Karbon fiyatlandırması Durum ve Eğilimleri Washington DC · PDF fileKarbon...

İçeriğ

inin

Açık

lanm

asın

a İzin

Verilm

iştir

İçeriğ

inin

Açık

lanm

asın

a İzin

Verilm

iştir

İçeriğ

inin

Açık

lanm

asın

a İzin

Verilm

iştir

İçeriğ

inin

Açık

lanm

asın

a İzin

Verilm

iştir

Karbon fiyatlandırması

Durum ve Eğilimleri Washington DC

Eylül 2015

DÜNYA BANKASI GRUBU İklim Değişikliği

Alexandre Kossoy, Grzegorz Peszko, Klaus Oppermann, Nicolai Prytz, Noémie Klein,Kornelis Blok, Long Lam, Lindee Wong, Bram Borkent. 2015. State and Trends of Carbon Pricing 2015 (Eylül), by World Bank, Washington, DC. Doi: 10.1596/ 978-1-4648-0725-1 Lisans: Creative Commons Attribution CC BY 3.0 IGO Bu çeviri, Dünya Bankası tarafından yapılmamış olup, resmi bir Dünya Bankası çevirisi olarak addedilmemelidir. Dünya Bankası bu çevirideki herhangi içerik veya hatadan mesul olmayacaktır.

Karbon fiyatlandırması

Durum ve Eğilimleri Washington DC

Eylül 2015

2015 Bu rapor, Dünya Bankası ve Ecofys tarafından ortaklaşa hazırlanmıştır Dünya Bankası ekibinin liderliğini Alexandre Kossoy ve Grzegorz Peszko yapmıştır. Ekipte aynı zamanda, bu raporun projelendirmesini yapan Klaus Oppermann ve Nicolai Prytz de yer almıştır. Ecofys ekibinde ise Noémie Klein, Kornelis Blok, Long Lam, Lindee Wong ve Bram Borkent yer almıştır.


2

© 2015 Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası / Dünya Bankası 1818 H Street NW, Washington DC 20433 Telefon: 202-473-1000; Internet: www.worldbank.org Bazı hakları saklıdır. 1 2 3 4 17 16 15 Bu çalışma, harici katkılarla Dünya Bankası kadrosunun bir eseridir. Bulgular, yorumlar ve ifade edilen kanaatlerin her zaman, Dünya Bankasının, Yönetim Kurulunun veya temsil etmekte olduğu hükümetlerin görüşlerini yansıtıyor olduğu varsayılmamalıdır. Dünya Bankası, bu çalışmada yer alan verilerin doğruluğunu garanti etmemektedir. Bu çalışmadaki herhangi bir harita üzerinde gösterilen sınırlar, renkler ve diğer bilgiler, herhangi bir bölgenin yasal statüsüne dair Dünya Bankasının herhangi bir muhakemesi ya da bu sınırları kabul ettiği veya onayladığı anlamına gelmemektedir. Burada yer alan hiçbir şey, Dünya Bankasının imtiyazları ve dokunulmazlıkları üzerine getirilen bir sınırlama ya da bunlardan feragat edilmesi niteliğini taşımayacak ya da bu şekilde yorumlanmayacaktır; zira bahsi geçen imtiyazlar ve dokunulmazlıklar özel olarak saklıdır. Haklar ve İzinler

Bu çalışmaya, Creative Commons Attribution 3.0 IGO lisansı (CC BY 3.0 IGO) altında erişilebilmektedir http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/igo. Creative Commons Attribution lisansı altında, aşağıdaki koşullar uyarınca, ticari amaçlar da dahil olmak üzere bu çalışmayı özgürce kopyalayabilir, dağıtabilir, aktarabilir ve uyarlayabilirsiniz: Atıf – Lütfen bu çalışmaya aşağıdaki şekilde atıfta bulununuz: Alexandre Kossoy, Grzegorz Peszko, Klaus Oppermann, Nicolai Prytz, Noémie Klein,Kornelis Blok, Long Lam, Lindee Wong, Bram Borkent. 2015. State and Trends of Carbon Pricing 2015 (Eylül), by World Bank, Washington, DC. (Karbon fiyatlandırması Durum ve Eğilimleri 2015 Eylül, Dünya Bankası). Doi: 10.1596/ 978-1-4648-0725-1 Lisans: Creative Commons Attribution CC BY 3.0 IGO

– Bu çalışmanın çevirisini yaparsanız, lütfen atıfla beraber şu feragatnameyi ekleyiniz: Bu çeviri, Dünya Bankası tarafından yapılmamış olup, resmi bir Dünya Bankası çevirisi olarak addedilmemelidir. Dünya Bankası bu çevirideki herhangi içerik veya hatadan mesul olmayacaktır. Uyarlamalar – Eğer bu çalışmadan bir uyarlama yaratırsanız, lütfen atıfla beraber şu feragatnameyi ekleyiniz: Bu, Dünya Bankası tarafından hazırlanan orijinal bir çalışmanın uyarlamasıdır. Uyarlamada ifade edilen görüşler ve fikirlere ait sorumluluk sadece uyarlamanın yazar veya yazarlarına ait olup Dünya Bankası tarafından bir onaylamaya tabi tutulmamıştır. Üçüncü şahıs içeriği – Dünya Bankası çalışma içinde yer alan içeriğin her bir bileşenine sahip olmayabilir. Bu nedenle Dünya Bankası, çalışmada yer alan herhangi üçüncü şahsa ait ferdi bileşen veya bölümün, adı geçen üçüncü şahısların haklarını ihlal etmeyeceğini garanti etmemektedir. Böylesi ihlallerden kaynaklı istemlerin riski sadece size aittir. Çalışmadaki bir bileşeni yeniden kullanmak istiyorsanız, bu yeniden kullanım için iznin gerekli olup olmadığını belirlemek ve telif hakkı sahibinden izin almak sizin sorumluluğunuzdadır. Bu bileşenlere örnek olarak tablolar, şekiller veya görüntüler verilebilir ancak bunlarla sınırlı olmak zorunda değildir. Haklar ve lisanslara ilişkin tüm sorular için: Yayın ve Bilgi Bölümü (Publishing and Knowledge Division), Dünya Bankası (The World Bank), 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, ABD; faks: 202-522-2625; e-posta: [email protected] . ISBN (elektronik): 978-1-4648-0725-1 DOI: 10.1596/978-1-4648-0725-1 Resim tanıtım bilgileri: sayfa 15: Bay Lukchai Chaimongkon/ iStock/Thinkstock; sayfa 19: Mike_Kiev/iStock/Thinkstock; sayfa 51: Toa55/Shutterstock.com; sayfa 63: omihay/ Shutterstock.com Tasarım: Meike Naumann, Visuelle Kommunikation

http://www.worldbank.org/

http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/igo

mailto:[email protected]

3

Dünya çapında karbon fiyatlandırması için artmakta olan ivme göz önünde bulundurularak,

Karbon fiyatlandırması Durum ve Eğilimleri raporunun 2015 basımı, karbon fiyatlandırması

tasarımı ve uygulamasında görev alan kamu ve özel sektör paydaşlarından oluşan daha geniş

bir kitleyi hedeflemektedir. Bu rapor ayrıca, Paris’te gerçekleşecek olan Taraflar Konferansına

(COP) kadar devam edecek müzakereler için kritik girdiler sağlamaktadır.

Daha önceki basımlarda olduğu gibi rapor, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında girişimler dahil

olmak üzere, dünya çapında mevcut ve gelişmekte olan karbon fiyatlandırma araçlarına ilişkin

güncel bir inceleme sunmaktadır. Ayrıca, mevcut kurumsal karbon fiyatlandırma araçlarına da

genel bir bakış sağlamaktadır.

İklim diyaloglarında ele alınan çok çeşitli konuları daha iyi yansıtmak amacıyla rapor ayrıca

rekabetçilik ve karbon kaçağını, ve bunların karbon fiyatlandırma araçları üzerindeki etkilerini de

analiz etmektedir. Bu rapordan sorumlu olan görev ekibi, gelecek basımlarda araştırılmak üzere

yeni ilgili konular seçmeyi planlamaktadır. Bu konular, örneğin mevcut ve yeni gelişmekte olan

karbon fiyatlandırma araçlarının etkinliği ve bunun nasıl ölçüleceğini içerebilir.

Son olarak bu yılın raporu, katı küresel azaltma hedeflerine ulaşmada uluslararası işbirliğinin

avantajlarının geleceğe yönelik bir değerlendirmesini okuyucu kitlesinin dikkatine sunmaktadır.

Var olan modelleme çalışmalarının gözden geçirilmesi, sera gazı emisyonlarının 2°C iklim

sabitleme hedefi ile tutarlı bir seviyeye azaltılmasına yönelik uluslararası işbirliğine ait maliyet

tasarruf potansiyelleri ve mali akışların boyutlarının nicel ve nitel bir değerlendirmesini

yapmaktadır.

Bu raporun kalitesi ve netliğini sağlamak üzere, iklim ve karbon finans toplumunda yer alan şu

meslektaşlarımızın kıymetli yazılı katkıları ve perspektiflerinden büyük ölçüde faydalanmıştır:

Emilie Alberola, Carter Brandon, Marcos Castro, Alyssa Gilbert, Andries Hof, Pauline Maree

Kennedy, Thomas Kerr, Grant Kirkman, Benoît Leguet, Alexios Pantelias, Jayoung Park, Ian

Parry, Paul Steele, Massimo Tavoni, Adam Whitmore ve Peter Zapfel.

Ayrıca, bu raporun geliştirilmesi sırasında işbirlikleri ve anlayışlarını bize sunanlara da

teşekkürlerimizi iletmeyi borç biliriz: Marion Afriat, Soffia Alarcon-Diaz, Marco Aurélio dos Santos

Araujo, Adrien de Bassompierre, Nils Axel Braathen, Stefanie Bradtner, Pieter van Breevort, Kurt

van Dender, Guy Ğundas, Maxime Durande, Jane Ebinger, Monica Paola Echegoyen Lopez,

Marianne Fay, Shari Friedman, Camille Funnell, Daniela Goehler, Pierre Guigon, Thomas Forth,

Shari Friedman, Isabel Hagbrink, Ferry van Hagen, Kelley Hamrick, Takashi Hongo, Matthieu

Jalard, Maria Kolos, Franck Lecocq, Pedro Martins Barata, Frank Melum, Sarah Moyer,

Samantha Mullender, Christian Nabe, Meike Naumann, Yeni Zelanda Çevre Bakanlığı, Norveç

Maliye Bakanlığı, Inge Pakulski, Baptiste Perrissin-Fabert, Simon Quemin, Ulrika Raab, Venkata

Ramana Putti, Kate Rich, Juan Pedro Searle, Igor Shishlov, Bianca Sylvester, Manasvini

Vaidyula, Detlef van Vuuren, Jessica Wade Murphy, Xueman Wang, John Ward, Carsten

Warnecke, Vikram Widge, Qian Wu, Liu Ying ve Menggeng Zhu.

Ayrıca, Grzegorz Peszko’nun 3. Bölümü yazmak üzere fazlasıyla faydalanmış olduğu, karbon

kaçağına ilişkin yakında çıkacak olan teknik raporu hazırlamış olan Piyasa Hazırlıklılığı ve Canlı

Ekonomi Ortaklığının sağladığı destek için teşekkür ederiz.

4

KISALTMALAR

VE AKRONİMLERİN

LİSTESİ

°C Santigrat Derece

A / AAU Atanan Emisyon

AB Avrupa Birliği

AB ETS Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi

ABD Amerika Birleşik Devletleri

ADB Asya Kalkınma Bankası

ADP Arttırılmış Faaliyet için Durban Platformunda Özel Amaçlı Çalışma Grubu

ARB Hava Kaynakları Kurulu

B / BCA Sınırda karbon Düzenlemesi

C / CCER Çin Onaylı Emisyon Azaltması

CCR Maliyet Çevreleme Rezervi

CCS Karbon Tutma ve Depolama

CDM Temiz Kalkınma Mekanizması

CDP Karbon Açıklama Projesi

CER Onaylı Emisyon Azaltması

Ci-Dev Gelişim için Karbon Girişimi

CMP Kyoto Protokolü Taraflarının Toplantısı olarak görev gören Taraflar Konferansı

CO2 Karbon Dioksit

CO2e Karbon Dioksit Eşdeğeri

COP Taraflar Konferansı

CP1 Kyoto Protokolü altındaki İlk Taahhüt Dönemi

CP2 Kyoto Protokolü altındaki İkinci Taahhüt Dönemi

CPM Karbon Fiyatlandırma Mekanizması

D / DNA Atanmış Ulusal Kuruluş

E / EBRD Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası

ERU Emisyon Azaltma Birimi

ETS Emisyon Ticaret Planı

F / FCPF Orman Karbon Ortaklığı Tesisi

FSB Sabit Sektör Kıyaslaması

FVA Çeşitli Yaklaşımlara yönelik Çerçeve

5

G / GHG Sera gazı

GSYİH Gayrı Safi Yurt içi Hasıla

Gt Gigaton

GtCO2e Gigaton Karbon Dioksit Eşdeğeri

I / ICAO Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı

ICAP Uluslararası Karbon Eylem Ortaklığı

IEA Uluslararası Enerji Kurumu

IET Uluslararası Emisyon Ticareti

INDC Amaçlanan Ulusal olarak Belirlenmiş Katkı

IPCC Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli

J / JI Ortak Uygulama

L / LIMITS Düşük iklim etki senaryoları ve gerekli sıkı emisyon kontrol

stratejilerinin getirileri

LPG Sıvılaştırılmış Petrol Gazı

M / MRV İzleme, Raporlama ve Doğrulama

Mt Megaton

MtCO2e Megaton Karbon Dioksit Eşdeğeri

MW Megawatt

N / NAMA Ulusal olarak Uygun Görülmüş Azaltım Eylemi

NDRC Çin Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu

NMM Yeni Piyasaya Dayalı Mekanizma

NZ-AAU Yeni Zelanda Kökenli Atanan Emisyon

NZ ETS Yeni Zelanda Emisyon Ticaret Planı

NZU Yeni Zelanda Birimi

O / OBA Üretime dayalı Tahsis

OECD Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı

P / PBL Planbureau voor de Leefomgeving (Hollanda Çevre Değerlendirme Kurumu)

PMR Piyasa Hazırlıklılığı için Ortaklık

PoA Faaliyetler Programı

ppm Milyondaki parça adedi

6

R / RBF Sonuçlara dayalı Finansman

REDD Ağaç Kesimi ve Orman Bozunmasından kaynaklı Emisyonların Azaltılması

REDD+ Sürdürülebilir orman yönetimi, ormanların korunumu ve karbon

yutaklarının arttırılmasını dahil ederek REDD’in genişletilmesi

RGGI Bölgesel Sera Gazı Girişimi

S / SBSTA Bilimsel ve Teknolojik Tavsiye için Yan Kurum

sCER İkincil Onaylı Emisyon Azaltması

T / t Ton (aksi belirtilmediği sürece bu raporda “ton”, 1 metrik ton, yani 1.000 kg’a

tekabül etmektedir)

tCO2 Ton Karbon Dioksit

tCO2e Ton Karbon Dioksit Eşdeğeri

U / UK Birleşik Krallık (İngiltere)

UN (BM) Birleşmiş Milletler

UNDP Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

UNEP Birleşmiş Milletler Çevre Programı

UNFCCC İklim Değişikliğine dair Birleşmiş Milletler Çerçeve Anlaşması

US EPA Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Kuruluşu

V / VCS Doğrulanmış Karbon Standardı

Y / y Yıl

7

İÇİNDEKİLER

Kısaltmalar ve akronimlerin listesi 4

İdari özet 10

1 / Giriş 15

2 / Dünya çapında mevcut ve yeni çıkan karbon 19

fiyatlandırma araçları

2.1 Genel bakış, yakın zamanlı gelişmeler ve yeni çıkan eğilimler 20

2.1.1 Karbon fiyatlandırma araçlarına küresel bakış 20

2.1.2 Yakın zamanlı gelişmeler ve yeni çıkan eğilimler 26

2.2 Uluslararası karbon fiyatlandırma araçları 31

2.2.1 UNFCCC kapsamında uluslararası karbon fiyatlandırması 31

2.2.2 UNFCCC dışında uluslararası karbon fiyatlandırması 37

2.3 Bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında

karbon fiyatlandırma araçları 40

2.4 Kurumsal karbon fiyatlandırması 48

3 / Rekabetçilik ve karbon kaçağı 51

3.1 Karbon fiyatlandırmasının rekabetçilik üzerindeki 53 etkisinin analizi

3.2 Karbon fiyatlandırmasının rekabetçilik üzerindeki 54 olumlu etkileri

3.3 Karbon fiyatlarının rekabetçilik üzerindeki olumsuz etkisi; 56

karbon kaçağı

3.4 Karbon kaçağı riski nasıl değerlendirilir? 58

3.5 Hangi firmalar ve ne zaman kaçağı önlemek için yardıma 59

ihtiyaç duyar?

3.6 Maruz kalan ve hassas sektörlere nasıl yardım edilebilir? 60

3.6.1 Entegre yardım tedbirleri 60

3.6.2 Tamamlayıcı kaçak azaltım tedbirleri 62

3.6.3 Hedefli ve etkin kaçak yardım tedbirlerinin sağlanması 62

4 / Azaltım konusunda uluslararası işbirliği 63

4.1 İklim azaltımına dair işbirliği için teşvikler 65

4.2 İşbirliği faydalarının gerçekleştirilmesi 69

Ek I – Kur oranları 73

Ek II – Kaçak riskini azaltmak için entegre yardım 74

tedbirleri Terimler Sözlüğü 80

8

Tablolar / 1 Kyoto Protokolü altında mekanizmalar için piyasa ve politika 36

güncellemesi ve UNFCCC altındaki yeni mekanizmalar

2 Uluslararası işbirliğinden elde edilen küresel maliyet 67

tasarruflarına dair literatür incelemesi

3 1 Ağustos 2015 itibariyle döviz kur oranları 73

4 Çeşitli kaçak yardım tedbirlerinin artıları ve eksileri 74

5 Ücretsiz tahsis yaklaşımları ve bunların bir firmanın üretim 75

ve emisyon yoğunluğu ile ilişkisi

Şekiller / 1 Mevcut, yeni çıkan ve potansiyel bölgesel, ulusal ve 11

bölgesel ya da şehir bazında karbon fiyatlandırma

araçlarına genel bakış (ETS ve vergi)

2 Halihazırda uygulamaya geçirilmiş veya programa alınmış 12

bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon

fiyatlandırma araçları: kapsanan küresel GHG

emisyonlarının payı

3 Mevcut karbon fiyatlandırma araçlarındaki fiyatlar 13

4 Mevcut, yeni çıkan ve potansiyel bölgesel, ulusal ve 22

bölgesel ya da şehir bazında karbon fiyatlandırma

araçlarına genel bakış (ETS ve vergi)

5 Halihazırda uygulamaya geçirilmiş veya programa alınmış 23

bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon

fiyatlandırma araçları: kapsanan küresel GHG

emisyonlarının payı

6 Mevcut karbon fiyatlandırma araçlarındaki fiyatlar 24

7 Karbon fiyatlandırma araçlarında karbon fiyatı ve 25

emisyonlarının kapsanması

8 Sunulan INDC’ler 32

9 2020’ye kadar potansiyel CER arzı 35

10 Yıllık ve kümülatif CER ve ERU piyasaya sürümü, ikincil 37

CER fiyatları (sol) ve gönüllü denkleştirme piyasaya

sürümü ve fiyatları (sağ)

9

11 Sektörel kapsam ve kapsanan GHG emisyonları ile birlikte 41

uygulamaya geçirilmiş veya programa alınmış karbon


12 Şirketler tarafından CDP’ye açıklanmış ortalama 48

dahili karbon fiyatının fiyat aralığı

13 Emisyon kaçağını aktarmanın üç kanalı 57

14 Karbon kaçağının tahmin edilen ve nihai değerlendirmeleri 58

15 2030 itibariyle on bölge için uluslararası işbirliğinin 68

olmaması durumundaki azaltım maliyetleriyle karşılaştırmalı

olarak uluslararası işbirliğinden elde edilecek maliyet

tasarruflarının gösterimi

16 2030 itibariyle küresel en az maliyetlerde 2°C hedefine 72

uygun GHG azaltımına ulaşabilmek için gereken yaklaşık

bölgesel mali akışların gösterimi

Kutular / 1 Sayılarla karbon fiyatlandırması 21

2 Emisyon ticareti sistemleri ve karbon vergileri 27

3 Kamu bütçesini desteklemek üzere birer araç olarak karbon 30

vergileri ve ETS’ler

4 Küresel bir sanayi için küresel piyasaya dayalı tedbir 39

5 Bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon 47

fiyatlandırma araçlarında bazı seçilen değişikliklerin özeti

6 Karbon fiyatlandırmasına ilişkin İklime Önem Verilmesi 49

anketinden başlıca sonuçlar

7 Karbon kaçağının farklı kanalları 57

8 Karbon fiyatlandırma araçlarının birbirine bağlanması 70

10

İdari özet

Paris iklim değişikliği konferansına geri sayım

devam ederken, karbona bir fiyat biçmeye yönelik

ivmenin arttığını gösteren net deliller mevcuttur.

Dünya çapında karbon fiyatlandırmasındaki

büyüme kayda değer olmuştur. Ocak 2012’den bu

yana, halihazırda uygulamaya geçirilmiş veya

uygulamaya geçirilmek üzere programa alınmış

olan karbon fiyatlandırma araçlarının sayısı

neredeyse iki katına çıkarak 20’den 38’e

yükselmiştir. Ayrıca karbon fiyatlandırması

kapsamında yer alan emisyonların payı da, son on

yıl içerisinde üç kat artış sergilemiştir.

Günümüzde, yaklaşık 40 ulusal yetki alanı ve

20’nin üzerinde şehir, eyalet ve bölge – küresel sera

gazı (GHG) emisyonlarının neredeyse dörtte birini

temsil eden bir toplam alan – karbona bir fiyat

biçmektedir (Şekil 1). Bir arada karbon

fiyatlandırma araçları, bu yetki alanlarındaki

emisyonların yaklaşık yarısını kapsamaktadır ve bu

da yaklaşık 7 Gigaton karbon dioksit eşdeğeri

(GtCO2e) ya da küresel emisyonların yaklaşık

yüzde 12’si etmektedir (bkz. Şekil 2).

Bugüne dek Çin ve Amerika Birleşik Devletleri,

karbon fiyatlandırma araçları ile kapsanan en fazla

emisyon hacmine sahip iki ülke olmuştur. Çin’de,

karbon fiyatlandırma araçları 1 GtCO2e’yi

kapsarken, Amerika Birleşik Devletlerinde 0,5

GtCO2e’yi kapsamaktadır. Çin, ulusal emisyon

ticareti sistemine (ETS) geçme niyetini açıklamıştır.

Halihazırda yedi adet pilot ETS’si bulunmaktadır

ve bunlar bir arada, hacim itibariyle dünyadaki en

büyük ulusal karbon fiyatlandırma girişimini teşkil

etmektedir. Avrupa Birliği Emisyon Ticareti

Sistemi (AB ETS), emisyonların yaklaşık 2

GtCO2e’sini kapsamakta olup, en büyük tek

uluslararası karbon fiyatlandırma aracı olma sıfatını

taşımaya devam etmektedir.

Bu yıl içerisinde şimdiye dek Kore Cumhuriyeti bir

ETS’yi devreye sokmuş, Kaliforniya ve Québec’in

üst sınır ticareti planları, GHG emisyon

kapsamlarını, ulaştırma yakıtını da dahil ederek

yaklaşık yüzde 35’ten 85’e genişletmiştir. Ayrıca

Ontario, Kaliforniya ve Québec’in programlarıyla

bağlantısı olan bir ETS’yi uygulamaya geçirme

niyetini açıklamıştır. AB ETS’de önemli bir yapısal

reform, 2019’da uygulamaya geçirilmek üzere

onaylanmış ve 2020’den sonra AB ETS’nin revize

edilmesine yönelik bir teklif sunulmuştur. Bu

değişikliklerin, AB ETS’yi makroekonomik

koşullardaki ani değişikliklere karşı daha dirençli

kılması ve AB ETS’nin önümüzdeki on yıllık

süreçte maliyete etkin emisyon azaltımlarını

sağlamasına yardım etmesi beklenmektedir.

2015’deki gelişmeler, Hubei ve Çongçing’deki (iki

adet Çinli yetki alanı) iki adet yeni bölgesel ya da

şehir bazında ETS’nin uygulamaya geçirilmesi,

Fransa ve Meksika’da karbon vergilerinin

getirilmesi ve Şili’de yeni vergi mevzuatının kabul

edilmesi gibi 2014’teki dönüm noktalarının ayak

izlerini takip etmektedir. Bu yılda ayrıca, karbona

dahili fiyat ataması kullanan şirket sayısında artış

gözlenmiştir.

11

Şekil 1. Mevcut, yeni çıkan ve potansiyel bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon fiyatlandırma araçlarına genel bakış (ETS ve vergi)

ALBERTA MANITOBA

ONTARIO İZLANDA KAZAKİSTAN KORE

İNGİLİZ AB UKRAYNA CUMHURİYETİ KOLUMBİYASI

QUÉBEC WASHINGTON

OREGON JAPONYA

KALİFORNİYA RGGI

TÜRKİYE ÇİN

MEKSİKA

TAYLAND

BREZİLYA

RIO DE JANEYRO

SAO PAULO

YENİ ŞİLİ GÜNEY AFRİKA ZELANDA

NORVEÇ İSVEÇ DANİMARKA FİNLANDİYA KORE CUMHURİYETİ

İNGİLTERE ESTONYA İRLANDA LETONYA PEKİN KYOTO POLONYA TIANJIN SAITAMA TOKYO PORTEKİZ HUBEI

ŞANGHAY ÇONG- ÇING GUANGDONG TAYVAN FRANSA SLOVENYA ŞENZEN İSVİÇRE Karbon fiyatlandırma araçları cetveli ETS uygulanıyor veya programa ETS ve karbon vergisi uygulanıyor veya

alınmış programa alınmış

Karbon vergisi uygulanıyor veya ETS uygulanıyor veya programa alınmış, programa alınmış vergi düşünülüyor

ETS veya karbon vergisi düşünülüyor Karbon vergisi uygulanıyor veya programa alınmış, ETS düşünülüyor

Daireler, bölgesel ya da şehir bazında yetki alanlarını temsil etmektedir. Daireler, karbon fiyatlandırma aracının boyutunu temsil etmemektedir; sadece bölgesel ya da şehir bazında bölgeleri (büyük daireler) ve şehirleri (küçük daireleri) göstermektedir.

Ulusal düzeyde Bölgesel ya da şehir bazında Not: Karbon fiyatlandırma araçları, mevzuat yoluyla resmi olarak kabul edilip resmi, planlanmış bir başlangıç tarihine sahip oldukları anda uygulamaya geçirmek için “programa alınmış” olarak addedilmektedir.

12

Kü

rese

l G

HG

em

isyo

nla

rın

ın p

ayı

Şekil 2. Halihazırda uygulamaya geçirilmiş veya programa alınmış bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon fiyatlandırma araçları: kapsanan küresel GHG emisyonlarının payı %14 37 38 %12 36 35 %10 31

%8 23 %6

14 15 18 20 %4 9 10 %2 Uygulamaya geçirilen araç adedi %0 2 4 5 6 7 8

Finlandiya karbon vergisi (1990 ) İsviçre karbon vergisi (2008 ) Şenzen Pilot ETS (2013 )

Polonya karbon vergisi (1990 ) RGGI (2009 ) Şanghay Pilot ETS (2013 )

İsveç karbon vergisi (1991 ) İrlanda karbon vergisi (2010 ) Pekin Pilot ETS (2013 )

Norveç karbon vergisi (1991 ) İzlanda karbon vergisi (2010 ) Tianjin Pilot ETS (2013 )

Danimarka karbon vergisi (1992 ) Tokyo CaT (2010 ) Guangdong Pilot ETS (2013 )

Letonya karbon vergisi (1995 ) Saitama ETS (2011 ) Hubei Pilot ETS (2014 )

Slovenya karbon vergisi (1996 ) Kyoto ETS (2011 ) Çongçing Pilot ETS (2014 )

Estonya karbon vergisi (2000 ) Kaliforniya CaT (2012 ) Fransa karbon vergisi (2014 )

AB ETS (2005 ) Avustralya CPM (2012 - 2014) Meksika karbon vergisi (2014 )

Alberta SGER (2007 ) Japonya karbon vergisi (2012 ) Kore ETS (2015 )

İsviçre ETS (2008 ) Québec CaT (2013 ) Portekiz karbon vergisi (2015 )

Yeni Zelanda ETS (2008 ) Kazakistan ETS (2013 ) Güney Afrika karbon vergisi (2016 )

BC karbon vergisi (2008 ) UK karbon fiyat tabanı (2013 ) Şili karbon vergisi (2017 )

Not: Sadece bir ETS veya karbon vergisinin devreye sokulması veya devreden çıkartılması gösterilmektedir. Emisyonlar, 2012’deki küresel GHG emisyonlarının payı olarak verilmiştir. Küresel, bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında GHG emisyonlarındaki yıllık değişiklikler, grafikte gösterilmemektedir. Şehir düzeyinde Kyoto ETS’nin kapsamına dair verilere ulaşılamamıştır; bu yüzden kapsamı sıfır olarak gösterilmiştir.

13

…

…

Şekil 3. Mevcut karbon fiyatlandırma araçlarındaki fiyatlar

ABD$140/ tCO2e 130 İsveç karbon vergisi 64 Finlandiya karbon vergisi

(ulaştırma yakıtları) 62 İsviçre karbon vergisi ABD$60/ tCO2e 52 Norveç karbon vergisi (üst) 48 Finlandiya karbon vergisi

(ısıtma yakıtları)

ABD$40/ tCO2e 36 Tokyo CaT

ABD$20/tCO2e 28 İngiltere karbon fiyat tabanı 25 Danimarka karbon vergisi 23 BC karbon vergisi İsviçre ETS, 22 İrlanda karbon vergisi Kore ETS, 9 ABD$20/ AB ETS tCO2e 8 İzlanda karbon vergisi 19 Slovenya karbon vergisi Pekin Pilot ETS RGGI 7 16 Fransa karbon vergisi 6 Portekiz karbon vergisi 13 Kaliforniya CaT, Québec CaT Şenzen Pilot ETS, 12 Alberta SGER Yeni Zelanda ETS 5 4 Hubei Pilot ETS 9 Letonya karbon vergisi

8 Meksika karbon vergisi (üst) 7 Norveç karbon vergisi (alt) 3

6 Tianjin Pilot ETS Guangdong Pilot ETS 5 2 Çongçing Pilot ETS 4 Kazakistan ETS, 3 Meksika karbon vergisi (alt) Estonya karbon vergisi

2 Polonya karbon vergisi <1 Şanghay Pilot ETS, <1 Japonya karbon vergisi

US0$/ tCO2e

Bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon

fiyatlandırma araçlarının 2015 yılındaki birleşik

değerinin, küresel olarak ABD$50 milyar’ın biraz altında

olduğu tahmin edilmektedir ve bunun neredeyse yüzde

70’i (yaklaşık ABD$34 milyar), ETS’lere, kalanı ise

(yaklaşık yüzde 30) karbon vergilerine atfedilmektedir.

Mevcut karbon fiyatları fazlasıyla değişkenlik

göstermektedir – tCO2e başına ABD$1’dan başlayarak

tCO2e başına ABD$130’a kadar değişebilmektedir (bkz.

Şekil 3). Emisyonların büyük çoğunluğu (yüzde 85),

tCO2e başına ABD$10’ın altında bir fiyata sahiptir ve bu,

bilim adamları tarafından tavsiye edilen 2°C iklim

sabitleme hedefini sağlamak için ekonomik modellerin

gerekli olduğunu tahmin ettiği fiyatın önemli ölçüde

altında kalmaktadır.

Not: 1 Ağustos 2015’teki nominal fiyatlar sadece gösterim amaçlı verilmiştir. Karbon Fiyatlandırma Gözlemi 2015’te verilen şekiller, 1 Ağustos 2015’e göre güncellenmiştir. Karbon Fiyatlandırma Gözlemine göre farklılıklar, fiyatlar ve döviz kurlarındaki gündelik değişimler yüzündendir. Fiyatlar, karbon fiyatlandırma araçları arasında pek karşılaştırılabilir nitelikte değildir çünkü kapsanan sektör sayısı ve tatbik edilen tahsis yöntemlerindeki farklılıklar, özel muafiyetler ve farklı telafi yöntemlerinin kullanımı bu karşılaştırmayı zorlaştırmaktadır.

14

Karbon fiyatlandırması gittikçe artan bir şekilde

şirketler tarafından dahili olarak işletme ve yatırım

stratejisinin analiz edilmesine yönelik bir araç

olarak kullanılmaktadır. Bu karbon fiyatlarının bir

kısmı, zorunlu karbon fiyatlandırma araçlarındaki

mevcut fiyat seviyelerinin ciddi ölçüde üzerindedir.

Dahili karbon fiyatlandırması, ticari işletmelerde

şart koşulan karbon fiyatı üzerindeki mevcut veya

potansiyel etkiyi değerlendirmeye yönelik bir risk

yönetim stratejisinin bir parçasını oluşturmaktadır.

Düşük karbonlu yatırımlarda maliyet tasarruflarını

ve gelir fırsatlarını tespit edip kıymetlendirmek için

bir yöntem olarak da kullanılır.

Parçalı karbon fiyatlandırma araçlarının bulunduğu

bir dünyada, karbon fiyatlandırmasının bazı yurtiçi

sanayi sektörlerinin uluslararası rekabetçiliği

üzerindeki potansiyel etkisi bir endişe

oluşturmaktadır. Karbon fiyatı sinyalleri güçlüyse

ve iklim politikalarının sıkılığı yetki alanları

arasında ciddi farklar gösteriyorsa karbon kaçağı

riski oldukça gerçektir.

Ancak rapor, var olan araştırmalara dayalı olarak

karbon kaçağının – şirketin kendi üretimlerini

ve/veya yatırımlarını, emisyon maliyetlerinin daha

düşük olduğu yetki alanlarına kaydırmaları ve

böylece oradaki emisyonları arttırmaları şeklinde

tanımlanan olgu – kayda değer bir ölçüde

gerçekleşmemiş olduğunu tespit etmiştir. Bu risk

sadece sınırlı sayıda maruz kalan sektörü, aslen

hem emisyon hem de ticari faaliyet açısından yoğun

olan sektörleri etkiliyor gibi gözükmektedir. Bu

risk, ücretsiz tahsisler, muafiyetler, indirimler ve

sınırda düzenleme tedbirleri ve ayrıca özel

tamamlayıcı tedbirler, örneğin mali yardım, gibi

politika tasarım bileşenleri sayesinde etkin şekilde

yönetilebilir.

Gittikçe daha fazla ülke iklim değişikliğini önlemek

için somut eylemler gerçekleştirmeye başladıkça

karbon kaçağı riski azalır. Karbon fiyatlandırma

araçları ve iklim finansı sayesinde uluslararası

işbirliği, karbon fiyatlandırma sinyallerindeki

mevcut asimetriyi gidermek, rekabetçilik

üzerindeki etkileri hakkındaki endişeleri azaltmak

ve şirketlerin korunmasına yönelik ihtiyacı ortadan

kaldırmak konusunda yardımcı olabilir. Bu şartlar

altında karbon fiyatları – özellikle yenilikçi, düşük

karbonlu firmalara fayda sağlayarak ve emisyon

açısından yoğun sanayilerde etkinliği en az olan

firmaların teknik yükseltilmesi ya da piyasadan

çıkışlarını destekleyerek – ekonomilerin

performansını iyileştirmekte kullanılabilir. Bu,

ekonominin toplam verimliliğini iyileştirecektir.

Karbon kaçağı riskini azaltmaya ek olarak ülkeler

arasındaki işbirliği, tek başına alınan yurtiçi

eylemlere kıyasla 2°C iklim sabitleme hedefine

ulaşmanın toplam maliyetini önemli ölçüde

azaltabilir zira ülkeler böylece kimin emisyon

azaltmalarını üstleneceği ve kimin bunlar için

ödeme yapacağını seçmede daha esnek olabilirler.

Ayrıca söz konusu işbirliği, düşük gelirli

ülkelerdeki düşük karbonlu gelişimi güdebilir zira

bu ülkelerin bazıları ekonomilerini modernize

etmek, düşük karbonlu sektörlerde iş imkânları

yaratmak ya da sürdürülebilir bir şekilde fakirliği

azaltmak için gerekli kaynaklara sahip olmayabilir.

Uluslararası işbirliği sayesinde, belli bir emisyon

azaltma hedefiyle bağlantılı küresel maliyetler

azaltılabilir ya da belli bir maliyetle daha büyük

azaltım hedefine ulaşılabilir, ve gelişim açıkları

daraltılabilir.

Ekonomik modellerden elde edilen tahminlere göre,

işbirliği sayesinde mali transferler 2030 itibariyle

yılda 100–400 milyar ABD$’ına ulaşabilir,

muhtemelen 2050 yılına gelindiğinde 2 trilyon

ABD$’ına çıkabilir. Transferlerin boyutu kamu

sektörü harcama seviyesinin üzerinde olacaktır ve

araçların bir karışımı üzerinden kanalize edilmesi

gerekecektir. Bunlar arasında ETS, karbon vergisi,

denkleştirmeler gibi karbon fiyatlandırma araçları

ve bunların kombinasyonları ile bağlantıları, ve

ayrıca sonuçlara dayalı iklim finansının

varyasyonları gibi yenilikçi hibrit araçlar da yer

almaktadır. İklim finansı ve karbon fiyatlandırma

araçları, bu mali transferleri desteklemekte ve

işbirliğinin iklim değişikliğini azaltmasına olanak

sağlamasında elzem olacaktır.

15

Bölüm

Giriş

16

1 / Giriş

2014 yılı, kayıt tutmanın başladığı zamandan bu

yana en sıcak yıl olmuştur1 ve sıcaklıklar şu anda,

sanayileşme öncesi seviyelerinin 0,8°C

üzerindedir.2

Isı ve yağıştan kuraklık ve siklon

faaliyetine, aşırı meteorolojik olayların sıklığı

artmış,3

meskun mahaller, mahsuller, yiyecek, su ve

enerji güvenliği üzerinde olumsuz etkilerini

göstermiştir. Bu durumun, insanların yaşamları ve

refahı üzerinde yarattığı riskin, küresel sera gazı

(GHG) emisyonları eğiliminin kontrol edilmeden

bırakılması halinde çok daha yüksek olması

beklenmektedir. Uzmanlar, ortalama küresel

sıcaklık artışının 2°C’nin altında kalması halinde en

şiddetli iklim etkilerinin önlenebileceği

görüşündedirler.

Bu hedefe ulaşılmasını mümkün kılmak için tüm

GHG emisyonlarında ciddi bir azalma sağlanması

gerekmektedir. 2012’deki toplam 54 gigatonluk

karbon dioksit eşdeğeri (GtCO2e) seviyesine

kıyasla, GHG emisyonlarının 2050 yılına kadar 32

GtCO2e kadar azaltılması gerekmektedir.4

Uluslararası toplum, ülkeler tarafından bugüne dek

ifade edilen gayret düzeyini, tehlikeli iklim

değişikliğini önlemek için gerçekte gereken düzeye

çıkartabilmek konusunda ciddi bir zorlukla karşı

karşıyadır.

Önümüzdeki 35 yıl içerisinde, küresel, düşük

karbonlu bir enerji sistemine geçmek için yaklaşık

40 trilyon ABD$ ilave yatırım gerekecektir.5 İklim

Değişikliğine dair Birleşmiş Milletler Çerçeve

Anlaşması (UNFCCC) kapsamında yürütülen resmi

iklim müzakerelerinin ötesinde, gereken

değişikliklere ilişkin destek, çok çeşitli aktörlerden

gelmektedir,6

kamu ve özel sektör finansı da

gittikçe artan önemli bir rol oynamaktadır. İklim

değişikliği azaltımı ve uyarlamayla ilişkili

günümüzdeki mali akışlar, küresel olarak yaklaşık

343–385 milyar ABD$/yıl tutmakta olup bu

rakamın çoğu azaltım gayretlerine yöneliktir.7

Ancak iklimi sabitlemek için bu kaynakların

arttırılması ve yatırım kalıplarının değişmesi

gerekmektedir.

16

1 Sıcaklık kaydı tutma işlemi 1880 yılında başlamıştır (Kaynak: NOAA Ulusal İklimsel Veri Merkezi, Küresel Analiz – Yıllık 2014, en son

erişim tarihi: 28 Nisan 2015, https://www.ncdc.noaa.gov/sotc/global/2014/13 ) 2 Dünya Bankası, Sıcaklığı Azaltın: Yeni İklim Normalleriyle Uğraşılması, 2014.

3 Dünya Bankası, Sıcaklığı Azaltın: Yeni İklim Normalleriyle Uğraşılması, 2014.

4 UNEP, bu hedef için gereken medyan emisyon seviyesinin 2030 yılında 42 GtCO2e ve 2050’de 22 GtCO2e olduğunu ifade etmektedir.

Kaynak: UNEP, Emisyon Açığı Raporu 2014. IPCC’ye göre, sıcaklık değişikliğinin 2°C altında tutulabilmesi konusunda muhtemel bir olanağa sahip olabilmek için küresel emisyonların 2050 yılında, 2010 seviyelerine kıyasla %40-70 oranında azaltılması gerekmektedir. Kaynak: IPCC, İklim Değişikliği 2014: İklim Değişikliğinin Azaltımı –Politika Yapıcılar için Özet, 2014. 5 İlave yatırım, olağan ticari işler senaryosunda yatırım yapılması beklenen tutar olan 318 trilyon ABD$’ının üzerinde gereken miktardır.

Kaynak: Uluslararası Enerji Kurumu, Enerji Teknoloji Perspektifleri 2015, 2015. 6 UNEP, Bölgesel ya da şehir bazında aktörler ve işletmelerin iklim taahhütleri: Emisyon azaltma etkilerinin nicel değerlendirmesi, 2015.

7 IPCC, İklim Değişikliği 2014: İklim Değişikliğinin Azaltımı –Politika Yapıcılar için Özet, 2014.

https://www.ncdc.noaa.gov/sotc/global/2014/13

17

Karbondan arındırılmış bir ekonomiye geçişte,

karbon fiyatlandırmasının asli rolüne dair hem

hükümetler hem de işletmeler arasında artmakta

olan bir fikir birliği söz konusudur. GHG

emisyonlarına yeterli bir fiyat getirilmesi, yakıt

olarak kömürden doğal gaza geçiş, yenilenebilir

enerji konuşlandırması, enerji verimliliği

tedbirlerinin benimsenmesi ve sanayide düşük

karbonlu teknolojilerin kullanılması gibi çeşitli

eylemleri desteklemek için gereken mali yatırımları

mobilize etmeye yardımcı olur.

Hükümetler için karbon fiyatlandırması, emisyon

azaltımı sağlanmasına yönelik bir araçtır ve aynı

zamanda bir gelir kaynağıdır, ve bu da,

günümüzdeki bütçesel kısıtların yer aldığı

ekonomik çevrede özel bir önem taşımaktadır.

İşletmeler, zorunlu karbon fiyatlarının işlemleri

üzerindeki etkisini değerlendirmek ve potansiyel

maliyet tasarrufu ile gelir fırsatlarını tespit etmek

üzere bir araç olarak dahili karbon fiyatlandırmasını

kullanmaktadır. Son olarak, uzun vadeli

yatırımcılar, iklim değişikliği politikalarının yatırım

portföyleri üzerindeki potansiyel etkisini analiz

etmek için karbon fiyatlandırmasını kullanmaktadır,

böylece yatırım stratejilerini yeniden değerlendirip,

sermayelerini düşük karbonlu veya iklim açısından

güvenli faaliyetlere yeniden tahsis

edebilmektedirler.

Geçtiğimiz yıl içerisinde, operasyonel

deneyimlerden edinilen derslere dayalı olarak yeni

karbon fiyatlandırma araçları piyasaya çıkartılmıştır

ve var olanlarda evrim sürecinden geçmektedir. Bu

var olan ve yeni araçlar, ve ayrıca karbon

fiyatlandırması eğilimleri, 2. Bölümde ele

alınmaktadır. Bu raporun amaçları için karbon

fiyatlandırması terimi, GHG emisyonlarına açık bir

fiyat8

koyan girişimlerden bahsetmek için

kullanılmaktadır. Bu girişimler, sadece emisyon

ticaret sistemlerini (ETS’ler), karbon vergilerini,

denkleştirme mekanizmalarını, ve sonuçlara dayalı

finansı (RBF) değil aynı zamanda şirketler

tarafından belirlenen dahili karbon fiyatlarını da

içermektedir. Bu kapsam göz önünde

bulundurularak, GHG emisyonları üzerine dolaylı

fiyat koyan diğer politikalar – örneğin fosil yakıt

sübvansiyonlarının kaldırılması, enerji

vergilendirmesi, yenilenebilir enerji için destek ve

enerji verimlilik sertifikası ticareti – dahil değildir.

