Kimyasal Etkenler

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ

KİMYASAL TEHLİKELER

Doç.Dr.İlgin KURŞUN

[email protected]


• Tozlar:

• Sınıflandırılması (organik tozlar, inorganik tozlar)

• Mesleki maruziyet alanları

• Çalışan sağlığına etkileri

• Ortam ve biyolojik ölçüm metotları

• Erken tanı yöntemleri

• Korunma yöntemleri

• Gaz, buhar ve dumanlar

• Kaynak çeşitleri ve gazları

• Solventler, asit ve bazlar, metaller ve tuzlar

• Pestisitler

• Çalışan sağlığına etkileri

• Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS), Risk (R) ve Güvenlik (S) tanımları,

• Önleme ve korunma yöntemleri

• Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü

• Kanserojen, mutojen ve toksik maddeler

• Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler

• Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve teçhizat

İşyerinde sağlığı olumsuz etkileyebilecek kimyasal risk etmenleri:

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • 1. Bu madde sağlığım için tehlikelimizdir ? • 2. Kendimi nasıl koruyabilirim, • 3. Acil durumlarda neleri yapmam gerekiyor • 4. Bu soruların cevabını nereden bulabilirim

“


Yeni kimyasallar her yerde

• Yediğimiz gıdadan,

• Bakım ürünlerine,

• Böcek kovucularından,

• Halılara,

• Plastik oyuncaklara

• ve çok fazlasında…


Sıradan bir

ev

Kimyasal ev

TV & Bilgisayar Kişisel bakım/Kozmetikler

Temizlik maddeleri

& Pestisitler Yerdöşemesi

Mobilya Döşeme

Mobilyalar

Otomobil


KİMYASAL MADDE

• Doğal halde bulunan veya

• Üretilen veya

• Herhangi bir işlem sırasında veya

• Atık olarak ortaya çıkan veya

• Kazara oluşan her türlü element,

bileşik veya karışım olarak

tanımlanmıştır.

(Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık

ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

Madde:4)


KİMYA SANAYİİ’NİN TASNİFİ

ANA GRUPLAR

-Organik ve inorganik kimyasal maddeler,

-Plastikler, sentetik reçineler, elyaflar,

-Farmostatik kimya maddeleri ve ilaçlar,

-Temizleme, yıkama, parlatma maddeleri, parfümeri,

-Boyalar, vernikler, laklar , emaye boyalar,

-Zirai kimya maddeleri,

-Çeşitli kimyasal müstahzarlar,

-Petrol ürünleri,


TEHLİKELİ KİMYASALLAR ve KAYNAKLARI

Siyanid atıkları Elektrokaplama, metal işleme, kimyasallar Metal işleme atıkları Aşındırıcı asitler, Kesme yağı, Asidik Çamur Solventler Bitkisel yağ, kimya sanayi Civa Atıkları Darphane, pil sanayi Florid Boksit, gübreler Arsenik Gübre, ağaç işleme Pestisitler Üretim ve formulasyon, atık izolesi Plastik, Monomerler, vinil klorür, acrilonitril, Fenol Demir ve çelik, petrokimyasallar Asbest Asbestli çimento, izolasyon ve yapı sanayi Kurşun Boya, kurşun batarya sanayi


Her kimyasal madde

• Uygun yolla ve uygun dozda canlı organizmalara verildiğinde zararlı etki meydana getirme kapasitesine sahiptir.

• Bir etki meydana getirebilmesi için öncelikle belirli bir yoldan vücuda alınması, absorbe olması gereklidir.

• SONUÇTA meydana gelen etkinin şiddeti, organizmada etki yerine ulaşan madde miktarına bağlıdır.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLAR

KİMYASALLAR

YAŞAM

KALİTEMİZİ

ARTIRIRLAR

SAĞLIK VE

GÜVENLİK İÇİN

TEHLİKE

KAYNAKLARI

KİMYA SANAYİNİN FAALİYET ALANI DOĞAL MADDELERİN KİMYASAL YAPISINI

DEĞİŞTİREREK DİĞER ENDÜSTRİLERDE VEYA GÜNLÜK YAŞAMDA KULLANILMAK

ÜZERE YENİ MADDELER ÜRETMEKTİR

KİMYA SANAYİNDE

ÇALIŞANLAR

SANAYİNİN DİĞER

ALANLARINDA

ÇALIŞANLAR

ÇEVRE

BÜTÜN KİMYASALLAR

AYNI DERECEDE

ZARARLI DEĞİLDİR

KİMYASALLARIN

ZARARLI ETKİLERİ

KENDİ ÖZELLİKLERİ

İLE SINIRLI DEĞİLDİR

BİRDEN FAZLA ZARARLI

ETKİYE SAHİP OLABİLİR

AYNI YOLLA , AYNI

ŞEKİLDE, AYNI SÜREDE

ZARAR VERMEZLER

KİMYASALLARIN

ETKİLERİ KULLANIM VE

SAKLAMA KOŞULLARINA

BAĞLIDIR

SAĞLIK

BESLENME


TEHLİKELİ KİMYASALLAR

ANİ, TEKRARLANAN VEYA

UZUN SÜRELİ MARUZİYET

SONUNDA SAĞLIĞA ZARARLI

OLANLAR

FİZİKSEL VE KİMYASAL

ÖZELLİKLERİ NEDENİYLE

ZARAR VERME RİSKİ

OLANLAR

ÇEVREYE ZARAR

VERENLER


KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 170 NO’LU SÖZLEŞME-1990

ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)

KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 177 NO’LU TAVSİYE KARARI

KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI KİMYASALLARIN TAŞINMASI

ÖZELLİKLERİ

TOKSİK ÖZELLİKLERİ

PARLAMA, PATLAMA, OKSİTLEME,

TEHLİKELİ REAKSİYON VERME ÖZELLİKLERİ

AŞINDIRICI VE TAHRİŞ EDİCİ ÖZELLİKLERİ,

ALERJİK VE HASSASİYET OLUŞTURMA

ÖZELLİKLERİ

KANSOREJEN ETKİLERİ,

TERATOJENİK VE MUTAJENİK ETKİLERİ

ÜREME SİSTEMİNE ETKİLERİ

PATLAYICI MADDELER

SIKIŞTIRILMIŞ, SIVILAŞTIRILMIŞ BASINÇ

ALTINDA YOĞUNLAŞTIRILMIŞ

PARLAYICI,

PARLAYICI OLMAYAN VE

ZEHİRLİ GAZLAR

KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN SIVILAR

KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN KATILAR

OKSİDAN MADDELER,

ORGANİK PEROKSİTLER

ZEHİRLİ VE ENFEKSİYONA NEDEN

OLABİLECEK MADDELER

RADYOAKTİF MADDELER

AŞINDIRICI MADDELER

DİĞER ZARARLI MADDELER


AVRUPA BİRLİĞİ SINIFLANDIRMASI

PARLAYICI

PATLAYICI

OKSİTLEYİCİ

ZEHİRLİ

TAHRİŞ EDİCİ

HASSASİYET

OLUŞTURUCU

KANSEROJEN

ÜREME İÇİN TOKSİK

MUTAJEN

ÇEVREYE ZARAR

VEREN

AŞINDIRICI


14

• İşyerlerinde

meydana gelen

kazaların çok düşük

bir bölümü teknik

hatalardan

• Büyük bir bölümü ise

insan hatalarından

kaynaklanmaktadır.


ÜLKEMİZDEKİ BAZI KİMYASAL

KAZALAR•

Kimya Deposu Yangın ve Patlamaları•

İstanbul Tuzla LMA Fab. Reaktör Patlaması(Reçine

üreten reakörün patlaması)•

İstanbul Başakşehir Saf Kimya Yangını

Gaziantep Allen Kimya Yangını

Gebze Boya Fabrikası Yangını

İst. Tuzla Kayalar Kimya Boya Fab. Yangını


16

YIL ŞEHİR/

ÜLKE

NEDENİ TEHLİKELİ

MADDE

ÖLÜ YARALI TAHLİYE

1970 Osaka/

Japonya

Patlama Gaz 92 - -

1972 Duque de

Brazil/Caxias

Proses

hatası

Gas (LPG) 39 51 -

1974 Fixborough/

İngiltere

Patlama Siklohekzan 23 104 300

1976 Houston/

A.B.D.

Trafik

kazası

Amonyak 6 178 -

1978 LosAlfaque

İspanya

Trafik

kazası

Propilen 216 200 -

1979 Bremen/

Almanya

Değirmen

kazası

Flor 14 27 -

1979 Mississaug

Kanada

Tren kazası Klor - - 25000


17

YIL ŞEHİR/ÜLKE NEDENİ Tehlikeli

madde ÖLÜM YARALI Boşaltma

1982 Tacoo/

Venezuela

Tank patlaması Fuel oil 153 20.000 40.000

1983 İstanbul/

Türkiye

Patlama 42 50 -

1984 River Dee/UK İçme suyunda

kontaminasyon

Fenol - 250 (2milyon

maruziyet)

1984 San Juanico/

Meksika

Patlama Gaz

(LPG)

452 4228 200.000

1989

Ufa/

Rusya

Boru hattı-sızma Doğal

gaz

645 - -

1992 Çorlu/

Türkiye

Patlama Metan 32 64 -

1993 Bangkok/

Tayland

Oyuncak

fabrikası yangın

Plastik 240 547 -

2001

Tolouse,

Fransa

Gübre tesisi

patlaması

Amonyum

nitrat 30 2500 -


TEHLİKELİ KİMYASALLARIN RİSKLERİ

SAĞLIK RİSKLERİ GÜVENLİK RİSKLERİ ÇEVRE İÇİN RİSKLER

YANICI

PARLAYICI

PATLAYICI

OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN)

SUYA DUYARLI OLANLAR

BİRBİRLERİYLE

REAKSİYONA GİRENLER

ÇOK TOKSİK MADDE

TOKSİK MADDE

ZARARLI MADDE

AŞINDIRICI MADDE

TAHRİŞ EDİCİ MADDE

ALERJİK MADDE

KANSEROJEN MADDE

MUTAJEN MADDE


MADDE

ÇEVRE İÇİN

ZARARLI OLAN

MADDELER

Meslek hastalıkları

İş kazaları

İş kazaları

Yangın

Parlama-patlama

Ekosistemin

dengesini bozma


Bir kimyasalın risk değerlendirmesi

başlıca 4 basamakta yapılır:

1. Toksisitenin değerlendirilmesi

2. Doz-cevap ilişkisinin belirlenmesi

3. Maruziyetin belirlenmesi

4. Risk karekterizasyonu


KİMYASALLARIN SAĞLIK

RİSKLERİNİ ETKİLEYEN

FAKTÖRLER

FİZİKSEL VE

KİMYASAL

ÖZELLİKLERİ

MARUZ KALMA

ŞEKLİ VE SÜRESİ

KİŞİNİN

FİZYOLOJİK

ÖZELLİKLERİ

ÇEVRESEL

ÖZELLİKLER


21

MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ YAŞ

YENİ DOĞMUŞ ÇOCUKLARDA BAZI ENZİMLER HENÜZ OLUŞMADIĞI İÇİN BU TÜR ENZİMLERLE DETOKSİFİYE OLAN KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİSİ ARTAR. İLERİ YAŞLARDA DA BAĞIRSAK FAALİYETLERİ VE ABSORBSİYON YAVAŞLADIĞINDAN AĞIZ YOLUYLA ALINAN MADDELERİN ETKİSİ GECİKEBİLİR. GENELLİKLE YAŞLI KİMSELER İLAÇ VE TOKSİK MADDELERE KARŞI DAHA DAYANIKSIZDIRLAR.

BESLENME

YETERSİZ BİR ŞEKİLDE BESLENEN SIÇANLARIN DDT VE KAFEİNE DAHA DUYARLI OLDUKLARI GÖSTERİLMİŞTİR. AYRICA YÜKSEK PROTEİNLİ VE KARBONHİDRATLI BESİNLER KLİNİKTE TOKSİK MADDELERLE OLUŞAN KARACİĞER HARABİYETİNE KARŞI KULLANILMAKTADIR. YAĞ DOKUDA BİRİKEN BAZI KİMYASALLARDA YAĞLI BESLENME SONUCU VÜCUTTA DAHA FAZLA TUTULURLAR.

CİNSİYET

HAMİLELİK

GENETİK FAKTÖRLER

BAZI BİREYLERDE DOĞUŞTAN NEDENLERLE BAZI ENZİM SİSTEMLERİNDE EKSİKLİK VEYA DAHA YÜKSEK AKTİVİTE SÖZ KONUSUDUR. BU NEDENLE AYNI MADDEYE FARKLI CEVAPLAR VERİLİR.


22

KİMYASALLAR

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

SOLUNUM ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER) SİNDİRİM

KİMYASALLAR

İŞYERİ HAVASINDA

TOZ, SİS, DUMAN,

GAZ VE BUHAR. LİF

ŞEKLİNDE

DAĞILMIŞ

OLABİLİR VE

SOLUNABİLİR

(ÇAPI 3

MİKRONDAN AZ

UZUNLUĞU 5

MİKRONDAN FAZLA

UZUNLUK, ÇAP,

ORANI 3:1 DEN

BÜYÜK LİFLER)

SIVI KİMYASALLAR DERİ

YOLU İLE ABSORBLANABİLİR

AYRICA GÖZLER DE SIÇRAMA

VEYA BUHAR ŞEKLİNDE

BULUNAN MADDELERİ

ABSORBE EDEBİLİR.

