KESİNTİSİZ DEVRİM VE OPORTÜNİZM

8/14/2019 KESNTSZ DEVRM VE OPORTNZM

1/59

KESNTSZ DEVRMVE

OPORTNZM

B. BARKAL

Bror Dizisi: 6

Birinci Bask: Nisan 1991

DEVRMC PROLETARYABabali Cad. Shhiye Apt No: 19/11-2

Caalolu-STANBULTEL: 511 18 01

Basm: Aydnlar Matbaaclk

KESNTSZ DEVRMVE

OPORTNZM

B. BARKAL

DEVRMC PROLETARYA


2/59

NDEKLER MARKSZM-LENNZM VE KESNTSZ DEVRM ............. 7Marksist Devrim Teorisinin Temelleri....................................... 7Lenin'de Burjuva Demokratik Devrim veSosyalist Devrim........................................................................... 18Stalin ve in Devriminin Perspektifleri...................................... 31Halk Demokrasileri Deneyimi ..................................................... 42K AYRI DEVRM PERSPEKTF............................................. 54Devrimci Proletarya Hareketinin Grevleri ............................... 55Sosyalist Devrim Aamasnn KkleriDemokratik Aamadadr ............................................................. 60Devrimimizin Zaferinden Doacak SiyasalRejimin Karakteri .......................................................................... 65elikiler Yuma ve Konseyler.................................................. 70Demokratik Devrimden Sosyalizme Kesintisiz Gei............... 74Sonu Yerine ................................................................................ 82KESNTSZ DEVRM M,"DEMOKRATK KAPTALZM M? ...................................... 84I. N DNCELER ................................................................... 84Seenek'in Eskiden Devrald Kt Miras ............................. 85Son Durak: Dogmatizm ............................................................... 89II. DEVRMMZN MEVCUT AAMADAKELE ALINI TARZI .................................................................... 93

Trkiye Devriminin Karakteri ve Demokrasi Mcadelesi....... 93Halk Devriminin Bileenleri ........................................................ 98Kk Burjuvazi ve "rade Birlii"............................................. 101Proletaryann Sosyalist Ve Demokratik Grevleri.................... 105III. HALK DEMOKRASS, BURJUVADEMOKRASSNN BR ED MDR? ............................... 110Seenek Burjuva Demokratik DevletAnlayn Savunuyor ................................................................. 112Sosyalist Devrimi Savunan Kim? .............................................. 117Devrimde Proletaryann Hegomanyasnn nemi ................... 122IV DEVRMN AAMALARI VEKESNTSZ DEVRM ................................................................ 129

Devrimin Aamalar Arasndaki elik Sorunu .................... 133Tekelci Kapitalizmden Sosyalizme Doru mu?Yoksa "Demokratik Kapitalizm"e Doru mu?.......................... 138Tekelci Kapitalizmden Tekel ncesi KapitalizmeDnmek Gericiliktir ...................................................................... 144Kk Burjuvaziye Kar Liberal Politika ................................. 147Orta Burjuvaziye Kar Liberal Politika .................................... 150V. SON BR KA SZ 152


3/59

MARKSZM-LENNZMVE KESNTSZ DEVRM

(1848-1948)

Marksist Devrim Teorisinin Temelleri

Marx ve Engels, geen yzylda, yani 1840'lardan itibaren yazdklar bir dizi yapttaproletarya devriminin teori ve taktiklerinin temellerini attlar. Her devrim deneyiminden kardklarderslerle zenginletirdikleri proleter devrimin teorisinin btn amac, burjuvazinin ynettiikapitalist sistemi ykmas ve kendi snf diktatrln kurarak sosyalist toplumu ina etmesi iinproletaryaya ihtilalci bir eylem klavuzu salamakt.

Lenin'in de belirttii gibi Marx'n retisinin en nemli yan, sosyalist toplumun kurucusu

olarak proletaryann tarihsel roln aa karmasyd. Marx proletaryann sosyoekonomiketkenlerce belirlenen tarihsel rol hakkndaki grn daha 1844'te oluturmutu, ama bunun ilksistematik aklann Engels'le birlikte 1848'de Komnist Manifesto'da yapt. Kapitalizminkkenini ve gelimesini tarihsel materyalist adan gstermekle kalmayp sosyalizminkanlmazln da ortaya koyan Manifesto,ii snfnn ilk Marksist programyd. yle diyorlard Manifesto'da: "u halde, burjuvazinin rettii, her eyden nce, kendi mezar kazclardr.Kendisinin devrilmesi ve proletaryann zaferi ayn lde kanlmazdr." (Seme Yaptlar, cilt: 1,s. 145) k yolu, komnistlerin acil hedefi de gsteriliyordu: "Burjuva egemenliinin yklmas,siyasal gcn proletarya tarafndan ele geirilmesi." Baka bir deyile, "proletaryay egemen snfdurumuna getirmek, demokrasi savan kazanmak." Bu ilk adm, yani "proletaryann egemen snfdurumuna getirilmesi", "tm sermayeyi burjuvaziden derece derece koparp almak, btn retimaralarn devletin", daha dorusu "egemen snf olarak rgtlenmi proletaryann elindemerkeziletirmek" iin vazgeilmez nkouldu.

Henz genel erevesi izilmi, ama somut olarak aklanmam bu grevlerin nasl yerinegetirilecei ise o zamanlar yeterince belli deildir. Eer masa banda icat edilmeyecekse bunun iinen azndan 1848-1851 devrimleri deneyimlerinin yaanmas gerekiyordu. Nitekim 1848-1849devriminin analizi Marx' Louis Bonaparte'n 18 Brumaire'nde ortaya koyduu u nemli sonucavardryordu: "Btn siyasal devrimler bu makineyi (brokratik-askeri aygt -nba) kracaklaryerde, yetkinletirmekten baka bir ey yapmadlar." (Marx-Engels, Seme Yaptlar, cilt: I, s. 575).Bylelikle, Manifesto'da henz soyut olan "proletaryay egemen snf durumuna getirme" fikri,imdi somutluk kazanyordu: Proletarya, eski devlet aygtn olduu gibi kullanamazd; onu iddetedayanan devrimle ykp paralamas, imha etmesi gerekirdi. Marx'n 1848-1851 deneyimini analizederken netletirdii bir baka gr ise, kendi snf mcadelesi anlayn burjuvadnrlerinkinden bsbtn ayrmakt. Bunu da, snf mcadelesinin proletarya diktatrlne dekgeniletilmesi ve bu diktatrlkle snfsz komnist topluma gei arasndaki bant zerinegrlerini belirttii Werdemeyer'e yazd (1852) nl mektubunda yapt.

Ama Marx, devlet, karsndaki tutumla ilgili bu birincil nemdeki grn asl 1871 ParisKomn rneini tahlil ettikten sonra gelitirip tamamlayacaktr. lkin, Fransa'da Sava'taKomn rneinden hareketle ii snfnn eski devlet aygtn ele geirip kendi amalar iinkullanamayacan, aksine onu krp paralamas, yok etmesi gerektiini bir kez daha ortayakoyuyor ve Komnist Manifesto'ya Engels'le birlikte yazd bir nszde gerekli dzeltmeyiyapyordu. Ardndan, imha edilen eski aygtn yerine ne konulacan, yani egemen snf olarakproletaryann nasl rgtleneceini akla kavuturuyordu. Marx'a gre imha edilen burjuvadevletin yerini ancak Paris Komn tipinde bir proletarya diktatrl alabilirdi. Proleter sosyalistcumhuriyetin gerek biimi Komnden bakas olamazd. nk Komn srekli ordu ve polisinyerine halkn silahlandrlmasn, brokrasinin yerine seilir ve geri arlabilir grevlileri


4/59

parlamentarizmin yerine yasama ve yrtmenin birletirilmesini geirebilecek biricik siyasibiimdi.

Paris Komn'nn analizinden kard derslerde daha da ileriye gitti Marx, proletaryadiktatrl ve gelecein toplumu hakkndaki bilimsel ngrlerini gelitirdi. Bunu, Manifesto'dansonraki en nemli programatik aklama olan oportnist Lassalle'ye kar yazdGotha Programnn Eletirisi'nde yapacakt. Orada, kapitalizmden komnizme uzanan siyasal gei

dneminde devlet proletaryann devrimci diktatrlnden baka bir ey olamaz diyordu Marx. Vebunun ardndan komnizmin alt ve st evreleri -sosyalizm ve komnizm aamalar ayrmnyapyor, bunlar arasndaki ayrdedici zellikleri koyuyor, proleter devletin evriminin ana hatlarnve sosyalizmin sosyoekonomik ilkelerini aklyordu.

Marx ve Engelsin en ok zerinde durduklar konulardan biri de, proletarya devriminirgtleyecek enternasyonal proleter birliin salanmas idi. Bu yzden onlar sadece Manifesto'da,ortaya koyduklar komnist program deil, ayn zamanda proletaryann parti rgtlenmesini deuluslararas bir temele dayandrdlar. Bunun asl nedeni proleter dnya devriminin eitli birimleriarasndaki ilikiye bak alar, proleter devriminin nkoullar hakkndaki yaklamlaryd. nkMarx ve Engels sosyalist devrimin en ileri kapitalist lkelerdeki proletarya ayaklanmalarnn birsonucu olarak zafere ulaaca dncesindeydiler. Geri "her lkenin proletaryas elbette hereyden nce kendi burjuvazisiyle hesaplamaldr" diye kayt dmlerdi. Ama daha Alman deolojisi'nde "komnizm"'in "ancak egemen halklarn 'ani' ve ayn zamanda meydana gelenhareketi olarak mmkn" (Seme Yaptlar, cilt: 1, s. 42) olacan da belirtmilerdi. Ayn ekildeEngels, Komnizmin lkeleri'nde, "Komnist devrim, bu yzden hi de salt ulusal bir devrimolmayacaktr; bu btn uygar lkelerde, yani en azndan ngiltere, Amerika, Fransa ve Almanya'da,ayn zamanda yer alan bir devrim olacaktr" (age., 111) diye yazmt. Yine bir sre sonra Marx,1848 devrimini tahlil ettikten sonra ilerde patlak verecek yeni Fransz devriminin "derhal ulusalalandan ayrlmak, ve 19. yzyln toplumsal devriminin stn gelebilecei tek alan, Avrupa alannele geirmek zorunda olaca"na bir kez daha dikkat ekecekti.

Bu varg, Marx ve Engels'in siyasal krlklerinden deil, yaadklar adaki kapitalizminniteliinden, gelime koullarndan kaynaklanr. O zamanki dnem, yani bir nceki a, bugnyaamakta olduumuz emperyalizm ve proleter devrimleri andan olduka farklyd. Geenyzyln kapitalizmi henz ykselen bir izgi izliyordu ve nispeten 'barl' gelime olanaklarnasahipti. Feodalizmin ksteklerinden kurtularak iyice kapitalistlemi, proletarya-burjuvazi uzlamazelikisi st derecede keskinlemi lke says son derece azd. Kapitalist lkeler arasndaki eitsizgelime yasas geen yzylda amzdaki kadar ne kmamt, dolaysyla tek lkedesosyalizmin zafer kazanmas olana henz yoktu. Bu nedenle, Marx ve Engels, sosyalist devriminnce en gelimi sanayiye ve retici glere sahip ileri kapitalist lkelerde aa yukar e-zamanlolarak zafer kazanacan ngrmlerdi.

Ama onlar sz konusu kapitalist lkelerin gelime dereceleriyle devrim arasnda basit birparalellik kurmaya da kalkmadlar. Devrimin dengesiz geliimini hesaba katyor, her tarihsel

evrede nc rol oynayabilecek lkeleri ayrdediyorlard. Yani proleter devrimin simetrik birpatlama gstereceini dnmyorlard. Mesela ngiliz ii hareketini geride brakan 1848 devrimielde silah sosyal cumhuriyet iin savaan Fransz proletaryasn pekl ne karabilmiti. HattaMarx, 1848 devriminden sonra bile, gelecek Avrupa devriminde ihtilalci inisiyatifin Fransa'dangelecei tespitini yapmt. Gerekten de ann en byk devrimini Paris proletaryas yapt, amaParis komn yenilince Engels'in tespit ettii zere durum deiti: "1870-1871 sava ve Komn'nyenilgisi, Marx'n nceden syledii gibi, Avrupa ii hareketinin arlk merkezini, bir dnem iinFransa'dan Almanya'ya aktard." (Fransa'da Snf Mcadeleleri, s. 19) Daha sonra Lenin uluslararasdevrimci harekette nderliin Almanlardan Ruslara getiini syleyecektir. Bu, devrimlerin eitolmayan bir yoldan, sramal geliiminin kanlmaz bir sonucuydu ve emperyalist dnemde yeniboyutlar kazanacakt.

Ancak Marx daha 1858'de Engels'e yazd bir mektupta, ktada devrimin ezilme olasl ile,kapitalizmin hl ykselme iinde olmas arasnda ba kurmutu. Engels'in 1895'te ktadaki durumuve 1848 devrimlerini yeniden gzden geirdikten sonra vard sonu uydu: "Tarih gsterdi ki,


5/59

Kta zerindeki iktisadi gelime durumu, o zaman kapitalist retimin kaldrlmas iin henzyeterince olgunlamamtr..." (Marx-Engels, Seme Yaptlar, cilt:l, s.233) Bu grn yletamamlyordu: "Bu gl proletarya ordusu, hl amaca ulamam olsa da, zaferi bir tek bykdarbeyle gerekletirmek olanaksz bulunduuna gre, etin, inat bir savata mevziden mevziyeyava yava ilerlemek zorunda bulunsa da, 1848'de toplumsal dnm bir rpda salamannolanaksz olduu kesin olarak tantlanm bulunmaktadr." (Ayn yerde) Anlalaca gibi Engels'in

lmeden nce kard bu ders ayn zamanda bir dzeltmeydi.Elbette Marx ve Engels devrimi en ileri kapitalist lkelerle snrlamadlar, nihai hedefeulamay kolaylatracak sosyalist devrim modeli dndaki baka k yollar zerinde de durdular.nk onlar topraktan saf altn karabileceklerini uman hayalperestlerden deildi. Tersine, sorunaproletaryann ve dnya devriminin karlar asndan bakyorlard. Bu yzden, bata Almanyaolmak zere, talya ve spanya gibi henz burjuva demokratik devrimin tamamlanmad btnlkelerle, yan sra ezilen uluslarn kurtulu hareketleriyle ok yakndan ilgilendiler. nkproletaryann kapitalizmden kurtuluunun bu hareketlerle yakn balar olduunu biliyorlard.