Bu araçlarda gözlemlenen karbon fiyatları,

ABD$1/tCO2e’nin altından $ABD130/tCO2e’ye

kadar değişerek kendi aralarında ciddi farklılık

göstermektedir. Emisyonların büyük çoğunluğuna

(yüzde 85’ine), ABD$10/tCO2e’nin altında fiyat

biçilmektedir ve bu, bilim adamları tarafından

tavsiye edilen 2°C iklim sabitleme hedefini

sağlamak için ekonomik modellerin gerekli

olduğunu tahmin ettiği fiyatın önemli ölçüde altında

kalmaktadır. Karbon fiyatlandırmasının dünya

çapında homojen olarak uygulamaya geçirilmemiş

olması nedeniyle, etkilenen sanayilerin karşı

karşıya kaldığı kilit sorunlardan biri karbon

kaçağıdır – üretim ve ilişkili emisyonların, eşdeğer

politikaları yürürlüğe koymamış olan yetki

alanlarına kayması durumudur bu. 3. Bölüm bu

sorunu incelemekte ve bunu azaltmaya yönelik

politika hükümleri önermektedir.

Son olarak, karbon fiyatlandırması ve diğer politika

araçlarının sağlayabileceği emisyon azaltmalarını

optimize etmek için, her seviyede işbirliği

gerekmektedir. 4. Bölüm, ortak bir azaltım

gayretinin mantık çerçevesi ve potansiyel ekonomik

getirilerine odaklanmaktadır. Bu rapor, karbon

fiyatlandırma araçlarının ve uluslararası işbirliği

sayesinde maliyet tasarrufu elde etmek için gereken

kaynakların mobilize edilmesindeki elzem rollerini

irdeleyerek son bulmaktadır.

8 Bir diğer deyişle, ton of CO2 başına bir değer olarak ifade edilen bir fiyat.

18

_____________________

» İklim değişikliği hepimiz için büyük tehlikeleri beraberinde

getirmektedir. Bu da, zararlı sera gazı emisyonlarını etkin bir

şekilde sınırlandırmamız gerektiği anlamına gelmektedir.

Ekonomik teşvikler, bu hedefe ulaşmanın iyi yollarından biridir.

Karbon fiyatlandırması, düşük karbonlu veya karbonsuz

teknolojilere yapılan yatırımları çekici kılmaktadır ve fosil

yakıtların etkin şekilde kullanılmasını sağlamaktadır. Bu, bizim

ortak iki derece iklim hedefine sadık kalmamıza yardım

etmektedir. […]

Ülkemizin pozitif ekonomik kalkınması, teknolojik ilerleme ve

büyümenin, iklim koruma ile birlikte el ele yol alabileceğini

göstermektedir. […]

Sera gazlarının zararlı emisyonlarının bir bedeli olmalıdır.

İklim korunumu konusunda herhangi elle tutulur bir ilerleme

sağlayabilmemizin tek yolu budur. Ve bu, sonunda çok daha

yüksek bir bedel ödemek zorunda kalmamamızı sağlamanın da

tek yoludur. Neyse ki bir çok hükümet ve şirket halihazırda

karbon fiyatlandırma araçlarını kullanmaktadır. Ümidimiz, tüm

ülkelerin, ekonomik verimliliğe sahip ve düşük karbonlu

gelişimin onlara sunabileceği fırsatları görebilmeleridir. «

Angela Merkel, Almanya Başbakanı

_____________________

19

Bölüm

Dünya çapında mevcut

ve yeni çıkan karbon


20

2 / Dünya çapında mevcut ve

yeni çıkan karbon fiyatlandırma

araçları

2.1 GENEL BAKIŞ, YAKIN ZAMANLI

GELİŞMELER VE YENİ ÇIKAN EĞİLİMLER

_________________

2.1.1

Karbon fiyatlandırma araçlarına

küresel bakış

31 Ağustos 2015 itibariyle 39 ulusal ve 23 bölgesel

ya da şehir bazında yetki alanı, ETS’ler ve vergiler

sayesinde karbona bir fiyat biçmektedir (Kutu 1 ve

Şekil 4). Bir arada bu karbon fiyatlandırma araçları,

yaklaşık 7 GtCO2e’lik bir miktarı, yani yıllık

küresel GHG emisyonlarının yaklaşık yüzde 12’sini

kapsamaktadır.9 Bu, önemli bir ilerlemeyi temsil

etmektedir: Karbon fiyatlandırma araçlarının sayısı

2012’den bu yana yüzde 90 artmıştır. Daha spesifik

olarak ifade etmek gerekirse, 1 Ocak 2012’den bu

yana, uygulamaya geçirilen ve programa alınan

karbon fiyatlandırma araçlarının sayısı 20’den 38’e

çıkmıştır. Buna ek olarak, bir karbon fiyatlandırma

aracı altındaki küresel emisyonların payı, son on yıl

içerisinde üç kat artış sergilemiştir (Şekil 5).10

.

Şekil 5, karbon fiyatlandırma araçlarının

getirilmesinden bu yana üç ayrı dönemi

göstermektedir: (i) 1990-2005 dönemi: bu dönem,

karbon vergisini tanıtan erken harekete geçenlerin

hakimiyetinde olmuştur; (ii) 2005-2011 dönemi,

Kyoto Protokolünün başlangıcına ve, büyük ölçüde

Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sisteminin (AB

ETS) uygulamaya geçirilmesi nedeniyle, GHG

emisyonlarının kapsanmasında hızlı bir

genişlemeye şahit olmuştur;11

ve (iii) 2012’den

günümüze kadarki dönem, aslen Kyoto Protokolü

altındaki mekanizmaların gerilemesi ve hem

gelişmiş hem de gelişmekte olan ekonomilerde

yeni, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında, karbon

fiyatlandırma araçlarının ortaya çıkması ile

tanımlanmaktadır.

_________________

» Karbon fiyatlandırma

araçlarının sayısı 2012’den bu

yana yüzde 90 artmıştır. « _________________

9 AB ETS, 28 AB üye devleti ve Avrupa Ekonomik Alanının üç diğer üyesinde (İzlanda, Lihtenştayn, ve Norveç) faaliyet göstermektedir.

10 Bu sayılar, her bir yetki alanındaki GHG emisyonu güncellenmiş rakamlarını, mevcut karbon fiyatlandırma araçlarının tasarımı ve

kapsamındaki değişiklikleri, yeni araçların dahil edilmesini ve yeni verilerin erişilebilirliğini yansıtacak şekilde düzenli olarak revize edilmektedir. Dolayısıyla, bu rakamlar ve daha önceki Karbon fiyatlandırması durum ve eğilimleri raporlarındaki rakamlar, birbiriyle karşılaştırılabilir durumda olmayabilir. 11

2005 yılında karbon fiyatlandırma araçları, yıllık küresel GHG emisyonlarının yüzde 4’ünü kapsamıştır; 2015 yılında ise bu rakam

yüzde 12 düzeyine ulaşmıştır.

21

Kutu 1. Sayılarla karbon fiyatlandırması

39 23 ULUSAL BÖLGESEL YA DA YETKİ ALANI ŞEHİR BAZINDA YETKİ ALANI

karbon fiyatlandırma araçlarına sahiptir

38 %90 KARBON FİYATLANDIRMA ARTIŞ ARACI

halihazırda uygulamaya geçirilmiş veya 1 Ocak 2012’ye göre uygulamaya geçirilmek üzere programa araç sayısındaki artış alınmış

YILLIK KÜRESEL GHG EMİSYONLARININ KAPSANMA ORANI

~%12 = 7 GtCO2e

%8 %4 3x ETS KARBON ARTIŞ VERGİLERİ 2005-2015 döneminde kapsanan küresel emisyonlar payında gözlemlenmiştir

UYGULAMAYA GEÇİRİLEN ARAÇLARDAKİ FİYATLAR

ABD$ 1-130/tCO2e emisyonların %85’i, <ABD$ 10/tCO2e düzeyinde bir fiyat ile kapsanmaktadır

UYGULAMAYA GEÇİRİLEN ARAÇLARIN YILLIK DEĞERİ

ABD$ 50 milyar

tutarının biraz altında kalmaktadır.12

12

Uygulamaya geçirilen karbon fiyatlandırma araçlarının değerine ilişkin yapılan hesaplama için dipnot 15’e bakınız.

22

Şekil 4. Mevcut, yeni çıkan ve potansiyel bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon fiyatlandırma araçlarına genel bakış (ETS ve vergi)

ALBERTA MANITOBA

ONTARIO İZLANDA KAZAKİSTAN KORE

İNGİLİZ AB UKRAYNA CUMHURİYETİ KOLUMBİYASI

QUÉBEC WASHINGTON

OREGON JAPONYA

KALİFORNİYA RGGI

TÜRKİYE ÇİN

MEKSİKA

TAYLAND

BREZİLYA

RIO DE JANEYRO

SÃO PAULO

YENİ ŞİLİ GÜNEY AFRİKA ZELANDA

NORVEÇ İSVEÇ DANİMARKA FİNLANDİYA KORE CUMHURİYETİ

İNGİLTERE ESTONYA İRLANDA LETONYA PEKİN KYOTO POLONYA TIANJIN SAITAMA TOKYO PORTEKİZ HUBEI

ŞANGHAY ÇONG- ÇİNG GUANGDONG TAYVAN FRANSA SLOVENYA ŞENZEN İSVİÇRE ETS uygulanıyor veya programa alınmış, vergi ETS uygulanıyor veya programa alınmış ETS veya vergisi düşünülüyor düşünülüyor

Karbon vergisi uygulanıyor veya programa alınmış ETS ve karbon vergisi uygulanıyor veya Karbon vergisi uygulanıyor veya programa programa alınmış alınmış, ETS düşünülüyor

Karbon fiyatlandırma araçları cetveli Daireler, bölgesel ya da şehir bazında yetki alanlarını temsil etmektedir. Daireler, karbon fiyatlandırma

aracının boyutunu temsil etmemektedir; sadece bölgesel ya da şehir bazında bölgeleri (büyük daireler) ve şehirleri (küçük daireleri) göstermektedir. Not: RGGI = Bölgesel Sera Gazı Girişimi. Karbon fiyatlandırma araçları, mevzuat yoluyla resmi olarak kabul edilip resmi, planlanmış bir başlangıç tarihine sahip oldukları anda uygulamaya geçirmek için “programa alınmış” olarak addedilmektedir Uygulamaya geçirilmiş veya programa alınmış araçlar: Ulusal ETS’ler: Avusturya, Belçika, Bulgaristan,

Hırvatistan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Kazakistan, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Yeni Zelanda, Kore Cumhuriyeti, Romanya, Slovakya ve İspanya. Ulusal karbon vergileri: Şili, Japonya, Meksika ve Güney Afrika. Hem ETS hem karbon vergisi: Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, İzlanda, İrlanda, Letonya, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovenya, İsveç, İsviçre ve Birleşik Krallık (İngiltere). Bölgesel ya da şehir bazında ETS’ler: Alberta, Pekin, Kaliforniya, Çongçing, Connecticut, Delaware, Guangdong, Hubei, Kyoto, Maine, Maryland, Massachusetts, New Hampshire, New York, Québec, Rhode Island, Saitama, Şanghay, Şenzen, Tianjin, Tokyo ve Vermont. Bölgesel ya da şehir bazında karbon vergisi: İngiliz Kolumbiyası.

Ulusal düzeyde Bölgesel ya da şehir bazında Düşünülmekte olan araçlar: Ulusal ETS veya karbon vergisi: Brezilya, Çin, Japonya (ETS), Meksika (ETS), Kore Cumhuriyeti (karbon vergisi), Tayland, Türkiye ve Ukrayna Bölgesel ya da şehir bazında ETS veya karbon vergisi: Manitoba, Ontario, Oregon, Rio de Janeyro, São Paolo, Tayvan ve

Washington Eyaleti.

23

Kü

rese

l G

HG

em

isyo

nla

rın

ın p

ayı

Şekil 5. Halihazırda uygulamaya geçirilmiş veya programa alınmış bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon fiyatlandırma araçları: kapsanan küresel GHG emisyonlarının payı %14 37 38 %12 36 35 %10 31

%8 23 %6

14 15 18 20 %4 9 10 %2 Uygulamaya geçirilen araç adedi %0 2 4 5 6 7 8

Finlandiya karbon vergisi (1990 ) İsviçre karbon vergisi (2008 ) Şenzen Pilot ETS (2013 )

Polonya karbon vergisi (1990 ) RGGI (2009 ) Şanghay Pilot ETS (2013 )

İsveç karbon vergisi (1991 ) İrlanda karbon vergisi (2010 ) Pekin Pilot ETS (2013 )

Norveç karbon vergisi (1991 ) İzlanda karbon vergisi (2010 ) Tianjin Pilot ETS (2013 )

Danimarka karbon vergisi (1992 ) Tokyo CaT (2010 ) Guangdong Pilot ETS (2013 )

Letonya karbon vergisi (1995 ) Saitama ETS (2011 ) Hubei Pilot ETS (2014 )

Slovenya karbon vergisi (1996 ) Kyoto ETS (2011 ) Çongçing Pilot ETS (2014 )

Estonya karbon vergisi (2000 ) Kaliforniya CaT (2012 ) Fransa karbon vergisi (2014 )

AB ETS (2005 ) Avustralya CPM (2012 - 2014) Meksika karbon vergisi (2014 )

Alberta SGER (2007 ) Japonya karbon vergisi (2012 ) Kore ETS (2015 )

İsviçre ETS (2008 ) Québec CaT (2013 ) Portekiz karbon vergisi (2015 )

Yeni Zelanda ETS (2008 ) Kazakistan ETS (2013 ) Güney Afrika karbon vergisi (2016 )

BC karbon vergisi (2008 ) UK karbon fiyat tabanı (2013 ) Şili karbon vergisi (2017 )

Not: Sadece bir ETS veya karbon vergisinin devreye sokulması veya devreden çıkartılması gösterilmektedir. Emisyonlar, 2012’deki küresel GHG emisyonlarının payı olarak verilmiştir. Küresel, bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında GHG emisyonlarındaki yıllık değişiklikler, grafikte gösterilmemektedir. Şehir düzeyinde Kyoto ETS’nin kapsamına dair verilere ulaşılamamıştır; bu yüzden kapsamı sıfır olarak gösterilmiştir.

24

…

…

Şekil 6. Mevcut karbon fiyatlandırma araçlarındaki fiyatlar

ABD$140/ tCO2e 130 İsveç karbon vergisi 64 Finlandiya karbon vergisi

(ulaştırma yakıtları) 62 İsviçre karbon vergisi ABD$60/ tCO2e 52 Norveç karbon vergisi (üst) 48 Finlandiya karbon vergisi

(ısıtma yakıtları)

ABD$40/ tCO2e 36 Tokyo CaT

ABD$20/tCO2e

28 İngiltere karbon fiyat tabanı 25 Danimarka karbon vergisi 23 BC karbon vergisi İsviçre ETS, 22 İrlanda karbon vergisi Kore ETS, 9 ABD$20/ AB ETS tCO2e 8 İzlanda karbon vergisi 19 Slovenya karbon vergisi Pekin Pilot ETS RGGI 7 16 Fransa karbon vergisi 6 Portekiz karbon vergisi 13 Kaliforniya CaT, Québec CaT Şenzen Pilot ETS, 12 Alberta SGER Yeni Zelanda ETS 5 4 Hubei Pilot ETS 9 Letonya karbon vergisi

8 Meksika karbon vergisi (üst) 7 Norveç karbon vergisi (alt) 3

6 Tianjin Pilot ETS Guangdong Pilot ETS 5 2 Çongçing Pilot ETS 4 Kazakistan ETS, 3 Meksika karbon vergisi (alt) Estonya karbon vergisi

2 Polonya karbon vergisi <1 Şanghay Pilot ETS, <1 Japonya karbon vergisi

US0$/ tCO2e

Fiyatlar günümüzde yaklaşık ABD$1’den

ABD$130/tCO2e’ye kadar değişmektedir (Şekil 6) ve son

yıl içerisinde mutlak değer açısından çok az hareket

kaydetmiştir.13

Bu nispi olarak geniş aralığa rağmen,

emisyonların yüzde 99’u, ABD$30/tCO2e altında bir

fiyata sahiptir ve yüzde 85’i ise ABD$10/tCO2e’nin

altında fiyatlandırılmaktadır (Şekil 7). Çoğu senaryo

analizi, 2030 yılı itibariyle ABD$80/tCO2e ve

ABD$120/tCO2e arasında bir küresel ortalama karbon

fiyatının küresel ısınmanın 2°C ile sınırlanması hedefi ile

tutarlı olacağını belirtmektedir.14

Her ne kadar bu, büyük

ölçekli iklim-ekonomi modelleri ile hesaplanan karbon

fiyatları açık/kesin karbon vergisi oranı ya da tahsisat

fiyatı olmak zorunda olmasa da, bu aralık ile, günümüzde

gözlenen fiyatlar arasındaki fark, önümüzdeki zorluğun

ölçeğini açıkça gözler önüne sermektedir.

2015 yılındaki bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir

bazında karbon fiyatlandırma araçlarının küresel değeri

50 milyar ABD$’ının biraz altında olarak tahmin

edilmektedir.15

Not: 1 Ağustos 2015’teki nominal fiyatlar sadece gösterim amaçlı verilmiştir. Karbon

Fiyatlandırma Gözlemi 2015’te16

verilen şekiller, 1 Ağustos 2015’e göre

güncellenmiştir. Karbon Fiyatlandırma Gözlemine göre farklılıklar, fiyatlar ve döviz kurlarındaki gündelik değişimler yüzündendir. Fiyatlar, karbon fiyatlandırma araçları arasında pek karşılaştırılabilir nitelikte değildir çünkü kapsanan sektör sayısı ve tatbik edilen tahsis yöntemlerindeki farklılıklar, özel muafiyetler ve farklı telafi yöntemlerinin kullanımı bu karşılaştırmayı zorlaştırmaktadır.

25

…

…

Ka

rbon

fiy

atı [

AB

D$

/tC

O2e]

Şekil 7. Karbon fiyatlandırma araçlarında karbon fiyatı ve emisyonların kapsanması

130 İsveç karbon vergisi

70 İsviçre karbon vergisi Finlandiya karbon vergisi 60

50 Polonya karbon vergisi AB ETS Tokyo CaT İzlanda karbon vergisi İngiltere karbon fiyatı tabanı

Japonya karbon vergisi Pekin Pilot ETS Danimarka karbon vergisi RGGI BC karbon vergisi

40 Portekiz karbon vergisi İrlanda karbon vergisi

Şenzen Pilot ETS Slovenya karbon vergisi Yeni Zelanda ETS Fransa karbon vergisi Hubei Pilot ETS Québec CaT 30 Letonya karbon vergisi Kaliforniya CaT Tianjin Pilot ETS Alberta SGER Guangdong Pilot ETS Norveç karbon vergisi Çongçing Pilot ETS İsviçre ETS 20

Meksika karbon vergisi Kore ETS Kazakistan ETS Estonya 10 karbon vergisi Şanghay

Pilot ETS 0

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000

Not: Meksika, Finlandiya ve Norveç’te uygulanan karbon vergisi, fosil yakıt türü ve kullanıma göre değişiklik göstermektedir.

Grafikler, bu yetki alanlarındaki farklı vergi oranların kapsanan emisyonların miktarına göre ağırlıklandırılmış ortalama ETS Karbon karbon vergisi oranlarını göstermektedir.

13 14 15 16 vergisi

13

Bir OECD analizi, ekonomik olarak benzer olmaları nedeniyle açık/ belirtilmiş karbon vergilerini ve özel enerji vergilerinden çıkartılan

dolaylı karbon vergisi oranlarını dikkate alarak CO2 için bir toplam etkin vergi oranı hesaplamıştır. Ortalama olarak, bir OECD ülkesi için 2012 yılındaki toplam etkin vergi oranı karayolu ulaştırmasında kullanılan petrol ürünleri için €164/tCO2, ısınma ve proses kullanımında kullanılan petrol ürünleri için €24/tCO2 ve ısınma ve proses kullanımında kullanılan kömür ve turba için €5/tCO2 düzeyindedir. Kaynak: OECD, Enerji Kullanımının Vergilendirilmesi, 2015. 14

Leon Clarke, Kejun Jiang, Keigo Akimoto, Mustafa Babiker, Geoffrey Blanford, Karen Fisher-Vanden, Jean-Charles Hourcade, Volker

Krey, Elmar Kriegler, Andreas Loschel, David McCollum, Sergey Paltsev, Steven Rose, Priyadarshi R. Shukla, Massimo Tavoni, Bob van der Zwaan ve Detlef P. van Vuuren, “Dönüşüm Yollarının Değerlendirilmesi,” İklim Değişikliği 2014: İklim Değişikliğinin Azaltımı. III. Çalışma Grubunun İklim Değişikliğine dair Hükümetler Arası Panelin Beşinci Değerlendirme Raporuna Katkısı, 2014; IEA, Dünya Enerjisine Genel Bakış, 2014. 15

ETS piyasalarının toplam değeri, her bir ETS’nin 2015, ya da verinin erişilebilir olduğu en son yıl için yıllık tahsisat hacminin 1 Nisan

2015’teki tahsisat fiyatıyla çarpılması ile tahmin edilmektedir. Karbon vergileri için toplam değer ise, 2015 için resmi hükümet bütçelerinden elde edilmektedir. (Bir ETS için) Tahsisat hacmine ya da (bir karbon vergisi için) bütçe bilgilerine erişilemediği yerde, karbon fiyatlandırma aracının değeri, kapsanan GHG emisyonlarının 1 Nisan 2015’teki nominal karbon fiyatıyla çarpılması ile hesaplanmıştır. 2014 Karbon Fiyatlandırması Durum ve Eğilimleri raporu, sadece ETS’ler için 32 milyar ABD$ toplam değeri rapor etmiştir. 1 Nisan 2015 itibariyle küresel ETS’lerin değeri 34 milyar ABD$ olmuştur —2014’e göre hafif bir artış— bunun da aslen sebebi, Kore Cumhuriyeti ETS’sinin faaliyete geçirilmesi ve, Kaliforniya ve Québec ETS’lerindeki GHG emisyon kapsamının genişletilmesidir. Temmuz 2014’te Avustralya’nın Karbon Fiyatlandırma Mekanizmasının yürürlükten kaldırılmasına rağmen bu artış elde edilebilmiştir. Dünya çapında karbon vergilerinin toplam değeri yaklaşık 14 milyar ABD$’dır. Karbon Fiyatlandırma Gözlemi 2015’te sunulan değerleri 1 Ağustos 2015’e güncellemeye gerek olmamıştır zira söz konusu sunumun Mayıs 2015’te basımı sonrasında yeni bir karbon fiyatlandırma aracı uygulamaya geçirilmemiş ya da var olan araçlarda herhangi bir değişiklik oluşmamıştır. Ayrıca, 4 aylık bir dönem içerisinde fiyatlar ve döviz kurlarındaki gündelik değişiklikler, küresel karbon fiyatlandırma araçlarının evriminin bir göstergesi olarak kullanılamaz. 16

Kossoy, Alexandre; Peszko, Grzegorz; Oppermann, Klaus; Prytz, Nicolai; Gilbert, Alyssa; Klein, Noemie; Lam, Long; Wong, Lindee.

2015. Karbon Fiyatlandırma Gözlemi 2015. Washington, DC. Dünya Bankası.

Kapsanan emisyonlar [MtCO2e]

…

…

26

2.1.2

Yakın zamanlı gelişmeler ve yeni çıkan

eğilimler

Bu rapor, 2014-2015 dönemindeki karbon

fiyatlandırmasındaki gelişmeleri izlemekte17

ve

hükümetlerin devam eden ilgisi ile özel sektörün

artmakta olan müdahiliyetine dikkat çekmektedir.

Karbon fiyatlandırmasında daha fazla deneyim elde

edildikçe yeni araçlar tasarlanmakta ve var olanlar,

geçtiğimiz on yılda öğrenilen dersleri yansıtacak

şekilde yeniden düzenlenmektedir. Bu bölüm, bu

yeni çıkan eğilimleri ve politika tasarım derslerini

ele alınmaktadır.

Yeni araçlar çıkmaya devam etmektedir Altı yetki alanı, bu raporun kapsadığı 2014-2015

döneminde yeni karbon fiyatlandırma araçlarını

uygulamaya geçirmiştir. Bu araçlar arasında

aşağıdakiler yer almaktadır:

–– 2014 yılında:

–– Hubei ve Çongçing’deki ETS’ler

(her ikisi de Çin’dedir)

––Fransa ve Meksika’daki karbon

vergileri18

–– 2015 yılında:

–– Kore Cumhuriyeti’ndeki ETS,

–– Portekiz’deki karbon vergisi.

Buna ek olarak Şili, 2017’de yürürlüğe girmek

üzere bir karbon vergisi için bir mevzuatı kabul

etmiş, Tayvan ve Ontario ise gelecekte bir ETS’yi

kabul edeceklerini bildirmişlerdir. Planlanmış

olduğu üzere 1 Ocak 2015’te Kaliforniya ve

Québec, Emisyon üst sınırı ve ticareti planlarının

GHG kapsamını, ulaştırma yakıtlarını içerecek

şekilde genişletmiştir.

2014’te Çin ve Amerika Birleşik Devletleri, iklim

değişikliğine dair bugüne dek en önemli ikili

anlaşmalardan birine imza attılar. Dünyanın en

büyük iki emisyon salıcısı arasındaki bu anlaşmanın

bir parçası olarak her ikisi de GHG emisyon

azaltma hedefleri taahhüt ettiler. Çin ve Amerika

Birleşik Devletleri ayrıca, karbon fiyatlandırma

araçları altında kapsanan emisyon hacmi en büyük

olan iki ülkedir. Eğer her bir ülkenin bölgesel ya da

şehir bazında karbon fiyatlandırma araçları

toplanırsa, karbon fiyatlandırması Çin’de yaklaşık 1

GtCO2e ve Amerika Birleşik Devletleri’nde de 0.5

GtCO2e düzeyinde GHG emisyon hacmini

kapsamaktadır.19

Amerika Birleşik Devletleri bu

emisyon azaltma hedefini kısmen A.B.D.’nin Çevre

Kurumunun (US EPA) Ağustos 2015’te

sonuçlandırılmış olan Temiz Güç Planı sayesinde

tutturmayı planlamaktadır.

_________________

» Çin ve Amerika Birleşik

Devletleri, karbon

fiyatlandırma araçları altında

kapsanan emisyon hacmi en

büyük olan iki ülkedir. « _________________

Bu arada, ulusal veya bölgesel ölçekte emisyon

azaltımı konusunda karbon fiyatlandırmasının rolü

konusundaki tartışmalar devam etmektedir.

Avustralya, Karbon Fiyatlandırma Mekanizmasını

Doğrudan Eylem Planı ile değiştirmiştir ve bu yeni

sistem, denkleştirmeyi devam ettirmektedir ancak

GHG emisyonlarına bir üst sınır şartı

getirmemektedir. Oregon, Ontario ve Washington

eyaletleri, karbon fiyatlandırma araçlarını

uygulamaya geçirmiş olan komşu eyaletlerin –

İngiliz Kolumbiyası, Kaliforniya, Québec ve

Bölgesel Sera Gazı Girişimi (RGGI) 20

eyaletleri –

öncülüğünü takip ederek bir ETS’yi uygulamaya

geçirmeyi düşünmektedir.

17

Bu rapor, 1 Ocak 2014 ile 1 Ağustos 2015 arasındaki dönemi kapsamaktadır. 18

Fransa ve Meksika karbon vergileri hakkında daha fazla bilgi için lütfen bakınız: Dünya Bankası, Karbon Fiyatlandırması Durum ve

Eğilimleri 2014, Mayıs 2014. 19

Kapsanan GHG emisyonlarının hacmi, ETS’nin tahsisat hacmine (yani üst sınır boyutuna) eşdeğer değildir. Üst sınırın boyutu, bir

ETS’nin değerini hesaplamada kullanılır. 20

Bölgesel Sera Gazı Girişimi (RGGI), Amerika Birleşik Devletlerinde GHG emisyonlarını azaltmaya yönelik ilk piyasaya dayalı

düzenleyici programdır. Connecticut, Delaware, Maine, Maryland, Massachusetts, New Hampshire, New York, Rhode Island ve Vermont eyaletleri arasında, elektrik sektöründen kaynaklı CO2 emisyonlarını bir üst sınıra tabi tutup azaltmak üzere devreye sokulmuş işbirlikçi bir gayrettir.

27

Karbon fiyatlandırması için destek kamu ve özel

sektörlerde artışta. Hem gelişmiş hem de

gelişmekte olan ekonomilerdeki çeşitli hükümet

liderleri ve politika yapıcılar, küresel karbondan

arındırılmış bir ekonomiye ulaşabilmek için karbon

fiyatlandırmasının kullanımını savunmaya devam

etmektedir.21

İşletme liderleri de, gittikçe artan bir

şekilde bu konuya müdahil olmaktadır ve birçoğu

karbon fiyatlandırması konusundaki desteğini ifade

etmiştir. Örneğin 1.000’i aşkın yatırımcı ve şirket,

“Karbona bir Fiyat Koyun Beyanı”nı

imzalamıştır.22

Buna ek olarak, karbon

fiyatlandırması için bir işletme vakasını ortaklaşa

olarak oluşturmak ve başarılı bir politika tasarım ve

uygulamasına yönelik kilit ilkeleri ortaya koymak

amacıyla, Karbon Fiyatlandırma Liderlik

Koalisyonu gibi çeşitli girişimler başlatılmıştır.23

Karbon fiyatlandırma aracının seçimi, ulusal

şartlara ve politik gerçekliklere dayanmaktadır. Karbon fiyatlandırmasına ilişkin on yılı aşkın bir

deneyimin ardından, bir ETS’nin mi yoksa verginin

mi daha üstün olduğuna ilişkin uzun süredir devam

eden tartışmanın yerini, pragmatik bir diyalog

almıştır.

Aslında, hangi aracın en uygun olduğu, belli bir

yetki alanındaki özel şartlara ve ortama bağlıdır ve

aracın politika hedefleri, daha geniş anlamda ulusal

ekonomik öncelikler ve kurumsal kapasitelerle eş

hizada olmalıdır. Bir ETS ve bir karbon vergisi

gittikçe artan bir şekilde birbirini tamamlayıcı

olarak kullanılmaktadır, her iki aracın özellikleri

sıklıkla hibrit yaklaşımlar oluşturacak şekilde

birleştirilmektedir.24

ETS’ler ve karbon vergilerinin

farklı ve ortak yönleri daha detaylı olarak Kutu 2’de

ele alınmaktadır.

Karbon fiyatlandırması, emisyonların azaltımı için

seferber edilmesi gereken çeşitli yaklaşımlar

içerisinde yer alan araçlardan sadece biridir. Diğer

politika araçları, örneğin fosil yakıt

sübvansiyonların kaldırılması, ulaştırma ve enerjide

altyapı yatırımları, yenilenebilir enerji portföyü

standartları ve enerji verimliliği standartları da,

emisyon azaltmasına ulaşmada önemli birer role

sahiptir. Karbon fiyatlandırması ve bu tamamlayıcı

politika araçlarının, iklim değişikliği azaltımı adlı

zorluğun aciliyeti ve ölçeğini ele alma gayretleriyle

el ele yürütülmesi gerekmektedir.

Kutu 2. Emisyon ticareti sistemleri ve karbon vergileri

Her ne kadar hem bir ETS hem de bir karbon vergisi, maliyete etkin ve verimli emisyon azaltmaları sağlayabilirse de bu araçlar arasında önemli farklar bulunmaktadır. Kilit farklardan biri, ulaşılacak olan karbon fiyatı ve emisyon azaltması ile bağlantılı olarak belirsizlik seviyesidir. Bir yandan, bir karbon vergisi fiyat seviyesi konusunda daha fazla kesinlik sunar zira bu seviye, hükümet tarafından belirlenir, ancak bu konu nizami riske tabidir. Diğer yandan, bir ETS’den gelen fiyat sinyali, emisyon tahsisatlarının miktarı ve ekonomik döngülere dair bir kısıtlamadan gelir. Fiyat kesinliği istenen bir özelliktir çünkü düşük karbonlu teknolojiye yatırım yapılması, yeterince yüksek, uzun vadeli bir karbon fiyatının var oluşuna dair güvenilirlik gerektirir. Diğer yandan, bir ETS’nin emisyon azaltması sağlayacağı neredeyse kesindir zira bu, emisyon üst sınırı sayesinde tahsisatların hacminin kontrol edilmesi ile başarılır, diğer yandan bir vergi, doğrudan emisyon azaltma hedefi ile ilişkili değildir. Vergiler genelde, belli bir hedefe kadar emisyonları azaltmanın maliyetinin modellenmesi ile belirlenir. Kullanılan modeldeki herhangi hatalar, emisyon azaltma hedefinden farklı olan fiili emisyon azaltmalarının elde edilmesine yol açacaktır.

21

Dünya Bankası Grubu, katalitik girişimler içeren bu gelişmeleri desteklemektedir ve bu girişimlere örnek olarak Karbon Fiyatlandırma

Liderlik Koalisyonu (CPLC) ve Piyasa Hazırlıklılığı Ortaklığı (PMR) gösterilebilir. 22

Dünya Bankası, Karbona bir Fiyat Getirilmesini Destekliyoruz, 2014. 23

Karbon Fiyatlandırma Liderlik Koalisyonu, son erişim tarihi: 11 Haziran 2015, http://www.carbonpricingleadership.org/. 24

Genellikle ETS’ler ve karbon vergileri farklı sektörleri kapsamaktadır; örneğin AB’de karbon vergileri çoğunlukla AB ETS kapsamında

yer almayan sektörler için geçerlidir.

http://www.carbonpricingleadership.org/

28

Ancak, çevresel hedeflerin tutturulması veya fiyat sinyalinin güçlendirilmesinin derecesi, değişen şartlara göre yapılan dinamik ayarlamalar/ düzenlemeler sayesinde arttırılabilir. Örneğin vergi oranları, emisyon azaltmalarında elde edilen ilerleme seviyesini yansıtacak şekilde değiştirilebilir, diğer yandan emisyon tahsisatlarının tedariki ,fiyatları etkileyecek şekilde modifiye edilebilir. Bir ETS ve bir karbon vergisi ayrıca idari karmaşıklık açısından da fark gösterirler. Bir karbon vergisinin uygulamaya konulması genelde daha kolaydır zira var olan vergilendirme altyapısının üzerine oturtulabilir, örneğin, bir enerji vergilendirme politikasının genişletilmesiyle yürürlüğe konabilir. Bir karbon vergisinin işletimi de göreli olarak kolaydır çünkü sadece emisyonların izlenmesi ve raporlanmasını gerektirir. Ancak, vergi oranlarının belirlenmesinde sıkça kullanılan iteratif yaklaşımda idari bir yük ortaya çıkar. Bu revizyonlar, karbon vergisinin kapsamında ya da genel geniş bir enerji vergisinin içine entegre edilmesinde bazı değişiklikleri içerebilir, böylece düşük karbonlu yatırımlar için bir belirsizlik yaratırlar. Bir ETS’nin uygulamaya geçirilmesi ise daha karmaşıktır çünkü yeni bir emtianın (emisyon tahsisatları) yaratılmasını, bu emisyon tahsisatlarının dağıtımını ve ticaret için bir piyasanın oluşturulmasını gerektirir. Yeni kurumların da oluşturulması gerekebilir, ve bu da karmaşıklık ve masrafları daha da arttırır. Ancak, karbon fiyatlandırma aracının değeri ile ilgili olarak idari maliyetler genelde düşüktür. Sıklıkla, araç seçimi sadece yukarıdaki özelliklerden göre değil, özel ulusal şartlardan da etkilenir. Örneğin AB’nin karbon vergisi yerine bir ETS seçmesinin kısmen sebebi, AB mevzuat kapsamının karbon vergilendirmesi gibi parasal politikaları içermiyor olmasıdır.

25 Güney Afrika, karbon vergisini seçmiştir

çünkü enerji sektörü konsantre bir yapıdadır – az sayıda piyasa katılımcısı ve küçük ticaret hacimlerini içermektedir. Bu durum, kilit olmayan ve potansiyel olarak çarpık bir piyasaya yol açıp, etkili bir ETS’nin işletilmesini zorlaştırırdı ve bir ETS yerleştirmenin temel amaçlarından birine karşı geliyor olurdu.

26 Güney

Afrika’nın bir ETS yerine bir karbon vergisi seçmesinin bir diğer sebebi de bu aracın, diğer vergiler için kullanılan mevcut altyapının üzerine inşa edilebilecek olması idi.

27

Her ne kadar yetki alanları yaygın olarak karbon fiyatlandırmasına bir ETS veya karbon vergisinin getirilmesiyle başlıyorsa da, bu araçlar, gittikçe artan bir şekilde bir arada uygulanmaya başlanmaktadır. Bir karbon vergisi, bir ETS’ye gidiş yolunda geçiş süresine ait bir araç olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca bir ETS ve bir karbon vergisi, bir yetki alanının farklı sektörlerinde emisyon azaltmalarını hedeflemek için kullanılabilir. Örneğin Fransa, İrlanda, Portekiz ve İsveç’teki karbon vergisi, bazı, AB ETS harici sektörlerde uygulanmaktadır. Kimi durumlarda, gelecekteki araçların uyumluluğu göz önünde bulundurulur. Örneğin, Şili’nin vergi ve MRV sisteminin uygulanması, gelecekte bir ETS’nin uygulamaya geçirilmesini mümkün kılmak üzere ETS ile uyumlu olacaktır. Son olarak, denkleştirmelerin kullanımına müsaade eden hibrit araçlar ve vergi araçları, uygulamada ETS’ler ve vergilerin bazı özelliklerini bir araya getirmektedir. Mesela Kaliforniya Emisyon üst sınırı ve ticareti Planı, hem sorumlu tesislere hem de yatırımcılara belli derecede bir fiyat kesinliği sağlamak için bir açık arttırma rezerv fiyatını hem de yumuşak bir fiyat tavan değerini uygulamaktadır. Benzer şekilde Meksika’nın karbon vergisinde ve muhtemelen, Güney Afrika’nın önerdiği karbon vergisinde denkleştirmelerin kullanımı, sorumlu tesislere, yasaya uyma için esnek mekanizmalar sunmaktadır.

25

Maria Lee, EU Environmental Law, Governance and Decision Making (AB Çevre Yasası, İdare ve Karar Verme) (Bloomsbury

Publishing, 2014). 26

Milli Hazine Bakanlığı, Güney Afrika Cumhuriyeti, Karbon Vergisi Politika Makalesi: Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması ve Yeşil bir

Ekonomiye Geçiş için Kolaylık Sağlanması, Mayıs 2013. 27

aynısı.

29

Karbon fiyatlandırma araçları ince yara tabi

tutulur, öğrenilen dersleri bünyesine katar. Son

araçların kilit özelliklerinden biri, Kaliforniya

Emisyon üst sınırı ve ticareti Planındaki taban fiyatı

ile yumuşak tavan fiyatı, ve Kore

Cumhuriyeti’ndeki ETS’de yer alan tahsisat

rezervleri gibi, iyi tasarlanmış fiyatta istikrar

sağlama tedbirleridir. Bu fiyatta istikrar sağlama

tedbirleri, emisyon azaltmasını maliyete etkin bir

şekilde kolaylaştıracak şekilde tasarlanmıştır.

Karbon fiyatlarının tahmin edilebilirliği, düşük

karbonlu teknolojilerin yatırım riskini azaltmak

açısından elzemdir. Karbon fiyat sinyalinin

güçlendirilmesinin bir diğer yolu da, piyasada

istikrar sağlama tedbirleri sayesinde yapılabilir. AB

ETS’de emisyon tahsisatlarının büyük artık miktarı,

karbon fiyat sinyalini baltalamıştır ve AB, 2014

yılında emisyon tahsisatlarının piyasaya geri

sürülmesinin uygulamaya geçirilmesi ve 2019’da

yürürlüğe girmesi beklenen piyasa istikrar rezervi

(MSR) ile bu konunun üzerine eğilmiştir.

Sanayi koruma provizyonları, karbon kaçağını

önleyecek şekilde gelişmektedir. Politika

yapıcılar, emisyon tahsisatlarının ücretsiz tahsisi ve

diğer yöntemler sayesinde karbon kaçağı riskini

azaltmaya ve emisyon itibariyle yoğun, ticarete

maruz kalan sanayi sektörlerinin uluslararası

platformda rekabetçi kalmalarına yardımcı olmaya

devam etmektedir. 2014 yılında AB, 2015-2019

döneminde AB ETS için ilave ücretsiz tahsisat

alacak olan sanayiler listesini sonuçlandırmıştır.

Kore Cumhuriyeti’nin ETS’si kapsamında tüm

tahsisatlar, karbon kaçağı ve uluslararası

rekabetçilik konusundaki endişeleri dikkate alarak,

ilk aşama sırasında ücretsiz olarak verilecektir.

Çin’in ulusal ETS’si tahsisleri ücretsiz olarak

dağıtacaktır. Karbon kaçağı riskini azaltmanın bir

diğer yöntemi, sınırda karbon düzenlemeleridir ve

bu, Kaliforniya Emisyon üst sınırı ve ticareti

Planındaki elektrik ithalatçıları ve üreticileri ile

bağlantılı emisyonlara eşit muamele yapılmasına

benzeyen bir tedbirdir. Karbon fiyatlandırmasının

karbon kaçağı ve endüstriyel rekabetçilik

üzerindeki etkilerinin daha kapsamlı bir analizi, 3.

Bölümde sunulmaktadır.

Çevre ve sosyal refah, karbon fiyatlandırma

gelirlerinin faydalanıcıları arasında yer

almaktadır. 2014 yılındaki ETS tahsisat açık

arttırmaları ve karbon vergilerinden elde edilen

toplam hükümet gelirinin 15 milyar ABD$’nın

üzerinde olduğu tahmin edilmektedir (Kutu 3). Bu

gelir, örneğin vergilerin azaltılması, vatandaşlara

ilave ödemeler yapılması veya diğer projelerdeki

emisyon azaltma faaliyetlerinin finanse edilmesi

gibi çeşitli yollarla kullanılmaktadır. Mesela,

Guangdong’daki ETS gelirinin bir kısmı, enerji

tasarrufları ve emisyon azaltmalarını destekleyecek

bir düşük karbonlu kalkınma fonuna kanalize

edilecektir,28

diğer yandan, AB ETS’nin 2020

sonrasındaki gelirlerinin bir kısmı, bir enerji sistemi

modernizasyon fonunu ve bir düşük karbonlu

yenilik fonunu finanse edecektir.29

İsviçre’nin

karbon vergisinden elde edilen gelir, daha düşük

sağlık sigortası ödemeleri yoluyla ülkenin

vatandaşlarına ve sosyal güvenlik katkı payları

sayesinde işletmelere iade edilmektedir.30

Halihazırda Oregon’un parlamentosunda

tartışılmakta olan, önerilen Oregon ETS’si,

toplanan geliri bir “temettü” ödemesi biçiminde

Oregon’un vatandaşlarına iade etmeyi

planlamaktadır.

28

Sun Yat-sen Üniversitesi, Düşük Karbonlu Teknoloji ve Ekonomi Araştırma Merkezi ve ICIS Çin, Guangdong Pilot Emisyon Ticaret

Planı Raporu (2013-2014), Mart 2015. 29

Avrupa Konseyi, Delegasyonlar Konseyinin Genel Sekreterliğinden Delegasyonlara Ön Yazı: Avrupa Konseyi (23 ve 24 Ekim 2014) %

Sonuçlar, 24 Ekim 2014. 30

İsviçre Federal Çevre Bürosu, CO2 vergisinin Yeniden Dağıtımı, en son erişim tarihi: 12 Ağustos 2015,

http://www.bafu.admin.ch/klima/13877/14510/14749/index.html?lang=fr.

http://www.bafu.admin.ch/klima/13877/14510/14749/index.html?lang=fr

30

Kutu 3. Kamu bütçesini desteklemek üzere birer araç olarak karbon vergileri ve ETS’ler

2014 yılında 15 milyar ABD$’ının31

üzerinde hükümet gelirinin, karbon vergileri ve ETS satışlarından elde edildiği tahmin edilmektedir. Yaklaşık 5 milyar ABD$, ya da hükümet gelirlerinin üçte biri, çoğunlukla açık arttırma yoluyla ETS’ler altında emisyon tahsisatlarının satışlarından elde edilmiştir; AB ETS ise neredeyse 4 milyar ABD$’ına tekabül etmektedir. Dünya çapında uygulamaya geçirilmiş karbon vergileri sayesinde 2014 yılında elde edilen toplam gelirin 10 milyar ABD$’ının üzerinde olduğu tahmin edilmektedir, Birleşik Krallık, toplam miktarın yaklaşık beşte birine tekabül etmektedir ve onu Japonya, Finlandiya, Norveç ve İngiliz Kolumbiyası (British Columbia) takip etmektedir. Bu rakamlar, bu yollarla ciddi gelir elde etme potansiyeline dikkat çekmektedir. Küresel sıcaklık artışını 2°C ile sınırlamak için gereken karbon fiyatlarındaki artış da, gelirleri daha fazla arttıracaktır.

Karbon fiyatlandırma gelirleri çeşitli yollarla kullanılmaktadır, örneğin: - RGGI halihazırda 1 milyar ABD$’ından fazlasını, ya da 2008-2013 ETS gelirlerinin yüzde 70’inden

fazlasını, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve GHG azaltma projelerine ve hane hakli enerji faturalarına destek olarak yatırmıştır.

