i. Ngha l mi ngi phn ng i vi cc kch thch. V d khi gi to tng, mi ngi quyt nh n nhiu l hn v t to hn, v chi ph ca vic mua to cao hn. ng thi, ngi trng to quyt nh thu thm cng nhn v thu hoch nhiu to hn v li nhun thu c t vic bn to cng cao hn. Nh chng ta s thy, tc ng ca gi c ln hnh vi ca ngi mua v ngi bn trn th trng - trong trng hp ny l th trng to - c ngha quan trng trong vic tm hiu phng thc vn hnh ca nn kinh t. Cc nh hoch nh chnh sch cng cng khng bao gi c qun cc kch thch, v nhiu chnh sch lm thay i ch li hoc chi ph m mi ngi phi i mt v bi vy lm thay i hnh vi ca h. V d vic nh thu xng khuyn khch mi ngi s dng t nh hn, tit kim nhin liu hn. N cng khuyn khch mi ngi s dng phng tin giao thng


4

cng cng ch khng i xe ring v sng gn ni lm vic hn. Nu thu xng cao n mt mc nht nh, mi ngi c th s bt u s dng t chy in. Khi cc nh hoch nh chnh sch khng tnh n nh hng ca cc chnh sch m h thc hin i vi cc kch thch, h c th nhn c nhng kt qu khng nh trc. Chng hn, chng ta hy xem xt chnh sch v an ton i vi t. Ngy nay, tt c t u c trang b dy an ton, nhng 40 nm trc y khng phi nh vy. Cun sch Nguy him mi tc ca Ralph Nader lm cng chng phi rt lo lng v vn an ton khi i t. Quc hi phn ng bng cch ban hnh cc o lut yu cu cc nh sn xut t phi trang b nhiu thit b an ton, trong c dy an ton v cc thit b tiu chun khc trn tt c nhng t mi sn xut. Lut v dy an ton tc ng ti s an ton khi li t nh th no? nh hng trc tip l r rng. Khi c dy tht an ton trong tt c t, nhiu ngi tht an ton hn v kh nng sng st trong cc v tai nn t nghim trng tng ln. Theo ngha ny, dy an ton cu sng con ngi. Nhng vn khng dng . hiu y tc ng ca o lut ny, chng ta phi nhn thc c rng mi ngi thay i hnh vi khi c kch thch mi. Hnh vi ng ch y l tc v s cn trng ca ngi li xe. Vic li xe chm v cn thn l tn km v mt nhiu thi gian v tn nhiu nhin liu. Khi ra quyt nh v vic cn li xe an ton n mc no, ngi li xe duy l so snh ch li cn bin t vic li xe an ton vi chi ph cn bin. H li xe chm hn v cn thn hn nu ch li ca s cn trng cao. iu ny l gii v sao mi ngi li xe chm v cn thn khi ng ng bng hn nu so vi trng hp ng thng thang. By gi chng ta hy xt xem o lut v dy an ton lm thay i tnh ton ch li - chi ph ca ngi li xe nh th no. Dy an ton lm cho cc v tai nn t tn km hn i vi ngi li xe v n lm gim kh nng b thng hoc t vong. Nh vy, dy an ton lm gim ch li ca vic li xe chm v cn thn. Mi ngi phn ng i vi vic tht dy an ton cng tng t nh vi vic nng cp ng s - h s li xe nhanh v t thn trng hn. Do , kt qu cui cng ca lut ny l s v tai nn xy ra nhiu hn. S gim st an ton khi li xe c tc ng bt li r rng i vi khch b hnh. H cm thy d b tai nn hn. Nhn qua, cuc bn lun ny v mi quan h gia cc kch thch v dy an ton tng nh ch l s suy on vu v. Song trong mt nghin cu vo nm 1975, nh kinh t Sam Pelzman ch ra rng trn thc t o lut v an ton t lm ny sinh nhiu hu qu thuc loi ny. Theo nhng bng chng m Pelzman a ra, o lut ny va lm gim s trng hp t vong trong mi v tai nn, va li lm tng s v tai nn. Kt qu cui cng l s li xe thit mng thay i khng nhiu, nhng s khch b hnh thit mng tng ln. Phn tch ca Pelzman v o lut an ton t l v d minh ha cho mt nguyn l chung l con ngi phn ng li cc kch thch. Nhiu kch thch m cc nh kinh t hc nghin cu d hiu hn so vi trong trng hp o lut v an ton t. Khng c g ng ngc nhin khi Chu u (ni thu xng cao), ngi ta s dng loi t c nhn nh hn so vi M (ni c thu xng thp). Song nh v d v an ton t cho thy, cc chnh sch c th gy ra nhng hu qu khng lng trc c. Khi phn tch bt k chnh sch no, khng nhng chng ta xem xt nh hng trc tip, m cn phi ch ti cc tc ng gin tip do cc kch thch to ra. Nu chnh sch lm thay i cch kch thch, n s lm cho con ngi thay i hnh vi ca h.


5

Kim tra nhanh: Hy lit k v gii thch ngn gn bn nguyn l lin quan n ra quyt nh c nhn. CON NGI TNG TC VI NHAU NH TH NO? Bn nguyn l u tin bn v cch thc ra quyt nh c nhn. Nhng trong cuc sng hng ngy, nhiu quyt nh ca chng ta khng ch nh hng n bn thn chng ta, m cn tc ng n nhng ngi xung quanh. Ba nguyn l tip theo lin quan n cch thc m con ngi tng tc vi nhau. Nguyn l 5: Thng mi c th lm cho mi ngi u c li C l bn nghe trn bn tin thi s rng ngi Nht l nhng i th cnh tranh ca chng ta trong nn kinh t th gii. Xt trn mt vi kha cnh, iu ny l ng v cc cng ty Nht v M sn xut nhiu mt hng ging nhau. Hng Ford v hng Toyota cnh tranh thu ht cng mt nhm khch hng trn th trng t. Compaq cng cnh tranh vi Toshiba trn th trng my tnh c nhn thu ht cng mt nhm khch hng. V vy, ngi ta rt d mc sai lm khi ngh v s cnh tranh gia cc nc. Thng mi gia Nht v M khng ging nh mt cuc thi u th thao, trong lun c k thng, ngi thua. S tht th iu ngc li mi ng: Thng mi gia hai nc c th lm c hai bn cng c li. l gii ti sao, hy xem xt thng mi tc ng nh th no ti gia nh bn. Khi mt thnh vin trong gia nh bn i tm vic, anh ta phi cnh tranh vi nhng thnh vin ca cc gia nh khc cng ang tm vic. Cc gia nh cnh tranh nhau khi i mua hng v gia nh no cng mun mua hng cht lng tt nht vi gi thp nht. V vy theo mt ngha no , mi gia nh u ang cnh tranh vi tt c cc gia nh khc. Cho d c s cnh tranh ny, gia nh bn cng khng th c li hn nu t c lp vi tt c cc gia nh khc. Nu lm nh vy, gia nh bn s phi t trng trt, chn nui, may qun o v xy dng nh cho mnh. R rng gia nh bn thu li nhiu t kh nng tham gia trao i vi cc gia nh khc. Thng mi cho php mi ngi chuyn mn ha vo mt lnh vc m mnh lm tt nht, cho d l trng trt, may mc hay xy nh. Thng qua hot ng thng mi vi nhng ngi khc, con ngi c th mua c nhng hng ha v dch v a dng hn vi chi ph thp hn. Cng nh cc gia nh, cc nc c li t kh nng trao i vi cc nc khc. Thng mi cho php cc nc chuyn mn ha vo lnh vc m h lm tt nht v thng thc nhiu hng ha v dch v phong ph hn. Ngi Nht, cng nh ngi Php, ngi Ai Cp v ngi Brazil l nhng bn hng ca chng ta trong nn kinh t th gii, nhng cng l i th cnh tranh ca chng ta. Nguyn l 6: Th trng thng l mt phng thc tt t chc hot ng kinh t S sp ca ch ngha cng sn Lin X v ng u c l l thay i quan trng nht trn th gii trong na th k qua. Cc nc cng sn hot ng da trn tin l cc nh lm k hoch trong chnh ph trung ng c th nh hng hot ng kinh t mt cch tt nht. Cc nh lm k hoch quyt nh x hi sn xut hng ha v dch v no, sn xut bao nhiu, ai l ngi sn xut v ai c php tiu dng chng. L thuyt hu thun cho qu


6

trnh k hoch ha tp trung l ch c chnh ph mi t chc c cc hot ng kinh t theo phng thc cho php nng cao phc li kinh t ca t nc vi t cch mt tng th. Ngy nay, hu ht cc nc tng c nn kinh t k hoch ha tp trung u t b h thng ny v ang n lc pht trin nn kinh t th trng. Trong nn kinh t th trng, quyt nh ca cc nh lm k hoch trung ng c thay th bng quyt nh ca hng triu doanh nghip v h gia nh. Cc doanh nghip quyt nh thu ai v sn xut ci g. Cc h gia nh quyt nh lm vic cho doanh nghip no v mua ci g bng thu nhp ca mnh. Cc doanh nghip v h gia nh tng tc vi nhau trn th trng, ni m gi c v ch li ring nh hng cho cc quyt nh ca h. Mi nghe qua th thnh cng ca cc nn kinh t th trng tht kh hiu. Xt cho cng th trong nn kinh t th trng, khng ai phng s cho phc li ca ton x hi. Th trng t do bao gm nhiu ngi mua v ngi bn v s hng ha v dch v khc nhau, v tt c mi ngi quan tm trc ht n phc li ring ca h. Song cho d ra quyt nh c tnh cht phn tn v nhng ngi quyt nh ch quan tm ti ch li ring ca mnh, nn kinh t th trng chng t thnh cng l thng trong vic t chc hot ng kinh t theo hng thc y phc li kinh t chung. Trong cun Bn v v bn cht v ngun gc ca ci ca cc dn tc vit nm 1776, nh kinh t Adam Smith nu ra nhn nh ni ting hn bt c mt nhn nh no trong kinh t hc: khi tc ng qua li vi nhau trn th trng, cc h gia nh v doanh nghip hnh ng nh th h c dn dt bi mt "bn tay v hnh", a h ti nhng kt cc th trng ng mong mun. Mt trong cc mc tiu ca chng ta trong cun sch ny l tm hiu xem bn tay v hnh thc hin php mu ca n ra sao. Khi nghin cu kinh t hc, bn s thy gi c l cng c m nh bn tay v hnh iu khin cc hot ng kinh t. Gi c phn nh c gi tr ca mt hng ha i vi x hi v chi ph m x hi b ra sn xut ra hng ha . V h gia nh v doanh nghip nhn vo gi c khi a ra quyt nh mua v bn ci g, nn v tnh h tnh n cc ch li v chi ph x hi ca cc hnh ng ca h. Kt qu l gi c hng dn cc c nhn a ra quyt nh m trong nhiu trng hp cho php ti a ha ch li x hi. C mt h qu quan trng t k nng ca bn tay v hnh trong vic nh hng hot ng kinh t: Khi ngn khng cho gi c iu chnh mt cch t nhin theo cung v cu, chnh ph cng ng thi cn tr kh nng ca bn tay v hnh trong vic phi hp hng triu h gia nh v doanh nghip - nhng n v cu thnh nn kinh t. H qu ny l gii ti sao thu tc ng bt li ti qu trnh phn b ngun lc: thu lm bp mo gi c v do vy lm bp mo quyt nh ca doanh nghip v h gia nh. N cng l gii tc hi thm ch cn ln hn do cc chnh sch kim sot gi trc tip gy ra, chng hn nh chnh sch kim sot tin thu nh. V n cng l gii s tht bi ca m hnh k hoch ha tp trung. Trong m hnh ny, gi c khng do th trng xc nh, m do cc nh lm k hoch trung ng t ra. Cc nh lm k hoch ny thiu thng tin c phn nh trong gi c khi gi c t do p li cc lc lng th trng. Cc nh lm k hoch trung ng tht bi v h tm cch vn hnh nn kinh t vi mt bn tay b tri sau lng - l bn tay v hnh ca th trng. PHN C THM ADAM SMITH V BN TAY V HNH C l ch l s trng hp ngu nhin khi tc phm v i Bn v bn cht v ngun gc ca ci ca cc dn tc ca Adam Smith ra i vo nm 1776, ng vo nm cc nh cch mng


