enedilim.com

OLANMA BARY

Kerim Gurbannepesow OLANMA BARY

1995

Kerim Gurbannepesow, Olanma bary. Toplan, apa taarlanlar: Gurbanaz Dagynow, Ata Gurbannepesow.

Turkmenistany halk azyjysy Kerim Gurbannepesowy poezi asyna uly-kii hemme ayk. Onu eserlerini her gezek okany da tze many, tze lezzet alarsy. ahyry eliizdki ygyn dysy hem sizi in onu hi wagt solmajak elwan glli ahyr dnsine akymly seil bolar diip umyt edris.

Bu kitapdaky maglumat "boly aly" esaslarda, kepilliksiz getirilr. Bu i taarlananda hli seresaplyk releri grlen hem bolsa, ne awtor(lar), ne Enedilim.com sahypasy bu idki informasia sebpli ekilen gni a gytaklayn itgi a zelel in hi bir adamy a guramany nde jogapkrilik ekmer.

Digital grne geiren: Shetmyrat Kaky. Latexde taarlan: Nazar Annagurban. Kitaby daky suratyny dreden: DragonArt. PDF-a geirildi: 21. Aprel 2012 Wersia: 1.0 Enedilim.com sahypasyny kitaphanasy. http://enedilim.com

Otyryn hemmesin atlajak bolup. . .

Kte zm bilen zm gepleip. . .

Garrap baras ayk Kerim. aglap barar a-gnler. . .

MAZMUNY

Kerim ahyry ygryet dnsi . . . . . . . . . . . . . xiii I Zhmet topragym. Eziz topragym. Gogularyma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . atlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zhmet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toprak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Daglar we adamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . At dakylmadyk gahrymanlar . . . . . . . . . . . . . . ei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adamy kasamy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mrmde bir gezek alan szledim . . . . . . . . . . A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . alaklary bar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . azgl hakynda oerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gara tni baynda ak pagta bilen ak maral hakyn da edilen grr . . . . . . . . . . . . . . . . . . Respublikam meni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oun bilen yn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gyrgyz regi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 2 3 5 7 8 8 10 13 14 18 19 23 25 27 29

II

ahyry gzi 31 rek poemasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Rubagy poema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 iv enedilim.com

Ogul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tze yl arzuwlary . . . . . . . . . . . . . . . . . mrme pent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hanhajykka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . zme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ahyry gzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pursatlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bergi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wesetler bouna . . . . . . . . . . . . . . . . . Gum hem zi in hasyl berenok... . . . . . . . ene men adam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kmizden geip barar adamlar... . . . . . . Sary gapy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ekenbe sheri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gamsyz gogy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hemaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mr manysy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onu sn zady dagda gezmekdi... . . . . . aja Batyrowy ogalan gnnde azylan gogy Kynylyk hakynda . . . . . . . . . . . . . . . . . ahyr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Garat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kimler gojaldyka ulalyp barar... . . . . . . . Garyp ahyr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halypalyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Peza gogusy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dutar bilen ajal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Enemi i gni azylan setirler . . . . . . . . . lm pi yrgyldap dur stnde... . . . . . . Suw bounda dn inen adamla... . . . . . Harasat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . aga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ogullar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

64 69 74 77 79 81 82 83 84 86 87 88 89 90 92 93 94 96 96 100 101 102 105 106 108 109 112 113 114 116 116 117 118 119 121 122

enedilim.com

Enni ay . . . . . . . . . . . . . . azmasy agyr den gogy . . . . . Sil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ussa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ahyra gerek zatlar . . . . . . . . . . Olanma bary . . . . . . . . . . . . Essalawmalekim... . . . . . . . . . Sosna agajyny nde . . . . . . . . Utan . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holayk . . . . . . . . . . . . . . . . yllary parhy . . . . . . . . . . . . . rek . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uru dwrni enesi . . . . . . . . . Adamy balanyy . . . . . . . . . . Goja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uly mazary baujunda . . . . . . . Wepa . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grede . . . . . . . . . . . . . . . . . Parhlylyk . . . . . . . . . . . . . . . . Dne barada . . . . . . . . . . . . . z-zi tanamak in kiirk anket Mele dera, iinden... . . . . . . . Jeza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . eri gji . . . . . . . . . . . . . . . Dokluk hakynda drt onam . . . . Sheri gymmaty . . . . . . . . . . . Wagt bilen gelin . . . . . . . . . . . . Pezaly olanma . . . . . . . . . . . Garraarys . . . . . . . . . . . . . . . Gn tutulanda . . . . . . . . . . . . . alyzlyk . . . . . . . . . . . . . . . . Ay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bizi iimiz . . . . . . . . . . . . . . . Bagtlylyk hakynda . . . . . . . . . . Dwr bele dldir . . . . . . . . . . vi

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

122 123 130 132 134 134 135 137 138 139 141 141 144 145 147 148 151 152 153 154 155 156 157 159 161 162 162 163 166 167 170 170 172 174 177 180

enedilim.com

Ogluma nesihat . . . . . . . . . . . . . . . . Ozaldan dnni asaly ele... . . . . Senden uly ok diseler... . . . . . . . . . Gowyny gadyryn bilsinler! diip... . . Ogul bolan gni azylan gogy . . . . . . . Pida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edeplilik hakynda . . . . . . . . . . . . . . . Poezia aylgan ene . . . . . . . . . . . . GSM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Asyrlary yzasy . . . . . . . . . . . . . . . . Pyragy gaynda . . . . . . . . . . . . . . . yldyrym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kontrast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tanyymy i... . . . . . . . . . . . . . . Bela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Men Rupia . . . . . . . . . . . . . . . . . eke ses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gatarma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dugy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bbekhanada . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hokke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gi etien pagta bilen giki kmillik hakynda olanma . . . . . . . . . . . . Gogular, gogular . . . . . . . . . . . . . . Zehini htjetligi . . . . . . . . . . . . . . . Ary stnde geen press-konferensia . . Gumagursaklyk hakda . . . . . . . . . . . Meni teoriam . . . . . . . . . . . . . . . . Geplp bilsem, ahyrky demimde dimeki onam szm . . . . . . . . . . . . Meni tostlarym . . . . . . . . . . . . . . . . Atamy kp gatalan szlerinden . . . . . . III

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

186 186 187 187 188 189 191 192 193 196 197 199 201 202 203 204 207 208 210 212 215 217 218 219 220 222 223

. . . . . . . 224 . . . . . . . 226 . . . . . . . 230

Dneler 240 mr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 Topragy zarby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 vii enedilim.com

hrat gabanjy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Obama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Wadim Zubarewden hemmmize degili wt . . . . . 242 alary bir seminarynda Ata Gowudowy zehin hakynda adany . . . . . 243 Ogul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 arym degime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 alyk yllaryny albomyndan bir onam wrenje setir 246 yn ayk bilen bolan yn grr . . . . . . . . . . . . . 246 Sgi diiln saagy... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Adymy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Bir aulyny twirde sanan szleri . . . . . . . . . . . 248 Maslahat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 agy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 arygije. Bir zat okap otyryn... . . . . . . . . . . . . . 248 Nm alyndanmy gadyrsyz dostluk! . . . . . . . . 249 Synag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 igrenji gymmaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Bir adam bar: ady bar-da, zi ok... . . . . . . . . . . 251 Boun aly . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 uny hemme azan adam bilmeli... . . . . . . . . . . 251 Tilk ynanmasa-da... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 leg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Geirimlilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Ba alanmany melhemi . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 aga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Mmmedi witamini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Nletkerdni pelsepesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 de bir algylyny bergili bilen grri . . . . . . . . . 254 Anonim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Okamagy syry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Zerurlyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Owadan reklilere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Dredijilik diiln zada . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Studenti dil beren soragy . . . . . . . . . . . . . . . . 256 viii enedilim.com

Uzak mrli adam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Idegsiz mazary baujunda gojany adany . . . . . . 257 Dostlary dawasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Dostu z diline sakmy a sak dl? . . . . . . . . . . 257 Ozal sakaly syrdyryp... . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Seil bagynda pip oturan iki juwany grenimde drn setirler . . . . . . . . . . . . . . . 258 Sz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Jygyllykda bolan adyyk . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Onu gzleni znden uly... . . . . . . . . . . . . 259 Ayk igidi sglisine azan hatyndan . . . . . . . . 260 Kede eidenim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Blaberte tze rek oturdylanda bir igidi z sg lisine adan szleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 opany a baynda dieni . . . . . . . . . . . . . . . 261 Kuwwatyny dudugya sende kuwwat kneler... . 262 Ata, ene, mr, ba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Arifmetikany tersine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Dostuny Nme sebpden azmagy godu? dien soragyna de bir akylly goguyny beren jogaby264 Bir ahyr bar - die ady rndir... . . . . . . . . . . 264 yn halypa hakynda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Talant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 IV Gogy hakynda gogular Km . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gowy gogy dimek ajayp dr... . . . . . . Tzeil ahyra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gzleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ilkinji gogyny drei . . . . . . . . . . . . . . Redaktory ahyr dosty hakynda i gepletmesi . Bir ahyry b topbak rubagy azanyndan so Omar Haam bilen adyygy . . . . . . . Neiratyny ak gogy hakynda degimesi . . . ...We bagalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 265 265 266 266 267 267 268

. . . . 268 . . . . 269 . . . . 269

enedilim.com

Ntany terjime hat . . . . . . . . . . . . . I medany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sagdynlyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nowaya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gara jokjoky . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogyny nhili doguly hakda... . . . . Bildirileri yzyna goulan erlikli gomaa z yldan so... . . . . . . . . . . . . . . . Goguy bilen a . . . . . . . . . . . . . . . Okyjyny bir awtora azan golsuz haty . . Biri didi: Walla, halys irizdi... . . . . . . zmizden hay . . . . . . . . . . . . . . . ahyry howsalasy . . . . . . . . . . . . . . Rubagy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V Adymlar Trkmeni . Daglar . . . Alty biri . . Gumly gelin igit grdm Gopuzly gyz arap borka Apat . . . . . Gk a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

270 270 271 271 272 272 273 274 274 275 275 276 276 277 278 278 279 280 281 282 283 283 284 285 287 287 289 290 292 294 295 296 298 299

VI

Bgl Gara dezi akasynda . . . . . . . . . . Iki aterek . . . . . . . . . . . . . . . . Sgi poemasy . . . . . . . . . . . . . . . Unaly atlama . . . . . . . . . . . . . . Gagra degimesi . . . . . . . . . . . . . . Agalyk srnler okdur urdumda... Owadanlyk hem edep . . . . . . . . . . Gogy okaan gogy . . . . . . . . . . . Sgi hakda bir keleme . . . . . . . . . . x

enedilim.com

Bgl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Janaga tarap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duralgada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Die zi in rnokdy ol... . . . . . . . . . . . . . . Hat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gaban . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sgi bilen kmillik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aal hakynda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mukaddeslik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gyzlar hem ahyrlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ayk igidi alty haty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drt pasyly drei hakynda . . . . . . . . . . . . . . . Saa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . alyk dramasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . atlamadan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magala basan ahyry elegiasy . . . . . . . . . . . . . ene-de zme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sgi nme? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Okyjyny Altyny biri hakyndaky sowallaryna jogap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . alyzlyk edr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sgi illuziasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ana teleurnalyny tze yl sanynda okalan gogy Owadan gyza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sgi diiln gudraty... . . . . . . . . . . . . . . . . Phim pursatlary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meni itirersi... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Men ony smndim... . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hereket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tzelenen nakyl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sgi dlilikdir... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . u stolu baynda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . er bilen sgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sorag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Garaan igitlere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xi

302 303 304 307 308 310 312 313 315 317 318 323 325 326 327 331 333 336 336 338 341 342 345 347 349 350 350 351 352 352 353 354 355 356 357

enedilim.com

Sgi degimesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358 Dehlewini 700 yllygynda Dehlewie drn setirler . . 360 VII Oundan-yndan Mayn, mayn, mayn... . . . . . . . . . . . . . . . . Plan dolmaly, plan! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bglli igit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Asat bilen kyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drt gylyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kr! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gulmyrat Suwyny z sakgaldalaryna azan haty . 8-nji mart degimesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Buluk poemasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ar-ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De-duluk teenesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adygrlik surat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omar Haam segsen aynda-da spdir. Men nmin altmyymda smge mynasyp dl miim? dien adama berip bilmedik jogabym . Duuyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Goa soraglar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adamy mri hakynda oun gatyykly yn . . . . . . Konak-akyr sergisinde altany olanmasy . . . . . Suwy igidi kakasyna soragy . . . . . . . . . . . . . Bir melisde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meni gelnim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aaly bir hepdelp aga dogrulan de bolanda rini iberen salam haty . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ahat bilen Muhat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kmizde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . z toumdan hli tolara degili reporta . . . . . . . Sona gelin, gara gelin, alyk, garrylyk we bir tomluk hakynda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ubile degimeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beki Setkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xii . . . . . . . . . . . . 362 362 365 367 369 370 371 372 373 375 379 381 381

. . . . . . . . . . . . .