ORTAM HAVASINDA

BULUNAN TOZLARIN

YUTULMASI,

KİMYASAL MADDE

BULAŞMIŞ ELLERİN

TEMİZLENMEDEN

YEMEK YENİLMESİ,

SİGARA İÇİLMESİ

YOLUYLA,

YANLIŞLIKLA YUTMA

YOLUYLA,

GAZ, TOZ, BUHAR,

DUMAN SIVI VEYA

KATI MADDELERİN

VÜCUDA

GİRMESİDİR.


Kimyasalların vücuda giriş yolları

Deri

Sindirim kanalı

Solunum yolu


HEDEF ORGANLAR

KİMYASALLAR VÜCUDA GİRDİKLERİ ZAMAN LOKAL VEYA (KAN DOLAŞIMINA

GEÇER VE BÖYLECE VÜCUDUN TÜM KISIMLARINA DAĞILIRLARSA) SİSTEMİK

ETKİLERE NEDEN OLABİLİRLER

KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİ, TÜM ORGANLARDA AYNI DEĞİLDİR.

GENELLİKLE 1-2 ORGANI ETKİLERLER. KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİNİ

GÖSTERDİKLERİ BU ORGANLAR HEDEF ORGAN OLARAK TANIMLANIR

DERİ AKCİĞER MERKEZİ

SİNİR

SİSTEMİ

KAN

DOLAŞIM

SİSTEMİ

KARACİĞER BÖBREK


Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik

Karbon monoksit Vinil klorür Tiner Benzen Tolüen

Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları

Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun

Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner

Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar

Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri

kurşun


26

BAZI DURUMLARDA BİR

MADDE TEK BAŞINA

ZARARA NEDEN OLMAZ,

AMA BAŞKA BİR

KİMYASAL MADDENİN

TOKSİK ETKİSİNİ

İNDÜKLEYEBİLİR (0+1=3)

KİMYASALLAR

KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ

(Interactions) BAĞIMSIZ ETKİ SİNERJİK ETKİ ANTAGONİZMA

VÜCUDA ALINAN

HER KİMYASAL

BİRBİRİNDEN

TAMAMEN

BAĞIMSIZ

FİZYOLOJİK

ETKİDE

BULUNABİLİR ADDİTİF ETKİ POTANSİYALİZASYON

KİMYASALLAR

AYNI ORGANDA

AYNI YÖNDE VE

AYNI ŞEKİLDE ETKİ

EDEBİLİRLER.

ORGANİZMAYA GİREN VE AYNI

YÖNDE ETKİ GÖSTEREN 2

KİMYASAL MADDE TOPLU

ETKİSİ BUNLARIN BİR

BİRLERİNDEN AYRI İKEN

GÖSTERDİKLERİ TOKSİKOLOJİK

ETKİNİN TOPLAMINA EŞİTTİR

(1+1=2)

BİR KİMYASAL MADDE

DİĞERİNİN ETKİSİNİ

ARTTIRIR.

BÖYLECE BİRİNCİ MADDE

POTANSİYATÖR OLARAK ETKİ

EDER VE TOPLAM ETKİDE

HER İKİ KİMYASALIN KENDİ

ETKİLERİNİN TOPLAMINDAN

FAZLADIR (1+1=4)

BİR KİMYASAL MADDENİN

ETKİSİ DİĞERİ

TARAFINDAN ORTADAN

KALDIRILABİLİR.

(ANTİDOT-PANZEHİR)

(n-Hegzan ile toluene)


27

KİMYASALLAR

SAĞLIK ZARARLARINA NEDEN OLAN KİMYASALLAR

VE ZARARLARI

TAHRİŞ EDİCİLER

DUYARLILAŞTIRICILAR

(ALERJENLER)

TAHRİŞ EDİCİLER

KİMYASAL

YANIKLARA

NEDEN OLANLAR

RENK DEĞİŞİMİNE VE

LEKELERE

NEDEN OLANLAR

KANSEROJEN, MUTAJEN,


MADDELER

KANSEROJENLER

MUTAJENLER


MADDELER

TERATOJENLER

ÇOK TOKSİK,

TOKSİK VE

ZEHİRLİ MADDELER

AKUT ETKİLER

MESLEK

HASTALIKLARI


ÇOK TOKSİK

TOKSİK

ZEHİRLİ KİMYASALLAR

GAZLAR

ÇÖZÜCÜLER,

ORGANİK-İNORGANİK

BİLEŞİKLER

AMONYAK

ORGANİK KURŞUN

BİLEŞİKLERİ

KARBON SÜLFÜR

HİDROKARBONLAR vb.

METALLER

ARSENİK, BERİLYUM,

KADMİYUM, KROM,

MANGAN, NİKEL, KURŞUN

CİVA

vb.

AMETALLER

FOSFOR,

ORGANİK VE İNORGANİK

BİLEŞİKLER

TOZLAR

ZEHİRLİ GAZLAR

KARBON MONOKSİT

FOSGEN

AMONYAK

HİDROJEN SÜLFÜR

KLOR

HALOJENLİ

HİDROKARBONLAR vb.

BOĞUCU GAZLAR

KARBON DİOKSİT

KATILAR SIVILAR


TAHRİŞ EDİCİLER,


(ALERJENLER)

GÜÇLÜ TAHRİŞ

EDİCİLER

KUVVETLİ ASİT VE BAZLAR

H2SO4,

HCl,

NaOH

KİMYASAL YANIKLARA

NEDEN OLANLAR

KARBON DİSÜLFİT,

PETROL DAMITMA ÜRÜNLERİ


KROMATLAR,

EPOKSİ REÇİNELER

AKRİLİK REÇİNELER

ZAYIF TAHRİŞ

EDİCİLER

KRONİK TAHRİŞ

ZAYIF ASİTLER

ZAYIF ALKALİLER

RENK DEĞİŞİMİ

VE LEKELERE

NEDEN OLANLAR

AĞIR METALLER

GÜMÜŞ,

CIVA,

ARSENİK


ORTAMIN İZLENMESİ- ÖLÇÜMLER

MARUZİYET SINIR DEĞERİ

VERİLMİŞ KİMYASALLAR İÇİN

ORTAM ÖLÇÜMLERİ YAPILIR

ORTAM ÖLÇÜMÜ

ZAMAN,

YER

KOŞULLAR

SAĞLIK RİSKLERİNİN KONTROLÜ - İZLEME


KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİ

YANGIN PATLAMA PARLAMA

YANICI

PARLAYICI

PATLAYICI

OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN)

SUYA DUYARLI

VE

BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİREN

MADDELER


YANMA

NOKTALARI

FİZİKSEL

HALLERİ

KİMYASALLARIN

FİZİKSEL VE KİMYASAL

ÖZELLİKLERİ

KAYNAMA

NOKTALARI

KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

PARLAMA

NOKTALARI

PATLAMA

LİMİTLERİ

KİMYASAL

ÖZELLİKLERİ


RİSKİ ÖNLEMEK

TEHLİKELERİ BELİRLE

RİSKİ DEĞERLENDİR

UYGUN KONTROL MEKANİZMALARINI KUR


RİSK KONTROL ÖNLEMLERİNİN HİYERARŞİSİ

• ORTADAN KALDIRMAK

• TEHLİKESİZ VEYA DAHA AZ TEHLİKELİ OLANI KULLANMAK

• IZOLE ETMEK

• MÜHENDİSLİK ÖNLEMLERİ UYGULAMAK

• GÜVENLİ ÇALIŞMA ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMAK (EĞİTİMİ DE İÇEREN)

• KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANMAK


KİMYASAL HİJYEN PROGRAMI

• Ortaya çıkan

sorunların bir daha

oluşmaması için

kaydedilmesinin

sağlanması

• Sorunları ortadan

kaldırmaya yönelik

önlemler


BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava)

ETKEN-KAYNAK

KONAK (Duyarlılık)

TEHLİKENİN OLUŞMASI


KİMYASAL RİSK ÖNLEMLERİ •Kaynakta, •Ortamda, •Kişiye yönelik, olmak üzere sırasıyla 3 aşamada değerlendirilmelidir.


Kullanılan Maddenin Değiştirilmesi

Kaynakta Alınacak Önlemler

Kimyasal Risk Önlemleri

– Benzen yerine toluen, benzin yerine gazyağı vs. gibi daha az zararlı madde kullanmak.


– Örneğin, işyeri ortamına bol miktarda boya ve tiner yayan tabanca boyası yerine havasız tabanca tekniğini uygulamak veya durum uygunsa fırça kullanmak hem boyadan, tinerden ekonomi sağlayacak hem de ortam havası daha az kirlenmiş olacaktır.



İşlemin Değiştirilmesi


İşlemin Kapalı Sisteme Alınması



İşlemin Yer ve Süre Olarak Sınırlanması




– Özellikle tozun ortama karışmadan

bastırılmasına yarayan bu yöntem

maden işletmelerinde çok yararlı

olmaktadır.

Islak (Sulu) Yöntemler Kullanılması


Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması



– Gaz, toz, buhar gibi maddelerin

kaynağında, ortama yayılmadan

çekilerek dışarı atılmasını sağlayan

bu yöntem ne yazık ki, pek çok yerde

yanlış uygulanmakta ve bazen yarar

yerine zarar vermektedir.




Sürekli Ortam Ölçümleri – Ortamda, sık sık sorun olan

madde veya etkenler özel

detektör tüpleri veya

deteksiyon cihazları ile kontrol

edilerek alınan önlemlerin

yeterliliği denetlenmeli,

gerekiyorsa yeni önlemler

alınmalıdır.




Yeterli Bakım Programı

– Risklerin kaynağında

önlenmesi için tesis edilen

sistemlerin bakımlarının

yapılması kimyasalların

ortama yayılmasını

önlemede etkili olacaktır.


45

Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler


– Düzensiz bir işyeri, iş verimini düşüreceği gibi iş kazaları olasılığını arttıracak ve iş gereği oluşan süprüntü vb. maddeler örneğin bulaşık üstüpüler, tozlar sağlığı olumsuz yönde etkileyebilecektir.

İşyeri Düzeni




Genel Aspirasyon

Burada da ilk göz önüne alınacak husus çalışan kişilerin soludukları hava düzeyinde etkin bir havalanma sağlanmasıdır.




Seyreltme Aspirasyonu (Temiz Hava Sağlanması)

zararlı maddeler dışarı atılırken gerekli olan temiz hava da bir başka sistemden içeri verilmelidir.

– Tamamen kapalı iş ortamlarında bir yandan yerel aspirasyon ile


Eğitim

Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler


– Önlemlerin en etkili ve yararlısı, çalışanların, hangi tehlikelerle karşı karşıya olduğu, nasıl korunacağı, alınan önlemlere nasıl uyacağı konusunda yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanan işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitimleridir.




Kişisel Koruyucular

– Gözlük, maske, eldiven, baret vb. kişisel koruyucular en son başvurulacak fakat gerektiğinde kesinlikle kullanılması zorunlu araçlardır.

Bu araçlar ancak, hangi tehlikeye karşı ne kadar ve ne sürede koruduğu bilinci ile kullanılırsa yararlı olurlar.


KİŞİSEL

ÖNLEMLER

•Kaza durumunda duşlar ve

göz yıkama üniteleri

–Saniyeler içerisinde ulaşılır mesafede

olmalı




Yeterli Sağlık Kontrolü

– Çalışan kişilerin işe giriş muayeneleri ve periyodik tıbbi kontrolleri sorunların erken tespit edilmesi ve gereken önlemlerin alınarak tedavilerinin yapılması çoğu kez hayat kurtarıcı olmaktadır.


YÜKSEK PERFORMANS SIVI KROMATOGRAFİSİ HPLC)

Ve İYON KROMATOGRAFİSİ(IC)

İşyeri ortamındaki aldehitler, polinukleer aromatik hidrokarbonlar, tekstil

boyaları, pestisitler, asitler vb. kimyasalların analizleri yapılabilmektedir.

TARAYICI ELEKTRON MİKROSKOBU (SEM)

Asbest liflerinin sayımında kullanılan çok güçlü ve kesin sonuç veren bir

mikroskoptur.

KİŞİSEL ORNEKLEME CİHAZLARI

Kişisel gaz ve toz örnekleyicileri İsçilerin maruz kaldığı kimyasal

maddelerden ve tozlardan numune almak için kullanılırlar

Gürültü ve titreşim ölçüm cihazları

İşçilerin maruz kaldığı gurultu ve titreşim Düzeyini ölçmek için

kullanılırlar.

Termal konfor ölçüm cihazları

İs yerinin termal özelliklerini ölçmek için kullanılırlar (Sıcaklık, nem, hava akım hızı).


DETAM İş Sağlığı ve Güvenliği

Kimyasallara Maruz Kalmanın

Gözlenmesi • Fabrika içi denetim ile gözetilmesi

• Doğrudan okuma yapabilen cihazlarla

• Numune toplama pompalarıyla

Renkli Tüpler

Sensörler

Taşınabilir Gaz Kromotografları

Numune Toplama Pompası


• KKD’ler biraz rahatsız edici olmalarına rağmen gerekli olduğunda kullanılmaları gerekir. KKD’ler kullanım alanı için çok dikkatli seçilmeli ve kullanıcılar bu konuda eğitilmelidir.


Depolama

• Depolamada işaretlere dikkat edilmeli

• Depolama raflarından malzemenin

düşmemesi için önlem alınmalı

• Dökülmelere karşı önlem alınmalı

• Etkileşen kimyasallar yan yan

konulmamalı


Depolama • Malzeme tanklarının etrafı taşma havuzu ile

çevrilmeli ve dökülmelere karşı önlem alınmalıdır.

• Varil, bidon vb malzemeler kirlilik yaratmayacak şekilde depolanmalıdır.