7

M k bn Tuyn ngn c lp. Song c hai vn bn ny u chia s cng mt quan im rt thnh hnh thi by gi - l thng tt hn nu mc cho cc c nhn t xoay s m khng cn n bn tay th bo ca chnh ph ch o hnh ng ca h. Trit l chnh tr ny to ra c s t tng cho nn kinh t th trng v ni rng hn l cho mt x hi t do. Ti sao nn kinh t th trng li vn hnh tt nh vy? Phi chng l v con ngi chc chn s i x vi nhau bng tnh yu v lng nhn t? Hon ton khng phi nh vy. Nhng dng di y l li ca Adam Smith bn v cch thc con ngi tc ng qua li trong nn kinh t th trng: Con ngi hu nh thng xuyn cn ti s gip ca anh em v bn b, v s l ph hoi cng sc nu anh ta ch trng ch vo lng nhn t ca h. C l anh ta s ginh c nhiu li th cho mnh hn khi thu ht c nim a m ca bn thn h v lm cho h tin rng vic lm theo yu cu ca anh ta c li cho chnh bn thn h... Khng phi nh lng nhn t ca nhng ngi bn tht, ch ca hng ru hay ngi bn bnh m m chng ta c c ba ti, m chnh l nh li ch ring ca h.... Mi c nhn thng khng c nh phng s li ch ca cng ng, v anh ta cng khng h bit mnh ang cng hin cho n bao nhiu. Anh ta ch mun ginh c mi li cho bn thn mnh, v trong khi lm nh vy, cng nh trong nhiu trng hp khc, anh ta c dn dt bi mt bn tay v hnh hng ti vic phng s cho mt mc ch nm ngoi d nh ca anh ta. Song khng phi lc no cng l ti t i vi x hi nu iu nm ngoi d nh ca anh ta. Khi theo ui ch li ring ca mnh, anh ta thng phng s cho ch li x hi mt cch c hiu qu hn l trng hp anh ta thc s d nh lm nh vy. Khi vit nhng cu trn y, Smith mun nhn mnh rng nhng ngi tham gia vo nn kinh t th trng b thc y bi ch li ring v rng "bn tay v hnh" ca th trng hng ch li ny vo vic phng s cho phc li kinh t chung. Rt nhiu nhn thc ca Smith vn ng vai tr trung tm ca kinh t hc hin i. Phn tch ca chng ta trong cc chng ti s cho php chng ta din gii nhng kt lun ca Smith mt cch chnh xc hn v phn tch y nhng im mnh v im yu trong bn tay v hnh ca th trng. Nguyn l 7: i khi chnh ph c th ci thin c kt cc th trng Nu nh bn tay v hnh ca th trng k diu n vy, th ti sao chng ta li cn chnh ph? Mt l do l bn tay v hnh cn c chnh ph bo v. Th trng ch hot ng nu nh quyn s hu c tn trng. Mt nng dn s khng trng la nu nh anh ta ngh rng ma mng s b nh cp, mt nh hng s khng phc v tr khi c m bo rng khch hng s tr tin trc khi ri qun. Tt c chng ta u da vo cng an v ta n do chnh ph cung cp thc thi quyn ca chng ta i vi nhng th do chng ta to ra. Mt l do khc cn n chnh ph l mc d th trng thng l mt phng thc tt t chc hot ng kinh t, nhng quy tc cng c vi ngoi l quan trng. C hai nguyn nhn ch yu chnh ph can thip vo nn kinh t l: thc y hiu qu v s cng bng. Ngha l hu ht cc chnh sch u hoc nhm vo mc tiu lm cho chic bnh kinh t ln ln, hoc lm thay i cch thc phn chia chic bnh . Bn tay v hnh thng dn dt th trng phn b ngun lc mt cch c hiu qu. Song v cc nguyn nhn khc nhau, i khi bn tay v hnh khng hot ng. Cc nh kinh t hc s


8

dng thut ng tht bi th trng ch tnh hung m th trng t n tht bi trong vic phn b ngun lc c hiu qu. Mt nguyn nhn c kh nng lm cho th trng tht bi l ngoi ng. nh hng ngoi hin l nh hng do hnh ng ca mt ngi to ra i vi phc li ca ngi ngoi cuc. V d kinh in v chi ph ra bn ngoi l nhim. Mt nguyn nhn na c th gy ra tht bi th trng l sc mnh th trng. Sc mnh th trng ch kh nng ca mt ngi duy nht (hay nhm ngi) c nh hng ng k ln gi c th trng. V d, chng ta hy gi nh tt c mi ngi trong mt th trn u cn nc, nhng li ch c mt ci ging, ngi ch ging khng phi tun theo s cnh tranh khc lit m c n, bn tay v hnh kim sot ch li c nhn. Bn c s thy rng trong trng hp ny, vic iu tit gi m nh c quyn quy nh c th ci thin hiu qu kinh t. Bn tay v hnh thm ch c t kh nng hn trong vic m bo rng s thnh vng kinh t c phn phi mt cch cng bng. Nn kinh t th trng thng cng cho mi ngi da trn nng lc ca h trong vic sn xut ra nhng th m ngi khc sn sng tr gi. Vn ng vin bng r gii nht th gii kim c nhiu tin hn kin tng c vua th gii v ngi ta sn sng tr nhiu tin xem bng r hn l xem c vua. Bn tay v hnh khng m bo rng tt c mi ngi u c lng thc y , qun o tt v s chm sc y t thch hp. Mt mc tiu ca nhiu chnh sch cng cng, chng hn chnh sch thu thu nhp v h thng phc li x hi, l t c s phn phi cc phc li kinh t mt cch cng bng hn. Vic ni rng trong mt s trng hp, chnh ph c th ci thin tnh hnh th trng khng c ngha l n s lun lun lm c nh vy. Cc chnh sch cng cng khng phi do thn thnh to ra, m l kt qu ca mt qu trnh chnh tr cn lu mi hon ho. i khi cc chnh sch c hoch nh ch n gin nhm thng cng cho nhng quyn lc chnh tr. i khi chng c hoch nh bi nhng nh lnh o c thin ch, nhng khng thng tin. Mt mc tiu ca vic nghin cu kinh t hc l gip bn nh gi xem khi no mt chnh sch ca chnh ph thch hp thc y hiu qu hoc cng bng, cn khi no th n khng thch hp. Kim tra nhanh: Hy lit k v gii thch ngn gn ba nguyn l lin quan n nhng tng tc v mt kinh t. NN KINH T VI T CCH MT TNG TH VN HNH NH TH NO? Chng ta bt u bng vic tho lun v cch thc ra quyt nh c nhn, sau xem xt phng thc con ngi tng tc vi nhau. Tt c cc quyt nh v s tng tc ny to thnh nn kinh t. Ba nguyn l cui cng lin quan n s vn hnh ca nn kinh t ni chung. Nguyn l 8: Mc sng ca mt nc ph thuc vo nng lc sn xut hng ha v dch v ca nc S chnh lch mc sng trn th gii rt ng kinh ngc. Vo nm 1997, bnh qun mt ngi M c thu nhp l 29.000 la. Cng trong nm , mt ngi M-hi-c c thu nhp bnh qun l 8000 la v mt ngi Ni-gi-ria bnh qun c thu nhp l 900 la. Khng c g ng ngc nhin khi s khc bit trong thu nhp bnh qun c phn nh cc ch tiu khc nhau v cht lng cuc sng. Cng dn ca cc nc thu nhp cao cNGUYN L KINH T HC Chng 1 Mi nguyn l ca kinh t hc

9

nhiu ti vi hn, nhiu t hn, ch dinh dng tt hn, dch v y t tt hn v tui th cao hn ngi dn cc nc thu nhp thp. Nhng thay i mc sng theo thi gian cng rt ln. Trong lch s, thu nhp M tng khong 2% mt nm (sau khi loi tr nhng thay i trong gi sinh hot). Vi tc tng trng ny, c 35 nm thu nhp bnh qun li tng gp i. Trong th k qua, thu nhp bnh qun tng gp tm ln. u l nguyn nhn ca s khc bit to ln v mc sng gia cc quc gia v theo thi gian? Cu tr li n gin n mc ng ngc nhin. Hu ht s khc bit v mc sng c nguyn nhn s khc nhau v nng sut lao ng ca cc quc gia - tc s lng hng ha c lm ra trong mt gi lao ng ca mt cng nhn. nhng quc gia ngi lao ng sn xut c lng hng ha v dch v ln hn trong mt n v thi gian, hu ht ngi dn c hng mc sng cao; cn cc quc gia c nng sut km hn, hu ht ngi dn phi chu cuc sng m bc. Tng t, tc tng nng sut ca mt quc gia quyt nh tc tng thu nhp bnh qun ca quc gia . Mi quan h c bn gia nng sut v mc sng kh n gin, nhng c nhng hm su rng. Nu nng sut l nhn t thit yu quyt nh mc sng, th nhng l do khc phi ng vai tr th yu. Chng hn, ngi ta c th cm nhn rng nghip on hoc lut v tin lng ti thiu c ng gp lm tng mc sng ca cng nhn M trong th k qua. Song ngi anh hng tht s ca cng nhn M l nng sut lao ng ngy cng tng ln ca h. Mt v d khc l mt s nh bnh lun cho rng s cnh tranh tng ln t Nht v cc nc khc l nguyn nhn dn ti mc tng trng chm trong thu nhp quc dn ca M sut 30 nm qua. Nhng tn ti phm thc s khng phi l s cnh tranh t nc ngoi, m chnh l s tng trng chm ca nng sut M. Mi lin h gia nng sut v mc sng cn c hm su sc i vi chnh sch ca nh nc. Khi suy ngh xem chnh sch bt k s tc ng nh th no n mc sng, vn then cht l n s tc ng ti nng lc sn xut hng ha v dch v nh th no. nng cao mc sng, cc nh hoch nh chnh sch cn lm tng nng sut lao ng bng cch m bo cho cng nhn c o to tt, c cc cng c cn thit sn xut hng ha v dch v v c tip cn nhng cng ngh tt nht hin c. Nguyn l 9: Gi c tng khi chnh ph in qu nhiu tin Vo thng 1 nm 1921, gi mt t nht bo c l 0,3 mc. Cha y hai nm sau, vo thng 11 nm 1922 cng t bo y gi 70.000.000 mc. Gi ca tt c cc mt hng khc trong nn kinh t cng tng vi tc tng t. y l mt trong nhng v d ngon mc nht lch s v lm pht- tc s gia tng ca mc gi chung trong nn kinh t. Mc d nc M cha tng tri qua cuc lm pht no tng t nh c vo nhng nm 1920, nhng i khi lm pht cng l mt vn kinh t. V d trong nhng nm 1970, mc gi chung tng gp hn hai ln v tng thng Gerald Ford gi lm pht l "k th s mt ca cng chng". Ngc li, lm pht trong nhng nm 1990 ch khong 3% mt nm; vi t l ny, gi c phi mt hn hai mi nm tng gp i. V lm pht cao gy nhiu tn tht cho x hi, nn gi cho lm pht mc thp l mt mc tiu ca cc nh hoch nh chnh sch kinh t trn ton th gii. Nguyn nhn gy ra lm pht l g? Trong hu ht cc trng hp lm pht trm trng hoc ko di, dng nh u c chung mt th phm - s gia tng ca lng tin. Khi chnh ph


10

to ra mt lng ln tin, gi tr ca tin gim. Vo u nhng nm 1920, khi gi c c tng gp 3 ln mi thng, lng tin cng tng gp 3 ln mi thng. D t nghim trng hn, nhng lch s kinh t M cng a chng ta n mt kt lun tng t: lm pht cao trong nhng nm 1970 i lin vi s gia tng nhanh chng ca lng tin v lm pht thp trong nhng nm 1990 i lin vi s gia tng chm ca lng tin. Nguyn l 10: X hi i mt vi s nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip Nu d dng l gii lm pht nh vy, th ti sao i khi cc nh hoch nh chnh sch vn gp rc ri trong vic cho li con thuyn nn kinh t. Mt l do l ngi ta ngh rng vic ct gim lm pht thng gy ra tnh trng gia tng tm thi ca tht nghip. ng minh ha cho s nh i gia lm pht v tht nghip c gi l ng Phillips, ghi cng tn nh kinh t u tin nghin cu mi quan h ny. ng Phillips vn cn l mt ti gy tranh ci gia cc nh kinh t, nhng hin nay hu ht cc nh kinh t u chp nhn kin cho rng c s nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip. iu ch hm rng trong khong thi gian mt hay hai nm, nhiu chnh sch kinh t y lm pht v tht nghip i theo nhng hng tri ngc nhau. Bt k tht nghip v lm pht ban u mc cao (nh u nhng nm 1980) hay thp (nh cui thp k 1990) hay nm u gia hai thi cc , th cc nh chnh sch vn phi i mt vi s nh i ny. Ti sao chng ta li phi i mt vi s nh i ngn hn nu trn? Theo cch l gii ph bin, vn pht sinh t vic mt s loi gi c thay i chm chp. V d, chng ta hy gi nh rng chnh ph ct gim lng tin trong nn kinh t. Trong di hn, kt qu ca chnh sch ny l mc gi chung gim. Song khng phi tt c gi c u thay i ngay lp tc. Phi mt nhiu nm tt c doanh nghip a ra cc bn cho hng mi, tt c cc cng on chp nhn nhng b v tin lng v tt c cc nh hng in thc n mi. iu ny hm gi c c coi l cng nhc trong ngn hn. V gi c cng nhc, nn nh hng trong ngn hn ca cc chnh sch m chnh ph vn dng khc vi nh hng ca chng trong di hn. Chng hn khi chnh ph ct gim lng tin, n lm gim s tin m mi ngi chi tiu. Khi gi c b mc mc cao, mc chi tiu s gim v iu ny lm gim lng hng ha v dch v m cc doanh nghip bn ra. Mc bn ra thp hn n lt n buc cc doanh nghip phi sa thi cng nhn. Nh vy, bin php ct gim lng tin tm thi lm tng tht nghip cho n khi gi c hon ton thch ng vi s thay i. S nh i gia lm pht v tht nghip ch c tnh tm thi, nhng n c th ko di trong mt vi nm. V vy, ng Phillips c ngha rt quan trng trong vic tm hiu cc xu th pht trin ca nn kinh t. c bit, cc nh hoch nh chnh sch c th khai thc s nh i ny bng cch vn dng cc cng c chnh sch khc nhau. Thng qua vic thay i mc chi tiu ca chnh ph, thu v lng tin in ra, trong ngn hn cc nh hoch nh chnh sch c th tc ng vo hn hp gia lm pht v tht nghip m nn kinh t phi i mt. V cc cng c ny ca chnh sch ti kha v tin t c sc mnh tim tng nh vy, nn vic cc nh hoch nh chnh sch s dng nhng cng c ny nh th no qun l nn kinh t vn cn l mt ti tranh ci. Kim tra nhanh: Hy lit k v gii thch ngn gn ba nguyn l m t phng thc vn hnh ca nn kinh t vi t cch mt tng th.