383 383 384 386 387 388 390 392 393 394 395 396 398

. 402 . 405 . 407

enedilim.com

Aman Kekilowa . . . . Pomma Nurberdiewe Mmmet Seidowa . . Be-e! . . . . . . . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

408 410 411 413 414 414 414 415 416 419 421 421 422 422 423 425 426 428 430 433 434 436 437

VIII ahyry arhiwinden Birisi e dier, biri be dier... . . . . . . . . . . . . hli gzel zatlar hemie beik... . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holayk degimesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hudaberdi Diwangulyewe . . . . . . . . . . . . . Otkrytkalardaky gogulardan . . . . . . . . . . . . . Dngzele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gzel gyz Bibisara! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tze ylda tze bagt... . . . . . . . . . . . . . . . . araar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a boldy simfoniany dilnim... . . . . . . . . Myrat bilen Aksoltan . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sahy Jepbarow hakda . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poezia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adygrlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mekirje owlajyk... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tokmagy 50 ayny dabarasynda okalan gogy Aforizmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xiii

enedilim.com

KERIM AHYRY YGRYET DNSI

yn zehini tsin syrlary bar. Zehin bolup dretmegi ejiri kn, emma hziri ondanam kn. Btin mri kagyz yrap geirip, eneme kitap ykardyp, at alyp, laureat bolup hakyky dredijiligi nmedigini bilmn gidenler, aman renlerem bar. Zehini Hudadan berilmese, kle gelenii taralap agladyp bolanok. Kerim ahyr mrni ahyrky gnlerinde agyr kesel mahaly bir gezek ahmyr bilen ele diipdi: de bir ahyry adyy aly baardygyma-ha azasym gelenok, isledigime-de azyp bilemok. mrni tas otuz ylyny ol die isledigie azyp geiripdi. Bir gezek mehur Sahy bagy heniz arak bagyka talap kr halypasy Magtymguly Garlyny anynda alaja kine bilen zerenen bolupdyr. Halypa, sen saz etseem, adym atsaam jp-jp erine dp dur. una azap edsem weli, biziki-h ele bolubere nok. onda Sahy bagyny btin mrne sgln uwal bagy: Sahy jan, kesbiden ngile bolmagyn. Bu zehini bilen gwne dwie atmaga-da etiersi. onda edeni bolar durar diipdir. Hawa, Kerim ahyr dredijilikden gelen at-abray, an-h raty, derejni nmedigini eneme yllap grp, bilip, syzyp

xiv

enedilim.com

gitmegi serek du geln bagtyna eten adamdy. Ol metbugatda hasydyr bir kitabyny, eserini mahabatlan dyrylyp, wlip azylmagyna, hasydyr bir ady berilmegine mt adam dldi. Halk azyjylygyna ol heniz kyrk hem aa manka, Magtymguly adyndaky dwlet baragyna ay kyrkdan geende mynasyp bolupdy. ol alarynda-da ol em okary Sowete deputat hem salanypdy. Emma bu derejeler onu atanda-da adyna dmean aly dy. Deputatlyk nyanyny ol die okary Soweti sessiasyny gen gnleri dakynardy. Halk azyjysyny, laureatlygy nyanyny ol hi mahalam dakynmazdy. zem kbir swmsizleri bu nyanlary hut trk men tomsuny tp yssysynda-da dakynan bolup, zlerini hon dan brsi grkezmeki bolan mahaly eledi. Kerim ahyr muny kimedir birine grelde bolmak, il iinde zni sada alyp barmak in etmerdi. Tebigy sadalyk, ayk gwnlilik, ussat ahyrlyk busanjy onu gwnni doklugyndan, biak sowatlylygyndan, ruhy ta dan glliginden gelip ykardy. Berdi Kerbabaew, Beki Setkow, Gara Seitliew, Aman Kekilow aly girtler bilen hli-indi duz-emek bolup, edebiat, dwr, dn hakda uzak wagtlar shbet etmegi Kerim ahyry dredijiliginde-de, h-hsietinde-de gowy yz galdyrypdyr. Hut ua gr-de Kerim ahyrda beik ussady z-zni tanamagyny tsin busanjy, gi gwrmliligi, arkaynlygy bar dy. Elbetde, bele agda z-zne kemsiz gwni etn ada my howay gopbamsylygy dldi. Kerim ahyr bele kleri ilik-dwme bilrdi, hem-de zni ts trkmen aulusyna, phim-pahasly adama mahsus alyp barardy. Men Kerim ahyry bele hsietlerini n sebbe gr bele intgp nygtaarkam?! ele bir mysaly getirsem, bu sowala azda-knde jogap bolar dp pikir edrin. Bir gezek mehur Sapar gyjaky dahowuzly a, zehinli bag ylary biri bilen tirkeip, Trkmen radiosyna barypdyr. Prli xv enedilim.com

aga krdeini gadyrly garylapdyr. edeweri, Sapar halypa, Magtymguly agany yzyny retjekleri etidireweri diip, kne dostuny sglpdir. Uly halypalara duanyndan susty basylyp, egnini ygryp duran a bagyny kemsiz synlan Prli aga Sapar aga sowal beripdir. Bu igit b-alty adamy grenden edip, egnini gysyp dur welin, toda-tomguda ndr?! Sapar aga uludan ahmyrly dem alyp bayny akapdyr: Elem erbet dl, sesem. ne mrek yksa, itip helk edr diipdir. onda Prli aga: Wah, Sapar jan, nsini ada. Magtymguly halypa, Sahy bagy aly agyr mrekni dik depesinden garap, arpaa galyp adym atmak in zde gor bolmaly, gor. A, nesip bolsa, bay a, igidimizem gor ediner-d zne diipdir. Grnkli rus ahyry Baratinskini adyy aly, Zehinli likher hili agdalarda-da hkmany suratda amal edilmeli tab yrykdyr hem. Kerim ahyr Beik Watanylyk uruny yz anlarynda dre dijilik ii bilen ymykly i salyp balan gnnden ol Hkmany suratda amal edilmeli tabyrygy gyarnyksyz berja edip geldi. Emma ahyry zi aly-baly dredijiligini 1958-nji ylda ap edilen Gogular we poemalar kitapasyndan brik! hasapla ar. ol yllarda ol em mehur Tamaz babany awtorydy. Bu poemany bolsa gabarasyna garamazdan, zlere adam at dan bilrdi. Altmyynjy yllary ortalarynda ol em bizi ol yllarky poeziamyzy kerwenbaysyna wrldi hem-de ol derejni mrni ahyryna dei hi kime gidermedi. Onu tutu poeziasy durmuyny beanydyr, trkmende u derejedki baga bir ahyry tapamak asat dldir. Halk durmuyna, ruhuna, onu u gnne, gemiine in beletligi bilen Kerim ahyr ol halky in kmil edebi dilinde dise eper dr samagy-da baarardy. Kerim ahyr, megerem, be ik Magtymguludan so trkmen okyjysyny kalbyna i berk xvi enedilim.com

ornaan ahyrdyr. Onu onlap, zlp gogularyny, tutu epi ki poemalaryny atdan gzledip oturan okyjylar bar. ahyry kitaplary ap edilen badyna okyjylary kitap tekjelerine siip gidr. u erde aratyn bir agday nygtap gemek gerek: Ke rim ahyry dise milli hsietli gogulary milli ay, milli ruhu klerine gaplanyp oturmaardy. Onu ygyrlaryny kpsi adam ahlagyny, adam ruhuny, adam kalbyny iine uur aralaandygy in umumy adamzat derejesine galyp bilrdi. Siz onu u kitap bilen atda Olanma bary, Sary gapy, Wepa, Uly mazary baujunda, Jeza, hrat, Saheri gymmaty... aly tsin gogularyny ene-de bir gezek nsli okap gr. Siz olarda umumy adamzada degili ajayp phimleri grersiiz. ahyr, z dwrni gzi, gulagydyr dilen pelsepe Kerim ahyry ygryet dnsine dise bap gelr. Ol her bir ygry z wagtynda, okyjyny ahyry ol szi adaryna ts garaan wagty azmagy baarardy. Siz Kerim ahyry azmasy agyr den gogy, Dwr ele, dwr, alyk dramasy, Magala basan ahyry elegi asy, Bizi iimiz aly, zlere ajayp gogularyny ene-de bir gezek okap gr: olarda kalbyy hejana salan durmu epizodlaryny z bayyzdan geiren aly bolarsyyz. u gnler kbir ahyrlar hamana totalitar dzgn dwrnde, Kommunistik ideologiany hkm sren dwrnde durmuy nogsanlyklary barada azmaga rugsat berilmndiginden zere nien bolarlar. Hakykat-da welin, hakyky zehin hasydyr bir dzgnlerden heder edip durmaar. Beik Magtymguly alar adyl bolmaz, daglar dumansyz, Orramsydan bolan haram-hor begler, urdy bir anyndan yka balady din wagty ol dwr gadaganlyklaryndan birjik-de heder etmn, durmu hakykatyny azardy. Ol bu pikiri sadalyk bilen belent derej etirip atmagy baarypdy. Kerim ahyr azmasy agyr den gogy, Mayn, mayn, mayn, Plan dolmaly, plan, Bizi iimiz aly ajayp y gyrlaryny totalitar dzgn dwrnde trkmende milli ahlak xvii enedilim.com

gymmatlyklaryny itip ugran mahallarynda angynlyk bilen azypdy. Kerim ahyry ygryet dnsini belentligi die bir z wagtynda adylanlygy, edibem okyjyny kalbyny ahyrana dugular bilen joduranlygy bilen klenmer. Eserlerini p him-pahas gerimini giligi, adyljak bolunan pikiri ma ny-mazmunyny tze-terligi, ulugy, ilkinji bolup adylanly gy, ygyrlary dilini biak halkylygy Kerim ahyry bizi milli poeziamyzy lmez-itmez ahsyetine wrdi. Kerim ahyry u dwr ekeje ahyry bilen alyrjak gma ny ok. Onu pikir ay stili, unluk-da ts trkmen ahyry bolup adyy kte Magtymgula, Kemin, ktelerem Mollanepe se, Mtja alym edan alydyr. Emma ol Kerim ahyr bolup adandyr. Sungatda z z-kebii, z oluy, z stilii tap mak beiklikden nyandyr. Men Kerim ahyry ajayp poemalary hakda pikir redip oturmagy makul tapmadym. Sebabi, olar hakda eneme kitaplar, makalalar azyldy, doktorlyk, kandidatlyk dissertasialary goral dy. ne, her niik-de bolsa, Kerim ahyry ahyrana ussatlygy onu poeziasyny ahyrana gerimi, halkylygy... aylman galdy. Bu poemalar die bir wakalaryny tsirliligi, sueti mkmligi bilen dl, esem-de bolsa, ynsan hsietini tsin gzelliklerini in eper bean ednligi bilen bizi edebiatymyza ebedilik girdiler. Elbetde, biz muny ne islenem bolsak, Kerim ahyry ahyrana ussatlygyny syryny z derejesinde hi haanam ayp bilmeris. Onu ygyrlaryny jadylajy gjni ndip bu dere jelere etiini ndip dndirjek?! Emma bir zat welin bellidi: Kerim ahyr biak ahyrana ahs dy. ahyranalyk die bir onu ygyrlarynda dl, adaty szlerin de-de edim-gylymynda-da, dostana gatnayklarynda-da, hatda geniin-de, reinde-de... bardy. Ol gndogar, rus, ewropa, dn edebiatyny ilik-duwme biln adamdy: Siz onu Dostluk emeni atly terjimeler kitaby ny okap gr: ahyry dun edebiatyny genji-haznalaryny die bir okap oaman, uur wrenenligine gz etirersiiz. xviii enedilim.com

uur analitik akylly, biak sowatly, durmu tejribeli adam dygy Kerim ahyry her bir shbetinde a-aan grner durardy. ahyry Tomus azgylaryny, Gz azgylaryny okap yk sayz munu eledigini aryany bilen aarsyyz. Ol hemie ygyr bilen szlerdi, ygyr bilen degirdi. Bir gezek uniwersitetde ekzamen berrk Kerim ahyry bi letine G.Seitliewi uru dwri azylan Pogonly gyz gogusy dpdir. Ge galmaly eri Kerim ahyr ol gogyny okama nam ekeni. Okamadym dise-h glki dretjek. Okadym dise-de alany boljak. Kerim ahyr ndendir diz?! Bilet ekip oturan erinde Pogonly gyz dien gogyny azypdyr-da, gzledip okap beripdir. Ekzamenatorlar bir-birlerini zlerine ieriliipdirler. Ahy ram olary biri: olda, Gurbannepesow, bizi okan Pogonly gyzymyz da-ha bele bentler ok alydy diip, ynamsyz grlpdir. Maa-ha bu gogyny ahyry zi okap beripdi, ol wagty znde-de at tutupdym. So kem-ks tgeden bolsa, bilemok. ahyr ekzamenden blik bilen geipdir. Kerim ahyry kalbyny hemie ygyr bilen joup duranlygyny zmem telim gezek gorpdim. ele bir waka bolsa, anyk adymda galypdyr. 1975-nji yly mart ayny baydy. Agabat baharyny ahyr gwni aly joup duran mahalydy. Gi lnler Kerim ahyr redaksiamyza geldi: Egni tmiz ak kostum-jalbarly, ak kwli, z-gzleri jogun bilen glp dur. Gele-gelmne: akomy gelin-gyzlary hemmeden rti bahar ba ramlary bilen gutlap geein diip sowuladym didi. Ol mahallar a kommunist gazetini redaksiasy indiki Sahy Jepbarow kesini ugrunda, kne poligrafkombinaty howlusynda erlerdi. Kerim ahyry aaan jay redak siadan shele ilerrkdedi. ahyr geende-tende hli-indi redaksia sowlup, a iip, a krdeleri bilen degip-glp giderdi. Hemiekilerimiz aly, ahyry gadyrly gary aldyk, nde a-sji goduk. xix enedilim.com