32 Geri kalan gelirlerin neredeyse tümü, aynı alanlardaki

gelecekteki projeler için rezerve edilmiştir. - GHG yayıcılarından Alberta’nın İklim Değişikliği ve Emisyon Yönetim Fonuna yapılan toplam

ödemeler, 2007-2014 yasaya uyma dönemleri içerisinde 578 milyon CAN$ (443 milyon ABD$) artış sergilemiştir. Bunların, belli gazların emisyonlarının azaltılmasına ya da ilçenin iklim değişikliğine uyum sağlama kabiliyetini arttırmaya yönelik kullanılması gerekmektedir. İklim Değişikliği ve Emisyon Yönetim Kuruluşu, rekabetçi süreçler kullanarak, 350 milyon CAN$ (268 milyon ABD$) toplamına eşdeğer 109 adet projeye finansman sağlamıştır. Eğer özel sektör yatırımları da dikkate alınırsa bu projeler, toplamda 2.2 milyar CAN$ (1,7 milyar) ABD$ üzeri bir tutarı temsil etmektedir.

- AB ETS üye devletleri, 2013 açık arttırma gelirlerinin yaklaşık 3 milyar €’sunu (3,3 milyar ABD$), ya da yüzde 80’ini, enerji ve iklimle ilgili projeler için kullanacaklarını belirtmişlerdir.

33 Buna ek olarak AB,

300 milyon tahsisatın satışından elde edilen geliri, yenilikçi düşük karbonlu teknolojilere ilişkin demonstrasyon projelerini desteklemek için 2,1 milyar € (2,3 milyar ABD$) tutarında özel tayin edilmiş bir fonu oluşturmakta kullanmıştır.

- İngiliz Kolumbiyası’nın yasa itibariyle vergi azaltmaları üzerinden tüm karbon vergisi gelirlerini geri dönüştürmesi gerekmektedir. Gelir, kişisel ve kurumsal vergi ve vergi kredilerinde vergi kesintileri yoluyla iade edilmektedir. 2013/2014 vergi yılında, toplam gelir geri dönüştürme tedbirleri 1.232 milyon CAN$ (944 milyon ABD$) tutarına ulaşmıştır, diğer yandan toplam karbon vergisi geliri, 1.222 milyon CAN$ (937 milyon ABD$) tutmuştur, bu da karbon vergisinin gelir itibariyle negatif olduğu anlamına gelmektedir.

34 Aslında, 2008 yılında yürürlüğe konmasından bu yana gelir itibariyle negatif

durumdadır ve bu şekilde de kalması beklenmektedir. - İsviçre, yıllık karbon vergisi gelirinin yaklaşık üçte ikisine tekabül eden yaklaşık 800 milyon CHF (831

milyon ABD$) tutarını işletmelere ve kamuya yeniden dağıtmaktadır.35

2014 yılında yaklaşık 180 milyon CHF (187 milyon ABD$), sosyal güvenlik katkı paylarını azaltmak suretiyle işverenlere yeniden dağıtılmış ve 297 milyon CHF (309 milyon ABD$) ise, sağlık sigorta primlerinin düşürülmesi ile kamuya yönlendirilmiştir. Gelirin üçte biri (maksimum 300 milyon CHF (312 milyon ABD$)), binalar için enerji yenileme fonuna aktarılmaktadır. Son olarak 25 milyon CHF (26 milyon ABD$) kadar bir miktar da bir düşük karbonlu teknoloji fonuna gönderilmektedir. Gelirler, federal bütçeye katkı sağlamamaktadır.

Gelir toplamanın ötesinde karbon vergileri diğer mali faydalar da sunmaktadır. Yakıtların karbon içeriğine karbon vergisi getirilmesi, özellikle de vergi idaresinin mevcut tüketim vergisi üzerine inşa edilebildiği yerde, bazı diğer vergilere göre idari olarak daha kolay olabilir. Ayrıca karbon emisyonları iyi bir vergi tabanı teşkil etmektedir zira karbon kaynakları konsantredir ve geçiştirilmesi zordur. Örneğin İsveç’te 1992’den bu yana karbon vergisi bulunmaktadır ve karbon için vergi kaçırma yüzde 1’in altındadır ve bu rakam, katma değer vergisindeki kaçırma oranına göre oldukça düşüktür.

36

31

Yazarların hesaplamaları, farklı ETS’lerin açık arttırma gelir raporlarına, AB ETS fonundan yenilikçi düşük karbonlu teknolojilerdeki

(NER3000) demo projelerine tahsisat satışlarına, Alberta’nın İklim Değişikliği ve Yönetim Fonuna (NER300) yapılan ödemelere, ve yürürlükte karbon vergisi olan hükümetlerin yıllık bütçelerine dayanmaktadır. 2014 yılı için toplan hükümet geliri 16 milyar ABD$ olarak hesaplanmıştır. 32 RGGI, 2013’e kadar RGGI Getirilerinin Yatırım Yapılması, Nisan 2015. 33

Avrupa komisyonu, Basın Bildirisi, AB, 2030’a daha fazla emisyon azaltması ile hazırlanıyor, 28 Ekim 2014,

http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-1202_en.htm. 34

İngiliz Kolumbiyası Maliye Bakanlığı, Bütçe ve Parasal Plan – 2015/16 ie 2017/18 arası Karbon Vergisi Raporu ve Planı, Şubat 2015. 35

İsviçre Federal Çevre Bürosu, CO2 vergisinin Yeniden Dağıtımı, en son erişim tarihi: 12 Ağustos 2015,

http://www.bafu.admin.ch/klima/13877/14510/14749/index.html?lang=fr. 36

Marianne Fay, Stephane Hallegatte, Adrien Vogt-Schilb, Julie Rozenberg, Ulf Narloch, Tom Kerr, Gelişimin Karbon Giderimi: Sıfır

Karbonlu bir Geleceğe Doğru Üç Adım. Washington, DC: Dünya Bankası. 2015.

http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-1202_en.htm

http://www.bafu.admin.ch/klima/13877/14510/14749/index.html?lang=fr

31

INDC’ler ülkelerin karbon fiyatlandırmasına

ilişkin planları ve eylemleri hakkında bazı genel

bilgiler sağlamaktadır. Uluslararası seviyede,

2020 sonrası karbon fiyatlandırmasının rolü, Aralık

2015 Paris iklim değişikliği konferansı öncesinde

tartışılmaktadır (UNFCCC Taraflarının

Konferansının 21nci oturumu – COP 21 – ve

Taraflar Konferansının 11nci oturumu, Kyoto

Protokolü Taraflarının toplantısı olarak görev

görmektedir – CMP 11). Amaçlanan Ulusal olarak

Belirlenmiş Katkılar (INDC’ler), ulusal iklim

politikası amaçlarını ortaya koyar. Bazı INDC’ler

ayrıca, 2020 sonrası emisyon azaltma hedeflerinin

sağlanmasına yönelik yurtiçi ve uluslararası karbon

fiyatlandırma araçlarının öngörülen kullanımı

konusuna da ışık tutmaktadır (bkz. bölüm 2.2.1).

Bölüm 4’te ele alındığı üzere, karbon fiyatlandırma

araçları ve iklim finansı yoluyla ülkeler arasında

işbirliği sağlanması, azaltımın optimize edilmesi ve

maliyete etkin bir şekilde ulaşılmasının anahtarını

teşkil etmektedir.

2.2 ULUSLARARASI KARBON

FİYATLANDIRMA ARAÇLARI _________________

2.2.1

UNFCCC kapsamında uluslararası

karbon fiyatlandırması

Uluslararası 2020 sonrası iklim

müzakerelerinin durumu. Aralık 2015’te

yapılacak olan Paris iklim değişikliği konferansında

yeni bir 2020 sonrası anlaşmaya varılması

beklenmektedir. Bu anlaşmanın detayları halâ

görüşülmektedir ve Temmuz 2015 itibariyle,

karbon piyasaları için iki seçenek

düşünülmekteydi.37

Birinci seçenek, piyasa

mekanizmaları için önerilen metine eklenecek,

böylesi bir mekanizmanın amacının tarifi gibi

hükümleri içermektedir, ikinci seçenek ise böyle bir

hususu düşünmemektedir. COP 21 öncesinde,

metin müzakereleri konusunda daha başka

tartışmalar da gerçekleşecektir.

Ülkelerden, COP 21 öncesinde INDC’lerini

UNFCCC’ye bildirmeleri istenmiştir. 31 Ağustos

2015 itibariyle 57 Taraf – küresel GHG

emisyonlarının yaklaşık yüzde 61’ini temsil eden –

INDC’lerini sunmuşlardır (Şekil 8). Bazı analistlere

göre, INDC’leri 2°C güzergahı ile tutarlı hale

getirmek için daha fazla görüşmelerin yapılması

gerekecektir.38

Birçok INDC açıkça karbon fiyatlandırmasının

azaltım stratejilerinin bir öğesi olacağını

belirtmektedir. Örneğin Çin, Norveç ve İzlanda,

2020 sonrası emisyon azaltmalarında bir ETS’nin

rol oynayacağına dikkat çekmiştir. Diğer ülkeler,

örneğin Kore Cumhuriyeti ve İsviçre, hedeflerini

tutturmak için uluslararası kredi kullanma niyetini

belirtmişlerdir. Bunun aksine bazı INDCler –

Andora, AB, Gabon, Marshall Adaları ve Amerika

Birleşik Devletleri’ninkiler – açıkça uluslararası

kredi kullanımını dışarıda bırakmaktadır. Ancak

INDC’ler, karbon fiyatlandırmasının nasıl

kullanılacağına dair kapsamlı bir genel bakış

sunmamaktadır. Mesela AB’nin INDC’si,

ETS’sinin rolünü ele almamaktadır ancak başka bir

resmi yazışmada AB ETS, emisyon azaltmalarının

sağlanmasındaki ana araç olarak

tanımlanmaktadır.39

37

UNFCCC, Gayrı Resmi Not ADP.2015.4., Arttırılmış Eylem için Durban Platformunda Özel Çalışma Grubunun ikinci oturumunun

onuncu kısmına dair senaryo notu, 24 Temmuz 2015. 38

14 Mayıs 2015’te sunulmuş olan INDC’ler analizine ve gelecekteki enerji eğilimlerine dair ilgili politika açıklamalarına dayalıdır. Kaynak:

IEA, Enerji ve İklim Değişikliği – Dünya Enerjisine Genel Bakış Özel Raporu, 2015. 39

Avrupa Konseyi, Avrupa Konseyi (23-24 Ekim 2014) Sonuçlar,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/145397.pdf.

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/145397.pdf

32

Şekil 8. Sunulan INDC’ler AMERİKA BİRLEŞİK KANADA İZLANDA AB RUSYA ÇİN KORE JAPONYA DEVLETLERİ FEDERASYONU CUMHURİYETİ FAS

MEKSİKA BENİN CİBUTİ ETİYOPYA GABON KENYA KONGO DEM. CUMH. AVUSTRALYA YENİ DOMİNİK ZELANDA CUMHURİYETİ NORVEÇ SİNGAPUR MARSHALL ADALARI TRINIDAD

VE TOBAGO

ANDORA MAKEDONYA, E.Y.C. MONAKO SIRBİSTAN

İSVİÇRE LİHTENŞTAYN Not: INDC’ler, koşullu veya koşulsuz taahhütler biçiminde, veya bunların karışımı halinde olabilir. Bu harita, var olduğu yerde koşulsuz taahhütleri

göstermektedir. Koşullu taahhüt ancak eğer koşulsuz bir taahhüt yapılmadıysa gösterilmiştir.

33

Şekil 8. Sunulan INDC’ler ANDORA KORE CUMHURİYETİ 2030 itibariyle BAU seviyelerinin %37altında 2030 itibariyle BAU seviyelerinin %37 altında

AVUSTRALYA LIHTENŞTAYN 2030 itibariyle 2005 seviyelerinin %26-28 2030 itibariyle 1990 seviyelerinin %40 altında altında

MAKEDONYA, FYR Fosil yakıtların yakılmasından çıkan CO2 emisyonlarının %30 azaltılması, yani BENİN 2030 itibariyle BAU seviyelerine kıyasla Ormancılık yutakları sayesinde 2020 – 2030 daha yüksek bir girişim seviyesiyle %36 döneminde 163 MtCO2e miktarında kümülatif emisyon azaltımları.

MARSHALL ADALARI 2025 itibariyle 2010 seviyelerinin %32 altında. KANADA 2030 itibariyle 2005 seviyelerinin %30

altında. MEKSİKA

2030 itibariyle BAU seviyelerinin %22 altında ÇİN CO2 emisyonlarının olabileceği tepe MONAKO

seviyesine yaklaşık 2030’da ulaşmak ve 2030 itibariyle 1990 seviyelerinin %50 altında daha erken bu tepeye ulaşmaya çalışmak 2030 itibariyle, birim GSYİH başına CO2

emisyonlarını 2005 seviyesine göre % 60-65 FAS

azaltmak 2030 itibariyle BAU seviyelerinin %13 altında

KONGO, DEM. CUMH. YENİ ZELANDA 2030 itibariyle BAU seviyelerinin %17 altında 2030 itibariyle 2005 seviyelerinin %30 altında

CİBUTİ 2030 itibariyle BAU seviyelerinin %40 altında NORVEÇ 2030 itibariyle 1990 seviyelerinin en az %40 altında

DOMİNİK CUMHURİYETİ 2030 itibariyle 2010 seviyelerinin %25 altında

RUSYA FEDERASYONU ETİYOPYA 2030 itibariyle 1990 seviyelerinin

2030 itibariyle BAU seviyelerinin %64 altında %25-30 altında

SIRBİSTAN AB 2030 itibariyle 1990 seviyelerinin %9,8 altında

2030 itibariyle 1990 seviyelerinin en az

%40 altında SİNGAPUR 2030 itibariyle 2005 emisyon şiddetinde %36 azalma

GABON 2025 itibariyle BAU seviyelerinin %60 altında İSVİÇRE 2030 itibariyle 1990 seviyelerinin %50 altında

İZLANDA 2030 itibariyle 1990 seviyelerinin %40 altında TRINIDAD VE TOBAGO 2030 itibariyle toplu taşıma emisyonlarında BAU seviyelerine göre %30 azalma

JAPONYA 2030 itibariyle 2013 seviyelerinin %26 altında

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 2025 itibariyle 2005 seviyelerinin %26-28

KENYA altında 2030 itibariyle BAU seviyelerinin %30 altında

34

2020 öncesi Kyoto kredileri için arz ve talebe genel

bakış. UNFCCC kapsamında 2020 öncesi bir hevesi

olmayışı halâ bir sorun teşkil etmektedir. Daha yüksek

belirlenmiş hedefler – örneğin karbon dioksit

dışındaki diğer GHG’nin azaltımı ve yüksek azaltım

potansiyeli ve eş faydaları olan fırsatların daha detaylı

teknik incelenmesi yoluyla – için duyulan ihtiyaç,

Lima’daki COP 20’de yeniden ifade edilmiştir.40

Ancak özel bir eylem için mutabakata varılmamıştır.

Ülkelerin 2020 öncesi heveslerinde bir artış sinyali

olmadan, Kyoto kredileri – Onaylı Emisyon

Azaltmaları (CER’ler) ve Emisyon Azaltma Birimleri

(ERU’lar) – için azalan piyasa eğilimi 2014 ve

2015’te devam etmiştir (Şekil 10).

Günümüze dek AB ETS tesisleri, yasaya uyma

yükümlülüklerini sağlamaya yardımcı olması için

CER’ler ve ERU’ların 1,45 GtCO2e’sini, ya da 2008

ile 2020 arasında bu sistem tarafından tahsis edilen

toplam 1,6 GtCO2e’nin yüzde 90’ını kullanmışlardır41

.

Sonraki şekil, şimdiye kadar piyasaya sürülen toplam

Kyoto kredilerinin yaklaşık yüzde 60’ını temsil

etmektedir.42

Bu eğilim aynen devam ederse, AB ETS

tesisleri muhtemelen Kyoto kredi kotalarını

önümüzdeki birkaç yıl içerisinde tüketecekler ve

Kyoto kredi satıcılarını, tarihsel olarak en büyük

alıcılarından mahrum edeceklerdir.

Kyoto Protokolünün dışında çeşitli araçlar, CER’ler

için talep kaynağı yaratmaktadır – CER kabul eden

yurtiçi araçlar, satın alma programları ve gönüllü CER

iptalleri gibi. Meksika’nın karbon vergisi ve Kore

Cumhuriyeti’nin ETS’si, ülkede bulunan Temiz

Kalkınma Mekanizması (CDM) projeleri tarafından

piyasaya sürülen CER’lerin kullanımına müsaade

etmektedir,43

ve 2016’da çıkartılması planlanan Güney

Afrika’nın karbon vergisinde de durumun böyle olma

ihtimali mevcuttur. CER’ler halihazırda, bu yurtiçi

araçlar altındaki karbon vergisi veya tahsisatlardan

daha düşük fiyatlandırılmaktadır ve bu nedenle yasaya

uyma tesisleri için çekici olabilir. CER’ler ayrıca satın

alma programları tarafından da hedef alınmaktadır –

RBF tabanlı Kalkınma için Karbon Girişimi (Ci-Dev),

Metan ve İklim Değişikliği Azaltımı için Pilot Açık

Arttırma Tesisi (PAF) ve İsveç Enerji Kurumu satın

alma programı, vb.44

Ancak bu talep kaynakları

sınırlıdır.45,

46

Bu sebeple, 2015 ile 2020 arası Kyoto

kredileri için toplam kalan talebin minimal olması,

bunun da bu kredilerden bir fazlalık oluşması

beklenmektedir.

Henüz piyasaya sürülmemiş ama sürülecek olan

krediler, bu fazlalığa ek olacaktır. CDM ardışık

düzeninin, şimdi ve 2020 arasında, talebin mevcut

olması halinde, yaklaşık 6,600 MtCO2e piyasaya

sürme potansiyeli olduğu tahmin edilmektedir (Şekil

9). Bu potansiyel, tescilli portföye dayalıdır ve talebin

piyasaya sürme seviyeleri üzerindeki etkisi dikkate

alınmamaktadır. Yine de, talebin olmadığı

düşünülürse, arz aşağı düşmeye devam etmektedir

(Şekil 10) ve 2020’ye kadar daha gerçekçi bir

maksimum potansiyel piyasaya sürüş, yaklaşık 750

MtCO2e’dir (Şekil 9).47

Yine de, bu rakam bile

potansiyel talebin önemli ölçüde üzerindedir. Arz-

talep dengesizliğinin bu nedenle değişmesi

beklenmemektedir, böylece tarihsel olarak düşük

fiyatlara göre herhangi ciddi bir fiyat toparlanması

engellenmiş olmaktadır.

40

UNFCCC, Karar 1/CP.20, Lima İklim Eylem Çağrısı, 2 Şubat 2015. 41

Avrupa Komisyonu, AB ETS’de döviz ve uluslararası kredi kullanımına ilişkin güncellenmiş bilgi 4 Mayıs 2015,

http://ec.europa.eu/clima/news/articles/news_2015050402_en.htm 42

10 Ağustos 2015 itibariyle 2,48 milyar CER ve ERU piyasaya sürülmüştür. Kaynak: UNFCCC, CDM Açılımları - Proje Faaliyetleri, son

erişim tarihi: 10 Ağustos 2015, https://cdm.unfccc.int/Statistics/Public/CDMinsights/index.html#iss ; UNFCCC, CDM Açılımları: Faaliyetler

Programı, son erişim tarihi: 10 Ağustos 2015, https://cdm.unfccc.int/Statistics/Public/PoA/index.html ; UNFCCC, Emisyon Azaltma Birimleri (ERU’lar) Piyasaya Sürüldü, 30 Haziran 2015, http://ji.unfccc.int/statistics/2015/ERU_issuance_2015_06_30_1200.pdf. 43

CER’lerin Kore Cumhuriyeti’nin ETS’si altında yasaya uyma için kullanılabilecek Kore yurtiçi krediler ile değiştirilmesi öncesinde

gönüllü olarak iptal edilmesi gerekmektedir. 44

Kalkınma için Karbon Girişimi, http://www.ci-dev.org/ ; Metan ve İklim Değişikliği Azaltımı için Pilot Açık Arttırma Tesisi,

http://www.pilotauctionfacility.org/ ;İsveç Enerji Kurumu, İsveç Enerji Kurumu, Gelişmekte Olan Ülkelerde Yeni İklim Değişikliği Azaltım Faaliyetlerini Destekliyor, 21 Mayıs 2015, http://www.energimyndigheten.se/en/About-us/Press-/Press-releases/The-Swedish-Energy-Agency-is-supporting-new-climate-change-mitigation-activities-in-developing-countries/ 45

Kore Cumhuriyeti’nin ETS’si altında denkleştirmeler için talep, denkleştirme kullanımına dair tavana dayalı olarak 2015-2017 için 187

milyon olarak tahmin edilmektedir. Ancak Nisan 2015 itibariyle, iptal edilen CER’lerden dönüştürülen sadece 1,9 milyon piyasaya sürülmüştür ve Kore’deki CDM projelerinden gelen sadece 20 milyonun 2017 sonu itibariyle müsait hale geçeceği tahmin edilmektedir. Kaynak: Thomson Reuters, Kredi Piyasalarının Parçalanmış Hali, Carbon Market Monitor, 10 Haziran 2015. Meksika ve Güney Afrika karbon vergileri altındaki potansiyel talebe yönelik bir tahmin bulunmamaktadır fakat, talep açığını kapatmaya yetecek kadar yüksek olması pek muhtemel gözükmemektedir. 31 Ağustos 2015 sonrasında yaklaşık 4 MtCO2 gönüllü olarak iptal edilmiştir ve buna Kore’nin ETS’si altında kullanım için denkleştirmelere dönüştürülecek önemli bir pay da dahildir. Kaynak: UNFCCC, CDM Sicilinde bugüne dek İptal Edilen CER’ler, son erişim tarihi: 10 Ağustos 2015, http://cdm.unfccc.int/Registry/vc_attest/index.html . PAF : PAF’ın sermayeleşme hedefi 100 milyon ABD$’dır. İlk açık arttırmanın piyasa temizleme fiyatı 2,40/tCO2e ABD$ olmuştur. Gelecekteki açık arttırmalar için benzer bir fiyatın olacağı varsayılırsa, PAF yaklaşık 40 MtCO2e satın alabilir. Kaynak: Pilot Açık Arttırma Tesisi, http://www.pilotauctionfacility.org. Ci-Dev: Ci-dev’in bütçesi 95 milyon ABD$’dır. 4-5 ABD$/tCO2e civarında bir fiyat varsayılırsa bu, 20–35 MtCO2e’lik bir alımı kapsayabilir. 46

Halihazırda, Çin planı kapsamında piyasaya sürülen çoğu Çin Onaylı Emisyon Azaltması (CCER’ler), CDM öncesidir, yani projeler

CDM İcra Kurulu tarafından tescil ve kayıt edilmeden önce oluşmuş olan emisyon azaltmaları için piyasaya sürülmüş tescilli CDM projelerinden gelen kredilerdir. Tescil ve kayıt edilmeyi bekleyen projelerin çoğunluğu, daha önce CDM projesi olarak tescil ve kayıt edilmemiş olan yeni projelerdir. CDM projeleri sicilden çıkartılıp CCER projesi olarak tescil ve kayıt edilebilir, ve bu da, bu projeler için üretilen emisyon azaltmaları için ilave bir talep kaynağını temsil etmektedir. Ancak eğer ulusal ETS talep yaratırsa tescilden sildirmenin ciddi oranda olması beklenmektedir. Bu nedenle, CCER programının CDM üzerindeki etkisi bu aşamada nicelendirilmemiştir ve sınırlı olması beklenmektedir. Kaynak: Thomson Reuters, Kredi Piyasalarının Parçalanmış Hali, Carbon Market Monitor, 10 Haziran 2015. 47

Projeler, kredi üretmek için operasyonel ve nizami masraflara maruz kalmaktadır. Bu krediler için güçlü bir talep sinyali olmadığı halde,

proje geliştiricilerinin bu projelerin bazılarında azaltım faaliyetini düşürmesi veya sonlandırması beklenmektedir.

http://ec.europa.eu/clima/news/articles/news_2015050402_en.htm

https://cdm.unfccc.int/Statistics/Public/CDMinsights/index.html#iss

https://cdm.unfccc.int/Statistics/Public/PoA/index.html

http://ji.unfccc.int/statistics/2015/ERU_issuance_2015_06_30_1200.pdf

http://www.ci-dev.org/

http://www.pilotauctionfacility.org/

http://www.energimyndigheten.se/en/About-us/Press-/Press-releases/The-Swedish-Energy-Agency-is-supporting-new-climate-change-mitigation-activities-in-developing-countries/

http://www.energimyndigheten.se/en/About-us/Press-/Press-releases/The-Swedish-Energy-Agency-is-supporting-new-climate-change-mitigation-activities-in-developing-countries/

http://cdm.unfccc.int/Registry/vc_attest/index.html

http://www.pilotauctionfacility.org/

35

Ha

cim

(M

tCO

2e)

Şekil 9. 2020’ye kadar potansiyel CER arzı Tescil edilen PoA+Projeler (piyasaya sürüm

7.000 potansiyeli, mevcut piyasaya sürüm oranlarına göre ayarlanmamıştır)

6.000 CER piyasaya sürmüş olan PoA+Projeler (piyasaya sürüm potansiyeli, mevcut piyasaya

5.000 sürüm oranlarına göre ayarlanmamıştır)

Tescil edilen ve doğrulamada kesintiye 4.000 uğramamış PoA+Projeler (piyasaya sürüm

potansiyeli mevcut piyasaya sürüm oranlarına göre ayarlanmıştır)

3.000 CER piyasaya sürmüş olan ve doğrulamada

2.000 kesintiye uğramamış PoA+Projeler (piyasaya sürüm potansiyeli mevcut piyasaya sürüm oranlarına göre ayarlanmıştır)

1.000 Kaynak: Dünya Bankası Grubu, rakamlar 6 Temmuz 2015 0 UNFCCC verilerine dayanmaktadır. 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Not: CER = Onaylı Emisyon Azaltması; PoA = Faaliyetler

Programı; CDM = Temiz Kalkınma Mekanizması.

Buna paralel olarak piyasa katılımcıları piyasadan

ayrılmaya devam etmektedir.48

Yine de, CDM

sayesinde elde edilen deneyim ve geliştirilen

altyapının bir kısmı, çeşitli yeni araçlara fayda

sağlamış veya bunlar tarafından uyarlanmıştır.

Örneğin CDM çerçevesi, yurtiçi Çin CER (CCER)

planında temel olarak kullanılmaktadır, CDM

standardize taban hatları, Ulusal olarak Uygun

Azaltım Eylemlerinde (NAMA’lar)

kullanılmaktadır,49

ve çok taraflı kalkınma

bankaları, CDM projelerine dayalı olarak yeşil

bonolar piyasaya sürmeye başlamaktadır.50

Piyasa ve politika güncellemesi (Kyoto

Protokolü kapsamındaki mekanizmalar ve

UNFCCC kapsamındaki yeni mekanizmalar) CDM’nin 2020 sonrasındaki rolü halâ belirsizdir.

2014 sonu itibariyle CDM, gelişmekte olan

ülkelerde GHG emisyon azaltma projelerinde

yaklaşık 90 milyar ABD$51

tutarındaki yatırımları

ya da bu ülkelerdeki toplam yenilenebilir enerji

yatırımının neredeyse yüzde 13’ünü52

desteklemiştir.

CDM’nin azaltıma ilişkin yatırımları teşvike

bağlamak ve iklim eylemine ilişkin işbirliğini

kolaylaştırmak üzere bir araç olarak, özellikle

2020’den hemen sonrasında, kullanımının

sürdürülmesini sağlamaya yönelik bir ilgi söz

konusudur.53

Piyasa katılımcıları, CDM altyapısının

bir denkleştirme mekanizmasının ötesinde alternatif

kullanımlarını ve CDM’nin yeni piyasa

mekanizmalarına potansiyel entegrasyonunu

araştırmaktadır. Ancak, UNFCCC altında piyasa

mekanizmalarının geleceğine dair tartışmaların,

2015 Paris anlaşması (karbon piyasalarının rolü

dahil) müzakere edilmekte iken beklemede kalması

muhtemeldir. Tablo 1, piyasa durumunu, Kyoto

Protokolü altındaki mekanizmaların politika

güncellemelerini (CDM, Ortak Uygulama ya da JI,

ve Uluslararası Emisyon Ticareti ya da IET) ve

UNFCCC altında yeni mekanizmaları (Yeni

Piyasaya Dayalı Mekanizma veya NMM ve Çeşitli

Yaklaşımlar için Çerçeve veya FVA)

özetlemektedir.

48

Örneğin SGS, onaylama ve doğrulama işlerini Haziran 2014’te bırakmıştır, Standart Bankası Nisan 2015’te karbon masasını

kapatmıştır ve Bunge, İklim Değişikliği Sermayesini kapatacağını açıklamıştır. 49

Örneğin, Filipinlerdeki Pirinç Sektörü için İklim Değişikliği Adaptason Yönelimli NAMA Seçeneği, Mitsubishi UFJ Morgan Stanley. 50

Afrika Kalkınma Bankası Grubu, AfDB’nin Yıllık Yeşil Bono Haber Bülteni, Sayı 02, Temmuz 2015; Kore Eximbank, Green Bond

Newsletter, Ocak 2014. 51

Bu rakam, yatırım destek faktörü olarak beş, ortalama nominal CER fiyatını 2002-2011 dönemi için 11,77 ABD$ (ticareti yapılan hacme

göre ağırlıklandırılmış) ve 1 Ocak 2006 ile 31 Aralık 2014 arasında toplamda 1.523 milyar CER piyasaya sürüldüğü kabul edilerek hesaplanmıştır. Yatırımın fiili değeri muhtemelen daha yüksektir zira yukarıdaki rakam, CER’lerin olması gerekenin altında gözlenen teslimini ya da CDM beklentisi düşünülerek yürütülen ancak olumsuz piyasa koşulları yüzünden nihayetinde CER piyasaya sürmeyen projeleri hesaba katmamaktadır. 52

Gelişmekte olan ülkelerdeki toplam yeni yenilenebilir enerji yatırımları (>50 MW hidroelektrik projeleri hariç), 2006-2014 dönemi için

671 milyar ABD$ etmiştir. Kaynak: REN21, Yenilenebilir Enerjiler 2015 Küresel Durum Raporu, Temmuz 2015. 53

UNFCCC, “Yeni Çıkan Piyasa Mekanizmaları için CDM Ne Sunabilir?” (Küresel CDM DNA Forumunda sunulmuştur, Bonn, 13 Kasım

2014); UNFCCC, CDM 2020 Öncesinde ve Sonrasında Geniş Rol Oynayacak, 1 Haziran 2015, http://newsroom.unfccc.int/financial-flows/cdm-has-role-to-play-in-pre-and-post-2020 -world/ .

http://newsroom.unfccc.int/financial-flows/cdm-has-role-to-play-in-pre-and-post-2020%20-world/

http://newsroom.unfccc.int/financial-flows/cdm-has-role-to-play-in-pre-and-post-2020%20-world/

36

Tablo 1. Kyoto Protokolü altında mekanizmalar için piyasa ve politika güncellemesi ve UNFCCC altındaki yeni mekanizmalar

Piyasa güncellemesi Politika güncellemesi

Me

vc

ut

me

ka

niz

mala

r

CDM

–– 2014 yılında tescil ve kayıt edilen proje ve PoA sayısı 160 olup, 2013’ten %53 daha azdır. –– 2014 yılında piyasaya sürülen CER sayısı 104 MtCO2e olup 2013’e göre %61 daha azdır. Bu, Şekil 10’da gösterildiği üzere CDM piyasasının gerileyen eğilimini devam ettirmektedir. –– Birincil CER piyasasında toplamda 60 milyon CER ticareti yapılmıştır, bu da 2013’e göre %70 düşüşe tekabül etmektedir.a Bu işlemlerin yarısından fazlası, CER satın alma programları üzerinden Norveç ve İsveç hükümetleri tarafından yapılmıştır.b

–– 25 milyon birincil CER’in 2015 yılında ticaretinin yapılması beklenmektedir.c

–– İkincil piyasadaki ortalama CER fiyatı 2014’te €0,17/tCO2e (0,19 ABD$) olmuştur ve bu, 2013’e göre %50’den daha fazla düşüktür.d

–– Projelerin gönüllü olarak sicilden çıkartılması için prosedürler, 2015’te kabul edilmiştir.e

–– 22 Eylül 2015’te, CER’lerin gönüllü iptali için bir çevrimiçi platform başlatılacaktır.f

–– Formların dijital hale getirilmesi, yöntemlerin basitleştirilmesi ve otomatik olarak ilave olarak nitelenen projeler için basitleştirilmiş tescil ve kayıt yoluyla CDM prosedürlerinin düzene sokulması gayretleri sürdürülmektedir.g

––CDM İcra Kurulu ve UNFCCC Sekreterliği aktif olarak CDM altyapısının Kyoto Protokolü altında bir denkleştirme mekanizmasının ötesinde alternatif kullanımlarını aktif olarak araştırmaktadır, CDM için talebi arttırmak ve azaltım faaliyetlerini arttırma kabiliyetini güçlendirmek için çalışmaktadır.h

JI

––2014 yılında bir proje tescil ve kaydı olmamıştır.i

–– 2014 yılında piyasaya sürülen ERU sayısı, 2013’e göre 31 MtCO2e, %83 daha az olmuştur. Bu, Şekil 10’da gösterildiği üzere JI piyasasının gerileyen eğilimini devam ettirmektedir. –– 2014’te, hiç birincil ERU sözleşmesi kapatılmamış ve ikincil piyasada sadece 17,8 MtCO2e ticaret hacmi gerçekleşmiştir.j

–– ERU fiyatı, Aralık 2014’te €0,03 (0,03 ABD$) değerine gerilemiştir.k

–– UNFCCC Sekreterliği, CDM’den edinilen derslere dayalı olarak JI’nin nasıl maliyet tasarrufları ve etkinlikleri kapanabileceğine dair teknik bir makale hazırlamıştır. Bu makalenin bulguları, gelecekteki

görüşmelerde dikkate alınabilir.l

IET

–– Birinci Kyoto Taahhüt Dönemi (CP1) için doğrultma dönemi 18 Kasım 2015’te sona ermektedir. Bu sürenin sonunda ülkelerin CP1 emisyonlarını kapsayacak şekilde yeterli uygun birimi ayırması gerekmektedir.m

–– Çok az ilerleme kaydedilebilmiştir zira Doha anlaşması henüz onanmamıştır. –– Doha, 2012’den bu yana, Atanan Emisyonların (AAU) CP1’den CP2’ye taşınmasına dair başka bir karar alınmamıştır.

Ye

ni

yak

laş

ımla

r NMM ve FVA

–– İşlevsel değildir. –– Sınırlı bir ilerleme kaydedilmiştir. Mekanizmaların 2020 sonrası anlaşmadaki rolü ve teknik tasarımı konuları halâ açıktadır. –– Herhangi bir nihai sonuca ulaşılamamıştır ve sorunlar, Aralık 2015’te Paris’te düzenlenecek olan SBSTA 43 için ön gündeme yerleştirilmiştir.n

Not: Doğrultma dönemi, taahhütlerin yerine getirilmesi için verilen ilave süreye atıfta bulunmaktadır.

a, b, c: Thomson Reuters, 2014 Yılı Gözden Geçirmesi ve Genel Bakış: Asya Yükselişte, Karbon Piyasası Analisti, Ocak 2015. d: Kıtalar Arası Borsa ICE, Gündelik Gelecek CER’leri. e: UNFCCC, CDM İcra Kurulu Seksen İkinci Toplantı Raporu, Şubat 20, 2015. f: UNFCCC, Gönüllü İptal için Çevrimiçi Platform, son erişim tarihi: 4 Eylül 2015, http://customers.meta-fusion.com/wcm/150720_5051_UNFCCC_CDM-EB_85_Bonn/download/2.2_4%20EB85_VC_tool.pdf . g: UNFCCC, Karar no. 4/CMP.10, Temiz Kalkınma Mekanizmasına

ilişkin Rehberlik. h: UNFCCC, CDM İcra Kurulu Seksen Dördüncü Toplantı Raporu, 28 Mayıs 2015.

i: UNEP DTU Enerji, İklim ve Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi, UNEP

DTU CDM/JI Pipeline Analiz ve Veritabanı, 1 Ağustos 2015, http://www.cdmpipeline.org/; UNEP DTU Enerji, İklim ve Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi, JI Pipeline, 1 Ağustos 1, 2015, http://www.cdmpipeline.org/publications/JiPipeline.xlsx. j, k: Thomson Reuters, 2014 Yılı Gözden Geçirmesi ve Genel Bakış:

Asya Yükselişte. l: UNFCCC, Ortak Uygulamada Maliyet Tasarrufları ve Etkinlikleri için

Fırsatlar, Temiz Kalkınma Mekanizmasıyla Deneyimden Ders Alınması ve bir Yandan İki Mekanizmanın İlgili Direktiflerinin Tanınması, 21 Nisan 2015. m: UNFCCC, SIAR – Doğrultma Dönemi Rapor Prosedürü, 8 Ekim 2014. n: IISD, Bonn İklim Değişikliği Konferansı Özeti 1-11 Haziran 2015,

Dünya Müzakereleri Bülteni Cilt 12, Sayı 638 (2015).

http://customers.meta-fusion.com/wcm/150720_5051_UNFCCC_CDM-EB_85_Bonn/download/2.2_4%20EB85_VC_tool.pdf



37

Ha

cim

(M

tCO

2e)

Şekil 10. Yıllık ve kümülatif CER ve ERU piyasaya sürümü, ikincil CER fiyatları (sol) ve gönüllü denkleştirme piyasaya sürümü ve fiyatları (sağ)

CDM ve JI kredi piyasaya sürümleri ve CDM kredi fiyatları Gönüllü denkleştirme piyasaya sürümleri ve fiyatları

1,600 1,600

1,400 1,400

1,200 1,200

1,000 1,000

800 800

600 600

400 400

200 200

0 0

Yıllık CER piy. sürümü Kümülatif CER piy. sürümü Yıllık gönüllü Kümülatif gönüllü denkleştirme denkleştirme piy. sürümü

Yıllık ERU piy. sürümü Kümülatif ERU piy. sürümü piy. sürümü Yıllık ortalama gönüllü kredi fiyatları

İkincil CER fiyatları

Kaynak: Piyasaya sürümlere dair CDM ve JI verileri için UNFCCC, Fiyatlara dair CDM verileri için Kıtalararası Borsa ICE, gönüllü denkleştirmelere dair veriler için Forest Trends’in Ekosistem Pazar Alanı

2.2.2

UNFCCC dışında uluslararası karbon

fiyatlandırması

Gönüllü karbon piyasası. 2014’te 395 milyon

ABD$ tutarında karbon denkleştirmesi satın

alınmıştır; bu 87 MtCO2e’lik bir hacmi temsil

etmektedir ve 2013’e göre %13,6 artış anlamına

gelmektedir. Ancak karbon denkleştirmelerinin

yıllık piyasaya sürüm hacimleri ve fiyatları, Şekil

10’da gösterildiği üzere düşmeye devam

etmektedir. Bu eğilim, politika belirsizliğine ve

yeni kurumsal denkleştirme programlarının azalan

sayısına atfedilebilir.54

Yine de, gönüllü

piyasasında görülen piyasaya sürüm ve fiyat

azalmaları, CDM piyasasına kıyasla daha az kayda

değerdir.

Ormanların Tahrip Edilmesi, Ormanların

Bozunmasının Azaltılması ve korunumun rolü

ormanların sürdürülebilir yönetimi ve orman

karbon stokunun arttırılması (REDD+). 9

Haziran 2015’te, UNFCCC’nin REDD+

mekanizması için gündemdeki kalan konularda bir

mutabakata ulaşılmıştır: korumalar, piyasaya dayalı

olmayan yaklaşımlar ve karbon dışı faydalar.55

Bu

konulara dair taslak kararlar, COP 21’de

incelenmek ve kabul edilmek üzere iletilmiştir.

Eğer bu kararlar Paris’te kabul edilirse, REDD+’nın

uygulamaya geçirilmesine yönelik yeterli rehberlik

olmuş olacaktır, böylece COP 19’da kabul edilen

REDD+ Varşova Çerçevesi tamamlanmış

olacaktır.56

Ülkeler, ulusal REDD+ altyapısını

oluşturmaya yönelik ilerleme kaydetmektedirler ve

aslen, karbon piyasalarından

54

Forest Trends’in Ekosistem Pazar Alanı: Eğrinin Ötesi: Gönüllü Karbon Piyasalarının Durumu 2015, Haziran 2015. 55

UNFCCC, Gelişmekte olan Ülkelerde Ormanların Tahrip Edilmesi ve Orman Bozunmasından kaynaklı Emisyonların Azaltılmasına

ilişkin Faaliyetler için Yöntembilimsel Rehberlik ve Korunum, Ormanların Sürdürülebilir Yönetimi ve Orman Karbon Stoklarının Arttırılmasının Rolü, 9 Haziran 2015. 56

Gustavo A. Silva-Chávez, BM İklim Toplantılarında Sürpriz Gelişme: REDD+ Sonlandırıldı, Forest Trends, 9 Haziran 2015.

Ha

cim

(M

tCO

2e)

Birim

fiy

at

(AB

D$

/tC

O2e)

200

5 ö

nce

si

38

ziyade bağışçı ülkelerin sağladığı finansman

sayesinde REDD+ projeleri halihazırda

başlatılmıştır.57

Örneğin Orman Karbon Ortaklığı

Tesisinin (FCPF) Hazırlıklılık Fonu teknik

rehberlik sunar58

ve Sürdürülebilir Orman

Peyzajları için Biyo-Karbon Fonu Girişimi, başarılı

programlardan önemli miktarda emisyon azaltması

satın alacaktır. Bu büyük orman karbonu

operasyonları, birçok ülkede düşük karbonlu

kalkınma için elzem bileşenlerdir.

New York Ormanlar Beyanı, emisyonların

potansiyel olarak 2030’a kadar yılda 4,5-8,8

GtCO2e azaltılabileceğini tahmin etmektedir.59

Bu

rakamlar, ülkeye özgü politika reformlarının

başarılı şekilde kabul edileceği ve orman

emisyonlarının azaltılmasına yönelik belli

stratejilerin uygulamaya geçirileceğini (örneğin

arazi kullanım planlaması, daha fazla şeffaflık ve

kanun yürütmesi) varsaymaktadır. REDD+

hakkındaki teknik endişelerin büyük bir kısmı,

örneğin tamponlar sayesinde risklerin yönetilmesi

gibi yollarla ele alınabilmektedir.

Sonuçlara dayalı Finans. RBF yaklaşımı,

emisyon azaltmaları gereğince doğrulandıktan

sonra mali destekli bir azaltım faaliyeti

sağlamaktadır. Bazı RBF programları CER ve ERU

dahil yasaya uyma emisyon azaltma birimleri satın

almaktadır60

, bizim bu birimler için mevcut talep

eksikliğini kapatmamıza yardımcı olmaktadır.

Yasaya uyma piyasaları için özel olarak

tasarlanmamış olan diğer programlar, doğrudan

fonlama mekanizması olarak RBF

kullanmaktadır.61

Mevcut karbon piyasa

altyapısının, CDM izleme, raporlama ve doğrulama

(MRV) gereksinimleri gibi öğeleri, CER satın alan,

Kalkınma için Karbon Girişimi (Ci-Dev) ve Metan

ve İklim değişikliği Azaltımı için Pilot Açık

Arttırma Tesisi (PAF) dahil bazı programlara dahil

edilmiştir. Latin Amerika’daki Performansa Dayalı

İklim Finans Tesisi (PBC) gibi diğer güncel

programlar ise sıfırdan inşa edilmiştir.

PAF, proje geliştirmecilerine pazarlanabilir satım

opsiyonlarının açık arttırması yoluyla metan

emisyonlarını azaltmak için garantili asgari fiyat

sunmaktadır. PAF için birinci açık arttırma 15

Temmuz 2015’te gerçekleştirilmiştir ve 17 ülkeden

28 istekli katılmıştır. Gelişmekte olan ülkelerden 12

adet kazanan olmuştur. Bu açık arttırmadaki denge

fiyatı 2,40/tCO2e ABD$ olmuştur ve 8,7 MtCO2e

satım opsiyonu satılmıştır. PAF’ın halihazırda,

Almanya, İsveç, İsviçre ve Amerika Birleşik

Devletlerinden gelen katkı payları sayesinde 50

milyon ABD$ üzerine sermayesi bulunmaktadır ve

100 milyon ABD$’ına ulaşmayı hedeflemektedir.62

Önümüzdeki bir buçuk yıl içerisinde iki ya da üç

açık arttırma daha planlanmaktadır.