Bilindii gibi kta Avrupassn nispeten ileri lkeleri bile ngiltere ve Fransa ile aynsosyoekonomik, sosyopolitik koullar iinde bulunmuyorlard. rnein devrimci alkantlarn eksikolmad Almanya hl monarik bir ynetim altndayd, burada ne feodal kalntlara, ne de ulusalparalanmla son verilebilmiti. Monarist bir rejim tarafndan ynetilen talya'da ulusal birliksalanamam, feodal kalntlar tasfiye edilmemiti. Marx ve Engels ihtilalci demokratik hareketingl olduu bu lke iin 1849'da u uyary yapmlard: "talya'nn monari yzndenyklmamas iin, nce talya'da monarinin yklmas gereklidir." (Partizan Sava, Yar Yaynlan, s.54) Yine, monari tarafndan ynetilen yan feodal spanya'nn sosyalist devrimden nce eitlievrim aamalarndan gemesi, bu lke ii snf hareketinin kylln ve ulusal kurtuluhareketinin enerjisinden yararlanmas gerekiyordu.

Marx ve Engels, daha 1845'lerden itibaren burjuva demokratik devrimini tamamlamam butr lkeler iin farkl bir devrim modeli gelitirmeye altlar. Bu modelin hareket noktas, iisnfnn politik bilinlenmesinin ve sosyal kurtuluunun burjuva demokratik bir rejim altnda dahahzl ilerleyecei dncesiydi. Her eyden nce, Alman ii snf hareketinin sorunlar onlar buynde zm retmeye sevketmiti. Sonuta, Alman komnistlerinin bir an evvel ii cumhuriyetinikurabilmelerinin, feodalizmin kalntlarn yok etmek ve burjuva devriminin demokratik taleplerinidesteklemek iin almalarna bal olduu grne ulatlar. Ama eer komnistler bu taktiiizlemeyip genel demokratik hareketten koparlarsa, bir sekt'e dnrler yozlarlarda. ZatenWeitling ve "Gerek Sosyalizm"in topyac ideologlar ile aralarnda taktik ayrlklarn nemli birnedeni de, onlarn burjuva demokratik zgrlkler iin mcadeleye kar kmalaryd.

Marx ve Engels'in 1848'de kaleme aldklar Komnist Partisinin Almanya'daki stemleriproletaryann burjuva demokratik devrimi gzeten ilk ulusal program rnei idi. Bu programdaAlmanya iin ne srlen ilk talep, "tek ve blnmez cumhuriyet" olarak formle edilmiti. Almanulusunun oluumunu tamamlamay, dolaysyla ii snfnn "ulusal" lekteki birliinin koullarn

hazrlamay amalayan bu talebi; seme ve seilme haklar, halkn genel silahlandrlmas,feodallerin siyasi ve ekonomik egemenliinin tesfiyesi gibi talepler izliyordu. Bunlar proletaryannsosyalizme geiini kolaylatracak, onun koullarn hazrlayacak demokratik taleplerdi.

Bu program, ii snfnn mttefikleri olan kyller ve kk burjuva demokratlarkarsndaki tutumunu belirtmekle, ii kyl ittifakna ilikin taktiklere doru da bir adm atmoluyordu. 1848 devrimi deneyimi bu konuda nemli bir gerei aa karmt: Monarik rejimibir ykma giriimi olan 1848 Alman devriminde, gcn ii snfndan ve halktan alan burjuvazidemokratik devrimi sonuna dek gtrmekten vazgeiyordu. Ve, "kendi tabii mttefikleri" olankylle ihanet ederek feodal gericilikle uzlayor, onunla halka kar bir "savunma ve saldrittifak" kuruyordu. Marx ve Engels'e gre bu durumda kylln yapaca tek ey, liberalburjuvaziden kopmak ve ii snfna yanamakt.

Marx ve Engels srekli devrim fikrini daha Komnist Manifesto'da ortaya koymulard:"Almanya'daki burjuva devrimi, onu hemen izleyecek bir proleter devrimin balangc olacaktr."(Marks-Engels, Seme Yaptlar, cilt:1, s.168) Dahas 1848-1849 devriminin deneyimlerinden


6/59

yararlanarak, proletaryann bu konudaki taktiklerini daha da gelitirdiler ve burjuva demokratikdevrimden proleter sosyalist devrime geie ilikin yeni bir yaklam ortaya koydular.

1850'de ortaklaa kaleme aldklar Merkez Komitesinin Komnist Birlie ars'ndakomnistlerin dikkati ilkin "iilerin bamszlnn tekrar salanmas" noktasna ekiliyordu. Bu,1848'de liberal burjuvazinin halka ihanetinin, yaklaan devrimde proletaryann mttefiki kkburjuva demokratlar tarafndan aynen tekrarlanmas olasl karsnda alnabilecek yegane

nlemdi. Bu nedenle, "ii partisinin mmkn olan en rgtl, en uyumlu ve en bamsz birbiimde hareket etmesi" iin gereken yaplmalyd.ar'da komnistlerin kk burjuvademokratlar karsndaki taktikleri, "devirmeyi amalad kesime kar onlarla birlikte ilerlemek","kendi karlar uruna konumlarn pekitirmeye altklar her yerde onlara kar kmak" olarakifade ediliyordu. Ama bunu yapabilmek iin "iilerin bamsz olarak rgtlenmeleri","silahlanmalar", "proleter muhafz olarak rgtlenmeleri" ve "ister beledi komiteler ve beledikonseyler biiminde olsun, ister ii kulpleri ya da ii komiteleri biiminde, kendi z devrimcihkmetlerini kurmalar" vazgeilmez artt.

Marx ve Engels, devrimin birtakm aamalardan gemesi gerei ile onun srekli klnmasnnzorunluluu zerine grlerini de yle akladlar: "...azok mlk sahibi tm snflar egemenkonumlarndan uzaklatrlncaya dek, proletarya devlet gcn ele geirinceye...dek devrimisrekli klmak bizim sorunumuz ve bizim grevimizdir. Bizim iin sorun zel mlkiyetin herhangibir deiiklie uramas deil, olsa olsa yokedilmesidir; snf kartlklarnn zerinin rtlmesideil, snflarn ortadan kaldrlmasdr; mevcut toplumun iyiletirilmesi deil, yeni bir toplumunkurulmasdr." (Marx-Engels, Seme Yaptlar, cilt:l. s.218) zetle, Marx ve Engels'e gre Almaniilerinin "sava naralar 'Devrimin Sreklilii' olmal"yd.

Marx 1856'da Engels'e yazd bir mektubunda "Almanya'da her ey, proleter devrimin kylsavamnm bir ikinci basksyla desteklenmesi olanana bal olacana iaret etmiti. Bu,proletaryann burjuvaziye kar devrimini, kyllerin toprak aalarna kar kyl devrimi ile zelbir biimde birletirmeyi ngren dahiyane bir dnceydi. Emperyalist dnemde Lenin'in devrimteorisini olutururken dayanaca temel noktalardan biri de bu tez olacakt.

Marx ve Engels, ii snfnn mttefiki olarak grdkleri kyllkle ilgili taktik veprogramatik sorunlar hemen birok yaptlarnda tekrar tekrar ele aldlar. nk onlar proletaryanntarihsel grevini kent ve krn emeki tabakalarnn destei olmadan baaramayacam iyibiliyorlard. stelik kyl sorununun sadece burjuva demokratik devrimin deil, proleter sosyalistdevrimin de bir sorunu olduu dncesindeydiler. Marx, Gotha Programn eletirirken Manifesto'yu arptarak "proletarya karsnda, tm teki snflar gerici bir yndr" diyen Lassalle'ibu yzden iddetle eletirmiti.

Marx'n lmnden sonra da Engels, proletaryann burjuva demokratik devrim karsndakitutumunu aklamaya devam edecektir. 1894'te yazd talyan devriminin geleceine ilikin ksaama nemli makalesinde, bir kez daha devrimin burjuva karakterine iaret eder ve proletaryannbamszln korumas iin izlenecek taktikleri hatrlatr. Engels burada, bir yanda proletaryann

burjuva demokratik aamada "etkin bir rol" oynamasnn nemini vurgular, te yandan da "bykamasal asla gzden yitirmeyen taktikler" izlenmesi gerektiinden sz eder.Marx ve Engels proletarya devrimini ilgilendiren dolayl ya da dolaysz hibir soruna kaytsz

kalmadlar. rnein ezilen uluslarla ok yakndan ilgilendiler, ve stelik sadece smrgecipolitikalar zmlemekle yetinmeyerek, ulusal sorun ve smrgeler sorununda proleterenternasyonalist tezler gelitirdiler. Onlar ezilen uluslarn kurtulu hareketinin uluslararasproletaryann bir mttefiki olduunu, onun proletaryann zaferini kolaylatracan daha o zamandagrmlerdi. Bu amala spanya, in ve Hindistan gibi lkelerle yakndan ilgilendiler; Rusya,Prusya ve Avusturya monarilerine kar Polonya halknn zgrlk savan hararetle desteklediler.Onlara gre kylln serflikten kurtulma ve ulusal bamszlk mcadelesi demek olanPolonya'nn isyan, ayn zamanda Alman proletaryasnn kurtuluunun da bir kouluydu. Ayn

ekilde, Marx, ngiltere'nin smrgesi rlanda kurtulmadka, ngiliz ii snfnn zgrlnekavuamayacan defalarca vurgulayacaktr.


7/59

Lenin'de Burjuva DemokratikDevrim Ve Sosyalist Devrim

Marx ve Engels 19. yzylda arlk Rusyasn Avrupa gericiliinin kalesi olarak gryorlard.

nk Rusya kar devrimci glere destek olmann da tesinde ihtilalci hareketin bastrlmasndauluslararas jandarma rol oynuyordu. Geri Rusya'da serflik daha 1861 ylnda kaldrlmt ama,

otokratik rejim dimdik ayaktayd ve gerici konumunda deien bir ey yoktu.1900 ylna doru Rusya'da kapitalizm egemen ekonomi biimi haline gelmi bulunuyordu.Buna ramen ekonomik bakmdan olduka geriydi, daha dorusu feodal kalntlarla ksteklenmibireysel kyl ekonomisinin ar bast tarmsal bir lke durumundayd. stelik sanayinin ve malisisteminin kilit noktalar bat kapitalizmi tarafndan kontrol edilmekteydi. En nemlisi ise siyasiiktidar hl banda arn bulunduu feodal toprak soylularnn elindeydi. Siyasi zgrlkleribsbtn gaspeden otokratik rejim, lkeyi polis ve jandarma terr altnda ynetiyordu. Rusya, hemiiler ve kyller iin, hem de ezilen halklar iin bir hapisaneden farkszd. Geni kyl ynlarnezip perian eden serflik ekonomisinin kalntlar dipdiri ayaktayd. Yar feodal toprak aalarnnangarya ve benzer biimlere brnen feodal smr ve basks karsnda kyller sk skayaklanyorlard. 1914 ylna geldiinde bile lke nfusunun yzde 85'i hl krsal alanlarda

yayordu.Bununla birlikte, Rusya'da belirli sanayi merkezlerinde ve byk lekli iletmelerdeyounlam, zgl arl son derece yksek bir ii snf vard. 1901 ylnda sanayide istihdamedilen iilerin yzde 46,7'si 500'den fazla ii altran iletmelerde toplanmt. Bu younlamasonraki yllarda da devam edecek, Rusya ii snf ABD gibi en ileri lkelerin bile nne geecekti.Ne var ki, zgrlk yoksunluu ve feodal kalntlar sadece kyleri deil, izleri fabrika yaamnadek uzanan iileri de bomakta, sosyalizm mcadelesinin nnde kstek olmaktayd.

Lenin daha devrimci mcadeleye katld yllardan itibaren Rusya'nn sosyoekonomiksistemini ve bu sistemin ayrdedici zelliklerini analiz etti. Vard ilk sonu byle bir lkededevrimci proletaryann acil hedefinin dorudan sosyalist devrim olamayacayd. Rus proletaryasher eyden evvel nne "ilk grev" olarak otokratik rejimi ykmay ve siyasi zgrl elde etmeyikoymalyd. 20. yzyla girildiinde devrimin ancak ii-kyl ittifak ile baarlabileceini oktanortaya koymu bulunuyordu.

Hatta bu konuda Marksizmi Rusya'ya ilk getiren Plehanov'dan daha doru bir kavrayasahipti. nk Plehanov kylln devrimci potansiyelini grmezden gelir ve umudunu liberalburjuvaziye balarken, Lenin tam tersi bir yol izliyordu. Nitekim aralarndaki farkllklar 1903'tekiRSDP II. Kongresinde kabul edilen program tasarsnn hazrlanmas srasnda su yzne kt. Buprogramn yazl srasnda Lenin, Plehanov'un proletarya diktatrl ve tarm sorunlarndaki birdizi yanl formlasyonunu dzeltecek ve Marx'nGotha Program Eletirisi'ndeki ilkeselgrlerine sadk kalacakt. Ayrca 1903'deki programn azami ksm sosyalist devrim, dolaysylaburjuvazinin devrilmesi ve proletarya dikttrlnn kurulmas; asgari ksm ise arlkotokrasisinin devrilmesi demokratik cumhuriyetin kurulmas, serflik kalntlarnn tasfiyesi ve 8saatlik ignnn yasallamas esas zerine kaleme alnmt. Bu program, Marx ve Engels'inlmlerinden sonra uluslararas ii snf hareketi tarihinde ortaya konmu ilk Marksist programd.