ol yl mart ayny bayndan balap komsomol agzalary ny agzalyk biletleri alyrylyp balanypdy. a kommunisti nobatdaky sany tutulygyna dien aly ol waka bagylanypdy. Gazeti birinji sahypasynda goly komsomol biletli owadan gy zy suraty berilrdi. Tegelek zli, ogyn saly, busan bilen uzaklara seredip duran gyz dise gzeldi. ahyr, siz uly tou stne geldiiz, toa bolsa, sowgatsyz gelinmer. Ynha, u gyza gogy goup ber, gazetimizi ertirki sanynda ap etjek. ol gogam sizi alara sowgadyyz bolar didim. ahyr gyzy suratyna haran galyp seretdi-de bizi uzmi ze soragly nazaryny alady. Redaksiada ilenleri de arysy a ahyr, unu aly ajayp gyzy kebini grbem joup bilmediizmi?! Herimiz bir bent azdygam weli, gwnmizden turanok. We-we, he-de munu aly owadan gyza-da gwnden turmaan gogy goup bormy?! Hany, ber, galam-kagyzyy! Kerim ahyr zugra birne setir azdy-da, maa uzatdy. Me, olda redaktor, saa sowgat. Men ahyry beren degime gogusyny okap etimnkm, ol ikinjisini me srdi. Me, olda Diwangulyew, bu-da saa adygrlik. Degime gogyny okap, glip otyrkak, ol nji gogyny mize srdi-de: Indi biraz msm otury, hzir gazete gitmeli gogyny azan didi. Kerim ahyr suratdaky gyza guwan bilen seretdi-de, apy rylyp, ep eli bilen kagyza alt-altdan bir zatlary azdy. Sora okap ykyp, birki szni dzetdi. Aly, ynha, size ahyrdan sowgat. Gogyny okap, ondaky setirleri bir kse a iim salymda dn iniine, bu gudraty hut z gzmizi nde bolup geiine haranlar galdyk. u kitaby soky blminde ap edilnligi in men ahy ry ol gogy setirlerini bu erde getiribem durmadym. Kerim ahyry gogy, kitap ap etdirii-de dise tsindi. xx enedilim.com

Gazetde ykan gogularyny sahypada hkman zi okardy. Go gularyny szbaylaryny ygylyyna, beitleri erlediriliine aratyn ns bererdi. Bu babatda ol die bir z gogular toplumyny dl, Atamyrat Atabaew, Nobatguly Rejebow, Gurbanaz Dagynow, Aman myrat Bugaew aly a zehinli girtlerini gogularyny ap ediliine gzegilik ederdi. a kommunisti redaksiasyna gelip, k berekella, kte kin berip giderdi. Bu onu a girtlerine halypalyk sarpasydy, olar hakdaky atalyk aladasydy. Bu onu redaktorlyk tejribesinden gelip ykardy. Kerim ahyry z kitaplaryny apa taarlay-da tsinlikdi. Ol kitapda hasy gogyny yzyndan hasy gogyny gitmelidi gini zi kesgitlrdi. Olary blmlere blerdi, suratlaryna juda nsli serederdi. Menzil, edi aprak, Dn, u gn atly ajayp kitaplaryny ahyr z eli bilen taarlapdy. Eliizdki Olanma bary atly kitap taarlananda-da, Kerim ahyry kitaby apa taarlay trlerine mmkingadar eeriljek bolundy. Bu kitaba ahyry Menzil kitaby esas edilip alyndy. z dwrni talaplaryna, kommunistik ideologik matlapla ra gr azylandygy in ahyry Kyrk, Ynsan bilen ynsap atly poemalaryny u kitapda bermegi makul bilmedik. Elbet de, bu agda ahyry bu eserlerini gowak azylandygyny a-da okyjyny talaplaryna jogap bermendigini asla alatma ar. Biz die bu ajayp poemalary ahyry eserlerini akademik neirlerinde ap etmegi makul tapdyk. Kitapdan galdyrylan poemalara derek, bu ygynda ahyry rek poemasy, Ogul, Rubagy-poema atly ajayp eserleri girizildi. Kitaby sounda ahyry ahsy arhiwinden tapylan, dos t-arlaryna azyp beren gogulary-da girizildi. Elbetde, olary kpsini Kerim ahyr ap etmek in azmandyr. onu in ol gogulary kbiri ap ederden gowagrak ykan bolmagam mmkin. Emma onda-da, olarda kmil ussady eli, ahyrana regi tirpildisi duular. Kitapda ahyry drli yllarda den suratlary, magala ag xxi enedilim.com

zalaryny suratlary erledirildi. Bu kitaby ajayp ahyr Kerim Gurbannepesowy z okyjy laryna tapylgysyz sowgat boljakdygyna ek-bhe okdur. Hudaberdi Diwangulyew, Trkmenistany halk azyjysy.

xxii

enedilim.com

I ZHMET TOPRAGYM. EZIZ TOPRAGYM.

GogularymaDnde Trkmenistan Diiln ilim barka, Ilerde Kpetdagym, Garada lm barka, (Her hasynda birje dp Ara a selin barka), Bir mmk sgi barka, Bir zerre bilim barka, Dag ysly, shra ysly, Gl ysly dilim barka Siz biarzy bolmarsyyz.*Gogy ilkinji gezek neir edilr.

1

enedilim.com

atlamaaym ayrajyk otuzdan tdi. Men tze dnni tze zrdy. ne weli, dostlar, maa-da etdi ol kne dnni birje apbady. ...Baymyza kagyz papak geiip, agy agsa ylgaardyk daary. Saa gyzyl, maa ayl diiip, Palaardyk giden lemgoary. ybykdan at asap, kagyzdan gamak, zmiz hem gamak kimin wrerdik. Garrry mama ekr! diip kmelek, At jylawyn Knegala wrerdik. Atam bir gn agyrdy-da anyna, Salgy berdi orunjaly bir peli. Didi: At apyy arar janyma, Hany, ot ygyam synap greli! itije oragym elime alyp, Egnime-de atyp akja torbany, Gyraty bykynna bir gamy alyp, Tozana garypdym btin obany. Orajygmy emelsizje onadyp, orunjany gyryldadyp kesrkm, Tirke-tirke gouyma syn edip, Kinniwanja dessejikler asarkam, Gkje-gkje, zire-zire gllerden Aagyma zerrejikler gaardy. 2 enedilim.com

zlere kebelek zlere erden zlere glleri ogap gaardy. Dykalap-dykalap, agzyny bogup, Torbajygymy egne atan badyma, Gulagmy dbne bir apbat degip, zmden gidenim dr adyma. Tenimi paralan ol gara penj Eesi Kimdigin bilebilmndim. Ortasynda gk prkli orunja zin azlyp, gadyp galabilmndim... er-suw palananda bize etenmi ol meni urany orunja peli. Janajygna me akamdan tutanmy Onu gan dkmge wrenen eli. aym ayrajyk otuzdan tdi. Men tze dnni tze zrady. ne weli, dostlar, maa-da etdi ol biwe dnni soky apbady.

ZhmetZhmet hakda kn setirler azypdym, Zhmet meni durmudaky ygarym. Zhmet hakda ene bir sz atmasam Hi etmedi kararym. Babamy babasyn ldren zhmet, Babamy znem ldren zhmet.

3

enedilim.com

M gezek agladyp atam pahyry, mrnde bir gezek gldren zhmet. Ajal tweregne guranda duzak, atypdyr geplemn, atypdyr uzak. I soky deminde: Gidn ho galy! Diip, ylgyranmy ekeje gezek. Belki-de ol atlap altmy ayny, atlap eken gumun, ren dayny, I bolmanda, lmezden bir gezek ylgyrdandyr ylgyrmadyk diini. Belki-de ol ol ylgyryp bakanda, Seredendir yldyrymy akanna. tnginden agtyny grp, Olanandyr agty gnler hakynda. Soralmandyr ylgyranny sebbin, zi bilen kidipdir jogabyn. ene ol jogaby gapdaly bilen kidipdir altmy yly azabyn... Ondan bri dwr-dwran tgeip, Toprak, dna, ynsan, zaman utgeip, ol toprakda ekn zhmetimiz-de Boldy hli zhmetlerden tgeik. Indi gjmize g goan-da ol Islese er aryp, dag dende ol. Umyt, ynan, mhir, muhabbet bilen ag bilen st aly goluan-da ol.

4

enedilim.com

Indi zhmetimi hili bagadyr, Indi zhmetimi oly bagadyr... Ynsany hawana dnderen zahmet Indi bizden arym asyr dadadyr. Dn eter ol miwele lezzeti Ol miweler zhmetimi hezzeti onda-da z adyn tgetmn ykar Watanymy Zhmet dien gazeti. Babala zhmeti zhmete mhnet, Bizi zhmetimiz zhmete rehnet. Iki drli zhmet grdk dnde, s, Watan, nji zhmete-de et. Islnie ile, islnie ge, z eken zhmeti miwesinden do, Babalary eken zhmetine-de Nesille adyndan adygrlik go! stmizden milon yllar gese-de, Zhmet bolar durmudaky ygarym. Zhmet bolar alygymda mydarym, Zhmet bolar gojalykda kararym.*Gogy gysgaldylyp alyndy.

ToprakZhmetke topragym, eziz topragym, Waspyy az eds heniz, topragym. Bizi aly edi sagat ilemn, Zhmet ek gije-gndiz, topragym.

5

enedilim.com

z teninden eret asan topragym, Seni arka gije-gndiz derlp dur. Sher-sher turup gyzlar-gelinler Aan bgllere sele gelerler. Bgl gyzla ygan bglni gadryn Meki aly bgl urtda bilerler. z teninden bgl asan topragym, Seni arka gije-gndiz derlp dur. Saa garap bayn egr gozalar, Gz gedike ol gozalar azalar. Bsde gyzlar bilen bsde igitler Blirnde gz gnleri az bolar. z teninden pagta asan topragym, Seni arka gije-gndiz derlp dur. Dwek maynlary hatarma-hatar, Kerwenle hatary ondan-da beter. Dnki a halk indi ndip r! diip Akaryp dur Gndogara Gnbatar. z teninden rek asan topragym, Seni arka gije-gndiz derlp dur. Deralar hem seni teni dlmidir? Ii doly parohoddyr, gmidir. Bu n gudrat idir, suwdan ot ykar? Disek-de, ony gren bamydyr. z teninden ot asaan topragym, Seni arka gije-gndiz derlp dur.

6

enedilim.com

Senden medet alyp, saa seredip, Teniden rek alyp, ene redik. Dogrusy, aslynda drnmizde-de yldyzdan gamadyk, senden dredik. z teninden adam asan topragym, Seni arka gije-gndiz derlp dur. Sen bizi enemiz, biz seni bala, erde remezmi topragy sylan. Sher bilen turup, i ilki saa, Onso enemize berris salam. Sen topraga ene din ogulla agyrnysy seki aly derlp dur.

Daglar we adamlarEndam-janyn asyr din daglara I azyndan milliard aan daglara Garry dimn, a dimegmiz nmeden? Emma welin ell eten adama ay any pell eten adama Garry diip at gomagmyz nmeden? mrlik a dn dredn adam, Asyrla dbne seredn adam Milliard yl gese-de igit dlmimi? ele adamlary nde bu gn, ele igitleri deinde bu gn Ojagaz a daglar igit dlmimi?

7

enedilim.com

At dakylmadyk gahrymanlarOrta boly, alak agam z dulunda lmedi. Bu wagta en edi, sekiz, On... perzentli boljak agam Gitdi, gadyp gelmedi. Gitdi edip milon-milon Atalardyr agalar. Ine edip nmn galdy ene-de bir ona milon, ene-de bir ona milon Dna injek agalar. Kte-kte drli olar Hemra bolar adama: D injek ol agalar Ddi u gn adyma. u setirlem olar in Bolsun din adygr. Olar atsyz bolsalar-da, Ol ezizle ady bar.

eianwardamy, Apreldemi, Madamy, a baga adamy gelerk haan? zln bu sowaly jogaby, Milon mrleri kitdi ajal.

8

enedilim.com

Garadyk biz Saa gzmiz olda... Emma weli Saa garamak dimek Sgli bir gyza garaan aly Erik saasynda ah ekmek, kmek Dldi. Oa gr has uly zatdy, Garaypdyk Saa greler bilen. Ol grele niik gredigini Die garaan dl, Green biler. Garamak, gremek bu iki dogan Biri arzuw berdi, birisi ynam. ol iki dogany bolan erinde Mydam bola-bola gelnsi Senem. Ahyry biziki bolmalydy Sen. ele boljakdygam anykdy juda. ne weli ne pida ekmeli, Ne gereklerden dmeli jyda? onu anygyny bilemzokdyk biz. nden zerden kyndy bu sowal. Emma weli ne pida eksek-de, Bizi elkenmize urardy emal. Arzuwdan, ynamdan drn ol emal Urardy elkene. Dolardy elken. o aly emaly bolan erinde Die ilerligne gidiljek eken. lmedikler Seni gazanyp geldi, Gelmedikler Seni gazanyp ldi. edip Sen ahyry biziki boldu... Dimek bir hakykat me in belli: 9 enedilim.com

mr adam in gymmat zat. Emma lm hem gerek zat islnde dwr. lmsiz gre ok, Gresiz Sen ok, Sensiz bolsa kime gerekmi mr.*Gogy gysgaldylyp alyndy.