Uluslararası Havacılık. Uluslararası havacılık

sanayisinin emisyonların sınırlama taahhüdü,

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün (ICAO)

2013 Kurultayında teyit edilmiştir ve burada net

karbon emisyonlarının üst değerinin 2020 seviyeleri

olmasına karar verilmiştir.63

ICAO, emisyon

azaltma hedefini tutturmak için kullanmaya

niyetlendiği dört adet iklim eylemi sütunu

belirlemiştir: teknoloji, operasyonları, altyapı ve

küresel piyasaya dayalı bir tedbir (MBM). 2013

Kurultayı, MBM’nin 2016’da sonuçlandırılması

kararını almış ve bu görevi başarmak üzere çeşitli

faaliyetleri devreye sokmuştur:

–– Fizibilitesi ve uygulanabilirliği dahil, küresel bir

MBM planı için muhtemel seçeneklerin teknik

yönleri, çevresel ve ekonomik etkileri ve

modalitelerine dair çalışmaların sonlandırılması;

–– Üye devletlerdeki ve ayrıca ilgili kurumlardaki

uluslararası havacılık görevlileri ve uzmanları için

küresel ölçekte seminerler ve çalıştayların

düzenlenmesi; ve

–– Üye devletleri etkilemesi muhtemel olanlar dahil

olmak üzere başlıca sorunlar ve konuların tespit

edilmesi ve küresel bir MBM planının 2020

itibariyle uygulamaya geçirilmesine yönelik

tavsiyelerde bulunulması.

MBM’nin geliştirilmesine dair daha fazla detay,

Kutu 4’te yer almaktadır.

57

Gustavo A. Silva-Chávez, Paris’e Giderken Yolda. Sonraki Durak: Bonn, Haziran 2015, Forest Trends, 10 Haziran 2015. 58

Anahtar çıktılar arasında, ulusal REDD+ stratejileri, etkin paydaş katılımı, koruma araçları, referans seviyeleri ve ulusal orman izleme

sistemleri yer almaktadır. 14 ülke, yüksek iklim etki potansiyellerini ve kalkınma faydalarını bir araya getirerek ulusal stratejilerini uygulamaya geçirmek için büyük ölçekli emisyon azaltma programları geliştirmektedir. Bu programlar, yeni tarımsal üretim planları konusunda toplulukların desteklenmesinden, orman tahribine yol açmayan tarımsal emtiaların temini ni teşvikine ve korumalı alanların yönetimine kadar uzanmaktadır. 59

İklim Zirvesi 2014, ORMANLAR: Eylem Beyanları ve Eylem Planları, 23 Eylül 2014. 60

Örnekler arasında Kalkınma için Karbon Girişimi (Ci-Dev) ve Metan ve İklim Değişikliği Azaltımı için Pilot Açık Arttırma Tesisi (PAF) yer

almaktadır. 61

Örnekler arasında Enerji+ Ortaklık, İskandinav İklim Tesisi ve Latin Amerika Kalınma Bankasından (CAF) Latin Amerika’daki

Performansa Dayalı İklim Finans Tesisi (PBC) yer almaktadır. 62

Dünya Bankası, Metan Tutmak için İlk Pilot Açık Arttırma Başarılı Oldu, 17 Temmuz2015, http://www.worldbank.org/en/news/press-

release/2015/07/17/first-pilot-auction-to-capture-methane-a-success. 63

ICAO, Çevresel koruma ile ilgili olarak ICAO politikaları ve uygulamalarının devam ettirilmesine yönelik konsolide açıklama – İklim

Değişikliği, 2013.

http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2015/07/17/first-pilot-auction-to-capture-methane-a-success

http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2015/07/17/first-pilot-auction-to-capture-methane-a-success

39

Kutu 4. Küresel bir sanayi için küresel piyasaya dayalı tedbir

Yazan: Paul Steele, Uluslararası Hava Taşımacılığı Kuruluşu (IATA) Kıdemli Başkan Yardımcısı, Üyesi ve Dış İlişkiler & Kurumsal Sekreteri Küresel hava taşımacılığı sektörü, ekonomilerle toplumları birleştirmektedir. Yılda üç milyarı aşkım yolcuya bağlantı imkanı sağlamaktadır, küresel GSYİH’de 2,4 trilyon ABD$, neredeyse 60 milyon iş, değer itibariyle dünya ticaretinin üçte birini ve tüm uluslararası turistlerin yarısını desteklemektedir. Özellikle yeni çıkan ekonomilerde hızlı bir şekilde büyümektedir. Sektörün hem büyümesini pekiştirmek hem de iklim değişikliği değerlerini sağlamadaki rolünü oynaması için ihtiyacı farkına varan havacılık sanayisi, kapsamlı kısa, orta ve uzun vadeli iklim hedefleri belirlemiştir. Sanayi genelinde Hava Taşımacılık Eylem Grubu tarafından koordine edilirler ve hedefler: 1. Dünya filosunun yakıt verimliliğini yılda ortalama %1,5 oranında arttırmak, ki bu hedef halihazırda aşılmıştır; 2. Karbon nötr büyüme sayesinde net havacılık CO2 emisyonlarını 2020 seviyelerinde sabitlemek; 3. Havacılığın net CO2 emisyonlarını, 2005 taban hattı ile kıyaslamalı olarak 2050 itibariyle yarıya indirmek Birinci ve üçüncü hedefin sağlanması için yeni teknolojiler, alternatif yakıtlar, daha iyi operasyonel yöntemler ve iyileştirilmiş altyapı (örneğin hava trafik yönetim reformları) sayesinde ciddi çalışmalar devam etmektedir. Ancak, CO2 emisyonlarının 2020 seviyelerinde üst sınırda tutulmasına yönelik orta vadeli hedef, bir küresel piyasaya dayalı tedbir (MBM) sayesinde sağlanacaktır. Bu sistem halihazırda, sektörün uzmanlaşmış BM kurumu olan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından geliştirilmektedir. Sanayinin kendisi, böylesi bir tedbir için çarpıda bulunmak şekilde olağan dışı bir konum üstlenmiştir ve aktif olarak bunun tasarımına müdahil olmuştur ve küresel standart bir planın, yasaya uyma zorluğunu arttıracak, çevresel bütünlüğü azaltacak ve piyasanın bozulmasına yol açacak olan birbirinden kopuk bölgesel veya ulusal tedbirlere göre daha tercih sebebi olduğunu savunmaktadır. Havayolları, uluslararası bir ortamda iş yapan oldukça rekabetçi işletmelerdir. Her ne kadar böylesi bir tedbirin uygulamaya geçirilmesi havayollarına mali bir yük getirecek olsa da, yakıt maliyetleri (havayolu işletme maliyetlerinin yaklaşık üçte birine tekabül etmektedir) ve hizalanmamış planların getireceği rekabetçi etki ile kıyaslandığında makul şekilde ılımlı kalmaktadır. 2020 başlangıç tarihine kadar küresel bir MBM’nin yerleştirilmiş olması için (bu yıl aynı zamanda, ümit ediyoruz ki COP 21’de mutabakat edilecek olan bir sonraki UNFCCC taahhüt döneminin başlangıcı ile de çakışmaktadır) sanayi, kriterlerini yerine getirmek için en iyi seçenek olarak basit bir denkleştirme planı çağrısında bulunmuştur. ICAO Kurultayı (191 hükümet temsilcisinin yer aldığı bir toplantı), 2013 yılında, böylesi küresel bir MBM’nin geliştirilmesini ve Eylül 2016’da gerçekleşecek olan bir sonraki ICAO Kurultayında sunulmasını desteklemiştir. Aradaki üç yılda hem politik hem de teknik tasarım unsurları hükümet temsilcileri, sanayi ve sivil topum temsilcileri tarafından tartışılmaktadır, analiz edilip irdelenmektedir. Politik sorular arasında, bir yandan havayolları için denk bir oyun sahasını korurken, gelişmiş ve gelişmekte olan piyasalarda vadeyi yansıtma ihtiyacının nasıl hesaba katılacağı yer almaktadır. Teknik tartışmalar, denkleştirmelerin seçilebilirlik kriterleri (plan CDM, VCS, REDD+, vb. kullanmakta mıdır?); ve böylesi bir plana ait MRV gereksinimleri üzerinde odaklanmaktadır. İlerleme kesinlikçe ümit vericidir ve sanayi, gelecek yılın Eylül ayında nihai bir anlaşmaya ulaşmaya yönelik her türlü gayreti sarf etmektedir. Bu süreçte zorluklar da yok değildir ancak yine de, ayrı bir sektör için ilk defa böylesi küresel bir mekanizmayı yürürlüğe sokmaya girişilmiştir. Havacılığın iklim eylemi hakkında daha fazla bilgi için: www.enviro.aero.

http://www.enviro.aero/

40

2.3 BÖLGESEL, ULUSAL VE BÖLGESEL

YA DA ŞEHIR BAZINDA KARBON FİYATLANDIRMA ARAÇLARI

_______________

Karbon fiyatlandırması, 39 ulusal ve 23 bölgesel ya

da şehir bazında yetki alanında uygulamaya

geçirilmiş veya programa alınmıştır. Bir arada bu

karbon fiyatlandırma araçları yaklaşık 7 GtCO2e, ya

da yıllık küresel GHG emisyonlarının yüzde 12’sini

kapsamaktadır.64 ,

65

ETS’ler, yıllık küresel GHG

emisyonlarının yüzde 8’ini kapsamaktadır, artı

yüzde 4’lük bir kısım da, karbon vergileri

tarafından kapsanmaktadır. Şekil 11’de dikkat

çekildiği üzere karbon fiyatlandırma araçlarının

sektörel kapsamı, yetki alanı bazında farklılık

gösterir fakat tipik olarak elektrik ve sanayi

sektörlerini içermektedir.

2014-2015 dönemi için karbon fiyatlandırmasındaki

başlıca gelişmeler hakkında daha fazla detay66

aşağıda yetki alanı bazında, alfabetik sırayla

sunulmuştur. Bu düzen bu bölüm boyunca

kullanılacaktır. Bu bölümün her şeyi içermek

amacını taşımadığını, daha ziyade, uygulamaya

geçirilen veya halihazırda tasarlanmakta ya da teklif

edilmekte olan araçlardaki en yakın tarihli

gelişmelerin bir özetini sunmayı hedeflediğini

belirtmekte fayda vardır.

Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri. Kanada

ve Amerika Birleşik Devletleri, ulusal karbon

fiyatlandırma araçları olmadan devam etmektedir;

ETS’ler ise Kaliforniya, Québec, RGGI eyaletleri,

diğer eyalet ve ilçelerde gelişip olgunlaşmaya

devam etmektedir. Kaliforniya ve Québec Emisyon

üst sınırı ve ticareti planları resmi olarak Ocak

2014’te birbirine bağlanmıştır ve ilk paylaşımlı açık

arttırma Kasım 2014’te gerçekleşmiştir. Her iki

programın da kapsamı 2015 yılında ulaştırma

yakıtlarını içerecek şekilde genişletilmiştir. Bu,

kapsamı Kaliforniya ve Québec’in toplam GHG

emisyonlarının yüzde 85’ine genişletmiştir.

Kaliforniya Emisyon üst sınırı ve ticareti planının

2020 sonrasında devam etme durumu yasal süreç

kapsamında incelenmektedir.67

Bu, Kaliforniya’nın

1990 emisyon seviyesine kıyasla GHG

emisyonlarını 2030 itibariyle yüzde 40 oranında

azaltmaya yönelik hedefini ilan etmesi ile aynı yolu

takip etmektedir; ve bu hedef, mevzuatta

incelenmek üzere bir yasa tasarısına dahil

edilmiştir.68

2014’te yapılan ilk açık arttırmada RGGI’nın

maliyet çevreleme rezervi (CCR) için tetikleme

fiyatı olan 2014 yılı 4 ABD$/kısa ton CO2 (4,4

ABD$/tCO2) rakamına ulaşılmasından beri69

, açık

arttırma denge fiyatı düzenli şekilde artış

sergilemiştir. Mart 2015’te düzenlenen en yakın

tarihli açık arttırmada, açık arttırma denge fiyatı 5,5

ABD$/kısa ton CO2 (6,1 ABD$/tCO2) değerine

ulaşmış,70

2015 CCR tetikleme fiyatı olan 6

ABD$/kısa ton CO2 (6,6 ABD$/tCO2) altında

gerçekleşmiştir. RGGI’nın kapsamlı bir gözden

geçirilmesinin en geç 2016’da yapılması

beklenmektedir; burada, 2020 sonrası ve diğer

program tasarım unsurlarına üst sınır getirmek için

potansiyel ilave azaltmalar dikkate alınacaktır.71

64

Bu rakamlar, her bir yetki alanındaki GHG emisyonlarına dair güncellenmiş değerleri, var olan karbon fiyatlandırma araçlarının tasarım

ve kapsamındaki değişiklikleri, yeni araçların dahil edilişini ve yeni verilerin varlığını yansıtacak şekilde düzenli olarak revize edilmektedir. Dolayısıyla bu değerler, ve bir önceki raporlardan alınanlar her zaman birbiri ile kıyaslanabilir nitelikte olmayabilir. 65

Şunu belirtmekte fayda vardır ki, GHG emisyonlarının yüzde 100 oranında karbon fiyatlandırma araçları ile kapsanması ne istenen bir

şeydir ne de gerçekçidir. 66

Bu rapor 1 Ocak 2014 ile 31 Ağustos 2015 arasındaki dönemi kapsamaktadır. 67

Çevresel Savunma Fonu, Karbon Piyasası Kaliforniya, 2015. 68

Valilik Edmund G. Brown Jr., Vali Brown Kuzey Amerika’daki En Yüksek Sera Gazı Azaltma Hedefini Koydu, 29 Nisan 2015,

http://gov.ca.gov/news.php?id=18938 ; Kaliforniya Eyaleti, Kaliforniya Küresel Isınma Çözümleri Kanunu 2006: Emisyon Sınırları, SB-32, 2015. 69

RGGI, RGGI Model Kural Değişikliklerinin Özeti: Şubat 2013, n.d. 70

RGGI, Açık Arttırma Sonuçları, son erişim tarihi: 19 Mayıs 2015, http://www.rggi.org/market/co2_auctions/results. 71

Aynısı.

http://gov.ca.gov/news.php?id=18938

http://www.rggi.org/market/co2_auctions/results

41

Şekil 11. Sektörel kapsam ve kapsanan GHG emisyonları ile birlikte uygulamaya geçirilmiş veya programa alınmış karbon fiyatlandırma araçları ALBERTA QUÉBEC AB* PEKİN ŞANGHAY %70 %43 %21 %13 %85 %25 %41 %55 %40 %60 %50 %66

İNGİLİZ KOLUMBİYASI RGGI İSVİÇRE KAZAKİSTAN TIANJIN KORE CUMH.

%7 %4

YENİ MEKSİKA GÜNEY AFRİKA HUBEI ŞENZEN ZELANDA %85 %46 %42 %80 %40 %35 %60 %40 66% %54

KALİFORNİYA ŞİLİ ÇONGÇING GUANGDONG JAPONYA** Not: Dairelerin boyutu, her bir yetki alanındaki GHG emisyonlarının hacmini göstermektedir. Semboller, ilgili karbon fiyatlandırma araçları altında kapsanan sektörleri ve/veya yakıtları göstermektedir. En büyük daire (AB), 4,8 GtCO2e’ye ve en küçük daire (İsviçre) ise 0,05 GtCO2e’ye eşdeğerdir. * Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn da dahildir. Karbon vergisi emisyonları, çeşitli ulusal karbon vergileri altında kapsanan emisyonlardır; kapsam her vergi için farklıdır. ** ETS emisyonları, Tokyo CaT ve Saitama ETS altında kapsanan emisyonlardır. Kyoto ETS için bir kapsam bilgisi edinilememiştir. Gösterilen kapsam, Japonya karbon vergisine ait olup ETS kapsamı daha kısıtlıdır.

ETS uygulanıyor veya programa alınmış Sanayi Binalar Tüm fosil yakıtlar (sadece vergi)

Karbon vergisi uygulanıyor veya programa alınmış Elektrik Atık Katı fosil yakıtlar

ETS ve karbon vergisi uygulanıyor veya programa Ulaşım Ormancılık Sıvı fosil yakıtlar

alınmış Havacılık Tarımcılık %40 Tahmini kapsam

42

Buna ek olarak başka iki ABD eyaleti aktif olarak bir

ETS’yi uygulamaya geçirmeyi düşünmektedir:

Washington ve Oregon. Washington Eyaleti yasama

meclisi, 28 Haziran 2015’te ETS yasa tasarısını

meclisten geçiremedikten sonra,72

Vali Inslee 28

Temmuz 2015’te, hükümetinin GHG emisyonlarına

nizami bir üst sınır getireceğini ve emisyon salıcıların

kendi arasında ticaret yapmasına da olanak

sağlanabileceğini duyurmuştur.73

Oregon halihazırda

hem Sarayda hem de Senatoda yasa tasarılarını

görüşmektedir. İki adet yasa tasarısı (SB965 ve

HB3250) GHG emisyonlarını azaltmak için bir üst

sınır temettü programı getirecektir.74

Bu program

temelde bir ETS gibi işleyecektir ancak açık arttırma

geliri vergi mükelleflerine bir “temettü” biçiminde

dağıtılacaktır. Başka bir yasa tasarısı (HB3470),

Oregon’un GHG emisyonlarına bir üst sınır

getirmektedir ve bir ETS’nin uygulamaya

geçirilmesini şart koşmaktadır.75

13 Nisan 2015’te Kanada bölgesi Ontario, Kaliforniya

ve Québec’in Emisyon üst sınırı ve ticareti planları ile

bağlantılı bir ETS’yi uygulamaya geçirme niyetini

duyurmuştur.76

Ontario, piyasa mekanizmaları

konusunda işbirliği yapmak ve GHG emisyon

raporlamasını uyumlu hale getirmek amacıyla

Québec’le bir Anlaşma Muhtırası da imzalamıştır.

Alberta, Haziran 2015’te, planı 2017 yılına kadar

uzatmak üzere Belirtilen Gaz Yayıcılar Yönetmeliğini

tadil etmiştir.77

Daha önceki kurallar altında, yıllık

emisyonları 0,1 MtCO2e ve üzeri olan tesislerin,

2003-2005’teki ortalama emisyon şiddetine kıyasla

emisyon şiddetini yüzde 12 oranında azaltması

gerekmekteydi. Tadil edilen kurallar altında, gereken

emisyon şiddet azaltması, 1 Ocak 2016’da yüzde 15’e,

1 Ocak 2017’de ise yüzde 20’ye çıkartılacaktır.78

Ayrıca, İklim Değişikliği ve Emisyon Yönetim

Fonuna katkı sağlayarak yasaya uymalarını sağlamayı

seçen tesisler daha yüksek maliyetlere maruz

kalacaklardır. Mevcut karbon fiyat ı olan 15

CAN$/tCO2e

(ABD$11/tCO2e), 1 Ocak 2016’da 20

CAN$/tCO2e’ye (15 ABD$/tCO2e) yükselecek, 1

Ocak 2017’de ise 30 CAN$/tCO2e (23 ABD$/tCO2e)

değerine çıkacaktır. İngiliz Kolumbiyası’nın karbon

vergisi, 2012 seviyesini sürdürmektedir: 30

CAN$/tCO2e (23 ABD$/tCO2e).

Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Kurumu

(US EPA) – 3 Ağustos 2015’te sonuçlandırılmış olan

Temiz Elektrik Planı sayesinde – ülkenin elektrik

sektörü i,çin2030 itibariyle, 2005 seviyelerinin yüzde

32’si düzeyinde bir emisyon azaltma hedefi

koymuştur.79

Bu, 2014’te çıkartılan taslak

yönetmeliğe göre, hedeflenen emisyon azaltmalarında

yüzde 7’lik bir artışı temsil etmektedir.Temiz Elektrik

Planı, elektrik sektörü emisyonlarını çeşitli tedbirler

kullanarak azaltmaktadır. Eyaletler, emisyon ticareti,

verimlilik tedbirleri, ve yenilenebilir enerji

sistemlerinin daha fazla konuşlandırılması dahil, kendi

yasaya uyma mekanizmalarını seçme esnekliğine

sahiptir. Bu, Kaliforniya ve RGGI eyaletlerinin,

emisyon hedefini tutturmak için kendi var olan

ETS’lerini kullanmalarına olanak sağlayacaktır.

Temiz Elektrik Planı, Kaliforniya Emisyon üst sınırı

ve ticareti planını ve RGGI’yı temsil eden resmi

görevlilerden genel olarak destek toplamıştır.80

Amerika Birleşik Devletleri uluslararası platformda da

aktif olmuş, 12 Kasım 2014’te Çin’le emisyon azaltma

hedeflerine dair iki taraflı bir anlaşmaya imza

atmıştır.81

Bu anlaşmada ABD ve Çin, kendi 2020

sonrası emisyon azaltma hedeflerini açıklamıştır ve

bunlar INDC’lerinde yeniden ifade edilmektedir (daha

fazla detay için bkz. bölüm 2.2.1).

Şili. Eylül 2014’te Şili Meclisi, bir ulusal karbon

vergisinin uygulamaya geçirilmesini onaylamıştır. Bu

vergi, 2017 ve sonrası için emisyonlara bir fiyat

koyacaktır.82

Bu vergi, ısıl girdi kapasitesi 50

Megawatt (MW) üzeri olan tüm sabit kaynaklar için

72

Washington Eyaleti Yasama Meclisi, HB1314 – 2015-2016 Sera Gazı Emisyonlarının azaltılması için bir karbon kirliliği piyasa

programının yürürlüğe konması, 12 Ağustos 2015, http://app.leg.wa.gov/billinfo/summary.aspx?bill=1314&year=2015. 73

Vali Jay Inslee, Inslee Karbon Emisyonları için Nizami bir Üst Sınır Geliştirmek üzere Ekolojiyi Yönetiyor, 28 Temmuz 2015,

http://www.governor.wa.gov/news-media/insleedirecting-ecology-develop-regulatory-cap-carbon-emissions. 74

Oregon Eyaleti, Iklim Korumasına İlişkin; bir Yürürlük Tarihinin Belirlenmesi, SB 965, 2015; Oregon Eyaleti, Iklim Korumasına İlişkin; bir

Yürürlük Tarihinin Belirlenmesi, HB 3250, 2015. 75

Oregon Eyaleti, Sera Gazı Emisyonlarına İlişkin; Acil Durum İlan Edilmesi, HB 3470 B, 2015. 76

Çevre ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Ontario Hükümeti, Emisyon üst sınırı ve ticareti Nasıl Çalışır, 13 Nisan 2015,

http://news.ontario.ca/ene/en/2015/04/how-cap-and-trade-works.html. 77

Alberta İlçesi, Alberta Yönetmelik no. 139/2007, İklim Değişikliği ve Emisyonlar Yönetimi Kanunu: Belirlenen Gaz Yayıcılar Yönetmeliği,

2015. 78

Alberta Çevre ve Parklar, Sera Gazı Azaltma Programı, son erişim tarihi: 10 Ağustos 2015, http://esrd.alberta.ca/focus/alberta-and-

climate-change/regulating-greenhouse-gas-emissions/greenhouse-gas-reduction-program/default.aspx. 79

EPA, Mevcut Sabit Kaynaklar için Karbon Kirliliği Emisyon Kılavuzları: Elektrik Üretim Üniteleri, 2015. 80

RGGI, RGGI Eyaletleri Yorumları EPA Tarafından Önerilen Temiz Elektrik Planını Destekliyor, 7 Kasım 2014; Kaliforniya Çevre

Koruma Kurumu Hava Kaynakları Kurulu, “Bayan Janet McCabe’e Yazı: Cevaben: Etiket No EPA-HQ-OAR-2013-0602,” 24 Kasım 2014, http://www.arb.ca.gov/cc/powerplants/ca-comments-2014-clean-power-plan.pdf. 81

Beyaz Saray, Basın Sekreterliği, İklim Değişikliğine dair ortak ABD-Çin Açıklaması, 12 Kasım 2014,

https://www.whitehouse.gov/thepress-office/2014/11/11/us-cihna-joint-announcement-climate-change. 82

2017 yılı vergi ödemeleri, Nisan 2018’e kadar yapılacaktır.

http://app.leg.wa.gov/billinfo/summary.aspx?bill=1314&year=2015

http://www.governor.wa.gov/news-media/insleedirecting-ecology-develop-regulatory-cap-carbon-emissions

http://esrd.alberta.ca/focus/alberta-and-climate-change/regulating-greenhouse-gas-emissions/greenhouse-gas-reduction-program/default.aspx

http://esrd.alberta.ca/focus/alberta-and-climate-change/regulating-greenhouse-gas-emissions/greenhouse-gas-reduction-program/default.aspx

http://www.arb.ca.gov/cc/powerplants/ca-comments-2014-clean-power-plan.pdf

https://www.whitehouse.gov/thepress-office/2014/11/11/us-cihna-joint-announcement-climate-change

43

geçerlidir.83

Bu verginin para birimi ABD Doları

cinsindendir. Bu verginin seviyesi 5 ABD$/tCO2e’nin

bölgesel ya da şehir bazında para birimi eşdeğeridir,

ve bu da, bölgesel ya da şehir bazında para

birimindeki vergi mesuliyetleri, ödeme tarihindeki

geçerli döviz kuruna bağlı olacaktır.84

Çin. Yedi adet pilot ETS bir arada, hacim itibariyle

dünyadaki en büyük ulusal karbon fiyatlandırma

girişimini oluşturmaktadır ve 1,3 GtCO2e düzeyini üst

sınır olarak belirlemiştir.85

2013 yılında Pekin,

Guangdong, Şanghay, Şenzen ve Tianjin’deki, 2014

yılında Çongçing ve Hubei’deki pilot ETS’lerin

başlangıcından beri, bu sistemlerin bazılarının

tasarımları hızlı evrim geçirmiştir – kapsamları

genişlemektedir ve sıkılıkları artmaktadır. Örneğin

Şenzen, ETS’sini ulaşımı içerecek şekilde

genişletmeyi planlamaktadır;86

Guangdong, daha fazla

endüstriyel sektörünü, binaları ve ulaşım sektörünü

dahil etmeyi düşünmektedir; ve Hubei, pilot ETS’sine

49 yeni şirket eklemektedir.87

Buna ek olarak

Çongçing, üst sınırını tahmin edilenden daha fazla geri

çekmiş, ücretsiz tahsis edilen tahsisat sayısını 2013

seviyesine göre yüzde 7 azaltmıştır.88

2014 yasaya uyma yılı (yetki alanına göre) Haziran

veya Temmuz 2015’te sona ermiş olup, 24,7 milyon

tahsisat, birleşik olarak bütün sistemlerde işlem

görmüştür.89

Pekin, Guangdong, Şanghay, Şenzen ve

Tianjin’de şirketlerin yüzde 99 ila 100’ü yasaya uyma

yükümlülüklerini sağlayabilmiştir, diğer yandan

Çongçing’deki katılımcıların yüzde 70’i ve

Hubei’deki katılımcıların yüzde 80’i90

ilk yasaya

uymalarını Haziran 2015’te sağlamışlardır. Çinli

denkleştirme sayısı da artıştadır, Temmuz 2015 sonu

itibariyle piyasaya sürülen toplam denkleştirme sayısı

yaklaşık 25 milyona ulaşmıştır.91

Çoğu Çin

denkleştirmesi konuma özgüdür ve denkleştirme

projesinin yer aldığı bölgenin yasaya uyma piyasası

ile kısıtlıdır.

Geçtiğimiz yıl boyunca Çin, emisyon ticaretini, yedi

pilot bölgenin ötesine genişletmeye yoğunlaşmıştır.

Guangdong ve Şenzen, kendi ETS pilotlarına daha

koordineli bir yaklaşım arayışındadır,92

Pekin ise,

Hubei vilayetinde Çengde şehriyle bölgeler arası bir

ETS oluşturma peşindedir.93

Buna ek olarak Şanghay,

bilgi alış verişi ve ETS tasarım ve işletimini tartışmak

üzere Zhejiang, Jiangsu, Anhui, Jiangxi, Şandong ve

Fujian vilayetleriyle bölgesel işbirliği yapmayı

düşünmektedir.94

Ayrıca Gansu, Qingdao,95

Hangzhou

ve Anhui96

, kendi ETS’lerini uygulamaya geçirmenin

yollarını araştırmaktadır. Son olarak Pekin, Tianjin ve

Hubei vilayetleri, GHG azaltım faaliyetleri konusunda

işbirliği için bir anlaşma imzalamıştır.97

15 Haziran 2015’te Tayvan, Sera Gazı Azaltma ve

Yönetim Kanununu kabul etmiştir.98

Bu yasa, 2050

itibariyle 2005 seviyelerinin yüzde 50 altında bir

emisyon azaltma hedefi koymaktadır ve bu hedefe

ulaşmanın başlıca yöntemlerinden birinin bir ETS

olacağını belirtmektedir. Ancak, ETS’nin

başlatılmasına yönelik program henüz net değildir.

83

Maliye Bakanlığı, Şili, Ley Nº 20780, son erişim tarihi: 12 Ağustos 2015, http://www.leychile.cl/Navegar?idNorma=1067194. 84

Maliye Bakanlığı, Şili, 2014, Vergi reformu, gelir vergilendirmesi sistemini değiştirecek ve vergi sistemine çeşitli düzenlemeler getirecek,

http://www.leychile.cl/Navegar?idNorma=1067194. 85

Yazarın hesaplaması, 2015 ya da bilginin mevcut olduğu en son yıla ait üst sınır değerine dayalıdır. 86

Carbon Pulse, Şenzen Emisyon Planını Genişletme Yolunda, 16 Mart 2015, http://carbon-pulse.com/shenzhen-set-to-broaden-out-

emissions-scheme/. 87

Carbon Pulse, Hubei Emisyon Ticaret Planını Genişletiyor, 3 Aralık 2015, http://carbon-pulse.com/hubei-to-expand-emissions-trading-

scheme-state-media/. 88

Çongçing Belediye Kalkınma ve Reform Komisyonu, Çongçing Belediye Kalkınma ve Reform Komisyonu 2014 yıllık Çongçing karbon

emisyonları kotaları için bir bildiri yayınladı, 19 Mart 2015, http://www.cqdpc.gov.cn/article-1-21088.aspx ; Carbon Pulse, Çongçing 2014 yılında Tahsiste 9 Milyon müsaade Azalması Elde Etti, 10 Mart 2015, http://carbon-pulse.com/chongqing-allocates-115-7-million-permits-for-2014/. 89

Carbon Pulse, Çin Kimi Sorunlara rağmen Karbon Ticaret Hacimlerinde Altı Kat artışa Şahit Oldu, 21 Temmuz 2015, http://carbon-

pulse.com/china-sees-six-fold-increase-in-carbon-trading-volumes-despite-teething-issues/. 90

ICAP, İkinci Yasaya uyma Dönemi Çin ETS Pilotlarında Sona Erdi, 28 Temmuz 2015, https://icapcarbonaction.com/news/news-

archive/294-second-compliance-period-ends-in-chinese-ets-pilots. 91

Carbon Pulse, Çin 5,1 Milyon Çoğunlukla Elverişsiz Karbon Denkleştirmelerinden Oluşan Yeni Grubu Piyasaya Srdü, 3 Ağustos 2015,

http://carbon-pulse.com/china-issues-fresh-batch-of-5-1-mln-mostly-ineligible-carbon-offsets/. 92

Carbon Pulse, Guangdong yakında 600 Milyon Yenlik Karbon Fonu Başlatacak, 17 Mart 2015, http://carbon-pulse.com/guangdong-

close-to-launch-600-million-yuan-carbon-fund/. 93

Pekin Belediye Kalkınma ve Reform komisyonu, Pekin ve Hubei’de Emisyon Ticaretine ilişkin düzenlenen Bölgesel Komite, 19 Aralık

2014, http://www.bjpc.gov.cn/gzdt/201412/t8594655.htm. 94

Şanghay Belediye Kalkınma ve Reform Komisyonu, Emisyon Ticaretine ilişkin düzenlenen Bölgesel İşbirliği Semineri, son erişim tarihi:

28 Nisan 2015, http://www.shdrc.gov.cn/second.jsp?colid=551&top_id=316&artid=24800. 95

Qingdao Belediyesi Halk Hükümeti, Qingdao Şehri Düşük Karbonlu Pilot Karbon Emisyon Ticaret Piyasa Emsallerinin Oluşturulması ve

Uygulamaya Geçirilmesine dair Duyuru, 24 Eylül 2014, http://www.qingdao.gov.cn/n172/n68422/n68424/n30259215/n30259219/140924163750977834.html. 96

Anhui Halk Hükümeti, Anhui Vilayeti Halk Hükümet Ofisinin Anhui 2014-2015 Yıllık Enerji Tasarrufu ve Emisyon Azaltma Karbon

Kalkınma Eylemi Programlarının çıkartılmasına dair görüşü, 24 Eylül 2014, http://www.ah.gov.cn/UserData/DocHtml/1/2014/12/9/6417463050796.html. 97

Beyaz Saray, Basın Sekreterliği, İklim Değişikliğine dair ABD-Çin Ortak Açıklaması, 11 Kasım 2014,


Tayvan Hükümeti, Sera Gazı Azaltma ve Yönetim Kanunu, 2015.

http://www.leychile.cl/Navegar?idNorma=1067194

http://www.leychile.cl/Navegar?idNorma=1067194

http://carbon-pulse.com/shenzhen-set-to-broaden-out-emissions-scheme/

http://carbon-pulse.com/shenzhen-set-to-broaden-out-emissions-scheme/

http://carbon-pulse.com/hubei-to-expand-emissions-trading-scheme-state-media/

http://carbon-pulse.com/hubei-to-expand-emissions-trading-scheme-state-media/

http://www.cqdpc.gov.cn/article-1-21088.aspx

http://carbon-pulse.com/chongqing-allocates-115-7-million-permits-for-2014/

http://carbon-pulse.com/china-sees-six-fold-increase-in-carbon-trading-volumes-despite-teething-issues/

http://carbon-pulse.com/china-sees-six-fold-increase-in-carbon-trading-volumes-despite-teething-issues/

https://icapcarbonaction.com/news/news-archive/294-second-compliance-period-ends-in-chinese-ets-pilots

https://icapcarbonaction.com/news/news-archive/294-second-compliance-period-ends-in-chinese-ets-pilots

http://carbon-pulse.com/china-issues-fresh-batch-of-5-1-mln-mostly-ineligible-carbon-offsets/

http://carbon-pulse.com/guangdong-close-to-launch-600-million-yuan-carbon-fund/

http://carbon-pulse.com/guangdong-close-to-launch-600-million-yuan-carbon-fund/

http://www.bjpc.gov.cn/gzdt/201412/t8594655.htm

http://www.shdrc.gov.cn/second.jsp?colid=551&top_id=316&artid=24800

http://www.qingdao.gov.cn/n172/n68422/n68424/n30259215/n30259219/140924163750977834.html

http://www.ah.gov.cn/UserData/DocHtml/1/2014/12/9/6417463050796.html


44

Ulusal seviyede Çin, 2030 civarında GHG

emisyonlarında tepe değerine ulaşmayı taahhüt

etmiş,99

ve daha önce bu tepe değere ulaşmak için

azami gayret göstereceğini ifade etmiştir. Buna ek

olarak, ülke çapında bir ETS konusunda detaylar

yavaş yavaş açıklanmaktadır ve bu sistemin 2016

sonuna kadar başlatılması, 2019’da ise tümüyle

uygulamaya geçirilmesi mümkün gözükmektedir.100

Ulusal ETS’nin genel kuralları Ulusal Kalkınma ve

Reform Komisyonu (NDRC) tarafından Aralık

2014’te yayımlanmıştır.101

Ulusal ETS, elektrik

üretimini, metalürji ve demirsiz metalleri, inşaat

malzemelerini, kimyasalları ve havacılığı

kapsamalıdır.102

Çin için ulusal ETS’nin GHG

emisyon hedefine ulaşmadaki önemi, ETS’nin Çin’in

INDC’sine dahil edilmesi ile gözler önüne

serilmektedir.103

INDC ayrıca, Amerika Birleşik

Devletleri ile emisyon azaltma hedeflerine ilişkin bir

iki taraflı anlaşmaya varıldıktan sonra 12 Kasım

2014’te duyurulan 2020 sonrası emisyon azaltma

hedefini de içermektedir104

. Çin, ulusal ETS için

hazırlıklarında kapasite oluşturucu faaliyetleri gibi

faaliyetlerle, İklim Değişikliğine dair AB-Çin Ortak

Açıklama’da belirtildiği üzere karbon piyasaları

konusunda AB ile işbirliği için de uğraşmaktadır.105

AB. 2014 sürecinde, AB ETS’deki tahsisatların fiyatı

€5/tCO2’nin (5 ABD$/tCO2) altından, €7/tCO2’nin (8

ABD$/tCO2) biraz altına yükselmiştir. 2014’teki

ortalama fiyat €6/tCO2 (7 ABD$/tCO2) olmuş,

toplam ticaret hacmi ise 6,1 milyar tahsisat

olmuştur.106

1 Ağustos 2015 itibariyle AB tahsisat

fiyatı €8/tCO2’nin (9 ABD$/tCO2) biraz altındadır.

Şubat 2014’te Avrupa Birliği, 900 milyon AB

tahsisatının açık arttırmasını 2014-2016’dan 2019-

2020 dönemine geçici olarak erteleme kararı almıştır;

bu işleme emisyon tahsisatlarının piyasaya geri

sürülmesi adı verilmektedir. Bu değişikliğin ardından

AB ETS yapısal reformunun odağı, AB

ETS’de tahsisat arzının esnekliği sayesinde daha fazla

fiyat istikrarı ve tahmin edilebilirliğine olan ihtiyaca

kaymıştır. Önerilen MSR, eğer arz talepten çok daha

yüksekse tahsisatları piyasadan çekerek, ve eğer

piyasada gereğinden az arz söz konusuyla piyasaya

tahsisat enjekte ederek bu hedefi sağlayacak şekilde

tasarlanmıştır. 5 Mayıs 2015’teki Avrupa

Parlamentosu, Avrupa Konseyi ve Avrupa

Komisyonundan oluşan “üçlü” toplantıda, MSR’nin

başlangıç tarihi olarak 2019’da fikir birliğine

varılmıştır. Bu anlaşma ayrıca 900 milyon adet

piyasaya geri sürülen AB tahsisatının, 2019-2020’de

piyasaya iade edilmek yerine MSR’ye yerleştirileceği

belirtilmektedir. MSR teklifi ayrıca, “tahsis

edilmemiş” olarak anılan tahsisatların – 2020’de AB

ETS Aşama III’ün sonunda geri kalan, yeni ve

genişleyen tesisler için amaçlanmış olan müsait

tesisatlar, ve (kısmen) kapanma sonrasında tesisler

tarafından iade edilen tahsisatlar – kaderi için de

hükümler içermektedir. Özel tedbirler haricinde bu

tahsisatlar piyasaya 2020’de çıkacaklardır ve böylece

MSR’nin işleyişine sekte vuracaklardır.107

Avrupa

Parlamentosu, 8 Temmuz 2015’te MSR’yi

onaylamıştır.108

MSR’nin resmi olarak kabul

edilişinin, Avrupa Konseyi tarafından onanmasını

takiben, Eylül 2015’te olması beklenmektedir. AB

ETS’deki diğer önemli değişiklik, 27 Ekim 2014’te

2015-2019 dönemi için yeni bir karbon kaçağı

listesinin onaylanması olmuştur.

AB, yurtiçi eylemler sayesinde emisyonları 2030

itibariyle, 1990 taban hattı seviyesine kıyasla en az

yüzde 40 azaltmayı taahhüt etmektedir.109

AB ETS bu

azaltım hedefine ulaşmadaki ana araç olacaktır; bu da

AB ETS tarafından kapsanan sektörlerde, 2030’da

2005 emisyonlarına kıyasla yüzde 43’lük bir emisyon

azaltmasına tekabül etmektedir.110

Yukarıdaki hedef

AB’nin, 2050 itibariyle emisyonları en az yüzde 80

99

İklim Değişikliği Bölümü, Çin Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu, İklim Değişikliğine ilişkin Arttırılmış Eylemler: Çin’in Hedeflediği

Amaçlanan Ulusal olarak Belirlenmiş Katkı Payları, 2015. 100

ICAP, Çin, Altı Sektörden Kaynaklı Emisyonlara Üst Sınır Getirecek, ETS 2016’da Başlatılacak, 9 Şubat 2015,

https://icapcarbonaction.com/news/news-archive/268-cihna-to-cap-emissions-from-six-sectors-ets-to-launch-2016. 101

Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu, Çin Halk Cumhuriyeti Emri: No. 17, 12 Ekim 2014,

http://qhs.ndrc.gov.cn/gzdt/201412/t20141212_652035.html. 102

ICAP, Çin, Altı Sektörden Kaynaklı Emisyonlara Üst Sınır Getirecek, ETS 2016’da Başlatılacak, 9 Şubat 2015,

https://icapcarbonaction.com/news/news-archive/268-cihna-to-cap-emissions-from-six-sectors-ets-to-launch-2016. 103

Çin, Hedeflenmiş Amaçlanan Ulusal olarak Belirlenmiş Katkı Payı, 2015. 104

Beyaz Saray, Basın Sekreterliği, İklim Değişikliğine dair ABD-Çin Ortak Açıklaması, 11 Kasım 2014,


Avrupa Birliği-Çin, “İklim Değişikliğine dair AB-Çin Ortak Açıklaması,” 29 Haziran 2015,

http://ec.europa.eu/clima/news/docs/2015062901_statement_en.pdf. 106

Thomson Reuters, Büyük Emisyon Yayıcılar Azaltım Sözü Verdi, Fakat Taahhütlerin Karşılaştırılması Kolay Değil, Carbon Market

Monitor, 15 Ocak 2015. 107

Avrupa Birliği, Avrupa Parlamentosu ve Konseyin, 2003/87/EC sayılı Direktifini Tadil Ederek, Avrupa Birliği Sera Gazı Emisyon Ticaret

Planı için bir Piyasa İstikrar Rezervinin Oluşturulması ve İşletimine dair Kararı, 2015. 108

Avrupa Parlamentosu, Parlamento CO2 Piyasa İstikrar Rezervini Kabul Etti, 8 Temmuz 2015,

http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/content/20150703IPR73913. 109

Avrupa Birliği, AB ve Üye Devletleri tarafından Hedeflenmiş Amaçlanan Ulusal olarak Belirlenmiş Katkı Payı, 6 Mart 2015. 110

Avrupa Konseyi, Avrupa Konseyi (23 ve 24 Ekim 2014) Sonuçlar,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/145397.pdf.

https://icapcarbonaction.com/news/news-archive/268-cihna-to-cap-emissions-from-six-sectors-ets-to-launch-2016

http://qhs.ndrc.gov.cn/gzdt/201412/t20141212_652035.html

https://icapcarbonaction.com/news/news-archive/268-cihna-to-cap-emissions-from-six-sectors-ets-to-launch-2016


http://ec.europa.eu/clima/news/docs/2015062901_statement_en.pdf

http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/content/20150703IPR73913

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/145397.pdf

45

oranında azaltma hedefini sağlamaya yönelik maliyete

etkin bir yolda olmasını sağlayacaktır. 15 Temmuz

2015’te Avrupa Komisyonu, 2020 sonrasındaki

dönem için revize bir AB ETS’ye yönelik bir teklif

sunmuştur.111

Başlıca önerilen değişiklikler, yıllık

emisyon üst sınır azaltmasını yüzde 1,74’ten 2.2’ye

çıkartılması, tahsisatların ücretsiz tahsisi için daha iyi

hedeflenmiş kuralların benimsenmesi (karbon kaçağı

risklerine karşı korunabilmek için) ve düşük gelirli

üye devletlerde sanayide düşük karbonlu yenilikleri ve

enerji sektörünün modernizasyonunu finanse

edebilmek için tahsisatları kullanarak fonların

oluşturulmasıdır. Teklif, 2020 sonrasında uluslararası

denkleştirmelerin kullanımına yönelik herhangi bir

hüküm içermemektedir.

Fransa. Fransa’nın karbon vergisi, 1 Nisan 2014’te

yürürlüğe girmiş, AB ETS kapsamında yer alan fosil

yakıtların kullanımına €7/tCO2e (8 ABD$/tCO2e)

tutarında bir karbon vergisi getirmiştir. Karbon vergisi

oranı 2015’te €14.5/tCO2e’ye (16 ABD$/tCO2e)

yükselmiştir ve 2016’da €22/tCO2e’ye (24

ABD$/tCO2e) çıkacaktır. 22 Temmuz 2015’te Fransa

resmi olarak Enerjide Yeşil Büyümeye Geçiş Yasasını

kabul etmiştir. Bu yasa, ülkenin karbon vergisi

seviyesinin 2020’de €56/tCO2e’ye (61 ABD$/tCO2e),

2030’da ise €100/tCO2e’ye (110 ABD$/tCO2e)

yükselmesine yönelik bir gidişat yolu

belirlemektedir.112

Karbon vergisi oranındaki bu artış

gelir itibariyle nötr olacaktır zira diğer vergiler

düşürülecektir.113

Yukarıda bahsi geçen yasa ayrıca,

AB hedefiyle tutarlı şekilde GHG emisyonlarının

2030 itibariyle 1990 seviyelerine kıyasla yüzde 40

azaltılması amacını da ortaya koymaktadır.

Kazakistan. Kazakistan ETS’nin (yönetmeliklerin) ve

ticaretin tam yürürlüğe girişi 2014’te başlamıştır. 2014

boyunca 1,3 MtCO2e ederinde sadece 35 işlemle,

toplam ticaret hacmi düşük olmuştur. 2014 yılında

tahsisatların ortalama fiyatı KZT406 (2 ABD$)

olmuştur.114

Her ne kadar pilot aşama 2013’te

tamamlanmışsa da Kazakistan ETS halâ GHG

emisyonlarının MRV’si ile ilgili olarak, özellikle

doğrulama sürecinde zorluklarla baş etmeye

çalışmaktadır. Kazak hükümeti daha net rehberlik,

formatlar ve izleme için şablonlar geliştirmek

isteğindedir.115

ETS’de devam eden çalışmanın diğer

unsurları arasında, elektronik raporlamayı iyileştirme,

ETS sicilini geliştirme ve destekleme, ücretsiz tahsis

yöntemi olarak tarihsel tahsis yerine kıyaslamanın

uygulamaya geçirilmesi, ve diğer mevcut karbon

piyasaları ile bağlantı kurma potansiyelini araştırma

çabaları yer almaktadır.