• Kullanım alanlarında göz duşları ve malzeme güvenlik bilgi formları bulundurulmalıdır.

• Yanıcı kimyasallar diğerlerinden ayrı olarak güneşten etkilenmeyecek şekilde kapalı alanda depolanmalıdır.

• Dökülmelere karşı uygun nitelikte absorban malzemeler konulmalıdır.

• Kaplar Tanımlı olmalıdırlar


58

MALZEMELERİN

DEPOLANMASINDA GÜVENLİK

Depolama ve Taşıma Etiketleri

SEMBOL ANLAMI

Isıdan koruyunuz

Kanca kullanmayınız

Donmaktan koruyunuz


Zehirli (T)

Bir Arada Depolanması Sakıncalı

Olan maddeler

Çok Zehirli (T +) ve

maddeler

Oksitleyici (O) maddelerle

Bir arada depolanmaz.


60

TEHLİKE SEMBOL VE İŞARETLERİ (EK-4)

E Patlayıcı T+ Çok Toksik C Aşındırıcı

O Oksitleyici T Toksik Xi Tahriş Edici

F+ Çok Kolay Alevlenir Xn Zararlı

F Kolay Alevlenir N Çevre İçin Tehlikeli


RİSK İBARELERİ (EK-5)

• R 1-Kuru halde patlayıcıdır.

• R 2-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski.

• R 3-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski.

• R 4-Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur.

• R 5-Isıtma patlamaya neden olabilir.

• R 6-Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır.

• R 7-Yangına neden olabilir.

• R 8-Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir.


GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6)

• S 1-Kilit altında muhafaza edin.

• S 2-Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.

• S 3-Serin yerde muhafaza edin.

• S 4-Yerleşim alanlarından uzak tutun.

• S 5-....... içinde muhafaza edin. (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir)

• S 6-....... içinde muhafaza edin. (İnert gaz üretici tarafından belirlenir)

• S 7-Kabı sıkıca kapatılmış halde muhafaza edin.


R (Özel Risk-Tehlike) ve S (Güvenlik-Sağlık) Numaraları

• R - Risk ve S - Güvenlik numaraları

uluslararasıdır.

• R - Risk numaraları o malzemenin yol

açabileceği zararları ve tehlikeleri gösterir.

• S - Güvenlik numaraları o malzemenin

kullanımı, depolanması sırasında zararlarının

azaltılması ve ortadan kaldırılması için alınması

gereken önlemleri / tavsiyeleri belirtir..


Toksikolojik Etkiler

• R42/R43 Hassaslaştırıcı

• Xi Tahriş edici

• Xn Zararlı

• C Korozif(Aşındırıcı)

• T Toksik

• T+ Çok toksik


65

ETİKETLEME

İÇİNDE KİMYASAL MADDE BULUNAN

BÜTÜN KAPLAR ETİKETLENMELİDİR

KİMYASAL MADDELER DAHA

KÜÇÜK KAPLARA AKTARILIRSA

BUNLAR YENİDEN ETİKETLENMELİDİR.


66

� ETİKETLER

� KULLANMA TALİMATLARI

� GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI

TÜRKÇE ve ANLAŞILIR

OLMALIDIR.


Etiketleme

Difenilamin

100 kg

ABC Kimya Sanayi A.Ş., istanbul yolu...,Tel:0312...

Toksik

T EC No: 204-539-4

- Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda

toksiktir

- Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde

muhafaza edin.

-Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven

kullanın

-Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız

hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi

gösterin)

N

Çevre için

tehlikeli

EC No

Maddenin ismi

ve miktarı

R cümlecikleri

R 23/24/25

S cümlecikleri

(1/2)

36/37-45

Firmanın adı,

adresi, tel,.....

Tehlike

sembolleri

ASG 06.08.2014 67


MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI

(MSDS)

Kimyasalların neden olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan bir sistemin parçasıdır.

Kimyasal maddeyi ;

•Taşıyanların ,

•Depolayanların,

•Kullananların Ve

•Üretimde Çalışanların

kimyasal maddelerin tehlikeleri konusunda doğru değerlendirme yapmalarını sağlamayı amaçlar.


MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI (MSDS) Kimyasalı

• Üreten,

• İthal Eden veya

• Dağıtımını Yapanlar,

• Bir Madde İlk Defa Alındığında veya

Malzeme Güvenlik Formlarında Değişiklik

Yapıldığında,

Kimyasal maddelerle birlikte

Malzeme Güvenlik Formlarını (MSDS) kullanıcıya vermelidirler .


Kimyasal Atıkların Bertaraf Edilmesi Kimyasalların kullanıldığı yerlerde

atıkların oluşması çok normaldir. Bazı kimyasalların artıkları ve/veya atıkları hem çevre hem de insan sağlığı için çok tehlikeli olabilir. Bu gibi durumlarda kimyasal atık veya artığın türüne göre insan sağlığına ve ekolojiye yönelik riskler ortadan kaldırılmalı veya en aza indirilmelidir.


Çeşitli kimyasal maddelerin çalışma ortamında bulunması ile ilgili olarak aşağıdaki tanımlamalar kullanılmaktadır.


TLV (Threshold Limit Value, Eşik Limit Değer): Maddelerin havadaki izin

verilen üst limit konsantrasyonları günde 7-8, haftada 40 saat çalışma saatleri

göz önüne alınarak kimyasal maddenin havada bulunmasına izin verilen

zararlı etkisi olmayan günlük ortalama konsantrasyonu (mg/L, g/m3).

Maksimum Tolere doz (MTD): 90 gün kimyasala maruz kalan hayvanlarda %

10 ağırlık kaybından başka hiçbir etki oluşturmayan ve ölüme neden olmayan,

hayvanların ömürlerini kısaltmayan madde dozu.

ADI (Acceptable Daily Intake, Kabul Edilebilir Günlük Alım Düzeyi) : Bir

kimyasal maddenin tüm yaşam boyunca alındığında toksik etki göstermeyip

bir risk taşımayan besinlerle günlük alım düzeyi (mg/kg/gün). NOEL: (No observed effect level )Eşik doz, toksik etki göstermeyen düzey. ADI = NOEL

MAC (Maksimum Müsade Edilen Konsantrasyon): Çevresel ve endüstriyel havada kimyasal

maddenin bulunmasına izin verilen ve zararlı bir etki meydana getirmeyen maksimum konsnatrasyon

ppm (mg/L) (mg/m3).

TWA-TLV veya TLV-TWA (Time Weighted Average): Günde 7-8 saat haftada 40 saat üzerinden

hesaplanan, havada bulunmasına izin verilen, zararlı etkisi olmayan günlük konsantrasyon.

STEL, TLV-STEL( Short-term Exposure Limit): Kısa bir zaman süresince temas için müsade edilen

düzey, süre genellikle 15 dakika.

TLV-C (ceiling): Kısa süre de olsa aşılmaması gereken düzeyler.


YANGIN

http://1.bp.blogspot.com/_n0-__yewRWY/SnFY7rKnP6I/AAAAAAAAB3k/VOLTRWVGBjs/s1600-h/yangin..jpg


YANMA NEDİR

YANMA

MADDENİN ISI VE OKSİJENLE BİRLEŞMESİ SONUCU OLUŞAN KİMYASAL BİR OLAYDIR.


YANGIN SINIFLARI

KORLU YANAN

KATI MADDELER

ODUN

KÖMÜR

KAĞIT

TEKSTİL

ÜRÜNLERİ

KAUÇUK VB.

YANICI SIVILAR

VEYA SIVI HALE

GELEN

KATILAR

BOYALAR

PETROL

ÜRÜNLERİ

YAĞLAR

YANICI

GAZLAR

HİDROJEN

DOĞALGAZ

METAN

ETAN

PROPAN

BÜTAN

ASETİLEN

YANICI

METALLER

MAGNEZYUM

SODYUM

ALEMİNYUM

TOZLARI VB.

AYRICA

NİTRATLAR

C


76

YANGIN SEBEPLERİ

SABOTAJ

TABİAT OLAYLARI KAZALAR

DİKKATSİZLİK İHMAL

SİRAYET


SÖNDÜRME MADDELERİ

• Su;

• Köpük;

• Karbondioksit;

• Kuru Kimyevi Toz ( KKT ) ;

• Halojenlendirilmiş hidrokarbonlar (Halokarbon);

• Kum


Yangın Güvenliği; Kapsam

Yangın Önleme : Tehlike belirleme, Risk Analizi, Risk Yönetimi olarak tanımlanan “proaktif” çalışmalar: İş yeri çalışma yönergelerinin hazırlanması , depolama koşullarının belirlenmesi, işyeri düzen ve temizliği, periyodik bakımlar,denetim,raporlama, eğitim, düzeltici çalışmalar...


Yangın Güvenliği; Kapsam

Yangın Korunma Önlemleri: • Yangın uyarı sistemleri • Otomatik söndürme söndürme sistemleri, • Yangın anında ısı ve duman yayılmasını engelleyecek yapısal önlemler, kaçış yolları, acil ışıklandırma, • Yangın su tesisatı, depo, pompa, hidrant,hortum dolapları, • Söndürme cihazları


80

Bina, makine,

teçhizat, hammadde,

ambalaj malzemesi,

demirbaş ve ürün

kayıpları vb.

Üretimin durması

veya sona ermesi, bakım

onarım yenileme, sipariş

iptali, atık ve kalıntıların

temizlenmesi, personel

giderleri, sigorta vb.

DOĞRUDAN MADDİ

K A Y I P L A R

DOLAYLI MADDİ

K A Y I P L A R

MİL

Lİ

EK

ON

OM

İ

Türkiye’de yılda

40.000 yangın

Meydana gelmekte,

500 kişi ölmektedir.

A.B.D.’de yangınlar

sonucunda her bir milyon

kişiden 55’i ölüyor,

620’si yaralanıyor.


Yanmanın temel kavramları

Alevlenme noktası: Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklıktır.

Basınçlandırma: Kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekânlarındaki basınca göre daha yüksek tutarak duman sızıntısını önleme yöntemidir.

81

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n&source=images&cd=&cad=rja&docid=-MHHGGTXwWObbM&tbnid=vhGecfYxjE9bHM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.haber7.com/yangin/haber/916579-cerkezkoyde-korkutan-yangin&ei=TR5DUb_AIYWMO5uXgYgM&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNEbTxjz90BALdRlhGBA6UYmg8Zr_A&ust=1363439260986801



• Duman perdesi: Yükselen dumanın yanal yayılımını sınırlamak amacıyla tavanda sabit konumda, uzaktan kapatılabilen veya bir algılayıcı uyarısıyla kapanan, yangına karşı dayanıklı bölücü perdedir.

Yangın esnasında oluşan dumanın yayılmasını önlediği gibi, çatı havalandırma kapakları sayesinde dumanın yayılmadan tahliyesinde büyük rol oynar. Mevcut yangın algılama sistemine entegre edilebilen perdeler, tehlike anında otomatik olarak çalışmaya başlarlar.

82




• Duman tahliyesi: Dumanın yapının dışına kendiliğinden çıkması veya mekanik yollarla zorlamalı olarak atılmasıdır.

83


http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=duman+y%C3%B6nlendirme+bacas%C4%B1&source=images&cd=&cad=rja&docid=8gdbBzUCSarUqM&tbnid=z8S_QgcWuHfO5M:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.yapikatalogu.com/Urunler/Arama.aspx?SayfaTipi=Gelismis&Query=&QueryTipi=B%C3%BCt%C3%BCn+kelimeler&Sehir=0&UrunBilgileri=&Seviye1=5&Seviye2=-1&Seviye3=-1&Seviye4=-1&PozNo=&SayfaBasiKayit=10&Tip=Default&Gorunum=Katalog&AktifSayfa=9&ei=2ItEUdr0Ao2sPaiigPgJ&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNHzUIaZvXmeI1gmxeuiDqFQDiDN6Q&ust=1363533125923157


Yanmanın temel kavramları (Devam)

• Duman yönlendirme bacası: Yangın hâlinde, dumanların istenilen yöne çekilerek yangının genişlemesini önlemeye yönelik bacalardır

Güvenlik bölgesi: Binadan tahliye edilen şahısların bina dışında güvenli olarak bekleyebilecekleri bölgedir.

84

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n&source=images&cd=&cad=rja&docid=7SdWY9NHXt833M&tbnid=JJvdblmoLuGPvM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.ntvmsnbc.com/id/25408482/&ei=ER9DUfOuOIvVPNLagIAC&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNEbTxjz90BALdRlhGBA6UYmg8Zr_A&ust=1363439260986801

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=duman+y%C3%B6nlendirme+bacas%C4%B1&source=images&cd=&cad=rja&docid=q5a3ZutCCaH_EM&tbnid=seStfiyiU-Zi3M:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.navi.com.tr/portfolioentry/merdiven-basinclandirma-2/&ei=O4xEUYnSCo22PfDXgZgF&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNHzUIaZvXmeI1gmxeuiDqFQDiDN6Q&ust=1363533125923157

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n+g%C3%BCvenlik+b%C3%B6lgesi&source=images&cd=&cad=rja&docid=g4WRGocMxkBS0M&tbnid=kGv34CHPkOzXqM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.akdenizmanset.com/root.vol?exec=page&nid=360679&ei=i4xEUc79DoieO6a4gLgD&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNFefH2_xSqVUta4KkVcH8DFdbs__g&ust=1363533309930426



Kaçış (Yangın) merdiveni: Yangın halinde ve diğer acil hallerde binadaki insanların emniyetli ve süratli olarak tahliyesi için kullanılabilen, yangına karşı korunumlu bir şekilde düzenlenen ve tabiî zemin seviyesinde güvenlikli bir alana açılan merdivendir.