Adamy kasamyDnni znde gzeller kpdr. Emma bir gzel bar: Salary toka. Gzleri okean Lebinden pse, Mhrini gyzgyny Lebleri akar. Onu salaryndan bir gezek pse, Dn zndaki hli agalar Dublar, garagalar, Narlar, alalar... Hemmesi-de birden Ysyny saar. Onu gzlerine bir gezek baksa, Dn zndki hli deralar Wolgalar, Dunalar, Amyderalar Seni gtergilp, Alyp bararlar. Onu aygy men dogalym bri. Men onu aklyna, mhrine ayk, 10 enedilim.com

Grmedik grgim ok onu ugrunda. Moskwadan ugrap, Berline ayp, Men onu namysyn gorap sakladym, Goradym men ony otdan, alyndan. Kteler ol meni golumdan ekdi, Deralar hem seni teni dlmidir? Goradym men ony glleden, okdan, Oa degjek oka bagrymy tutdum. Bagrymdan geenso sogrup aldym-da, Indi ygna! diip ne atdym. Olam ylgyrdy-da ygnady oky. Drt ylda ygnandy ele bir kp ok. Ol didi: Bulary eredse sen, Milon eki, milon traktor ykjak. ...Oku sesi atdy. Men e gatdym. Oklardan asandym m milon orak. ene-de asandym m milon eki, So shrany skp llere ykyp, llerden ugradym daglara tarap. Perhat irin diip dag aran bolsa, Menem onu in daglary ardym. Emma die aryp oamadym men, Men dagy owratdym, Gum bilen gardym. Onso men olardan kerpi asadym. Kerpilerden bolsa ja gurdum gat-gat. Didim: Mhribanym, dynjy al indi, Gndizi parahat! Gij rahat!

11

enedilim.com

ondan bri ony beslp rn men, Ynha, u gnlerem ol beslp rm... ...Emma bir erlerde dri ysy bar, ene bir erlerde erer gurun. ene ol gzele wehim abanar. ene mahal-mahal howsalaly men. Meni erjemalym parahat bolsun! Diip, garylaan her bir yly men. Bagrym badaykly ol gzel bile, Ol bolmasa men ok, Men bolmasam ol. Eziz erjemalym mhriban erim, ene aygydan ele KASAM al: Sen bir zady gmmekligi ynansa Men ol zady gwrm bile gmerin. Sen bir zady dymmaklygy ynansa Agzym, burnum, hamym bile dymaryn. Seni gorap rkm satasa bir ot Men ol oda gwrm bile uraryn. Ot meni andyrmaz. andyrasa-da, Ot iinde badak bolup duraryn. ykylman duraryn. Lowlar duraryn. Birden lsem-de etip ajalym, Meni Senden gayp gitjek erim ok ene atjak erim mele gujagy.

12

enedilim.com

mrmde bir gezek alan szledimKne soldaty nde. mrmde bir gezek alan szledim, Bagyla, kegim, bagyla meni. Ndip aldamayn, saa dzmedim. Durmuda hemme zat bolan ekeni. ...Onda aajykdy. Dil bitip ay, Zordan ony-muny sorap bilrdi. Biri bir zat dise, eje-kakay Gygyryp, gapydan aglap gelrdi. Derrewem ki atdan ykaryp, Bouma-bouma bkerdi ene. Ounjakla baryn gapdan ykaryp, rip me dkerdi ene. Men-de agalygmy adyma salyp, Bileje onardym ounjaklary. Kiijik mjegi elime alyp, Kowalan bolardym gounjyklary. Eje hem gjgi bwrne urup, Mjegi stne topuldyrardy. Bizi bu onumyz gwnden turup, Seni jak-jakladyp, kp gldrerdi. mbilmez agady. Btin dnni Suw-sil alasa-da habary okdy Se bagty stnde turan gowgany Sagarara akly etienokdy.

13

enedilim.com

onda meletinlik lybasym geip, Wagona mnemde Agabadymdan, Kaka, kaka, nir gidrsi? diip, Gzleri sykany ykmaz adymdan. Seni kedirm alajyn tapman, Daylara! diip, aldapdym onda. Gol bulap galada gzleri gyrpman, Wagondan posalar ollapdym onda. Agabatdan gidip Berline enli, ei bilen gadyp geldim sag-aman... Ne o gne, ne-de u gne enli Adam oglun eke gezek aldaman, Aldapdym o gezek, aldapdym seni. Bagyla, kegim, Bagyla meni!1965

AIlkinji mugallymym Nuragdy Agaewe. 35-nji yl. Sentabry 1-i. Gz ilki gni. I ajap pasyl. adymdan ykanok henize enli, Soky deme enli ykmazam asyl. Mekdebi deregne kiijik kepbe, Partany deregne asama stol. Her stol baynda drt sany aga, (Kbirinde b hem bolmagy ahmal). 14 enedilim.com

Her aga elinde neke galam, Her aga nde Suratly Harplyk. G zmiz hem harpla onde Dzlip oturan dnksiz-harpdyk. Harp bizi tananok, biz bolsa harpy, Harp bize seredr, biz bolsa harpa... Onana-da birden garaja kepb Gyzylja gapysy ayldy jarka. tledi gapydan bir uly adam. (ayny hasaplap otursam indi, Uly bolup grnen ol uly adam On ed-de etmn ekeni indi). Salam! diip, zmize seretdi. Biz bolsa hi zady grmedik aga, Ne-h jogap berdik, ne-de gozgandyk. G bakan aly ullakan daga, Hemmmiz akaryp zne bakdyk. (yljyraklap bize seredr olam). mizde bolsa Suratly Harplyk. ene-de depder, ene bir galam... Ilkinji salamy ondan wrendik. Salamy ozalam bilrdik weli, Salam dien sz uly manysyn Ilki wredipdi mugallym dili. Ilkinji edebi ondan wrendik. Edebi ozalam bilrdik weli,

15

enedilim.com

Edep dien zady uly manysyn Has ady edipdi mugallym dili. Ilkinji A harpyn ondan wrendik. A harpyn ozalam bilrdik weli, A dien harpdan so B-ni bardygyn Ilki owredipdi mugallym dili. Watany bayna i den gni, Moskwa stne ekende bulut Biz in ilkinji boluy aly, ene-de gitdi ol ilkinji bolup. Gidii, gidii Gelmedi gadyp... ayny hasaplap otursam indi, Onunjy klasly Nazar oglumy ayna-da etmn ekeni indi...

***Aagymy dirp eri aryna Elimde gtern gn aryny. E. Meelatis

Aagymy dirp eri- gerine, Elimi uzatdym Gn kirine. -drt gezek zayrdadyp goberdim. Dn zi owaz boldy duruna. Gnden ere enli uzalan tarlar u szi dyngysyz gatalaarlar: Dile sen, dile, E adam ogly. 16 enedilim.com

Bizi almagam ze bagly, Bizi olmagam ze bagly. Bir tarapymyz Gn elinde, Bir tarapymyz Seni elide, Altyn tegelek Gnli tarapym Giden kmelek Senli tarapym. Kmelekleri Kaklap bilmese, Gbegin olup Oklap bilmese, Beren sdnden erem nrazy, Beren nurundan Gnem nrazy!.. erden Gne enli uzalan tarlar u szi dyngysyz gatalaarlar.

17

enedilim.com

alaklary barSapar edip barsak Nuha mlkne Kl islni dek alaklary bar Seran etsek gunasyna, glne Bakjasynda bilbil onahlary bar. Magtymguly

Ket elese Garagumu iline, etili, erkezli alaklary bar. Gujaklasa eli etmez biline, Gojaman-gojaman sazaklary bar. Gneleri bardyr ayl ylakly, opanlary bardyr egri taakly, oluklary bardyr eil aakly, anlarynda azyk-suwluklary bar, Elk atyp Garagumu gyyny, azlag wagty grse opan gouny, Gzel gyzla garanjaklap dayny, Mayn bilen anlyk amaklary bar. Otlar rer, dyza eter, mal doar, Gelinleri ayl geer, al geer, Suwsap barsa kze egip, al guar, Ellerinde haam anaklary bar. Hmmet kndir gounlarny nde, Sur bagana altyn-km deinde, Geileri gezer sri nde, emli-drdemli owlaklary bar. Wasp eder men lde dwlet tapany, Zhmet bilen egne serpa apany, 18 enedilim.com

Hormatlydyr bu zamany opany, Pereden, hindiden... gonaklary bar. Bir-birine gyrpan bolup gzni, alandyryp hli trkmen dzni, opanlara melis haram szni asa alyp, dutar almaklary bar. Sher-sher gadam urup olua, Hataryy gaym guap bilie, Timar berip yksa goanilie. Marally, towanly awlaklary bar. Elii gze klgelp dadan, Jehun tarapya seretse godan, Kanal sp gelr, uwa-uwadan, Kenarynda gyzyl badaklary bar.

azgl hakynda oerkGarabekewlli gyz azgl agmyrowa her gnde rek tonna pagta ygar. Gazetlerden

I Ynanmadym bir bada, syry bardyr tdim, Se anya rite Agabatdan gaytdym. Gujak aan badyna Sedini doglan eri, ogup ykdy mekdepden obany oglanlary. Durup-durup synladym guwandym bolaryna, Rozyjyk hezil berdi etn lerine.

19

enedilim.com

azgl uastogy nirede? disem oa, Nowruzla anda! diip, jogap gatarar maa. Nowruzlary oni ndip tapayn disem, asli anynda diip, iimi akar esem. aslini tapan adam sorarmydy azgli, Nowruzlaram, aslinem bilemok! dn weli, onam bileok diip, jykyrdap glr gata, Ahyry edip-bedip, intgelp gata-gata, Tapdym seni anya gidiln uly oly, ol boy-da z-zm ylgyrdym aga aly... aslini gapdalynda drip gnortany, Ahyry tapdym seni gunduz aly kartay. Mlp erden ylgyryp, garylanda baglygy, Gk tutlugy iinden agyrdy al aglygy. Birden bkdip baran fartukly pyadany Grdm-de, sakga durdum. iglik gitdi gwnme. Didim: Belki, u adam ygyandyr pagtany! ene bir igin ddi mkrligmi dwnne. redim uwa-uwa, sen tarapa redim, aky adamy tanap, ene mum dek eredim. Grsem, bu-la zm dek habary-mkr eken. Muny hem idip ol gara pikir eken. Didi: Gmemweri, kyn ie godum baym, m-tamydan bri ol k daap orim, azglden baga adam girmesin pele diip, Fartuklaryn daayn gerdenim bile diip, Prawlena nde aka yrtyp sz berdim... Hawa... Ilki, balamda, mayn aly ezberdim. Ynha leden bri, eger ynansa gepe, Daap etiip bilmn, masgara bolan, epe! Mkrlik gurap galsyn! Seret edn iime! 20 enedilim.com

Ynha hallanlap rn ol dadanky gelime. Gulagna en smrpdir sypal panamasyny, Tutu pamyk bolup dur depesini gasyny. Dodaklary kepp dur gany sorulan aly. Irden syran sakgalam un syrylan aly. Krdeimi naynjar burlup durun gremde. Degirmenden ykan dek km gerin gremde, Gola-gola anyna sen bolup has igin, Ganyn gyzdyrjak bolup, bliredim bilgelin. Didim: Bern pedadan kp aly-la zyany, Tutulygna pagta-la, garda jan, endam-jany. Ilki bilen st-bay pamygny bir plli, Ne zyan etdik ony bir hasaplaly! ...Salam berip baramda, e gyz, seni anya, Gabak-da galdyrmady habary myhmanya. erden syzyp ykan dek jogap berdi assaja, Habaryla halyna ylgyrsa-da myssaja, ylgyryy ne-h men, ne-de dostum ayrdy, Die gour gozalar jogap berip yrardy. Ilp ren medany pet bir howuz aly, Pagta giden llge dklen owuz aly. Sen ony eme bilen ygsa-da damjalap, Biz ynha iki kii sakgal murtumyz sallap, Daap etiip bilmn taar eden ayy, Gata hondan brsirp, agyrdarys bayy. II Uzyn gnlk zhmeti miwesi synalanda, Gapan bilgiji anda jjeler sanalanda Obayz al organy gerine brenipdi, Seni pagtaa mezp, yldyzlar grnipdi.