Meksika. Şubat 2014’te Meksika Enerji Bakanlığı,

enerji sektöründe bir ETS’nin geliştirilme ihtimalini

duyurmuştur. Bu, Meksika’nın 1 Ocak 2014’te

yürürlüğe girmiş olan, doğal gaz hariç fosil yakıt

satışlarına getirmiş olduğu vergiyi tamamlayıcı

olacaktır.

Yeni Zelanda. 1 Haziran 2015 itibariyle Kyoto

kredilerine, Yeni Zelanda kökenli Atanan Emisyonlar

(NZ-AAU) hariç olmak üzere, NZ ETS altında artık

yasaya uyma için müsaade edilmemektedir. Söz

konusu tarihten itibaren, yasaya uyma

yükümlülüklerini sağlamak üzere sadece yurtiçi

birimler, Yeni Zelanda Birimleri (NZU’lar) ve

NZAAU’lar kullanılabilmektedir.116

Bu karar,

uluslararası kurallardaki değişikliklerle ve Kyoto

piyasalarındaki aşırı arz ile motive edilmiştir. Yeni

Zelanda, uluslararası piyasa şartları kendi yurtiçi

şartlarına daha uygun hale geçtiğinde bu kararı

yeniden gözden geçirecektir. NZ ETS’nin kapsamlı

bir incelemesi, 2015’in ikinci yarısı için

planlanmaktadır.Bu incelemenin tam kapsamı, süreci

ve zamanlamasına henüz karar verilmemiştir. Ancak

bu inceleme, amaca uygun olsun diye ve Yeni

Zelanda’nın 2020 sonrası taahhütlerini sağlayacak

şekilde gelişebilsin diye NZ ETS için uzun vadeli bir

yön vermeyi amaçlayacaktır.

Norveç. Mayıs 2015’te Norveç hükümeti, karbon

vergisi oranlarında çeşitli değişiklikler önermiş ve

bunlar 1 Temmuz 2015’te yürürlüğe girmiştir.117

Bu

değişiklikler, doğal gaz ve sıvılaştırılmış petrol gazı

(LPG) için vergi oranında bir artışı –

NOK337/tCO2’den (41 ABD$/tCO2) doğal gaz için

NOK412/tCO2’ye (50 ABD$/tCO2) ve LPG için

NOK410/tCO2’ye (50 ABD$/tCO2) – içermektedir ve

111

Avrupa Komisyonu - İklim Eylemi, Revize Edilmiş Emisyon Ticaret Sistemi AB’nin İklim Hedeflerini Sağlamasına Yardım Edecek, 15

Temmuz 2015, http://ec.europa.eu/clima/news/articles/news_2015071501_en.htm. 112

Fransız Senatosu, Enerjide Yeşil Büyümeye Geçiş ile ilgili Yasa Tasarısı, 24 Temmuz 2015,

http://www.senat.fr/espace_presse/actualites/201406/engager_la_france_dans_la_transition_energetique.html. 113

Fransız Ulusal Meclisi, Enerjide Yeşil Büyümeye Geçiş ile ilgili Yasa Tasarısı, 22 Temmuz 2015, http://www.assemblee-

nationale.fr/14/ta/ta0575.asp. 114

Caspy Ticaret Borsası, Kotalara ilişkin Stok Ticareti Artışta, 8 Eylül 2014, http://comex.kz/ru/press/news/42-

%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5-%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B8-%D0%BF%D0%BE-%D0%BA%D0%B2%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC-%D0%B8%D0%B4%D1%83%D1%82-%D0%BD%D0%B0-%D1%83%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5. 115

Aigerim Yergabulova, Kazakistan Emisyon Ticaret Planı (KAZ ETS): MRV Durumu ve Zorlukları,

http://www.thepmr.org/system/files/documents/18.0-%20KAZAKHSTAN%20presentation-kaz.pdf. 116

Yeni Zelanda Çevre Koruma Kurumu, “Yeni Zelanda Emisyon Ticaret Planı: NZEUR Hesap Sahiplerinin Kyoto Birimlerine Erişimi,” son

erişim tarihi:10 Ağustos 2015, http://www.eur.govt.nz/how-to/guides-hmtl/guides-pdf/NZEUR%20account%20holders%20access%20to%20Kyoto%20units.pdf. 117

Maliye Bakanlığı, Norveç, Vergi, Telif Ücreti ve Faizlerdeki Değişiklikler, Prop. 120 LS, 2015,

http://www.statsbudsjettet.no/upload/Revidert_2015/dokumenter/pdf/prp120.pdf.

http://ec.europa.eu/clima/news/articles/news_2015071501_en.htm

http://www.senat.fr/espace_presse/actualites/201406/engager_la_france_dans_la_transition_energetique.html

http://www.assemblee-nationale.fr/14/ta/ta0575.asp

http://www.assemblee-nationale.fr/14/ta/ta0575.asp

http://comex.kz/ru/press/news/42-%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5-%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B8-%D0%BF%D0%BE-%D0%BA%D0%B2%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC-%D0%B8%D0%B4%D1%83%D1%82-%D0%BD%D0%B0-%D1%83%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5




http://www.thepmr.org/system/files/documents/18.0-%20KAZAKHSTAN%20presentation-kaz.pdf

http://www.eur.govt.nz/how-to/guides-hmtl/guides-pdf/NZEUR%20account%20holders%20access%20to%20Kyoto%20units.pdf

http://www.eur.govt.nz/how-to/guides-hmtl/guides-pdf/NZEUR%20account%20holders%20access%20to%20Kyoto%20units.pdf

http://www.statsbudsjettet.no/upload/Revidert_2015/dokumenter/pdf/prp120.pdf

46

böylece bunu, petrol vergi oranıyla aynı hizaya

getirmektedir. Daha yüksek karbon vergisi, doğal gaz

ve LPG’ye bir karayolu vergisinin getirilmesindeki

gecikmeyle bağlantılıdır ve böylece biyogaz

kullanımının tetiklenmesi amaçlanmıştır. Hükümet

ayrıca doğal gaz ve LPG’deki hidrojen gazının payını

karbon vergisinden muaf tutmuştur.

Portekiz. Yeşil vergi reformuna dair daha geniş bir

paketin parçası olarak Kasım 2014’te €5/tCO2e (5

ABD$/tCO2e) tutarında bir karbon vergisi

onaylanmıştır. Karbon vergisi, 1 Ocak 2015’te

yürürlüğe girmiştir. AB ETS dışı sektörlerde

kullanılan tüm enerji ürünleri için geçerlidir ve

ülkenin GHG emisyonlarının yaklaşık dörtte birini

kapsamaktadır. Vergi oranı, önceki yıllardaki ortalama

AB tahsisat açık arttırma denge fiyatına dayalı olarak

yıllık bazda belirlenecektir. 2015’teki €5/tCO2e (5

ABD$/tCO2e) vergi oranının, yaklaşık 95 milyon €

(104 milyon ABD$) gelir getirmesi beklenmektedir.

Tam yeşil vergi reform paketinin amacı, parasal

açıdan nötr olmaktır ve karbon vergisi ile diğer

vergilerden elde edilen gelirler, düşük gelirli ailelere

gelir vergisi indirimi olarak geri dağıtılacaktır.

Kore Cumhuriyeti. Kore Cumhuriyeti’nin ETS’si 1

Ocak 2015’te yürürlüğe girmiştir ve çelik, çimento,

Petro-kimyasallar, rafineri, elektrik, binalar, atık ve

havacılık dahil 23 alt sektörü kapsamaktadır. İlk

aşamada (2015–17) etkilenen tesisler, 2011-2013

ortalama GHG emisyonlarına ve ulusal GHG azaltma

hedefine dayalı olarak yüzde 100 ücretsiz tahsis

alacaklardır. İlk aşamada açık arttırma

öngörülmemektedir. Kore piyasasında gereğinden az

arz olduğu yönünde bir algı vardır ve bu da Kore

şirketlerinin tahsisatlarını satma konusunda isteksiz

olmalarına yol açmaktadır. En son ticaret 16 Ocak

2015’te raporlanmıştır.118

Şirketler ayrıca Kore

CER’leri dahil Kore denkleştirmelerini119

yasaya

uyma yükümlülüklerinin yüzde 10’una kadar

kullanabilirler. CER fiyatının Kore Tahsisat Birimine

(KRW10.300 ya da yaklaşık 9 ABD$) göre çok daha

düşük olduğu düşünülürse, Kore Cumhuriyetindeki

projeler için piyasaya sürülen CER için bir miktar

talep olması beklenmektedir.120

Temmuz 2015’in

başından itibaren 780.000 civarında Kore

denkleştirmesi Kore

borsasında işlem görmüştür.121

İsveç. İsveç hükümeti, İsveç karbon vergisinde

değişiklik yapmayı düşünmektedir. Mevcut kurallar

altında karbon vergisi, AB ETS tarafından

kapsanmayan ısınma için kullanılan tüm fosil yakıtları

ve motor yakıtlarını kapsamaktadır. Ancak AB ETS

dışı tesisler ve ayrıca tarım ile ormancılık sektörleri,

fosil ısınma yakıtlarını kullanmaları için vergi indirimi

almaktadırlar.122

21 Eylül 2015’te sunulacak olan

2016 Bütçe Yasa Tasarısına yerleştirilmesi düşünülen

yeni kurallar altında yukarıda bahsi geçen vergi

indirimleri 1 Ocak 2016 itibariyle kaldırılacaktır.

İsveç hükümeti, bu vergi indirimlerin kaldırılmasını,

politikasını kirleten öder ilkesine daha uygun

kılacağını, daha maliyete etkin bir araç elde

edileceğini ve vergilendirme sistemindeki şeffaflığını

arttıracağını savunmaktadır.123

İsviçre. İsviçre’de, ETS altında tahsisatların ilk açık

arttırması Mayıs 2014’te gerçekleştirilmiştir. 1

Ağustos 2015 itibariyle dört açık arttırma

gerçekleştirilmiştir ve emisyon tahsisatları için geniş

bir fiyat aralığı gözlenmiştir – Mayıs 2014’teki ilk

açık arttırmada CHF40/tCO2e’den (42 ABD$/tCO2e)

Şubat 2015’te yapılan açık arttırmada

CHF12/tCO2e’ye (12 ABD$/tCO2e) kadar. İsviçre ve

AB, Mart 2015’te gerçekleşen yedinci görüşmeler

turunda birbirine bağlanma müzakerelerini

sürdürmüşlerdir.124

İsviçre’nin termal yakıtlardaki (yani fosil motor

yakıtlar hariç) karbon vergisi, mevcut CHF60/tCO2e

(62 ABD$/tCO2e) tutarından 1 Ocak 2016’da

CHF84/tCO2e (87 ABD$/tCO2e) tutarına

yükseltilecektir.125

Bu artış, İsviçre’nin GHG emisyon

güzergahına ilişkin 2015 incelemesine göre

belirlenmiştir ve bu incelemede mevcut emisyon

seviyesinin hedeflenen seviyenin üzerinde olduğu

tespit edilmiştir. Vergi oranını bir sonraki gözden

geçirmesi, 2016 emisyonlarına dayalı olacaktır ve

İsviçre’nin GHG emisyon güzergahına bağlı olarak

vergi oranlarının 2018’de yeniden düzenlenmesi

gerekebilir. Vergi oranını azami seviyesi

CHF120/tCO2e’dir (125 ABD$/tCO2e).

Araçlardaki bazı değişiklikler Kutu 5’te özetlenmiştir.

118

Carbon Pulse, Güney Kore’nin Hanwha Corp. 286.000 CER’i Kore denkleştirmesine dönüştürecek, 18 Ağustos 2015, http://carbon-

pulse.com/south-koreas-hanwha-corp-to-convert-286000-cers-to-korean-offsets/. 119

CER’lerin Kore denkleştirmesine dönüştürülmesi öncesinde iptal edilmesi gerekmektedir. 120

Carbon Pulse, BM Kore ETS’sine yönelik olarak İlk CER’leri iptal etti, 14 Mart 2015, http://carbon-pulse.com/un-cancels-first-cers-

bound-for-korean-ets/. 121

Carbon Pulse, Kore Piyasasına Denkleştirme ve Daha Basit Kurallar Yerleştirilecek, 6 Temmuz 2015, http://carbon-pulse.com/korean-

market-to-get-offset-infusion-simpler-rules/. 122

Maliye Bakanlığı, İsveç, Belli Nokta Vergisi 2016 için Bütçe Yasa Tasarısından Önce Çıktı, 25 Haziran 2015,

http://www.regeringen.se/contentassets/50c-71588b22043e6ac47acbad136919f/vissa-punktskattefragor-infor-budgetpropositionen-for-2016.pdf. 123

Aynısı. 124

İsveç Federal Çevre Bürosu, İsviçre-AB Emisyon Ticaret Sistemlerinin Birbirine Bağlanması için Müzakerelerin 7nci Turu, 26 Mart 2015,

http://www.bafu.admin.ch/klima/13877/14510/14882/15415/index.html?lang=de. 125

İsveç Federal Çevre Bürosu, Termal Yakıtlar için CO2 Vergisinin Getirilmesi, 3 Temmuz 2015,

http://www.bafu.admin.ch/climate/13877/14510/14748/index.html?lang=en.

http://carbon-pulse.com/south-koreas-hanwha-corp-to-convert-286000-cers-to-korean-offsets/

http://carbon-pulse.com/south-koreas-hanwha-corp-to-convert-286000-cers-to-korean-offsets/

http://carbon-pulse.com/korean-market-to-get-offset-infusion-simpler-rules/

http://carbon-pulse.com/korean-market-to-get-offset-infusion-simpler-rules/

http://www.regeringen.se/contentassets/50c-71588b22043e6ac47acbad136919f/vissa-punktskattefragor-infor-budgetpropositionen-for-2016.pdf

http://www.bafu.admin.ch/klima/13877/14510/14882/15415/index.html?lang=de

http://www.bafu.admin.ch/climate/13877/14510/14748/index.html?lang=en

47

Kutu 5. Bölgesel, ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında karbon fiyatlandırma araçlarında bazı seçilen değişikliklerin özeti

2014’te uygulamaya geçirilen araçlar: Hubei ve Çongçing (ETS), Meksika ve Fransa (vergi) 2015’te uygulamaya geçirilen araçlar: Kore (ETS), Portekiz (vergi) Uygulamaya geçirilmesi planlanan yeni araç: 2017 itibariyle Şili (vergi) Düşünülen veya geliştirme aşamasında olan ETS: Washington ve Oregon (ABD); Ontario (Kanada); Meksika; Tayvan ve ulusal (Çin) Kapsam genişletmesi: 2014/2015: Kaliforniya ve Québec ulaştırma yakıtlarını dahil etmiş, Hubei yeni şirketler eklemiştir Gelecekteki gelişmeler: Şenzen, ulaştırmayı dahil etmeyi planlamaktadır, Guangdong, ilave sektörleri dahil etmeyi düşünmektedir. Fiyat değişiklikleri (sadece vergi): 2014/2015: Norveç’in karbon vergisi oranı doğal gaz ve LPG için 2015’te NOK337/tCO2’den (41 ABD$/tCO2) sırasıyla NOK412/tCO2 (50 ABD$/tCO2) ve NOK410/tCO2’ye (50 ABD$/tCO2), yükseltilmiştir; Fransa’nın karbon vergisi oranı 2014’te €7/tCO2e’den (8 ABD$/tCO2e) 2015’te €14.5/tCO2e’ye (16 ABD$/tCO2e) arttırılmıştır. Gelecekteki gelişmeler: Fransa’nın karbon vergisi oranı 2020’de €56/tCO2‘ye (61 ABD$/tCO2) ve 2030’da €100/tCO2‘ye (110 ABD$/tCO2) yükseltilecektir; İsveç’in karbon vergisi indirimleri ETS dışı tarım ve ormancılık için 2016 itibariyle kaldırılacaktır; İsviçre’nin karbon vergisi 2016 itibariyle CHF84/tCO2e’ye (87 ABD$/tCO2e) çıkarılacaktır. Fiyat/ piyasada istikrar sağlama mekanizmaları (sadece ETS): 2014/2015: RGGI’nın maliyet çevreleme rezervi 2014’te tetiklenmiştir. Gelecekteki gelişmeler: AB ETS, 2019 itibariyle bir piyasa istikrar rezervini uygulamaya geçirecektir. Denkleştirmeler: 2014/2015: Yeni Zelanda’nın ETS’si denkleştirme kullanımını sadece yurtiçinde üretilen denkleştirmeler ile sınırlamıştır; Çin ETS pilot sistemleri ve Kore Cumhuriyeti’nin ETS’sinde kullanım için denkleştirmelerde artış Gelecekteki gelişmeler: Avrupa Komisyonunun 15 Temmuz 2015 tarihli önergesi, 2020 sonrasında revize edilmiş AB ETS için AB ETS’de uluslararası denkleştirme kullanımını öngörmemektedir. Birbirine bağlama: 2014/2015: Kaliforniya ve Québec Emisyon üst sınırı ve ticareti Planları 2014’te birbirine bağlanmıştır Gelecekteki gelişmeler: Ontario’nun planı, Kaliforniya ve Québec Emisyon üst sınırı ve ticareti Planlarına bağlanmaktır, Pekin, Çengde şehri ile bağlanmanın yollarını aramaktadır; Şanghay, ETS konusunda bölgesel işbirliği peşindedir. Araçların gözden geçirilmesi: 2014/2015: AB ETS, 2020 sonrası için gözden geçirmeyi başlatmıştır. Gelecekteki gelişmeler: Yeni Zelanda ETS’sinin gözden geçirmesine 2015’in ikinci yarısında başlanması planlanmaktadır, RGGI ise 2020 sonrası için bu incelemeyi 2016’a yapmayı düşünmektedir ve İsviçre’nin karbon vergisi de 2017’de gözden geçirmeye tabi tutulacaktır.

48

2.4 KURUMSAL KARBON

FİYATLANDIRMASI _________________

Karbon fiyatlandırması, hükümet politikası alanının

ötesine taşıp, gittikçe artan bir şekilde işletmelerin

karar vermesinde yaygın bir araç haline

gelmektedir. Özel sektör firmaları, yasal karbon

fiyatlandırmasının olmadığı yetki alanlarında dahi

dahili karbon fiyatları benimsemektedir. Dahili

karbon fiyatlandırması çeşitli biçimlerde

uygulamaya geçirilebilir: bazı şirketler, yatırım için

ticari işlemlerin içine dahil etmektedir, başka

şirketler ise bunu emisyon denkleştirme

maliyetlerini ferdi ticari ünitelere aktarmakta

kullanmaktadır.

Karbon Açıklama Projesi (CDP) tarafından yapılan

bildirime göre küresel olarak en az 150 şirket bir

dahili karbon fiyatı kullanmaktadır, ve bunun fiyatı

6 ile 89 ABD$/tCO2e arasında değişmektedir126

(Şekil 12). Bu şirketler, tüketim malları, enerji,

finans, sanayi, üretim ve kamu hizmetleri sektörleri

dahil ekonominin çok farklı sektörlerini temsil

etmektedir.

_____________

» Küresel olarak en az 150

şirket bir dahili karbon fiyatı

kullanmaktadır ve açıklanan

fiyatlar 6 ile 89 ABD$/tCO2e

arasında değişmektedir. « ____________

Birçok işletme için bir dahili karbon fiyatı

kullanmak, karbon fiyatı yükümlülüğünün

operasyonları üzerindeki mevcut veya potansiyel

etkisi değerlendirmeye yönelik risk yönetim

stratejisinin bir parçasını oluşturmaktadır. Ayrıca

bu, düşük karbonlu yatırımlarında maliyet

tasarruflarını ve gelir fırsatlarını tespit edip

kıymetlendirmek için bir yöntem olarak

kullanılmaktadır. Kurumsal karbon fiyatlandırması

ayrıca şirketlerin etkin karbon fiyatlandırma

politikalarına olan desteğini göstermelerine de

yardımcı olabilir. Bir karbon fiyatlandırma aracı

tasarlayan hükümetler, en büyük Brezilya

şirketlerinin 20 adedinin dahil olması ile bir ETS

Şekil 12. Şirketler tarafından CDP’ye açıklanmış ortalama dahili karbon fiyatının fiyat aralığı

Kaynak: Yazarlar, CDP verilerine dayanmaktadır.

Not: Bazı şirketler, bir hassasiyet analizinin bir parçası olarak ya da tahmin edilen fiyat artışlarını ve karbon fiyatlarındaki bölgesel farklılıkları dikkate almak için bir fiyat aralığının kullanılmakta olduğunu belirtmektedir.

126

CDP, Karbon Fiyatlandırmasının Küresel bazda Kurumsal Kullanımı: Yatırımcılara Açıklamalar, 2014.

49

simülasyonunu çalıştırmış olan İklim Platformu

İşletmesi (EPC-ETS) gibi kurumsal karbon

fiyatlandırma girişimlerinden öğrenilen derslerden

faydalanabilir. Uygulamadaki kurumsal karbon

fiyatlandırması hakkında daha fazla bilgi Kutu 6’da

sunulmaktadır.

COP 21 yaklaşırken, yedi adet petrol ve doğalgaz

şirketi127

hükümetleri ve UNFCCC’yi, karbon

fiyatlandırma araçlarının olmadığı yetki alanlarına

bu araçları getirmeye ve nihayetinde yurtiçi araçları

arasında bir bağ oluşturabilecek uluslararası bir

çerçeve oluşturmaya davet etmiştir.128

Bu girişim,

karbon fiyatlandırması için desteğinin sinyalini

vermiş olan artan sayıdaki özel sektör temsilcilerine

ağırlık getirmektedir. 2014 New York İklim

Zirvesinde 1.000’den fazla şirket ve yatırımcı, bir

kamusal beyanda karbon fiyatlandırma politikaları

konusundaki desteğini dile getirmiştir.129

Uzun vadeli yatırımcılar da, iklim değişikliğinin

portföylerinin mali getirilerini baltalayabileceğini

fark etmeye başlamıştır ve yatırım stratejileri ve

uygulamalarını yeniden düşünmeye başlamıştır.

Yakın tarihli bir çalışma, iklim değişikliğinin

kaçınılmaz bir şekilde getirileri etkileyeceğini ve

ihtiyatlı yatırımcıların sektörler ve varlık sınırları

karşısında ve içerisinde konumlanmak suretiyle net

kazançlar elde edebileceğini teyit etmektedir.130

Önde gelen mali kuruluşlar, sermaye ayırarak ve

mali akışlarını düşük karbonlu ve “iklim açısından

güvenli” faaliyetlere yönlendirerek iklim riskine

cevap vermektedir.Örneğin İsveç emeklilik fonu

AP4, özsermaye portföyünü karbon itibariyle etkili

şirketlere daha fazla ağırlık vererek portföyünü

karbondan arındırma sürecine girmiştir.131

Ayrıca

Norveç Küresel Hükümet Emeklilik Fonu, 1 Ocak

2016 itibariyle kömür şirketlerine yatırım yapmayı

sona erdirecektir.132

Kutu 6. Karbon fiyatlandırmasına ilişkin İklime Önem Verilmesi anketinden başlıca sonuçlar

Birleşmiş Milletler Küresel Kompaktı Çoğu önde gelen şirketler söz konusu iken, dahili karbon fiyatlandırmasının karmaşık olması gerekmemektedir. Her ne kadar karbon için anlamlı bir fiyat tanımlamada kapsamlı bir analiz gerekli ise de, karmaşık dahili modellemeler veya tahminler sıklıkla uygulamada kafa karışıklığı ve gecikmelere yol açar. Dahili karbon fiyatlandırma sistemleri yaratan ve hükümetleri etkin piyasaya dayalı iklim politikalarını geliştirmek konusunda teşvik eden yaklaşık 100 adet şirket üzerinde yapılmış olan küresel bir ankete cevap verenler tarafından paylaşılan ortak bir anlayıştır. Ön saflarda bulunan şirketler, BM İklime Önem Verilmesi İşletme Liderliği Karbon Fiyatlandırma Kriterleri ile kendilerini hizalamaktadır.

133 Şu konuda çalışmalar yapmaktadırlar: (1) karbona dahili olarak fiyat

verilmesi; (2) dışarıda karbon fiyatlandırma politikalarının savunulması; ve (3) bu faaliyetler konusunda halka rapor verilmesi.

134

BM İklime Önem Verilmesi girişimi (C4C), Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ile birlikte, 2015 yılında şirketlerin yaklaşımlarına daha yakından göz atmıştır. Amaç, zorluklarla yüzleşen ferdi şirketlerin perspektifleri ile deneyimlerinin derlenmesi ve karbon fiyatlandırmasına ilişkin fırsatları azamiye çıkartmaktı. Bunu yapmak için C4C ve WRI, neredeyse 20 şirketin üst düzey personeliyle görüşmeler yapmış ve birçok sektör ve coğrafyayı kapsayan yaklaşık 100 şirketin katıldığı küresel bir anketten de girdileri toplamıştır.

135

127

BP, BG Grubu, Eni, Repsol, Royal Dutch Shell, Statoil ve Total. Kaynak: Bloomberg, Repsol Avrupa Petrol Grubunun İklim Değişikliği

konusundaki Duruşuna Katılıyor, 9 Haziran 2015, http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-06-09/repsol-signs-up-to-european-oil-group-s-stance-on-climate-change. 128

BG Group plc ve ark., 29 Mayıs 2015,

http://www.statoil.com/en/NewsAndMedia/News/2015/Downloads/Paying%20for%20Carbon%20letter.pdf. 129

Dünya Bankası, Karbona bir Fiyat Konmasını Destekliyoruz, 2014. 130

Mercer, İklim Değişikliği Zamanına Yatırım Yapılması, 2015. 131

Küresel Yatırımcı Koalisyonu, UNEP-FI ve Dünya Bankası grubunun destekleriyle, Mali Kuruluşların İklim Değişikliği Konusunda

Harekete Geçmesi, 2014. 132

The Storting, The Storting Küresel Hükümet Emeklilik Fonunu (GPFG) Kömürden Çekmek Konusunda Oybirliğiyle Karar Aldı, 28

Mayıs 2015, https://www.stortinget.no/en/In-English/About-the-Storting/News-archive/Front-page-news/2014-2015/hj9/. 133

İklime Önem Verilmesi, BM Küresel Kompakt, BM Çevre Programı ve BM İklim Değişikliğine dair Çerçeve Anlaşması’nın ortak bir

girişimidir. İşletme Liderliği Kriterleri, Dünya Bankası Grubu önderliğindeki Karbon Fiyatlandırma Liderlik Koalisyonunun iş akışlarından birisini teşkil etmektedir. Liderlik Kriterleri ortakları arasında: WRI, CDP, İklim Grubu, Sorumlu Yatırım İlkeleri ve BM Kuruluşu yer almaktadır. 134

Tüm kriterler için bkz.: www.caringforclimate.org/carbonpricing. 135

Alınan girdiler, Karbon Fiyatlandırma Liderliği için İdari Rehber’e bilgi sağlamakta olup, taslağı Eylül 2015’te tamamlanacak ve Aralık

2015’de COP 21’de başlatılacaktır. Daha fazla bilgi için www.caringforclimate.org/carbonpricing web adresini ziyaret ediniz.

http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-06-09/repsol-signs-up-to-european-oil-group-s-stance-on-climate-change

http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-06-09/repsol-signs-up-to-european-oil-group-s-stance-on-climate-change

http://www.statoil.com/en/NewsAndMedia/News/2015/Downloads/Paying%20for%20Carbon%20letter.pdf

https://www.stortinget.no/en/In-English/About-the-Storting/News-archive/Front-page-news/2014-2015/hj9/

http://www.caringforclimate.org/carbonpricing


50

Bu çabanın neticesinde, genel beklentilerle tutarlı sonuçlar elde edilmiştir. Halihazırda karbon fiyatlandırma politikalarına tabi olan sektörler veya bölgelerde yer alan şirketler, dahili farkındalık ve üst düzey desteği açısından diğerlerinin ciddi ölçüde ilerisindedir. Dahili kapasite oluşturulması ve müdahiliyet, karbonu dahili olarak fiyatlandıran şirketler tarafından belirtilen en yaygın faydalar arasında yer almıştır (aşağıdaki tabloya bakınız).

Karbon fiyatlandırmasının en yaygın faydaları Karbon fiyatlandırmasının en yaygın zorlukları

1 Karbonun işletmeyle ilgili şartlara aktarılmasına ve içten müdahil olmaya yardımcı olur

Bir karbon fiyatı belirlemede ortak bir yöntem veya rehberliğin bulunmaması

2 Enerji verimlilik projeleri için destek ve yatırımı arttırır Ülkelerin iklim politikalarında netlik ve uzun vadeli kesinliğin bulunmaması

3 Şirketin yüksek GHG azaltma hedeflerini tutturmasına yardımcı olur

Fiyatlar (dahili veya harici), yatırım kararlarını kaydırmak için fazla düşük

Enteresan bir şekilde, ankete cevap veren şirketlerin yüzde 40 kadarı, dahili karbon fiyatlandırma programı oluşturma konusunda bir planı ya da niyeti olmadığını belirtmiştir. Bu şirketlerin çoğu, karbon fiyatlandırması peşinde koşmamak için şu iki sebepten birisini ifade etmiştir: (1) karbon fiyatlandırmasını şirketleri/ sanayileri için ciddi veya pratik görmemektedirler (yani, düzenlemeye tabi olan veya enerji itibariyle yoğun sektörlerde yer almamaktadırlar); veya (2) bir dahili karbon fiyatlandırma programı yaratmak için net bir metodoloji tespit edememişlerdir. Yine de, bu şirketlerin yarısından fazlası, harici bir karbon fiyatı görmek konusundaki isteklerini belirtmiştir ve hükümetlerini böylesi politikaları geliştirmesi için teşvik etmektedir. Başarılı bir şekilde dahili karbon fiyatlandırma programları yerleştirmiş olan o şirketler genelde basit, doğrudan bir yaklaşım kullanma eğilimindedirler. Piyasa fiyatları ve politika değişikliklerini tahmin etmeye yönelik karmaşık formüller yaratmaya çalışmak yerine, karbon fiyatlandırmasını kendi dahili yatırım ihtiyaçlarına, piyasa çıkarlarına ve genel görünümlerine uyacak şekilde uyarlamaktadır. Çoğu şirket, aşağıdakilerden en az birini uygulamaktadır: –– Karbon fiyatlandırmasına, mali riskleri, maliyetleri ve piyasa fırsatlarını değerlendirmek ve hesaba katmaya yönelik herhangi diğer çaba gibi muamele etmek. –– GHG azaltma hedeflerini desteklemek için dahili farkındalık, fon ve teşvikler yaratmanın bir yolu olarak ılımlı bir karbon fiyatı belirlemek. –– Konuda dahili bir uzmanlık inşa etmek ve görüşleri ve deneyimlerini paylaşmak için nüfuzlu kanallar bulmak (ticaret grupları, liderlik koalisyonları, vb.). C4C ve WRI tarafından incelenen her bir vakada, şampiyon şirketler geleceğe dair tahminleri beklememekte ya da bu tahminleri yapmaya çalışmamaktadır. Bunun yerine, nihayetinde karbon maliyetlerinin piyasa fiyatlarında yansıtılacağını kabul edip, işletmelerinin “piyasaya hazır” olmasını teminen ihtiyatlı adımlar atmaktadırlar. Karbon Fiyatlandırma Liderliği İdari Rehber taslağına dair görüşlere dayalıdır. Daha fazla bilgi için www.caringforclimate.org/carbonpricing adresini ziyaret ediniz.


51

Bölüm

Rekabetçilik

ve karbon kaçağı

52

3 / Rekabetçilik

ve karbon kaçağı

Karbon fiyatlarının amacı, firmaların nispi

rekabetçiliği üzerinde etkili ve adil bir etkiye sahip

olmaktır. Yenilikçi, temiz firmalara öncelik tanıyıp,

emisyon itibariyle yoğun sanayilerde en az

verimliliğe sahip firmaların piyasadan çıkmalarına

veya iyileştirilmense kolaylık sağlaması, böylece

ekonominin genel verimliliğini arttırması

beklenmektedir. Karbon fiyatları özellikle eğer

yetki alanları çapında genel anlamda benzeşiyorsa

böylesi amaçlanan ve etkili bir sonuç elde etmede

daha da etkin olmaktadır.

Ancak bu raporda gösterildiği üzere, dünya çapında

GHG emisyonlarına bir fiyat getirmeye yönelik

güncel çabalar, parçalı bir haldedir. Hem kapsam

hem de karbon fiyatı, yetki alanları arasında ciddi

farklılıklar göstermektedir. Böylesi asimetrik bir

dünyada ülkeler haklı bir şekilde, yüksek hedefli

iklim eylemlerinin, bazı yurtiçi sektörlerin

uluslararası rekabetçiliğini baltalayabileceğinden,

bu sektörlerin pazar paylarını ve kâr marjlarını,

yurtdışında benzeri emisyon maliyetlerine maruz

kalmayan rakiplerine kaybedebileceğinden endişe

duymaktadır. Eğer emisyon maliyetleri arasındaki

böylesi farklar, karbon açısından yoğun

faaliyetlerin ve ilgili emisyonların sıkı iklim

politikaları olan yetki alanlarından (karbona yüksek

fiyat getirenler dahil) iklim politikaları daha gevşek

olan yetki alanlarına (karbona düşük fiyat veren

veya hiç vermeyenler) doğru yer değiştirmesine yol

açıyorsa ve böylece ikinci bahsi geçen yetki

alanlarında daha yüksek emisyonlara neden

oluyorsa, karbon kaçağı adı verilen olgu

gerçekleşir.136

Bu şekilde, bir ülkedeki iklim

politikası, yurtdışındaki verimliliği düşük, karbon

açısından yoğun firmaları çekecektir.

Şimdiye dek karbon veya daha geniş anlamda

emisyon kaçağı, herhangi ciddi bir ölçekte, en

azından daha gelişmiş sanayileşmiş ülkelerde

gerçekleşmemiştir. Ancak iklim politikaları ve

karbon fiyatları yetki alanları arasında ciddi

farklılıklar gösterdiği sürece, karbon kaçağı riski

oldukça gerçekçi gözükmektedir. Bu risk her

halükarda, (bütün ekonomide değil ama) birkaç

maruz kalan ekonomik faaliyette lokalize

olmaktadır ve bu bölümde ele alındığı üzere

politika tasarımı sayesinde etkin bir şekilde

yönetilmektedir.

Daha fazla ülke iklim değişikliği konusunda somut

bir adım attıkça, karbon kaçağı riski azalmaktadır.

Uluslararası işbirliği ve iklim politikaları

konusunda koordinasyon, kaçak riskinin en temel

çözümüdür. Bu, karbon fiyatlandırma

sinyallerindeki herhangi asimetriyi düzeltmeye

yardımcı olacak, böylece firmaların korunması

ihtiyacını ortadan kaldıracaktır. Ancak, çok farklı

gelir düzeyleri olan ülkelerde benzer karbon

fiyatlarının etkisinin anlaşılması için daha fazla

araştırma gerekebilir.

Bu bölüm, karbon kaçağına ilişkin endişeleri

irdelemekte; deneyim ve literatürü tarayarak, nasıl

en iyi şekilde bu endişelerle baş edilebileceğini

gözden geçirmektedir.

136

İklim Değişikliğine dair Hükümetler Arası Panel emisyon kaçağını şu şekilde tanımlamaktadır: “yurtiçi azaltım eyleminde bulunan

ülkelerin dışındaki CO2 emisyonlarındaki artışın bu ülkelerdeki emisyon azaltmalarına bölümü.” Kaynak: IPCC, 2007, Dördüncü Değerlendirme Raporu: İklim Değişikliği 2007, İklim Değişikliği 2007: Çalışma Grubu III: İklim Değişikliğinin Azaltımı, kısım 11.7.2.

53

3.1 KARBON FİYATLANDIRMASININ

REKABETÇİLİK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ANALİZİ

____________

Farklı yetki alanlarındaki firmaların veya sektörlerin

GHG emisyonları için farklı bir fiyat istenirse (veya

gelecekteki fiyatlara dair beklentilerde farklılık

oluşursa) karbon fiyatlandırmasının rekabetçilik

üzerindeki potansiyel etkisine dair meşru endişeler

ortaya çıkar ve bu durum muhtemelen emisyon

kaçağına yol açar. Tüm diğer şeyler sabit tutulursa,

eğer bir yetki alanındaki firmalar, başka bir yetki

alanındaki rakiplerinin maruz kalmadığı yeni bir fiyata

maruz kalırsa, pazar payı kaybı ya da kâr marjlarında

bir azalma ya da her ikisinin birden oluşacağına dair

bir endişeye girerler. Eğer bu durum, emisyon

itibariyle yoğun üretim ve ilişkili emisyonların,

emisyon maliyetlerinin daha düşük olduğu bir yetki

alanına kaydırılmasına yol açarsa, emisyon kaçağı

meydana gelir.

Gerçekte, her şey bu kadar basit değildir. Firmaların

emisyonları için ödeme yapmalarını sağlamak

maliyetlerini arttırır ancak bu her zaman rekabetçilik

durumlarını etkilemez. Çoğu sektörde şirketler aslen

maliyetlere dayalı olarak değil, daha ziyade, karmaşık

girdi maliyetlerini (enerji, malzeme, işgücü, arazi,

bilgi birikimi) yüksek değerli ürünler ve hizmetlere

dönüştürmedeki genel verimliliğe göre rekabet

ederler.137

Bu özellikle, ürün ve tüketici tercihlerinin

son derece dinamik ve sofistike olduğu daha gelişmiş

piyasalar için daha doğrudur. Enerji veya işgücü

maliyetlerinde bir artış genelde artan kâr ve verim ile

el ele gider.138, 139

Ancak nispi olarak homojen ürünler üreten sektörler

için örneğin – emtia, çelik, çimento ve elektrik –

maliyet rekabeti elzemdir. Söz konusu firmalar, nihai

ürünlerini rakiplerininkinden ayrıştırmak suretiyle

pazar payı elde etmede güçlük çekerler. Aslen, üretim

tarafındaki yenilikler ve maliyet azaltma sayesinde

pazar payını ve kâr marjlarını arttırmaları

gerekmektedir. Sıklıkla bu göreli olarak homojen

malların üretimi de emisyon itibariyle yoğundur ve

karbon fiyatlandırması, şirketlerin üretim maliyetleri

üzerinde ciddi bir etki yapabilir, uluslararası

rekabetçiliklerini kaybetmelerine ve bunun neticesinde

emisyon kaçağına yol açabilir. Düşük gelirli ülkelerde,

üretim maliyetlerinde artış, yurtiçi tüketiciler için de

zorlayıcı sosyal ve dağılımsal neticeler getirebilir ve

bunların çeşitli politikalar ve kuruluşlar tarafından

idare edilmesi gerekir. Sosyal ve gelir dağılım etkileri

bu bölümün ana odağı değildir ancak, Karbon

Fiyatlandırması Durum ve Eğilimleri raporunun

gelecekteki basımlarında özel bir şekilde üzerine

eğilinmesi gerekebilir.

Karbon fiyatlandırmasının maliyet etkisi, homojen

ürünler durumunda dahi, diğer işletme maliyetleri ve

riskler, bağlamında ele alınmalıdır. Üretim ve yatırım

kararları, ürün piyasalarına yakınlık ve düşük

maliyetli girdiler, yeni tesislerin inşaat maliyetleri,

anahtar piyasalara erişim için taşıma maliyetleri, döviz

kuru dalgalanmaları, işgücü maliyetleri ve genel

işletme riskleri gibi, bir firmanın ana sermaye

maliyetinde ele alındığı şekilde çeşitli faktörlerden

etkilenir.140

Diğer vergiler, kuruluşlar ve altyapının

kalitesi gibi faktörler sıklıkla bir şirketin kararlarında

karbon fiyatına göre çok daha fazla önem taşır.141

Bunun yanı sıra, aleni karbon fiyatları (karbon

vergileri ve ETS’ler), emisyon açısından yoğun

firmaların emisyon maliyetlerini içselleştirmelerini

sağlayan tek araçlar değildir. Firmalar, enerji vergileri,

emisyon standartları veya yenilenebilir enerji ve enerji

verimliliği için destek sistemleri gibi diğer politika

araçlarının içine yerleştirilmiş dolaylı veya örtülü

karbon fiyatlarından da etkilenirler.142

Firmalar ve

yetki alanları arasında karbon fiyatlarını

karşılaştırırken bu örtülü ve dolaylı karbon fiyatları da

dikkate alınmalıdır.143

Maliyet rekabetçiliği olarak adlandırılan geleneksel

kavram, ulusal seviyede çok fazla önem

taşımamaktadır.144

Ülkeler birbiriyle firmalar gibi

rekabet etmezler.145

Çoğu ekonomist, “ulusal düzeyde

137

Porter, M. E. “How Competitive Forces Shape Strategy (Rekabetçi Güçler Nasıl Stratejiyi Şekillendirir).” Harvard Business Review 57,

no. 2 (Mart–Nisan 1979): 137–145. 138

lbrizio, S., T. Kocluk ve V. Zipperer, “Empirical Evidence on the Effects of Environmental Policy Stringency on Productivity Growth

(Çevre Politikası Sıkılığının Verim Artışı Üzerindeki Etkilerine Dair Gözlemsel Deliller)”, OECD Economics Department Ön Reports, No. 1179, OECD Publishing, 2014. 139

Verim, birim üretim girdileri başına üretimin değeri olarak anlaşılmaktadır. 140

Oliver Sartor ve Thomas Spencer, Polonya’daki Karbon Kaçağı Riskinin Gözlemsel Bir Değerlendirmesi, Çalışma Raporu (IDDRI,

2013). 141

Julia Reinaud, Rekabetçilik ve Karbon kaçağı Ardında Yatan Hususlar: Ağır Sanayi Mercek Altında (IEA, 2008). 142

Vivid Economics (2010), Altı başlıca ekonomide elektrik sektöründe karbonun örtülü fiyatı, Londra. 143

OECD (2013a), Etkin Karbon Fiyatları, OECD Publishing, Paris. 144

Michael E. Porter, “The Competitive Advantage of Nations (Ulusların Rekabetçi Avantajı),” Harvard Business Review Cilt 68, Sayı 2

(1990): 73–93; Josef T. Yap, “A Note on the Competitiveness Debate (Rekabetçilik Tartışmalarına dair bir Açıklama),” Philippine Journal of

Development, Cilt XXXI, Sayı 1 (2004). 145

Paul Krugman, “Competitiveness: A Dangerous Obsession (Rekabetçilik: Tehlikeli bir Saplantı),” Foreign Affairs, 1994.

54

anlam taşıyan tek rekabetçilik kavramının verim”

olduğunu savunmaktadır.146

Benzer şekilde Dünya

Ekonomi Forumunun Küresel Rekabetçilik Raporu

ulusal rekabetçiliği “bir ülkedeki verim seviyesini

belirleyen bir takım kurumlar, politikalar ve faktörler”

olarak tanımlamaktadır.147

Dünya çapında rekabetçi

ekonomiler genelde en düşük işgücü veya enerji

maliyetlerine sahip olanlar değil, kaynakları, becerileri

ve diğer varlıklarından oluşan toplam portföyden en

fazla değeri üretebilen ve yüksek gelirli ülkelerde

görüldüğü üzere nüfuslarının sürdürülebilir refahını

arttırabilen ekonomilerdir.

3.2 KARBON FİYATLANDIRMASININ

REKABETÇİLİK ÜZERİNDEKİ OLUMLU ETKİLERİ

______________

Şunu en baştan belirtmek gerekir ki, GHG

emisyonlarına bir fiyat biçilmesinin amacı, firmaların

nispi rekabetçi konumlarında değişiklik yapmaktır.

Karbon fiyatlandırmasının, emisyon itibariyle yoğun

faaliyetlerin parasal maliyetlerini arttırması (zira

bunlar toplum üzerinde iklim değişikliğine katkıda

bulunmayan düşük emisyonlu faaliyetleri de

geliştirmesi gerekmektedir.148

Bu sonuç, firmaların

nispi rekabetçiliği üzerinde ekonomik olarak etkili ve

sosyal olarak adil bir tesir teşkil etmektedir ve böylece

onların, üretimin daha gerçek olan ekonomik

maliyetiyle yüzleşmelerini sağlamaktadır. Emisyon

itibariyle yoğun ve nispi olarak “temiz” firmalar

arasındaki oyun alanını eşitler. Beklenen makro-

ekonomik etki, ekonomi yapısının düşük karbonlu

faaliyetlere doğru kaymasıdır.