Ama Lenin, burjuva demokratik devrim ve bu devrimin sosyalist devrime dntrlmesizerine btnlkl teorik ve taktik tezlerini asl 1905'te yazd Demokratik Devrimde Sosyal Demokrasinin ki Taktii adl nemli yaptnda gelitirecektir. Lenin, Rus devriminin burjuvakarakterini kabul etmekle birlikte, nderlii liberal burjuvaziye havale etmekle yetinmeyerek, onurktmemeyi ve geici hkmete katlmamay savunan Meneviklere kar yazd bu kitabnda, yalnzca Rus devriminin izleyecei yolu ortaya koymakla kalmyordu. Ayn zamanda, Marx ve Engels'in temellerini attklar proletarya nderliindeki demokratik devrim ve sosyalist devrimekesintisiz gei teorisini de gelitiriyordu. Bu, Marksizme sadk kalnarak gelitirilmi yeni bir

stratejik plan ve taktik izgiydi.Engels'in lmnden sonra kapitalizmin nispeten sakin bir gelime gsterdii yllarda II.Enternasyonal'e hakim olan oportnistler, Marx ve Engels'in ihtilalci retisini arptmlar ve iini


8/59

liberal bir zle doldurmulard. Hatta Kautski ve Plehanov gibi szde Marksist kanatta yer alan II.Enternasyonal nderleri bile Marksizmi bir doma haline getirmiler, onun en nemli tezlerininunutturulmasna gzyummular ve Marksizmi koruma ve gelitirme yeteneinden yoksunolduklarn gstermilerdi. Oysa Lenin sz konusu yaptnda gelitirdii ve daha ileride gelitireceitezlerle, bu tarihsel grevi omuzladnn yeni bir kantn daha veriyordu.

Lenin derinlemesine tahlil ettii Rus devriminin iinde hareket edecei somut

sosyoekonomik, sosyopolitik koullardan yola kyordu. Nihai hedefinin sosyalist devrim veproletarya diktatrl olduu kukusuz olan Rus proletaryas, arlk otokrarisisi altnda siyasizgrlkleri elinden alnm ve feodal ilikilerle perdelenmi bir lkede demokrasi ve zgrlk iinsavamadan, bunu atlayarak asl hedefine ulaamazd. "Marksizm" diyordu Lenin, "proletaryaya,burjuva devriminden uzak kalmamay, ona kar kaytsz olmamay, devrimin nderliininburjuvazinin eline gemesine izin vermemeyi, tam tersine, devrimde en etkin rol oynamay, tutarlproletarya demokratl uruna, en kararl biimde savamay retir." (Demokratik DevrimdeSosyal Demokrasinin ki Taktii, s. 53) nk mevcut otokratik rejimden en fazla ac ekenproletarya ve kyllerdi. Burjuva demokratik devrimden "en byk lde yarar salayacak" olanise proletaryayd. Proletaryann nderliinde zafere ulaan demokratik devrim arlk rejimini tasfiyeedip demokratik cumhuriyeti kurmadan, eksiksiz siyasi zgrlkleri gerekletirmeden, feodalkalntlar siyasi ve ekonomik bakmdan tasfiye etmeden, ezilen uluslar zgrletirmeden, nesosyalizm yaknlatrlabilirdi ne de proletarya diktatrlne sranabilirdi.

Lenin, "burjuva devrim"in, "kapitalist toplumsal ve ekonomik sistem erevesinin dnakmayan bir devrim" olacan sk sk tekrarlamtr. Bu, devrimin niteliinin burjuva demokratikolmasndan kaynaklanyordu. Hem yerine getirecei grevler bakmndan, hem de kk retimtemeli zerinde duran kyllk ile proletaryann ittifak bakmndan demokratik devrimi sosyalistdevrimden ayrmak gerekiyordu. Hatta devrim una yol aacakt: "Rusya'da kapitalizmin Asyabiimi deil de, Avrupa biimi ile yaygn ve hzl bir biimde gelimesi iin gerekli ortamyaratacaktr" (age., s.48) Lenin daha sonraki yllarda Stolipin ve Kadetlerin Prusya yolundanilerleyerek feodalizmin devrimci yoldan, aadan yukar tasfiyesini nlemeye altklarn da bunaekleyecektir. Bu bakmdan, devrimin "sosyalizm ile kapitalizm arasnda deil," "kapitalizmin ikiyolu arasnda", Prusya yolu ile Amerikan yolu arasnda cereyan ettiini belirtmitir.

Lenin, ki Taktik 'te Marx ve Engels'ten devrald ii-kyl ittifak ve proletaryann burjuvademokratik devrime aktif katlm fikrini, ortaya koyduu politik strateji ile gelitirip ekillendirdi.Ona gre arlk Rusyasnda proletaryann ilk aamadaki stratejisi, proletarya ile burjuvaziarasndaki temel eliki zerinde deil, arlk ile halk arasndaki uzlamaz kartlk arlk merkezizerinde planlanmalyd. Bundan tr, devrimin ilk aamada ykaca temel hedef ya da badman arlk otokrasisi, feodalizmin kalntlar olabilirdi. Ama stratejik planda salt bununlayetinilemezdi; kyll kazanarak arlkla anlap devrimi tasfiye etmeye alacak olan arlntoplumsal dayana durumundaki liberal-monarist burjuvazinin de tecrit edilmesi zorunluydu.Lenin bunu, "Proletarya, kuvvet yoluyla otokrasiyi ezmek ve burjuvazinin tutarszln etkisiz hale

getirmek iin kyl ynlaryla ittifak kurarak, demokratik devrimi sonuna kadar srdrmelidir"(age., s. 119-120) diye ifade etti. Bylelikle, demokratik aamada izlenecek stratejik planda badman ve tecrit edilip tarafszlatrlmas gereken ara g belirlenmi oluyordu.

Lenin stratejisini tamamen proletaryann devrimdeki nder ve ynetici rol, proletaryannhegemonyas zerine kurmutur.

Burjuva demokratik devrimde nder ve ynetici g proletarya olmak zorundayd. nkdemokratik devrimi sonuna kadar gtrebilecek, yalpalamayacak ve toplumda bamsz eylemegirime yeteneine sahip olan en devrimci snf proletaryayd. Proletarya, bu roln nihai hedefinekadar kendisini ynetecek bamsz politik partisi sayesinde oynayabilirdi. Bu yzden, Lenin,"sosyal demokrasinin bamszlnn srekli bir biimde korunmas", "proletarya partisinin tam birsnfsal bamszlnn gerei" zerinde nemle durmutur. Elbette, bu "bamszlk" szle

korunamazd; proletarya partisinin nihai hedefini asla unutmamas ve daha demokratik aamadaiken proletaryann snf savan iki ynde de rgtleyip ynetmesi ile mmknd. Lenin bunu daha1897'de yazd Rus Sosyal Demokratlarnn Grevleri'nde aklamt. Sz konusu brorde


9/59

proletaryann snf savann iki yn olan sosyalist grevlerle demokratik grevler kapsaml olarakele alnyordu. ki Taktik 'te ise snf mcadelesinin darlatrlmamasn, aksine "yalnzca tm halknkatld bugnn demokratik Rus devriminin btn amalarnn deil, daha sonraki sosyalistamalarn da kapsayacak bir biimde" geniletilmesini tekrar vurgulad. Aksi takdirde halkdevrimine belki etkin olarak katlnr, ama nderlik edilemezdi.

Btn bu nitelikler, proletaryann "halk devriminin klavuzu ve nderi rol" oynayabileceini

gsteriyordu. Bu rol liberal burjuvazi oynayamazd, nk o proletarya korkusu nedeniyle arlkrejimiyle uzlayor ve devrimi anayasal monari karl satmak iin tetikte bekliyordu. Kararszlliberal burjuvaziden farkl olmakla birlikte, kyllk de oynayamazd. O halde, tek doru izgi,devrimin temel gc olan proletaryann kyllkle ittifak kurmas ve onu kendi hegemonyasaltnda birletirmesiydi. te Lenin'in stratejik plan btn bunlar gz nnde bulunduruyordu.Liberal burjuvazinin tecriti, proletaryann hegemonyasn gvence altna alacakt.

Lenin'in stratejik mevzilenme plan Menevik uzlaclarnkinden tamamen farklyd.Menevikler liberal burjuvaziyi tecrit edecekleri yerde, burjuva devrimine burjuvazinin nderliketmesi gerektiini savunuyorlard. Yani kylln burjuvazinin ardndan gitmesine razoluyorlard. Bu durumda proletaryaya seyircilik, dolaysyla kuyrukuluk rol dyordu. Parlak vekeskin laflar zerine keyfi bir "strateji" kuran Troki de Menevikler den pek farkl saylmazd.nk Troki devrimi "mutlakyetle sanayi proletaryas arasndaki tek bir mcadeleye" indirgiyorve perspektifini, proletaryann kyl kitleleriyle "dmanca atmalara girecei" anlay zerineoturtuyordu. Daha dorusu, kylln devrimci potansiyeline inanszl teori haline getiriyor,onu burjuvazinin hegemonyasna terk ediyordu.

Proletaryann devrimci stratejisini tamamen iktidar sorunu ekseni zerine kuran Lenin, bukonuda da oportnistlerden ayrlr. Menevik strateji doas gerei halkn silahl ayaklanmasndlamaktayd. Buna karlk Lenin, geici devrimci hkmete katlmay ve "eksiksiz siyasizgrlklerin elde edilmesini dorudan halkn silahl ayaklanmasnn zaferine balayarak, her trloportnist reformizmle arasna snr ekiyordu. nk o burada tamamen Marx'm bir devrimdensonraki her geici devlet rgtnn "enerjik bir diktatrl" gerektirdii tezinden hareketetmekteydi. yle diyordu Lenin: " 'Devrimin arlk zerindeki kesin bir zaferi', proletaryann vekylln devrimci demokratik diktatrlnn kurulmas demektir." Ama hemen ekliyordu ki: "Vebyle bir zafer, diktatrln ta kendisi olacaktr, yani kanlmaz olarak, ve 'yasal' ya da 'barl' bir yolla kurulan u ya da bu tr kurumlara deil, askeri gce, ynlarn silahlandrlmasna, birayaklanmaya dayanmak zorundadr" (ki Taktik, s.59) nk silahl ayaklanmaya dayanan bylebir diktatrlk olmakszn, ne kar devrimci giriimleri bastrmak, ne de onun varlk nedeni olanasgari program gerekletirmek mmknd.

ki Taktik 'te ne srlen "eskimi siyasal styapnn" "zor yoluyla yklmas" ve yerine "yenibir siyasi styap" demek olan "proletaryann ve kylln demokratik diktatrl'nn kurulmastezi, Marx ve Engels'e gre bir ilerlemedir. Lenin, Marx'n 1856'da Prusya iin syledii proleterdevrimini bir kyl devrimi ile birletirme fikrini gelitiriyor ve iktidar sorununa balyordu.

Bylelikle, proletaryann ve kylln demokratik diktatrl araclyla, burjuva devrimindensosyalist devrime gei gvence altna alnm olacakt.Ancak iktidar sorununa ilikin bu slogan 1905'te henz Sovyetler fikrini iermemektedir.

Buna da bal olarak Lenin srekli u uyary yapar: "Ama, kukusuz, bu, sosyalist bir diktatrlkdeil, demokratik bir diktatrlk olacaktr" (ki Taktik, s.59). Lenin, "proletarya ve kyllndevrimci demokratik diktatrl", "demokratik cumhuriyet" ya da "proleter-kyl cumhuriyeti"olarak adlandrd iktidarn niteliinin bir eit burjuva demokrasisi, Junker monarisine alternatifbir "kyl burjuva demokratik cumhuriyeti" olduunu sylemitir.

Bununla birlikte, Lenin'in formlnde, oportnistlerin alelade bir kk burjuva iktidarnaindirgeyerek karikatrletirdikleri "demokratik diktatrlk" anlaynn krnts yoktur. nk o,proletaryann ve kylln demokratik diktatrln yalnzca geici bir "sava rgt" olarak

grmekle kalmaz. Ayn zamanda bunu, devrimci bir ordu, devrimci bir hkmet ve devrimci kylkomiteleri" slogan ile birletirir ve "halkn egemenlii ile elien her eyin fiilen tasfiyesi"kouluna balar. Proletaryann bamsz rgtlenmesi ve devrimdeki hegemonyas ise bunun baka


10/59

bir boyutudur.Lenin'in ki Taktik adl yaptnn ve sonraki makalelerinin ana fikri Marx ve Engels'in

kesintisiz devrim tezine dayanr. Dahas, bu tezin 20. yzyln koullarna yaratc bir uyarlanmasve gelitirilmesidir. Lenin'in demokratik devrim ile sosyalist devrimi birbirinden kopuk iki ayrdevrim olarak deil, tersine "Rus devrimini kucaklayan btn bir tablo", "bir tek zincirin ikihalkas" olarak grdnn saysz kant vard. Bunu, hem demokratik devrimden derhal ve

gcmz lsnde... sosyalist devrime geie balayacaz, biz kesintisiz devrimden yanayz" gibiak beyanlarnda grebiliriz. Hem de demokratik devrimi ve sosyalist devrimi proletaryannbirbirini izleyen iki stratejisiolarak formllendiren pasajlarnda grebiliriz.

Lenin, Ekim Devriminden sonra 1905'te sylediklerinin "tastamam" gerekletiini belirterekyle diyordu: "lkinkralla kar, byk toprak sahiplerine kar, feodaliteye kar, 'tm' kyllkile birlikte (ve devrim o evrede burjuva, burjuva demokratik kalr) sonra yoksul kyllk ile, yarproletarya ile, btn smrlenler ile, zengin kyller, kulaklar, vurguncular da iinde,kapitalizmekar; ve devrim bu evrede de sosyalistduruma gelir. Biri ile br arasna yapay olarak bir ineddi ekmek, onlar proletaryann hazrlk ve yoksul kyllerle birlik derecesinden baka bir eyleayrmak istemek Marksizmi alacak derecede bozmak, alaltmak, onun yerine liberalizmigeirmek demektir" (Proletarya Devrimi ve Dnek Kautsky, s.87). Lenin'in burada ksaca zetlediikesintisiz devrim teorisinin, Marx ye Engelsin tezlerinin yalnz olgunlatrldn deil, proleterdevrimde proletaryann kent ve krdaki yar proleter sosyalist mttefiklerinin bulup karlarak yenibir unsurla zenginletirildiini de gryoruz.