21

enedilim.com

Birek-birinden beter grsller rekler... Tzeguller, Almalar, Ogulbegler, Gerekler Gyruw sakgal ekimi tweregin alyp dur, ay dogan a aly arym halka bolup dur. aky iki goguam bloknotly, syaly, (Hawa, azmaly dise olar iki pa aly!) Sypaldan telpeklerin jam aly tegeleip, Uuklan dodaklaryn etidigne alayp, Ilerini gepledip, ekimini daynda, Doup durlar azgl ganarlarny baynda, Ne borka? soragyn her kim berr zne. Ganarlar-da gapana mnr yzly-yzyna. Almany gli aly Almagl Anna gelr, Ganarlaryn srip, gapany anna gelr. Bir z segsen dilende has agtylyp jemaly, Akja dii grnr goza ayly aly. Oguldurdy gapana pagtasyny goanda, ekimi murtun towlap, Bir-z etmi diende, azsoltan-da pagtasyn brik-brik srr, Aksoltan-da ganary st-stne rr On b jora ylgyryp, on b erden bakyp dur, On b rek grsldp, on b erden bkp dur. Bu rekle hemmesi seni arydalary, Bu rekle hemmesi dnki klasdalary. Klasyda sypdyrman her gn alarka blik, (Okuwda-da, ide-de mydam bar-da bsdelik!) Ola-da se yzyda etjek boluy aly, Hzir-de se yzydan etmek ola hyaly. Ozallar blik in greseler klasda, Bu gn on blik i gre gyzgynly has-da. Garasa, bir anynda hemie bardyr bi! Diip, loh-loh glende goja ekimi wi, 22 enedilim.com

Bu-da b! din aly, srdi b ganary. (Bir gnki ygan pagta mayrjak bir ineri!) ekimimiz grende ganarlary bini, Gzlberdi gapanny has ketderk dayny. Iki z kyrk didi-de, ylgyrdy Nazar aga ne ygtyar beri onjasyn artdyrmaga! Diip, synymdan ekip, agyrnymdan gujaklap, Asyl yzyny zmn glberdi jak-jaklap. Haw, adamlar, seredi munu sti-bayna, Saawanny etegne, jblerni dayna. u pamykla hemmesin plese eke-eke, Ana, size on kilo! Joup duran mreke Agyzlaryn tutuyp, assyryn pykyranda, az gli dek aylyp, sen-de ylgyrdy onda. III Hanha, ene ilerden brigadir gelr weli, anyndaky nekli ahyr bora emeli. Belki, ol-da gelndir dogry seni anya, Ho azgl, rugsat ber, irizen myhmanya, Ol hem mkrlik edip, pagtay daajakdyr, Gnorta etip-etmn esesin gaajakdyr. Garda, kmekle! diip, hkman akamdan tutar. Mrehede akyndyr, kn arkama atar. Indi men- dndim rek tonna syryna, Ynan bilen klenip mkrligmi erine. Ho, azgl, rugsat ber, men yzyma gatmaly, Gren zatlarym hakda grmedige atmaly. ene tze eie kitsin kolhoz oly, Malay-da ak bolsun z ygan pagta aly.

23

enedilim.com

Gara tni baynda ak pagta bilen ak maral hakynda edilen grrMurgaby kenarynda murgaply dahan bilen Bir te gk a idik bir kesemen nan bilen. Tsse sien gk ay ary bolar lezzeti. Ol ene-de ganatdy, so ene-de demledi. Ysly ay baynda gyzyp gitdi grrmiz. igit didi: Medanda edip ger her gnmz. alyp atyr ar ana ak kmetli kartalar, Bu erlerden ysmanak plpdirler atalar. (Atam grr bererdi bu topragy taryhyn) Indi weli bu erle etmek in tarypyn, Men-men dien ahyrlar gelr yzly-yzyna. Ola tapan szlerin bagy salyp sazyna, Edil dwjek bolar dutaryny gapagyn... Dwlet tapdym bu erden, ene dwlet taparyn. Aamanka noabr suwdan doly umrugyn, Boadaryn pelleri nurdan doly umrugyn. ol nurlary hemmesin tabyraryn harmana. m dner jennete, pulum dner harwara. Watanymam ba bolar. Kolhozymam ba bolar. Die ele bolanda meni gwnm ja bolar. Bir iguli al! dir meni sn Maralym Menem din: Entek bir pagta toun gurayn.

24

enedilim.com

Wah, Maralym, Maralym, meni sse kayl men Wertolotam satylsa, bermge tayn men!. ...Tsse sien gk ay ary bolar lezzeti. Ol ene-de ganatdy, so ene-de demledi. Sora bolsa o erde murgaply ayk bilen Atyyp nahar idik ekeje kayk bilen.

Respublikam meniAk pagtamy adyna Aksoltan daksam din. Sebbi gyyn-azyn Pikrim Aksoltan meni. Gyyna dyza kp, Tomsuna nzin ekip, atsam, tursam, otursam Ykym ol jenan meni. ere urdum paltany, Agzy gyzyl haltany, erden bir oglan ykdy, Ilime soltan meni! Diip, bugda hakynda. Grr bererdi atam, Indi bugdadan beter Ak pagtam soltan meni. Islese bugda bolar, Islese eker bolar, Nmni adyn tutsa, Bolup dur pagtam meni, Gndogary Jehunym, Gnbatary Hazarym, 25 enedilim.com

Gnortasy Eregim, girtdir kartam meni. Elimde orak-eki, Baymda empa telpek, Egnimde-de gyrmyz don, Ordenli akam meni. Ordenleri i begi Dmde anyp durka, apyan maksadyma etjegim hkman meni. rn ullakan bolsa Bu gun eten myradym, Ertir etjek myradym Hasam ullakan meni. u gun ygan ak pagtam Kaspa barabar bolsa, Ertir ygjak ak pagtam uwa okean meni. Aksoltanym ak pagtam eter Kaspi bouna, Kaspi dier: Gelewer, Ak zli bikm meni. Seni aly ak gyza, Kir-kimiri ok gyza Ne asyrdan bri Garady akam meni! ol gzeli lebinden Mlp tonna nur sorup, Bu gun lowurdap otyr Respublikam meni...

26

enedilim.com

Million tonna pagtany Goup girt gapana, ene-de snp barar yndam Swodkam meni. ele atlykly gnde, ele owhunly gnde Bagylansyn owhunly Ritorikam meni. Seni bu gn bagryma Mkm gysasym gelr, Arman, ulurak bola Respublikam meni.

Oun bilen ynGyrgyz bloknotyndan B z sany deramyz bar Didi bize gyrgyzlar. I bolmanda bir derany Bize beri! didik biz. Birini dl, onusyny Aly! didi gyrgyzlar. Aljak bolduk, aljak bolduk. etindigin duduk biz. Berdi aga golu yzga, kideli birini, Aman aga apy senem Bir kenardan! didik biz. Kn synandyk, hi tapmadyk Gtermegi trini. ene edip deralary z erinde goduk biz. 27 enedilim.com

B m sany jlgmiz bar Didi bize gyrgyzlar. I bolmanda bir julgni Bize beri! didik biz. Bir jlge dl, z jlgni Bers! didi gyrgyzlar. Aljak bolduk, kn dyrjadyk, Kyndygyny duduk biz. Anna Kowus bedip durma, Plwan bolsa ber eli her Borjak, senem apy. Bir etinden didik biz. Emma ene tapylmady. Gtermegi emeli. ene edip jlgeleri z erinde goduk biz. ingiz didi: Berildimi Almalydyr sowgady, Gyrgyzlary dbi ele. Sypmarsyyz bedip siz! Berdi aga murtun sypap, Didi: Her bir myhmana Muna sowgat palasayz, Galama siz diksiz! ingiz glp hezil etdi. Hemmelerem gldi. On derany, z jlgni Goup gatdyk edip biz. Almaly zat ynsan in Yssy bora emeli, Anna didi: lermize Bo bararys ndip biz? 28 enedilim.com

Bu zatlary bary oun... yny onso balandy. ol derala kenaryny Adamlaryn sdk biz. z kenarda dyn alyndy, z kenarda dlendi. Gzellige tagzym edip, Telpegmizi goduk biz. Telpegmizi goduk weli, ene telpek berdiler. Sekiz trkmen sekiz erden Ak galpagy gedik biz. Nir barsak tuyskan diip, Gujaklaryn gerdiler. z saakdan gymyz iip, Bbarmagyn idik biz. Saaklary degresinde Poezia gepledi. Her tost in gogy okap, Ks erap guduk biz. Emma kte, gogy bilen Proza-da sepledi: Hemme halkla, dostlugyna Gtereli! didik biz. Emma hi kim ol szlere Prozadyr tmedi. Btin dn geljegini ondadygyn duduk biz. Dera, jlg deregine Dostluk bilen klenip e geldik... Nir gitsek Gadyp gels edip biz.

29

enedilim.com

Gyrgyz regiGyrgyz ahyry Guwanbek Mlikowa Aladagy bay bolsa-da ala, Gyrgyz reginde grmedim ala. Gyrgyz regini pkizeligi Ak gardan-da pkdir zlere ola. a-da ak garlar hem pkizeligi Gyrgyz reginden wrendimik? Derele gujagy gzeldir-gzel, Her otu apragy tutu bir gazal. Eger bilen bolsam, i gzel eri Gyrgyz deresine derdim ozal. a-da dereler hem gzelligini Gyrgyz reginden wrendimik? Gk otlukda gezip rmek ne hezil, Kw yga ezip rmek ne hezil, ar anyda garlar doup atyrka, Yssyk klde zp rmek ne hezil. a-da Yssyk kl hem yssylygyny Gyrgyz reginden wrendimik?*Gogy gysgaldylyp alyndy.

30

enedilim.com

II AHYRY GZI

rek poemasyPylanyny erinde bolan bolsam, kp zatlary dzederdim... ok, her hasymyzy z ornumyzda nme i edip biljekdigimiz hakynda olanmalydyrys.Men nme in doguldym? Adamy btin mri u soragy jogabydyr. (Okyja hatdan)

Bir bay bar, m ii bar dnde, M kr! ykylyp galmay besdir. Baryna etmeli pay-pyada, Tigirek hkman dl u kw besdir. Bir kw tozdumy ene bir kw, Ikinji tozdumy nj aly, 31 enedilim.com

Her bagy zlende er bilen emi, Toprak ajykdyrmaz ol ay besdir. Ertir bolmaz aly dilleri peltek, Tze menzillere etmeli entek. Dusa-da oluda m drli ktek, Dime: Dyn gulagym, A baym besdir! Hawana mahsusdyr a ba, dyn gulak, Ynsana mahsus zat dretmek, gurmak, Drediln erde dyn almaz gursak, ene bagrynda Dyn aly besdir. remeli olu gysgamy, uzak Durmak jenaatdyr atana rek. Dirler: regi aamak gerek! Dogrudyr. ne z aay besdir. rege girmezmi regin aan, rek aan bermez iline pean. (Gapdalyda barka bir tebip aal rek ilr. alyz syrday besdir). Ne dartylsa-da kebzde damar, Gz ejizligi bermesin habar, Sagmy a nsagmy iii oar, Bada adam bolup Drei besdir. z seen krini oarsa her kim, arpy eledermi dnni kn. 32 enedilim.com

ekeje hnre retse hkm Ilie bergidar bolmay besdir. Sowal berdi student gyz Roza: Pukin aly haan azjak proza? Jogap berdim: Ili goman azara, Gogymy oarsam, ol iim besdir! ene biri didi: Misli, Pyragy, Szle merjeninden dret bir dagy! Men didim: O zatlar mbere bagly, Dag dl, Meni in bir daam besdir! Nanyy gogudan berse-de ykbal, Gogudan adam bolmagy hkman ygyr bilen uly ynsap birikmn ahyr-da, ynsan-da bolmay besdir. Ak bilen garadyr garagy reki, ola hasy seni regi reki? Birisini salap, dime, u meki! Iller adar Birje ylgyry besdir. mrde etdimi ki bahyllyk? (Ili bahyllykdan gorar ahyrlyk!) Dnde bir mn ayk Tahyrlyk. Tk dl, Goa sg ugruly besdir. Nirelerde rs ilkinji sgi? Bir erlerde barmy gyzlary tugy? 33 enedilim.com

Gumdan owaz geldi E, yky ogly, Men bar. ne maa... guwany besdir! Nirelerde rs, ikinji sgi? Bir erlerde barmy bagtymy bagy? mzden ses ykdy: E adam ogly, Sn! Sn! diip, aray besdir! Birisi Sheri, biri Gulugy, Biri Oglanlygy, biri alygy. Birinjisi die salamladygy, Ikinj mrlik baglany besdir. edip phim ygnap sgden sg, etdi on sany gllek aga. olardan bisin gmp ak g, B gezek Gizlenip aglay besdir. Glber, ilber, saraber, ahyr. Hyjuwy hi haan bolmasyn ahyr! Binji mede didirip jahyl, Dnni mhrinden Domay besdir. Kalp dldir mhirsiz, sgsiz kalp (Bele kalp a bodur, ogsa-da galp!) Bir uly ygnakda r bona galyp, didi biri: ahyr, saray besdir! Sgsiz omandyr, omazam rek. ne gapdalynda igrenjem gerek. 34 enedilim.com

Ogra-jmr, egr gelende gezek, Didi ol wsellp, ygryly besdir! rn dogry! didi yzdan bir gelin Nm in henizem atanok galy? Agam on yl ozal karz alan pulun Henizem zp r... Dumay besdir! Arman, ne sli sen, ne-de prokuror. ne igenmge gelni haky bar. Seni sz diiln tgr oku bar, Atjak-atjak bolup, Gi galy besdir. ygyr atylmaly! emeli ygyr! oa arkalanar her ken bagyr. Dwr arkasyna den her agyr ondan em almaly! alyy besdir. Sga ren bolsa okeni ary, Indi il derdinden rmeli bary. Ykbalydan nalap ekmegin zary, elerk tle Salay besdir. ygryy dokuz a bagryda sakla, ondan so stolu stne okla. Gygyryp dogur-da, gygyrman oka, Doglada Gygyryp doguly besdir.