11

KT LUN Gi y bn bit i cht v kinh t hc. Trong nhng chng tip theo, chng ta s tm hiu thm nhiu iu su sc hn v con ngi, th trng v nn kinh t. nm c nhng vn ny, chng ta cn phi n lc mt cht, nhng chng ta s lm c. Kinh t hc da trn mt s t tng cn bn t c th p dng cho nhiu tnh hung khc nhau. Xuyn sut cun sch ny, chng ta s cn quay li vi Mi Nguyn l ca kinh t hc c lm sng t trong chng ny v tm tt trong bng Bn hy nh rng, ngay c nhng phn tch kinh t phc tp nht cng c xy dng trn nn tng ca mi nguyn l ny. TM TT Nhng bi hc cn bn v ra quyt nh c nhn l: con ngi i mt vi s nh i gia cc mc tiu khc nhau, chi ph ca bt k hnh ng no cng c tnh bng nhng c hi b b qua, con ngi duy l a ra quyt nh da trn s so snh gia chi ph v ch li cn bin, v cui cng l con ngi thay i hnh vi p li cc kch thch m h phi i mt. Nhng bi hc cn bn v s tc ng qua li gia con ngi vi nhau l: thng mi (tc trao i) c th em li ch li cho c hai bn, th trng thng l cch thc tt phi hp trao i bun bn gia mi ngi, v chnh ph c th ci thin cc kt cc th trng khi mt tht bi th trng no tn ti hay khi kt cc th trng khng cng bng. Nhng bi hc cn bn v nn kinh t vi t cch mt tng th l: nng sut l ngun gc cui cng ca mc sng, s gia tng lng tin l nguyn nhn cui cng ca lm pht v x hi i mt vi s nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip.


12

CHNG 2 CC LC LNG CUNG CU TH TRNG Khi mt t gi lnh vo bang Florida, gi nc cam tng trong cc siu th trn ton quc. Mi khi thi tit vo ma h m ln bang New England, gi thu phng khch sn vng Ca-ri -b lp tc suy gim. Khi mt cuc chin tranh bng n Trung ng, gi xng M tng v gi xe Cadillac c gim xung. Nhng bin c ny c im g chung? Tt c chng u cho thy s vn hnh ca cung v cu. Cung v cu l hai t m cc nh kinh t s dng thng xuyn nht - v v nguyn nhn rt hp l. Cung v cu l nhng lc lng lm cho nn kinh t th trng hot ng. Chng quyt nh lng ca mi hng ha c sn xut ra v gi m n c bn. Nu mun bit mt bin c hoc chnh sch nh hng ti nn kinh t nh th no, th trc ht bn phi ngh xem n nh hng ti cung v cu nh th no. Chng ny gii thiu l thuyt v cung v cu. N nghin cu hnh vi ca ngi bn v ngi mua, cng nh s tng tc gia h vi nhau. N ch ra cch thc quyt nh gi c ca cung v cu trong nn kinh t th trng, cng nh gi c n lt n li phn b cc ngun lc khan him ca x hi nh th no. TH TRNG V CNH TRANH Khi nim cung v cu c dng ch hnh vi ca con ngi khi h tng tc vi nhau trn th trng. Th trng l mt nhm ngi bn v ngi mua mt hng ha hoc dch v nht nh. Vi t cch l mt nhm, ngi mua quyt nh cu v sn phm v vi t cch mt nhm, ngi bn quyt nh cung v sn phm. Trc khi tho lun v hnh vi ca ngi bn v ngi mua, chng ta hy xem xt k lng hn khi nim th trng v cc dng th trng khc nhau m chng ta quan st thy trong nn kinh t. Th trng cnh tranh Th trng c nhiu dng khc nhau. i khi th trng c t chc rt cao, chng hn th trng ca nhiu loi nng sn. Trong nhng th trng ny, ngi mua v ngi bn gp nhau vo mt thi gian v ti a im nht nh m ti , ngi xng gi gp phn nh gi v t chc bn hng. Nhng hu ht cc th trng c t chc mc thp hn. Chng hn, chng ta hy quan st th trng kem trong mt khu ph nht nh. Ngi mua kem khng h tp hp nhau li vo bt k thi im no. Ngi bn kem nm cc a im khc nhau v bn cc sn phm khc nhau i cht. y khng c ngi xng gi cng b gi kem. Tng ngi bn t ghi gi cho mi chic kem v tng ngi mua quyt nh mua bao nhiu kem ti mi ca hng. Mc d khng c t chc, nhng nhm ngi mua v ngi bn kem hnh thnh mt th trng. Ngi mua bit rng c nhiu ngi bn anh ta la chn v ngi bn thc c rng c ngi khc bn sn phm tng t sn phm ca anh ta. Gi v lng kem bn ra khng phi do mt ngi bn hay ngi mua no quyt nh. Trn thc t, gi v lng l do tt c ngi bn v ngi mua quyt nh khi h tng tc vi nhau trn th trng. Ging nh hu ht cc th trng trong nn kinh t, th trng kem c tnh cnh tranh cao. Th trng cnh tranh l mt th trng trong c nhiu ngi bn v ngi mua n mc

NGUYN L KINH T HC Chng 2 Cc lc lng cung cu th trng

1

mi ngi ch c nh hng khng ng k n gi th trng. Mi ngi bn kem ch c kh nng kim sot hn ch i vi gi c v nhng ngi bn khc ang cho bn cc sn phm tng t. Ngi bn c t l do bn vi gi thp hn gi ph bin trn th trng, v nu anh ta bn vi gi cao hn, ngi mua s mua hng ni khc. Tng t, khng mt ngi mua c bit no c th tc ng ti gi kem v mi ngi ch mua mt lng nh. Trong chng ny chng ta s tm hiu xem ngi mua v ngi bn tng tc vi nhau nh th no trn th trng cnh tranh. Chng ta s nghin cu xem cc lc lng cung cu quyt nh lng hng ha bn ra v gi ca n nh th no. S cnh tranh: hon ho v khng hon ho Trong chng ny chng ta gi nh rng cc th trng c tnh cnh tranh hon ho. Th trng cnh tranh hon ho c nh ngha l nhng th trng c hai c tnh quan trng nht: (1) tt c hng ha c cho bn l nhng hng ha nh nhau, v (2) ngi mua v ngi bn nhiu n mc khng c ngi bn hoc ngi mua c bit no c th tc ng ti gi th trng. V ngi bn v ngi mua trn th trng cnh tranh hon ho phi chp nhn gi do th trng quyt nh, cho nn h c coi l ngi nhn gi. C mt s th trng trong gi nh v s cnh tranh hon ho hon ton ng. Chng hn trn th trng la m c hng ngn nng dn bn la m v hng triu ngi tiu dng s dng la m v sn phm lm t la m. V khng c ngi bn v ngi mua c bit no tc ng c ti gi la m, nn mi ngi u coi gi la m l cho trc. Tuy nhin, khng phi mi hng ha v dch v u c bn trn cc th trng cnh tranh hon ho. Mt s th trng ch c mt ngi bn v ngi bn ny quy nh gi c. Ngi bn ny c gi l nh c quyn. Chng hn, cng ty truyn hnh cp trong th trn ca bn c th l mt nh c quyn. Ngi dn trong th trn ca bn c th ch c mt cng ty truyn hnh cp h mua dch v ny. Mt s th trng nm gia hai trng hp cc oan l cnh tranh hon ho v c quyn. Mt dng th trng trong s , ci c gi l th trng c quyn nhm, ch c mt t ngi bn khng phi lc no cng cnh tranh mnh m vi nhau. Cc tuyn bay l mt v d. Nu mi tuyn bay gia hai thnh ph ch c hai hay ba hng hng khng phc v, cc hng ny c th trnh cnh tranh qu khc lit gi cho gi c mc cao. Mt dng khc ca th trng l cnh tranh c quyn: n bao gm nhiu ngi bn, mi ngi cho bn mt sn phm hi khc so vi sn phm ca ngi khc. V sn phm khng hon ton ging nhau, nn mi ngi bn c mt kh nng no trong vic nh gi cho sn phm ca mnh. Mt v d l ngnh phn mm my tnh. Nhiu chng trnh son tho vn bn cnh tranh vi nhau, nhng khng c chng trnh no hon ton ging nhau v v vy chng c gi ring. Mc d th trng m chng ta quan st c trn th gii rt a dng, nhng chng ta bt u bng vic nghin cu th trng cnh tranh hon ho. Th trng cnh tranh hon ho l dng th trng d phn tch nht. Hn na, v trn hu ht cc th trng u c mt mc cnh tranh no , nn nhiu bi hc m chng ta c c khi nghin cu cung v cu trong iu kin cnh tranh hon ho c th vn dng vo cc th trng phc tp hn. Kim tra nhanh: Th trng l g? Khi nim th trng cnh tranh hm g? CU Chng ta bt u cng trnh nghin cu th trng ca mnh bng cch xem xt hnh vi ca ngi mua. Trong phn ny, chng ta s xem xt cc yu t quyt nh lng cu v mt


1

hng ha no , tc lng hng ha m ngi tiu dng sn sng v c kh nng mua. tp trung suy ngh ca mnh, chng ta hy lun lun nh ti mt hng ha c th l kem. Yu t no quyt nh lng cu ca mt c nhn? Chng ta hy xem xt cu ca mnh v kem. Bn lm th no quyt nh mua bao nhiu kem mi thng, v nhng yu t no nh hng ti quyt nh ca bn? Sau y l mt s cu tr li m bn c th a ra. Gi c. Nu gi kem tng so vi mc gi ban u l 20 xu mt cc, bn s mua t kem hn. Thay vo , bn c th mua mn sa chua ng lnh. Nu gi kem gim so vi gi 20 xu mt cc, bn s mua nhiu hn. V lng cu v kem gim khi gi tng v tng khi gi gim, nn chng ta ni lng cu c quan h nghch vi gi c. Mi quan h ny gia gi c v lng cu ng vi hu ht hng ha trong nn kinh t. Trn thc t, n c tc dng rng ri n mc cc nh kinh t gi n l lut cu: nu cc yu t khc khng thay i, th khi gi mt hng ha tng, lng cu v hng ha s gim. Thu nhp. iu g xy ra i vi cu v kem ca bn nu bn mt vic lm trong ma h? Kh nng cao nht l n s gim. Mc thu nhp thp hn hm bn c tng mc chi tiu thp hn v v vy bn chi tiu t hn mua mt s hng ha - v c l l hu ht cc hng ha. Nu cu v mt hng ha gim khi thu nhp gim, th hng ha ny c gi l hng thng thng. Khng phi mi hng ha u l hng thng thng. Nu cu v mt hng ha tng khi thu nhp gim, th hng ha ny c gi l hng cp thp. Vic i xe but l mt v d v hng cp thp. Khi thu nhp ca bn gim, c t kh nng bn s mua mt chic t hay i tc xi, m c nhiu kh nng bn s i xe but. Gi cc hng ha lin quan. Chng ta hy gi s gi mn sa chua ng lnh gim. Lut cu ni rng bn s mua nhiu sa chua ng lnh hn. ng thi, c th bn s mua t kem hn. V kem v sa chua ng lnh l hai mn trng ming lnh, ngt v bo, nn chng tha mn c nhng nguyn vng tng t nhau. Khi s gim gi ca mt hng ha lm gim lng cu v hng ha khc, chng ta gi hai hng ha ny l hng thay th. Hng thay th thng l mt cp hng ha c s dng thay th cho nhau, chng hn xc xch nng v bnh m kp tht, o thun v o s mi, v xem phim v tin thu vii. By gi chng ta hy gi s gi mn ko mm nng gim. Theo lut cu, bn s mua nhiu ko mm nng hn. Nhng trong trng hp ny bn cng mua kem nhiu hn, v kem v ko mm nng thng c n km vi nhau. Khi s gim st gi ca mt hng ha lm tng cu v hng ha khc, hai hng ha c gi l hng b sung cho nhau. Hng b sung thng l mt cp hng ha c s dng cng nhau nh xng v t, my tnh v phn mm, bn trt tuyt v v vo khu trt tuyt. Th hiu. Yu t r rng nht quyt nh cu ca bn l th hiu ca bn. Nu bn thch kem, bn mua n nhiu hn. Cc nh kinh t thng khng tm cch l gii th hiu ca con ngi v n hnh thnh t cc yu t lch s v tm l nm ngoi vng quc ca kinh t hc. Tuy


1

nhin, cc nh kinh t ch phn tch xem iu g xy ra khi th hiu thay i. K vng. K vng ca bn v tng lai c th tc ng ti cu hin ti ca bn v hng ha v dch v. Chng hn, nu d kin kim c nhiu thu nhp hn trong thng ti, bn c th sn sng hn trong vic chi tiu mt phn tin tit kim hin ti mua kem. V d khc l nu d kin gi kem ngy mai s gim, bn c th khng sn sng mua mt cc kem vi gi hin ti Biu cu v ng cu Chng ta nhn thy rng nhiu bin s quyt nh lng kem m mt c nhn c cu. Hy tng tng ra rng chng ta gi cho tt c cc bin s ny khng i tr mt bin s l gi c. Chng ta hy xt xem gi c tc ng ti lng cu v kem nh th no. Gi mt cc kem 0,00 la 0,50 1,00 1.50 2,00 2,50 3,00 Lng cu v kem 12 10 8 6 4 2 0