Bazen parçalı karbon fiyatlandırması dahi belli

firmaların rekabetçiliğini ve ekonominin verimini

destekleyebilir. Porter hipotezi olarak bilinen sav,

uygun tasarlanmış çevre politikalarının – belli şartlar

altında - teknoloji yeniliklerini teşvik edip verimi

arttırarak firmaların rekabetçiliğini arttırabileceğini,

böylece yasaya uymanın getirdiği ilave maliyeti

kısmen ya da tümden dengeleyebileceğini ileri

sürmektedir.149

Bu hipotez, 20 yıl önce

oluşturulduğundan bu yana geniş çapta, en azından

yüksek gelirli OECD ülkelerinde test edilmiştir. Genel

olarak, Porter hipotezinin daha “zayıf” bir versiyonu

için, yani çevresel yönetmeliklerin gerçekten de

yenilikleri tetiklediği ve rekabetçilik üzerinde ciddi

olumsuz bir etkisi olmadığı yönünde, net ve iyi

yerleşik gözlemsel deliller mevcuttur.150

Hipotezin

“güçlü” versiyonu için, yani bu yeniliğin maliyet

tasarruflarına yol açtığı ve bu tasarrufların yasaya

uymanın getirdiği ilave maliyeti fazlasıyla karşıladığı

ve işletme performansını arttırdığı yönündeki deliller

çok da kati değildir.151

Çevre politikaları ancak eğer

önceden ciddi piyasa engellerinin olduğu ve

politikanın çok etkili ve piyasa dostu olarak

tasarlanmış olduğu çok nadir durumda maliyetsiz

olarak tespit edilmiştir.152

Bazı çalışmalar, sıkı çevre

politikasının verim ve ihracat üzerinde bir miktar

olumsuz etkilerini dahi tespit etmiştir.153

Ancak bu

etki düşüktür ve politika üretimle ilgili emisyonları

hedef aldığında sadece birkaç sektörü etkilemiştir.

Çevresel standartların sıkılaştırılması, tüketimin

neticesinde kirliliğin oluştuğu yerde uluslararası

rekabetçiliği azaltıyor gibi gözükmemektedir. Ve

doğal sermayenin bitirilmesinin tehdit altında olduğu

yerde, etkin çevre politikasının uzun vadede

uluslararası rekabetçiliğin gelişmesine katkıda

bulunduğu görülmüştür.154

Enteresandır ki daha yakın

tarihli çalışmalar, çevre yönetmeliklerinin işletme

performansını iyileştirdiği yönündeki “güçlü” hipotez

için daha net gözlemsel destek sunma eğilimindedir

ancak bu tesir sektöre göre farklılık göstermektedir.155

146

Michael E. Porter, “The Competitive Advantage of Nations (Ulusların Rekabetçi Avantajı),” Harvard Business Review Cilt 68, No 2

(1990): 73–93; Robert D. Atkinson, Rekabetçilik, Yenilik ve Verim: Karmaşanın Ortadan Kaldırılması (ITIF, 2013). 147

Klaus Schwab, Küresel Rekabetçilik Raporu 2012–2013. (Dünya Ekonomi Forumu, Eylül 2012). 148

Alex Bowen, Karbon Fiyatlandırma Vakası (Grantham İklim Değişikliği ve Çevre Araştırma Enstitüsü İklim Değişikliği Ekonomi ve

Politika Merkezi, Aralık 2011). 149

Porter, Michael E. (1991), “America’s Green Strategy (Amerika’nın Yeşil Stratejisi),” Scientific American (Nisan. 1991), 168; Michael E

Porter ve Claas van der Linde, “Toward a New Conception of the Environment-Competitiveness Relationship (Çevre- Rekabetçilik İlişkisinin Yeni bir Oluşumuna Doğru),” Journal of Economic Perspectives Cilt 9, No. 4 (Kasım 1995): 97–118. 150

Lanoie. P., J Laurent-Lucchetti, N Johnstone, S Ambec. “Environmental policy, innovation and performance: new insights on the Porter

hypothesis (Çevre politikası, yenilik ve performans: Porter hipotezine yeni bakışlar)”. Journal of Economics & Management Strategy 20 (3): 803-842. 151

Jaffe, A., ve K. Palmer (1997), Environmental Regulation and Innovation: A Panel Data Study, The Review of Ekonomiks and Statistics

(Çevresel Düzenleme ve Yenilik: Bir Panel Verisi Çalışması), The Review of Ekonomiks and Statistics, Cilt. 79, No. 4 (Kasım, 1997), s. 610-619, MIT Press 1997. 152

Brannlund, R., ve T. Lundgren. 2009. “Çevresel policy without costs? A review of the Porter Hypothesis (Maliyetsiz bir çevre politikası

olur mu? Porter Hipotezinin incelemesi)”. International Review of Environmental and Resource Economics 3 (2): 75–117. 153

Jug, Jerneja, Mirza, Daniel (2015), Yerçekimi Denklemlerinde Çevresel Düzenlemeler: Avrupa’dan Deliller, Alıntı yapılan kaynak:

World Economy, Cilt. 28, Blackwell Publishing Ltd 154

Copeland, Brian R., Uluslararası Ticaret ve Yeşil Büyüme. Dünya Bankası, Washington, DC, (2012). 155

Ambec, Stefan, ve ark., “The Porter Hypothesis at 20: Can Environmental Regulation Enhance Innovation and Competitiveness?

(20’de Porter Hipotezi: Çevresel Düzenleme Yenilik ve Rekabetçiliği Arttırabilir mi?),” Review of Environmental Economics and Policy Cilt 7, No 1 (2013): 2–22.

55

Ancak şunu belirtmek gerekir ki gözlemsel deliller

aslen gelişmiş sanayileşmiş, bilgi ve yeniliğe erişim

konusunda pek bir engeli olmayan ülkelerdeki

çalışmalara dayalıdır. Yakın tarihli bir OECD

incelemesi de, çevre politikalarının

sıkılaştırılmasının üretim verimliliğinde iyileşmeye

yol açtığını, ancak bunun aslen halihazırda

teknolojik olarak gelişmiş sanayiler ve firmalarda

görürlüğü, daha az üretken/ verimli firmalarda ise

verimin daha da düştüğünü tespit etmiştir.156

Bu

bulgu, karbon fiyatlandırmasının, firmaların,

özellikle enerji ve işgücü itibariyle yoğun

sektörlerdeki firmaların çoğunlukla teknolojik

olarak daha az gelişmiş olduğu ve yabancı rakipleri

kadar üretken/ verimli olmadığı daha az gelişmiş

ülkeleri içerecek şekilde genişletilmesi için önemli

bir anlam taşıyabilir; ve şunu da belirtmek gerekir

ki, düşük gelirli hane halkının önemli oranda iş ve

gelir imkanlarını bu firmalar sağlamaktadır.

Simetrik karbon fiyatlandırması, farklı gelir

seviyesine sahip ülkeler çapında asimetrik bir etki

yaratabilir. Bazı yeni araştırmalar, verim ve ihracat

üzerindeki uzun vadedeki etkilerin, gelişmekte olan

ülkelerde dahi olumlu olabileceğini

belirtmektedir.157

Ancak iklim politikalarının

gelişmekte olan ülkelerdeki firmaların, özellikle

geleneksel olarak fosil yakıta bağımlı olanların

performansı üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak

için daha fazla araştırma gerekmektedir.

Bir diğer tutarlı bulgu da, piyasaya dayalı

mekanizmaların (karbon fiyatlandırması gibi), daha

az esneklikteki alternatiflerine kıyasla verim

üzerinde daha sağlam olumlu bir etki gösterme

eğiliminde olduğudur.158

Firmalar da, komuta ve

kontrol alternatiflerine göre çevre politikasının

esnek ekonomik araçlarını tercih etme

eğilimindedirler zira bunlar şirketlere emisyonları

azaltmanın yöntemleri ve zamanlaması konusunda

daha fazla esneklik sunabilmektedir. Bunlar ayrıca

firmalara yenilik ve verim iyileştirmeleri için

dinamik teşvik de sağlar, hatta bazı çevresel

performans standartları, söz konusu dinamik

verimliliği pekiştirecek şekilde tasarlanabilir –

örneğin AB’nin Endüstriyel Emisyonlar Direktifi

veya Amerika Birleşik Devletlerinin Kurumsal

Ortalama Yakıt Ekonomisi (CAFE) araç

standartları.

Çevre yönetmeliklerinin yeşil teknolojilerde

yeniliği geliştirdiğine dair artan deliller söz

konusudur.159

Daha da önemlisi, yeşil yenilikler,

fosil yakıt sektörlerindeki geleneksel yeniliğe göre

daha güçlü büyüme faydalarını beraberinde

getiriyor gibi gözükmektedir. Temiz teknoloji

araştırma ve geliştirmesi, robotik, BT ve nano-

teknolojiler gibi “öncü” teknolojilerin yan

ürünlerine kıyaslanabilir şekilde, yeni bilgi

birikiminin yayılması ile ekonominin kalanına da

dağılan ekonomik faydalara sahiptir. Fosile dayalı

teknolojiler, olgun, yavaş büyüyen sektörlerde daha

dar ve geleneksel uygulamalar bulma

eğilimindedir.160

Yukarıda bahsi geçen OECD’nin mevcut delil

incelemesinde görüldüğü üzere, çevre

politikalarının sağladığı ekonomi çapında verim

getirilerinin önemli bir kısmı en az verimli

firmaların piyasadan çıkmasından

kaynaklanmaktadır. Bu, diğer piyasa dönüşümlerine

benzemektedir; farklı sanayilerde hem zarar hem de

yarar getirmektedir; iklim politikaları olmasa dahi

diğer sektörlerde daha verimli kullanım için, işçi

çıkartma, arazi ve varlıkların elden çıkartılmasına

yol açmaktadır.161

Firmaların piyasadan çıkmasından etkilenen

sektörler ve bölgeler için hükümet, en az etkin

tesisleri kapatmada ve işçilerin yeniden eğitilip

büyümekte olan sürdürülebilir sektörlerdeki başka

işlerde istihdam edilmesinde yardımcı olabilir.

Sosyal güvence, yeni bir işe geçişte sıkıntı

yaşayanlar için ilave emniyet ağları sunmaktadır.

156

“Empirical Evidence on the Effects of Environmental Policy Stringency on Verim Growth (Çevre Politikası Sıkılığının Verim Artışı

Üzerindeki Etkilerine Dair Gözlemsel Deliller)”, OECD Ekonomi Bölümü Çalışma Raporları, No. 1179, OECD Publishing, 2014. 157

Zhu, J., ve M. Ruth (2015), “Relocation or reallocation: Impacts of differentiated energy saving regulation on manufacturing industries

in China (Yer değiştirme ya da yeniden tahsis: Farklılaştırılmış enerji tasarrufu yönetmeliğinin Çin’deki imalat sanayileri üzerindeki etkileri,” Ecological Ekonomiks, 110, 119–133. doi:10.1016/j.ecolecon.2014.12.020. 158

Silvia Albrizio, ve ark, ibidem. 159

Raphael Calel ve Antoine Dechezleprêtre, “Environmental Policy and Directed Technological Change: Evidence from the European

Carbon Market (Çevre Politikası ve Güdümlü Teknolojik Değişim: Avrupa Karbon Piyasasından Deliller),” Review of Ekonomiks and Statistics

(2012). 160

Antoine Dechezleprêtre, Ralf Martin, ve Myra Mohnen, Politika Özeti: Temiz Yenilik ve Büyüme (Imperial Koleji Londra İşletme Okulu,

n.d.). 161

Samuel Fankhauser, Friedel Sehlleier, ve Nicholas Stern, “Climate Change Innovation and Jobs (İklim Değişikliği, Yenilik ve İşler),”

Climate Policy, Clit 8, No 4 (2008): 421–429.

56

Kamu desteği, ulusal eğitim sistemleri sayesinde

becerilerin geliştirilmesine de olanak sağlayabilir.

Örneğin Şili’nin karbon vergisini getirmesinin aleni

sebebi, eğitim sistemini iyileştirmeye yönelik ilave

kaynak sağlamaktı.162

Çoğu kişinin iş için emisyon

itibariyle yoğun sanayilere dayandığı, gelirlerin

daha düşük olduğu ve kurumların daha zayıf olduğu

ülkeler ve bölgeler, karbon fiyatlarındaki artışa

karşı daha dayanıksız olacaktır. Bu dayanıksızlık/

hassasiyet, örneğin endüstriyel sektöründe yenilik

ve enerji verimliliği iyileştirmelerini destekleyerek

(mesela KOBİler için yeni teknolojiler hakkında

bilgiye ve finansmana erişim sağlayarak)

azaltılabilir. Bu, işgücünün yeni, “daha temiz” iş

fırsatlarının peşinden gidebilme olanağını arttırır.163

Teknoloji ve kaynak aktarımları ile kurumsal

güçlenme, daha az gelişmiş, düşük gelirli

ülkelerdeki yapısal dönüşümlerin yönetiminde

elzem bir rol oynayacaktır.

3.3 KARBON FİYATLARININ

REKABETÇİLİK ÜZERİNDEKİ OLUMSUZ ETKİSİ; KARBON KAÇAĞI

_____________

Asimetrik iklim politikaları yetki alanları arasında

fiyat sinyallerinde ciddi farklılaştırma yaptığında,

karbon fiyatlandırmasının firmaların verimi ve

rekabetçiliği üzerinde olumlu bir etki yapma

ihtimali ciddi şekilde zorlaşmaktadır. Sanayi ve

politika yapıcılar sıklıkla, söz konusu asimetrik

karbon fiyatlandırmasının, yurtiçi firmaların

verimini arttırmak yerine yurtdışındaki emisyon

itibariyle yoğun firmalara fayda sağlayacağından

endişe duymaktadır. Fiyat sinyalleri belli sektörleri

üretimlerini ve nihayetinde yatırımlarını, “kirlilik

sığınağı” olarak adlandırılan, firmaların daha düşük

GHG emisyon maliyetlerine maruz kaldığı diğer

ülkelere kaydırmaya zorlayabilir.164

Politika

yapıcılar ve çevreciler, bu yer değiştirmenin

ardından, yeni yetki alanındaki emisyonlarda bir

artışın gelebileceğinden – yukarıda tartışılan karbon

kaçağı konusundan – endişe etmektedir.

Rekabetçilik üzerindeki olumsuz etki ve karbon

kaçağı ihtimaline dair bu çekinceler,, dünya

genelinde karbon fiyatı getirilmesine meydan

okuyan muhtemelen en yaygın endişedir.

Karbon kaçağı meydana gelirse, çevre politikası

hedefleri üzerinde iki adet zincirleme etki

yaratacaktır: emisyon azaltma gayretlerinin çevresel

etkisini azaltacak ve belli iklim hedeflerini tutturma

maliyetini arttıracaktır. Düşük karbon fiyatı

bulunan veya bir karbon fiyatı bulunmayan yetki

alanlarındaki emisyonların artışı, aynı net küresel

emisyon azaltmasını sağlayabilmek için karbon

fiyatlandırma politikaları bulunan yetki alanlarında

ilave gayret gerektirecektir.

Karbon kaçağı üç ana kanaldan gerçekleşebilir

(Kutu 7); kısa vadeli üretim kanalı; uzun vadeli

yatırım kanalı ve üçüncüsü, küresel fosil yakıt

fiyatları kanalı. Küresel ekonomik modellerde

üçüncü kanalın gerçekten de çok önemli olabileceği

gösterilse de bu konu bu raporda ele

alınmamaktadır zira bu durum, asimetrik karbon

fiyatları yüzünden firmaların bozulan uluslararası

rekabetçiliğinden kaynaklanmamaktadır.

162

PMR, Şili, son erişim tarihi: 10 Ağustos 2015, http://www.thepmr.org/country/chile-0. 163

Dünya Bankası, Kalkınmanın Karbondan Arındırılması: Sıfır Karbona Doğru Giden Yolda Üç Adım, 2015. 164

Arik Levinson, “Offshoring Pollution: Is the United States Increasingly Importing Polluting Goods? (Kirliliğin Sınır Ötesi Edilmesi:

Amerika Birleşik Devletleri Gittikçe Artan bir Şekilde Kirletici Mal mı İthal Ediyor?,” Review of Environmental Economics and Pollicy, Cilt 4, No. 1 (2010): 63–83; Josh Ederington & Arik Levinson & Jenny Minier, 2005. “Footloose ve Pollution-Free (Özgür ve Kirlilikten Uzak),” The Review of Economics and Statistics, MIT Press, cilt. 87(1), sayfa 92-99.; Levinson, A., ve Taylor, M.S. (2008), Unmasking the Pollution Haven Effect (Kirlilik Sığınağı Etkisinin Ortaya Çıkartılması). International Economic Review 49: 223-54.

http://www.thepmr.org/country/chile-0

57

Kutu 7. Karbon kaçağının farklı kanalları

Üretim, veya kısa vadeli rekabetçilik kanalı, daha yüksek karbon emisyon maliyetleri firmaların karbon fiyatlandırması kapsamında yer alan yetki alanlarındaki üretim tesislerini kullanma düzeylerini azaltıp, karbon fiyatlandırması ile kapsanmayan başka yerlerde bulunan tesislerini kullanma düzeylerini arttırmaya zorladığı yerde devreye girer.

165

Yatırım, veya uzun vadeli rekabetçilik kanalı, farklı yetki alanlarındaki farklı karbon fiyatları, yer (ülke) seçimine ilişkin yatırım kararlarını etkilediği zaman devreye girer. Karbon fiyatı bulunan yetki alanlarındaki mevcut tesisler önce, üretim seviyelerini sürdürmek için bakıma yönelik yatırımlarını azaltabilir ve nihayetinde bu tesisler işletime kapanabilir. Şirketler, karbon fiyatının bulunmadığı yetki alanlarına taşınmayı tercih edebilir.

Şekil 13. Emisyon kaçağını aktarmanın üç kanalı

1. Üretim: kısa vadeli rekabetçilik kanalı

karbon fiyatıyla karşı karşıya kalan firmalar, bu fiyata tabi olmayanlar karşısında pazar payı kaybederler

2. Yatırımlar: uzun vadeli rekabetçilik kanalı

yeni yatırımlar tercihen, karbon fiyatı bulunmayan bölgelerde konumlandırılır

3. Fosil yakıt fiyatlandırma kanalı

karbon fiyatı, fosil yakıtlar için yurtiçi talebinde azalmaya yol açar:

Daha düşük fosil yakıt fiyatları

Dünyanın başka yerinde fosil yakıt talebinde artış

Üçüncü karbon kaçağı kanalı olan fosil yakıt fiyatlandırma kanalı, eğer bazı ülkelerdeki iklim politikaları fosil yakıtlar için küresel talebi azaltma yoluna giderse, ve dolayısıyla bu da bu yakıtların küresel fiyatlarını aşağı çekip, başka bir yerde talepte geri tepme ve sonrasında da emisyonlarda artışa sebep olduğunda devreye girmektedir.

166

165

Julia Reinaud (2008), Rekabetçilik ve Karbon Kaçağı ardında Yatan Sorunlar: Ağır Sanayi Mercek Altında. Uluslararası Enerji Kurumu. 166

Burniaux, J.-M.; Martins, J. Oliveira (2000). “Karbon Emisyon Kaçakları: Genel Denge Görünümü”. OECD Çalışma Raporu No. 242.;

Sinn, H. W. (2008). “Public policies against global warming (Küresel ısınmaya kaşı olan kamu politikaları” (PDF). International Tax and Public Finance 15 (4): 360–394; Elliott, J., I. Foster, S. Kortum, T. Munson, F. Pérez Cervantes ve D. Weisbach (2010), “Trade and Carbon Taxes (Ticaret ve Karbon Vergileri),” American Economic Review 100 (Mayıs): 465–469.

58

3.4 KARBON KAÇAĞI RİSKİ NASIL

DEĞERLENDİRİLİR?

________________

Karbon kaçağı sadece eğer üretimin ve/veya

yatırımın yerini değiştirme kararı doğrudan karbon

fiyatlarındaki farklara atfedilebiliyorsa ve bunun

neticesinde karbon fiyatlarının daha düşük olduğu

yurtdışında başka bir yerde emisyonlarda artışa yol

açıyorsa mevcut kabul edilmektedir. Bir diğer

deyişle, neden-sonuç ilişkisinin ortaya konması

gerekmektedir. Bu sebeple karbon kaçağının,

karbon fiyatları birbirine yakın olsa idi ne olacağına

karşı değerlendirilmesi gerekmektedir.

Gerçekte firmalar üretim ve yatırımlarını yerini her

gün değiştirmektedir ve bunun ardında, yukarıda

tartışılan çeşitli kendine özgü faktörler yatmaktadır.

Bu kararların tek bir faktöre – örneğin karbon

fiyatındaki artışa – atfedilmesi zordur. Ayrıca,

üretim veya yatırımları kaydırmanın gerçek

sebepleri, firmanın özel bilgisi kapsamına girer.

Firmalar, hükümetler ve kamuyla paylaştıkları

bilgileri stratejik olarak seçerler.

Karbon kaçağı riski çoğunlukla, karbon

fiyatlandırma araçlarının uygulamaya

geçirilmesinden önce tartışılır. Karbon kaçağı riski

belli bir politika yürürlüğe konmadan önce

değerlendirilebilir (“tahmini/ önceden”) veya

uygulamaya geçirilmesinden birkaç yıl sonra,

gözlemsel delillerin toplanmasına olanak

sağladıktan sonra (“nihai/ sonradan/ gözlemsel”)

değerlendirilebilir. Kaçağın değerlendirilmesine

yönelik bu iki, birbirini tamamlayıcı yaklaşım,

Şekil 14’te resmedilmiştir.

Önceden modelleme, çok geniş aralıkta potansiyel

kaçak oranı olabileceğini ileri sürmektedir.167

Ekonomi genelinde yürütülen modeller, yüzde 5-20

aralığında (yani karbon fiyatı bulunan yetki

alanlarında her 1.000 kg azalan emisyon için, başka

yetki alanlarında emisyonların 50-200 kg kadar

artması beklenmektedir) sonuçlar verme

eğilimindedir – yine de net bir azalma

göstermektedir. Sonuçlar, karbon kaçağına az veya

çok maruz kalan çeşitli sektör karışımları için

hesaplanmıştır. Ancak ekonomide bazı sektörler

pazar payı ve istihdam kaybederken diğerleri

kazanır. Bu nedenle, ferdi sektörler için kaçak

oranları farklılık gösterir. Tek sektörlü, kısmi denge

modelleri tarafından tahmin edilen kaçak oranı

aralığı çok daha geniştir: bu aralık yüzde bir-iki ile

başlayıp yüzde 100’ü aşmaya (yani diğer yetki

alanlarındaki emisyonların, karbon fiyatı bulunan

bir yetki alanında elde edilen emisyon azaltmadan

daha fazla artması) kadar ulaşmaktadır. Ancak bu

Şekil 14. Karbon kaçağının tahmin edilen ve nihai değerlendirmeleri

Modeller içinde arasında ciddi farklar Kaynak: Yazarlar, Vivid Economics’e dayalıdır. Not: CGE = Hesaplanabilir Genel Denge (model); PE = Kısmi Denge (model).

167

Yakında çıkacak olan “Piyasa Hazırlıklılığı için Ortaklık: Karbon kaçağı: teori, deliller ve politika tasarımı, Dünya Bankası” nda karbon

kaçağına dair olay öncesi (tahmini) ve olay sonrası (nihai) çalışmaların kapsamlı incelemesine bakınız.

Karbon kaçağı değerlendirmeleri

Gözlemsel (nihai)

Ekonometrik

CO2 fiyatı ve pazar payı kaybı arasında sebep-sonuçsal bir

ilişki yok

Ekonomi genelinde (CGE)

Sektöre özgü (PE)

Tipik olarak %5-15

Geniş aralık (%0-100+);

Fakat tipik olarak GE çalışmalarından

yüksek

Teorik (tahmini)

59

modeller, karbon kaçağına karşı özellikle duyarlı

olan sektörlere yoğunlaşma eğilimindedir. Çeşitli

modelleme yaklaşımlarının farklı bulguları, altında

yatan varsayımlar ve verilerin çeşitliliği ile de

açıklanabilir; bunun da anlamı, sonuçların, ancak

şeffaf bir şekilde sunulursa gereğince

karşılaştırılabileceğidir.

Olay sonrası çalışmaları, mevcut planların (aslen

ayrı ayrı AB ülkelerindeki karbon vergileri ve AB

ETS) gözlemsel değerlendirmelerine dayalıdır,

ekonometrik yaklaşımlar kullanarak, karbon

fiyatlandırması ve kaçağı arasında sebep-sonuç

ilişkisini sınayıp kurarlar. Olay sonrası

değerlendirmelerin sonuçları, tutarlı bir şekilde,

karbon fiyatlarının herhangi ciddi ölçüde karbon

kaçağına sebep olduğuna dair çok az delil olduğunu

– en azından Avrupa’da – göstermektedir.168

Diğer

yandan, aksine bir delilin olmaması, karbon

kaçağının oluşmamış olduğunu ya da gelecekte

oluşmayacağını göstermez. Yukarıdaki sonuçlara

birçok faktör açıklama getirebilir:

- Kaçak riski göz ardı edilebilir düzeydedir

çünkü emisyon maliyetleri üretim

maliyetlerinin sadece az bir yüzdesini temsil

etmektedir ve/veya diğer faktörler, bir

firmanın üretim ve konum kararlarının

belirleyicisi olarak daha fazla önem

taşımaktadır;

- Mevcut planlardaki karbon fiyatları, bir etki

yaratamayacak kadar düşüktür;

- Azaltım tedbirleri işe yaramıştır – örneğin

ücretsiz tahsisatlar başarılı bir şekilde kaçak

riskini nötrlemiştir;

- Karbon fiyatlandırması çok kısa süredir var

olduğundan ve daha uzun bir süre için

çalışılabilecek planların coğrafi kapsamı sınırlı

olduğundan (neredeyse tüm gözlemsel

çalışmalar AB ülkelerine odaklanmaktadır),

metodolojik değişiklikler sonuçları

çarpıtmıştır.

Bir sonraki bölüm, kaçak riskini azaltmak için

firmalara yardım sağlamanın ne zaman haklı

gerekçelere dayanağı hususunu irdelemektedir.

3.5 HANGİ FİRMALAR VE NE ZAMAN KAÇAĞI ÖNLEMEK İÇİN YARDIMA

İHTİYAÇ DUYAR? __________

Parçalı politikalar ve farklı karbon maliyetlerinin

olduğu yerde, karbon kaçağı riski, bu duruma

maruz kalan firmalar ve sektörlere yardım

sağlanmasını haklı çıkartmaktadır. Politika

yapıcılar genelde etkilenen yerleşik çıkar

gruplarından, onları karbon fiyatlarının etkisinden

koruması için güçlü baskılara maruz kalırlar ve

hangi istemlerin meşru hangisinin ise sadece

tesadüfi kazançlar peşinde olduğunu netleştirmesi

gerekmektedir.

Karbon kaçağı riskine maruz kalan sektörleri tespit

etmek için tipik olarak üç adet kriter kullanılır:

1. Karbon fiyatı seviyesi (karbon fiyatlarının

etkisini gösterir): emisyonlarla bağlantılı

maliyetlerin boyutunu belirler;

2. Emisyon yoğunluğu (karbon fiyatlarının

etkisine dair başka bir ölçü): doğrudan saha

başı emisyon maliyetleri ve elektrik fiyat

artışları tarafından aktarılan dolaylı

emisyon maliyetleri dahil, karbon

fiyatlandırmasına atfedilebilecek maliyet

artışını belirler;

3. Ticaret yoğunluğu (karbon fiyatlarına ne

kadar maruz kalındığını gösterir): bu, bir

firma veya sektörün bir maliyet artışını

tüketicilerine ciddi bir pazar payı

kaybetmeden aktarabilme kabiliyetinin

göstergesidir. Ticaret ya da ticaret

potansiyeli olmadığında, karbon

fiyatlandırması tarafından kapsanan

firmalar, kapsanmayan rakiplere karşı

korumalı olurlar ve karbon kaçağı riski

düşük olacaktır.

168

Johanna Arlinghaus, Karbon Fiyatlarının Rekabetçilik Göstergeleri üzerindeki Etkileri: Gözlemsel Bulguların İncelemesi, OECD Çevre

Çalışma Raporları, 2015; Abrell, J., G. Zachmann ve A. Ndoye (2011), “Firma seviyesi veriler kullanarak AB ETS’nin etkisinin değerlendirilmesi,” Bruegel Çalışma Raporu, 2011/08; Silvia Albrizio ve ark., Çevre Politikaları Verim Artışı için bir Önem Taşıyor mu? Yeni Çevre Politikalarının Ülkeler Arası Tedbirlerinden Elde Edilen Görüşler; Ralf Martin ve ark., “On the Empirical Content of Carbon Leak Criteria in the EU Emissions Trade Scheme (AB Emisyon Ticaret Planında Karbon Kaçağı Kriterlerinin Gözlemsel İçeriği Hakkında),” Ecological Economics Cilt 105 (Eylül 2014): 78–88; The New Climate Economy, 2014; Florens Flues ve Benjamin Johannes Lutz, Alman Elektrik Vergisinin Rekabetçilik Etkileri, OECD Çevre Çalışma Raporları (Mayıs 2015); Sartor, O. (2012), Birincil alüminyum sektöründe karbon kaçağı: 6,5 yıllık AB ETS sonrasında ne tür deliller elde edildi? CDC İklim Araştırma Çalışma Raporu 2012-12; Sartor, O. ve T. Spencer (2013), Polonya’da Karbon Kaçağı Riskinin Gözlemsel Değerlendirmesi; Barker, T., S. Junankar, H. Pollitt ve P. Summerton (2007), “Carbon leak from unilateral Environmental Tax Reforms in Europe, 1995–2005 (1995-2005, Avrupa’daki tek taraflı Çevre Vergi Reformlarından Karbon Kaçağı),” Energy Policy, 35(12), 6281–6292, Chan, H. , S. Li, ve F. Zhang (2012), “Firma rekabetçiliği ve Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Planı,” Dünya Bankası Çalışma Raporu; Cummins, M. (2012), AB ETS piyasa etkileşimleri: çoklu hipotez test yaklaşımı, Mimeo, Dublin Şehri Üniversitesi İşletme Okulu; Ellerman, A., F. Convery, ve C. De Perthuis (2010), Karbonun Fiyatlandırılması: Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Planı, Cambridge University Press; Graichen, V., K. Schumacher, F. Matthes, L. Mohr, V. Duscha, J. Schleich, ve J. Diekmann (2008), Almanya’da AB Emisyon Ticaret Planının endüstriyel rekabetçilik üzerindeki etkileri: UFOPLAN kapsamında hazırlanan nihai taslak rapor, Berlin; Lacombe, R. (2008), “Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Planının Ekonomik Etkisi: Rafineri Sektöründen Elde Edilen Deliller,” MTech Tezi, Massachussetts Institute of Technology.

60

Tam resim ancak bu üç kriter, ayrı ayrı değil de bir

arada dikkate alındığında elde edilebilir.

Kaliforniya Emisyon üst sınırı ve ticareti Planında

kaçak yardımı, emisyon yoğunluğu ve ticaret

yoğunluğun kombinasyonuna göre belirlenir ve

2018-2020 döneminde sektörler, kaçağa maruz

kalma seviyelerine göre farklı seviyelerde kaçak

yardımı alacaklardır. Ancak, AB ETS (güncel

aşamasında) ve Güney Afrika’da önerilen karbon

vergisi gibi bazı araçlar, karbon itibariyle yoğun

olmasalar dahi ticaret maruz kalıyor olarak

addedilen tesislere destek sunabilmektedir.

Tesislerin karbon kaçağı riskini firma

seviyesindense sektör seviyesinde değerlendirmek

daha uygun olacaktır. Bu yaklaşım, rakiplerine

kıyasla emisyon itibariyle daha yoğun olan

firmaları ödüllendirmeyi önler ve firmaların ticarete

maruz kalma testlerini sağlayabilmek için satış

düzenlerinde değişiklik yapmasını engeller.

Karbon ve ticaret yoğunluğunun etkisi, şunları da

düşünerek daha iyi bir şekilde ayarlanabilir: (i)

tüketicilerin fiyata karşı duyarlılığı; (ii) söz konusu

endüstriyel sektörde rekabet derecesi; (iii) azaltma

seçeneklerinin mevcudiyeti ve maliyeti; (iv) diğer

yetki alanlarındaki (temel ticaret ortakları) karbon

fiyatlandırması (örtülü ve açık), ve (v) diğer yetki

alanlarındaki üretimin karbon yoğunluğu. Özet

olarak, maruz kalan sektörler, karbon itibariyle

yoğun olan, maliyetli azaltma seçenekleri yüküne

tabi kalan ve firmalarına emisyonları için bir

ücretlendirme uygulamayan yetki alanları ile

uluslararası ticarette bulunanlardır. Ancak veri

eksikliği ve beraberinde getirdiği idari yük

çoğunluklar bu kriterlerin daha hedefli yardım için

kullanımını önlemektedir.

Yardım zaman içinde daraltılmalıdır aksi Halide

istenmeyen parasal ve ekonomik neticeleri olabilir

ve karbon itibariyle yoğun firmalara desteğin

sürdürülmesiyle politikanın merkezi hedefi

çürütülebilir. Ancak karbon fiyatlandırması ilk

olarak getirildiğinde, tüm sektörlere geniş anlamda

bir destek sağlanması, kimi zaman kamusal ve

politik kabul edilme için gerekli olmaktadır.

Kabullenme arttırma ve daha alakalı veriler

ulaşılabilir hale geldikçe bu destek zamanla ve

aşamalı bir şekilde sınırlandırılıp daha iyi

hedeflenmiş hale getirilebilir.

3.6 MARUZ KALAN VE HASSAS

SEKTÖRLERE NASIL YARDIM EDİLEBİLİR? _____________

Belli sektörler için kaçak riskinin önemli olduğu

belirlendikten sonra hükümetler etkilenen firmalara

çeşitli yollarla yardımcı olabilirler. Sektörün

gerilemesinin sosyal ve ekonomik etkisini

azaltmaya yardım etmek için örneğin işçileri

yeniden eğitime alabilirler. Alternatif olarak

hükümetler özel tedbirler yoluyla kaçak riskini

azaltabilir – karbon fiyatlandırma aracı tasarımına

dahil edilmiş olan entegre yardım tedbirleri ve,

karbon fiyatlandırma aracı tasarımının bir parçasını

oluşturmayan tamamlayıcı tedbirler dahil.

3.6.1

Entegre yardım tedbirleri

Günümüze dek genelde entegre tedbirler tercih

edilmiştir. Kaçağa karşı koruma sağlayan

tedbirlerin doğrudan karbon fiyatlandırma mevzuat

paketine dahil edilmesiyle kaçak endişeleri şeffaf

şekilde ele alınabilir ve politika için gereken politik

destek güvenceye alınabilir. Daha genel olarak

ifade etmek gerekirse, altı ayrı türde entegre tedbir

gözlenebilmektedir ve bunların üçü ücretsiz tahsisat

dağıtımını içerir:

- Ücretsiz tahsisat dağıtımı, aşağıdakilere

dayalıdır: o Tarihsel tahsis: firmalar doğrudan tarihsel

emisyonlarına dayalı olarak ücretsiz

tahsisatlar alırlar (örneğin, AB ETS Aşama I

ve II, Kore Cumhuriyeti’nde üç sektör hariç

tümündeki ETS, Kazakistan ETS Aşama I

ve II, ve Pekin, Çongçing, Guangdong,

Hubei, Şanghay ve Tianjin pilot

ETS’lerindeki çoğu sektör);

o Sabit sektör kıyaslama (FSB): firmalar

tarihsel üretimlerine ve bütün sektörün

emisyon yoğunluğunun ürüne özgü bir kıyas

noktası ile ilgili olara ücretsiz tahsisatlar

alırlar (AB ETS Aşama III).

o Üretime dayalı tahsis (OBA): firmalar, fiili

üretimlerine ve bütün sektörün emisyon

yoğunluğunun ürüne özgü bir kıyas noktası

ile ilgili olara ücretsiz tahsisatlar alırlar

(örneğin, Kaliforniya, Yeni Zelanda, Kore

Cumhuriyeti’nde üç sektör ve Şenzen);

61

- İdari muafiyetler: bazı emisyonların veya

sektörlerin/ firmaların karbon fiyatlandırma

aracından muaf tutulması veya bunlar için

azaltılmış oranların belirlenmesi (Örneğin AB

ülkelerindeki birçok karbon vergisi ve Güney

Afrika’nın önerdiği karbon vergisi);

- İndirimler: Sanayiye sübvansiyon verilmesi

(doğrudan indirim) veya maruz kalan sanayi

tarafından ödenen diğer vergilerin çoğunlukla

eşdeğer miktarda azaltılması (dolaylı) (örneğin

İngiltere iklim değişikliği vergisi ve İsveç

Azot Oksit harcı);

- Sınırda karbon düzenlemeleri (BCA’lar):

karbon itibariyle yoğun malların ithalatçılarına

sınırda emisyon maliyetlerinin getirilmesi

ve/veya üçüncü ülkelere ihracat yapan

firmalara indirim sağlanması (söz konusu

ülkelerde eşdeğer bir karbon fiyatlandırma

düzeni yoksa).

Çeşitli yardım tedbirlerinin her birinin kendine

göre, idari uygulanabilirlik ve maliyetler, kaçak

önleme etkinliği ve emisyonları azaltmada bir

teşvik olarak kullanılabilirliği yönünde faydaları da

zayıflıkları da vardır. Bazen tek bir mevzuat paketi

içinde bir araya gelirler ve farklı sektörlere farklı

biçimdeki yardımlar sağlanır.

Muafiyetler çoğunlukla azaltım teşviki olarak pek

iyi görev görmezler ancak uygulamaya geçirilmesi

kolaydır. Karbon fiyatlandırmasının ilk

evrelerinden ciddi sıkıntılar olmadan geçebilsin

diye politik desteğin sağlanması açısından uygun

olabilirler.

Bir plan ilk aşamalarında iken, diğer idari

zorluklarla uğraşırken bir yandan da kıyaslama

yaklaşımlarının fazla karmaşık olabildiği yerde

veya kaçak riski pozisyonunda olmasalar dahi

firmalara tek seferlik telafi sağlamaya yönelik bir

istek varsa tarihsel tahsis uygun olabilir. Firmalar

bunun kısa süre sonra yerini kıyaslama noktasına

dayalı yardımın alacağını bekliyor olmadıkları

sürece tarihsel tahsis, emisyonları arttırmak için

kötü teşvikleri içerir.

Ücretsiz tahsis yaklaşımlarından, kıyaslama

kullananlar (OBA veya FSB) genelde, tarihsel

tahsise dayalı olarak ücretsiz tahsisat sağlayanlara

nazaran, birçok kritere göre daya iyi görev

görmektedir. Bir firmanın kendi tarihsel emisyon

seviyeleri ve ücretsiz tahsisat dağıtımı arasındaki

bağı kırarak, rant peşinde koşma riski azaltılmış

olur. Kıyas noktalarını hesaplamak, ve OBA

durumunda üretim verilerini de güncellemek için

harcanan ilave idari maliyetler, kıyaslama

yaklaşımları için daha yüksektir ama yine de idare

edilebilir düzeydedir.

İki kıyaslama yaklaşımı arasında bir ödünleşme

bulunur. OBA kaçağı önlemede daha etkili olabilir

ancak ilave çevresel korumalarla tasarlanmadığı

sürece karbon fiyatlandırma aracının bütünlüğünü

tehdit edebilir. Eğer OBA kaçağa maruz kalmayan

sektörlerde uygulanırsa bu durum özellikle geçerli

olmaktadır.

BCA’lar tartışmaya açık olmakla birlikte, çevresel

bütünlük açısından iyi görev görürler anca politik,

idari169

ve muhtemelen yasal zorluklarla karşı

karşıya kalırlar. BCA’lar etkin şekilde karbon

fiyatlandırma düzenini, uygulayıcı yetki alanının

dışındaki tesislere de genişletirler. Yasal hususlar

herhangi tasarımı etkileyecektir170

ancak birçok

yorumcu, bu hususların aşılamaz bir engel teşkil

etmeyeceği görüşündedir.171, 172

Eğer BCA, karbon

kaçağını ele almaktan ziyade emisyonları

azaltmadaki etkinliğini gösterebilirse, Dünya

Ticaret Örgütü gereksinimleri karşılanabilir.173

Politik zorluklar, herhangi yasal kısıt kadar veya

onlarda daha büyük olabilir. Bu durumun örneği,

Avrupa’dan giden ve Avrupa’ya gelen tüm

uluslararası uçuşlara ait emisyonları kapsayacak

şekilde kendi ETS’sini genişletme konusunda

AB’nin bir düzen oturtma arayışı konusundaki

zorlu deneyimlerinde görülebilmektedir. Ticari

tedbirlerin iklim değişikliği yönetmeliklerine tatbiki

büyük ölçüde sınanmamıştır ve risklidir.

169

Davie, Bruce F. (1995), Çevre tüketim vergileri için sınır vergi düzenlemeleri: ABD deneyimleri, Mimeo Washington DC, ABD Hazine

Bakanlığı. 170

Laborde, D. ve S. Msangi (2011), “Biyo-yakıtlar, Çevre ve Gıda: Hikaye Daha da Karmaşıklaşıyor,” Uluslararası Gıda Politika ve

Araştırma Enstitüsü, Washington, DC, www.ifpri.org/node/8439. 171

Condon, M. ve A. Ignaciuk (2013), “Sınırda karbon düzenlemesi ve Uluslararası Ticaret: Bir Literatür Taraması”, OECD Ticaret ve

Çevre Çalışma Raporları, No. 2013/06, OECD Publishing, Paris. DOI: http://dx.doi.org/10.1787/5k3xn25b386c-en. 172

Cosbey, A., S. Droege, C. Fischer, J. Reinaud, J. Stephenson, L. Weischer ve P. Wooders (2012), “Endişelenenler için bir Rehber:

Sınırda karbon düzenlemesinin irdelenmesi ve uygulamaya geçirilmesine dair rehberlik,” ENTWINED/Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü, Stockholm. 173

Stéphanie Monjon ve Philippe Quirion, “A Border Adjustment for the EU ETS: Reconciling WTO Rules and Capacity to Tackle Carbon

Leakage (AB ETS için bir Sınır Düzenlemesi: WTO Kurallarının Karbon Kaçağıyla Baş Etme Kapasitesiyle Uzlaştırılması),” Climate Policy, Cilt 11, No. 5 (Eylül 2011): 1212–1225.

http://www.ifpri.org/node/8439

http://dx.doi.org/10.1787/5k3xn25b386c-en

62

Ticari tartışmalar, uluslararası ilişkilerin bir çok

alanına taşabilir, bu da BCA’yı müdahil olan tüm

taraflar için oldukça pahalı bir politika haline

getirir. Sınırda düzenleme tedbirleri, dünya

ticaretinin önemli bir payını meydana getiren

ortaklardan oluşmuş bir koalisyon tarafından

getirildiğinde daha uygulanabilir gözükmektedir.174

Buna ek olarak, BCA’yı getiren yasa yapıcının,

emisyonların doğru şekilde ölçümünü temin etmek

üzere üçüncü şahıs şirketlere yetki alanı itibariyle

erişiminin olmaması, ciddi idari zorlukları

beraberinde getirmektedir. Karbon piyasalarının

düzgün işleyişi için yeterli izleme, raporlama ve

üçüncü şahıs tarafından emisyonların doğrulanması

elzemdir.

Entegre yardım tedbirlerinin daha teknik bir

tartışması Ek II’de yer almaktadır.

3.6.2

Tamamlayıcı kaçak

azaltım tedbirleri

Tamamlayıcı tedbirler, kaçak üzerinde daha az

anında etki sağlıyor gibi gözükmektedir ve karbon

fiyatının değerine göre değişkenlik gösterecek

şekilde tasarlanması daha zordur. Hibeler; vergi

teşvikleri; ve kaçağa maruz kalan sektörlerdeki

firmalar için emisyon azaltma projelerinde veya

kaçağa maruz kalan sektörlerde geçerli olan düşük

emisyonlu teknolojilerin Ar-Ge’sinde mali yardım

sağlayarak, kaçağa maruz kalan sektörlerin karşı

karşıya kaldığı karbon maliyeti yükünü

azaltabilirler. Örneğin AB ETS’nin III. Aşaması

altında üye devletler, devlet yardım planları

sayesinde ulusal kaynakları kullanarak dolaylı

emisyon maliyetleri için firmaları tazmin

edebilirler. Hem AB hem de Yeni Zelanda,

etkilenen sektörlere araştırma ve geliştirme fonları

sağlamaktadır. Ancak bu tedbirler ile kaçak önleme

arasındaki bağ pek güçlü olmayabilir.

3.6.3

Hedefli ve etkin kaçak yardım

tedbirlerinin sağlanması

Deneyimlere göre, rekabetçilik ve kaçak

endişelerine başarıyla eğilebilmek için yardımların,

kaçak riskinin kayda değer olduğu sektörlere

hedeflenmiş olması gerekmektedir. Uygulamaya

geçirilecek yardım tedbirleri, birçok kriterin, Ek

II’deki Tablo 4’te belirtildiği üzere örneğin kaçak

önlemedeki etkinlik ve idari uygulanabilirlik/

fizibilitenin dikkate alınması sonrasında

seçilmelidir. Eğer bu, politik olarak zor bir süreçse,

yardım tedbirleri periyodik olarak gözden

geçirilmeli ve daha fazla yetki alanı benzer

politikalar uyguladıkça ve bu konuda ilave bilgi

birikimi elde edildikçe düzenli olarak ayarlamaya

tabi tutulmalıdır.