35

enedilim.com

Uludyryn tme etseler taryp! Kiidirin tme peseltse grip! Ne uly, ne kii, ne ba, ne garyp, Ts baryp atany u bolu besdir. alaa, a-suwsuz galmasa gatap, Soranlara dise: A, bardyr bir tap... Bir stol, kee; iki m kitap Baga zat gerek dl, o gou besdir. Ilde ilese z bay bilen, Gylada gylasa z gyy bilen, Dilni dilese z dii bilen Gdijegem bolsa, z dii besdir. Di hakda, a hakda irrk-le heniz! Seret, bagy ii sher dek tmiz, Han-ha iki gelin, ene-de gyz Saa lak atarlar. u ay besdir. Jorala bisem misli gl-eek. Ak gelin, seslendi misli ak pek: ahyr, bkljirp reme entek, Sen garrama, Dn garraam besdir! Katdymy dikledim. Sowuldym oldan, Dinden yk dilipdir ykmagyn ilden! Oturdym, gldim... Peride dl men, Adamdan doglupdym. o dogum besdir. 36 enedilim.com

Didiler: Okap ber ekeje gogy! Okadym. Gterdi pkligi ygy. Dileniln wagty okany agy, Nzii artdyryp, Gomaly besdir. Go, alyk mhrinden g alsyn rek, Ikisin okap ber bir goga derek. Okadym. ol ogly olunda gerek: Ho, gyzlar, Biderek gmeim besdir! mze ugradym. her llezar. M bagtly igit bar, nowa lle bar, Olar ne geme zar, ne-de bala zar, Guwanyp, Gi k sygmaym besdir. Ak her gk baga basyrnyp otyr, Ilerde Kpetdag keserlip otyr. (Agabat tegelek asyrlyk otyr, ene m asyra Gol berim besdir!) Gndizler abadan, gijeler tmiz. Kempirler owadan, gojalar eziz. ...Gk gapy agzynda gulpaklyja gyz Wa! diip gygyrdy. Ylgaym besdir. Bir grsem murtluja dodagyn gemrip, Ogly atasyna enp dur umruk.

37

enedilim.com

igidi umrugyn yzyna garyp, Grejine bakdym: Domaym besdir. Greji buz aly, galary gara. Boy iki metr, say sere. Maynyn dyrmalap seretdi ere. Ene hrdedi: Dogmay besdir! Ata bir ah ekdi. Aylgan dymdy. (Erkekde bele zat grmndim indi!) u nokatdan elk gemin indi, Siz gyylma, Meni, gyylym besdir. ne men bir zady gomayn kaza, ogsa regimde galar bir yza. Ata el gatana gzlense jeza, Jezala Ulusyn salaym besdir. ene ola ddim. agtyldy ke Grndi uzakdan aksakgal goja Miweli aga dek eglip alaja, Gelr ol, Nurundan ganmaym besdir. Tanaarmy a-da tanaokmy sen Bisalam gemge dlsi hakly sen. Say alarsa-da, dnki tokly sen. Gudraty ze sylmay besdir.

38

enedilim.com

Ugradym. Grndi ene bir gne Ak sa ene gelr ak bagta meze. uwa! uwa! Akja uguli, uwa! Ene gesin! olun baglay besdir. Akja torbasynda kirmi, sogan, Ene gelr! n kesmek gadagan! Nir srnp bara, taksii dogan? Dograny kimdigin Bilmei besdir. yralaryn akdy z aly her. Gyzlary deminden drnmi sher. ne sher ne bolsa-da eser, Agamy-da Pesde gomaym besdir. Hanha bir gyz gelr Slgnmi, durna Gabaklary pek, aagy hurma. I eziz, i tany ys urdy burna, Ba Sgimi atlap, Kreim besdir. Gzleri-de tany, gay-da tany, Gi alny-da tany, dii-de tany. On sekiz on dokuz ay-da tany, Kebin grp, agga derleim besdir.

39

enedilim.com

diminde galp ok, sznde alan, (Asylly enni sapagyn alan!) Megerem, bir erden okuwa gelen Galam-depderinden enleim besdir. Bir golundan tutup andaky jora, ag dek akdy gitdi. Ayldy aram. Sora, e, agalar, o gyzdan sora! Kebi tany! Tanap bilmeim besdir. Agala birinden ykdy bir owaz: ahyr, baky Sgi balasy ol gyz! o bada regme girip bir nyaz, Esli wagt zme gelmeim besdir. Bitipdir, spdir en mynasyp. Gzler dpsz dera, nury bihesip. Sjek igit, sen bir galma binesip, Sen jowranma, Meni jowranym besdir! Barar topar-topar gyzlar-gelinler. (herliler hem-de myhman gelenler). Sgden aglanlar a-da glenler Hasyyz kp? Size zlenim besdir. Dymyp geip barar gzellik sili, Her gzel bir bagty stni aly.

40

enedilim.com

(Stnler saklaar Watany, ili!) olarsyz etim dek mzzeri besdir. Joup Gzelligi tolkunna gr, rber alygy akymna gr! okul dien zat hem akyla gr Ykjar eken. Ozal amaym besdir. anymdan barar bir harman okul. eseden kkp dur gzdki akyl. anyndaky go hem duran bir nakyl! Toraymy atlap, uwdunym besdir. Zyany ok! Sp gyzla nabayn, wrenipdi dn drsn, alyyn. (Smedige dnksizdir durmuy, Sen in Birje dem aly besdir). Dnde ol Aal sag gezip rkn, regim dadandyr, dagdandyr arkam. onu aak yzy toprakda barkan eri agyrtmaga, Dzmeim besdir. Mydam gzellige dikip nazarym, Gdekligi nyanama alaryn. Myssarma, agsama, kapyalarym, Dim-dik r, Size senim besdir.

41

enedilim.com

Bolsa-da myssyklyk, agsaklyk sende, E, gogym, bolmasyn biparhlyk sende! Asmany astynda, eri stnde Die Biparhlardan emenim besdir. Malay bulutdyr. Nazary demir. Glksi azapdyr. ylgyry jebir. Ne-h roman okar, ne-de bir ygyr, Gzleri grende Demigi besdir. Bir mayp ykylyp, kede atyr. Biparhlyk seredip, ierde atyr. rekde rehim ok, gzde howatyr. zne bakada Dwni besdir. Ili agy apsyn dldir parhyna, Bir urdy er hopsun dldir parhyna. Gynanmak, guwanmak atdyr ruhuna, Ony dwnk bilen deeim besdir. Gogym aga dl sen, sakgallysy sen, Murtu towlap, orta ykmalysy sen, Kimi pp, kimi akmalysy sen. Die onda ahyr ykballysy sen, ogsa Gara aa degmei besdir. amany bagrynda dredip azap, agyny regin nur bilen bezp, Hol baran okullak gyzlara mezp, Dikgird! Kwiz nallaym besdir. 42 enedilim.com

kjelerden gidip dek formalar, Drpdir sagyrlak platformalar. edi-de arkayn r, durnalar, agy zada Size begenim besdir. De arysy ayk, de ary dogan, WUZ-dan ogup ykdy z gyz, z oglan. Glgn knekli gyz, azajyk eglen, Sz atjak! Arzuwma mezei besdir. Sagrysynda owlak gezibermeli, Gzlerinde balyk zbermeli, aagyna gogy azybermeli Sen gyzy Gelinlik belleim besdir. Jay iindenmi a-da astyndan, En sesi geldi eri pestinden: Iki horjun puly okla stmden! ogsa gyz ok! Pulsuz molay besdir! Gorarys, ene jan, gyzlary erkin. Galy dien zady bereris merkin. Bellp onu in, edisin, kyrkyn, So bolsa, Ayndan domaym besdir... Gedi gapdalymdan, z oglan, z gyz, dimler edepli, grrler eziz.

43

enedilim.com

ne ne-ne hile bar heniz, Iine gir, Dadan synlay besdir! Salam berip gedi tany bir gelin. Bagry pide-pide, regi dilim. E, gelin, asmana etrk eli, Sgi bilen Gurjak onay besdir. Ol igide seni atmandy hi kim, epbik dek elmedi. Tirkedi gn. Drdnji gn derrew sypady sayn, Binji gn Em aldany besdir. Peseltdi mukaddes mertebi sen, Alap ere aldy gyz jygay sen. Indem baa den pajygay sen Iie sygdyrman, Aglay besdir. Erki-ygtyary, elbetde, seki, ne weli dlsi z zki! z Watanyky, Watan biziki. Seni Watan kimin Gabanym besdir... Gepledi Agabat. alandy konsert. zgert, adym, gdek zatlary zgert! Her gezek tenime girende bir dert, Die seni dilp Sagalym besdir. 44 enedilim.com

Tutu bagrym bilen guwanyp aga, e etip baran di salyp baga. Hi, u wagtam signal bolar ogua! E, mayn, Bimahal gugury besdir. Gter, Sahy bagy, ene-de gter, Gter, uwal bagy, ondanam beter. Gterdiler. Serpa hasyna eter? Bir serpay Des-de palaym besdir. Ikisi-de biri-birinden beik. (Beikle bouny lemek ayp!) Her hasy bir dagy rkji diip, Goa daga Des-de busanym besdir. Adymy yzyndan alandy bir saz. Bu niik gudratka, bu niik owaz? (Mylly atam, gowat taryy biraz. Ogluy jadylap Gynay besdir). Onana alandy ne bir mukam. alanla regi hazynamykan? ...E agz, u aly balygmyz barkan, ene balyk gzlp, Anay besdir.

45

enedilim.com

Besdir mukam erne ilik sygnay, Besdir alky erne gyzyl ygnay, Besdir ili tp, gapa sygmay, Ynsabyy satyp, ognay besdir. zki hasaplap il-gn jbsn, Sokjap, ara edip dwleti gwsn, Dost-aran tutunyp adamla pisin, Halallary Adam sanmay besdir. Rstemi nde billeri orak, Asgyny nde kamaty derek. Die agzy glr, glenok rek aalak dek Sort-sort ylgyry besdir. Jaya seretse ak edr nagy. (Dayn grr, iin bilenok goy!) aay jaymy, asenem kgi! Nmedigin Zordan sagary besdir. Derwezni i giden arbaglyk. apyrdap ses edr howzuda balyk, Gol ekip alany nerk alyk? Ortaa iik Deleim besdir. Emma jamy gyzyl, negi gyzyl Portsigary gyzyl, negi gyzyl. Nme in dlk knegim gyzyl? M kr, Bir ony dimei besdir.

46

enedilim.com

Ne asda grn, ne-de bir toda. (Bilemok al beni niiksi kde!) Goy as baglaar, sen bolsa de, pigeden jyklap, Gzlei besdir. Daydan seretse duran medeniet Bonuda galstuk, egnide ilet. Elde urnal dur, elide gazet, Die tiralaryn Barlay besdir. de help dur B kaf kitap Pukin, Baron atyr da aly gatap, Kerbabaew dik dur i-bagry ttp... Kitaplary die arkasyn sypap, Saray gony dek Synlay besdir. Okaan kitaby die bir Haam, onam z harya ulana, hawan! Kte kprk isem, kse aal, Di u ahyra Daanym besdir! hli hereketi hasaba gr, eke gymyldy ok ynsaba gr. Die ien wagty, kitaba gr Iip, Haamy-da alday besdir. Gjgi-de z heide jwled, Piigi-de z hsieti wred.

47

enedilim.com

(Gogymy-da z aly ownada!) E gogym, belent dur! Ownay besdir. ele pikirleri kalbyma gaplap, Bararyn mukama tenimi taplap. E, mukam, dnni hapadan saplap Bolmazmyka? Jogap soraym besdir. Mukam jogap berdi: Saplarys hkman! ne abga agmaz yldyrym akman! Tutu il-gn aksa hi zada bakman, Hapa uwlar. Kn-kn synaym, besdir. Hapalyk azlykdyr. Tmizlik kplk. agyberse durmaz nde splk. agmaan adamy nyrhy bir kpk. ak, ag, gre! Guk-pak onay besdir! Onana balandy yldyrym ury. Birden aglap geldi tomusy agy. Dise agy, gusa ondanam agy Ak agy Ak bagta deeim besdir. aplara gapgarlyp p-alam, hapa, agbany gjnden dredi depe. ene mnder-mnder ugrady epe! Gidiber! Kenardan ogmay besdir!

48

enedilim.com

pler bir-birini bayndan idip, Kirler bir-birini stnden dip, Gitdiler... Dnnem uwarys edip! Il gjne Umyt baglaym besdir. agy agmasyny etdirr dowam. (abga, sende g bar, akylym haran!) Sllmba boldum-la! Hany saawan? ok gerek dl. Kirden uwulym besdir. Megerem, gygyrsam: s, saym, s, s! Malama sa biter. Se, agmyrym, se! Saym ggermedi. (Ggermnler ge, Bir mahal Telpegme sygmay besdir!) agy didi. Dn gl ady niik. pigeler ayk, iikler ayk. Btin her mawy ekrany ayp, Wagty dilp otyr. Sginim besdir. mze altrak etmeli hkman. ene-de nmeler tapdyka Ak tam? Pentagon. Netron... Ertire ykman Bir gogy azmaly. wmeim besdir. etdim kmize. Garaldy irik. agalar apyp r gk hyar gemrip.