85

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n&source=images&cd=&cad=rja&docid=7SdWY9NHXt833M&tbnid=JJvdblmoLuGPvM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.ntvmsnbc.com/id/25408482/&ei=ER9DUfOuOIvVPNLagIAC&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNEbTxjz90BALdRlhGBA6UYmg8Zr_A&ust=1363439260986801



• Kaçış yolu: Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina son çıkışına giden yollar dahil olmak üzere binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamıdır.

86

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n+ka%C3%A7%C4%B1%C5%9F+yolu&source=images&cd=&cad=rja&docid=MzKb3GVLsel9TM&tbnid=uYKvb6daFPCkRM:&ved=0CAUQjRw&url=http://osman.midilli.com/2008/11/10/yanginda-kacis-yollari/&ei=e41EUcjrDci7O-DkgfgF&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNF3jXELuxbY8jKClUE-Njg2f-yX8A&ust=1363533529189573



• Yangın kesici: Bina içinde, yangının ve dumanın ilerlemesini ve yayılmasını belirlenmiş bir süre için durduran, yatay veya düşey konumlu elemandır.

87

Yangın duvarı: İki bina arasında veya aynı bina içinde farklı yangın yüküne sahip hacimlerin birbirinden ayrılması gereken hâllerde, yangının ilerlemesini ve yayılmasını belirlenmiş bir süre için durduran düşey elemandır.

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n+duvar%C4%B1&source=images&cd=&cad=rja&docid=64n-twQ-ZHV0dM&tbnid=cWGj6cOYBAgUGM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.ibb.gov.tr/sites/itfaiye/workarea/Pages/terminoloji.aspx&ei=II9EUcnEIczTPLPYgKAI&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNFhOTc9-7LYS_SJiBh3YqdNqCjdFQ&ust=1363533943704819

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n+duvar%C4%B1&source=images&cd=&docid=HIAB8nZ-cMYayM&tbnid=3Xq6afcWumorbM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.kartonpiyer.gen.tr/etiket/bolme-duvar/page/2/&ei=B5BEUe2wLMirO8HVgZAN&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNFhOTc9-7LYS_SJiBh3YqdNqCjdFQ&ust=1363533943704819



88

Yangın güvenlik holleri; kaçış merdivenlerine dumanın geçişinin engellenmesi, söndürme ve kurtarma elemanlarınca kullanılması ve gerektiğinde engellilerin ve yaralıların bekletilmesi için yapılır. Hollerin, kullanıcıların kaçış yolu içindeki hareketini engellemeyecek şekilde tasarlanması şarttır.

Yangın güvenlik hollerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir.


89

Yangın güvenlik hollerinin taban alanı, 3 m2;’den az, 6 m2’den fazla

ve kaçış yönündeki boyutu ise 1.8 m’den az olamaz.

Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holü alanı, 6

m2’den az, 10 m2’den çok ve herhangi bir boyutu 2 m’den daha az

olamaz.

Konutlar için özel durumlar hariç olmak üzere, asansör kapıları

önünde, yüksek binalarda kaçış merdiven yuvaları ile acil durum

asansörü önünde yangın güvenlik holü yapılır.

Yangın güvenlik hollerinin kullanmaya uygun şekilde boş

bulundurulmasından, bina veya işyeri sahibi ve yöneticileri

sorumludur.

Yangın güvenlik holü:



90

Yangın kapısı: Bir yapıda kullanıcılar, hava veya nesneler için dolaşım imkânı sağlayan, kapalı tutulduğunda duman, ısı ve alev geçişine belirli bir süre direnecek nitelikteki kapı, kapak veya kepenktir.



• Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dahil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölgedir.

91

İki veya daha çok bina tarafından ortak kullanılan duvarlar, kazan

dairesi, otopark, ana elektrik dağıtım odaları, yapı içindeki trafo

merkezleri, orta gerilim merkezleri, jeneratör grubu odaları ve benzeri

yangın tehlikesi olan kapalı alanların duvarları ve döşemeleri

kompartıman duvarı özelliğinde olmalıdır.



92

Yangın perdesi: Korunması gereken nesne, ürün veya alt yapının yangına karşı korunması veya ısının yatay veya düşey olarak yayılmasını engellemek maksadıyla kullanılan özel donanımlı bariyerlerdir.


Yağmurlama (sprinkler) sistemi: Yangını söndürmek, soğutmayı sağlamak ve gelişen yangını itfaiye gelinceye kadar sınırlamak amacı ile kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistemdir. Sistem, bir su kaynağına bağlı bulunan ve içinde basınçlı su ile dolu bir boru ağı kullanarak sabit yangın söndürme sağlar.

Yangından kaynaklanan ısı ile açılan sprinklerin her biri dakikada ortalama 100 litre suyu yansıtıcı vasıtasıyla yağmurlama yaparak yangın mahalline boşaltır ve yangını kontrol altına alır ve söndürür. (video-sprinkler)

93



• Yangın tahliye projesi: Mimari proje üzerinde, kaçış yollarının,

• yangın merdivenlerinin,

• acil durum asansörlerinin,

• yangın dolaplarının,

• itfaiye su verme ve alma ağızlarının ve

• yangın pompalarının yerlerinin

renkli olarak işaretlendiği projedir.

94

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n+tahliye+projesi&source=images&cd=&cad=rja&docid=et7jI9djooftGM&tbnid=EDEjs6p4dhbu7M:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.ozgunyangin.com/yangin_tahliye.html&ei=PSFDUfnVNcGuO6SIgbgP&bvm=bv.43828540,d.ZWU&psig=AFQjCNEvwlFbzkcZg1FLA4nceqPULIkzNQ&ust=1363440253313711

http://www.google.com.tr/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&docid=5NXGw1SIaZMeDM&tbnid=DMp8eCQtIJB1DM:&ved=0CAgQjRwwAA&url=http://www.chemtime.com/yangin-nasil-sondurulur/&ei=YSFDUZDMA4mmO6fXgYgP&psig=AFQjCNECpnL0F4D7jPODpHGtbh0qAAxKYA&ust=1363440353187598


Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2’den büyük imalathane, atölye, depo, otel, motel, sağlık, toplanma ve eğitim binalarında, binaya ait yangın tahliye projeleri, bina girişinde ve yangın sırasında itfaiyenin kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde bulundurulur.

95

Yangın tahliye projesi:


Yangın kimyasına genel bakış

• Yanma: Bir kimyasal olaydır. Yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijenle birleşmesidir.

96


Yangın kimyasına genel bakış (Devam)

97



98



99


• Yanma için maddenin bir oksijen kaynağı ile reaksiyona girmesi ve yanmanın başlaması için ateşleme gerekir.

• Genellikle ortamın ısıtılması yanma reaksiyonun başlaması için gerekli ateşlemeyi sağlar.

100


3) ISI KAYNAKLARI

Her maddenin yanabilmesi için ayrı bir ısı derecesi vardır. Yani o maddenin yanmaya başlayabilmesi için yeterli ısıya sıcaklığın yükselmesi gerekir. Mesela bir kağıtla bir tahtayı elimize alalım.


ISI KAYNAKLARI

Bir kibritle kağıt parçasını tutuşturabildiğimiz halde tahtayı aynı şekilde tutuşturamayız. Çünkü tahtanın yanma sıcaklığına ulaşması gerekmektedir. Kağıtta bu süre ve yanma sıcaklığının düşük olması, kağıdın kolayca yanmaya başlamasını temin eder.


ISI KAYNAKLARI

Katı bir maddenin veya bir akaryakıtın yanması için, yanmaya başlamasına yetecek kadar ısı verilmesi gerekir. Yanma ısısı o maddenin çıkartacağı buharın yanacağı en alçak ısı derecesidir.


• Isı kaynakları, yanıcı maddeyi tutuşma sıcaklığına (yanma noktasına) gelecek kadar ısıtan kaynaklardır.

104

Bir maddenin yanmaya başlaması için yeterli miktarda ısıya

ihtiyaç vardır. İhtiyaç duyulan bu ısı bir çok kaynaktan elde

edilmektedir.

Isı kaynakları iki kısımda incelenir.

Doğal Isı Kaynakları

Yapay Isı Kaynakları


Doğal Isı Kaynakları

Güneş

Yıldırım

Volkanlar

Güneş: Güneşin radyasyon şeklinde yaydığı enerjiye güneş ısısı

enerjisi denir.

http://www.kenthaber.com/Resimler/2005/09/09/00016084.JPG


Suni Isı Kaynakları

Açık Ateşler

Elektrik Arkları

Aşırı Isı Veren Kaynaklar

Kızgın Yüzeyler

Kıvılcımlar

Statik Elektrik Arkları

Sürtünme ile ortaya çıkan ısı

Çarpmalarla ortaya çıkan kıvılcımlar


• Cisimlerin konumuna göre yanma hızları:

Yanıcı maddelerin yanma hızları diğer etkenlerin yanında konumlarına göre de değişiklikler gösterir.

Yatay konumdaki cisimlerde yangının yüzeysel yayılması daha yavaştır.

Düşey konumdaki cisimlerde yangının yüzeysel yayılması daha hızlıdır.

107


Yanma ürünleri

• Zehirli ve boğucu gazlar

CO

CO2

SO2

H2S

NH3

HCN ve C3H4O

• Duman

• Isı

• Alev

108


Yanma ürünleri (Devam)

• Tüm kimyasal reaksiyonlarda olduğu gibi yanma olayında da reaksiyon çıktıları vardır.

• Yanma sonucu ortaya çıkan ürünlerin cinsi ve miktarı,

yanan maddelerin özelliklerine, miktarına ve yanmanın tam veya kısıtlı yanma olmasına göre değişir.

Duman: yanma sonucu açığa çıkan gaz, su buharı ve çeşitli katı maddeler ile sıvı haldeki aerosol parçacıklardan oluşan bir karışımdır.

Duman içindeki gazlar, yanıcı maddeye göre değişiklik gösterir.

109

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=yang%C4%B1n+duman%C4%B1&source=images&cd=&cad=rja&docid=KwBcV_9bk6kapM&tbnid=hm4IFWkOmg18eM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.emlakkulisi.com/polat-tower-rezidans-yangindan-sonra-harabe-gibi/129465&ei=f1dMUYbRDoe4O4zHgOgF&bvm=bv.44158598,d.ZWU&psig=AFQjCNE9yOs4LcAwwZ95RpT05b6qm8wrTA&ust=1364044020335026


110

Karbondiok

sit

Karbonmonok

sit

Metan Hidrojen

Sülfür

Kükürt Dioksit

CO2 CO CH4 H2S SO2

Renksiz Renksiz Renksiz Renksiz Renksiz

Kokusuz Kokusuz Kokusuz Çürük Yumrt. Keskin Kokulu

- Yanıcı Yanıcı Yanıcı -

Boğucu Boğucu Boğucu Zehirleyici Solunum

Rahatsız.

- Patlayıcı Patlayıcı Patlayıcı -

Bazı Gazların Özellikleri;


Yanma ürünleri (Devam-Alev)

Alev yanma olayının gözle görülen kısmıdır.

Özellikle tam yanma durumunda çok net bir şekilde görülür.

Genellikle hızlı tepkimeye giren yanan maddelerde ısı, çoğu zaman da ışık yayan gaz kütlelerine alev denilmektedir.

Kızıl renktedir.

Oksijen azaldıkça alev sarımtırak renge dönüşür.

Yanma sonucu oluşan gazların türleri ve miktarları da alev renginin oluşumunu etkiler.

111


Yanma ürünleri (Devam)

Özellikle akaryakıt yangınlarında renk değişimi önem kazanır.

Dolu tank, siyah duman ve kızıl alevle yanar.

Tank boşaldıkça (yakıt seviyesi düştükçe) duman rengi, kahverengiye, alev rengi ise sarıya dönüşür.

Tankın doluluk seviyesi daha da düştükçe patlayıcı gazlar artar; duman sarı- mor karışımında, alev ise maviye dönüşür.

Mavi alev yanmakta olan tankın infilak etmekte olduğunun işaretidir.

112


Yangın (Devam)

113


Yangın (Devam)

114


Yangın (Devam)

115


Yangın (Devam)

Sıcaklık 5 dakika sonra 555 oC,

10 dakika sonra 660 oC,

15 dakika sonra 720 oC,

Yarım saat sonra 820 oC,

Bir saat sonra 927 oC’ a yükselmektedir.

İnsan vücudu ve solunum sistemleri 65 oC sıcaklığa sınırlı bir süre, 120 oC sıcaklığa 15 dakika, 143 oC sıcaklığa 5 dakika, 177 oC sıcaklığa ise 1 dakika dayanabilir.

116


Yangın nedenleri (Devam)

1) Korunma önlemlerinin alınmaması: En önemli nedendir.

• Yangın, elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri, parlayıcı–patlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmamasından doğmaktadır.

• Önlem:

Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılması,

LPG tüplerinin doğru kullanılması,

Bacaların temizlenmesi ve

Parlayıcı–patlayıcı maddeler için gerekli önlemin alınması halinde yangın afetinde büyük ölçüde azalma olacaktır.

117



2) Bilgisizlik:

Yangına karşı hangi önlemlerin nasıl alınacağını bilmemek ve bu konuda yeterli eğitimden geçmemek yangının önemli nedenlerindendir.

Elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangını davet eder.

118



Yangının oluşumunu önlemek ve oluşan bir yangının söndürülmesini bilmek eğitim ve bilgilenmeden geçmektedir.