Ama Lenin'in devrim teorisi ki Taktik'teformle edildii ekliyle donup kalm, gelimesinitamamlam deildir. Tersine, 1905'lerde ana hatlar ortaya konan bu devrim tezleri Lenintarafndan an koullarnn bilimsel analiziyle ve devrimin deneyimleriyle daha da zen-ginletirilmi, eskiyen formllerin yerine yenileri konmutur.

Bunlardan biri, 1915 ve 1916 yllarnda yazd iki nemli makalede formle ettiisosyalizmin bir ya da birka lkede zafer kazanmasnn mmkn olduu tezidir. Bu, Marx veEngels'in proletarya devriminin ileri kapitalist lkelerde ayn zamanda gerekleecei eklindeki es-ki anlaylarna gre bir yenilikti. Lenin bu fikre emperyalizm koullarn derinlemesine analizederek ve onun gelime yasalarn ve lmcl elikilerini ortaya kararak ulat.

Serbest rekabeti kapitalizm, 20. yzylda emperyalist kapitalizme dnmt. Bu,kapitalizmin ryen ve can ekien kapitalizm haline gelmesi, elikilerinin son safhada keskin-lemesi demekti. Eskisinden farkl olarak iktisadi ve siyasi gelimenin eitsizlii, kapitalizmin mut-lak bir yasas haline gelmiti. Emperyalist devletlerarasnda dnya savalarna kadar uzanan iddetlielikiler sz konusuydu. Gerek emperyalist lkelerde, gerekse smrge ve baml lkelerde isyanunsurlar oluuyor, devrimci hareket byyordu. Btn bu etkenler bir araya gelerek emperyalistcephe zincirinin en zayf halkasndan krlmasn olanakl klmaktayd.

Lenin'in emperyalizm ve kapitalizmin elikileri hakkndaki tahlilleri dnya devrimininperspektifleri bakmndan engin ufuklar ayordu. lkin 1915 ylnda yazd Avrupa Birleik

Devletleri Slogan zerinemakalesinde"Bylece, sosyalizmin zaferi, nce birka, ya da hatta yalnzcabir tek kapitalist lkede olanakldr" (Marx-Engels Marksizm, s.240) diyordu. Bu, Lenin'in1905'lerde savunduu Marx ve Engels'i andran "devrimci yangn Avrupa'ya sratma"perspektifinin, yeni bir tezle deitirilmesi demekti. kinci olarak Lenin, emperyalizm dnemindeproletarya devriminin maddi nkoullarnn dnya leinde olutuu grne ulayordu. Buartk, emperyalizmin can ekien kapitalizme dnt, sosyalizme geiin arifesi olduuanlamna geliyordu. Bylelikle, proletarya devrimi iin en ileri dzeyde snai gelime ya daproletaryann nfusun ounu oluturmas gibi koullar arayan oportnizme ar bir darbeindiriliyordu.

Lenin'in proletarya devrimi ve proletarya diktatrl retisine katk nitelii tayan oknemli bir dier nokta ise, ilkin 1905 devriminde grlen ama esas olarak 1917'de genelleen

Sovyetler konusudur. Sovyet deneyimi, yalnz Marx ve Engels'in Paris Komn'nden kardklarderslerle salkl bir ba kurma olanan salamyordu. Ayn zamanda, o gne kadar uluslararasplanda savunula gelen burjuva demokratik devrimden sosyalist devrime geite en elverili biimin


11/59

parlamenter demokratik cumhuriyet olduu eklindeki yerleik anlay da bir yana frlatlp atlyorve onun yerini Sovyet cumhuriyeti slogan alyordu.

i Temsilcileri Sovyetleri, ilkin 1905 devriminin frtnal gnlerinde ortaya kmt. Leninve Bolevikler, arln yasa ve kurallarn ilemez hale getiren, silahl ayaklanmayla bantsaka belli olan bu siyasi kitle rgtlerinin nemini fark ettiler. Hatta Sovyetlerin "proletarya iledevrimci demokrasiyi birletiren embriyoner devrimci iktidar organlar" olduu ve geici devrimci

hkmet ilevi grebilecei tespitinde bulundular. Ancak Sovyetlerin asl ilevi ve nemi arldeviren 1917 ubat devrimi srasnda aklk kazand.i ve Asker Temsilcileri Sovyetleri, ubat 1917de, bu kezlke apnda ve kylleri de

kucaklayarak tekrar ortaya kt. Silahl ayaklanmann ve halk iktidarnn organlar olduklar,arla kar ii snfnn ve kylln diktatrlnn organlar olarak hareket ettikleri ak seikgrlyordu. ubat devriminde iki iktidar birden ortaya kmt: Biri i ve Asker TemsilcileriSovyetleri, dieri Geici Hkmet. Son derece zgn olan ve birbirleriyle i ie geen bu ikiliiktidardan ilki proletaryann ve kyllerin diktatrln, ikincisi ise burjuvazinin vekapitalistlemi toprak aalarnn hkmetini temsil ediyordu. ubat devrimi ii snfnn nderliive ii-kyl ittifak sayesinde zafere ulamt, ama Sovyetlerde ounlukta olan Meneviklerin veSosyalist Devrimcilerin ihaneti yznden hkmet burjuvaziye geiyordu. Bu, onlarn burjuva dev-riminin burjuvaziyi iktidara getirecei ve iktidarn bir burjuva parlamenter cumhuriyet olacaeklindeki uzlac siyasi izgilerinin doal bir sonucuydu. Sonunda her ikisi de burjuva emperyalisthkmete katlarak devrime ihanet etmilerdi.

Lenin 1917 Nisannda Rusya'ya geri dnd ve gelir gelmezBugnk Devrimde ProletaryannGrevleri bal altnda on tez ileri srd. NisanTezleri diye bilinen bu tezlerde ve dier nemlimakalelerinde burjuva demokratik devrimden sosyalist devrime gei plann berrak bir ekildeortaya koydu. Proletarya diktatrlnn siyasi biimi olarak Sovyetler Cumhuriyetine geii deieren bu plan, ki Taktik 'te ortaya konan devrim teorisini tamamlyor ve sosyalist devrime geisorununu teorik ve pratik bir zme kavuturuyordu.

Meneviklerin ve Sosyalist Devrimcilerin ihaneti yznden Sovyetler burjuva GeiciHkmetin bir uzantsna dnnce temmuz banda ikili iktidar burjuvazinin lehine son buldu.Ama Bolevikler ubat ile Ekim arasnda Sovyetlerin ve ii snfnn ounluunun yan sra,milyonlarca kyly de saflarna kazanmay baardlar ve "ktidar Sovyetlere" slogan altndaiktidara yrdler. Nihayet Boleviklerin ynettii silahl ayaklanma 25 Ekim 1917'de zaferkazand ve burjuvazinin iktidar devrildi. Yklan burjuva iktidarnn yerine bir proletarya dik-tatrl olan Sovyet Cumhuriyeti kuruldu. Bylece, Ekim Devrimi dnyada yeni bir a, proleterdevrimleri an am oldu.

Lenin proleterya diktatrlnn devlet biimi olarak Sovyet Cumhuriyetini 1917 ubatdevriminin deneyiminden kartt. Sovyetler, sadece sosyalist devrim bakmndan deil, ayn za-manda demokratik devrim ve ezilen halklarn kurtulu mcadeleleri bakmndan da byk nemtayordu. Lenin Sovyetler konusunu Ekim Devriminin zaferinden hemen nce yazd Devlet ve

htilal'de olsun, baka yaptlarnda olsun ayrntl olarak aklam ve devrim teorisine yeni birboyut kazandrmtr. Kapitalizmden sosyalizme gei toplumunun politik rgtlenme biimi olanSovyet iktidarnn ortaya k, ayn zamanda Kautski'lerin, Plehanov'larn ve tm oportnistlerinampiyonluunu yaptklar parlamenter demokratik cumhuriyet zmnn uluslararas komnisthareketteki hakimiyetine de bir son veriyordu. Bunu, oportnistlerin unutturmak istedikleri Marx veEngels'in devlet, devrim ve proletarya diktatrl hakkndaki ok deerli tezlerini yeniden gnna karp parlatt Devlet ve htilal'de mkemmel bir ekilde yapmtr.

Emperyalizm ve proleter devrimleri ann Marksizmi olan Leninizmin devrim teorisini, bukadar ksa bir yazda btn ynleriyle zetlemek mmkn deil elbette. Ancak u kadarnsyleyelim ki, proletarya devriminin teori ve taktikleri alanna girip de, Lenin'in ele alpzenginletirmedii tek bir konu yoktur. O, devrimden nceki ve sonraki yaptlarnda burjuva dev-

letin zsel niteliklerinden iddete dayanan devrime, proletarya diktatrl retisinden sosyalisttoplumun inas sorunlarna, kyl sorunundan ulusal sorun ve smrgeler sorununa, proletaryapartisinin rgtlenme ilkelerinden her trden oportnizmin aa kartlmasna kadar her konuda


12/59

Marksizme katkda bulunmu ve onu gelitirmitir. Bu bakmdan, Leninizm, sadece burjuvazizerinde deil, eitli renkten revizyonist akmlarn sahte devrim reeteleri zerinde de kazanlmbir zaferdir.

Stalin Ve in Devriminin Perspektifleri

Lenin'den sonra Marksizm-Leninizmin arln koruma, onu hasmlarna kar savunma vegelitirme tarihsel grevi Stalin'in omuzlarndayd. Bu, kendini, ilkin Trokizme ve Zinoviev-Kamanev ittifakna kar mcadele srasnda ortaya koyacaktr. Lenin lr lmez Troki ve yan-dalar kendi izgilerini SBKP'ye hakim hale getirmek iin ataa kalkm, ak ya da gizli hizipifaaliyetlere girimilerdi. Troki o yllarda yazd"Ekim Dersleri"gibi kitap makalelerinde iflasetmi "Srekli Devrim" teorisini tekrar piyasaya srmt. 1905'te ortaya att bu "teori"nin 1917Ekim Devrimiyle de dorulandn, Lenin'in szmona demokratik devrimden sosyalist devrimegei sorununun ancak 1917 Nisannda Troki'nin platformuna getikten sonra kavradn iddiaediyordu. Ayn ekilde, Sovyetler Birlii'nde sosyalizmin zafer kazanamayacan syleyerek, teklkede sosyalizmin zaferi Leninist tezine de kar kyordu.

Oysa bizzat Lenin 1918 Kasmnda yle demiti: "Her ey tastamam dediimiz gibi olupbitti. Devrimin gelimesi dncemizin doruluunu gsterdi." (Proletarya Devrimi ve DnekKautski, s.87) Yine, Taktik zerine Mektuplar'nda ikili iktidar aklarken proletaryann vekylln diktatrlnn"zgn bir biimde"gerekletiini ve burjuva demokratik devrimin1917 ubatnda esas olarak tamamlandn yazmt. stelik Troki'nin"ar yok, ii hkmetivar" slogannn yanlln da, ayn makalesinde inadna bir kez daha vurgulamaktayd. Tek lkedesosyalizmin zaferi imkan tezine gelince, Lenin bu tezi daha 1915 ylnda aka formle etmeklekalmam, zafer sonras teori ve pratiinin de ke ta haline getirmiti.

Ama Troki'nin niyeti bakayd: O gne kadar Lenin'e ve Bolevizme teslim oluyormu gibigrnm fakat ilk frsatta eski oportnist tezlerini hortlatarak partiye hakim klmak iin hareketegemiti. Ne var ki Stalin 1924'te ve sonraki yllarda yazd Leninizmin lkelerive Trokizm mi Leninizm migibi nemli kitap ve makalelerinde Trokist sapmann iyzn aa kard ve onunoportnist, yar-Menevik zn ortaya koydu. Stalin'in bu yllarda yazd yaptlar, amznMarksizmi olan Leninizmin sadece sadk ve zl bir savunusu deil, ayn zamanda onun katklar-nn ve en nemli hatlarnn ustaca bir aklamasdr. Stalin bunlarn yan sra, Trokist "sreklidevrim" teorisini de mahkum etmi ve Leninist devrim teorisi zerinde yaratlmaya allan sisidatarak proletaryann devrim cephaneliini korumutur.

Daha sonraki yllarda ayn polemik baka bir alana, o srada gelimekte olan in devrimininperspektifleri sorununa kayacakt. Troki, yanna Kamanev ve Zinovyev gibilerini de ekerek,tarihin plne oktan atlm olan "srekli devrim" teorisini Komintern'e ve KP'ye kabulettirmeye alyordu. in'in somut koullarn dikkate almakszn, arlk Rusyas dnemindeki"teorisi"sini olduu gibi bu yar smrge lkeye aktarmak istiyordu. Ona gre in devrimi iktidara

proletarya diktatrl slogan altnda yrmeliydi. Tezlerinde, "demokratik devriminzaferi..demokratik devrim grevlerini yerine getiren proletarya diktatrl ile dnlebilir" (III.Enternasyonal, s.200) diyordu. Sonuta, devrimin demokratik, anti-emperyalist aamasn atlayanTroki, in'in tarihsel-toplumsal koullarn keyfi bir ekilde yorumlayarak, in'de feodal kaln-tlarnn pek nemli olmadn syleyebiliyordu. in'in yar smrge karakterini ise, bu lkeningmrk politikasnda emperyalist lkelere baml olmasyla aklyordu. Elbette, in gibinfusunun ezici ounluu kyl olmakla kalmayp, stelik kylln ciddi bir devrimcipotansiyel tad bir lkede, byle bir "teori" devrimin mezarn kazmaktan baka bir ieyaramazd.