Bng 1. Biu cu ca Catherine. Biu cu ch ra lng cu ti mi mc gi. Bng 1 cho bit s cc kem m Catherine mua mi thng ti cc mc gi kem khc nhau. Nu kem c cung cp min ph, Catherine s n 12 cc. Vi gi 0,50 la mt cc, Catherine mua 10 cc. Khi gi tip tc tng ln, c mua ngy cng t kem hn. Khi mc gi bng 3 la, Catherine khng mua mt cc kem no c. Bng 1 l mt biu cu, tc mt bng ch ra mi quan h gia gi ca mt hng ha v lng cu. (Cc nh kinh t s dng t biu v bng ny c cc ct con s song song vi nhau nh mt biu ghi gi tu chy). Gi kem3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0,50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lng kem

Hnh 1. ng cu ca Catherine. ng cu ny l th c v bng s liu ca bng 1. N cho bit lng cu v mt hng ha thay i nh th no khi gi ca n thay i. V


1

gi thp hn lm tng lng cu, nn ng cu dc xung. Ceteris Paribus - Nhng ci khc khng thay i Mi khi nhn thy ng cu, bn cn nh rng n c v cho trng hp nhiu bin s khc khng thay i. ng cu ca Catherine trong hnh 1 cho thy iu g xy ra i vi lng kem m Catherine mun mua khi ch c gi kem thay i. ng cu c v vi gi nh rng thu nhp ca Catherine, th hiu, k vng v gi c cc hng ha c lin quan khng thay i. Cc nh kinh t s dng thut ng ceteris paribus nhn mnh rng tt c cc bin s c lin quan, tr cc bin s c nghin cu vo thi im , u c gi cho khng thay i. Thnh ng la tinh ny c ngha en l nhng ci khc khng thay i. ng cu dc xung v, nu nhng ci khc khng thay i, gi c thp hn hm lng cu cao hn. Mc du thut ng nhng ci khc khng thay i c p dng cho mt tnh hung gi nh, trong mt s bin s c gi nh l khng thay i, nhng trong thc t, nhiu s vt ng thi thay i. V l do ny, khi s dng cc cng c cung cu phn tch cc bin c hoc chnh sch, vn quan trng l phi nh rng nhng ci g c gi cho khng thay i, cn ci g th khng. Cu th trng v cu c nhn Cho n gi chng ta ch ni v cu ca mt c nhn v hng ha. phn tch phng thc vn hnh ca th trng, chng ta cn xc nh cu th trng, tc tng cc cu c nhn v mt hng ha hay mt dch v c th. Bng 2 l biu cu v kem ca hai c nhn l Catherine v Nicholas. Biu cu ca Catherine cho chng ta bit lng kem m c mun mua v biu cu ca Nicholas cho chng ta bit lng kem m anh mun mua. Cu th trng l tng cu ca hai c nhn. V cu th trng hnh thnh t cc cu c nhn, nn n ph thuc vo tt c cc yu t quyt nh cu ca nhng ngi mua c bit. Cho nn, cu th trng ph thuc vo thu nhp ca ngi mua, th hiu, k vng v gi c ca cc hng ha lin quan. Ngoi ra, n cn ph thuc vo s ngi mua. (Nu c thm ngi tiu dng khc l Peter cng n kem vi Catherine v Nicholas, lng cu th trng s cao hn ti mi mc gi.) Biu cu trong bng 2 cho thy iu g xy ra i vi lng cu khi gi c thay i, trong khi tt c cc bin s khc quyt nh lng cu u c gi cho khng thay i. Gi mt cc kem 0,00 la 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 Catherine Nicholas Lng cu th trng = 19 12 + 7 16 10 6 13 8 5 10 6 4 7 4 3 4 2 2 1 0 1

Bng 2. Biu cu c nhn v biu cu th trng. Lng cu trn mt th trng l tng


1

lng cu ca mi ngi mua. Hnh 2 v cc ng cu tng ng vi nhng biu cu ny. Hy ch rng chng ta cng cc ng cu c nhn theo phng nm ngang c ng cu th trng. Ngha l xc nh tng lng cu ti bt k mc gi no, chng ta cng cng lng cu ca cc c nhn xc nh c trn trc honh ca ng cu c nhn. V quan tm ti vic phn tch phng thc vn hnh ca th trng, nn chng ta thng s dng ng cu th trng. ng cu th trng cho thy tng lng cu v mt hng ha thay i nh th no khi gi c thay i. Cu ca CatherineGi kem 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0,50

Cu ca NicholasGi kem 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0,50

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0 1 2 3 4 5 6 7 Lng kem

Cu th trng

Gi kem 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0,50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Lng kem

Hnh 2. Cu th trng l tng cu ca cc c nhn. ng cu ca mt th trng c xc nh bng cch cng theo phng nm ngang tt c cc ng cu c nhn. Ti mc gi bng 2 la, Catherine mun mua 4 cc kem v Nicholas mun mua 3 cc kem. Lng cu trn th trng ti mc gi ny bng 7 cc kem.


1

S dch chuyn ca ng cu Gi s Hip hi Y t M t nhin cng b mt pht minh mi: nhng ngi n kem thng xuyn sng lu hn, c sc khe tt hn. Cng b ny nh hng ti th trng kem nh th no? Pht minh trn lm thay i th hiu ca mi ngi v lm tng cu v kem. Ti mi mc gi, by gi ngi mua mun mua lng kem ln hn v ng cu v kem dch chuyn sang phi.Gi kem S gia tng nhu cu

S gim st nhu cu ng cu, D3 0 Lng kem ng cu, D1 ng cu, D2

Hnh 3. S dch chuyn ca ng cu. Bt k s thay i no lm tng lng hng m ngi mua mun mua ti mt mc gi nht nh cng lm dch chuyn ng cu sang phi. Bt k s thay i no lm gim lng hng m ngi mua mun mua ti mt mc gi nht nh cng lm dch chuyn ng cu sang tri. Mi khi mt yu t quyt nh cu no thay i, tr gi hng ha, ng cu u dch chuyn. Hnh 3 ch ra rng bt k s thay i no lm tng lng cu ti mi mc gi cng lm dch chuyn ng cu sang phi. Tng t, bt k s thay i no lm gim lng cu ti mi mc gi cng lm dch chuyn ng cu sang tri. Bng 3 ghi cc bin s quyt nh lng cu trn th trng v s thay i trong mt bin s tc ng ti ng cu nh th no. Hy ch rng gi c ng mt vai tr c bit trong bng ny. V gi c nm trn trc tung khi chng ta v ng cu, nn s thay i ca gi c khng lm dch chuyn ng cu, m ch biu th s di chuyn dc theo n. Ngc li khi c s thay i trong thu nhp, gi ca cc hng ha lin quan, th hiu, k vng hay s ngi mua, lng cu thay i ti mi mc gi; iu ny c biu th bng s dch chuyn ca ng cu. Cc bin s tc ng ti lng cu S thay i trong bin s ny Gi c Di chuyn dc theo ng cu Thu nhp Lm dch chuyn ng cu Gi ca cc hng ha lin quan Lm dch chuyn ng cu Th hiu Lm dch chuyn ng cu K vng Lm dch chuyn ng cu S ngi mua Lm dch chuyn ng cu Tm li, ng cu cho thy iu g xy ra vi lng cu v mt hng ha khi gi c ca n thay i v tt c cc yu t khc quyt nh lng cu c gi cho khng thay i. Khi mt


1

trong cc yu t khc ny thay i, ng cu s dch chuyn. NGHIN CU TNH HUNG: HAI CCH CT GIM LNG CU V THUC L Cc nh hoch nh chnh sch thng mun gim bt s ngi ht thuc. C hai cch m chnh sch c th s dng t c mc tiu ny. Mt cch gim bt ngi ht thuc l lm dch chuyn ng cu v thuc l v cc sn phm thuc l khc. Cc thng bo ca nh nc, cnh bo bt buc v tc hi i vi sc khe trn bao thuc l v cm qung co thuc l trn ti vi l nhng chnh sch nhm ct gim lng cu v thuc l ti mi mc gi. Nu thnh cng, cc chnh sch ny lm dch ng cu v thuc l sang tri, nh trong phn (a) ca hnh 4. Mt cch khc l cc nh hoch nh chnh sch c th lm tng gi thuc l. Chng hn, nu chnh ph nh thu vo vic sn xut thuc l v cc cng ty thuc l tm cch chuyn phn ln khon thu ny cho ngi tiu dng di dng gi c cao hn. Gi cao hn khuyn khch mi ngi ct gim s iu thuc l m h ht. Trong tnh hung ny, lng thuc l gim i khng biu th s dch chuyn ca ng cu. Thay vo , n biu th s di chuyn dc theo ng cu c ti mt im c gi cao hn v lng thp hn nh trong phn (b) ca hnh 4. Lng ht thuc phn ng nh th no i vi nhng thay i trong gi thuc l? Cc nh kinh t tm cch tr li cu hi ny bng cch nghin cu xem iu g xy ra khi thu thuc l thay i. H pht hin ra rng khi gi thuc l tng 10 phn trm, lng cu v thuc l gim 4 phn trm. Thanh thiu nin c bit nhy cm vi gi thuc l: 10 phn trm tng gi lm cho lng ht thuc ca thanh thiu nin gim 12 phn trm.(a) S dch chuyn ca ng cu Gi thuc l Chnh sch cn tr s ht thuc lm dch chuyn ng cu sang tri 2 B A D1 Lng thuc l

D2 0 Gi thuc l 4 C 10 20

b) S di chuyn dc theo ng cu Thu lm tng gi thuc l gy ra s di chuyn dc theo ng cu

2

A D1

0

10

20

Lng thuc l


1

Hnh 4. S dch chuyn v di chuyn ca ng cu. Nu nhng li cnh bo trn bao thuc l thuyt phc c nhng ngi ht thuc ht t hn, ng cu v thuc l s dch chuyn sang tri. Trong phn (a), ng cu dch chuyn t D1 sang D2. Ti mc gi bng 2 la mt bao, lng cu gim t 20 xung cn 10 iu thuc l mi ngy. Ngc li, nu mt khon thu lm tng gi thuc l, ng cu khng dch chuyn. Thay vo , chng ta quan st thy s di chuyn n mt im khc trn ng cu. Trong phn (b), khi gi tng t 2 ln 4 la, lng cu gim t 20 xung cn 10 iu thuc l mi ngy nh c biu th bng s di chuyn t im A ti im C. Mt cu hi c lin quan l gi thuc l tc ng nh th no i vi cu v mt loi thuc ht b cm. Nhng ngi chng li thu thuc l thng lp lun rng thuc l v thuc ht l nhng hng ha thay th cho nhau, cho nn thu thuc l cao lm cho mi ngi s dng thuc ht nhiu hn. Ngc li, nhiu chuyn gia v s lm dng ma ty coi thuc l l loi ma ty u tin dn thanh nin ti vic th cc loi ma ty c hi khc. Hu ht cc cng trnh nghin cu s liu ph hp vi quan im ny: chng ch ra rng gi thuc l thp c lin quan n vic s dng nhiu thuc ht hn. Ni cch khc, thuc l v thuc ht c v l nhng hng ha b sung, ch khng phi thay th cho nhau. Kim tra nhanh: Hy nu ra cc yu t quyt nh lng bnh pizza m bn c cu. Hy a ra mt v d v biu cu bnh pizza v v ng cu ngm nh. Hy nu ra mt v d v yu t no c th lm dch chuyn ng cu. S thay i trong gi bnh pizza c lm dch chuyn ng cu ny khng? CUNG By gi chng ta chuyn sang mt khc ca th trng v xem xt hnh vi ca ngi bn. Lng cung ca bt k hng ha hay dch v no cng l lng m ngi bn sn sng v c kh nng bn. Mt ln na, tp trung t duy ca bn, chng ta hy xem xt th trng kem v phn tch cc yu t quyt nh lng cung. iu g quyt nh lng hng m mt c nhn cung ng? Bn hy tng tng mnh ang qun l mt ca hng Bnh ko Sinh vin - mt cng ty chuyn v sn xut v bn kem. Yu t no quyt nh lng kem m bn sn sng sn xut v cho bn? Sau y l mt vi cu tr li m bn c th a ra. Gi c. Gi kem l mt yu t quyt nh lng cung. Khi gi kem cao, vic bn kem c li v v vy lng cung ln. L ngi bn kem, bn lm vic lu hn, mua nhiu my lm kem v thu nhiu cng nhn hn. Ngc li khi gi kem thp, cng vic kinh doanh ca bn c li nhun km hn v bn sn xut t kem hn. Khi gi c thp hn na, bn c th quyt nh ngng kinh doanh hon ton v lng cung ca bn gim xung ti khng. V lng cung tng khi gi c tng v gim khi gi c gim, nn chng ta ni lng cung c mi quan h thun vi gi hng ha. Mi quan h ny gia gi c v lng cung c gi l lut cung. Nu nhng ci khc khng thay i, th khi gi mt hng ha tng, lng cung v hng ha cng tng. Gi cc u vo. sn xut kem, cng ty Bnh ko Sinh vin s dng nhiu u vo khc