Bu nedenle yangını önlemeyi öğrenmek kadar yangını söndürmede ilk müdahaleleri de öğrenmek gerekir.

119


120


121



3) İhmal: Yangın konusunda bilgili olmak yetmez.

• Söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti,

• kapatmayı unuttuğunuz elektrikli çay makinesi,

• LPG tüpü,

• ateşi söndürülmemiş ocak,

• fişi prizde unutulan her türlü elektrikli cihaz sebebiyle büyük yangınlar çıkabilir.

122



4) Kazalar: İstem dışı oluşan olaylardan bazıları da (kalorifer kazanının patlaması, elektrik kontağı gibi) yangına neden olmaktadır.

• Ancak kendiliğinden gelişen bütün olaylarda, başlangıçta yeterli önlemlerin alınmaması sonucu olabildiği gibi bilgisizliğin de rol oynadığını görebiliyoruz.

123



5) Sıçrama: Kontrol altındaki bir ateşin, ihmal veya bilgisizlik sonucu yayılarak veya parlayıp–patlayarak sıçraması her zaman mümkündür.

6) Sabotaj: Çeşitli amaç ve kazanç uğruna kasıtlı olarak yangın çıkarılmasıdır.

7) Doğal olaylar: Rüzgarlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi sonucu, yıldırım düşmesi, deprem, yüksek hava sıcaklığı ve benzeri doğa olayları sonucu yangınlar çıkabilir.

124


YANGIN ÖNLEMLERİ

Kurum, kuruluş ve işyerlerinde yangını önleyici tedbirler iki kısımda ele alınır.

• 1- Yapısal Bakımdan Yangından Korunma

• 2- Organizasyon Bakımdan Yangından Korunma

125


126


127

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yangınların sınıflandırılması ve

söndürme ilkeleri

1) A SINIFI YANGINLAR:

• Tahta, kağıt, kömür, ot, odun, saman vb. gibi katı maddelerin alevli ve korlu olarak yandığı yangınlardır.

• Adi yangın sınıfına girer.

• Genelde korlu olarak yanarlar ve artık olarak karbon tabakası bırakırlar.

• Yanma madde yüzeyi ile sınırlı değildir.

• Maddenin gözenek yapısına göre içe doğru nüfuz eder ve için için bir yanma oluşturur. Bu durum yanmanın korlu olarak görüntü vermesinin nedenidir…

128


2) B SINIFI YANGINLAR:

Yanabilen sıvıların oluşturdukları yangınlardır.

Benzin, benzol, boyalar gibi sıvı yanıcı maddelerden kaynaklanan yangınlardır.

B sınıfı yangınlarda yanma sıvının yüzeyindedir.

Sıvı yüzeyinde buhar tabakası yanmakta, yanma ile çıkan ısı buhar tabakasının devamını ve yanmanın beslenmesini sağlamaktadır.

129


3) C SINIFI YANGINLAR:

• Parlayıcı gazların oluşturduğu Gaz yangınlarıdır (LPG, havagazı, hidrojen vb.).

• C sınıfı yangınlarda yanma gazın sızdığı yüzeydedir.

• Gaz basıncının atmosfer basıncından fazla olduğu yerlerde yanma bu şekilde devam eder.

• Gaz ve atmosfer basıncının eşit olduğu yerlerde yanma bütün bölgelerde devam eder.

• Gaz, depo vb. kapalı yerlerde ise bu durumda yanma bölgesindeki hızlı yanma basıncını yenecek açıklık (havalandırma) yoksa, patlama kaçınılmaz olur.

130


4) D SINIFI YANGINLAR:

• Yanabilen hafif metaller Alüminyum, Magnezyum, Titan, Sodyum vb. veya bunların alaşımlarının (alkaliler hariç) oluşturduğu yangınlar girer.

• Daha çok endüstriyel çevrelerde görülmekle birlikte gelişen teknoloji ile son yıllarda daha geniş alanlara yayıldıkları gözlemlenmektedir.

131


5) E SINIFI YANGINLAR (Avustralya ve Asya için)

• Elektrik teçhizat tesisat ve ekipmanları ile elektronik cihazlardan çıkan yangınlardır.

• Aslında genellikle elektrik sadece yangının başlangıç nedenidir.

• Devamında yanan madde cinsine göre diğer sınıflardan birinde değerlendirilebilir.

132


• F Sınıfı yangınlar Bitkisel ve hayvansal pişirme yağlarının yangınlarını kapsar. Sulu Kimyasal söndürücüler yada toz söndürücüler ile söndürülür.

• ASLA SU İLE SÖNDÜRMEYİNİZ. AKSİ HALDE PARLAMA VE PATLAMA OLUR.”

133

6) F SINIFI YANGINLAR:

http://www.ozelguvenlikdunyasi.com/yangin-siniflari.html/yangin5


Çünkü ; Bir birim su : 100 ºC de 1700 kat genleşir. 126 ºC de 1827 kat genleşir 226 ºC de 2298 kat genleşir. 326 ºC de 2760 kat genleşir. 426 ºC de 3230 kat genleşir. 526 ºC de 3690 kat genleşir.

Bu da yangının müthiş şekilde parlamasına ve patlamasına neden olur. YANGININ ANİDEN YÜZLERCE KEZ BÜYÜMESİNE NEDEN OLUR

134

http://www.ozelguvenlikdunyasi.com/yangin-siniflari.html/yangin6


Yanan maddenin cinsine göre yapılan bu sınıflandırmaların ötesinde sanayide;

“JET YANGINLARI” ,

“HAVUZ YANGINLARI” ve

“ BLEVE” olarak adlandırılan yangınlar da vardır.

135

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri (Devam)

136


137


138


1) JET YANGINI:

• İnce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür.

• Daha çok yanıcı parlayıcı sıvıların ve gazların boru içinde belli bir basınçla nakledilmesi esnasında borunun veya eklentilerinin herhangi bir yerinde basınçla çıkan sıvı yada gazın tutuşması şeklinde gerçekleşir.

139


2) BLEVE:

• Ateş Topu olarak da adlandırılır. Yangın ve patlamanın karışımıdır.

• Çok kısa zamanda çok yoğun ısı açığa çıkar.

• Olay bir tank içinde sıvılaştırılmış gazın atmosferik kaynama noktasının üstünde muhafazasında bu tank yarılır veya açılırsa tank içindeki madde gaz ve sıvı karışımı halinde akmaya başlar, hava içinde çok hızlı genişler ve bulut oluşturur.

• Bu buhar bulutu bir ateş kaynağına denk gelirse ateş topu oluşturur ve birkaç saniye içerisinde çok yüksek ısı açığa çıkar.

• Böyle bir yangında birkaç yüz metre ötelerde bile derin yanıklara ve ölümlere maruz kalınabilir.

140


3) HAVUZ TİPİ YANGIN:

• Ham petrolün veya petrol esaslı yanıcıların tanktan sızması ve tutuşmasında görülür.

• Bazen de çok büyük hacimli yüzer tavanlı tankların tutuşması bu yangın tipine örnektir.

• Aslında olay tipik bir B sınıfı yangındır.

• Ancak burada yanıcı madde çok fazladır ve yangın devam ettikçe artan ısı yangının beslenmesini dolayısıyla şiddetini arttırır.

141


Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri (Devam)

142


143


• Su,

• Kuru Kimyevi Toz (KKT),

• Karbondioksit (CO2),

• Köpük, diğer söndürücü gazlar,

• Malzemeleri yangın üzerine sevk etmeye yarayan Arazöz,

• Yangın hidrantları,

• Yangın söndürme tüpleri ile;

• Özel olarak yapılmış sabit yangın söndürme sistemlerinin tamamı.

144

Yangına müdahale araçları: Herhangi bir yangını kontrol altına alma veya söndürme amacıyla kullanılan her türlü malzeme, araç ve gereçlerdir.


1) SU: Yangın söndürücüler içerisinde daha ucuz ve daha kolay temin edilebilenidir.

• Bir yangının çevreye yayılmasını ve giderek genişlemesini önlemekte, yangın mahalline yakın bulunan yanıcı ve patlayıcı madde depolarının soğutulmasında kullanılır.

145


• SU – AVANTAJLARI:

– Depolanmasının kolaylığı,

– Isı alma özelliğinden dolayı yanıcı maddelerin ısısının kolaylıkla tutuşma sıcaklığının altına düşürmesi,

– Buhar haline geçerken 1.7 kere genişlediğinden yangın için gerekli olan oksijenin (havanın) önünü buhar olarak kesmesi ve boğma etkisi yapması,

– Yanabilen cisimleri ıslatarak, tutuşma ısılarının altında kalmasını sağlaması.

146


• SU – DEZAVANTAJLARI:

– Elektrik akımını iletmesi,

– Bazı kimyasal maddelerle (Na, Mg) reaksiyona girerek H2 gazı açığa çıkarması,

– Yüzey gerilimi yüksek olduğundan yanan maddelerin içine yavaş işlemesi.

147


• Bütün bunlara karşın sıvı yakıt yangınlarında; sis halinde verilerek

yakıtı alevlenme noktasının altına kadar soğutmak suretiyle yangının söndürülmesinde,

• Aşırı derecede ısıya maruz kalmış teçhizatı ve özellikle tankları soğutarak, yırtılma ve yarılmalarının önlenmesinde,

• Yangın söndürme ekiplerini doğrudan ve radyant ısı etkisinden korumak amacıyla SU kullanılır.

148


2) Kuru kimyasal tozlu söndürme cihazları (KKT):

• Temel söndürme maddesi amonyumfosfattır.

• B ve C sınıfı yangınlarda olduğu kadar A sınıfı yangınlarda da etkilidir.

• Yangın sırasında sıcak yüzeyle karşılaşınca erir ve yapışkan hale gelerek yanıcı maddenin üzerine yapışır.

• Bu tabaka yanıcı maddenin hava ile temasını keser, oksijenin yanma zincirine katılmasını engelleyerek söndürmeyi gerçekleştirir.

149


• Püskürtme sırasında görüşü bozduğu,

nefes almayı zorlaştırdığı,

yanıcı madde dağıldığında sıcak korun yeniden tutuşabileceği,

elektrik yangınlarında etkili olurken, elektrik bağlantı ve nakil hatlarına zarar verdiği göz önünde tutulmalıdır.

• Etkin söndürme gücü, geniş kullanım alanı, kolay kullanım, emniyetli aksesuarlarla donatılmış olması ve rahat taşınması Kuru Kimyevi Tozlu söndürme cihazlarının tercih edilme sebepleridir.

• Çeşitli tipleri bulunmaktadır. (1,2,6,12,25,50,ve 100 kg’lık)

150


151


152


3) Karbondioksitli yangın söndürme cihazları:

• Yangın söndürme cihazları içerisinde en çok kullanılanlardandır.

• Cihazların içerisinde basınçla sıvılaştırılmış saf karbondioksit (CO2) gazı bulunur.

• CO2 gazı, yanmayan ve bir çok madde ile reaksiyona girmeyen özelliğe sahip olması, havadan 1,5 kat daha ağır olması sebebiyle yangın sırasında havanın yerini alarak yangını boğma etkisi göstermesi avantajlarıdır.

153


• Zehirleyici etkiye sahip olması, dezavantajı olup,

• İnsanların bulunduğu yerlerde kullanılmaması önerilmektedir.

• Yanabilen sıvı yangınları ile elektrikli malzeme yangınlarında öncelikle kullanılır. (video)

154


155


4) Köpük:

• Özellikle yanabilen sıvıların yüzeyini genişçe kaplama özelliği, köpüğün sıvı yangınlarında tercih edilme sebebidir.

• Köpük, yangın yüzeyini sarar ve hava ile (oksijen) olan teması keserek tam sönme sağlanıncaya kadar kademe kademe ilerleyerek akar.

• Ayrıca yangın sırasında çeşitli sebeplerle sıçrayan küçük parçalar köpükle etkisiz hale gelir. (video)

156


Kimyasal Köpük ve Mekanik Köpük olarak iki türü bulunur.

• Kimyasal köpük: Köpük oluşumu, alimünyumsülfat ve sodyumbikarbonatın sudaki reaksiyonu ile meydana getirilir.

– Isıya dayanıklı olup, çok yoğun olduğundan yavaş hareket eder.

• Mekanik köpük: Protein esaslı veya sentetik olabilen mekanik köpük, yüzeyi kaplayarak buhar çıkmasına engel olur.

– Köpük içerisinde su mevcut olduğundan, suyun soğutma etkisi de ayrı bir avantajdır.

– Ancak, elektrik sistemiyle ilgili yangınlarda önerilmemektedir.

157


158


Köpük kullanılmaması gereken yerler: ► LPG yangınları, ► Sıcak asfalt ve ağır yağ yangınları, ► Elektrik tesisatı yangınları, ► Gıda maddeleri yangını, ► Kuru kimyevi toz kullanılan yangınlar (aynı anda kullanılmaz).

159


160


KKT OTOMATİK SÖNDÜRME SİSTEMLERİ Akaryakıt İstasyonları Otomatik/Manual Söndürme Sistemleri


162


163


Yangınla mücadele

• Yangın çıkmasının önlenmesi

• Yangının kısa sürede tespiti

• Yangının yayılmasının önlenmesi

• Yangının söndürülmesi

• Yangın sırasında tahliye

164


Yangın çıkmasının önlenmesi

• Isı kaynağının kontrolü: Çıplak alev, yanan sigara,

soba, buhar boruları, elektrik ark ve kıvılcımları, güneş ışığı, sürtünmeden doğan kıvılcım, parlama-patlama olayları, egzotermik reaksiyonlar bilinen yaygın ısı kaynaklarıdır.