Stalin, Leninizme dayanarak Troki ve yandalarnn oportnist teorilerini rtt. Aslnemlisi, in devriminin karakterini, itici glerini, kendine zg gelime evrelerini ve hedeflerini

Marksist-Leninist adan ele alan doru bir devrim perspektifi gelitirdi. Bu perspektif, Leninistdevrim teorisini yar smrge, yar feodal bir lkenin somut koullarna uyarlad, benzer bakalkelere de k tuttuu iin tarihsel bir nem tayordu.


13/59

Stalin'in in devriminin zelliklerine ve gelime perspektiflerine ilikin tezlerinin hareketnoktas, Lenin'in ki Taktik 'te ve daha sonra formle ettii teorik ve taktik ilkelerdir. Ama bunlar,bazlarnn iddia ettii gibi hi de Leninist devrim teorisinin dogmatik bir uyarlamas, ya da basit birtekrar deildir. Tersine, gerek Stalin gerekse Komintern emperyalist lkelerdeki devrimle smrgeve baml lkelerdeki devrim arasndaki farklar olsun, in devriminin ayrdedici zellikleriniolsun dikkate almlardr.

Stalin, in'de "btn militarist-brokratik styapsyla birlikte feodal kalntlar(n) bask vetahakkmnn temel biimini" oluturduunu belirtmitir. Ayn zamanda, in, Rusya'dan farkl biryar smrge lke olduundan devrim "emperyalist boyundurua kar savam" vermeden zafereulaamazd. Dolaysyla, in'deki burjuva demokratik devrim ancak "devrimci hareketin ikikolunun", yani "feodal kalntlara kar hareketle emperyalizme kar hareketin birlii" olabilirdi.Bu yolda ilerlenmeden sovyetik evreye ulalamazd.

Trokistlerce iddia edildii gibi, Stalin, in devriminde milli burjuvaziyi n plana geiren birstratejik mevzilenme plan nermi deildir. Tersine, milli burjuvazi ile sadece "geici anlamalarve bloklar"n sz konusu olabileceini sylemi, son derece sallantl ve gvenilmez olan bu snfakar uyank olunmas gereini defalarca vurgulamtr. Sadece u yaklam bile Stalin'in proletar-yann mttefikleri karsndaki temkinliliini gsterir: "Bu mttefikler eit lde gvenilir deildive olamazlard da. lerinden bazlar az ok gvenilir mttefikler (kyllk, ehir yoksullar gibi),dierleri daha az gvenilir, yalpalayan mttefikler (kk burjuva aydnlar gibi), ncler ise higvenilmeyecek mttefiklerdi (milli burjuvazi gibi)." (Milli Demokratik Devrim, s.135) Dahas,Stalin'in proletaryann demokratik devrimdeki hegemonyasna ve Komnist Partinin ynetici rolnetayin edici bir nem verdii bilinmektedir. Bundan tr, KP iindeki "sol" oportnist eilimekar olduu kadar, "in proletaryasnn bamsz snf grevlerini gzard eden ve geneldemokratik hareketle ekilsiz bir kaynamaya gtren sa tesfiyecilie" kar da mcadelenin ne-minden bahsetmitir.

te yandan, Komintern ynetici organlar in devriminin sorunlarn ok daha ayrntl birekilde ele almlardr. Komnist Enternasyonal'in 1926 Kasm ve Aralk'nda yaplan -Stalin'in dekatld- geniletilmi VII. genel oturumunda alnan kararlarda yle deniyordu: "in'deki ulusaldevrim, kendisini hzla geen yzyln Avrupas'nn klasik burjuva devrimlerinden olduu kadar,Rusya'daki 1905 devriminden de ayran kendini zg koullar iinde gelimektedir" (Sre, say:l,s.21). Bu balamda devrimin "temel ayrdedici zellii"nin, "in'in yar smrge oluu ve yabancemperyalizme olan bamll" olduu belirtilmekteydi. in devriminin programn veperspektiflerini etkileyen bir baka nemli etken ise, "onun dnya apndaki kapitalist toplumuykma hareketinin ayrlmaz bir paras olarak, dnya devrimi dneminde yer almas" (Ayn yerde)idi. Bu, Lenin'in, ulusal kurtulu hareketlerinin Ekim Devriminin zaferiyle birlikte genel demokratikhareketin bir paras olmaktan kp, dnya devrimin bir paras haline geldiine ilikin tezindenkarsanmt.

Bu zellikler yannda devrimin proletaryann hegemonyas altnda gelimesi, onun toplumsal

karakterini eski tip burjuva demokratik devrimlerden ayryordu. Sz konusu kararda belirttii gibi:"in devriminin sonucu zorunlu olarak lkede kapitalist geliime yolaacak siyasal ve toplumsalkoullarn yaratlmasn getirmeyecek", aksine "varolan kapitalizmi ykma ve sosyalizmi kurmamcadelesinin bir parasn oluturacakt" (agd, s.23). in burjuva demokratik devrimin zaferininkapitalizmin serbeste gelimesine yol amayaca tezi, Lenin'in ki Taktik 'teki yaklamndanfarkl, emperyalizm dneminin ve Ekim Devriminin at koullarla balantl bir perspektifti.Hem bu, Marksist-Leninistlerle oportnistleri ayrdeden nemli bir kstast.

Btn bunlardan hareketle Komnist enternasyonal Yrtme Kurulu'nun 1930 Haziranndaalnan in Sorununa likin Kararnda yle deniyordu:

"in'de proletarya ve kylln devrimci-demokratik diktatrl, Bolevikler tarafndan1905 devrimi koullarnda modeli izilen demokratik diktatrlkten zsel olarak farkllk

gsterecektir. Bu farkllk ilk planda in Devrimi'nin uluslararas durumuyla, SSCB'nin, sosyalistinay baaryla gelitiren proletarya diktatrl lkesinin varlyla bantldr. te yandan,in'de ortaya kan durum karsnda, komnistlerin hkmette ounluu oluturacana


14/59

gvenilebilir. Bylece proletarya,kyllk zerinde yalnzca ideolojik deil, ayn zamanda devlet hegemonyasn da gerekletirmeyibaaracaktr. Ayn zamanda u husus da hesaba katlmaldr ki,in Devrimi yalnzca feodalizme ve militarizme kar deil, ayn zamanda yabanc ve inkapitalistlerine kar da amansz bir mcadeleyi nart komaktadr. in'dekidemokratik diktatrlk, yabanc ve in sermayesine ait giriimleri sistematik olarak msadere etmekzorunluluuyla kar karya kalacaktr, ve bylecesosyalist karakterde ok zsel admlar atmaya

zorlanacaktr. O halde sosyalist unsurlarn varl da in'de proletarya ve kylln devrimci de-mokratik diktatrln zgl bir zelliini oluturacaktr.in devrimi'nde kapitalizmdensosyalizme geiin, Ekim Devrimi'nde olduundan daha fazla ara aamalar olacaktr, ama o,sosyalist bir devrime gei mddetini nemli lde ksaltacak, burjuva-demokratik aamadansosyalist aamaya geii -1905 Devrimi koullar altnda ngrldnden- nemli lde dahahzl tamamlayacaktr." (Ulusal Sorun ve Smrge Sorunu, 6. Defter, nter yaynlar, s.169-170)KEYK Kararnda belirtilen bu zellikler hem demokratik devrime yaklam bakmndan, hem dedemokratik devrimden sosyalist devrime kesintisiz gei bakmndan olduka nemliydi. stelikburada belirtilen zsel farkllklar sonradan halk demokrasisi deneyimiyle birlikte olgun biimlerebrnmekle kalmayacak; bir yandan ki Taktik'indogmatik taklitileriyle, te yandan "retici glerteorisi'ni savunan revizyonistlerle araya ekilmi bir snr izgisi ilevi grecekti. nk birinciolarak birok dogmatik oportnistin yapt gibi 1905 Rus Devrimi modelininaynen kopyeedilmesinden kanlmakta, yeni koullar dikkate alnmaktadr. kincisi, sosyalizmin bir unsuruolarak proletaryann devrimdeki hegemonyas devlet hegemonyasna kadar geniletilmektedir.ncs, yar smrge bir lkede yabanc sermayeye ve yerli byk sermayeye kar izlenecekprogramatik ilkenin erevesi izilmektedir. Bu sonuncusu, devrimin iki aamas arasna bir araaama koyan ve bu ara aamada byk sermayeyi "milli" ya da "demokratik kapitalizm"e dn-trmeyi savunan sa oportnizmle taban tabana zt bir anlay ifade eder,

Stalin nderliindeki Komnist Enternasyonal in devriminde proletaryann hegemonyassorununa belirleyici bir nem vermitir. KEYK'in 1926'da tezlerinde in Komnist Partisi'nin iisnf hareketi iindeki almasnn nemine ve nclk rolne ilikin bir dizi greve deinildiktensonra u vurgu yaplyordu: "in proletaryas devrimdeki egemen roln oynamak iin kendisnfsal-siyasal ve iktisadi- rgtlenmesini elikletirmelidir. Proletaryay bu tarihsel grev iinrgtlemek ve eitmek Komnist Parti'nin birincil grevidir" (Sre, say:l, s.26). Proletaryanntarmsal devrimde ve emperyalizme kar savata hegemonyasn salamas gerektiini birinci planaalan bu tez, basit bir yaklam deildir. Aksine, ilkesel bir nem tayordu ve devrimin kaderiniyakndan ilgilendiriyordu.

Proletaryann demokratik devrimdeki hegemonyas, Lenin'in devrim teorisinin temeldireklerinden biridir. Stalin, 1923'te, Lenin'in ki Taktik 'te formle ettii stratejik plan yorumlarkenyle demiti: "Bu plan, sadece devrimin hareket ettirici glerini doru olarak hesaba katt iindeil, ayn zamanda proletarya diktatrl dncesini (proletaryann hegemonyasn) nvehalinde ierdii iin, daha sonra gelecek olan, Rusya'da devrimin daha yksek aamasn, parlak bir

biimde nceden grd ve bu geii kolaylatrd iin de nemlidir" (Stalin, Btn Eserler,Devrim Yaynlar, cilt:5, s.141). Stalin'in proletaryann hegemonyasn, "proletarya diktatrlnnembriyonu" olarak grmesi ve Lenin'in teorisindeki bu yn ne karmas bouna deildir. nkin devriminin olsun, baka demokratik tipte devrimlerin olsun sosyalist devrime dnmelerininasl srr buradayd. Ayrca, hegemonyann sadece devrim srasnda deil iktidarn kurulduuaamada da srmesi, demokratik aamadan sosyalist aamaya geii ksaltr ve kapitalizmingeliecei "ara evre" olasln ortadan kaldrrd. in devrimi iin ngrlen komnistlerinhkmette ounluu oluturmas veya iktidarda hegemonyay korumas dncesinin amac dabuydu; yani devrimin kesintisiz klnmasn ve ileri itilmesini gvence altna almakt. Daha nce debelirtildii gibi in devriminin Stalin ve Komintern tarafndan gelitirilen perspektifleri, burjuvademokratik devrimin karakteri gerei burjuva ereveyi amayaca grn dtalar. Bu, ilkin

Lenin ve Stalin'in Ekim Devriminin at an koullarna yaklamlaryla bantldr. rneinLenin'in "retici gler teorisi"ne ynelttii eletirilerde olsun, devrimin demokratik ve sosyalistaamalar arasndaki ilikiye yaklamnda olsun rtk olarak bu vardr. Yine, Stalin, devrimin iki


15/59

aamas arasnda kapitalizmin zgrce geliecei "uzun ya da ksa bir ara dnem" yaanacaanlayna kar srarl uyarlarda bulunmutur. Bu yaklamn in devrimi perspektiflerindekiyansmas, anti-emperyalist demokratik devrimin kapitalizmin serbeste gelimesi yolunuamayaca, aksine devrimin burjuva ereveyi aarak bu snrlarn tesine ynelerek ilerleyeceitezi olacaktr. Her eyden nce, devrimin emperyalizmi ve uzants "komprador burjuvazi"yi dehedef alyor olmas bunu gerektiriyordu. O nedenle, Komintern tezlerinde yle deniyordu:

"Bylece ilk aamada bu devrimin burjuva demokratik bir doaya sahip olduu gerekesiyle indevriminin acil grevlerini (1) emperyalizmin yklmas ve (2) feodalizm kalntlarnn tasfiyesi ilesnrlandrmak, hatal olacaktr. in devrimi, burjuva demokrasisinin snrlar tesine gemedenemperyalizmi ykamaz" (Sre, say:l, s.26). Bylece, proletaryann byk sermayeye kar tutumuve devrimin kesintisizlii netlik kazanyordu.

Sonu olarak, 1930'lara gelindiinde smrge ve baml lkelerde devrim sorununun eitliynleri akla kavuturulmu bulunuyordu. zellikle, zengin deneyimler ieren in devrimiuluslararas komnist hareket iin bu adan eitici bir laboratuar rol oynayacakt. Bu yzden, indevrimi zerine ne srlen tezler kadar, bununla ilgili polemikler de dier yar smrge, smrgelkelerin izleyecekleri yola k tutmaktayd. Ayrca, Komnist Enternasyonal Programnda bu trlkeler devrimlerinin balca tipleri, nlerindeki stratejik ve taktik grevler ve programatik sorunlarzerine temel yaklamlar getirilmiti. Bundan sonras, ancak devrim deneyimleri iinde ve herkomnist partinin abalaryla gelitirilebilirdi.

Buna ramen KP'ye giderek egemen olan oportnizm Stalin'in ve Komintern'inperspektiflerini deforme etti; Mao Zedung, biimsel olarak uyuyormu gibi grnerek bu izgiyihemen her konuda deitirdi, onu burjuva demokratik bir revizyona tabi tuttu. Bu, Troki'nin iniin nerdii "proletarya diktatrl altnda sosyalist devrim" arpk formlnn, tam ters kutbunasavrulan negatif bir kopyasndan baka bir ey deildi.