1

nhau nh bt kem, ng, hng liu, my lm kem, nh xng v lao ng ca ngi cng nhn trn cc cht vi nhau v vn hnh my mc. Khi gi ca mt trong cc u vo ny tng, vic sn xut kem tr nn t c li hn v doanh nghip ca bn cung ng t kem hn. Nu gi cc u vo tng mnh, bn c th quyt nh ng ca doanh nghip v khng cung ng mt cc kem no. Nh vy, cung v mt hng ha c mi quan h nghch vi gi cc u vo c s dng sn xut ra hng ha . Cng ngh. Cng ngh chuyn cc u vo thnh kem l mt yu t khc quyt nh cung. Chng hn vic sng ch ra my lm kem c c kh ha lm gim ng k lng lao ng cn thit sn xut kem. Nh ct gim chi ph ca doanh nghip, tin b cng ngh lm tng lng cung v kem. K vng. Lng kem bn cung ng hm nay c th ph thuc vo k vng ca bn v tng lai. Chng hn, nu d kin gi kem s tng trong tng lai, bn s chuyn mt phn sn lng vo kho v hm nay bn cung ng t hn ra th trng. Biu cung v ng cung Chng ta hy phn tch xem lng cung thay i cng vi gi c nh th no khi gi cho gi u vo, cng ngh v k vng khng thay i. Bng 4 ch ra lng cung do Ben, mt ngi bn kem, cung ng ti cc mc gi kem khc nhau. Vi mc gi di 1 la, Ben khng cung ng mt cc kem no c. Khi gi c tng ln, anh ta cung cp lng kem ngy cng ln hn. Bng ny c gi l biu cung. Gi mt cc kem 0,00 la 0,50 1,00 1.50 2,00 2,50 3,00 Lng cung v kem (cc) 0 0 1 2 3 4 5

Bng 4. Biu cung ca Ben. Biu cung ch ra lng cung ti mi mc gi. Biu cung l mt bng ch ra mi quan h gia gi ca mt hng ha v lng cung. Hnh 5 v th m t mi quan h gia lng cung v kem v gi c. ng gn gi c vi lng cung c gi l ng cung. ng cung dc ln v, nu cc yu t khc khng thay i, gi c cao hn hm lng cung ln hn.Gi kem $3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0.50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Lng kem


1

Hnh 5. ng cung ca Ben. ng cung ny - mt ng c v da vo biu cung trong bng 4 - ch ra rng lng cung v mt hng ha thay i khi gi c ca n thay i. V gi cao hn lm tng lng cung, nn ng cung dc ln. ng cung c nhn v ng cung th trng Cng nh cu th trng l tng cc cu ca tt c ngi mua, cung th trng l tng cc lng cung ca tt c ngi bn. Bng 5 l biu cung ca hai nh sn xut kem l Ben v Jerry. Ti bt k mc gi no, biu cung ca Ben cng cho chng ta bit lng kem m anh ta mun cung ng v biu cung ca Jerry cho chng ta bit lng kem m c ta mun cung ng. Cung th trng l tng mc cung ca hai c nhn. Cung th trng ph thuc vo tt c cc yu t tc ng vo mc cung ca nhng ngi bn c bit nh gi cc u vo c s dng sn xut ra hng ha, cng ngh hin c v k vng. Ngoi ra, n cn ph thuc vo s ngi bn. (Nu Ben v Jerry thi khng bn kem na, lng cung ca th trng s gim xung ti 0.) Biu cung trong bng 5 cho thy iu g xy ra i vi lng cung khi gi c thay i trong khi tt c cc bin s khc quyt nh lng cung c gi cho khng thay i. Th trng Gi mt cc kem Ben Jerry 0,00 la 0 + 0 = 0 0,50 0 0 0 1,00 1 0 1 1,50 2 2 4 2,00 3 4 7 2,50 4 6 10 3,00 5 8 13 Bng 5. Biu cung c nhn v biu cung th trng. Lng cung trn mt th trng l tng lng cung ca tt c ngi bn. Hnh 6 v cc ng cung tng ng vi nhng biu cung trong bng Cng nh lm vi cc ng cu, chng ta cng cc ng cung c nhn theo phng nm ngang c ng cung ca th trng. Ngha l xc nh tng lng cung ti bt k mc gi no, chng ta cng cng lng cung ca cc c nhn xc nh c trn trc honh ca ng cung c nhn. ng cung ca th trng cho thy tng lng cung v mt hng ha thay i nh th no khi gi c thay i.


1

Cung ca Ben

Cung ca Jerry

Gi kem 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0,50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Lng kem

Gi kem 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0,50 0 1 2 3 4 5 6 7 Lng kem

Cung th trngGi kem 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0,50

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lng kem

Hnh 6. Cung ca th trng l tng cc mc cung c nhn. ng cung ca mt th trng c xc nh bng cch cng theo phng nm ngang tt c cc ng cung c nhn. Ti mc gi bng 2 la, Ben cung 3 cc kem v Jerry cung 4 cc kem. Lng cung trn th trng ti mc gi ny bng 7 cc kem. S dch chuyn ca ng cung Gi s gi ng gim. S thay i ny nh hng ti cung v kem nh th no? V ng l mt u vo cho vic sn xut kem, nn s gim gi ca n lm cho vic bn mt lng kem ln c li. iu ny lm cho cung v kem tng ln: ti bt k mc gi no, gi y ngi bn cng sn sng sn xut lng kem ln hn. Bi vy, ng cung v kem dch chuyn sang phi. Khi c s thay i trong bt k yu t quyt nh cung no ngoi gi hng ha, ng cung u dch chuyn. Nh hnh 7 cho thy, bt k s thay i no lm tng lng cung ti mi mc gi cng lm cho ng cung dch sang phi. Tng t, bt k s thay i no lm gim lng cung ti mi mc gi cng lm cho ng cung dch sang tri.


1

Gi kem

S3

S1

S2

S gia tng ca cung S suy gim ca cung

0

Lng kem

Hnh 7. S dch chuyn ca ng cung. Bt k s thay i no lm tng lng hng m ngi bn mun sn xut ti mt mc gi nht nh cng lm dch chuyn ng cung sang phi. Bt k s thay i no lm gim lng hng m ngi bn mun sn xut ti mt mc gi nht nh cng lm dch chuyn ng cung sang tri. Bng 6 ghi cc bin s quyt nh lng cung trn mt th trng v cch thc pht huy nh hng ca s thay i trong mt bin s ti ng cung. Mt ln na, gi c li ng vai tr c bit trong bng ny. V gi c c ghi trn trc tung khi chng ta v ng cung, nn s thay i ca gi c khng lm dch chuyn ng cung, m ch biu th s di chuyn dc theo n. Ngc li, khi c s thay i trong gi u vo, cng ngh, k vng hay s ngi bn, lng cung ti mi mc gi u thay i; iu ny c biu th bng s dch chuyn ca ng cung. Cc bin s tc ng ti lng cung Gi c Gi u vo Cng ngh K vng S ngi bn

S thay i trong bin s ny ... Biu th s di chuyn dc theo ng cung Lm dch chuyn ng cung Lm dch chuyn ng cung Lm dch chuyn ng cung Lm dch chuyn ng cung

Bng 6 Cc yu t quyt nh lng cung. Bng ny ghi cc bin s c th tc ng ti lng cung trn mt th trng. Hy ch ti vai tr c bit ca gi c: s thay i ca gi c biu th s di chuyn dc theo ng cung, cn s thay i ca mt trong cc bin s cn li lm dch chuyn ng cung. Tm li, ng cung cho thy iu g xy ra vi lng cung v mt hng ha khi gi ca n thay i nu cc yu t quyt nh lng cung khc c gi cho khng thay i. Khi mt trong cc yu t khc ny thay i, ng cung s dch chuyn. Kim tra nhanh: Hy nu ra cc yu t quyt nh lng cung bnh pizza. Hy thit lp mt biu cung gi nh cho bnh pizza v v ra ng cung tng ng. Hy nu ra mt v d v


1

mt yu t no lm dch chuyn ng cung. S thay i gi bnh pizza c lm dch chuyn ng cung ny khng? KT HP NG CUNG V NG CU VI NHAU Sau khi phn tch cung v cu bit lp vi nhau, by gi chng ta kt hp chng li tm hiu xem chng quyt nh lng hng bn ra v gi c trn mt th trng nh th no. Trng thi cn bng Hnh 8 v ng cung v ng cu ca th trng trn cng mt h trc to . Hy ch rng c mt im m ti ng cung v ng cu ct nhau; im ny c gi l trng thi cn bng ca th trng. Mc gi m ti hai ng ny ct nhau c gi l gi cn bng v lng c gi l lng cn bng. Trong hnh 8, gi cn bng l 2 la mt cc kem v lng cn bng l 7 cc kem.

Gi kem Cung Gi cn bng 2.00 Trng thi cn bng

Lng cn bng 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Cu Lng kem

Hnh 8. Trng thi cn bng cung cu. Trng thi cn bng c xc nh khi ng cung v ng cu ct nhau. Ti mc gi cn bng, lng cung bng lng cu. Trong trng hp ca chng ta, gi cn bng l 2 la: ti mc gi ny, 7 cc kem c cung ng v 7 cc kem c cu Trong t in, t trng thi cn bng c nh ngha l mt tnh hung trong cc lc lng khc nhau cn bng vi nhau - v t ny cng c dng m t trng thi cn bng ca th trng. Ti mc gi cn bng, lng hng ha m ngi mua sn sng v c kh nng mua ng bng lng hng ha m ngi bn sn sng v c kh nng bn. Gi cn bng i khi cn c gi l gi lm cn bng cung cu, v ti mc gi ny, mi ngi trn th trng u tha mn: ngi mua mua c tt c nhng th h mun mua, cn ngi bn bn c tt c nhng th m h mun bn. Hnh ng ca ngi mua v ngi bn ng nhin lm cho th trng chuyn ti trng thi cn bng cung cu. hiu ti sao, chng ta hy xem xt iu g xy ra khi gi th trng khng bng gi cn bng. Trc ht chng ta hy gi s gi th trng nm trn gi cn bng nh trong phn (a) ca hnh Ti mc gi 2,5 la mt cc kem, lng hng ha c cung ng (10 cc kem) vt qu lng cu (4 cc kem). Th trng c s thng d v hng ha: cc nh cung cp khng


1

th bn ht lng hng m h mun ti mc gi hin hnh. Khi c s thng d kem trn th trng kem, chng hn ngi bn thy t lnh ca mnh ngy cng cht y kem, h mun bn, nhng khng th bn c. H phn ng i vi s thng d bng cch ct gim gi bn ca h. Gi tip tc gim cho ti khi th trng t ti trng thi cn bng. By gi gi s gi th trng nm di gi cn bng nh trong phn (b) ca hnh 9. Trong tnh hung ny, gi kem bng 1,5 la mt cc v lng cu vt qu lng cung. Th trng c s thiu ht hng ha: nhng ngi c cu khng th mua c ton b lng hng m h mun ti mc gi hin hnh. Khi tnh trng thiu ht xut hin trn th trng kem, chng hn ngi mua xp hng rng rn mua mt vi cc kem hin c. Do c qu nhiu ngi mua tm mua mt lng hng ha qu t, ngi bn phn ng i vi s thiu ht bng cch tng gi bn ca h m khng b mt doanh thu. Khi gi c tng, th trng li chuyn ti trng thi cn bng. Nh vy, hot ng ca nhiu ngi bn v ngi mua t ng y gi th trng ti mc gi cn bng. Khi th trng t ti trng thi cn bng ca mnh, tt c ngi bn v ngi mua u tha mn, khng c p lc y gi c tng ln hoc gim xung. Vic trng thi cn bng t c nhanh n mc no thay i theo tng th trng, ty thuc vo ch gi c iu chnh nhanh hay chm. Tuy nhin, trong hu ht cc th trng t do, s thng d hay thiu ht ch mang tnh cht tm thi v gi c c th chuyn ti mc cn bng ca n. D nhin, hin tng ny ph bin n mc i khi n c gi l quy lut cung cu: gi c ca bt k hng ha no cng iu chnh lm cho cung v cu v n cn bng nhau. (a) D cung Gi kemThng d 2.50 2.00

Cung

Cu0 4 7 Lng cu 10 Lng kem Lng cung

Gi kem

(b) D cuCung

2.00 1.50 Thiu ht Cu 4 7 Lng cung 10 Lng kem Lng cu

Hnh 9. Th trng khng nm trong trng thi cn bng. Trong phn (a), th trng c s thng d. V gi th trng 2,5 la nm trn mc gi cn bng, nn lng cung