49

enedilim.com

Olary atlygna bolup de rik. Gapa etenimi Dumaym besdir. e girdim. Derrew towladym Wagty. Mawy ekran sady mze agty. Didi: E, adamzat, geirme wagty, Erte gi bor. Bidert anay besdir! Asyry aagy ullakan synag. Dikeldi dnde i elhen sorag: ere miras gojak nhili sylag Adammy, kerpimi? Salay besdir! Sora howa hakda szledi diktor. Tebigaty erbet howasy okdur! Gkden ajal agsa ol hatarrakdyr. E, Koen, Ajala agyry besdir! Wagy netrony wagy atasy, Belli dlmi saa dn kartasy? in dl-de, eri ortasy in wagy ogul dogury besdir. Berline en lp garyma-gary igrimi milliony edipdik bagy. ona pida bilen ldrlen Uru, ene-de tzeden Janlany besdir!

50

enedilim.com

Birdenk ene-de yldyrym akdy. G bir okean topraga kdi. eri aklyk tutdy. Garalyk akdy. Gudrata Demsalym aalym besdir. abga kiparlady. Gepleik tamam. Gapyny nde edildi salam. Kim bolsa-da derrew girewer myhman, Bu dnde Sensiz omaym besdir. Tze balan gogym gutarman atyr. Bu gn azylmasa, azylar ertir! Hzirlike eziz myhmanym otyr, Gzlerinden Gzm sowmaym besdir. Ol gitdi. ene-de kakyldy gapy. Ugradanym birdi, gelenler iki. Birmi, onmy dedir myhmany ki, ydapdym, ydaryn, Sag baym besdir. tledi gapydan egendir ata. Derrew gzm ddi attestat-hata. Didi: Hany u yl gal-da garata, egenii okat! adany besdir! Okuwla hasyna girmeki egen? Kplk nir bolsa, o ere-de men... Garalawjy boljak! Oardy-ow sen, Bu dnni ki sgem besdir.

51

enedilim.com

Nm in ol ugra dyzaar hemme? Ata gnledi: Gzlje emme! Sen o zatlar hakda pikire mme, Dienime Ho di, Bir Hou besdir. Didim: Elteli edebiat, dile? Atasy r turdy emesi bile, Blireme! diip, ylgyrdy ala Ol ugurdan Seni ygyly besdir! Tapaly egene stlje zhmet; Seni bu hnri duran bir mhnet. onda-da jbi bo, ini do et, Biz aaly, Seni boguly besdir! Ata szlerine bersem-de jogap, zi-de, ogly-da etmedi togap. (Olar gitdi, ene balandy azap, azyber, tgeme, z bolu besdir!) z tgeme-de, tgni tget! udur malaya yzylan kysmat. ony baarmasa gopguny bes et, Kyrk yllap, Bihuda samray besdir! Ba waspy bolsa-da Gzellik, Gowluk, eri gapdalyndan gemegin sowlup. Oa z szi atmaga howluk, Atmasa ol adar, Gi galy besdir.

52

enedilim.com

Watan, badak, sgi, kommunist, il-gn Bu b szi parhsyz hejiklemegin, Dil-de dl, kalbyda gterip bilgin, Olardan Howa dek dem aly besdir. ygry bilen edip olara kmek, Kmek soramagyn kmege derek. Die mahal-mahal sanjanda rek, Il-gnden Kuwwat soray besdir. agymy, amanmy, udur aray, Gwr sgdendir, bolmaz gargyy, I uly gargyy: Pli olday! ze-de Pli olday besdir. Arzuwy z aa bolmakdyr aat. ne uzak adan taparmy myrat? Dertl em bermese, ejize kuwwat girt betbagtlykdyr z a dien zat. ...Il ne aatsa o ay besdir.

53

enedilim.com

Rubagy poemaGadym atalarmyz babalarmyz-da Hwdulenipdirler rubagy bilen (39-njy rubagydan)

Prolog ene moda girr rubagy azmak, Onu her setiri bir bagy azmak. Ol onu inem rubagy borly ar setiri azmak ar bagy azmak. Bir bagdan gelmeli akyly ysy, Bir bagdan gelmeli okuly ysy, Gn ysam, er ysam oa gatyyp, Burnuy gapmaly nakyly ysy. Ba, ba, kyn eken-ow bu kri Omar. Akyl, okul, Gn, er drt sany damar. Drt damary tapyp, tutup bilmeli. (Birisin tutmakdan habar ber, habar!) Rubagy azanlar sanagly bolar, Hemmesi-de ilde soragly bolar. Gyz setirler mezr Agaunusa, Erkejik setirler Grogly bolar. Rubagy azylmaz kapya in. Gazetde bir gezek apya in. Eger-de yn bolsa rubagylygy rekde ap bolar bakya in.

54

enedilim.com

Kbir kapyalam agsaklap barar, Kbir setirlerim towsaklap barar. Zyany ok. Sri agsaksyz bolmaz. (Agsaklar i yzdan syr saklap barar!) Drt setir drt agam.Hyzmatda bary: Birinjim Garaja, ikinjim Sary. njimi adyn ndip atsamkam? kelejek bolar drdnji ary. nji setire agtaryp bir at, Dogulanja gni dakypdym Myrat. Krpejm aryjyk basdalyk edr: Ol myrat berenok. Men bern myrat! Bagrymy garaldar Gara kegim, Gzmi saraldar Sary kegim. ne bir ugruksa, soun oarar Myratjygym bilen ary kegim... 1 ol beripdi Ba sgini mhnetin... Nirelere alyp gitdi kysmaty! Aglaan bolsa-da gln bolsa-da, Bir erlerden ses gelerdi ahbetin! 2 Megerem bagtlysy. Oansy mensiz. Men weli lnm dem alman sensiz. Kyrk m setir gogy dreden bolsam Her harpy iinde Sensi, Sensi, Sensi...

55

enedilim.com

3 mr menzillerden menzile etsin. Men senden rti snein sessiz. Gara habar gni gara gzden Bir gara a damsa, ol maa besdir. 4 Rubagym sgden balandy edip. Indi munu-yzy giderk ndip? Dnde sgi kn, hayr kn, er kn, Haram kn, halal kn... Gidiber gdip. 5 mden ykdy-da, didi bir dahan: Wi, wi, men- size barardym myhman! r, myhman! Yzyma hyrra wrldim. ol hkmandy. Myhman has beter hkman. 6 ayrak bir erde grdm bir toy. Arzuwlar adyldy goudan-goy. Sz berildi ynar boly igide Gepinden utanyp aglap dur boy. 7 Dayndan seretse duruna edep. Szi-de, zi-de giden bir mekdep. Bir minut iine girip bolsady Tapmazdy dnde ondan biedep.

56

enedilim.com

8 Ynha rubagylam ddler ola. Biri saga ekar, birisi sola. Aby ok! Hemmesi adam hakdadyr. Ahyry hlisi er bir dula. 9 Goy, ugur nir? Rektory anna, H, okuwa girjek bolarmy Anna? Anna atdan ykdy! sany egen alap go basyp atyr ewanda! 10 A ger, yl ger, tger moda! O mayn modady. Indi pyada! K ykdym. Maynlylar ak boldy: Hanha pyada bar! Hanha pyada! 11 Bir dostum tzelik bulady u gn, Begenip, gzlerin alady u gn. Didi: Altmy aa eten olbaym eper kitap okap balady u gn! 12 Ja adylan sz minneti bolmaz. Gij galan sz gymmaty bolmaz. Rubagym u gne hyzmat etmese. Ertirki gne-de hyzmaty bolmaz.

57

enedilim.com

13 Goy, bu ses nme! Bu kimi sesi? u jaa tzerk geleni sesi. Kim ol tze gelen? Goym ylgyrdy: A, nemel... tze gelini sesi. 14 Sni gyzlardy, gzlegi gogy. Aygy adymdy, myhmany bagy. Indi z gyzlary etidi weli, Arza azar yky adyma gary. 15 Zhmet zehin berr, zehin hem hsiet, Hsiet phim berr, phim hem hormat. ol bisi seni doly mrdir, Birisi etmese gdikdir kysmat. 16 Beik Pyragy dek dyzya kp azmaklyk hkman dl. az daga ykyp! ne Aa yka ahyr bolmarsy Beik Pyragyny stunden bkp. 17 Sadaga bolayn, phimli duman! E, owunjak duman, men senden gorkan. Owunjaklar bilen hut zi aly Ownuklaman ndip dnip borkan?

58

enedilim.com

18 Ynanypdym dilindki yrrylda, So dndim gzndki pyrrylda. Edil grejimi iine bakyp, Aldap dur ol. Toba-essagpyralla! 19 Dnni znde uly zat ygrar. Ygraryn uwdana douzam gargar. Douza gargadyp aap renden, Ony uwdan gnm, lmge taar. 20 mrm hapalyga hjmdir meni. mrm tmizlige hajymdyr meni. Il gnsin atmak zerurdyr weli, z gnmem atmak borjumdyr meni. 21 Syrkaw soramaga gitjekdim u gn. Bir bahana tapyp, altandy gwn. Ynha indem nan symylap otyryn, Ndip uwdup bil? Dwn, e, dwn! 22 Gahar zalym. Ogla bir arpyk aldym. Horkuldap aglady. Dumadyk boldum. onda regimi diln bolsady Men senden beterrk aglapdym, oglum.

59

enedilim.com

23 Bir zady stnde yrsarap k gn, Biderek agyrtsa kewany gwnn, Ol gahardan aa uklap bilenok, Sen gynanyp, uklap bileok o gn. 24 Bu bir durmu. Munda kn zat bolup dur. andak gllp otyr, bgl solup dur. Saa akyl berr i samsyk adam, I akylly adam akyl alyp dur. 25 Poema balamda oatdy kepim. Ba Sgim bir erde basardy sekin. ay gk grln dek bir habar geldi: Onu tenine em iki gn... 26 obada zmi goberdim aak: Oa ndip dzd, e Ajal-peap? Ol didi: Gelinmi, ahyrmy, gyzmy Me in igit dek tapawudy ok! 27 o erden ylgadym mazara gary. abyrdap agardy gk may agy. Tasa-da ylgaber! didim zme Tasa agy, lse ondanam agy...

60

enedilim.com

28 Alnym bilen pdm mazary stn. Gum saralyp atyr misli bir possun. erden owaz ykdy: E, yky ogly, Indi anma, ki anany besdir!... 29 Rubagylam, sizi batyrdym gama. Sgden balapdym, mdrdim Guma. DURMU DOWAM EDR, gzay spr, Hzir er stnden gideli e. 30 Ene bilen bir keigi dartyp git, Ata bilen bir digi yrtyp git. Olar dde-de buursa umu, Zwwe turup, o tarapa ortup git. 31 Bir oldaym in aaman wagt, Gzlerimi satyp berdim bagt. Emma gzm satyp kmek edenim Ertir bir sag boly bermedi mugt. 32 Birowa iii etmge rowa, Biri boun satyp gzlese ala, I bitirse bir sag bola mtdir, Bitirmese on b sag bola mt.

61

enedilim.com

33 Bir rubagy azdym. Oat gordler. Bahasyn bir gyzdan gymmat grdler. Gazetle birine getirdim weli, Her setirne arym manat berdiler. 34 Sen nme nebsie topula em? B rubagy azyp, hopuga em? Gatmyym di! Gara nebsii unut! Bir kpk almanam azypdyr Haam. 35 Rubagy dien zat kp drli badyr Bahardyr, Tomusdyr, Gzdr hem Gydyr. Yssysy, salkyny, sowgy bolmasa, Owadan bolsa-da ol setir bodur. 36 Bir rubagy okap bir Hkmrowan, Berenmi dirler ele bir perman: ahyr sallah bolsa gyzym onuky, ogsa-da bar malym bayna gurban! 37 Bir rubagy okap ene bir Hkim, Berenmi dirler baga bir hkm: azan merhum bolsa gabryny otla, Gezip ren bolsa gzni eki!

62

enedilim.com

38 Disek-de: Her kimi z bagy bolar Beik rubagyy Pyragy bolar. nji setirin drdnji etse Kp gogusy ajap rubagy bolar: Magtymguly, kle gagy getirme, Bu bir i wagtydyr, z itirme. Jahan gidir, endan bilen-de bardyr, Szm diln ok dip, msm oturma... 39 Dldir rubagy bir erden gelen. Ol meni ilimi ganyna sien. Gadym atalarmyz, babalarmyz-da Hwdlenipdirler rubagy bilen: Allan, allan edein. Baga sallan edein, Bagy gyzyl glni Saa gurban edein... Rubagy dimeklik er rek dimek. Drt ylda biirdim kyrk sany rek. Ony biirmek hem hyllalla weli, enp imegi-de baarmak gerek. Solama Komsomol salamyn ollap akoma, Sorapdym bir mahal: Poema nme? Bir edebi igr azypdy jogap: Kyrk kuplete etse, odur poema!

63

enedilim.com

Ynha kyrk kupledim tamama geldi. Al akomum: tze poema geldi. Ho, Garajam, Sarym, Myradym, arym!.. Beleki agalam salama geldi.

Ogul(Ogul toundan so drn gogy poema) I Ogul boldy. apyp gitdi agalar. Buluk! szi gapy-gapy alandy. agany urum eden sallanak Bu gn ene bir agalyk agraldy. Gzjagazyn umup atyr agajyk Bu dnni ahwalyndan bihabar, Asmanydan, aragyndan, urundan, Haramyndan, halalyndan bihabar. Ol die enni ak sdn bilr. ondan baga zada etenok akly. ne onu em adam ady bar aamaga hakly, imge hakly. Aglamaga hakly, glmge hakly. Aglaar agajyk (bolsa-da erkek!), Erkekleri aglamaly dldigin Bilenok kejik, bilenok entek.