Çalışmalar, kaçak önleme yardımının bu

politikalardan etkilenen firmaların rekabetçiliğini

koruması için ger zaman gerekli olmadığını ileri

sürmektedir.175

Birçok analiz, tam karbon fiyatıyla

karşı karşıya kalan ve tümden veya kısmen muaf

olan firmalar arasında üretim ya da istihdam

açısından hiçbir fark tespit edememiştir.176

Ancak

bu bulgu, daha yüksek karbon fiyatları için geçerli

olmayabilir.

Karbon kaçağının nihai çözümü uluslararası

işbirliğidir. Böylece tüm yetki alanları genelinde

karbon fiyat sinyalleri uyumlu hale getirilebilir.

Kaçağın altında yatan sebep ortadan kalkar ve

böylece yardım tedbirlerine olan ihtiyaç azalır.

Yine de, yukarıda işaret edildiği üzere, uluslararası

uyumlulaştırılmış ancak yüksek karbon fiyatlarının

daha az gelişmiş, düşük gelirli ülkeler üzerindeki

etkisine dair daha fazla gözlemsel delil

gerekmektedir. Uluslararası işbirliğinin faydaları ve

karbon fiyatlandırma araçlarının asli rolü, bir

sonraki bölümde ele alınmaktadır.

174

Nordhaus, B. (2015), “Climate Clubs: Overcoming Free-riding inInternational Climate Policy (İklim Kulüpleri: Serbest Geçişli

Uluslararası İklim Politikalarının Aşılması),” American Economic Review, 105(4), 1339–1370. 175

Johanna Arlinghaus, Karbon Fiyatlarının Rekabetçilik Göstergeleri üzerindeki Etkileri: Gözlemsel Bulguların İncelemesi, OECD Çevre

Çalışma Raporları, 2015. 176 Niels Anger ve Ulrich Oberndorfer, “Firm Performance and Employment in the EU Emissions Trading Scheme: An Empirical

Assessment for Germany (AB Emisyon Ticaret Planında Firma Performansı ve İstihdam: Almanya için Gözlemsel bir Değerlendirme),” Energy Policy Cilt 36, No. 1 (2008): 12–22; Ralf Martin, Ulrich J. Wagner, ve Laure B. de Preux, İklim Değişikliğinin Etkileri: İşletme Üzerine Uygulanan Vergiler: Mikro Verilerden Elde Edilen Deliller, CEP Tartışma Makalesi, 2009; Ralf Martin ve ark., “Industry Compensation under Relocation Risk: A Firm-Level Analysis of the EU Emissions Trading Scheme (Yer Değiştirme Riski Altında Sanayi Telafisi: Ab Emisyon Ticaret Planının Firma Seviyesi Analizi),” American Economic Review Cilt 104, No. 8 (2014): 2482–2508; Flues ve Lutz, Alman Elektrik Vergisinin Rekabetçilik Etkileri, OECD Çevre Çalışma Raporları (Mayıs 2015).

63

Bölüm

Azaltım

konusunda

uluslararası

işbirliği

64

4 / Azaltım konusunda

uluslararası işbirliği

2. bölümde ana hatlarıyla verildiği üzere 2012’den

beri yeni ulusal ve bölgesel ya da şehir bazında

karbon fiyatlandırma araçları, aşağıdan yukarıya

süreçle ortaya çıkmışlardır. Ülkeler, INDC’lerde

azaltım gayretlerini tanımlamaktadır. Bu INDC’ler,

karbon fiyatlandırmasına dair gelecekteki

faaliyetler konusunda bilgi sağlayacaktır. 3. Bölüm,

rekabetçilik ve karbon kaçağının, koordinasyonun

bulunmadığı, parçalı eylemlerin yer aldığı karbon

fiyatlandırma düzeninde ciddi endişelerin

bulunduğunu göstermiştir. Bu riskleri yönetmek

için politika araçları mevcuttur ancak nihayetinde

karbon fiyatlandırmasının tam potansiyelini gerçeğe

dönüştürmek için uluslararası işbirliği gerekecektir.

Bu bölüm, 2°C azaltım hedefinin maliyete etkin bir

şekilde sağlanmasında uluslararası işbirliğinin genel

anlamda rolünü araştırmaktadır. Zenginlik ve

azaltma potansiyelinin dünya çapında eşitsiz

dağılımı nedeniyle, işbirliğinden tüm ülkeler

faydalanacaktır. Bazı ülkeler, GHG emisyonlarını

azaltmayı parasal olarak karşılayabilirler ancak

düşük maliyetli azaltım seçeneklerinin çoğunu

kullanmışlardır, diğerleri ise birçok düşük maliyetli

düşük karbonlu kalkınma fırsatına sahiptir ancak

bunlardan yararlanmak için gerekli kaynaklara

sahip değildir. Karbon fiyatlandırma ve iklim finans

araçları, işbirliği için önemli kolaylaştırıcı

etmenlerdir zira bunlar, uluslararası finansın ülkeler

arasında aktarılabileceği birincil mekanizmalardır.

Karbon fiyatlandırma araçları sayesinde, en pahalı

azaltım tedbirlerinden kaçınan ülkelerdeki nihai

maliyet tasarruflarının bir kısmı, mali aktarımlara

dönüştürülebilir ve ekonomilerini modernize etmek,

düşük karbonlu sektörlerde iş imkanları yaratmak

ve sürdürülebilir bir şekilde fakirliği azaltmak için

aksi halde kaynağı bulunmayan düşük gelirli

ülkelerde düşük karbonlu büyümeyi tetikleyebilir.

Ülkeler arasında bu mali transferler gibi ödüller ve

sınırda karbon düzenlemeleri gibi cezalar, işbirlikçi

bir çözüme ket vuran, başkalarının gayretleriyle

“serbest geçiş hakkı kazandıran” teşvikleri aşmak

için gerekli araçlardır. Ülkeler arasında teşvikleri

hizalarlar, parçalanmayı önlerler ve işbirliğinden

ortak faydalardan yararlanılmasına olanak

sağlarlar.177

177

Nordhaus, B. (2015), “Climate Clubs: Overcoming Free-riding in International Climate Policy (İklim Kulüpleri: Serbest Geçişli

Uluslararası Iklim Politikalarının Aşılması),” American Economic Review, 105(4), 1339–1370.

65

İşbirliği ve ilişkili mali transferler sayesinde elde

edilecek potansiyel maliyet tasarruflarını tahmin

etmenin doğal başlangıç noktası INDC’lerdir.

Ancak, bazı INDC’lerin daha sunulmamış olduğu

düşünülürse, INDC’lere dayalı olarak, elde

edilebilecek maliyet tasarruflarını modellemek için

henüz çok erkendir. Bu sebeple bu bölüm, gayret

paylaşım senaryoları adlı yöntemi kullanarak

muhtemel çeşitteki INDC’leri gösteren alternatif bir

yaklaşım kullanmaktadır. Çeşitli önde gelen

literatür kaynaklarından alınan bu senaryoların

modellenmesine dayalı olarak maliyet

tasarruflarının ve ilişkili kaynak transferlerinin

muhtemel aralıkları sunulmuştur. Farklı gayret

paylaşım senaryolarının ve kullanılan modellerin

etkilerini yansıtıyor olduğundan, her ne kadar bu

aralıklar biraz genişse de, muhtemel tasarruflar ve

kaynak transferleri yine de her durumda, çok çeşitli

varsayımlar altında dahi kayda değer düzeydedir.

Bu, burada yer alan bölümün çıkarımlarının

sağlamlığını göstermekte ve karbon fiyatlandırması

ve iklim finans araçlarında kaynakları, iklimi

sabitlemeye yetecek ölçekte seferber etme

konusunda uluslararası işbirliğinin vazgeçilmez

rolünü gözler önüne sermektedir.

4.1 IKLIM AZALTIMINA DAİR İŞBİRLİĞİ

İÇİN TEŞVİKLER __________________-

İşbirliği sayesinde elde edilebilecek maliyet

tasarruflarının boyutu aslen, azaltım gayretlerinin

ülkeler arasındaki ilk dağılımına, emisyon azaltma

hedeflerinin sıkılığına, ülkeler arasındaki azaltım

maliyetleri arasındaki farklara ve iklim eylemi

peşinde olan ülkelerin koalisyon ebadına bağlıdır.

Her ne kadar işbirliğinden nihayetinde tüm ülkeler

faydalanacaksa da her ülke farklı ölçüde fayda elde

edecektir – bir kısmı kaynak transferlerinin alıcısı

olacak, diğerleri ise başka ülkelere kaynak

aktaracaktır.

» İklim değişikliğine dair

küresel işbirliği için asıl ödül,

küresel sıcaklık artışını 2°C ile

sınırlandırmanın maliyetleri

konusunda elde edilebilecek

tasarruflardır. «

Azaltım gayretlerinin ülkeler arasındaki dağılımı,

ulusal şartları, politik gerçeklikleri, ekonomik

imkânları ve stratejik çıkarları yansıtır. Uluslararası

iklim müzakereleri, ülkelerin ortak fakat

farklılaştırılmış sorumlulukları ve kendi

olanaklarına göre, kendilerine özel sosyal ve

ekonomik şartları hesaba katarak iklim azaltımına

katkıda bulunması gerektiğinin farkındadır.178

Tüm

INDC’ler sunulduktan sonra, azaltım gayretlerinin

ilk baştaki fiili dağılımını ortaya koyacaklardır.

INDC gayret paylaşımı sonucu, tümüyle verimlilik

ilkesine dayalı olarak bir sürecin sonucu ile

kıyaslanabilir: en az maliyetli yaklaşım, emisyon

azaltmaların, politik veya diğer kısıtları dikkate

almaksızın, bunu yapmak nerede daha ucuzsa orada

gerçekleştirilmesini gerek görür. INDC sürecinin

halâ devam ettiği düşünüldüğünde, böylesi bir

kıyaslama yapmak için daha çok erkendir. Ancak,

INDC’lere göre ortaya çıkacak olan azaltım

gayretlerinin dağılımından bağımsız olarak, iklim

değişikliği azaltımının maliyet yükümlülüğün

muhtemelen azaltılabilir. Bunun sebebi, fiili

emisyon azaltmalarının ister tek başına yurtiçi

eylemlerle, isterse de birçok ülke tarafından ortak

olarak yürütülen işbirlikçi eylemler artı yurtiçi

eylemlerin birleşimi ile yapılabilecek olmasıdır.

178

İklim Değişikliğine dair Birleşmiş Milletler Çerçeve Anlaşması, 1992.

66

Akademik literatür, işbirliğinin maliyet yükünü ne

ölçüde azaltmaya yardımcı olabileceğine dair bir

anlayış sunabilir. En az maliyet yaklaşımına dayalı

gayret paylaşım çıktılarını adalet ve özsermaye gibi

ilkelere dayalı olarak gayretin nasıl dağıtılması

gerektiğine dair farklı paydaşların tercihlerini

yansıtan normatif prensiplere dayalı gayret

paylaşım yaklaşımlarıyla karşılaştırmaktadır. Bu

normatif gayret paylaşım yaklaşımları, GSYİH

başına, GSYİH yakınlaştırması başına ve adam başı

emisyon azaltım maliyetlerinin yakınlaştırması

başına eşit maliyetler şeklindedir.179

Tanım

itibariyle bu gayret paylaşım yaklaşımları, en az

maliyet yaklaşımından daha pahalıdır (ya da en

azından eşit tutardadır).

Çeşitli ilk gayret paylaşım yaklaşımlarından en az

maliyet senaryosuna doğru geçildiğinde, işbirliği ile

sağlanabilecek maliyet tasarrufları Tablo 2’de

sunulmuştur. Her ne kadar bu tahminler, INDC

sürecinin sonucundan farklı olabilecek gayret

paylaşım yaklaşımlarına dayalı idiyse de, işbirliği

sayesinde ulaşılabilecek maliyet tasarrufları için bir

emsal olarak düşünülebilir. Bu haklı bir yaklaşım

tarzıdır zira Tablo 2’de sunulan akademik

araştırmada kullanılan normatif ilkeler, INDC

sürecinde de, dolaylı veya doğrudan

kullanılmaktadır.

Bu akademik araştırmaya göre işbirliği, uzun vadeli

iklim hedefini tutturmanın küresel maliyetini

yaklaşık yüzde 6-67 düzeyinde azaltabilecektir.180

Bu maliyet tasarruflarının boyutu, yukarıda ele

alındığı üzere, en az maliyet senaryosuna kıyasla

azaltım gayretinin üstleniminin ülkeler arasında ne

şekilde dağıtılmış olduğuna bağlıdır. Genel olarak

eğer gayret dağılımı düşük maliyetli azaltım

seçeneklerine dayalı değilse, en fazla küresel

maliyet tasarrufları beklenmektedir. Tablo 2’de bu

durumun altı çizilmektedir: eğer ilk gayret

paylaşımı, küresel azaltım fırsatlarını dikkate alan

gayret paylaşım yaklaşımlarındansa adam başı

emisyon azaltım maliyetlerinin yakınlaştırılmasına

dayalı ise (yani GSYİH başına ve GSYİH

değerlerinin birbirine yakınlaştırılması başına eşit

maliyet) işbirliği daha fazla değer kazanmaktadır.

Ayrıca Clarke ve ark. (2009) tarafından yürütülen,

IPCC tarafından alıntı yapılmış olan bir çalışmada,

sadece birkaç ülkenin azaltım eylemini üstlendiği

bir senaryo altında potansiyel maliyet

tasarruflarının daha yüksek olacağını tahmin

etmektedir zira diğer ülkeler tarafından gecikmiş

azaltım faaliyetleri daha yüksek küresel azaltım

maliyetlerine yol açacaktır (bkz. Tablo 2).181

Buna

ek olarak araştırmalarda, 550 ppm CO2e senaryosu

gibi daha düşük hedeflere kıyasla 450 ppm CO2e

senaryosu182

gibi daha yüksek hedefli küresel

emisyon azaltma hedefleri için daha düşük nispi

maliyet tasarruflarının elde edilmiş olduğunu

gözlemlemiştir (Tablo 2). Bu bulguya dair temel

açıklama, kayda değer küresel emisyon

azaltmalarına ulaşabilmek için hem gelişmiş hem

de gelişmekte olan ülkelerin göreli olarak pahalı

azaltım tedbirlerini kullanmasının gerekeceğidir.

Sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkelerde emisyon

azaltması sağlamasının maliyetleri birbirine

yaklaşıyor olduğundan, azaltım gayretini bir

ülkeden diğerine kaydırmanın faydası daha

düşüktür.

179

GSYİH başına eşit maliyet – bu yaklaşım, azaltım gayretinin ülkeler arasında bölüşüldüğünü, böylece tüm ülkelerin GSYİH’nin bir payı

olarak eşit azaltım maliyetine sahip olduğunu varsaymaktadır. Bu yükümlülük farklılaştırma modeli, ülkelerin azaltım fırsatlarını ve azaltım için ödeme yapabilme kabiliyetlerini dikkate almaktadır. GSYİH başına birbirine yakınlaştırma – bu yaklaşım, birim GSYİH başına emisyonların birbirine yakınlaştırılmasına dayalıdır ve bu, bir ülkenin karbon verimliliğinin bir göstergesidir. Bu yükümlülük farklılaştırma modeli altında karbon verimlilikleri daha düşük olan ülkelerin (yani birim GSYİH başına daha yüksek emisyonu olanlar), karbon verimlilikleri daha yüksek olan ülkelere (yani birim GSYİH başına daha düşük emisyonu olanlar) nazaran daha fazla emisyon azaltmasına ulaşması gerekmektedir. Tipik olarak bu yüksek emisyon azaltmalarına, nispi olarak düşük azaltım maliyetiyle ulaşılabilir çünkü karbon verimliliği düşük olan ülkelerde genelde birçok düşük maliyetli azaltım fırsatı bulunmaktadır. Adam başı emisyon azaltım maliyetlerinin yakınlaştırılması – bu yaklaşım, azaltım gayretini ülkeler arasında dağıtım böylece ülkelerde adam başı emisyonlar zaman içerisinde ortak bir seviyede birbirine yakınlaştır. Bu model, tüm vatandaşların atmosferi “kullanmak” için eşit hakka sahip olduğunu savunan eşitlikçi prensibe dayalıdır. 180

Tasarruflar net bazda rapor edilmiştir yani ilave azaltım maliyetlerine maruz kaldıktan sonra transferlerden kaynaklı olarak diğer

ülkelerin fazlalığının bir toplamı artı transferler sonrasında bazı ülkelerde önlenen azaltım maliyetlerinin bir toplamı olarak hesaplanmıştır. 181

Leon Clarke, Kejun Jiang, Keigo Akimoto, Mustafa Babiker, Geoffrey Blanford, Karen Fisher, J. Vanden, Jean-Charles Hourcade,

Volker Krey, Elmar Kriegler, Andreas Loschel, David McCollum, Sergey Paltsev, Steven Rose, Priyadarshi R. Shukla, Massimo Tavoni, Bob van der Zwaan ve Detlef P. van Vuuren, “Dönüşüm Yollarının Değerlendirilmesi,” İklim Değişikliği 2014: İklim Değişikliğinin Azaltımı. III. Çalışma Grubunun İklim Değişikliğine dair Hükümetler Arası Panelin Beşinci Değerlendirme Raporuna Katkısı, 6. Bölüm (2014): 413–510, alıntı yapılan kaynak: Leon Clarke, Jae Edmonds, Volker Krey, Richard Richels, Steven Rose, ve Massimo Tavoni, “International climate policy architectures: Overview of the EMF 22 International Scenarios (Uluslararası iklim politikası mimarileri: EMF 22 Uluslararası Senaryolarına Genel Bakış),” Energy

Economics, Cilt 31 (2009): 64–81. 182

Uzun vadeli 450 ppm CO2e hedefinin, küresel sıcaklık yükselişini 2°C ile sınırlaması “muhtemel”dir (> %66).

67

Tablo 2. Uluslararası işbirliğinden elde edilen küresel maliyet tasarruflarına dair literatür incelemesi Kaynak Bölgesel

kapsam Hedef yılı

Ülkeler genelinde azaltım gayretlerinin dağılımı

Uzun vadeli iklim hedefi

Uluslararası işbirliğinin sağladığı küresel maliyet tasarrufları (% olarak)

Hof ve ark. (2012)

a Küresel, 26 bölge

2030

GSYİH başına eşit maliyet 450 ppm CO2e %16b

Adam başı emisyon azaltım maliyetlerinin yakınlaştırılması

450 ppm CO2e %32

Fujimori ve ark. (2015)

c Küresel, 17 bölge

2050

Adam başı emisyon azaltım maliyetlerinin yakınlaştırılması

450 ppm CO2e %16d

550 ppm CO2e %35

GSYİH değerlerinin yakınlaştırılması

450 ppm CO2e %6

550 ppm CO2e %19

Clarke ve ark. (2009)

e Küresel, 10 bölge

2100 Parçalı eylemf 450 ppm CO2e ve

550 ppm CO2e %33-67

Böhringer ve Welch (2004)

g Küresel, 12 bölge

2050 Adam başı emisyon azaltım maliyetlerinin yakınlaştırılması

1990 seviyelerinin %25 altında

%59h

EBRD ve Grantham İklim Değişikliği ve Çevre Araştırma Enstitüsü (2011)

i

Geçiş dönemindeki ekonomiler

j 2050

Homojen: tüm ülkeler tarafından 2005 seviyelerinin %80 altında

500 ppm CO2e %47k

OECD (2010)l sadece Ek

Im

2020 Homojen: Tüm Ek I ülkeleri tarafından 1990 seviyelerinin %20 altında

geçerli değil %13n

2050 Homojen: Tüm Ek I ülkeleri tarafından 1990 seviyelerinin %50 altında

geçerli değil %7

Not: a: Maliyetler, hedef yılında GSYİH’nin payı olarak ifade edilmiştir. b: Kaynak: Andries Hof, Corjan Brink, Angelica Mendoza Beltran, Michel den Elzen, 2030 için Sera Gazı Emisyon Azaltma Hedefleri. %40 AB Hedefi için Şartlar, PBL Hollanda Çevre Değerlendirme Kurumu, 2012. c: Kaynak: Shinichiro Fujimori, Toshihiko Masui, ve Yuzuru Matsuoka, “Gains from Emission Trading under Multiple Stabilization Targets and Technological Constraints (Çoklu Sabitleme Hedefleri ve Teknolojik Kısıtlar altında Emisyon Ticaretinin Getirileri),” Energy Economics, Cilt 48 (2015): 306–315. d: Maliyetler, refah değişiklikleri olarak ifade edilmiştir. e: Leon Clarke, Jae Edmonds, Volker Krey, Richard Richels, Steven Rose ve Massimo Tavoni, “International climate policy architectures: Overview of the EMF 22 International Scenarios (Uluslararası iklim politikası mimarileri: EMF 22 Uluslararası Senaryolarına genel bakış,” Energy Economics, Cilt 31 (2009): 64–81. f: Bu senaryo, Ek I ülkelerinin (Rusya hariç) anında azaltım

faaliyetlerini başlattığını, Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in 2030’da katıldığını ve dünyanın geri kalanının da 2050’de katıldığını varsaymaktadır. g: Kaynak: Heinz Welsch ve Christoph Böhringer, “Contraction and Convergence of Carbon Emissions: An Intertemporal Multi-Region

CGE Analysis (Karbon Emisyonlarının Küçülmesi ve Birbirine Yakınlaşması: Zamanlar Arası Çok Bölgeli CGE Analizi),” Journal of Policy Modeling, Cilt 26, No. 1 (2004): 21–39. h: Maliyetler, refah değişiklikleri olarak ifade edilmiştir.. i: Kaynak: EBRD ve Grantham İklim Değişikliği ve Çevre Araştırma Enstitüsü, Düşük Karbona Geçiş, 2011. j: Doğu ve Güney Doğu Evrupa, Baltık ülkeleri, Rusya, eski Sovyetler

Birliği, Orta Asya (Çin) ve Türkiye k: İşbirliği olmadan azaltım maliyeti bu çalışmada, emisyon azaltmalarının %20’sinin diğer bölgelerden ithal edilebildiği, %80’inin ise yurtiçi eylemlerle sağlanması gerektiği bir “sınırlı ticaret” senaryosu kullanarak hesaplanmıştır. Maliyetler, olağan iş durumlarındaki 2010-2050 dönemi için net bugünkü değer cinsinden GSYİH’nin bir payı olarak ifade edilmiştir. l: Kaynak: OECD, Küresel Karbon Fiyatlandırmasına Doğru, 2010. m: Bu çalışmanın kapsamı sadece Ek I ülkeleri ile sınırlı olduğundan, maliyet artışı sadece Ek I ülkelerinin birbirine bağlanması ile ilgilidir. Eğer kapsam Ek I harici ülkeleri de içerecek şekilde genişletilirse, maliyet artışı muhtemelen çok daha yüksek olacaktır. . n: Maliyetler, hedef yılındaki gelir eşdeğeri değişimi ile ölçülen refah değişiklikleri olarak ifade edilmiştir.

Bölgesel seviyede işbirliğinin sağladığı maliyet

tasarrufları, Şekil 15’te gösterildiği üzere ciddi

farklılık gösterir ve burada, gayret paylaşımının

GSYİH başına eşit maliyet kullandığı bir yaklaşım

için mutlak ve göreli maliyet tasarrufları yer

almaktadır (sadece gösterim amaçlı seçilmiştir). Bu

şekilde en büyük daire, Güney Asya’da azaltım

maliyetlerinde %45 azalmayı temsil etmektedir.183

En büyük $ işareti Avrupa’da mutlak maliyet

tasarruflarında 39 milyar ABD$’ını temsil

etmektedir. Maliyet tasarruflarının boyutu çok

farklılık gösterse de, tüm bölgelerin işbirliğinden

faydalanacağı açıkça görülmektedir. Ancak şunu

belirtmek gerekir ki Şekil 15, Hof ve ark.’na (2012)

ait tek bir model çalışmasına ve sadece bir adet

gayret paylaşım yaklaşımına dayalı olarak

hesaplanan bölgesel maliyet tasarruflarını

göstermektedir. Başka çalışmalarla hesaplanan

maliyet tasarrufları eş olmayabilir zira başka

çalışmalar, farklı temel varsayımlara dayalı farklı

modelleri ve farklı gayret paylaşım yaklaşımlarını

kullanabilir. Fakat genel olarak çalışmalar tüm

ülkelerin uluslararası işbirliğinden faydalandığını

çünkü bunun, küresel kaynakların daha etkin

kullanımına yol açtığını göstermektedir.

183

Bu bölgenin tam tanımı, kullanılan hesaplama modeline bağlıdır. Güney Asya, Hindistan’ı içermektedir ve diğer ülkeler arasında

Afganistan, Bangladeş, Nepal ve Pakistan’ı da içerebilir. Kaynak: Tavoni, M., Kriegler, E., Aboumahboub, T., Calvin, K., De Maere, G., Jewell, J., Kober, T., Lucas, P., Luderer, G., McCollum, D., Marangoni, G., Riahi, K., ve van Vuuren, D., Durban Platform senaryolarına dair Limits Özel Sayısı: Başlıca ekonomilerin dağılımı’ Durban platform senaryolarına dair bir çalışma, 2013.

68

Şekil 15. 2030 itibariyle on bölge için uluslararası işbirliğinin olmaması durumundaki azaltım maliyetleriyle karşılaştırmalı olarak uluslararası işbirliğinden elde edilecek maliyet tasarruflarının gösterimi

Not: Daireler, nispi maliyet tasarruflarını temsil etmekte olup $ işaretleri, mutlak maliyet tasarruflarının boyutunu temsil eder. Mutlak maliyet tasarrufları, ABD doları cinsinden ifade edilir ve uluslararası işbirliği olmayan bir senaryodaki küresel azaltım maliyeti ile GSYİH başına eşit maliyetli gayret paylaşım yaklaşımına dayalı uluslararası işbirliği olan bir senaryodaki küresel azaltım maliyeti arasındaki farklı temsil eder. Nispi maliyet tasarrufları, işbirliği olmadan küresel azaltım maliyetlerinin bir yüzdesi olarak ifade edilen mutlak maliyet tasarruflarıdır. Örneğin işbirliği olmadan Güney Asya’daki azaltım maliyetleri 9,3 milyar ABD$ iken işbirliği olduğunda 5,1 milyar ABD$’ına gerilemektedir. Bu, 4,2 milyar ABD$ tutarında mutlak maliyet tasarrufunu, ya da nispi maliyet tasarrufu olarak yüzde 45’i temsil eder. Bölgeler modele dayalıdır ve herhangi karasal alanın yasal durumuna dair bir hüküm ya da söz konusu sınırların onaylanması ya da kabulü anlamını taşımamaktadır. Değerler yılda 2005 ABD$ cinsindendir.

Kaynak: Yazarlar. Dayanak: Andries Hof, Corjan Brink, Angelica Mendoza Beltran, Michel den Elzen, 2030 için Sera Gazı Emisyon Azaltma Hedefleri. %40 AB Hedefi için Şartlar, PBL Hollanda Çevre Değerlendirme Kurumu, 2012.

Bu çalışmaların sadece GHG emisyon azaltımının

doğrudan maliyetlerini ve maliyet tasarruflarına

olanak sağlayan kaynak aktarımları dikkate aldığını

unutmamak gerekir. Önlenen iklim değişikliği

zararlarının küresel faydaları dikkate alınmamıştır.

Ayrıca, bu çalışmada nitelenmeyen azaltım eş

faydaları arasında, insan sağlığındaki, enerjiye

erişim ve enerji güvenliğindeki iyileşme yer

almaktadır.184

Bunun yanı sıra işbirliği, ülkeler

arasındaki güveni güçlendirebilir, çatışma

potansiyelini azaltabilir ve bilgi paylaşımında

kolaylık sağlayabilir.

184

Parry, I., Veung, C., ve Heine, D., Ne kadarlık karbon fiyatlandırması ülkelerin lehine olur? Eş faydaların kritik rolü, 2014.

69

4.2 İŞBİRLİĞİ FAYDALARININ

GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ______________

Karbon fiyatlandırma araçları, ülkeler arasında mali

transferler biçiminde işbirliğinden kaynaklı maliyet

tasarruflarını elde etmek için gereken kaynakları

seferber edebilir. Söz konusu araçlara karbon

vergileri, ETS’ler, karbon denkleştirme araçları ve

ayrıca karbon fiyatlandırması veya normal

vergilerden elde edilen gelirlerden karşılanabilecek

farklı türde iklim finansları dahildir.

İklim finansı, örneğin, ülkeler veya uluslararası

yatırımcılar arasında mali transferleri içerir.

Örneğin hibeler veya imtiyazlı krediler ve vergi

indirimleri gibi araçlarla düşük karbonlu

teknolojilere doğrudan yatırım biçiminde olabilir.

Ayrıca kapasite oluşturma, kurumsal gelişme ve

politika tasarımı gibi hazırlıklılık faaliyetlerine fon

sağlayabilir.185

İklim finansı, bir karbon

fiyatlandırma aracı için altyapının oluşturulması

amacıyla ön fonların sağlanması veya karbon RBF

biçiminde karbon fiyatlandırmasının aşamalı olarak

devreye sokulmasıyla ekonomilerin bir karbon

fiyatı sinyalinin getirilmesine hazırlanması için

yardımcı olabilir.

Buna ilaveten karbon fiyatlandırma araçları (karbon

vergileri, ETS’ler ve karbon denkleştirme araçları)

iklim finans araçlarını tamamlayıcı niteliklere

sahiptir:

- Maliyet keşfi: Karbon fiyatlandırma araçları,

özel sektör oyuncuları en düşük maliyetteki

azaltım seçeneklerinin araştırılıp

keşfedilmesinde müdahil edebilir. Emisyon

azaltım maliyetlerini tahmin edip optimal

azaltım stratejilerini bulmak için modeller

kullanılabilir ancak bu modeller, modelin

yapılandırıldığı zamanda model hazırlayıcılar

için kısıtlı bilgi mevcut iken yapılmış

varsayımlara dayanmaktadır. Bunun aksine

karbon fiyatlandırmanın maliyet keşif

fonksiyonu, azaltım seçeneklerini ve

maliyetleri ortaya çıkartan yeniliklere olanak

sağlar.

- Esneklik: Politika yapıcılara gelecekteki

ekonomik kalkınma ve emisyon

güzergahlarındaki belirsizliklerle baş etme

becerisinin sunulması için bu özellik

gereklidir. Özellikle yurtdışında elde edilen

azaltım sonuçlarının kullanılmasına imkan

sağlanması, yüksek emisyon azaltma

hedefleri koymuş olan politika yapıcılar için

rahatlık sağlayabilir.

- Kaynak seferberliği ve özel finans desteği: Yüksek hedefli ve maliyete etkin azaltımın

küresel olarak sağlanması, sadece kamu

bütçeleri sayesinde seferber edilemeyecek

düzeyde ciddi uluslararası mali transferlerini

gerektirmektedir. Özellikle, düşük karbonlu

yoğun sermaye gerektiren teknolojilerin

sıklıkla daha ucuz, geleneksel, karbon

itibariyle yoğun teknolojilerle rekabet ettiği

gelişmekte olan ülkeler için, özel sektör mali

akışlarının sağladığı destek bu nedenle önem

taşımaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde

ayrıca daha yüksek egemen riskler bulunur ve

bu, düşük karbonlu teknolojilere yapılacak

yatırımların çekiciliğini azaltır. Karbon

fiyatlandırması, yatırımcılara ilave yatırım

riskini üstlenip kaynakları karbon itibariyle

yoğun teknolojilerden düşük karbonlu

teknolojilere kaydırmaları için ekonomik bir

teşvik sağlamak suretiyle bu sorunların

aşılmasına yardımcı olur.

Farklı karbon fiyatlandırma araçlarının birleştirilip

birbirine bağlanması, mali transferlerine daha fazla

kolaylık sağlayabilir (bkz. Kutu 8).

185

Her ne kadar iklim finansı çoğunlukla gelişmiş olan ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru bir kaynak akışı olarak kabul edilse de,

iklim finansı gelişmekte olan ülkeler arasında veya gelişmiş ülkeler arasında da bir kaynak akışı biçiminde olabilir. Ayrıca iklim finansı hem kamusal hem de özel sektörlerden mali kaynakları içerir.

70

Kutu 8. Karbon fiyatlandırma araçlarının birbirine bağlanması

Farklı karbon fiyatlandırma araçlarını birleştirmek ve birbirine bağlamak için çeşitli yöntemler bulunmaktadır.Örneğin, denkleştirmeler yaygın şekilde ETS’lerin altında kullanılmaktadır. İyi bilinen bir örnek, CER’lerin ve ERU’ların AB ETS’de kullanımıdır. 2008-2020 döneminde AB ETS altında kümülatif emisyon üst sınırının yaklaşık %6’sına kadar denkleştirmelerin ithalatına müsaade edilmektedir. Denkleştirmeler, karbon vergilerinde de kullanılabilir. Örneğin, planlanan Güney Afrika karbon vergisinde denkleştirmelerin müsaade edilmesi beklenmektedir ve Meksika karbon vergisinde CER’ler kullanılabilmektedir. Birçok ülke, INDC’lerinde uluslararası kredilerin kullanımından bahsetmektedir. Çeşitli ETS ve karbon vergileri tarafından ortak bir denkleştirme standardının kullanımı dolaylı olarak araçları birbirine bağlar ve karbon fiyatlarının birbirine yakınlaşmasına yardımcı olur. CDM gibi çok çeşitli ülkeler tarafından kabul görmüş denkleştirme standartları, araçların bu dolaylı bağlanmasına ve ülkeler arasındaki işbirliğine yardım edebilir. Dolaylı bağlantıya bir diğer örnek de Kyoto Protokolü altındaki uluslararası emisyon ticaretidir ve burada ülkeler arasında AAU ticareti, ülkelerin yurtiçi azaltım politikaları arasında örtülü bağlantılar yaratmaktadır.

186

Karbon vergisi araçlarının doğrudan birbirine bağlanması, farklı yetki alanlarının (asgari) vergi oranları üzerinde mutabakata ulaşmasını içerebilir. Ayrıca, vergi gelirlerinin sınırlar ötesi aktarımı için bir fikir birliği oluşması gerekecektir. ETS’ler ve karbon vergileri de doğrudan bağlanabilir. ETS’ler arasında doğrudan bağlantı için bir örnek, Kaliforniya ve Québec Emisyon üst sınırı ve ticareti planlarında bulunmaktadır. Bir diğer bağlantı çeşidi de, karbon vergisi altında ETS tahsisatlarının kabul edilmesidir. Benzer şekilde, ETS’ler de vergi kredilerini kabul edebilir ve bir karbon vergisi altında mükellef olan tesislere/ kurumlara, yükümlülüklerinin ötesinde vergi öderken bu kredilerden verilebilir. Bu türdeki bağlantılar çift yönlü olabilir; bir araç kapsamındaki birimler diğerinde de kabul edilebilir, ya da tek yönlü olabilir; sadece bir araç, diğerinden birimleri kabul eder.

187 Kilit tasarım unsurlarının uyumlulaştırılması doğrudan bağlantıya

yardımcı olabilir ancak bu zor olabilir. Yetki alanları halihazırda ulusal şartlarını yansıtan karbon fiyatlandırma araçlarını tasarlayıp uygulamaya geçirmektedir ve bu sebeple de birbiri ile uyumlu değildir. Karbon fiyatlandırma araçları arasında “bir ağ kurulması” kavramı, bu politik gerçekliği yansıtan doğrudan bağlantı kurmaya bir alternatif oluşturmaktadır. Ağ kurma, araçların tasarımı ve hedef yükseklik düzeyi arasındaki farklılıkları kabul edip, bu farklara bir değer tayin ederek sınır ötesi ticareti mümkün kılmanın yollarını aramaktadır.

188 Doğrudan bağlantıya bir diğer alternatif de, araçlar arasında birim akışı üzerinde

nicel sınırlar getirilmesidir. Her ne kadar bu seçenek toplam verimlilik getirilerinde sınırlamaya sebep olabilirse de, bağlantı kurma işleminin yurtiçi eylemine destek ve ek olmasını sağlamak için önemli bir mekanizma olarak kabul edilmektedir.

186

Daniel Bodansky, Seth Hoedl, Gilbert Metcalf, Robert Stavins, Heterojen Bölgesel, Ulusal, ve Bölgesel ya da şehir bazında İklim

Politikaların Gelecekteki Uluslararası bir Anlaşma ile Birbirine Bağlanmasına Kolaylık Sağlanması, İklim Anlaşmalarına dair Harvard Projesi, 2014. 187

Adelphi (BMUB adına), Karbon için küresel bir Fiyata Doğru: Karbon Fiyatlandırma Araçlarının Birbirine Bağlanması için Yollar, 2015. 188

Dünya Bankası Ağ Oluşturmuş Karbon Piyasaları (NCM) girişimi, uluslararası işbirliğini desteklemektedir. Gelecekteki uluslararası bir

karbon piyasasının farklı yurtiçi iklim eylemleri ‘yamalı sistemi’ni nasıl destekleyebileceğine odaklanmış uzun vadeli bir vizyona sahiptir. Bunu başarabilmek için gerekebilecek 2020 sonrası hizmetler ve kurumları araştırmak üzere çok çeşitli paydaşlarla işbirliği yapmaktadır, örneğin: çeşitli türdeki iklim eylemlerinin İklim Değişikliği azaltım değerine ilişkin ortak bir anlayış oluşturmak üzere bağımsız bir değerlendirme çerçevesi; karbon piyasasıyla ilgili işlevleri destekleyip kolaylık sağlamak üzere bir Uluslararası Karbon Varlık Rezervi; ve sınır ötesi ticaretleri takip edip muhtemel takas merkezi işlevi sunmak için bir Uluslararası Anlaşma Platformu. Daha fazla bilgi için: http://www.worldbank.org/en/topic/climatechange/brief/globally-networked-carbon-markets.

http://www.worldbank.org/en/topic/climatechange/brief/globally-networked-carbon-markets

71

Ekonomik araçlarla yapılan mali transferlerin

boyutu ve yönü, azaltım gayretlerinin başlangıçtaki

dağılımına bağlıdır. LIMITS projesi189

, 2°C hedefi

ile uyumlu bir senaryo190

altında, 2030 itibariyle

mali kaynakların net yıllık akışının 100–400 milyar

ABD$/yıl olacağını tespit etmiştir. 2050’ye

gelindiğinde bu net akışın yaklaşık 400– 2.200

milyar ABD$/yıla çıkması beklenmektedir.

Mali transferlerin 2030’taki boyutu ve yönüne dair

resimli bir örnek, iki farklı gayret paylaşımı

yaklaşımı için (GSYİH başına eşit maliyet ve adam

başı emisyon azaltım maliyetlerinin

yakınlaştırılması) Şekil 16’da sunulmaktadır.

İşbirliğinden kaynaklı maliyet tasarruflarının

analizine benzer şekilde mali transferlerin boyutu

ve yönü, benimsenen gayret paylaşım yaklaşımına,

kullanılan özel modele ve altında yatan

varsayımlara bağlıdır. Şunu belirtmekte fayda

vardır: bu mali transferler, net akışlardır ve giren ve

dolayısıyla çıkan akışlar arasındaki farkı dikkate

almaktadır. Bu akışların değeri doğrudan maliyet

tasarruflarının boyutu ile ilgilidir: büyük bir akış

(herhangi yönde), belli bir bölge için yüksek

düzeyde maliyet tasarrufları ile bağlantılıdır.

Analizde, genel olarak gelişmekte olan bölgelerin,

net mali akış alıcısı olduğu görülmektedir. Ancak

bazı bölgeler veya ülkeler için – Doğu Asya191

,

Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) ve eski

Sovyetler Birliği – mali transferlerin yönü, seçilen

gayret paylaşımı yaklaşımına bağlıdır.

- Adam başı emisyon azaltım maliyetlerinin

yakınlaştırılması yaklaşımı altında Doğu Asya

diğer bölgelere transfer yapmaktadır zira adam

başı emisyonları göreli olarak yüksektir

(günümüzde AB’den fazladır), ancak GSYİH

başına eşit maliyet senaryosu altında, Doğu

Asya’ya finans gönderilecektir.

- MENA ve eski Sovyetler Birliği gibi enerji

ihraç eden bölgeler, adam başı emisyon azaltım

maliyetlerinin yakınlaştırılması yaklaşımı

altında diğer yetki alanlarına finans aktarımı

yapacaklardır zira bu yaklaşım, söz konusu

ülkeler için yüksek azaltma hedeflerini

içermektedir. Ancak, GSYİH başına eşit

maliyetler yaklaşımı altında bu bölgelere

uluslararası finans gönderimi gerçekleşecektir

çünkü fosil yakıt ticaretinin göreli olarak büyük

iklim azaltım etkisi, GSYİH’lerini azaltacaktır.

Bunun neticesi olarak emisyon azaltma

hedefleri de aşağı çekilmektedir.

Net küresel GHG emisyonlarının sıfır olduğu bir

gelecekte dahi mali transferlerin gerçekleşmeye

devam ediyor olması gerekmektedir. Yeniden ağaç

dikilmesi, veya CO2 tutma ve depolaması olan

biyokütle (biyo-CCS) gibi yollarla net negatif

emisyonlara (veya emisyon giderimine) ulaşması ve

böylece diğer ülkelerin pozitif emisyonlarını

dengelemesi sayesinde sıfır GHG emisyonlarına

ulaşması beklenmektedir. Bu nedenle, net sıfır

emisyon hedefini tutturmak için bu iki grup ülkeler

arasında işbirliğine kolaylık sağlamak üzere mali

akışlar gereklidir.

Özet olarak, 2°C hedefine ulaşmanın uzun vadeli

küresel maliyetleri, ülkeler arasında işbirliği ile

azaltılabilir. Bu sonucun doğal neticesi de, belli bir

maliyet rakamı için ülkelerin, tek başına yurtiçi

eylemlere kıyasla, işbirliği sayesinde daha fazla

emisyon azaltmasını sağlayabileceğidir.

Büyük ölçekli uluslararası kaynak transferleri,

kamu sektörü harcamalarını aşacağından bu

transferlerin, araçların bir karışımı üzerinde

kanalize edilmesi gerekecektir. Bunlar arasında

ETS, karbon vergisi, denkleştirme gibi karbon

fiyatlandırma araçları, bunların kombinasyonu ve

aralarında bağlantı kurulması, ve ayrıca sonuçlara

dayalı iklim finansının varyasyonları gibi yenilikçi

hibrit araçlar da yer almaktadır. İklim finansı ve

karbon fiyatlandırma araçları, bu mali transferlere

destek olmak ve iklim değişikliğini azaltmak üzere

işbirliğini sağlamada elzem olacaktır.

189

LIMITS projesi, bölgesel kaynak transferlerine dair günümüze dek en kapsamlı çalışmalardan biridir. LIMITS altı farklı modeli

karşılaştırmakta ve diğer çıktıların yanı sıra, çeşitli senaryolar altında mali transferleri değerlendirmektedir. Mali transferler, bir karbon fiyatı ile çarpılmış olarak aktarılan emisyon azaltmaların hacmi olarak hesaplanmaktadır. Daha fazla detay için bakınız: Massimo Tavoni, Elmar Kriegler, Keywan Riahi, Detlef P. van Vuuren, Tino Aboumahboub, Alex Bowen, Katherine Calvin, Emanuele Campiglio, Tom Kober, Jessica Jewell, Gunnar Luderer, Giacomo Marangoni, David McCollum, Mariësse van Sluisveld, Anne Zimmer, Bob van der Zwaan. (2015) “Post-2020 climate agreements in the major economies assessed in the light of global models (Başlıca ekonomilerde 2020 sonrası iklim anlaşmalarının küresel modeller ışığında değerlendirilmesi)”. Nature Climate Change, 119–126 (2015) ve http://www.feem-project.net/limits/. 190

Bu senaryo, 2100’de 450 ppm CO2e düzeyinde GHG konsantrasyonu varsaymaktadır. 191

Bu bölgenin tam tanımı, kullanılan hesaplama yöntemine bağlıdır. Doğu Asya’ya Çin dahildir ve, diğer ülkelerin yanı sıra, Kamboçya,

Moğolistan, Kuzey Kore ve Vietnam dahil olabilir. Kaynak: Tavoni, M., Kriegler, E., Aboumahboub, T., Calvin, K., De Maere, G., Jewell, J., Kober, T., Lucas, P., Luderer, G., McCollum, D., Marangoni, G., Riahi, K., ve van Vuuren, D., Durban Platform senaryolarına dair Limits Özel Sayısı: Başlıca ekonomilerin dağılımı’ Durban platform senaryolarına dair bir çalışma, 2013.

http://www.feem-project.net/limits/

72

Şekil 16. 2030 itibariyle küresel en az maliyetlerde 2°C hedefine uygun GHG azaltımına ulaşabilmek için gereken

yaklaşık bölgesel mali akışların gösterimi

ADAM BAŞI EMİSYON AZALTIM MALİYETLERİNİN YAKINLAŞTIRILMASI YAKLAŞIMI ALTINDA GSYİH BAŞINA EŞİT MALİYETLER YAKLAŞIMI ALTINDA Net dışa akış Net içe akış Kaynak: Yazarlar, LIMITS veritabanına dayalıdır

Not: Bölgesel azaltım katkı payları ya adam başı emisyonların birbirine yakınlaştırılmasıyla (üstteki harita) ya da GSYİH başına eşit maliyetlerle (alttaki harita) belirlenmiştir. Üçgenlerin alanı, mutlak kaynak akışlarına göre ölçeklendirilmiştir. En büyük üçgen (Sahra altı Afrika, üstteki harita), 95 milyar ABD$’ını temsil etmekteyken en küçük üçgen (Latin Amerika, alttaki harita), 0,4 milyar ABD$’ına tekabül etmektedir. Değerler 2005 yıllık ABD$ cinsindendir.