1

(10 cc kem) vt qu lng cu (4 cc kem). Cc nh cung cp tm cch tng mc bn ra bng cch ct gim gi kem v iu ny lm cho gi chuyn ti mc cn bng. Trong phn (b), th trng c s thiu ht. V gi th trng 1,5 la nm di mc gi cn bng, nn lng cu (10 cc kem) vt qu lng cung (4 cc kem). V c qu nhiu ngi mua tm mua lng hng qu t, nn cc nh cung cp li dng tnh trng thiu ht tng gi. Bi vy trong c hai trng hp, s iu chnh ca gi c u chuyn th trng ti trng thi cn bng cung cu. Ba bc phn tch nhng thay i trong trng thi cn bng Cho n nay chng ta nhn thy cung v cu cng nhau quyt nh trng thi cn bng th trng nh th no v n lt n, trng thi cn bng ny li quyt nh gi v lng hng ha m ngi mua mun mua v ngi bn mun sn xut ra. D nhin, gi v lng cn bng ph thuc vo v tr ca ng cung v ng cu. Khi mt bin c no lm dch chuyn mt trong hai ng ny, trng thi cn bng trn th trng s thay i. Vic phn tch s thay i nh vy c gi l phng php so snh tnh v n lin quan n vic so snh hai trng thi tnh - trng thi cn bng c v trng thi cn bng mi. 1. Xc nh xem s kin xy ra tc ng ti ng cung, ng cu (hoc c th c hai). 2. Xc nh hng dch chuyn ca cc ng 3. S dng th cung cu xc nh xem s dch chuyn tc ng ti trng thi cn bng nh th no. Bng 7. Chng trnh ba bc trong qu trnh phn tch nhng thay i ca trng thi cn bng. Khi phn tch cch thc tc ng ca mt s kin no ti th trng, chng ta tin hnh theo ba bc. Th nht, chng ta xc nh xem s kin xy ra tc ng ti ng cung, ng cu hoc c hai (trong mt s tnh hung). Th hai, chng ta xc nh xem cc ng ny dch chuyn sang phi hay sang tri. Th ba, chng ta s dng th cung cu kim tra xem s dch chuyn tc ng ti gi v lng cn bng nh th no. Bng 7 tm tt cc bc ny. hiu cch s dng bn thc n ny, chng ta hy xem xt cc s kin khc nhau c th tc ng ti th trng kem. V d: S thay i ca cu. Gi s vo mt ma h thi tit rt oi bc. S kin ny nh hng ti th trng kem nh th no? tr li cu hi ny, chng ta hy tin hnh theo ba bc ni trn. 1. Thi tit oi bc nh hng ti ng cu bng cch lm thay i th hiu v kem. Ngha l thi tit lm thay i lng kem m mi ngi mun mua ti mi mc gi. ng cung khng thay i v thi tit khng trc tip tc ng ti cc doanh nghip bn kem. 2. V thi tit lm cho mi ngi mun n kem nhiu hn, nn ng cu dch chuyn v bn phi. Hnh 10 biu th s gia tng trong cu ny di dng s dch chuyn ca ng cu t D1 n D2. S dch chuyn ny ch ra rng lng cu v kem cao hn ti mi mc gi. 3. Nh hnh 10 cho thy, s gia tng cu lm tng gi cn bng t 2 ln 2,5 la v lng cn bng t 7 ln 10. Ni cch khc, thi tit nng lm tng gi kem v lng kem bn ra.


1

S dch chuyn ca mt ng v s di chuyn dc theo mt ng. Hy ch rng khi thi tit oi bc y gi kem ln, lng kem m cc doanh nghip cung ng tng, cho d ng cung vn v tr c. Trong mt s tnh hung, cc nh kinh t ni rng c s gia tng ca lng cung nhng khng c s thay i ca cung.1. Thi tit nng lm tng nhu cu v kem Cung Trng thi cn bng mi Trng thi cn bng ban u D1 Cu 0 7 10 3. ..v lng hng bn ra cao hn Lng kem

Gi kem

2.50 2.00

2..gy ra mc gi cao hn

D2

Hnh 10. S gia tng ca cu nh hng n trng thi cn bng nh th no. Mt bin c lm tng lng cu ti mi mc gi s lm dch chuyn ng cu sang phi. C gi v lng cn bng u tng. Trong v d ca chng ta, ma h oi bc bt thng lm cho ngi mua c cu cao hn v kem. ng cu dch chuyn t D1 ti D2, lm cho gi cn bng tng t 2 ln 2,5 la v lng cn bng tng t 7 cc kem ln 10 cc kem. T cung trong trng hp ny c dng m ch v tr ca ng cung, cn t lng cung c dng ch lng hng m cc nh cung cp mun bn ra. Trong v d ca chng ta, cung khng thay i v thi tit khng lm thay i s sn sng bn kem ti bt k mc gi cho trc no. Thay vo , thi tit oi bc lm thay i nguyn vng mua kem ca ngi tiu dng ti bt k mc gi cho trc no v bi vy n lm dch chuyn ng cu. S gia tng cu lm cho gi cn bng tng. Khi gi tng, lng cung tng. S gia tng ca lng cung ny c biu th bng s di chuyn dc theo ng cung. Tm li, s dch chuyn ca ng cung c gi l s thay i ca cung, cn s dch chuyn ca ng cu c gi l s thay i ca cu. S di chuyn dc theo mt ng cung c nh c gi l s thay i ca lng cung, cn s di chuyn dc theo mt ng cu c nh c gi l s thay i ca lng cu. V d: s thay i ca cung. Gi s trong mt ma h khc, mt trn ng t ph hy nhiu nh my kem. S kin ny tc ng ti th trng kem nh th no? tr li cu hi ny, mt ln na chng ta tun th ba bc. 1. Trn ng t nh hng ti ng cung. Bng cch lm gim s ngi bn, trn ng t lm thay i lng kem m cc doanh nghip mun sn xut v bn ra ti mi mc


1

gi. ng cu khng thay i v trn ng t khng trc tip lm thay i lng kem m mi ngi mun mua. 2. ng cung dch chuyn v bn tri v tng s kem m cc doanh nghip mong mun v c kh nng bn ra gim ti mi mc gi. Hnh 11 biu th s suy gim ca cung ny di dng s dch chuyn ca ng cung t S1 n S2. 3. Nh hnh 11 cho thy, s dch chuyn ca ng cung lm tng gi cn bng t 2 ln 2,5 la v lm gim lng cn bng t 7 xung ch cn 4 cc kem. Do trn ng t, gi kem tng v lng kem bn ra gim.

Gi kem

S2

Trng thi cn bng mi2.50 2.00 2. ..gy ra mc gi cao hn 0 4 7 3. ..v lng hng bn ra thp hn

1. Mt trn ng t lm gim cung v kem S1

Trng thi cn bng ban u

Cu Lng kem

Hnh 11. S suy gim ca cung nh hng n trng thi cn bng nh th no. Mt bin c lm gim lng cung ti mi mc gi s lm dch chuyn ng cung sang tri. Gi cn bng tng trong khi lng cn bng gim. Trong v d ca chng ta, v ng t lm cho ngi bn cung t kem hn. ng cung dch chuyn t S1 ti S2, lm cho gi cn bng tng t 2 ln 2,5 la v lng cn bng gim t 7 cc kem xung ch cn 4 cc kem V d: s thay i ca c cung v cu. By gi chng ta gi s thi tit oi bc v trn ng t ng thi xy ra. phn tch tc ng tng hp ca c hai s kin ny, chng ta vn tun th quy tc ba bc ca mnh. 1. Chng ta nhn nh rng c hai ng u dch chuyn. Thi tit oi bc tc ng ti ng cu v n lm thay i lng kem m cc h gia nh mun mua ti mi mc gi cho trc. ng thi, trn ng t lm thay i ng cung v n lm thay i lng kem m cc doanh nghip mun bn ti mi mc gi cho trc. 2. Hai ng dch chuyn theo hng ging nh trong phn tch trn y ca chng ta: ng cu dch sang phi v ng cung dch sang tri. Hnh 12 minh ha cho s dch chuyn ny.


1

(a) Gi tng, lng tngGi kem Gi kem Cu tng mnh Cn bng mi S2 S1 Cung gim nh P2

(b) Gi tng, lng gimCu tng nh Cn bng mi S2 Cung gim mnh S1

P2

P1

D2 Cn bng ban u D1 Q1 Q2 Lng kem

P1 Cn bng ban u D1

D2

0

0

Q2

Q1

Lng kem

Hnh 12. S dch chuyn ca c ng cu v ng cung. Trong tnh hung ny chng ta quan st thy c c s gia tng ca cu v s suy gim ca cung. Hai kt cc c th xy ra. Trong phn (a), gi cn bng tng t P1 ln P2 v lng cn bng tng t Q1 ln Q2. Trong phn (b), gi cn bng vn tng t P1 ln P2, nhng lng cn bng gim t Q1 xung Q2. 3. Nh hnh 12 cho thy hai kt cc c th xy ra, ty thuc vo quy m dch chuyn tng i ca ng cu v ng cung. Trong c hai trng hp, gi c u tng. Trong phn (a), khi cu tng mnh v cung gim nh, lng cn bng vn tng ln. Ngc li trong phn (b), khi cung gim mnh v cu ch tng khng ng k, lng cn bng gim. Cho nn, nhng bin c ny chc chn lm tng gi kem, nhng nh hng ca n i vi lng kem bn ra khng r rng. Kt lun. Chng ta tm hiu 3 v d v cch s dng ng cung v ng cu phn tch s thay i trong trng thi cn bng. Mi khi mt s kin no lm dch chuyn ng cung, ng cu hoc c hai, bn c th s dng cc cng c ny d bo s thay i ca lng hng bn ra v gi ca n do s kin ny gy ra. Bng 8 nu ra kt c d bo c cho bt k kt hp no do s dch chuyn ca hai ng gy ra. m bo chc chn rng hiu cch s dng cc cng c cung v cu, bn hy ly ra mt vi mc trong bng ny v t mnh l gii ti sao ngi ta li i n d bo nh vy.


1

Khng c s thay i ca cung Khng c s thay i ca cu S gia tng ca cu S gim st ca cu P nh c Q nh c P tng Q tng P gim Q gim

S gia tng ca cung P gim Q tng P khng r rng Q tng P gim Q khng r rng

S gim st ca cung P tng Q gim P tng Q khng r rng P khng r rng Q gim

Bng 8. iu g xy ra i vi gi v lng khi ng cung hoc ng cu dch chuyn. Kim tra nhanh. Hy phn tch xem iu g xy ra i vi th trng bnh pizza nu gi c chua tng. Hy phn tch xem iu g xy ra i vi th trng bnh pizza nu gi bnh hambuger gim. KT LUN: GI C PHN B NGUN LC NH TH NO? Chng ny phn tch cung v cu trong mt th trng duy nht. Mc d phn trnh by ca chng ta tp trung vo th trng kem, nhng nhng bi hc thu c y cng c th p dng cho hu ht cc th trng khc. Mi khi n ca hng mua mt ci g , bn ng gp vo cu v n. Khi tm vic lm, bn ng gp vo mc cung v dch v lao ng. V cung v cu l hin tng kinh t rng khp nh th, nn m hnh cung cu l mt cng c phn tch mnh m. Chng ta s s dng m hnh ny nhiu ln trong cc chng sau. Mt trong Mi Nguyn l ca kinh t hc trnh by trong chng 1 l: th trng thng l cch tt t chc hot ng kinh t. Cho d cn qu sm nh gi xem cc kt cc ca th trng tt hay xu, song trong chng ny chng ta bt u nhn thc c phng thc vn hnh ca th trng. Trong mi h thng kinh t, ngun lc cn c phn b cho cc mc ch s dng khc nhau. Nn kinh t th trng iu khin cc lc lng cung cu t c mc tiu ny. Cung v cu cng nhau quyt nh gi ca nhiu hng ha v dch v khc nhau trong nn kinh t; v n lt n, gi c li l tn hiu nh hng s phn b cc ngun lc kinh t. Chng hn chng ta hy xem vic phn b t ai bi bin. V t ai c hn, nn khng phi ai cng c thng thc th vui xa x l sng trn bi bin. Ai s nhn c ngun lc ny? Cu tr li l: ai sn sng v c kh nng tr gi cho n. Gi ca t ai bi bin iu chnh cho n khi lng cu v t ai ng bng lng cung. V vy, trong nn kinh t th trng, gi c l c ch phn phi cc ngun lc khan him. Tng t, gi c quyt nh ai sn xut hng ha no v sn xut bao nhiu. Chng hn chng ta hy xem xt cng vic trng trt. V chng ta cn thc n sng v vn quan trng l phi c mt s ngi trng trt. Ci g quyt nh ai l trng trt v ai khng? Trong x hi t do, khng c c quan chnh ph no a ra quyt nh ny v m bo mt lng cung thc phm ph hp. Thay vo , vic phn b lao ng cho cc nng tri c tin hnh trn c s cc quyt nh ca hng triu ngi v vic lm. H thng phi tp trung ny hot ng tt l v quyt nh ca mi ngi ph thuc vo gi c. Gi thc phm v tin


1

lng ca nng dn (tc gi tr cho lao ng ca h) iu chnh m bo rng c s ngi chn cch tr thnh ngi trng trt. Nu mt c nhn cha bao gi nhn thy nn kinh t th trng trong thc t, th ton b tng ny c v v l. Nn kinh t l mt tp on ngi tham gia vo nhiu hot ng ph thuc ln nhau. Ci g lm cho cc quyt nh phi tp trung khng ri vo tnh trng hn lon? Ci g phi hp hot ng ca hng triu con ngi vi nng lc v nguyn vng khc nhau? Yu t no m bo rng ci cn lm s thc s c lm? Cu tr li l gi c. Nu nn kinh t c dn dt bi bn tay v hnh nh cu ni ni ting ca Adam Smith, th h thng gi c l cy gy m bn tay v hnh s dng ch huy dn nhc kinh t. TM TT

Cc nh kinh t s dng m hnh cung cu phn tch cc th trng cnh tranh. Trong th trng cnh tranh c nhiu ngi bn v ngi mua, mi ngi ch c nh hng rt nh hoc khng c nh hng i vi gi th trng. ng cu cho bit lng cu v mt hng ha ph thuc vo gi c nh th no. Theo lut cu th khi gi ca mt hng ha gim, lng cu v n s tng. Bi vy, ng cu dc xung. Ngoi gi c, cc yu t khc quyt nh lng cu bao gm thu nhp, th hiu, k vng v gi ca cc hng ha thay th hoc b sung. Nu mt trong cc yu t ny thay i, ng cu s dch chuyn. ng cung cho bit lng cung v mt hng ha ph thuc vo gi c nh th no. Theo lut cung th khi gi ca mt hng ha tng, lng cung v n s tng. Bi vy, ng cung dc ln. Ngoi gi c, cc yu t khc quyt nh lng cung bao gm gi cc u vo, cng ngh v k vng. Nu mt trong cc yu t ny thay i, ng cung s dch chuyn. Giao im ca ng cung v ng cu quyt nh trng thi cn bng ca th trng. Ti mc gi cn bng, lng cung bng lng cu. Hnh vi ca ngi mua v ngi bn ng nhin thc y th trng thay i theo hng tin ti trng thi cn bng. Khi gi th trng nm trn gi cn bng, s xut hin s thng d hng ha v iu ny lm cho gi th trng gim. Khi gi th trng nm di gi cn bng, s xut hin s thiu ht hng ha v iu ny lm cho gi th trng tng. phn tch xem mt bin c tc ng ti th trng nh th no, chng ta s dng th cung cu nghin cu xem bin c tc ng ti gi v lng cn bng nh th no. Trc ht chng ta xt xem bin c lm dch chuyn ng cung hay ng cu. Th hai, chng ta xt xem ng dch chuyn theo hng no. Th ba, chng ta so snh trng thi cn bng mi vi trng thi cn bng c. Trong nn kinh t th trng, gi c l tn hiu ch o cc quyt nh kinh t v qua phn b cc ngun lc khan him. i vi mi hng ha trong nn kinh t, gi c u m bo rng cung v cu cn bng nhau. Khi gi cn bng quyt nh ngi mua s mua bao nhiu hng ha v ngi bn s bn bao nhiu hng ha.