Mao Zedung'un 1935'ten sonra KP'ye hakim hale getirdii "yeni demokratik devrim" teorisi,Komintern tezlerinden hemen her konuda farkldr. Her eyden nce, devrimde proletaryannhegemonyas ilkesi terk edilmitir. Mao, yer yer proletaryann nderliinden sz etmesine karn,devrimde ba rol kylle ve krlara tanyarak ii snfn ve kentleri byk lde devre dbrakacakt. Bylelikle, KP'nin bamsz snf amalar ve ii snf hareketinin nemi konusundaStalin ve Komintern tarafndan yaplan uyarlar kulak arkas ediliyor, proletarya hareketini geneldemokratik hareket iinde eriten anlay resmi izgi haline geliyordu.

Proletaryann hegemonyasndan vazgeilmesinin doal sonucu, bu boluun kk ve ortaburjuvazi tarafndan doldurulmas oldu. Stratejik mevzilenme plan deimiti: Kyllk n planageti. Milli burjuvazi ile ancak belli evrelerde, geici ittifak kurulabilecei yaklam bir yanabrakld. Bu ittifak, halk iktidarnn paylalmasna, hatta sosyalist aamann stratejisine dekuzatld. Buna bal olarak, devrimin zaferinden sonra kurulacak halk demokrasisi devleti sovyetikanlaytan koparld ve burjuva demokratik devlete indirgendi.

Mao Zedung kendi demokratik devrim modelini, yabanc kapitalizmin -iteki uzants dahil-

ve feodal kalntlarn tasfiye edilmesinden sonra ulusal kapitalizmin egemen hale getirilmesi zerinekurmutu. Oysa bu, demokratik aama ile sosyalist aama arasna kapitalizmin serbestegelielecei bir ara aama koymaktan baka bir anlama gelmezdi. Dier eyler bir tarafa,demokratik devrimin proleter devrime dntrlmesinin proletaryann bilinlilik ve rgtllkdzeyine deil de, sosyalizmin ekonomik ve sosyal koullarnn olgunlamasna balanmaskesintisiz devrim fikrinin dpedz terk edilmesi demekti.

Mao Zedung'un "yeni demokratik devrim" teorisinin ierii, in devriminin 1949'da zaferkazanmasndan sonra aa kt. in devrimi, emperyalist boyunduruun yan sra kompradorburjuvazinin ve toprak aalarnn egemenliine son verdi. Bu ynyle emperyalizme ar darbeindiren ve dnya devrimini glendiren byk bir devrimdi. Ama devrim proleter devrimedntrlemedi; proletarya diktatrlnn ve sosyalist ekonominin rgtlendirilmesine doru

ilerletilemedi. Sonuta in devrimi bir burjuva demokratik devrim olarak kald. Bunun asl nedeniKP'nin izledii revizyonist izgisiydi. Zaten in nderlerinin "in Marksizmi" ya da "MarksizminAvrupal biiminden inli bir biime dntrlerek sistematik biimde inliletirilmesi" klf


16/59

arkasnda izledikleri burjuva demokratik izginin baka trl sonulanmas da olanakszd.

Halk Demokrasileri Deneyimi Ekim Sosyalist Devriminden sonra proletaryann nderliinde zafere ulaan ilk halk

devrimleri -ksa srede yenilgiye urayan Macaristan devrimini saymazsak- Dou ve Gneydou

Avrupa lkelerinde gerekleti. II. Dnya Savann bitiminde sosyalist kampa dahil olan bulkelerdeki devrimleri, gerekten de bir domino gibi birbirlerine eklenen in, Kore, Vietnam veKba devrimleri izleyecekti. Bu devrimlerle birlikte emperyalist sistem pepee byk darbeleryiyor, dnya devrim sreci gitgide btn ktalar kucaklar hale geliyordu.

Dou Avrupa lkelerindeki devrimler tek tek ele alndklarnda her birinin kendine zgyanlar tadklar sylenebilir. Hatta bunlarn iinde gl bir ulusal kurtulu sava olarak zaferkazanp, sosyalizme gemeden emperyalizme teslim olan Yugoslavya gibileri de vardr. Ama budevrimler genellikle karakterleri, itici gleri, gelime yollar ve sosyalizme geileri bakmndanortak zellikler tarlar ve, olumlu ya da olumsuz yanlar ile, amzn zerinden atlanpgeilemeyecek devrim deneyimleri arasnda yer alrlar. Dolaysyla, devrimimizin pespektifleriniortaya koyarken dikkate almadan edemeyeceimiz nemli bir deneyim kaynan olutururlar.

Dou ve Gneydou Avrupa lkelerindeki halk devrimleri 1930'lu yllarda ykselen faizmdalgas ve emperyalist sava tehdidi ortamnda mayalandlar. Bu lkelerden bazlar, daha dorusuekoslavakya, Polonya ve Macaristan orta dzeyde gelimi lkelerdi. Balkanlarda yer alanArnavutluk, Bulgaristan ve Romanya ise Avrupa'nn en geri lkeleri arasndaydlar. Hemenhepsinde de burjuva demokratik devrim tamamlanmamt. Yani feodal kalntlar tasfiye edilerekkyl-toprak sorunu zlmedii gibi, egemen uluslarn zulm altnda inleyen ezilen uluslar dazgrlklerine kavumamlard. Daha nemlisi, Dimitrov'n iaret ettii gibi, "Balkan lkeleri veMacaristan emperyalizmin birer yar smrgesi durumunda" bulunuyorlard. Emperyalistleringzlerini diktikleri ve zerinde kyasya hegemonya rekabeti yrttkleri blge, yzyln bandanberi bir barut fs gibi patlamaya hazr haldeydi. stelik bunlarn ou monarist, faist rejimlerleynetiliyorlard.

Btn bu olgular Dou Avrupa lkelerindeki devrimlerin hangi ortam iinde devindikleri,hangi aamada bulunduklar ve hangi grevlerle kar karya olduklar hakknda belli bir fikir verir.Kendiliinden anlalaca gibi buralarda emperyalizm yklp tam bamszlk salanmadan, feodalkalntlar tasfiye edilmeden, siyasi demokrasi ve uluslarn zgrl kazanlmadan, bunlar atlanaraksosyalizme doru ilerlenemezdi. Bir baka adan ifade edersek, proletarya, geni kyl ynlar,kent kk burjuvazisi, ezilen ulus hareketi ve demokrat aydnlar zerindeki hegemonya rolnancak bu sorunlarla ilgilendii takdirde gerekletirebilirdi. Devrimi ara vermeden sosyalizmedntrmek de buna balyd. Zaten bu tip lke ii snflarnn nndeki anti-emperyalistdemokratik grevlerin nasl ele alnmas gerektii ve bu grevlerin sosyalizme nasl balanacasorunu Komnist Enternasyonal'de srekli tartlan bir eydi. En basitinden 1930'lu yllarda

faizme kar halk cephesi politik mcadele taktikleri yaygn olarak tartlm, kazanlandeneyimler btn komnist partilere aktarlmt.Dou Avrupa lkelerinde gelien devrimler genellikle burjuva demokratik bir karaktere

sahipti. Ne var ki, bu devrimler arlk otokrasisini, feodal kalntlar ykmay hedef alan 1905 devri-minden farkl ynler de tayorlard. nk bu lkelerde proletarya sadece feodal kalntlar deil,bir btn olarak iktidardaki byk burjuvazi ile byk toprak sahiplerini, ve onlarn ardndakiemperyalizmi hedef almadan edemezdi. Bu zellik, yani devrimin daha ilk aamada ii snfnndolaysz dman byk burjuvaziye kar da ynelmek zorunda olmas sz konusu devrimlere dahaderin, daha halk bir ierik kazandryordu. Baka bir deyile, ilk aamadan byk burjuvazininsiyasi egemenlii yklmakla sosyalist nitelikteki bir grev de zlm olacakt. Buysa devriminsalayaca dnmlerin halk ieriini derinletirmekle kalmyor, kesintisiz devrime bir i ielik

boyutu da katyordu.Bu lkelerdeki komnist partilerin kimi daha gl, kimiyse daha zayft. Ama Almanfaizminin igali karsnda, zorluklar gze alp militanca savatklar takdirde hzla devrime n-


17/59

derlik etme olanaklar vard. Faist igalcilerin vahi zulm ve yamas halk ynlar zerinde derinbir tepki yaratyor, devrimin sosyal tabann geniletiyordu. stelik igalci emperyalistlerle ibirliiyapan egemen smrc snflar halkn nezdinde byk bir itibar kaybna uramlard. Nitekimbtn bu faktrlerin bir araya gelmesi doru bir ulusal kurtulu sava staretejisi izleyerek elde silahden partileri hzla glendirdi ve proletaryann emeki snf ve tabakalara nderlik etmesinisalad. zellikle de Hitler'in Sovyetler Birlii'ne saldrmasndan sonra anti-faist ulusal kurtulu

sava bu lkelerde -deien dzeylerde de olsa- bir gibi byd.Dou Avrupa lkelerinde komnist partilerin halk devrimini zafere ulatrmalarnda stratejikneme sahip u temel rgtleme biimi rol oynad: Ulusal kurtulu cepheleri, ulusal kurtuluordular ve Sovyet tipi halk iktidar organlar. Askeri rgtlenme ve Sovyetler 1905 ve 1917devrimleri bakmndan yeni bir olgu deildi. Hatta 1917 Rusya'snda Sovyetler bu devrimlerdeolduundan ok daha byk bir rol oynadlar. Ancak gerilla ve partizan birliklerinden ulusalkurtulu ordularnn kurulmasna dek uzanan sre, dolaysyla partizan savandan ayaklanmayavaran yol Dou Avrupa lkelerinde daha uzun sreli yaanacaktr. Yani, buralardaki silahl devrimEkim Devrimi gibi ksa srede olup bitmedi. Hatta baz lkelerde Sovyet ordularnn yardmolmasayd, silahl mcadele ve ayaklanma belki daha uzun srerdi. Dahas, II. Dnya Sava sonrasyllarda zafer kazanan in, Kore ve Vietnam devrimlerinde halkn silahl sava balbana biraskeri stratejiyi gerektirmitir.

Ulusal kurtulu cephelerine gelince, cephe tr siyasi rgtlenme 1905 ve 1917 devrimlerinegre yeni bir ittifak biimini temsil ediyordu. Sendikalar veya Sovyetler trndeki ynrgtlerinden farkl olan halk cephesi rgtlenmesi Komintern tarafndan faizme ve sermayeyekar mcadele srecinde gelitirilmi, bir prototipi 1936'larda spanya i savanda yaanmt.Bulgaristan'da Vatan Cephesi, ekoslovakya'da Ulusal Cephe, Romanya'da Ulusal DemokratikCephe, Yugoslavya'da Halk Cephesi, Arnavutluk'ta Ulusal Kurtulu Cephesi (vs.) ad altndakurulan bu siyasi rgtlenme biimi, ii snfnn nderlii alandaki ii-kyl ittifak etrafndagelien halkn siyasi birliinin gerekletirilmesini kolaylatracakt. Halk cepheleri bir yandankomnist partilerin nclk etme kapasitelerini ykseltirken, dier yandan da halk iktidarorganlarna ve halk ordularna byk bir siyasi destek salamlard. Arnavutluk dndaki lkelerdecephenin anti-faist parti ve gruplarn katlmasyla gereklemesiyse, bu rgtlenme biiminin birbaka zelliiydi. Ayrca, halk cepheleri, gerekli arnma salanp uygun dzenlemeler yapldktansonra devrimin sosyalist aamasnda da varlklarn srdreceklerdir.

Dou Avrupa lkelerinde eski devlet aygtnn yklmas farkl zamanlarda, farkl hzlardagereklemitir. Bu hz, kar devrimci glerin rgtllklerine, silahl devrimin iddetine,komnist partilerin etkinlik dzeyine ve halk cephelerinde yer alan dier partilerin tutumlarna gredeiecekti. Bu lkelerde sa kanat sosyal demokratlar ve dier burjuva partiler faist ordu ve polisaygt ykldktan sonra da devrimin sosyalizme doru ilerlemesini nlemeye, sabote etmeyealtlar. Baz lkelerde gericilerin tasfiyesinde parlamenter yntemler de kullanld. Demokratikgrevlerin tamamlanp sosyalist dnme geilmesi Macaristan, Romanya ve Bulgaristan'da

nispeten yava bir tempoda gerekleti. Buna karlk, Arnavutluk ve ekoslovakya'da zaferden biryl sonra sosyalist dnm yolunda nemli admlar atld.Ancak aradaki belli hz ve yntem farkllklarna ramen bu lkelerde devrim demokratik

grevlerde konaklamam, bunlarn tamamlanmas beklenmeden sosyalist dorultuda ilerlemitir.Bu, komnist partilerin halk ynlarn kendi saflarna ekmeyi baarmalar ve ynetimin iisnfnn elinde toplanmas sayesinde olmutur. Dier bir etken ise sosyalist aamaya gei srasndatarafszlatrma politikasna gerek kalmadan kent ve kr kk burjuvazinin tpk demokratikaamadaki gibi proletaryay izlemesidir. Bylece, ciddi ayaklanmalarla karlalmadan kesintisizolarak sosyalizme geilebilmitir.