165



Yanıcı Madde Kontrolü: Yanıcı madde kullanılıyorsa, birimde günlük ihtiyaca yetecek kadar bulundurmak, boş malzeme kaplarını biriktirmeden uygun metotlarla uzaklaştırmak, yanıcı maddelerin depolanması ile ilgili kurallara uymak, bu husustaki en önemli hususlardır.



Oksijen Kontrolü: Yanma olayında oksijenin kontrolü en zor olandır. Atmosfere açık çalışmalarda bu mümkün olmamakla birlikte özel işlemlerde, parlayıcı, patlayıcı sıvıların asal gazla pompalanması, yanıcı maddelerin nitratlar, peroksitler, kloratlar, perkloratların yanında bulundurulmaması alınabilecek önemli tedbirlerdir.


Parlama ve Patlama (Devam)

• Daha farklı kriterlerle de sınıflandırma yapılabilir.

• Not: Sıvılar kaynama sıcaklıklarına kadar ısıtılınca uçuculuk özellikleri artar ve daha çabuk buharlaşarak diğer sınıf parlayıcıların özelliklerine ulaşabilirler.

• Parlayıcı Maddelere Örnekler:

Sıvılar Katılar Gazlar

Aseton Fosfor penta klorür Asetilen

Benzen Zirkon Metan

Hegzan Magnezyum Propan

Toluen Betanaftilansin Etan Ksilen, Metil alkol, Benzin Karpit

168



• Patlama: İdeal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarmasıdır. Patlama şiddeti olayın gerçekleştiği mekanın kapalılık durumu ile doğru orantılıdır.

• Patlama şiddeti ayrıca, parlayıcı maddenin cinsi ,miktarı , uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır.

• Detanasyon Hızı: Patlama basıncının yayılma hızı.

• Tahrip Gücü: Patlayıcı maddenin konsantrasyonu, parlama sonucu ortaya çıkardığı enerji, ve detanasyon hızının oluşturduğu güç.

169


Patlama: Hava ile karışım halinde olan gazın parlama (tutuşma) ısısına

erişmesi ile tamamının aniden yanması sonucu meydana gelen hacim

genişlemesidir.




• Patlama olayını patlayan maddenin cinsine göre 5 ana grupta inceleyebiliriz:

1) Gaz patlamaları,

2) Basınç patlamaları,

3) Toz patlamaları,

i. Metalik toz patlamaları,

ii. Organik toz patlamaları,

4) Kimyasal madde patlamaları,

5) Katı madde patlamaları.

171



• Katı Madde Patlayıcıları; Durağan (Stabil) olmaları, genellikle özel amaçlı üretilmeleri, doğal olarak yaygın halde bulunmamaları sebebi ile genellikle kontrollü olarak patlatılırlar. Çok nadir olarak ve büyük ihmaller sonucu kazara patlarlar.

• Toz Patlamaları’nın oluşması için ise spesifik özel şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. En çok toz patlamalarına gıda sektöründe rastlanmaktadır.

• Sıvı Maddeler; bu sınıflandırmaya dahil edilmemiştir. Sıvı maddeler ancak gazlaşmaları halinde buharları parlayabilir. Sıvı içerisinde oksijen bulunmadığından sıvı halde parlama olmaz bu itibarla parlayıcı sıvılar gaz patlamaları ile birlikte değerlendirilmiştir.

172



• Kimyasal Madde Patlamaları ise, genellikle kimyasal reaksiyonlar ile başlarlar.

• Gerek kullanılan hammaddelerin, gerekse yarı mamul ve mamul maddelerin depolanması, taşınması ve kullanım safhasında istenmeyen bir şekilde farklı kimyasallarla karşılaşılması veya farklı ortamlarda bulunması, oluşabilecek reaksiyonlar sonucu bazen vahim olaylara sebep olmaktadır.

173



Basınç Patlamalarına sebep olan Basınçlı kaplar ve sistemler küçük büyük sanayinin her çeşidinde değişik boyutlarda bulunan sistemlerdir. İçlerinde zaman, zaman parlayıcı, patlayıcı gaz ve buharlar da bulundurulan bu sistemler, sadece hava veya su, ya da su buharı da ihtiva etseler patlama riski taşırlar. Basınç altındaki sistemlerde, basınç sebebiyle patlama riski içlerinde sıvı veya gaz bulunması ile ilgilidir.



• Gaz patlamaları normalde basınç patlamalarıdır. Ancak bu patlamanın olabilmesi için gazın içinde bulunduğu kabın basıncını yükseltecek bir unsur bulunmalıdır. Bu unsur genellikle tanktan sızan gazın tutuşması sonucu oluşan parlama ve yangın olmaktadır.

Sızan gaz yere doğru akarak birikir.Bir ısı kaynağı ile karşılaşınca tutuşur

175



Parlama Patlama Tehlikesi Kaynakları: Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı maddeler; İşletmede yanıcı gazlar, sıvılar veya tozlar üretiliyorsa, depolanıyorsa veya işleniyorsa ve bu arada gaz, buhar, toz gibi parlayıcı karışımlar oluşuyorsa ortamda parlama, patlama tehlikesi vardır.

176



• Patlayıcı karışım; Eğer yanıcı gaz, buhar ve tozlar bir kıvılcım sonucu tutuştuğunda kendiliğinden alev oluşumu sağlayacak miktarda bulunuyorsa bu bir patlayıcı karışımdır.

177



• Parlama ve patlamayı önlemek için;

1) Sızıntıyı önle: Uygun tesisat kurulması ile,

Devamlı kontrol ve basınç testi ile ,

Boru donanımının kontrolü ile,

Otomatik kesiciler (Basınç ayarlı çekvalfler) ile

Dedektörler ile.

178



2) Hava ve/veya Oksijen ile uygun karışımı önle;

Mümkünse açık havada çalış,

Zemin seviyesi altında çukurlar olmasın,

Uygun tabi ve suni aspirasyon kullan,

Gerekirse detektör kontrollü otomatik aspirasyon kur.

179



3) Açık alevi önle:

(Sigara, çakmak girişi) yasakla,

Isınma sistemini açık alevle yapma,

Isıl çalışmalar izne bağlı olsun,

Kıvılcım çıkaran malzeme kullanma,

180



4) Elektrik:

Uygun tesisat,

Expruf armatür - ex-proof (alevsızdırmaz) elektrik malzemeleri

Topraklama,

Statik Elektrik;

Tüm metal kısımları toprakla,

Mümkünse zemin antistatik olsun,

Tesise girişte nötralizatör koy.

181



5) Personelin eğitimi: ŞART.....

182


Yanıklar

• Yangın yerinde oluşan kızgın hava kısa süre de olsa solunduğunda, solunum alanlarında yanmaya neden olmaktadır.

• İç yanık denilen bu hadise burun kıllarının yanmış olması ile teşhis edilmekte ve bu yanık karşısında tıbben yapabilecek bir şey kalmamaktadır.

• 1. Derece yanık; Derinin güneş yanığı gibi yanması, deride kızarıklık biçiminde görülen yanıktır. Önemli kabul edilmez.

• 2. Derece yanık; Su toplanarak derinin kabarcıklaşması biçiminde meydana gelen yanıktır. Acı verir.

• 3. Derece yanık; Su toplayan kabarcıkların patlaması ve çukurlukların kemiğe doğru genişleyen boşluklar oluşturması ve daha ileri safhada ise Derinin kömürleşecek derecede kavrulması biçiminde meydana gelen yanıktır.


Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam)

• A sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde çok maksatlı kuru kimyevi tozlu veya sulu,

• B sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpüklü,

• C sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli,

• D sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde ise kuru metal tozlu söndürme cihazları bulundurulacaktır.

• Otopark, depo, tesisat daireleri ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulur.



• Taşınabilir söndürme tüpleri için, söndürücünün duvara bağlantı asma halkası duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde ve zeminden asma halkasına olan uzaklığı yaklaşık 90 cm'yi aşmayacak şekilde montaj yapılır.



Madde 126- Çalışma saatleri içinde görevli sayısına ve o binadaki en büyük amirin takdirine göre, binanın her katı, bölmesi veya tamamı için görevliler arasından yangın güvenliği sorumlusu seçilir. Sorumlu, çalışma saatinin başlangıcından bitimine kadar sorumlu olduğu bölümde, yangına karşı korunma önlemlerini kontrol etmek ve aldırmakla yükümlüdür. Kat mülkiyetine tabi binalarda bu sorumluluğu bina yöneticisi üstlenir. Kamu binalarında bir gece bekçisi ve/veya güvenlik görevlisi bulunması asıldır.



Ekiplerin kuruluşu

• Madde 127- Yapı, bina, tesis ve işletmelerden; 10 bağımsız bölümü olan konutlar ile 50 kişiden fazla insan bulunan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmelerde aşağıdaki ekipler oluşturulur. a) Söndürme ekibi, b) Kurtarma ekibi, c) Koruma ekibi, d) İlk yardım ekibi. Diğer yapı, bina, tesis ve işletmelerde ise; sahip, yönetici veya amirin uygun göreceği ekipler kurulur ve diğer önlemler alınır



Ekiplerin kuruluşu

• Ekipler, 137 nci maddede belirtilen yönergeyi yürütmekle görevlendirilen amirin belirleyeceği ihtiyaca göre, en büyük amirin onayıyla kurulur. Söndürme ve kurtarma ekipleri en az 3'er, koruma ve ilk yardım ekipleri ise en az 2'şer kişiden oluşur.

• Kurumda sivil savunma servisleri kurulmuşsa; söz konusu ekiplerin görevleri, bu servislerce yürütülür. Her ekipte bir ekip başı bulunur. Ekip başı, aynı zamanda yönergeyi uygulamakla görevli amirin yardımcısıdır.

• Madde 128- Ekiplerin görevleri aşağıda belirtilmiştir. a) Söndürme Ekibi: Binada çıkacak yangına derhal müdahale ederek söndürmek ve/veya genişlemesine mani olmak, b) Kurtarma Ekibi: Yangın vukuunda can ve mal kurtarma işlerini yürütmek,



Ekiplerin kuruluşu

• c) Koruma Ekibi: Kurtarma ekibince kurtarılan eşya ve evrakı korumak, yangın nedeniyle ortaya çıkması muhtemel panik ve kargaşayı önlemek, d) İlk Yardım Ekibi: Yangın nedeniyle yaralanan veya hastalanan kişilere ilk yardım yapmak.

• Madde 129- Ekiplerin birbirleriyle işbirliği yapmaları ve karşılıklı yardımlaşmalarda bulunmaları esastır. Ekiplerin yangın anında sevk ve idaresi, itfaiye gelinceye kadar yönergeyi uygulamakla görevli amir veya yardımcılarına aittir. Bu süre içinde ekipler, amirlerinden emir alırlar. İtfaiye gelince, söndürme ve kurtarma ekipleri derhal itfaiye amirinin emrine girerler.


Yangınla mücadelede 4 altın öğüt

1) Yangın, doğal afetler dışında, genelde insan hatasından dolayı meydana gelir.

2) Yangını önlemek, söndürmekten daha kolaydır ve risk taşımaz.

3) Yangını önlemek, bir veya birkaç kişinin görev ve sorumluluğu değil, tüm insanların görevidir. yangını söndürmek ise bu konuda eğitilmiş insanların görevidir.

4) Yangın can ve mal düşmanıdır. ancak, yangın anında insana en büyük düşman, panik ve mantıksız harekettir.


Yangınla Mücadelede Dikkat Edilecek Hususlar

• Karmakarışık bir çalışma yangını büyütür. Şuurlu ve sistemli bir çalışma yangının zamanında söndürülmesini sağlar.

• Yangına müdahale ederken, yangının itfaiye teşkilatına ihbar edilmesi çok önemlidir.

• Söndürme maddesi, yanan cisim sıvı değilse her zaman doğrudan doğruya yanan maddenin üstüne püskürtülür. Dumana veya aleve püskürtülmez. Yanan parlayıcı bir sıvı ise ateşin sıçramasına mani olmak için yanmakta olan yüzeyin hemen üstüne püskürtülür.


Yangınla Mücadelede Dikkat Edilecek Hususlar

Ateş, döşemeye veya yere sıçramışsa tercihen en yakın yerden başlanarak söndürülür. Alev bir duvarı kaplamaya başlamışsa önce dip taraf, sonra yukarı taraf söndürülür. Yangın elektrik kontağından çıkmışsa, elektrik kesilmeden su sıkılmaz. YANGIN SÖNDÜRMELERDE RÜZGAR ARKAYA ALINIR.


Yangınla Mücadele


Konunun genel amacı

• Katılımcıların, çalışanların kullanması gereken Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) özellikleri, kullanım yerleri, kullanımı, gözetim ve denetimi konularında bilgi edinmelerini sağlamaktır. Yönetmelikte tanımlanan tüm KKD� ları kapsamaktadır.


Man (İnsan) ( Hatalara neden olan insan faktörü)

Machine (Makine)

( Uygun olmayan, koruyucusuz makine ve

ekipman gibi fiziksel faktörler)

Media (Ortam-çevre)

( Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları

ve çevresel faktörler)

Management (Yönetim)

(Yönetimsel faktörler)

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ GENEL RİSK KONTROL YÖNTEMLERİ

Acil durum planlaması ve tatbikatı

Eğitim

DÖF (Düzeltici, önleyici faaliyetler)

KKD (Kişisel Koruyucu Donanım)

Mekanik önlemler

Çalışma koşullarının değiştirilmesi

Tasarım ve iş akışı değişikliği

İş başı bilgilendirme

Performans ölçüm ve izleme

Uyarı levhaları

Yatırım

Dokümantasyon (Talimat, tutanak, vb.)