1

CC THUT NG C BN ng cung Biu cu Biu cung Gi cn bng Hng b sung Hng cp thp Hng ha thng thng Hng thay th Lng cn bng Lng cu Lng cung Lut cu Lut cung Nhng ci khc khng thay i Quy lut cung cu S thng d S thiu ht Th trng cnh tranh Th trng Trng thi cn bng Supply curve Demand schedule Supply schedule Equilibrium price Complement Inferior good Normal good Substitute Equilibrium quantity Quantity demanded Quantity supplied Law of demand Law of supply Ceteris paribus Law of demand and supply Surplus Shortage Competitive market Market Equilibrium


1

CHNG 3 H S CO GIN V NG DNG Hy tng tng bn l mt nng dn trng la m Kansas. V ton b thu nhp m bn kim c l t vic bn la m, nn bn dnh mi n lc lm cho t ai t nng sut cao nht. Bn phi nm vng tnh hnh thi tit v ph ca t, phi kim tra tnh hnh su hi v dch bnh, cng nh nghin cu cc thnh tu mi nht trong ngnh trng trt. Bn bit rng cng trng nhiu la m, bn cng bn c nhiu sau khi thu hoch, nh vy thu nhp v mc sng ca bn cng cao. n mt ngy, trng i hc Tng hp Kansas cng b mt pht minh ln. Cc nh nghin cu thuc b mn Nng nghip ca trng ny to ra mt ging la m mi cho php lm tng sn lng m ngi nng dn c th sn xut trn mi mu thm 20%. Bn s phn ng th no trc thng tin ny? Bn c s dng ging mi khng? So vi trc y, pht hin ny lm li hay gy thit hi cho bn? Trong chng ny, chng ta s thy cc cu hi nh vy c th dn n nhng cu tr li rt ng ngc nhin. S ngc nhin xut pht t vic ng dng nhng cng c c bn nht ca kinh t hc l cung v cu vo th trng la m. Chng trc gii thiu v cung v cu. bt k th trng cnh tranh no, chng hn th trng la m, ng cung dc ln biu th hnh vi ca ngi bn v ng cu dc xung biu th hnh vi ca ngi mua. Gi hng ha iu chnh lm cho lng cung v cu cn bng nhau. ng dng phng php phn tch c bn ny vo mc ch tm hiu nh hng ca pht minh trong nng nghip nu trn, trc ht chng ta pht trin thm mt cng c na: khi nim h s co gin. H s co gin - mt cng c phn nh mc phn ng ca ngi mua v ngi bn trc nhng thay i ca th trng - cho php chng ta phn tch cung v cu vi chnh xc cao hn. H S CO GIN CA CU Khi phn tch cc yu t quyt nh cu trong chng 4, chng ta thy rng cu v mt hng ha no ca ngi mua cao hn nu gi ca n thp hn, thu nhp ca h cao hn, gi ca nhng hng ha thay th cao hn, hoc gi ca nhng hng ha b sung cho n thp hn. Phn tch ny mi ch mang tnh cht nh tnh, ch cha phi l nh lng. Ngha l chng ta mi phn tch v hng thay i ca lng cu, ch cha phn tch quy m thay i. tnh ton quy m thay i ca cu trc nhng thay i ca cc yu t quyt nh n, cc nh kinh t s dng khi nim h s co gin. H s co gin gi ca cu v cc yu t quyt nh n Lut cu ni rng s gim gi ca mt hng ha lm tng lng cu v n. H s co gin gi ca cu phn nh mc phn ng ca cu trc s thay i ca gi. Cu v mt hng ha c coi l co gin vi gi c nu lng cu thay i mnh khi gi thay i. Cu c coi l khng co gin nu lng cu ch thay i rt t khi gi thay i. Nhng yu t no quyt nh cu v mt hng ha co gin hay khng co gin? Do cu v mt hng ha bt k ph thuc vo s thch ca ngi tiu dng, nn h s co gin gi ca cu ph thuc vo rt nhiu yu t kinh t, x hi v tm l - nhng yu t to ra nguyn vng c

NGUYN L KINH T HC Chng 3 H s co gin v ng dng

1

nhn. Song da vo kinh nghim, chng ta c th nu ra mt vi nguyn tc chung v cc yu t quyt nh h s co gin gi ca cu. Hng thit yu v hng xa x. Cu thng khng co gin theo gi c i vi hng ha thit yu, nhng li co gin i vi hng xa x. Khi gi ca dch v khm bnh tng, mi ngi khng gim ng k s ln i khm bnh, mc d h c th i khm t hn i cht. Ngc li, khi gi du thuyn tng, lng cu v du thuyn gim ng k. L do l hu ht mi ngi u coi vic i khm bnh l dch v thit yu, cn du thuyn l mt mt hng xa x. Tt nhin, vic mt hng ha c coi l thit yu hay xa x khng ph thuc vo cc thuc tnh c hu ca n, m ty thuc vo s thch ca ngi mua n. V d mt thy th khng c vn g v sc khe c th coi du thuyn l hng thit yu v cu ca anh ta khng co gin, cn khm bnh l hng xa x v cu ca anh ta li co gin. S sn c ca cc hng ha thay th gn. Nhng hng ha c hng thay th gn thng c cu co gin mnh hn, v ngi mua rt d dng chuyn t vic s dng chng sang cc hng ha khc. V d, b ng vt v b thc vt l hai loi hng ha d thay th cho nhau. Nu gi b thc vt khng thay i, mc tng nh ca gi b ng vt c th dn ti s gim st ng k ca lng b ng vt bn ra. Ngc li, do trng l loi thc phm khng c hng ha thay th, nn cu v trng c th t co gin hn so vi cu v b ng vt. nh ngha v th trng. H s co gin ca cu trn bt k th trng no cng ph thuc vo cch xc nh phm vi ca th trng . Nhng th trng c phm vi hp thng c cu co gin mnh hn so vi th trng c phm vi rng, bi v ngi ta d tm c hng ha thay th gn gi cho nhng hng ha c phm vi hp. V d thc phm, mt nhm hng rng, c cu tng i t co gin v khng c hng thay th gn gi. Kem l mt mt hng hp hn nn c cu co gin mnh hn v ngi ta d dng tm c loi thc n trng ming khc thay cho kem. Kem va ni l mt mt hng hp hn na, nn cu v n co gin rt mnh, do cc hng v khc ca kem hu nh c th thay th hon ho cho va ni. Gii hn thi gian. Hng ha thng c cu co gin hn trong khong thi gian di hn. Khi gi xng tng, cu v xng gim cht t trong mt vi thng u. Nhng v lu v di, ngi ta mua nhng loi xe tit kim nhin liu hn, chuyn sang s dng phng tin giao thng cng cng hoc chuyn nh v gn ni lm vic hn. Trong vng vi nm, cu v xng gim ng k. Tnh ton h s co gin gi ca cu Sau khi phn tch khi nim h s co gin gi ca cu theo ngha chung, by gi chng ta xem xt k hn v cch tnh ton n. Cc nh kinh t tnh h s co gin gi ca cu bng cch ly phn trm thay i ca lng cu chia cho phn trm thay i ca gi. Ngha l: H s co gin theo gi ca cu = Phn trm thay i ca lng Phn trm thay i ca gi

Gi s s gia tng 10 phn trm ca gi mt cc kem lm cho lng kem m bn mua gim 20 phn trm. Chng ta tnh ton h s co gin gi ca cu trong trng hp ny nh sau: H s co gin ca cu = 20 phn trm /10 phn trm = 2


2

Trong v d ny, h s co gin bng 2 cho chng ta bit rng s thay i ca lng cu ln gp hai ln s thay i ca gi c. Do lng cu v mt hng ha c quan h t l nghch vi gi ca n, nn phn trm thay i ca lng cu lun tri du vi phn trm thay i ca gi. Trong v d trn, phn trm thay i ca gi l dng 10% (phn nh s tng ln), phn trm thay i ca lng l m 20% (phn nh s gim i). Do , h s co gin gi ca cu thng c ghi bng s m. y, chng ta thng nht b qua du m v ghi tt cc h s co gin gi bng s dng (cc nh ton hc gi l gi tr truyt i). Nh vy theo quy c, h s co gin gi cng ln, mc phn ng ca lng cu i vi gi cng mnh. Phng php trung im: cch tt hn tnh ton phn trm thay i v h s co gin Nu tnh h s co gin gi ca cu gia hai im trn mt ng cu, bn s vp phi mt vn kh chu, l h s co gin t im A n im B c th khc vi h s co gin t im B n im A. V d, chng ta hy xem xt cc s liu sau: Ti A: Gi = 4 la Lng = 120 Ti B: Gi = 6 la Lng = 80 T im A n im B, gi tng 50% v lng gim 33%, nn h s co gin gi ca cu bng 33/50 hay 0.66. Ngc li, t im B n im A, gi gim 33% v lng tng 50%, v vy h s co gin gi ca cu bng 50/33 hay 1,5. Mt cch trnh trc trc ny l s dng phng php trung im khi tnh h s co gin. Thay v tnh phn trm thay i theo cch thng thng, phng php trung im tnh phn trm thay i bng cch chia mc thay i cho gi tr trung bnh gia mc u v mc cui. V d gi tr trung bnh ca 4 la v 6 la l 5 la. Do theo phng php trung im, s thay i t 4 la ln 6 la c coi l bng 40%, v ( 6 - 4 )/5 x 100 = 40%. Tng t, s thay i t 6 la xung 4 la c l gim 40%. Do phng php trung im mang li cu tr li ging nhau cho c hai trng hp, mc d s thay i c hng khc nhau, nn n thng c s dng khi phi tnh h s co gin gi ca cu gia hai im. Trong v d ca chng ta, trung im gia A v B l: Trung im: Gi = 5 la Lng = 100 Theo phng php trung im, khi i t im A n im B, gi tng 40% v lng gim 40%. Tng t, t B n A gi gim 40% v lng tng 40%. Nh vy trong c hai trng hp, h s co gin gi ca cu u bng 1. Chng ta c th trnh by phng php trung im bng cng thc tnh h s co gin gi ca cu gia hai im (Q1, P1) v (Q2, P2) nh sau: H s co gin gi ca cu =(Q2 Q1 ) / [(Q2 + Q1 ) / 2] ( P2 P1 ) / [( P2 + P1 ) / 2]

T s trong cng thc trn l phn trm thay i ca lng tnh theo phng php trung im, mu s l phn trm thay i ca gi tnh theo phng php trung im. Nu cn tnh ton h s co gin, bn nn s dng cng thc ny. Song trong cun sch ny, t khi chng ta cn thc hin nhng tnh ton nh vy. i vi mc ch nghin cu chng ta, th iu quan trng khng phi l cch ton h s co gin, m ngha ca n - tc mc phn ng ca lng cu i vi gi.


3

Cc dng ng cu khc nhau Cc nh kinh t phn loi ng cu theo h s co gin ca chng. Cu c coi l co gin khi h s co gin ln hn 1, tc khi lng cu thay i vi t l ln hn so vi gi. Cu c coi l khng co gin khi h s co gin nh hn 1, tc khi lng cu thay i vi t l nh hn so vi gi. Nu h s co gin ng bng 1, tc khi lng cu thay i cng mt t l vi gi, cu c coi l co gin n v. Do h s co gin gi ca cu phn nh mc phn ng ca lng cu i vi nhng thay i trong gi c, nn n c quan h cht ch vi dc ca ng cu. Nguyn tc may ri sau y l mt ch dn rt hu ch: ng cu i qua mt im nht nh cng phng (tc cng t dc), th h s co gin gi ca cu ti im cng ln; ngc li ng cu i qua mt im nht nh cng dc, th h s co gin gi ca cu cng nh. Hnh 5-1 nu ra 5 tnh hung. Trong tnh hung cc oan vi h s co gin bng 0, cu hon ton khng co gin v ng cu c dng thng ng. Trong trng hp ny, bt k gi thay i nh th no, lng cu vn hon ton khng thay i. Khi h s co gin tng, ng cu ngy cng phng hn. Ti im cc oan ngc li vi tnh hung th nht, cu hon ton co gin khi h s co gin gi ca cu tin ti v hn v ng cu tr nn nm ngang. ng cu ny phn nh thc t l s thay i rt nh ca gi cng dn ti s thay i cc ln ca lng cu. Cui cng, nu gp kh khn trong vic ghi nh thut ng co gin v khng co gin, bn c th s dng th thut sau: cc ng cu khng co gin trng ging ch ci I nh trong phn (a) ca hnh 1, cn cc ng cu co gin trng ging ch E trong phn (e). y khng phi l mt nhn thc su sc, nhng n gip bn vt qua c k kim tra.