Dou Avrupa lkelerinde zaferden sonra kurulan yeni iktidar proletarya diktatrlgrevlerini de yerine getiren halk demokrasisi devleti niteliini tayordu, yani devlet znde sos-

yalistti. Dolaysyla, halk demokrasisi burjuva demokrasisinin bir biimi ya da eidi deil, pro-letarya diktatrlnn bir biimiydi. Bu durum, devrimin gerekletii genel ve zel koullarn,proletaryann hegemonyasnn, halk iktidarnn sovyetik tarzda rgtlenmesinin ve devrimin


18/59

kesintisizliinin bir sonucuydu. Dimitrov, BKP'nin 1948'deki V. Parti Kongresinde halk de-mokrasisini tanmlarken yle diyordu: "Marksist-Leninist prensiplere gre, Sovyet rejimi ve halkdemokrasisi rejimi hep ayn iktidarn -kasaba ve ky emekilerinin mttefiki ve nderi olan iisnf iktidarnn- baka baka iki eklidir. Bizde kapitalizmden sosyalizme geiin kendine mahsusekli, her memleket hakknda genel olan, kapitalizmden sosyalizme geiin esas eklini deitirmezve deitiremez." (G. Dimitrov, Halk Cumhuriyetine Doru, s.230) Ek olarak, Dimitrov halk

demokrasisi devletinin en nemli drt zelliini de yle sralyordu: 1) i snfnn nderliialtnda olmas ve halkn byk ounluunun egemenliini temsil etmesi. 2) Tekelci burjuvazininve byk toprak sahiplerinin ekonomik bakmdan tasfiye edildii, ama kapitalizmin ekonomikkklerinin tamamen kaldrlmad geici bir devrenin devleti olmas, 3) Sovyetler Birlii ile sk biribirliinin ve karlkl yardmn varl. 4) Emperyalist sistemden kopulmas ve sosyalist kampsafnda yer alnmas.

Baka partilerin bulunmad, halk demokrasisi devletinin tek nder ve ynetici gcnnAKP -sonradan AEP- olduu Arnavutluk'ta bu daha da belirgindi. Enver Hoca, yle diyordu:"Partinin nderlii altndaki Ulusal Kurtulu Sava igalcilerin ve hainlerin kkn kazd ve halkdemokrasisi rejimi, proletarya diktatrl kuruldu." (Enver Hoca, Leninist Parti ve Kadrolar,s.108.) Arnavutluk'taki halk iktidar bir yandan anti-emperyalist demokratik grevleri yerinegetirirken, br yandan da devrimin kesintisizliini gvence altna alm, derhal sosyalist devrimegemiti. Bu, dorudan doruya iktidarn niteliiyle balantlyd. AEP Tarihi bunu u ekilde ak-lyordu: "ktidar meselesi, daha lke tamamen kurtarlmadan devrimci gler lehine zlmbulunuyordu. Kurtulutan hemen sonra da, halk demokrasisi devleti biiminde proletaryadiktatrlnn grevlerini yerine getirmeye balad." (AEP Tarihi, Cilt: III, Bora Yaynlar, s.179)Bylelikle, Arnavutluk'ta son derece geri dzeyde olan retici glerin kapitalist yoldangelitirilmesi gibi bir opotnizme dlmeden sosyalist retim ilikilerinin kurulmasna geilebildi.Bu sayede lke kurtarldktan iki yl sonra belli bal retim aralar kamulatrlm, lkeekonomisini arl sosyalist sektrn eline gemi bulunuyordu.

Halk demokrasisinin niteliinin yorumlanmas konusunda dnemin dier Marksist-Leninistpartileri de ayn grleri savunuyorlard. Macaristan Komnist Partisinin deneyimli nderi M.Rakosi, "Halk demokrasisinin sosyalizmi ina ettii fikrini pheye dren grleri ortaya atlratlmaz reddettik" (Modern Revizyonizmle Mcadele, Gnce Yaynlar, s.90) diyordu. Rakosi,ayrca unlar sylyordu: "erii bakmndan burjuva demokratik devrimin hedeflerinigerekletirmekle birlikte, bu mcadelenin proletarya diktatrlne yol aaca ngrlebilirdi,nk Komnist Partisi tarafndan ynetilen ii snfnn ynetici rol yklenmesinin proletaryadiktatrlnn tohumlarn tad hakkndaki Stalin'ci retiye uygundur. Bu plana uygun olarak,almamza Macar Bamszlk Ulusal Kurtulu Cephesi'ni kurarak ie baladk. Bu cephe Naziemperyalizmine ve feodalizme kar olan partileri ve unsurlar kapsyordu. Sava srasndatarafmzdan gelitirilen bu stratejik pln bilmeyen veya kavramayan ok sayda yolda, heterojenunsurlardan oluan bu geni koalisyonu hayretle ve birok defa isteksizlikle karladlar. (Ayn

yerde).Bununla birlikte, halk devrimini yolundan saptrmaya, burjuva demokratik aamadadurdurmaya alanlar da yok deildi. PBP nderlii iinde yer alan sa oportnist Gomulka1947'de "halk demokrasi"nin Polonya'nn "kendine zg yolu"na uygun olmasn istedikten baka,"ii snfnn diktatrl ve zellikle partinin diktatrl ne gerekli ne de anlamldr" diyordu.Gomulka'ya gre iktidar "kuvvetler ayrm"na, "parlamenter demokrasiye dayanmal" idi. Benzerbir gr, yani kurulacak devletin "parlamenter demokratik cumhuriyet" nitelii tamas gerektiianlay, Dou Almanya'da ASBP iinde de savunulmutu. Ayn ekilde, Arnavutluk'ta kurulan yenidzenin bir burjuva demokrasisi olmasn ve kapitalizmin serbeste gelimesini savunan AKP MKyesi Seyfullah Maleova da, sa oportnist grleri nedeniyle partiden tasfiye edilecekti. Amabtn bu sa oportnistlerin en nnde giden ve dierlerine akl hocal yapan Tito'nun banda

bulunduu Yugoslavya Komnist Partisi idi. Tito klii ulusal kurtulu devriminin zaferinden sonra"iilerin zynetimi" ad altnda zel tipte bir devlet kapitalizmine ynelecek, zel sermayeyitasfiye etmek yerine destekleyecek, tarmn kolektifletirilmesine yan izecek ve emperyalizme


19/59

teslimiyet izgisi izleyecekti.1956'larda Dou Avrupa'nn sosyalist lkelerinde Kruevciler tarafndan balatlan kapitalist

restorasyon srecinde halk demokrasileri deneyimi ve bu deneyimin ilenip zenginletirilmesiabalar kesintiye uratld. stelik Kruevci revizyonistler halk demokrasisi devrimlerini"kapitalist olmayan kalknma yolu"nun, "ok partili sistem"in ya da reformdan geirilmiparlamenterizm"in bir kantym gibi gstermeye bile kalktlar? Kruevcilerle ayn parkurda

koan Trokistler ve birtakm revizyonistler ise, Dou Avrupa devrimlerini aamalarn atland vebatan itibaren sosyalist devrim olarak gelimi bir "srekli devrim" diye yutturmaya altlar.Oysa halk demokrasisinin her iki oportnist aprtmayla da bir ilgisi yoktu. 1917 Ekim

devriminin yaratt sovyet sisteminden belli bakmlardan ayr olan halk demokrasisi biimi, kapi-talizmin genel bunalmnn derinletii, emperyalist sistem iindeki elikilerin doruuna vard vesosyalist Sovyetler Birlii gibi gl bir kalenin varolduu koullarda, sz konusu lkelerin tarihselve ulusal zelliklerinin bir sonucu olarak ortaya kt. Bu, Lenin tarafndan daha Ekim Devrimindennce ngrlmt: "Btn lkeler sosyalizme varacaktr. Bu kanlmaz bir ey. Ama hepsi, bunuayn yoldan yapacak deildir. Her biri, demokrasinin u ya da bu biimine, proletarya dikta-trlnn u ya da bu trne, toplumsal yaamn baka baka ynlerinde, sosyalist dnmnbirbirinden farkl derecelerine, kendisinden bir ey katacaktr." (Lenin, Marksizmin Bir Karikatrve Emperyalist Ekonomizm, s.85) Lenin, bu ayn gr nemli yapt Devlet ve htilaldede yleifade ediyordu: "Kapitalizmden komnizme gei hi kukusuz ortaya ok sayda ve eitli siyasibiimler ortaya karacaktr, ama z ister istemez ayn olacaktr: Proletarya diktatrl." (Lenin,Devlet ve Devrim, s.48) te halk demokrasisi devleti de Lenin'in szn ettii bu biimlerdenbirisiydi.

Dou Avrupa lkelerinde proletaryann demokratik aamay atlayarak gerekletii teziysesadece bir iddiadr. nk bata da belirttiimiz gibi bu devrimler nlerine ulusal bamszlk, anti-feodal toprak devrimi, faizme kar mcadele, siyasi demokrasi (vs.) gibi demokratik ierikligrevler koymulard. Devrimin itici glerinin sosyal bileimi ve halk cephelerindeki ittifaklarnierii de buna uygundu. Hatta baz lkelerde anti-faist ulusal kurtulu savana emeki halkdnda kalan birtakm zengin kyl ya da ulusal burjuva unsurlar bile katlmlard. zetle, bu l-kelerde devrim ilk aamasnda sosyalist olmad gibi, proletarya diktatrl slogan altnda dagelimi deildir.

Burada, bir model olarak en tipik olan Arnavutluk devrimini ele alabiliriz. Arnavutlukdevrimi u aamada geliti: 1) Ulusal bamszln kazanld ve halk iktidarnn kurulduu1944 Kasmna kadar sren anti-emperyalist demokratik aama. 2) Sosyalizmin iktisadi temelinininasnn balad ve sosyalist retim ilikilerinin lke apnda tamamlad 1945-1960 arasdnem. 3) 1960 ylnda balayan sosyalizmin tam olarak inas aamas. Bu aama, proletaryannnderlii altnda kesintisiz olarak ve i ie gelimi tek bir devrimin paralaryd.

Arnavutluk'un igalden tamamen kurtulmas ve demokratik halk iktidarnn lke apndakurulmas, yani halk devriminin zafere ulamas 29 Kasm 1944 tarihinde gerekleti. Ama halk

iktidar ondan epey nce kurulmutu. Temelleri Peza Konferans'nda (1942) atlmakla birlikteulusal kurtulu konseylerine dayanan ilk halk meclisi ve demokratik halk hkmeti 1944 MaysndaPermet Kongresi'nde seildi. Bu iktidar, ulusal kurtulu konseylerinin snf bileimleri ve yerinegetirmekle grevli olduklar ykmllkler bakmndan bir demokratik diktatrlkt. Ama ParisKomnn ya da Sovyetleri andran ulusal kurtulu konseylerine dayanmalar, yasama veyrtmeyi birletirmeleri nedeni ile de biim ve z olarak burjuva parlamenter cumhuriyetlerdentamamen ayryd. Yan sra, demokratik diktatrlkte nc rol oynayan komnist partisiydi vehegemonya ii snfnn elindeydi. Bundan dolay, AEP Tarihi bu dnemi kastederek u tespitiyapt: "Sava srasnda bu iktidar sadece devrimci glerin demokratik diktatrlnden meydanagelmiyor, ayn zamanda proletarya diktatrlnn hzla gelien unsurlarn da tayordu" (AEPTarihi, cilt: I, Yurt Yayn, s.226).

Sonu olarak, demokratik diktatrln halk devriminin zaferinden sonra proletaryadiktatrlnn bir biimi olan halk demokrasisi haline gelmesi ve proletarya diktatrlnn g-revlerini de yerine getirmesi, onu sosyalist devrimin unsurlarn barnda tamasnn ve devrimin


20/59

kesintisiz karakterinin doal bir sonucuydu. stelik sosyalist aamaya geilmeden nce em-peryalizm ve toprak aalar ile birlikte burjuvazinin siyasi bakmdan tasfiyesi de salanm,dolaysyla sosyalist nitelikteki bir grev zlm oluyordu.

Bulgaristan, Macaristan, ekoslovakya, Romanya ve Polonya'daki devrimlerin kendine zgyanlar, tempo farkllklar, glkleri ya da kolaylklar bir tarafa braklrsa, hepsinin de aayukar Arnavutluk devrimine benzer bir geliim izgisi izledikleri, ayn aamalardan getikleri, ayn

grevleri zdkleri sylenebilir. Bundan tr, bu devrimlerin bir hamlede gereklemi sosyalistdevrimler olduklarn iddia etmek de, halk demokrasilerini "burjuva demokrasisinin gelikin bir e-idi" saymak da tarihi gerei arptmak demektir.

Nisan 1991

K AYRI DEVRM PERSPEKTF lk saysnda demokratik devrim ve sosyalist devrime ilikin konular birbirini tamamlayan

makaleler halinde ileyenSeenek dergisi sunu yazsnda yle bir tespitte bulunuyor:"...anti-sosyal emperyalist kesimde Mao'cu revizyonizme kar alan ideolojik savamdan

sonra, Marksizmin devrim sorununa ilikin teorik grlerine hakim olunamad ldeTrokizmin etkilerine doru savrulma tehlikesi dodu, zamanla ve giderek de yaand."

Eski Halkn Kurtuluuiinden kan Trokist eilimli gruplardan hareketle ne srlen bugr, hem bizim amzdan hem de Mao revizyonizmine kar tavr alan dier siyasal hareketlerasndan doru deildir. En bata kendimizle ilgili syleyelim ki, biz bu mcadelede Trokizmesavrulmadmz gibi Marksizm-Leninizmin mevzilerinden de ayrlmadk. Ayrca, Devrimci HalknBirlii dahil olmak zere Halkn Kurtuluuve Halkn Yolu gibi hareketlerin Trokizme dorueilim gsterdikleri de sylenemez; nk bu hareketler arya kap Trokizme savrulmak biryana, eletirdikleri Mao revizyonizminden ve onun yerli bir trevi saylabilecek "Milli DemokratikDevrim"cilikten bile kopamamlard. Uzun yllar bir revizyonizmi, alelacele terkedip etkilerindenbtnyle kurtulmak olanakl myd?

Bunun pek yle kolay olmad, aradan geen on yl gibi uzun bir zamandan sonraSeenek 'in,Trokizme kar mcadele ve Trkiye devriminin teorisi adma getirdii grlerden de anla-lmaktadr. Bunu Mao revizyonizminin ondaki etkilerini ve dier yanllarn ele almadan do-laysyla kendimizi belli bal noktalarla snrlayarak bile olsa gsterebileceimizi sanyoruz.