64

enedilim.com

Hzirlike go, aglasa aglasyn, agalara agy in temmi ok. Olar oat dnrler bir zada Aglamasa wah, emme ok, memme ok. II Bilemok, adyna nme dakdyyz Ajap atlar kpdr, ene-de kp bor: ne at dakynmak asat-da bolsa, Olara eelik etmekde gep bar. Arslan, olbars diip at dakdyk bir gn (oa mynasypdy ekizje oglan). ne on sekizden tp-tmnk Biri tilki boldy, birisi agal. ene iki aga at dakdyk bir gn. k kr etdik. Bu ona-da ok: Gei bolup ykdy Serdar dakanmyz, Batyr dakanymyz towana-da ok, Ikisi-de gady enesin talap: Biri iden gorkdy, biri okuwdan Birisi mlp r Sibirde gagap, Belekisem aga apar tokadan. Onso iki gyza at dakdyk bir gn. Ikisi-de ykdy adyndan arzan: Misden arzan ykdy Merjen dakanmyz, Altyn hem bir gujak odundan arzan. Daky agayza i ajap ady, Sei-sala tzesinden tzesin. ne agamyzy at bezp bilmez, Go, agamyz z adyny bezesin... 65 enedilim.com

III Ogul boldy. apyp gitdi agalar, Buluk! szi gapy-gapy alandy. agany urum eden sallanak Bu gn ene m gram agraldy. Gramlar toplanyp, ulasyn puta. Dag dek eginlerne etmesin organ. ne weli, ne ulaldygya, Watany gerine dmesin agram. Il-gn bonuna hopba bolmasyn, Il-gnni etsin bonuna hopba. zi hakda iki sagat olansa, On sagat olansyn il-gni hakda. Gzni stnde badak edinsin Enni, atany mukaddesligin. (Olar lm bilen de grermiin Gyz haasyzlygyn, Ogul pesligin). Sher turup, ilki atasyn grp, Onso garadaky atyny grsn. Eneden, atadan ak pata alyp, Atyny suwuny, otuny bersin. Ine onso usun kanala tarap, Salary ykjasyn iul eline. (Atany pendini alan go ogul Asla dmezmiin GAI-i eline). Gzjagazyn umup atyr agajyk. WAI-sinden, GAI-syndan bihabar.

66

enedilim.com

69-yndan, 24-inden, Waziginden, garysyndan bihabar. ylgyrypjyk, dymyp atyr oglanjyk, Grre, gybata goulanok ol. zni huwwalap, emdirip atan En diline-de dnenok ol. Zyany ok, bu gn dnmese-de, Ulalar, etier, dner ertir. ne ol ertirem dnmn dursa, Ine, ol ge zatla stnden getir. zni dreden enesi bilen Geplese terjimei arkaly (Men ele zatlary birine dudum! Ine gorkjak bolsak ondan gorkaly!) 4 ...Memirpjik myrlap atyr bbejik, Habary ok sp gelen obadan. Bihabar ol rehstaga gol ekip, Segsen ada owluk gren babadan. Sallanakda uklap atyr agajyk, Bady gaan sallanakdan bihabar. Iki jaa ylgap giden eneden, asalmaly m saakdan bihabar. Birdenk-de jk-jk edip oandy, Gujakdan-gujaga gedi aglajyk. Die ene ysyn agtaran aly, Mlemesin bes etmedi owlajyk.

67

enedilim.com

Onana-da pek gabak gatarma Sozlup ykyp z sonany iinden, Gujagyna gterdi-de bbegi, Birje gezek sypalady sayndan. o bada-da tapba sesi kesildi. Del gujakda rahat tapdy agajyk. (Gujakla gowsuny tanan ekeni, A bbejik e jgjik, jgjik!) Barha gterilr tou owhuny. Aylar ampanlar. Bugarar saak. Tarypylar bir-birinden ggnli, Gybatylar bir-birinden owunjak. Her hasy zni agramna gr Guwana, araa, wn, gl. Gerin tutup, hemmesini dilp dur Hem gazaply hemem arkaly Dn! Ol Dn her kime bir mr berr, ol mri synagdan geirr onso. (Kte diri wagty l mezedr, K dir wrr merhumam bolsa). ...Sallanakda glp atyr agajyk, aman zatdan, agy zatdan bihabar. Gapdalynda glp duran gripden, alan tostdan, galp hratdan bihabar. umrujagyn dwdi birden bbejik, Belk itdi agzyndaky emmesin. Arkaynja emiber sen emmi, Dzederis aman zatla hemmesin.

68

enedilim.com

O zatlary gnkri zmiz, Entek seni igit aly irki ok. Haky bardyr umrujagy dwmge, ne entek gremge haky ok. rejigi polat aly berkesin, Dleri-de pes bolmasyn gapakdan. Grln wagty il ak bolsun agzya, rn wagty ugun yksyn toprakdan. Ine onso alan bilen amany Aagyna bile gurarys gapan. Gapla dakjakmylar seni adya... Bu ola z ii, olbarsmy, Gapla. Hasy bolanda-da tapawudy ok. ony islendir at dakan adam. ne Seni ady Ay hem bolsa, Adydan rti adam bol, Adam!

Tze yl arzuwlary1 agyy agmagy baary aly, A, Gn dogmagy baary aly, Derala akmagy baary aly, yldyrymy akmagy baary aly, Bizi hem (bolsak-da hasy hnrde!) agmagmyz, Akmagmyz, akmagmyz gerek.

69

enedilim.com

...Ke suwlaanlar uwsun kni Her gn iki gezek. Belki, gezek. 2 Ja guran adamlar dwleti beren hli n, rekin, hekin, sementin ol jaa sidirsin. Birje gramyn Ne-h artyk gosun, ne-de kemeltsin. 3 Zat satan adamlar dwleti beren Matasyn, eigin, nek, emesin Magazinde satsyn, aigi bilen Jygyllygy, howlusyna gmesin. Nebis diiln zat enden gemesin, Gese uwutjak ol bogaz dni. Men bir magazini mdirin biln, Bogaz dni dl, bogaz dnni uwutmaga tayn. Elleri etse Ay hem goparyp, bazarda satjak. Halal zhmet bilen gabarsyn gapjyk, Halal nygmat bilen bugarsyn saak. 4 iguli jje dek kopelip barar Kelpezi lmi, akylly bagty. Sowuly, ene-de bir kelpez gelr. Ii gyssag borly saklama igdi. 70 enedilim.com

Onana malay betona degdi. agaly maral as tutdy ertir... Mayn artdygya pahas kpelsin. Mayn artdygya Artmasyn etim. 5 Tze yl dogulsyn mlp ogullar, Dogulsyn, dogulsyn, Has kp dogulsyn. ne kii-girim ogullar dl-de, Hemmesi-de goak ogullar bolsun. Muna goak ogul sygarmy dn? (Meger, bu arzuwym juda kderdir) Go ogullar in er darlyk etmez, Dn sygmaanlar owunjaklardyr. 6 Bir zalym kesel bar. Adyn tutmayn. ok bolsun dnden ol zalym Kesel! Ol hakda etmin artykma grr Grr etsem, mlp aralar erser. Onu garysyna ne tankyt gerek, Ne-de gogy gerek, ne-de bir grr. Die derman gerek. Olam tapylar Edil sitromon dek satylar bir gn. 7 Tze yl ele bir lukman yl bolsun Nesilsiz ojaklar bolsun nesilli. nelgesiz en, perzentsiz ata kgn gwnlerne insin teselli. 71 enedilim.com

Namut sallanaklar, Namut gujaklar, Tukat ler bolsun jagyl-da-jugul. En her dyzynda bir gyz otursyn Ata dyzynda-da onarak ogul. 8 Alar, yllar edip geiip barar. Ynha ene bir yl gerdene mndi. Gutardy ene bir kalendarymyz Hi mahal, hi mahal dolanmaz indi. Dnde atlyk-da, hasrat-da etik. Bir adam dogular, bir adam lr. mr hem, lm hem alykly eme. Gije gelinr-de, Gndiz gidilr. Dn aglap ins. Gidemizde-de ene agy bilen ugratsyn il-gn. (Tze yly gzel bosagasynda Nen lm hakda olandy, gwn!) 9 Bu gn atlyk gerek, bu gn saz gerek. owhun, glki gerek. aasyn glki! leme inede adam dien zat Bir uly glkden drnmi ilki. Mydam ganymyzda at apsyn glki. Glk dnnle artsyn hasaby. Glk glp, aga aglap bilmese Geim dek kirlrmi adam ynsaby.

72

enedilim.com

10 Ullakan stolmy, Kiijik stol, Uly stanokmy, Kii stanok Hasyny, baynda zhmet eksek-de, Dnde bir postdan okary post ok Adamkrilikden okary post ok. ol u gn, ert i uly posty. Kimde-kim ol posta mynasyp bolsa Hem zni hem-de ilini dosty. Miras bolup gesin nesilden nesle Adamkriligmiz, agy gylygmyz. (u gnki alygmyz biswit gese Biwe bor ertirki aulylygmyz). 11 Grndi Hil atly byllygymyz. Glletsin ol, has-da glletsin ili. I okary sorta mynasyp bolsun Hem Harydy hemem Ynsaby hili. Ol ikisi biri-birine bagly. Ynsap mrrk bolsa, Harydam mrrk Tze yl arzuwym: zhmet adamsy Mrrk ynsap bilen bolmasyn rik.

73

enedilim.com

12 Bir mahalky uly batyrylyga Bu gn talaylyk diip-de bolar. Bir mahalky uly dogruyllyga Bu gn alanylyk diip-de bolar. Batyrylyk bilen dogruyllyga Dwr berr kte tze bir many. Bu gn i ullakan gahrymanylyk Gorap saklamaly ynsan ynsany.

mrme pentahyr! ahyrlygy yn bolan bolsa, Snp, anyp, ene snp, anyp git. Ynsanlyk azgydy u bolan bolsa, Gara ere mp, ykyp, mp git. Hem akyl ber, hem iliden akyl al. Kitapdan dl, gara erden nakyl al. Alan zady demi bilen akyp al, So ene-de eri sdn emip git. Dag oluna, l oluna belet bol, Dag olunda at amaan polat bol. l olunda tirke-tirke bulut bol. Tene grse, dodagyna damyp git. ol agyrdyr: m anylar, ler. Bagtly ollar kynlyk bilen geiler.

74

enedilim.com

el ygyna aglap gitse geiler, Sen kz dek ele gary yyp git. Bagt palansa balygy ilki al: Ylgap baryp saglyk bilen erki al. any bilen uwal-uwal glki al, So tapylar, galan zady zyyp git. Dost palansa ber! diip gyssanma, Aladan so gysgaltma hem gysgalma. Dileg etse gzleri hem gysganma, Birin ber-de, biri bilen oup git. Ha aryk ge, Ha oka ge, Telpek ge Parhy okdur: gese bolar erkek de. ne weli ypbyldama epek de. Ana gonly dik aly doup git. Sorasa adayn kyamat nedir? Erkekler ownasa kyamat odur. Her bay telpekl gomagyn gadyr. B telpegi bir gyaja dayp git. Gzelligi sor bagrya, kene. Slse s, sulmese skenme. Sgi hem gogudyr! Ki knme, z mhri, z kzi goup git.

75

enedilim.com

eip aa: ahyrda e, bada e, Tomusda e, azda, gzde, gyda e. Sgide e, gagyda e, ide e Bir oguldan eilip hem eip git. esin ogul dil bilen dl, i bilen, Sek gr has itirk hu bilen. Aak dl-de, parasatly ba bilen ese ogul gz rahat umup git. Gz srtp merhum en alnyna, Bir aglapdy. Indi beri aglama: z balay eli bilen jalama, Nobatyda mele ere smp git. Dn gelmegi-de nobaty agy, ene lmegi-de nobaty agy. Men die bir zatda nobata gary: Dost nde isln agy gonup git. Baarsa kplgi iine gary, Tanydan dost tutun, atlardan tany. iguli iinden gzleme durmu, Kplk bilen awtobusa mnp git. Kpelsin de rekde myhman ary ii bolsun, arysy dahan. Elbetde, alymam, ahyram hkman. p, ayp, ar tarapa eip git. 76 enedilim.com

ele dostlar bilen gezse birsellem etersi i uly matlaba enlem. Gadamy giden ur! Entekler ellem Hol de-le... a hakynda dymyp git. Haly wagty mezemegin kilime, Diri wagty gyssanmagyn lme. en wagty knmegin ilime Ii kzli ojar aly snp git. ene bir sz (magtanmak dl, wt dl): Mazaryma da oturtmak sargyt dl. Mele eri astynda-da da gyt dl, Bakylyk ol: ol dalara siip git.

Hanhajykkaatlananda geljek gnler, ada ddi geen gnler. (Hanhajykka! Hanhajykka! Salgy berer tejenliler...) ...dgrden gidip baran. mden bir oba yka. Nirde, mama, pylan oba? Hanhajykka! Hanhajykka! Bdresem-de gidip baran. ykar dera, ykar guy. Ajy, sji salkymlardan Dolup otyr dera boy. 77 enedilim.com

Gol uzadar gawun, garpyz. Yza dartar gyzgan, syrkyn. (Biri g borjun zr, Biri alar kne hakyn!) Gidip