(a) Cu hon ton khng co gin: h s co gin bng 0 Gi Cu 1. Gi 5$ tng 4$ ...

(b) Cu khng co gin: H s co gin nh hn 1 Gi 1. Gi 5$ tng 22%... 4$

Cu

1002. ... khng lm thay i lng cu

Lng

90 100

Lng

2. ... lm gim lng cu i 11%


4

(c) Cu co gin n v: H s co gin bng 1 Gi

d) Cu co gin: H s co gin ln hn 1 Gi

5$ 4$ 1. Gi tng 22%... 80 100 Lng Cu

5$ 4$ 1. Gi tng 22%... 50

Cu

100 Lng

2. ... lm lng cu cng gim 22%

2. ..lm cho cu gim 67% Gi 1. Ti mc gi cao hn 4$, lng cu bng khng.

(e) Cu hon ton co gin: h s co 4$ gin bng v cng 1. Gi thp hn 4$ th lng cu l v cng

Cu 2. Gi bng 4$, ngi mua s mua bt k lng no Lng

Hnh 1. H s co gin gi ca cu. H s ny quyt nh ng cu dc hay phng. Cn lu rng tt c cc mc phn trm thay i u c tnh theo phng php trung im. Khi nghin cu s thay i ca cung v cu trn th trng, mt bin s m chng ta thng quan tm l tng doanh thu, tc lng tin m ngi mua tr cho ngi bn. Trn bt k th trng no, tng doanh thu cng bng PxQ, tc gi hng ha nhn vi lng hng bn ra. Chng ta c th m t tng doanh thu bng th nh trong hnh 5-2. cao ca phn nh du pha di ng cu bng P, chiu rng bng Q. Din tch ca n, tc PxQ, bng tng doanh thu trn th trng. Trong hnh 5-2, vi P = 4 la v Q = 100, tng doanh thu bng 4 la x100 = 400 la. Tng doanh thu thay i nh th no khi chng ta di chuyn dc theo ng cu? Cu tr li ph thuc vo h s co gin gi ca cu. Nu cu khng co gin nh trong hnh 5-3, th s gia tng gi c lm tng tng doanh thu. y, s gia tng gi c t 1 la ln 3 la ch lm cho lng cu gim t 100 xung 80, do tng doanh thu tng t 100 ln 240. S gia tng gi c lm tng tng doanh thu PxQ v s gim st ca Q nh hn so vi s gia tng ca P. Tng doanh thu v h s co gin theo gi ca cu Chng ta nhn c kt qu ngc li nu cu co gin. S gia tng ca gi trong tnh hung ny s lm gim tng doanh thu. V d trong hnh 5-4, khi gi tng t 4 la ln 5 la, lng cu gim t 50 xung 20, v vy tng doanh thu gim t 200 la xung 100 la. Do


5

cu co gin, nn s gim st ca lng cu ln hn mc gia tng ca gi c. Ngha l s gia tng gi c lm cho tng doanh thu PxQ gim, v mc gim ca Q ln hn mc tng ca P.

Gi

$4

P

PxQ = 400$ (Doanh thu)

Cu

100

Lng

Hnh 2. Tng doanh thu. Lng tin do ngi mua tr v ngi bn nhn c di dng doanh thu bng din tch ca hnh ch nht nm di ng cu, tc PxQ. y, ti mc gi bng 4 la, lng cu bng 100 v tng doanh thu bng 400 la.

Gi

Gi

3$ 1$ Doanh thu = 240$ 100Lng

Doanh thu = 100$

80

Lng

Hnh 3. Tng doanh thu thay i th no khi gi thay i: ng cu khng co gin. Vi ng cu khng co gin, s gia tng gi c dn n s suy gim ca cu vi t l nh hn. Do , tng doanh thu (bng tch ca gi v lng) tng. y s gia tng gi c t 1 la ln 3 la lm lng cu gim t 100 xung 80, do tng doanh thu tng t 100 la ln 240 la.


6

Gi

Gi

5$ 4$ Doanh thu= 200$ Cu Doanh thu = 100$

Cu

50

Lng

20

Lng

Hnh 4. Tng doanh thu thay i th no khi gi thay i vi ng cu co gin. Vi ng cu co gin, s gia tng ca gi c dn n s suy gim ca lng cu vi t l ln hn. Do , tng doanh thu (bng tch ca gi v lng) gim. y, mc tng gi t 4 la ln 5 la lm cho lng gim t 50 xung ch cn 20, do tng doanh thu gim t 200 la xung ch cn100 la. Mc d nhng v d trong hai hnh trn l cc tnh hung c bit, nhng chng u minh ha cho quy tc chung l: Khi ng cu khng co gin (h s co gin gi ca cu nh hn 1), s gia tng ca gi c lm tng tng doanh thu v s gim st ca gi c lm gim tng doanh thu. Khi ng cu co gin (h s co gin gi ca cu ln hn 1), s gia tng ca gi c lm gim tng doanh thu v ngc li, s gim st ca gi c lm tng tng doanh thu. Trong tnh hung c bit vi cu co gin n v (h s co gin ca cu bng 1), s thay i ca gi c khng nh hng ti tng doanh thu. H s co gin v tng doanh thu dc theo ng cu tuyn tnh Mc d mt s ng cu c h s co gin khng i ti tt c cc im, nhng khng phi bao gi cng nh vy. Mt v d v ng cu c h s co gin thay i l ng thng (hay tuyn tnh) trn hnh 5. ng cu tuyn tnh c dc khng i. Hy nh li rng dc c nh ngha l tung chia cho honh v trong trng hp ca chng ta chnh l t l ca mc thay i gi c (tung ) chia cho mc thay i ca lng cu (honh ). dc ca ng cu c bit ny khng thay i v mc tng 1 la ca gi c lun lun lm cho lng cu gim 2 n v. Mc d dc ca ng cu tuyn tnh khng thay i, nhng h s co gin ca n li thay di. L do l ch dc bng t l gia cc mc thay i ca hai bin s, trong khi h s co gin l t l gia cc phn trm thay i ca hai bin s. Bn c th d dng nhn thy iu ny bng cch nhn vo bng 1. Bng ny ch ra biu cu tng ng vi ng cu trong hnh 5 v tnh ton h s co gin gi ca cu bng phng php trung im. Ti cc im gi thp v lng cao, ng cu khng co gin. Ti cc im gi cao v lng thp, ng cu co gin. Bng 1 cng ghi tng doanh thu ti mi im trn ng cu. Cc gi tr ny minh ha cho mi quan h gia tng doanh thu v h s co gin. V d khi gi bng 1 la, cu khng co gin v nu gi tng ln 2 la, tng doanh thu s tng ln. Khi gi bng 5 la, cu co gin v nu gi tng ln 6 la, tng doanh thu s gim. Khi gi thay i gia


7

3 la v 4 la, cu co gin n v v tng doanh thu ti hai mc gi bng nhau. Gi $ 7 6 5 4 3 2 1 2 4 6 8 H s co gin ln hn 1

H s co gin nh hn 1 10 12 14 Lng

Hnh 5. ng cu tuyn tnh. dc ca ng cu tuyn tnh khng i, nhng h s co gin li thay i.

Gi 0 la 1 2 3 4 5 6 7

Lng 14 12 10 8 6 4 2 0

Tng doanh Phn trm thay Phn trm thay H s co thu (Gi x i ca lng i ca gi c gin Lng) cu 0 la 12 200% 15% 0.1 20 67 18 0.3 24 40 22 0.6 24 29 29 1.0 20 22 40 1.8 12 18 67 3.7 0 15 200 13.0

M t bng li

Khng co gin Khng co gin Khng co gin Co gin n v Co gin Co gin Co gin

Bng 1. Tnh h s co gin ca mt ng cu tuyn tnh. Ch : H s co gin y c tnh theo phng php trung im. NGHIN CU TNH HUNG: NH GI V VO THAM QUAN VIN BO TNG Gi s bn l gim c mt vin bo tng ngh thut. Anh trng phng ti chnh ni vi bn rng vin bo tng sp ht tin v ngh bn tng gi v vo tham quan bo tng tng doanh thu. Khi bn s lm g? Bn tng hay gim gi v vo tham quan bo tng? Cu tr li ph thuc vo h s co gin gi ca cu. Nu cu v v tham quan bo tng khng co gin, th vic tng gi v s lm tng doanh thu. Nhng nu cu co gin, th bin php tng gi v s lm lng khch tham quan gim nhiu n mc tng doanh thu b gim. Trong trng hp ny, bn nn gim gi v. Lng khch tham quan s tng ln nhiu n mc lm


8

tng tng doanh thu. c lng h s co gin gi ca cu, bn phi hi cc nh thng k ca mnh. H c th s dng s liu lch s nghin cu xem s lt khch tham quan bo tng thay i th no qua cc nm khi gi v thay i. Hoc h s dng s liu v s lt tham quan mt s bo tng trong nc xem xt tc ng ca gi n s lt khch tham quan. Khi nghin cu mt trong hai dy s liu ny, cc nh thng k cn tnh n nhiu yu t khc tc ng n s lt khch tham quan nh thi tit, dn s, v.v... tch ring tc ng ca gi c. Cui cng, vic phn tch s liu nh th s em li kt qu c lng v h s co gin gi ca cu m bn c th s dng quyt nh xem nn x l vn ti chnh ca mnh nh th no. Cc loi h s co gin khc ca cu Ngoi h s co gin gi ca cu, cc nh kinh t cn tnh ton mt s h s co gin khc m t hnh vi ca ngi mua trn th trng. H s co gin theo thu nhp ca cu. Cc nh kinh t s dng h s co gin theo thu nhp ca cu phn nh mc thay i ca lng cu khi thu nhp ca ngi tiu dng thay i. H s co gin theo thu nhp ca cu l phn trm thay i ca lng cu chia cho phn trm thay i ca thu nhp. Ngha l: H s co gin thu nhp ca cu = Phn trm thay i ca lng cu Phn trm thay i ca thu nhp

Trong chng 4 chng ta bit rng phn ln hng ha l hng thng thng: thu nhp cng cao, lng cu cng cao. V lng cu v thu nhp thay i cng chiu, nn hng ha thng thng c h s co gin thu nhp dng. Mt vi hng ha, chng hn v xe but, l hng cp thp: thu nhp cao hn lm cho lng cu thp hn. V lng cu v thu nhp thay i ngc chiu, nn hng cp thp c h s co gin thu nhp m. Ngay c trong trng hp hng ha thng thng, h s co gin thu nhp cng thay i ng k. Nhng hng ha thit yu nh qun o v lng thc thng c h s co gin thu nhp nh v ngi tiu dng thng xuyn mua chng, cho d thu nhp ca h thp n mc no. Nhng hng xa x nh lng th hay trng c mui c h s co gin thu nhp rt cao, v ngi tiu dng cm thy hon ton khng cn n chng khi thu nhp ca h qu thp. H s co gin theo gi cho ca cu. Cc nh kinh t s dng khi nim h s co gin gi cho ca cu phn nh s thay i ca lng cu v mt hng ha khi gi ca hng ha khc thay i. N c tnh bng phn trm thay i ca lng cu v hng ha 1 chia cho phn trm thay i ca gi hng ha 2. Ngha l H s co gin theo gi cho ca cu = Phn trm thay i ca lng cu v hng ha 1 Phn trm thay i ca gi hng ha 2

H s co gin gi cho ny mang du m hay dng ty thuc vo ch hai hng ha l hng thay th hay b sung. Nh phn tch chng 4, hng thay th c tnh cht l c th thay th cho hng ha khc, nh trng hp xc xch v bnh hamburger. S gia tng gi xc xch lm cho mi ngi chuyn sang tiu dng bnh hamburger. V gi xc xch v lng cu v bnh hamburger thay i cng chiu, nn h s co gin cho ca n mang du dng. Ngc


9

li, nhng hng b sung nh my vi tnh v phn mm c h s co gin cho m do s gia tng gi my vi tnh lm gim lng cu v phn mm. Kim tra nhanh: Hy xc nh h s co gin gi ca cu! Hy gii thch mi quan h gia tng doanh thu v h s co gin gi ca cu! H S CO GIN CA CUNG Sau khi phn tch cc yu t quyt nh cung trong chng 4, chng ta thy rng ngi bn s tng lng cung v mt hng ha no khi gi ca n tng, khi gi u vo ca h gim, hoc khi cng ngh c ci thin. chuyn t phn tch nh tnh sang phn tch nh lng v cung, chng ta li s dng khi nim h s co gin. H s co gin gi ca cu

kinh te vi mo

Documents

Transcript of kinh te vi mo