Tehlikelerin ve risk faktörlerinin

kaynağında yok edilmesi

Yasal gereklilikler

İSG Hizmetlerinde Amaç; İnsanın yaşam kalitesini yükseltmektir... 197


198

KAZALARIN SEBEPLERİ

GÜVENSİZ

DAVRANIŞLAR

88%

GÜVENSİZ

KOŞULLAR

10%

NEDENİ

SAPTANAMAYAN

KAZALAR

2%


• GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR

- İŞÇİNİN KENDİNE GÜVENMEMESİ…

- VERİLEN EMRİ UYGULAMAMA VB…

Güvensiz

davranışlar

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ GÜVENSİZ KOŞULLAR

• Gerekli koruyucu malzemenin olmaması

• Çalışma yeri dağınıklığı

• Yetersiz ışık

• Yetersiz havalandırma

• Emniyetsiz çalışma metodu


201

Tehlikeli Durumlar

Uygun olmayan koruyucular

Koruyucusuz çalışma

Kusurlu alet teçhizat kullanma

Emniyetsiz yapılmış alet ve makine

Yetersiz, bakımsız bina, makine, alet

Yetersiz yada fazla aydınlatma

Yetersiz kişisel koruyucu

Yetersiz havalandırma

Emniyetsiz yöntem ve şartlar

.....

TEHLİKELİ DURUM VE TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR


202

Tehlikeli Davranışlar

Emniyetsiz çalışma

Gereksiz hızlı çalışma

Uygun olmayan emniyet donanımı

Emniyetsiz yükleme, taşıma, istif

Emniyetsiz vaziyet alma

Tehlikeli yerlerde çalışma

Şaşırma, kızgınlık, üzgünlük, ürkme,şakalaşma

Kişisel koruyucu kullanmamak

...

TEHLİKELİ DURUM VE TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR


GERİYE KALAN % 2 İSE ADINA KADER DEDİĞİMİZ “ KAÇINILMAZLIK”

HALİDİR.

Deprem, Sel vb. Doğal Afetler


204

Kişisel koruyucu donanım Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç,

gereç ve cihazlardır.

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD)

KKD, risklerin, iş organizasyonu ve teknik önlemlerle ,çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılması gereken cihazlardır..


Kişisel Koruyucu Ekipmanların Amacı Nedir?

• İş sahasındaki mevcut ve potansiyel tehlikelerden

çalışanların korunması

• Tehlikeler

• – Hareket eden nesneler,

• – Yüksek ve düşük sıcaklıklar,

• – Işık radyasyonu (kaynak, taşlama, ısıl işlem,

• – Düşen nesneler,

• – Keskin, sivri kenarlı nesneler,

• – Zemin Koşulları

• – Kimyasal maddeler

• – Toz, duman, buhar, . . .vb.


Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması

Hakkında Yönetmelik • Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili

• olarak aşağıdaki hususlara uyulacaktır:

• a) İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu

• Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış

• ve üretilmiş olacaktır.

• Tüm kişisel koruyucu donanımlar;

• 1)Ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır.

• 2) İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır.

• 3) Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktır

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması

Hakkında Yönetmelik

4) Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.

b) Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımın kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır.

c) Kişisel koruyucu donanımların kullanılma koşulları özellikle kullanılma

süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin

özelliklerine ve performansına bağlı olarak belirlenecektir.

d) Tek kişi tarafından kullanılması gereken kişisel koruyucu donanımların,

zorunlu hallerde birkaç kişi tarafından kullanılması halinde, bu kullanımdan

dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem

alınacaktır.

e) İşyerinde, her bir kişisel koruyucu donanım için yeterli bilgi bulunacak ve bu bilgilere kolayca ulaşılabilecektir.

f) Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım

ve onarımları ve ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra,

hijyenik şartlarda muhafaza edilecek ve kullanıma hazır bulundurulacaktır.


KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

İşyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirleyen ve 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yer alan işyerlerini kapsayan yönetmelik 02.07.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup 11/2/2004 tarihli ve 25370 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik de yürürlükten kaldırılmıştır.


Yönetmelikte; risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılan kişisel koruyucu donanımın,iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılacağı belirtilmiştir. Ayrıca işverenin, toplu korunma , kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vereceği, kişisel koruyucu donanımın seçimi, değerlendirilmesi, kullanılması hususları ile işverenin kişisel koruyucu donanımların kullanımı esnasında alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında çalışanlara ve temsilcilerine bilgi vermesi gibi yükümlülükleri de söz konusu yönetmelik hükümleri ile düzenlenmiştir


CE Uygunluk İşareti:

Üreticinin,

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİNDEN kaynaklanan bütün

yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve KKD' nin ilgili tüm uygunluk değerlendirme

işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti,

İfade eder.


211

Toplu korunma uygulamaları (Genel Kurallar)

Kişiye yönelik korunma uygulamaları (Kişisel korunma)

İŞ KAZALARINDAN KORUNMA


212

Toplu korunma uygulamaları

İşyerinin uygun planlanmalıdır.

En uygun ve sağlıklı teknoloji kullanılmalıdır.

Zararlı maddeler zararsız veya daha az zararlı maddelerle

değiştirilmelidir.

İş bitiminde çalışma yerinde hiçbir alet, ekipman ve malzeme

bırakılmamalıdır.

Çalışma alanlarına yetkisiz kişilerin girmesi engellenmeli, emniyet şeridi

çekilmeli, güvenlik ve uyarı işaretlemesi yapılmalıdır.



213

Çevrede ve kişisel güvenlik ve emniyet tedbirlerini almadan çalışmaya

başlanmamalıdır.

Makine ve ekipmanın dışarıdan yetkisiz kişiler tarafından kullanılmasına

izin verilmemelidir.

Tehlikeli olabilecek ekipman tehlikesiz olanla değiştirilmelidir.

Çalışma alanında yeterli havalandırma ve aydınlatmanın olmasına dikkat

edilmelidir.

Uyarı levhaları görünür şekilde çalışma ortamında bulundurulmalı ve uygulanmalıdır.



KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR

-Solunum Koruma – Baş Koruma – El Koruma – Ayak Koruma – Göz Koruma – İşitmenin Korunması – Gövde Koruma


215

Kişiye yönelik korunma uygulamaları

İşe uygun personel seçimi, eğitim ve denetim yapılmalıdır.

Çalışanın “İşe Giriş Sağlık Muayenesi” olması gerekmektedir.

Periyodik sağlık muayeneleri yapılmalıdır.

Uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.



216

İşyerinde kullanılan KKD, KKD yönetmeliğine uygun olacaktır. Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır Kullananın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun

olacaktır Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.

Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla KKD’ın

kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD’lar bir arada kullanmaya uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır.

KKD’ların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, çalışılan yerin özelliklerine ve KKD’ın performansına bağlı olarak belirlenecektir.



217

Zorunluluk nedeniyle birden fazla kişinin aynı KKD’ı kullanması gerektiğinde herhangi bir sağlık problemine yol açılmaması için hijyen için gerekli tüm önlemler alınacaktır.

KKD’lar işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım/onarım ve parça değişimi sonrası hijyenik şartlarda kullanıma hazır tutulacaktır.

İşveren çalışanı KKD’ların hangi risklere karşı kullanılacağı konusunda bilgilendirecektir.

İşveren KKD kullanımı hususunda uygulamalı eğitim verecektir.

KKD’lar istisnai ve özel durumlar haricinde sadece amacına uygun olarak kullanılacaktır.



218

Öncelikle KKD yönetmeliğine uygunluğu ve birden fazla KKD kullanımı esnasında uyumluluk kriterlerini değerlendirecektir.

Bu değerlendirmede, Diğer yollarla önlemeyen risklerin analiz ve değerlendirilmesi, Ek risk yaratmaması, İşyerinde varolan koşullara uygunluğu

hususları göz önüne alınacaktır.

KKD’ın herhangi bir elemanında değişiklik yapılaması durumunda yukarıdaki değerlendirme yeniden yapılacaktır.



219

İşveren, işçilerin KKD’ları uygun şekilde kullanması için her türlü önlemi alacaktır.

İşçiler de kendilerine verilen KKD’ları aldıkları eğitime ve talimata uygun kullanmakla yükümlüdür.

İşçiler KKD’da gördükleri herhangi bir eksikliği veya arızayı işverene bildirecektir.

İşçilere verilen KKD’lar her zaman etkili şekilde çalışır durumda olacak, temizlik ve bakımı yapılacak ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilecektir.



220

İşçilerin Bilgilendirilmesi : İşveren KKD kullanımında sağlık ve güvenlik yönünden alınması gereken önlemler hakkında işçilere ve/veya temsilcilerine bilgi verecektir.

İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımın Sağlanması :

İşveren işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.



221

KKD Kullanımı için riskler belirlenir.

RİSKLER

• FİZİKSEL

MEKANİK : Yüksekten Düşmeler, Darbeler vb., Batmalar vb. Titreşim, Kaymalar -Düşmeler

TERMAL : Sıcaklık/Alev, Soğuk

ELEKTRİK

RADYASYON : İyonize Radyasyon, İyonize Olmayan Radyasyon

GÜRÜLTÜ

• KİMYASAL

AEROSOLLER : Tozlar/Lifler, Duman, Buhar

SIVILAR : Sıvıya Batma, Sıçrama

GAZLAR/BUHARLAR

• BİYOLOJİK

ZARARLI BAKTERİLER

ZARARLI VİRÜSLER

MANTARLAR

MİKROBİYOLOJİK OLMAYAN ANTİJENLER



222

VÜCUDUN KISIMLARI

• BAŞ KAFATASI KULAK GÖZ SOLUNUM YOLU YÜZ

• ÜST BEDEN EL KOL

• ALT BEDEN AYAK BACAK

• DİĞER DERİ GÖVDE/KARIN PARENTERAL YOLLAR TÜM VÜCUT



223

KKD Listesi BAŞ KORUYUCULARI

• Koruyucu Baretler, Koruyucu Başlık vb.

KULAK KORUYUCULARI • Kulak Tıkaçları, Tam Akustik Baretler, İç Haberleşme Donanımlı Kulak

Koruyucuları vb.

GÖZ ve YÜZ KORUYUCULARI • Gözlükler, X-Işını Gözlüğü, Yüz Siperleri, Ark Kaynağı Maskeleri vb.

SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI • Gaz- Toz Filtreli Maskeler, Hava Beslemeli Solunum Cihazları vb.

EL ve KOL KORUYUCULARI • Özel Koruyucu Eldivenler, Tek Parmak eldivenler, Parmaksız Eldivenler vb.



224

AYAK ve BACAK KORUYUCULARI • Normal Ayakkabılar, Parmak Koruyuculu Ayakkabılar, Dizlikler vb.

CİLT KORUYUCULARI • Koruyucu Kremler/ Merhemler

GÖVDE ve KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI • Makinelere – Kimyasallara Karşı Koruyucu Yelek, Ceket ve Önlükler vb.

VÜCUT KORUYUCULAR • Düşmeyi Önleyici Ekipman, Paraşütçü Kemeri, Koruyucu İş Elbisesi vb.



225

KKD KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ

İŞLER ve SEKTÖRLER

BAŞ KORUYUCULARI

• KORUYUCU BARETLER

İnşaat İşleri

Tüneller-Maden Ocakları

Patlatma İşleri

Yüksek Fırınlar,Ergitme Ocakları,Çelik İşleri, Haddehaneler

Gemi Yapım İşleri

Demiryollarında Yapılan İşler

Endüstriyel Fırınlar, Makineler ve Boru Hatlarında Yapılan İşler



226

AYAK KORUYUCULARI

• DELİNMEZ TABANLI EMNİYET AYAKKABILARI Karkas ve Temel İşleri, Yol Çalışmaları İskelelerde Yapılan İşler Bina Yıkım İşleri

• DELİNMEZ TABAN GEREKTİRMEYEN EMNİYET AYAKKABILARI Çelik Köprüler, Çelik Bina İnşaatları Tadilat ve Bakım İşleri Yüksek Fırınlar, Ergitme Ocakları Yeraltında ve Taşocaklarında Yapılan İşler vb.

• KAYMAYI ÖNLEYİCİ ve DELİNMEYE DAYANIKLI AYAKKABILAR Çatı İşleri

• YALITKAN TABANLI KORUYUCU AYAKKABILAR Çok Sıcak veya Soğuk Malzemelerle Yapılan Çalışmalar

• KOLAYCA ÇIKARILABİLEN EMNİYET AYAKKABILARI Ergimiş Maddelerin Ayakkabıdan İçeri Girme Riski Bulunan İşler



227

YÜZ ve GÖZ KORUYUCULARI

• KORUYUCU GÖZLÜKLER, YÜZ SİPERLİKLERİ/ YÜZ KORUYUCULARI

Kaynak Yapma, Öğütme ve Ayırma İşleri Taş Yontma ve Şekillendirme İşleri Talaş Çıkaran Makinelerle Yapılan Çalışmalar vb.

SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI • RESPİRATÖRLER/SOLUNUM Cihazları

Yetersiz Oksijen ve Zararlı Gazların Bulunabileceği Ortamlar Yüksek Fırınlara Yükleme Alanları, Ağır Metal Dumanlarının Bulanacağı

Yerler Toz Oluşumunu Önlemenin Yetersiz olduğu Yerler

İKLİME DAYANIKLI GİYSİ

YANSITICI GİYSİ



228

EL, KOL ve VÜCUT KORUMASI

• KORUYUCU GİYSİ Asit-Baz Çözeltileri, Dezenfektan –Aşındırıcı Temizlik Ürünleriyle

Çalışma Sıcak Maddelerle ve Isı etkisinin Hissedildiği Yerlerde Çalışma ,

Kumlama İşleri

• ATEŞE DAYANIKLI KORUYUCU GİYSİ

• DELİNMEYE DAYANIKLI ÖNLÜKLER Kesme ve Kemiklerden Ayırma – El Bıçakları ile Yapılan Çalışmalar

• DERİ ÖNLÜKLER Kaynak İşleri, Sıcak Demircilik İşleri, Döküm İşleri

• ELDİVENLER Kaynak İşleri Asit- Baz Çözeltileriyle Yapılan Çalışmalar

• METAL ÖRGÜLÜ ELDİVENLER Kesme ve Kemiklerden Ayırma İşleri Kesim Makinelerinin Bıçaklarının Değiştirilmesi



229

GÖZLÜKLER Hızlı uçan parçacıklara karşı gözlük: Bu gözlükler yeterli sağlamlıkta olmalıdır.

Tozlara, rüzgara ve kıvılcıma karşı gözlük:Gözleri bütünüyle kaplayan, kenarlıkları şakak kemiklerine oturan tipte olmalıdır.

Zararlı ışınlara karşı gözlük: Işının şiddetine uygun koyulukta olmalıdır.

Zararlı gazlara karşı gözlük:Havalandırma delikleri olmayan gözlükler kullanılır.



230

Tehlikeli sıvılara karşı gözlük:Havalandırma delikleri sıçrayacak sıvının girmesini engelleyecek şekilde olmalıdır.

Erimiş metal sıçramalarına karşı gözlük: Darbelere ve yüksek ısıya dayanıklı

malzemeden yapılmış olmalıdır.

Buğulanmaya karşı tedbir alınmalıdır: Buğulanmayan gözlük veya buğu önleyici solüsyon kullanılmalıdır.

Terlemeye karşı tedbir alınmalıdır: Ter bantları kullanılmalıdır.

Numaralı gözlük kullanan kişiler; Numaralı gözlük üzerine koruyucu gözlük takabilmelidir.


http://www.naturel.gen.tr/images/products/2720.jpg


231

KULAK KORUYUCULAR

Gürültü seviyesi 80 desibelin altına düşürülmeye çalışılmalıdır.

Ortamdaki gürültü 80 desibelin altına düşürülemez ise kulak koruyucuları kullanılmalıdır.

Çeşitli Kulak tıkaçları, Manşonlu kulak koruyucuları ve kulak koruyucu baretler mevcuttur.

Kulak tıkaçları 15-25 desibele kadar,

Manşonlu kulaklıklar 30-35 desibele kadar,

Çok fazla gürültü olan yerlerde

tıkaç ve manşon birlikte kullanılır.


http://www.dorukisguvenligi.com/Urunler/IS_GUVENLIGI/Kulak_Koruyucu.aspx


232

MASKELER

İşyeri ortamında yok edilemeyen insan sağlığına zararlı olan GAZ VE TOZ halindeki maddelerin insan vücuduna girmesini önlemek için MASKELER kullanılır.

Maskelerin;

Hava temizleyici

Temiz hava beslemeli

Temiz havası kendinden

türleri vardır.


http://www.bilwor.com/urunler/byk/etilen.oksit.koruyucu.maskeler_7466520011.jpg

http://www.stmis.com.tr/wp-content/uploads/2009/03/3300.jpg


233

Filtreli toz maskesi: Tozlu ortamda kullanılır.

Süzgeçli gaz maskesi: Zararlı gazların bulunduğu yerlerde kullanılır. Gazın cinsine göre filtre takılmalıdır,

Basınçlı temiz hava maskesi: Basınçlı bir hava tüpünden bir hortum vasıtasıyla temiz hava ile besler. Oksijenin yeterli olmadığı ortamda kullanılır,

Hortumlu temiz hava maskesi: Maskenin ucuna takılı olan hortum vasıtasıyla temiz havanın solunmasını sağlar. Oksijensiz ortamlarda veya ortamda ne tür zararlı gazın olduğu bilinmediği durumlarda kullanılabilir.


http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.eratas.com.tr/UserFiles/image/solunum/2395-01-07 copy.jpg&imgrefurl=http://www.eratas.com.tr/tozmaskeleri.php&usg=__-BYSTY1-fx5Kdp-jdYNRC-xoO0A=&h=300&w=298&sz=79&hl=tr&start=2&um=1&itbs=1&tbnid=IVKlDeiO35yyTM:&tbnh=116&tbnw=115&prev=/images?q=toz+maskeleri&um=1&hl=tr&tbs=isch:1

http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.likyailetisim.com/images/products/yarim_yuz_gaz_maskesi_845030626250.png&imgrefurl=http://www.likyailetisim.com/solunum_koruyuculari_13k58c.aspx&usg=__hhw1kIpFUylVUlfMojV2bSjhjqs=&h=296&w=400&sz=106&hl=tr&start=14&um=1&itbs=1&tbnid=cmiruOWMUr1v4M:&tbnh=92&tbnw=124&prev=/images?q=y%C3%BCz+koruyucular%C4%B1&um=1&hl=tr&tbs=isch:1


234

Basınçlı oksijen solunum cihazı: Basınçlı oksijen tüpü ile beslenen maskedir.

Basınçlı hava solunum cihazı: Basınçlı hava tüpünden beslenen maskedir.

Oksijen üretimli solunun cihazı: Kimyasal bir yolla üretilen oksijenin solunumunu sağlayan maskedir.


http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.vektorelbilisim.com/UserFiles/Image/isguvenligi/resim21_autocad_egitimi.jpg&imgrefurl=http://www.vektorelbilisim.com/kurslar/makaleler.aspx?idd=162&usg=__vGmSxFm35Bew7_N682DneoHlDeo=&h=379&w=500&sz=64&hl=tr&start=8&um=1&itbs=1&tbnid=-MY96CQpOK3YqM:&tbnh=99&tbnw=130&prev=/images?q=Bas%C4%B1n%C3%A7l%C4%B1+hava+solunum+cihaz%C4%B1&um=1&hl=tr&tbs=isch:1


T O Z M A S K E L E R İ

FİLTRE


G A Z M A S K E L E R İ


KİMYASAL ETKİLERE KARŞI TAM DONANIMLI KORUYUCULAR


238

YÜZ KORUYUCULARI

YÜZ SİPERLERİ: Bütün yüzü örten, koruyan, koruyuculardır. Uçan parçacıkların yüze zarar vermesini önler

KAYNAKÇI MASKELERİ: Isı ve aleve dayanıklı, kaynak ışınlarına (Parlak ışınlara, mor ötesi ve kızıl ötesi ışınlara) karşı koruyucu özellikte olmalıdır.


http://www.aycivata.com/images/UrunResim506.jpg

http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.esbaret.com/resim/163_normal.jpg&imgrefurl=http://www.esbaret.com/kategoriler_1.asp?kid=3&usg=__8BuaMmz-0W7DTG6fZzIQgIZRw2U=&h=408&w=400&sz=16&hl=tr&start=9&um=1&itbs=1&tbnid=2xffTCrQHBUznM:&tbnh=125&tbnw=123&prev=/images?q=KAYNAK%C3%87I+MASKELER%C4%B0&um=1&hl=tr&tbs=isch:1

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Y Ü Z

SİPERİ

Barete monte

edilebilir

Ayarlı bir bantla başa tespit edilebilir

Kimyasal ve metalik sıçramalar ile kıvılcımlara karşı gözleri ve yüzü kısmen veya tamamen korur

Mafsallı şekilde indirilip

kaldırılabilir

pleksiglas ve saydam malzemeden imal

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ I S I

SİPERİ

Yüzü ısıya karşı korur

Baş bantlı ya da baretle kullanılır

Demir-çelik sanayi, haddehaneler ve tav fırınlarında kullanılır

Krom-nikel Veya

Paslanmaz çelik telden

örülmüş Kafes

şeklinde

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KAYNAKÇI YÜZ

SİPERİ

Yüzü ve gözleri korur

El ile tutulur veya işçinin müdahalesi olmadan gerekli bir yere tespit edilir

Gövde kısmı fiberglastan veya kraft kağıttan yapılır

Elektrik kaynağında güvenle kullanılır

Saydam kısmı darbelere dayanıklı

çift cam

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ B A Ş L I K

Başı ve yüzü kimyasal maddelerden, özellikle asit sıçramalarından

korumak üzere kullanılır

İthal kumaştan imal edilir

PVC’den mamul tipi de bulunur

Tanecik sıçramalarına karşı korur

Fiberglas ve branda malzemesinden yapılır

Hava hatlı solunum cihazıyla kullanılır

Yüz kısmı şeffaf


Özellikle kadınların saçlarını makinelerin hareketli aksamına ( mil,kayış,volan,zincir,matkap,dişliler) kaptırmasını önler

Statik elektrik tesiri ile dağınık saçların

makinelerin dönen kısmına sarılmasını önler

B A Ş L I K


244

AYAK KORUYUCULAR

İletken ayakkabılar, patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin, tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır.

• Çelik maskaratlı ayakkabılar

• Asit ve kostiğe dayanıklı ayakkabılar

• Çivi batmasına karşı özel tabanlı ayakkabılar

• Elektrikçiler için yalıtkan ayakkabı

• Statik elektriğe karşı antistatik ayakkabı

• Muhtelif çizmeler



246


KAYMAZ TABANLI ÇİZME YALITIMLI ÇİZME


Lastik çizme

Lastik çizme Çizmeli tulum Kasık çizme


249

GÖVDE KORUYUCULAR

• Ceket ve pantolonlar

• Tulumlar

• İş önlükleri

• Emniyet kemeri

İş elbiselerinin sarkık kısımları olmamalı, cepler küçük ve az olmalıdır.

Statik elektriğin engellenmesi için %100 pamuklu

kıyafetler kullanılmalıdır.


http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.novapromosyon.com/catalog/images/overall 3.jpg&imgrefurl=http://www.novapromosyon.com/catalog/index.php?cPath=21&osCsid=uoo1macnhhko61sk9tvcn65jl7&usg=__gNvnztExkzsL_uuzVNJgCVXE0jY=&h=360&w=360&sz=43&hl=tr&start=11&um=1&itbs=1&tbnid=ReBT46zPHlmllM:&tbnh=121&tbnw=121&prev=/images?q=i%C5%9F+Tulumlar%C4%B1&um=1&hl=tr&tbs=isch:1

http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.ytso.org.tr/images/urun/is-oNLuguPlyGabardin-NETKON-TEKSTiL-SANAYi-VE-TiCARET-LiMiTED-siRKETi-fytlnJuolUecqgVqySZ62g.jpg&imgrefurl=http://www.ytso.org.tr/Anasayfa/UrunDetay.aspx?UrunId=674eb1de-3cb0-42c6-b19e-1ac457be91aa&usg=__8hvStaYsCOhBAzFESKN8nWKvruU=&h=300&w=400&sz=17&hl=tr&start=9&um=1&itbs=1&tbnid=9ktF0wJF2v9qIM:&tbnh=93&tbnw=124&prev=/images?q=%C4%B0%C5%9F+%C3%B6nl%C3%BCkleri&um=1&hl=tr&tbs=isch:1


ERGİMİŞ METALSIÇRAMALARINA KARŞI ÖNLÜK

KİMYASALLARA KARŞI ÖNLÜK


DELİNME, KESİLMEYE KARŞI ÖNLÜK ISITICI YELEK


252

EMNİYET KEMERİ Yerden en az 1.5 metre yükseklikte çalışırken “Emniyet kemeri”

kullanmak gerekmektedir.



253


DÜŞMEYİ ÖNLEYİCİ EKİPMAN FRENLEME EKİPMANI

VÜCUDU BOŞLUKTA TUTABİLEN DONANIM (PARAŞÜTÇÜ KEMERİ)


255

KAFA KORUYUCULAR

Darbe tesirlerinden korunmak için kullanılır.

Düşme mesafesine bağlı olarak 10 –15 Kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur.

Plastik baretler, asgari 300 gr. ağırlığında olup, iyi kullanıldığı takdirde 5 yıl süreyle kullanılabilir.

Bileşiminde polietilen oranı fazla olan plastik baretler, sıcak ortamlarda yumuşadığından, bu yerlerde kullanılmamalıdır.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ NORMAL TİP BARET

LAMBALI BARET

KULAKLIKLI BARET

ÇENE BAĞLI MADENCİ SİPERLİ

KASK

İTFAİYECİ


257

Kullanılmış baretler dezenfekte edilmeden başka kişilere verilmemelidir.

Baretler, kolon ve bantları çıkarılarak kullanılmamalıdır.

Baretler sık sık kontrol ve testten geçirilerek, kullanma ve eskime sonucunda, koruyucu özelliklerini yitirip yitirmedikleri belirlenmelidir.

Baretler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanılmadığı zamanlarda havadar bir yerde ambalajı içinde saklanmalıdır.



258


259

EL KORUYUCULAR:

Makinelerden, kimyasallardan, elektrik ve ısıdan korunma

sağlanır.


KORUYUCU ELDİVENLER

TEK PARMAKLI ELDİVEN

METAL ÖRGÜLÜ ELDİVEN YALITKAN ELDİVEN


SLOGANIMIZ

• (0) SIFIR İŞ KAZASI

• (0) SIFIR İŞ GÜCÜ KAYBI

• (0) SIFIR İŞ GÖREMEZLİK GÜN SAYISIDIR

Kimyasal Etkenler

Documents

Transcript of Kimyasal Etkenler