Devrimci Proletarya Hareketinin Grevleri

Proletarya adna ortaya km bir hareketin gelimiliinin ve olgunluunun lt, onun

sosyalist ve demokratik mcadele grevlerinin btnlne doru yaklap yaklamad, bu ikisiarasndaki farkll ne lde anlayabildii ve proletaryann kendi bamsz grevlerini hangititizlikle koruyabildiidir. Bizimki gibi demokratik grevler iinde boulma tehlikesinin oldukafazla olduu bir kk burjuvalar lkesinde bu zellikle geerlidir.

Seenek dergisinin bu konudaki anlayn kelimesi kelimesine aktaralm:"Bu bakmdan, sosyalist proletarya yar proletaryay kendisine ekerek, ehir ve krn kk

burjuva katmanlaryla balama kurmal bunun nndeki engel olan, liberal orta burjuvaziyi tecritetmeli ve devrimimizin ibirliki tekelci burjuvaziyi ve byk toprak sahipleri zerinde zaferinisalamaldr. Bu proletaryann devrimci demok ratik grevleridir.Devrimci proletaryayla, yarproletaryayla sosyalist balamasna dayanarak, kk burjuvazinin yalpalamalarna, ya dazellikle kk burjuvazinin siyasi temsilcilerinin direniini etkisizletirerek, devrimin tm

burjuvaziye kar zaferini salamaldr. Bu da proletaryann sosyalist gre vidir." (Seenek, say: I,s.55) (ab)"Devrimimizde Proletaryann Rol" gibi bir balk altnda, proletarya hareketinin sosyalist ve


21/59

demokratik mcadele grevlerinin, hem nihai amaca bal olarak devrimin ayr ayr aamalarbakmndan, hem de gncel grevlerle ilikisi iinde anti-emperyalist demokratik halk devrimiaamas bakmndan ele alnmas gerekirdi deil mi? Ama bunlar dikkate almayanSeenek,demokratik grevleri demokratik aama ile, sosyalist grevleri sosyalist aama ile zdeletirmekhatasn iliyor, o kadarla yetiniyor. Bir baka deyile, bugn demokrasi iin mcadele edelim,zaman gelince de sosyalizm mcadelesine geeriz grn savunmu oluyor.

Geri hakkn yemeyelim, derginin baz yerlerinde devrimin bu aamasndaki proletaryannsosyalist grevlerinin baz unsurlarma deinilmiyor deil. Ama bunlar ounlukla "pratikzgrlkler iin savam nde gelir", "bizim gibi lkelerde demokrasi mcadelesi ndedir" gibisosyalist mcadele grevlerini geri plana iten veya alabildiine kltmeye alan halkformlasyonlardan ibarettir. Devrim sorununun ele alnd uzunca bir yazda proletaryann z veen yksekte tutmas gereken grevlerinin, yarm sayfayla dahi olsa ilenmemesi ilgintir. Oysa bizi,sradan ulusal kurtuluculardan, anti-faistlerden ya da devrimci demokratlardan ayran en nemlinoktalardan birisi burada yatar.

Seenek dergisinin bu oportnist hatasnn bir ucu in'deyse bir ucu da Trkiye devrimcihareketinin Kadroculara dek uzanan derinliklerindedir. Mao'nun, kyll, toplumun en devrimcisnf sayan, ulusal bamszlk ve demokrasi iin mcadeleyi her eyin stne karan ve sosyalizmmcadelesini gelecee erteleyen grlerini uzun uzadya anlatmak gerekmiyor. te yandan bir okunsurunu Mao'dan alan, ama ondan daha kaba bir poplizmi temsil ettii halde 1968'lerde M. Bellive benzerleri tarafndan piyasaya karlan Milli Demokratik Devrim izgisi de ayn kategoride biroportnizm tr idi. "Milli Demokratik Devrim teorisi,"proletaryann devrimci partisinin yneticive nder roln, proletaryann devrimdeki hegemonyasn reddediyor, sosyalizmin geleceinsorunu olduu gerekesiyle bu aamadaki snf mcadelesi grevlerini tam tamna bamszlk vedemokrasi mcadelesine indirgiyordu. Milli Demokratik Devrim'inin el stnde tutulduu1970'lerde, ister propoganda, ister ajistasyon, ister rgtlenme alannda olsun anti-emperyalist, anti-feodal mcadele grevlerinin dna kan bir ey gremezdiniz. Daha sonraki yllarda M. Belli'ninMilli Demokratik Devrim blokundan kopan kk burjuva devrimci hareketler ayn anlaydzeltip incelterek savunmaya devam ettiler, hl da savunuyorlar. Grnen odur ki, klasikler biryana, AEP nderliindeki uluslararas komnist hareketin devrim teorisi konusundaki son dereceak grlerine ramenSeenek bu sa oportnist grlerden arnamamtr.

Marksist-Leninist hareket, her eyden nce, toplumun en devrimci snf proletaryay temsileder; onun idelolojik, siyasi, rgtsel ncsdr. KOMNST MANFESTO'nun bundan 140 ylnce ilan ettii gibi, proletarya sosyalistleri "ii snfnn ivedi hedeflerine ulamas ve o andakikarlarnn gereklemesi iin savarlar; ama mevcut hareket ierisinde, bu hareketin geleceini detemsil ederler ve gzetirler." Gelecei gzetmek, devrim sonras iin sosyalizme gei perspektifinesahip olmakla snrlandrlabilir mi?

Kukusuz hayr. Proletarya devrimcilerinin ilk ve en nemli grevleri kendi bamsz snfpartilerini kurmak ve sosyalist hareketle ii snf hareketini btnletirmektir. Gerek gemek

zorunda olduu btn aamalarda, gerekse bu aamalarda kuraca ittifaklarda proletaryann snfbamszln koruyabilmesi ve nderlik roln yerine getirebilmesi iin bu vazgeilmez bir nkouldur. Seenek ile grnrde bu noktada bir anlamazlmz yok, ama o, partinin sosyalist vedemokratik mcadele grevlerinin btnln kavrayamyor. Dolaysyla proletarya partisiningrevleri konusunda farkl konumlara dyoruz. Onun sorunu nasl tek yard olarak kavradnLenin'den yapacamz u alntda da grebiliriz:

"Snf bilincine sahip bir ii, bir sosyalist gnmzn kyl hareketini nasldeerlendirmelidir? Bu hareketi desteklemeli, en enerjik biimde kyllere yardm etmeli, gerekbrokrasinin ve gerekse toprak beyliinin iktidarn silip atmann neden yeterli olmadn kyllereanlatmaldr. Bu iktidar devirdikleri zaman, sermayenin iktidarnn, burjuvazinin iktidarnn da or-tadan kaldrlmas iin hazrlanmalar gerekir. Bu amac gerekletirebilmek iin ise, tamamyla

sosyalist, yani Marksist bir retinin en ksa zamanda yaylmas gerekir. Kr proleterleri birlemeli,birbirleriyle kaynamal ve ky burjuvazisi ile Rus burjuvazisinin tmne kar mcadele etmekzere rgtlenmelidirler. Snf bilincine sahip bir ii, sosyalist mcadele uruna demokratik


22/59

mcadeleyi ya da demokratik mcadele uruna sosyalist mcadeleyi unutabilir mi? Hayr..."(Lenin, Tarm Sorunlar, s.347)

Grld gibi proletaryay (kr proleterleri dahil) sadece devrimci partisinde ve iirgtlerinde rgtlemek gerekir. Ama sosyalist grevler asndan tek bana yetersizdir bu. nksnfa ve btn emekilere sosyalizmin propogandasn yapmak, mevcut sistemi tm ynleri veelikileriyle birlikte kavratmak, proletaryann tarihsel roln gstermek, her eit smr ve

baskdan kurtuluun tek yolunun sosyalizm olduunu anlatmak ve enternasyonalizm bilincinigelitirip yaygnlatrmak gibi sosyalist mcadele grevlerini yerine getirmek mutlaka gereklidir.Devrimin ilk aamasnda bu grevi geri plana iten bir hareket asla Marksist-Leninist olamaz.

Ama elbette, devrimci proletarya kendisini bamsz snf hareketi ve nndeki sosyalistgrevler ile snrlayamaz. Tam aksine, d ve i gericilie kar mcadelenin en nnde yer alr, tmezilenleri ve smrlenleri onlara kar mcadeleye seferber eder. Proletarya, bata kyllerin,ezilen ulus ve milliyetlerin, genliin, kk esnaf ve zanaatkarlarn, ilerici aydnlarn (vs.) hertrl ilerici mcadelesini destekler; bunlar bir ordunun kollar haline getirerek mevcut rejimiykmaya yneltir. Eer demokratik ierikli mcadele ve almalar kapsamnda yer alan bu grevleryerine getirilmezse, proletarya muazzam bir devrimci potansiyele sahip yedeklerinden mahrumkalacandan zafere ulaamaz.

Seenek ise devrimin demokratik ieriinden hareketle demokratik grevlerin n plana koyup,proletaryann sosyalist grevlerini geri plana ittii, hatta ou kez hatrlamad iin oportnizmedmektedir. Trkiye devrimci hareketinde ok yaygn olan bu halk sosyalizm anlayndankurtulunamad srece gl bir komnist hareketin geliemeyecei unutulmamaldr. te taraftan,proletaryann sosyalist grevlerini vurgulamann insan Trokizme drecei korkusu da yersizdir.nemli olan her iki mcadeleyi diyalektik btnl iinde kavramak ve yrtmektir. Buyapldktan sonra neden Trokizme dlsn? Asl devrimci rgtler sosyalist mcadele grevlerinigeri plana ittikleri iin zevzeklikten baka numaralar olmayan Troki'nin veletleri bundanyararlanp parsa toplayabiliyorlar.

Sosyalist Devrim Aamasnn Kkleri Demokratik Aamadadr

imdi sorulmas gereken soru sosyalist mcadele grevlerini en geri plana itip, demokratik

mcadele grevlerini en n plana karma hatasnn nereden kaynaklanddr.Bizce bu hatann kayna, proletaryann grevlerini belirlemede hareket noktas olarak snfn

kendisinin deil de, mttefikleriyle ortaklaa yrtecei mcadelenin alnmasdr.Seenek yazar,"proletarya ile kk burjuvazi arasndaki balamann nitelii demokratiktir", yleyseproletaryann grevleri de buradan tretilmelidir diye dnyor. Byle olunca, proletaryaya dende "en kararl demokrasi savamcl" ve ii-kyl ittifaknn ortak talepleri dorultusundakimcadele grevleri oluyor. Dergi yazarlarnn neredeyse her sayfada bir defa "proletarya ile kkburjuvazi arasndaki irade birlii"nden dem vurmalar bu yzdendir. ki Taktik'ten adapte edilen bu

belirleme zaman zaman o hale geliyor ki, cmlenin mantnn bsbtn tersine dntn dahigrebiliyoruz. rnein, devrimin bu aamadaki karakteri, Trkiye'nin bugnk sosyo-ekonomik venesnel siyasal koullarndan hareketle belirleneceine, "proletarya ile kk burjuvazi arasndakiirade birliinin ieriinin demokratik olmasndan" karlabiliyor.

Anti-emperyalist demokratik halk devriminin adndan da anlalaca zere demokratikierikli olaca konusu tartmamzn dndadr. Demokratik devrimin tamamlanmad, devriminbtnyle proletarya-burjuvazi ztl iinde gelimedii bizimki gibi yar smrge, geri kapitalistbir lkede, geni kyl ynlarnn katlm olmadan devrimin zafere ulaamayaca besbellidir.Emperyalizme, yerli egemen snflara, feodal kalntlara ve ulusal baskya kar mcadele, sadeceproletaryann deil, onunla birlikte kent ve krn ounluunu oluturan kk burjuva ynlarnnda sorunudur. Proletarya, smrc snflarn etkisini krp bu emeki snflarla bamszlk ve de-

mokrasi mcadelesi temelinde ittifak kurmadan devrimdeki nder ve ynetici roln oynayamaz.Dolaysyla, demokratik devrimi sosyalist devrime dntrmek zorunda olan proletarya bunumutlaka baarmakla ykmldr.


23/59

Ama, devrimin zaferinin, ancak devrimci demokratik ierikli bir ii-kyl ittifakna balolduunu sylemek baka, proletaryann grevlerini bu ittifakn ortak programndan (asgariprogram da diyebiliriz buna) karmaya almak bakadr.Seenek 'in yazlarna batan sona uanlayn sindiini grebiliyoruz:

"Politik zgrlkler iin mcadele eden gler, proletarya, ehir ve kr emekileri ve Krtulusal hareketidir. Bu glerin balamasyla yrtlen sz konusu savam ancak demokratik

ierikli bir savam olabilir. nk, politik zgrlkler iin mcadele, tm burjuvaziyi dorudanhedeflemeyen genel olarak meta ekonomisi sistemine ynetmeyen, bir dier anlatmla da sosyalistierikli olmayan, demokratik ierikli bir mcadeledir. Politik zgrlkleri elde etmekle karkarya olduu iin de devrimimizin ilk adm demokratik bir karaktere sahiptir." (age, s.43)

Proletaryay halk snflar iinde eritmek, onun grevlerini sandan solundan budamaktr bu.ki farkl nitelikte hareket aralarnda ittifak kurduklarnda, bunlardan hibirinin de kendini dieriylesnrlamayaca besbelli deil midir? Proletaryann tekelci kapitalizme kar mcadelesi dar bir e-kilde yorumlanarak salt "demokratik mcadele" snrlarna hapsedilmiyor mu?

Seenek, proletaryada sadece "en kararl demokrasi savamcln" gren ve demokratikdevrimi "kyl devrimi" diye adlandran Mao'dan fazla uzaklamamtir. Leninist devrim teorisi,ii-kyl temel ittifakn esas alr, ama proletaryay da devrimin en n safna koyar ve onunnderlii ile sosyalist grevleri arasndaki balanty asla akldan karmaz. Proletarya, anti-emperyalist demokratik halk devrimi mcadele grevleri

KESİNTİSİZ DEVRİM VE OPORTÜNİZM

Documents

Transcript of KESİNTİSİZ DEVRİM VE OPORTÜNİZM