73

EK I DÖVİZ KURLARI

Tablo 3. 1 Ağustos 2015 itibariyle döviz kurları Döviz Birimi Sembol ABD$ eşdeğeri

İngiliz Poundu ￡ 1,5574

Danimarka Kronu DKK 0,1470 Kanada Doları CAN$ 0,7664 Şili Pesosu CLP 0,0015 Çin Yeni CNY 0,1635 Avro € 1,0967 İzlanda Kronu ISK 0,0074 Japonya Yeni ¥ 0,0081 Kazakistan Tengesi KZT 0,0053 Kore Vonu KRW 0,0009 Meksika Pesosu MXN 0,0622 Yeni Zelanda Doları NZD 0,6577 Norveç Kronu NOK 0,1218 Polonya Zlotisi PLN 0,2637 Güney Afrika Randı R 0,0790 İsveç Kronu SEK 0,1159 İsviçre Frankı CHF 1,0392 Kaynak: Uluslararası Parasal Fon, erişim tarihi: 6 Ağustos 2015 https://www.imf.org/external/np/fin/data/param_rms_mth.aspx.

https://www.imf.org/external/np/fin/data/param_rms_mth.aspx

74

EK II KAÇAK RİSKİNİ AZALTMAK İÇİN ENTEGRE YARDIM

TEDBİRLER.

Tablo 4. Çeşitli kaçak yardım tedbirlerinin artıları ve eksileri

Kaçak önleme tedbiri

İdari fizibilite/ maliyet

Kaçak önleme

Emisyonları azaltma teşvikleri

Talep tarafı verimlilik teşvikleri

Diğer sorunlar

Ücretsiz tahsis: Tarihsel tahsis

Tarihsel emisyon verileri mevcut ise, uygulamaya geçirilmesi göreli olarak kolaydır

Göreli olarak zayıf; ücretsiz tahsisatların periyodik güncellemelerine dayanır

Firmalar tarafından tatbik edilen stratejik oyunlar yüzünden seyreltilmiş

Korunabilir

Beklenmedik kâr ve firmaların rant arayışı riskleri

Ücretsiz tahsis: Sabit sektör kıyaslama

Göreli olarak karmaşık ve riskler lobiciliğe tabi ancak bu aşılabilir

Göreli olarak zayıf; ücretsiz tahsisatların periyodik güncellemelerine dayanır

Firmalardan bağımsız kıyaslama noktaların kullanımıyla korunmuş

Korunabilir

Rant arayışındaki firma riski düşük

Ücretsiz tahsis: Üretime dayalı tahsisler

Göreli olarak karmaşık ve riskler lobiciliğe tabi ancak bu aşılabilir

Üretim ve tahsisler arasındaki net ve açık bağ sayesinde Güçlü, hangi kıyas noktalarının belirlenmiş olduğuna bağlı

Kıyaslama noktaları ile korunuyor, ancak genel çevresel etkisinin tahmin edilebilirliği düşük

Eğer fazla geniş uygulanırsa yok

Rant arayışındaki firma riski düşük

İdari muafiyetler

uygulamaya geçirilmesi kolaydır

Güçlü ancak verimli olmayan firmalar, suni şekilde verimli olanlar tarafından rekabete karşı korunacak

Yok yok

İndirimler Seçime bağlı

Eğer indirimler üretim ile ilişkilendirilirse Güçlü (üretime dayalı tahsisler gibi), fakat eğer indirimler götürü bedel transferler biçiminde ise daha zayıf

Eğer indirimler emisyon yoğunluğu ile bağdaştırılmazsa Güçlü

Üretim ile ilişkilendirilenlere kıyasla götürü bedel indirimler için daha güçlü

Sınırda karbon düzenlemeleri (BCA’lar)

Çok karmaşık ve idari olarak maliyetli

Güçlü korunur ve politikanın doğrudan kapsamının dışında yer alan firmalara da sunulabilir

Evet Ciddi politik ve muhtemel yasal zorluklar; piyasa gücüne sahip bir koalisyon tarafından getirilirse riski daha düşük

Kaynak: Vivid Economics: Dünya Bankası Piyasa Hazırlıklılığı için Ortaklık 2015 Teknik notuna dayalıdır.

75

Ücretsiz tahsisat dağıtımları

Politika yapıcıların kaçağı ele almak üzere günümüzde dek kullandığı en yaygın politika ETS’ler altında ücretsiz tahsisatların verilmesi olmuştur.

192

Bu, firmalar için emisyonların parasal maliyetini azaltır ve dolayısıyla kaçak riskini azaltması beklenmektedir. Ücretsiz tahsisatlar farklı yollarla tahsis edilebilir ancak şimdiye kadarki tasarım gayretlerini aşağıdaki iki soru en iyi nitelendirmektedir: –– Ücretsiz tahsisatların miktarı, bağımsız firmanın üretimi ile değişiklik gösteriyor mu? –– Ücretsiz tahsisatların miktarı, bağımsız firmanın emisyonları ile bağlantılı durumda mı? Bu iki sorunun bir arada ele alınması, yardıma dair dört adet kavramsal açıdan birbirinden ayrı yaklaşım sunar (Tablo 5).

Tablo 5. Ücretsiz tahsis yaklaşımları ve bunların firmanın üretimi ve emisyon yoğunluğu ile ilişkisi Tahsis, bir firmanın üretimiyle orantılı olarak değişiyor mu?

Evet: Üretime dayalı Tahsis

Hayır: Firmanın tarihsel üretimine dayalı ve periyodik güncellemeli

Sabit tahsis

Tahsis, bağımsız firmanın emisyonları ile ilişkilendirilmiş durumda mı?

Evet, tahsis, bir firmanın emisyon yoğunluğu ile doğru orantılı

Bu etkin şekilde karbon fiyatını ortadan kaldırır.193

Günümüzde dek bu yaklaşım benimsenmemiştir.

Tarihsel tahsis: Tahsisler doğrudan bir firmanın tarihsel emisyonları ile ilişkilendirilmiştir. Buna örnek olarak AB ETS Aşama I ve II, Kore Cumhuriyetinin ETS’si (üç sektör hariç tümü için), Kazakistan’ın ETS Aşaması I ve II, ve Pekin, Çongçing, Guangdong, Hubei, Şanghay ve Tianjin’in pilot ETS’indeki çoğu sektör.

Hayır, tahsis, ilgili sektördeki emisyon yoğunluğunu kıyas noktası olarak almış durumda

Üretime dayalı Tahsis: Tahsisler, sektör genelinde ürün kıyaslama noktalarıyla ve bir firmanın güncel üretim seviyeleriyle orantılı. Uygulama örnekleri arasında Kaliforniya Emisyon üst sınırı ve ticareti Planı, Yeni Zelanda’nın ETS’si, Avustralya’nın eski karbon fiyatlandırma mekanizması (CPM), Kore Cumhuriyetinin ETS’si (ç sektörde), ve Şenzen ETS.

Sabit sektör kıyas noktaları: Tahsisler, sektör genelinde ürün kıyas noktalarıyla ve firmaya özgü, tarihsel faaliyet seviyeleriyle orantılı. Aşamalar arasında üretim ayarlamaları gerçekleşir. Uygulama örneği olarak AB ETS’nin III. Aşaması gösterilebilir.

Kaynak: Vivid Economics: Dünya Bankası Piyasa Hazırlıklılığı için Ortaklık 2015 Teknik notuna dayalıdır. Not: Bazı planlar, tahsislerin çoğunluğu için tarihsel tahsis kullanmaktadır ancak yeni girenler veya kapasite genişletmeleri için kıyaslama yaklaşımlarını benimsemektedir. Bu planlar, basitlik açısından tarihsel tahsis olarak kategorize edilmiştir. Şanghay ETS pilot sistemimde, tarihsel tahsis ve kıyaslamanın bazı unsurlarını bir araya getiren hibrit bir yaklaşım bulunmaktadır ve dolayısıyla ve tip adlandırmasına dahil edilmemiştir.

192

Bir Emisyon üst sınırı ve ticareti planı altında ücretsiz tahsisatlara benzer olan ekonomik etkiler, bir karbon vergisi altında aktarılabilir

vergi muafiyetleri ile elde edilebilir. Örneğin, ücretsiz tahsisat dağıtımlarının karbon vergisi eşdeğerleri Pezzey (1992) ve Pezzey & Jotzo (2012)’da tarif edilmiştir. Kaynak: John C. V. Pezzey, “The Symmetry between Controlling Pollution by Price and Controlling It by Quantity (Kirliliğin Fiyat ve Miktar ile Kontrol Edilmesi arasındaki Simetri),” The Canadian Journal of Economics Cilt 24, No. 4 (1992): 983-991; John C. V. Pezzey ve Frank Jotzo, “Tax-versus-trade and effective revenue recycling as issues for greenhouse gas mitigation (Sera gazı azaltımı için sorunlar olarak vergiye karşılık ticaret ve etkin gelir geri dönüşümü),” Journal of Environmental Economics and Management, Cilt 64, No. 2 (2012): 230–236. 193

Eğer bir firmaya hem fiili üretimi hem de fiili emisyon yoğunluğuna dayalı olarak tahsisat dağıtımı yapılsaydı, verilen tahsisat hacmi,

karbon maliyeti ile doğru orantılı olarak hareket ederdi ve bu nedenle firma etkin bir şekilde karbon maliyetinin bir kısmı veya tümünden muaf olurdu.

76

Bazı ülkeler farklı sektörler için farklı türde ücretsiz tahsisat dağıtımı sağlamaktadır. Kore Cumhuriyetinin ETS’si altında sektörlerin çoğu, ilk aşamada bir tarihsel tahsis yaklaşımı üzerinden ücretsiz tahsisat almaktadır. Ancak cüruf, rafineriler ve havacılık sektörleri, üretime dayalı tahsis ile yardım almışlardır. Bu, bu üç sektörde kıyas noktası yaratmanın kolay olarak kabul edildiği olgusunu yansıtmaktadır. Politika yapıcılar, gelecekteki aşamalarda artan bir şekilde kıyas noktalarını kullanmaya doğru kaymaya yönelik isteklerini belirtmişlerdir. Bu farklı kaçak risk azaltım tedbirleri de aşağıda ele alınmaktadır ancak hem üretim hem de emisyon yoğunluğuna göre değişiklik gösteren ücretsiz tahsis seçeneği atlanmıştır zira bu etkin bir şekilde karbon fiyatlandırması etkisini ortadan kaldıracaktır.

Tarihsel tahsis Tarihsel tahsis yaklaşımı altında firmalar, doğrudan tarihsel emisyonları ile ilişkili olarak ücretsiz tahsisat alırlar miktar, gelecekteki üretimleri ile kendiliğinden değişmez. Bu, emisyonları azaltmaya yönelik teşviklerin korunmasını sağlar çünkü ücretsiz olarak alınan tahsisatların dahi, azaltım yatırımları sayesinde paraya dönüştürülebilecek bir piyasa ederi vardır. Bu nitelik, idari kolaylık yönü ile birleştirildiğinde tarihsel tahsisi, birçok karbon fiyatlandırma planının ilk aşamalarında yardım sağlamanın popüler bir yöntemi haline getirmiştir. Tanınmış örnekler arasında AB ETS’nin ilk iki aşaması Kore Cumhuriyeti ETS’sinin ilk aşaması (çoğu sektör için), Kazakistan’ın ETS’si ve Çeşitli Çin ETS pilot sistemleri yer alır. Mevcut tarihsel tahsis planları periyodik olarak ücretsiz tahsisleri, üretim seviyelerindeki değişikliklere göre ayarlarlar. Eğer firmalar asgari düzeyde bir üretimi sürdürmezse de ücretsiz tahsisatlar genelde iptal edilir. Bu durum normal şartlarda, AB ETS, Kore Cumhuriyeti’nin ETS’si ve çeşitli Çinli pilot ETS altında olduğu üzere, her üç ila yedi yılda bir gerçekleşir. Bu ayarlamalar, tarihsel tahsisin üretimi azaltmak için sunabileceği teşviklerin bir kısmını zayıflatır ve hatta, eğer kullanılmayan tahsisatların satışı, üretimi sürdürmekten daha yüksek bir kâr getiriyorsa emisyon itibariyle yoğun tesisleri kapatabilir. Üretimle birlikte tahsisatları azaltmanın bir diğer sebebi, beklenmedik kârların önlenmesidir. Özellikle AB ETS’nin II. Aşamasında, maruz kalmayan firmalar, özellikle enerji hizmet firmaları, kendileri bunlar için ödeme yapmak zorunda kalmamış olmalarına rağmen tahsisatlarının maliyetini müşterilerine yansıttılar. Ayrıca söz konusu ayarlamalar, düzgün şekilde yönetilmezse, firmalar tarafından “rant peşinde koşma” için bir cazibe yaratır. Firmalar, tahsisatların hacimlerindeki güncellemelerin, emisyon itibariyle yoğun faaliyetlerinin seviyesiyle ilişkilendirileceğine yönelik bir beklentiye girdiğinde, bir sonraki dönem için daha fazla ücretsiz tahsisat almak için mevcut emisyon itibariyle yoğun üretimlerini arttırma eğilimine girmektedirler.

194 Firmalar, tarihsel tahsisin yerine, ücretsiz

tahsisat hacmiyle ferdi firmaların o kadar kolay “oynayamayacağı” bir tahsis planı geleceğini bekler hale geldiğinde bu rant peşinde koşma teşvikleri ortadan kalkar.

194

Frédéric Branger ve ark., AB ETS, Ücretsiz tahsisleri ve Faaliyet Seviyesi Eşikleri, Şeytan Detayda Saklıdır (İklim Değişikliği, Ekonomi

ve Politika Merkezi Çalışma Raporu No. 190, Grantham İklim Değişikliği ve Çevre Araştırma Enstitüsü Çalışma Raporu No. 169, Ekim 2014).

77

Sabit Sektör Kıyaslaması (FSB)

Tarihsel tahsis gibi, bu yaklaşım ferdi bir firmanın emisyon yoğunluğu ile bu firmanın aldığı tahsisatlar arasındaki bağı kopartmaktadır. Ancak, tarihsel tahsisin aksine, yardım seviyesi her bir firmanın mevcut veya tarihsel emisyonlarına (yoğunluğuna) atfen değil, bütün sektörün ürüne özgü bir emisyon yoğunluğu kıyas noktasına atfen belirlenmektedir. AB ETS’nin III. Aşaması için benimsenen yaklaşım budur. Ücretsiz tahsisatlar için kıyas noktası, sanayi emisyon performansına dayalıdır böylece sadece üstteki yüzde 10 performans sahipleri, prensip olarak, emisyonlarının yüzde 100’ünü kapsayacak şekilde ücretsiz tahsisat alırlar. Diğer firmalar, en iyi performans sahipleri ile aynı hacimde ücretsiz tahsisat alırlar ancak bu firmaların fiili emisyonlarını kapsamak üzere ilave tahsisatları piyasa fiyatı üzerinden satın almaları gerekmektedir.

195 Bu

durum, emisyon verimliliği açısından firmaların kendi sektöründeki diğer firmalardan daha iyi performans göstermelerine yönelik süregelen bir teşvik sağlar. Kıyas noktaları da periyodik olarak güncellenir fakat ferdi firmalarca emisyonları ve beklenmedik getirileri arttıran stratejik oyun fırsatları çok daha zayıftır çünkü kıyas noktası, birçok firmanın performansından türetilmektedir.

Üretime dayalı Tahsis (OBA)

OBA, kıyaslama planına benzemektedir ancak bir firmanın üretimindeki (yukarı veya aşağı doğru) değişiklikler, tahsisat dağıtımı konusunda hızlı, neredeyse kendiliğinden değişikliklere yol açar. Bu temel modelin varyantları, Kaliforniya, Yeni Zelanda, Kore’deki bazı sektörler ve Şenzen’deki firmalara yardım sağlamak üzere kullanılmaktadır. OBA’lar, diğer ücretsiz tahsis yaklaşımlarında olduğu gibi emisyon yoğunluğunu azaltma teşviklerini korur, ve emisyon itibariyle verimli firmalara rekabetçi bir avantaj sağlar. Daha da önemlisi OBA; FSB ve tarihsel tahsise kıyasla daha güçlü kaçak koruması sunar. OBA altında, üretimin bir ilave birim kadar arttırılması, doğrudan ilave ücretsiz emisyon tahsisatına yol açmaktadır. Bir kıyas noktasının belirlendiği seviye, kaçağa karşı koruma seviyesini etkiler. Daha sıkı bir kıyas noktası daha zayıf kaçak koruması sağlar zira çoğu firmanın, kıyas noktasından daha kötü durumda emisyon yoğunluğu olacaktır ve dolayısıyla ilave bir birim üretim üretmek için birçok ilave tahsisat satın almak durumunda kalacaklardır. Aksi yönde, daha yüksek bir kıyas noktası, kaçağa karşı koruma sağlar ancak çevresel sonuçlar üzerinde olumsuz bir etki yaratabilir. Kıyas noktaları da sıklıkla zaman içinde sıkılaştırılır. OBA’nın temel dezavantajı, bir karbon fiyatlandırma planının toplam çevresel sonucunu daha fazla belirsiz kılabilir çünkü toplam emisyon üst sınırı, sanayinin üretimi ile artabilir. Dikkatli bir tasarım yapılmaması halinde, OBA kullanılan bir emisyon fiyatlandırma planının çevresel bütünlüğü tehlikeye girebilir.

195

Avrupa komisyonu - İklim Eylemi, Kıyas Noktalarına dayalı Ücretsiz tahsis, son erişim tarihi: Ağustos 10, 2015,

http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/cap/allocation/index_en.htm.

http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/cap/allocation/index_en.htm

78

Muafiyetler

Karbon fiyatlandırma planlarının tasarımı, bazı emisyonların plandan muaf tutulmasını (örneğin, karbon vergisiz eşik değerleri yerleştirerek), bazı sektörlerin/ firmaların plandan muaf tutulmasını (örneğin İsveç karbon vergisi

196) ya da bunlar için azaltılmış oranlar belirlenmesini içerebilir.

Bazen bu muafiyetler, uygulamadaki zorluklar, politik hassasiyetler veya belli sektörleri kapsayan işlem maliyetlerinin yüksek oluşu dolayısıyla olabilir. Örneğin ulaştırma, tarım, ormancılık ve belediye atığında küçük ve dağınık emisyon salıcılar çoğunlukla ETS’den muaf tutulmaktadır. Ancak bazen bu muafiyetler, kaçağa dair endişeler yüzünden de oluşturulabilir. Her ne kadar muafiyetler, kaçağın ele alınmasında etkili ve idari olarak uygulamaya geçirilmesi kolay olsa da, temelde, karbon fiyatlandırmasının azaltım teşviklerini baltalamaktadır. Etkin karbon fiyatının azaltılması, azaltım teşviklerinin de azaltılması anlamına gelir. Muafiyet, tarihsel tahsis gibi, ilk defa bir karbon fiyatlandırma düzeni oluştururken faydalı olabilir ancak, nihayetinde yerine daha hedefli bir yardımın getirilmesine yönelik güvenilir bir plana sahip olmalıdır. Önerilmekte olan Güney Afrika karbon vergisinin altında bu düşünce yatmaktadır.

İndirimler

Bazen politika yapıcılar, maruz kalan sanayi tarafından ödenen diğer vergileri çoğunlukla eşdeğer miktarda azaltarak, veya sanayiye sübvansiyon verilmesi yoluyla, karbon fiyatlarıyla ilişkili kaçak risklerini azaltmayı amaçlarlar. Bu genelde karbon vergisi yerleştirmeyi düşünen ülkelerde yaygın olarak benimsenen bir yaklaşımdır. Sıklıkla indirimler, emisyon vergi gelirinin bir kısmının geri dönüştürülmesi ile fonlanır. Vergi indirimleri, emisyon yoğunluğunu azaltmaya yönelik firmalar için bir teşvik sunar ancak indirimlerin emisyonlarla orantılı olmaması gerekir. Bunlar, sanayi tarafından karşı karşıya kalınan toplam vergi mükellefiyetini azaltmadan, emisyon itibariyle daha az yoğun firmaların lehinedir; ancak ilgili sanayide emisyon itibariyle yoğun ve daha temiz firmaların paylarında kaymaların yer aldığı yapısal dönüşümü yavaşlatabilir. İsveç Azot Oksit ücreti durumunda olduğu gibi üretime dayalı indirimler, OBA’ya çok benzer özelliklere sahiptir ve çevresel bütünlüğü tehdit etmeden güçlü kaçak koruması sağlar (OECD, 2013c).

197 Alternatif olarak, götürü bedel

indirimler ; tarihsel tahsis ve FSB yaklaşımlarına benzemektedir.

Sınırda karbon Düzenlemeleri (BCA’lar)

BCA’lar, karbon itibariyle yoğun malların ithalatçılarına sınırda bir emisyon maliyeti getirilmesini ve/veya üçüncü ülkelere ihracat yapan firmalara indirim sağlanması (söz konusu ülkelerde eşdeğer bir karbon fiyatlandırma düzeni yoksa). BCA’lar ya bir sınır vergisi olarak ya da bir ETS altında, ithalatçıların, ithal edilen mallar veya kaynakları üretmeyle ilişkili GHG emisyonları için tahsisat teslim etmelerini şart koşarak yürürlüğe sokulabilir. BCA’lar ve standart ücretsiz tahsisat yaklaşımları arasındaki temel fark, karbon fiyatlandırma düzeninin, uygulayıcı yetki alanı dışındaki tesislere doğru etkin şekilde genişletilmesidir. Bu da karşılığında, söz konusu politikanın ekonomik, çevresel ve politik etkilerini kayda değer ölçüde değiştirir.

196

Yıllar içerisinde, karbon vergisi muafiyetleri AB ETS altındaki tesisler için artmıştır; en yakın tarihili muafiyet artışı, AB ETS’ye katılan

bölgesel ısıtma tesisleri için 2014’ten itibaren devreye girmiştir. 197

Kapsam sonrasında 25 MWh faydalı enerjiden fazlasını üreten tüm tesisleri içerecek şekilde genişletilmiştir. Kaynak: OECD, 2013.

79

BCA’lar geniş çapta modellenmiş ve tartışılmış ancak çoğunlukla uygulamaya geçirilmemiştir. AB ETS Direktifinin 10B.1 Maddesi, AB’de BCA’nın uygulanma olasılığını getirmektedir. Bir BCA’ya az benzer şekilde, ithal edilen elektrikle ilişkili emisyonların, Kaliforniya’da üretilen elektrikten kaynaklı emisyonlarla aynı şekilde Kaliforniya Emisyon üst sınırı ve ticareti Planına uyması gerekmektedir. Bir başka örnekte, daha geniş olarak sınır vergisi düzenlemelerine ilişkin Amerika Birleşik Devletleri, üretimi ozon tabakasını inceltici kimyasallara dayalı olan ithalatlar üzerine bir vergi getirmiş ancak aynı zamanda, tam da aynı ürünlerin imalatçılarına veya ihracatçılarına bir vergi indirimi sağlamıştır.

198

BCA’ların modellemesi genelde BCA’ların kaçağı azaltmada etkili olacağını savunmaktadır. Ancak, sınır düzenlemeleriyle ilişkili idari zorluklar oldukça fazla olabilir.

199 Farklı yerlerden ithal edilen ürün ve hizmetlerde temsil

edilen emisyonların hesaplanması oldukça karmaşık olabilir,200

ancak yine de bazıları bunun “idare edilebilir” olduğunu ileri sürmektedir.

201 BCA’yı

getiren yasa yapıcının, emisyonların doğru şekilde ölçümünü temin etmek üzere üçüncü şahıs şirketlere yetki alanı itibariyle erişiminin olmaması, ciddi idari zorlukları beraberinde getirebilir. Ancak pratikteki deneyimler göstermiştir ki, karbon piyasalarının düzgün işleyişi için doğru izleme, raporlama ve üçüncü şahıs tarafından emisyonların doğrulanması elzemdir. BCA’lar, çimento gibi nispi olarak homojen ürünlerin yer aldığı sektörlerde daha kolay uygulamaya sokulabilir.

202 Alternatif, daha basit bir yaklaşım

önerilmiştir: katılımcı olmayan tüm ülkelerden ithal edilen tüm mallar üzerine bir örtü tarifenin tatbik edilmesi ancak bu tarifelerin müdahil olan emisyonlarla ilişkilendirilmemesi, böylece üçüncü ülkelerin “iklim politikası kulübü”ne katılmaya teşvik edilmesi.

203

Yasal hususlar her tasarımı etkileyecektir ancak birçok eleştirmen, bu hususların aşılamaz bir engel teşkil etmeyeceğini savunmaktadır. Eğer BCA’lar karbon kaçağına eğilmekten ziyade emisyonları azaltmadaki etkinliğini gösterebilirse, Dünya Ticaret Örgütü gereksinimleri muhtemelen karşılanabilir.

204

Yine de politik zorluklar, herhangi yasal kısıt kadar ya da onlardan daha zor olabilir, ki AB, sivil havacılık sektöründe BCA’ya benzeyen bir düzen oluşturmak için uğraşırken edindiği deneyimlerde bu zorlukların örnekleriyle fazlasıyla karşılaşmıştır. Ticari ihtilaflar, uluslararası ilişkilerin birçok alanına yayılabilir ve bu da BCA’yı, etkilenen taraflar için oldukça pahalı bir politika haline dönüştürebilir. Bazı uzmanlar, sınır düzenlemelerini tatbik eden ülkeler koalisyonunun piyasa gücü ne kadar fazla olursa, BCA’nın da o kadar uygulanabilir olacağını ileri sürmektedirler.

198

J. Andrew Hoerner, Çevre Vergilendirmesinde Sınır Vergi Düzenlemelerinin Rolü: Teori ve A.B.D. Deneyimi, Çalışma Raporu, 19 Mart

1988. 199

IFPRI, “Biyoyakıtlar, Çevre ve Gıda: Hikaye Daha Karmaşıklaşıyor” 2011 Küresel Gıda Politika Rapor’unda yer almaktadır, 2012;

Madison Condon ve Ada Ignaciuk, Sınırda karbon düzenlemesi ve Uluslararası Ticaret: Bir Literatür Taraması, OECD Ticaret ve Çevre Çalışma Raporları, 31 Ekim 2013; WTO, Avrupa Birliği ve Bazı Üye Devletler – Biyodizelin İthalatı ve Pazarlanmasına dair Bazı Tedbirler ve Diyodizel Sanayisini Destekleyen Tedbirler: Arjantin Tarafından Konsültasyon Talebi, WT/DS459/1, G/L/1027, G/SCM/D97/1,G/TRIMS/D/36, ve G/TBT/D/44, 2013; Persson, 2010. 200

IISD, Endişelenenler için bir Rehber: Sınırda karbon Düzenlemelerinin İrdelenmesi ve Uygulamaya Geçirilmesine Dair Rehberlik, 21

Kasım 2012. 201

Bruce F. Davie, Çevre Tüketim Vergileri için Sınır Düzenlemeleri: A.B.D. Deneyimi, 8 Ocak 1995; J. Andrew Hoerner, Çevre

Vergilendirmesinde Sınır Vergi Düzenlemelerinin Rolü: Teori ve A.B.D. Deneyimi. 202

Dieter Helm, Cameron Hepburn, ve Giovanni Ruta, “Trade, Climate Change and the Political Game Theory of Border Carbon

Adjustments (Ticaret, İklim Değişikliği ve Sınırda karbon düzenlemelerinin Politik Oyun Teorisi),” Oxford Review of Economic Policy Cilt 28, No. 2 (2012): 368–394. 203

Nordhaus, B. (2015), “Climate Clubs: Overcoming Free-riding inInternational Climate Policy (İklim Kulüpleri: Serbest Geçişli

Uluslararası İklim Politikalarının Aşılması),” American Economic Review, 105(4), 1339–1370, 2015. 204

Stéphanie Monjon ve Philippe Quirion, “A Border Adjustment for the EU ETS: Reconciling WTO Rules and Capacity to Tackle Carbon

Leak (AB ETS için bir Sınır Düzenlemesi: DTÖ Kurallarının Uzlaştırılması ve Karbon Kaçağı ile Baş Etme Kapasitesi),” Climate Policy, Cilt 11, No. 5 (Eylül 2011): 1212–1225.

80

TERİMLER SÖZLÜĞÜ

Ek I (Taraflar)

UNFCCC Ek I’inde listelenmiş olan ve GHG emisyonlarını 2000 yılına geldiklerinde 1990 düzeylerine geri döndürmeyi taahhüt etmiş olan sanayileşmiş ülkeler. Şu anda bu ülkelerin listesi: Avustralya, Avusturya, Beyaz Rusya, Belçika, Bulgaristan, Kanada, Hırvatistan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Japonya, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Monako, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, Ukrayna, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve ayrıca Avrupa Birliği.

Atanan Emisyon (AAU)

Ek I Taraflarına, onlara atanmış olan miktar düzeyine kadar AAU’lar tanzim edilmektedir ve bu, Kyoto Protokolü uyarınca (Madde 3) protokolün birinci taahhüt dönemi (2008–2012) sırasında salabilecekleri GHG miktarına tekabül etmektedir. Bir AAU, bir metrik ton karbon dioksit eşdeğeri salma hakkını temsil etmektedir.

Emisyon Tahsisatlarının Piyasaya Geri Sürülmesi

Kısa vadede AB ETS’de emisyon tahsislerinin arz ve talebini yeniden dengelemek için Avrupa Komisyonunun, açık arttırma zaman programında değişiklik yapmak suretiyle, geçici olarak 900 milyon tahsisin açık arttırmasını 2014-2016’dan 2019-2020’ye ertelemesi.

Bankaya Yatırma veya Taşıma

GHG emisyonlarını yönetmeye yönelik çeşitli planlar altındaki yasaya uyma birimleri, bir taahhüt döneminden diğerine taşınabilir ya da taşınamayabilir. Bankaya yatırma, yasal olarak mecbur tutulan tesisler/ kurumlar tarafından, bu tesislerin/ kurumların o anki durumu ve gelecekteki karbon kısıtlamaları konusuna dair beklentilerine bağlı olarak erken eyleme geçişi teşvik edebilir. Buna ek olarak bankaya yatırma, piyasa sürekliliği getirir. AB ETS’nin I. Aşaması ile II. Aşaması arasında bankaya yatırmaya müsaade edilmemektedir; II. Aşama ve sonraki aşamalar arasında müsaade edilmektedir. Taşınabilecek olan birim miktarına dair bazı kısıtlamalar olabilir; örneğin EUA’lar sınırlama olmadan bankaya yatırılabilir ancak bir Kyoto Protokolü Tarafınca taşınabilecek CER’lerin miktarı, her bir Taraf için atanan miktarın %2,5’i ile sınırlıdır.

81

Taban Hattı

Söz konusu olan politika müdahalesi veya planlanan proje faaliyeti olmadan oluşacak GHG emisyonu.

Kıyaslama

Kıyaslama, bir şirketin başka şirketlerle, sanayi ortalamasıyla veya en iyi uygulama ile karşılaştırarak, bu şirketlerin enerji verimliliğini arttırmak veya GHG emisyonları azaltmak için fırsatların olup olmadığını belirlemek için kullanılır. Örneğin AB ETS’de ücretsiz tahsisat, GHG emisyon performansının yüksek hedefli kıyas noktalarına dayalı olarak gerçekleştirilir. Bu kıyas noktaları, düşük emisyon üretiminde en iyi uygulamaları ödüllendirir.

Emisyon üst sınırı ve ticareti

Emisyon üst sınırı ve ticareti planları, emisyonlar için istenen bir maksimum tavanı (veya emisyon üst sınırını) belirler ve emisyonları o emisyon üst sınırının altında tutmak için fiyatı belirlemeyi piyasaya bırakır. Emisyon hedeflerine en az maliyetle ulaşmak için düzenlemeye tabi tutulan tesisler, seçeneklerin nispi maliyetlerine bağlı olarak ya dahili azaltma tedbirlerini seçebilir veya piyasada tahsis ya da emisyon azaltması edinmeyi seçebilir.

Karbon Dioksit Eşdeğeri (CO2e)

Kyoto Protokolü altında düzenlemeye tabi altı GHG’den her birinin küresel ısınma potansiyelini belirtmek üzere kullanılan evrensel ölçü birimi. Karbon dioksit – fosil yakıtların ve biyokütlenin yakılmasından, arazi kullanım değişikliklerinden ve diğer endüstriyel işlemlerden elde edilen bir yan ürün olan, doğal olarak bulunan bir gaz – küresel ısınma potansiyelleri kullanılarak diğer GHG’lerin ölçümünde referans olarak kullanılan gazdır.

Karbon Finansı

Söz konusu emisyon azaltmalarının işlemleriyle GHG emisyon azaltması üreten (veya üretmesi beklenen) faaliyetlere sağlanan kaynaklar

Karbon Kaçağı

Sıkı azaltım faaliyetleri yürüten ülkelerden daha rahat azaltım faaliyetleri yürüten ülkelere doğru CO2 emisyonlarında kayma.

Karbon vergisi Karbon için açıkça bir fiuay belirten ya da doğrudan karbona dayalı bir metrik kullanan bir vergi (yani, tCO2e başına fiyat).

Maliyet Çevreleme Rezervi (CCR)

RGGI eyaletleri tarafından ortaya konmuş olan ve her bir takvim yılının başında yeniden ikmal edilen CO2 tahsisatları havuzu olup bu havuz, sadece eğer CO2 tahsisat fiyatları belli fiyat seviyelerini aşar ise satışa çıkartılabilen, sabit, ilave CO2 tahsisat ikmali yaratmaktadır.

Onaylı Emisyon Azaltması (CER)

Kyoto Protokolünün Temiz Kalkınma Mekanizmasını takiben tanzim edilen ve metrik ton karbon dioksit eşdeğeri olarak ölçülen bir GHG emisyon azaltma birimi. Bir CER, bir metrik ton karbon dioksit eşdeğeri kadar GHG emisyonlarında azaltmayı temsil etmektedir.

Çin Onaylı Emisyon Azaltması (CCER)

NDRC, Haziran 2012’de CCER biçiminde, Çin’deki gönüllü emisyon azaltma kredileri piyasasını düzenlemek için kurallar çıkartmıştır. Bunlar, tCO2e biriminden piyasaya sürülecektir ve CO2, CH4, N2O, HFC’ler, PFCler ve SF6’yı içerecektir.

82

Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM)

Kyoto Protokolünün 12. Maddesi ile sunulan, Ek I Taraflarından tesislerin düşük karbon projelerine katılıp karşılığında CER almasına müsaade ederek sürdürülebilir kalkınma sağlamak konusunda gelişmekte olan ülkelere yardımcı olacak şekilde tasarlanmış mekanizma.

Tarafların Konferansı (COP)

UNFCCC’nin en üst organı. Halihazırda, UNFCCC’nin ilerlemesini gözden geçirmek için yılda bir buluşmaktadır. Buradaki “konferans” terimi, “toplantı” anlamında değil, daha ziyade “dernek / birlik” anlamındadır. Bu da gereksiz fazla kelime içeriyor gibi gözüken “Tarafların Konferansının dördüncü oturumu” ifadesine açıklık getirmektedir.

Tarafların Toplantısı olarak Görev gören Tarafların Konferansı (CMP)

UNFCCC’nin en üst organı COP’tur ve bu, Kyoto Protokolü Taraflarının toplantısı görevini görür. COP ve CMP oturumları, maliyetleri azaltmak ve UNFCCC ile Kyoto Protokolü arasındaki koordinasyon arttırmak için aynı dönemde yapılır.

Emisyon Azaltma

Belli bir faaliyetten ve belli bir dönem için GHG’nin atmosfere salımında ölçülebilir azalma

Emisyon Azaltma Birimi (ERU)

Ortak Uygulamayı takiben piyasaya sürülen bir birim emisyon azaltması. Bir ERU, bir metrik ton karbon dioksit eşdeğerini salma hakkını temsil eder.

Emisyon Ticaret Planı (ETS)

Bkz. Emisyon üst sınırı ve ticareti.

Avrupa Birliği Tahsisatı (EUA)

AB ETS kapsamında kullanımda olan tahsisatlar. Bir EUA birimi, bir metrik ton karbon dioksit eşdeğerine eşittir.

Kyoto Protokolü altındaki Birinci Taahhüt Dönemi (CP1)

Sanayileşmiş ülkelerin toplu halde GHG emisyonlarını Kyoto Protokolü altında ortalama 1990 seviyelerine göre en az %5,2 oranında azaltmayı taahhüt ettikleri 2008’den 2012’ye kadar süren beş yıllık dönem.

Çeşitli Yaklaşımlar için Çerçeve (FVA)

Durban’daki COP 17’de tanımlanmıştır: gerçek, kalıcı ve doğrulanmış azaltım sonuçları veren, gayretlerin çifte sayımını önleyen ve GHG emisyonları açısından net bir azalma ve/veya önleme sağlayan standartları yerine getirmesi gereken, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin farklı şartlarını aklında bulundurarak, azaltım faaliyetlerini yaygınlaştırmak ve faaliyetlerin maliyete etkinliklerini arttırmak için, piyasaların kullanılması için fırsatlar dahil olmak üzere çeşitli yaklaşımlara müsaade eden, UNFCCC düzeyindeki genel çerçeve.

Sera Gazı (GHG)

Hem doğal hem de suni olan GHGler Yeryüzünün atmosferinde ısıyı hapseder, sera etkisine yol açar. Su buharı (H2O), karbon dioksit (CO2), azot oksit (N2O), metan (CH4), ve ozon (O3) başlıca GHG’lerdir. İnsan faaliyetleri (örneğin fosil yakıt yakılması veya orman kesilmesi) ile GHG salınması ve bunların atmosferde birikimi, ilave bir baskı yaratıp iklim değişikliğine katkı yapmaktadır.

83

Amaçlanan Ulusal olarak Belirlenmiş Katkı (INDC)

Bir ülkenin, Aralık 2015’te Paris’teki UNFCCCC uyarınca müzakere edilecek olan yeni uluslararası anlaşma altında yürürlüğe koymayı planladığı iklim eylemleri (azaltım ve uyarlama).

Dahili karbon fiyatı Bir şirketin ticari kararlarına yön vermek üzere dahili olarak kullandığı, GHG emisyonlarına ait bir fiyat.

Ortak Uygulama (JI)

Kyoto Protokolünün 6. Maddesi tarafından sunulan mekanizma; burada Ek I Taraflarından tesisler, Ek I ülkelerinde ev sahipliği yapılan düşük karbonlu projelere katılabilir ve karşılığında Emisyon Azaltma Birimleri (ERU’lar) elde edebilirler.

Kyoto GHG’leri

Kyoto Protokolü altı adet GHG’yi düzenlemeye tabi tutmaktadır: karbon dioksit (CO2), metan (CH4), ve azot oksit (N20), hidroflorokarbonlar (HFC’ler), perflorokarbonlar (PFC’ler) ve kükürt hekzaflorür (SF6).

Kyoto Mekanizmaları

Kyoto Protokolünün Ek I Taraflarınca, taahhütlerini yerine getirmek için kullanılabilecek üç esneklik mekanizması. Bunlar: Ortak Uygulama (JI, Madde 6), Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM, Madde 12), ve Uluslararası Emisyon Ticaretidir (Madde 17).

Kyoto Protokolü

Sanayileşmiş ülke imza sahiplerini, toplu halde GHG emisyonlarını 2008-2012 döneminde ortalama 1990 düzeylerine göre en az %5,2 oranında azaltmaları için taahhüt verdiren, diğer yandan gelişmekte olan ülkelerin öncelikli tedbirler alabildiği ve gönüllü olarak emisyon azaltma ve giderme faaliyetlerine CDM üzerinden katılabildiği bir Protokol. UNFCCC Taraflarının Kyoto, Japonya’da, Aralık 1997’de gerçekleştirdiği üçüncü Konferansta kabul edilmiş olan Kyoto Protokolü, Şubat 2005 itibariyle yürürlüğe girmiştir.

Ulusal olarak Uygun Görülmüş Azaltım Eylemi (NAMA)

GHG emisyonlarını azaltmayı hedefleyen ve gönüllülük esasına dayalı olarak UNFCCC’ye rapor veren gelişmekte olan bir ülkenin üstlendiği bir takım azaltım politikaları ve/veya faaliyetlerine atıfta bulunmaktadır. NAMA’lar kavramı 2007 yılında UNFCCC Bali Eylem Planında şu şekilde tanımlanmıştır: “Gelişmekte olan ülke Taraflarınca, sürdürülebilir gelişme bağlamında gerçekleştirilen, teknoloji, finansman ve kapasite oluşumu ile destekli ve imkânlı kılınmış, ölçülebilir, rapor edilebilir ve doğrulanabilir as Ulusal olarak Uygun Görülmüş Azaltım Eylemleri.”

Yeni Piyasaya Dayalı Mekanizma (NMM)

Durban’daki COP 17’de tanımlanmış olan yeni piyasaya dayalı mekanizma, COP’un rehberliği ve otoritesi altında işlemekte olup amacı, 1/CP.18 kararı 51. Paragraf uyarınca, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin farklı şartlarını aklında bulundurarak, azaltım faaliyetlerini yaygınlaştırmak ve faaliyetlerin maliyete etkinliklerini arttırmaktır. Gelişmiş olan ülkelerin, UNFCCC altındaki azaltım hedeflerinin bir kısmını tutturmasında yardımcı olabilir ancak yardımcı emisyon azaltımı ilkesini göz önünde bulundurmalıdır.

Denkleştirme Bir denkleştirme, GHG azaltımı karşısında yasaya uyma veya kurumsal vatandaşlık hedeflerini sağlamak için kullanılabilen, proje bazlı faaliyetlerden gelen emisyon azaltmalarını göstermektedir.

84

Birincil Ticari İşlem

Karbon varlığının asıl sahibi (veya piyasaya sürücü) ile alıcı arasındaki ticari işlem

REDD Artı (REDD+)

Orman kesimi ve ormanların bozulmasından gelen emisyonları azaltan ve ormanların korunumuna, sürdürülebilir yönetimine ve orman karbon stoklarının arttırılmasına katkıda bulunan tüm faaliyetler.

Kayıt

CDM İcra Kurulu tarafından onaylı bir projenin resmi bazda CDM proje faaliyeti olarak kabul edilmesi.

Sonuçlara Dayalı Finans (RBF)

Ödemelerin sadece, emisyon azaltması gibi önceden tanımlı çıktılar veya sonuçların teslim edilip doğrulanması sonrasında yapıldığı finans sağlama yaklaşımı.

Kyoto Protokolü altındaki İkinci Taahhüt Dönemi (CP2)

Kyoto Protokolü Ek I Taraflarının GHG emisyonlarını ortalama 1990 seviyelerine göre en az %18 oranında azaltmayı taahhüt ettikleri 2013’ten 2020’ye kadar süren sekiz yıllık dönem. İkinci taahhüt dönemindeki Tarafların bileşimi, birinci döneminkinden farklıdır.

İkincil Ticari İşlem

Satıcının, karbon aktifinin asıl sahibi (veya piyasaya sürücüsü) olmadığı bir ticari işlem.

Yardımcı emisyon azaltımı

Marakeş Mutabakatlarını takiben, Kyoto mekanizmalarının kullanımı, yurtiçi eyleme ilave/ yardımcı nitelikte olacaktır ve dolayısıyla, her bir Tarafça Kyoto Protokolü altında taahhüdünü sağlamak için gerçekleştiren gayretin önemli bir unsurunu teşkil edecektir. Ancak bu mekanizmalardan faydalanılmasına ilişkin nicel bir sınır yoktur. Yardımcı emisyon azaltımı durumunun, UNFCCC NMM için modaliteler ve prosedürlerin geliştirilmesinde de dikkate alınması gerekmektedir (Taslak karar -/CP.18, para 51, 28 Şubat 2013).

Birlik Sicili

Ulusal sicillerden aktarılmış olan sabit tesisler için hesapları ve ayrıca, Ocak 2012’en beri AB ETS’ye dahil edilmiş olan hava aracı işletmecilerinin hesaplarını tutan bir çevrimiçi veritabanı. Birlik sicili, AB üye devletlerinin ulusal sicillerinin yerini alır.

İklim Değişikliğine dair Birleşmiş Milletler Çerçeve Anlaşması (UNFCCC)

Haziran 1992’de Rio Dünya Zirvesinde iklim değişikliğine eğilmek için kabul edilen uluslararası yasal çerçeve. “ilgili kabiliyetler”e göre “Ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar”a dayalı olarak, UNFCCC Taraflarına, insanlar tarafından üretilen GHG emisyonlarını, iklim sistemine tehlikeli suni müdahaleyi önleyecek seviyede sabitlemeleri için taahhüt verdirmektedir.

Onaylama

Onaylama, bir proje faaliyetinin bir Atanmış Bağımsız Doğrulayıcı (DOE) tarafından, CDM gereksinimlerine göre bağımsız değerlendirilmesi sürecidir. CDM gereksinimleri; CDM modalitelerini, prosedürlerini, CMP tarafından alınan sonraki kararları ve CDM İcra Kurulu tarafından çıkartılan dokümanları içerir.

85

Doğrulama

Doğrulama, doğrulama dönemi sırasında kayıtlı bir CDM Projesi veya belirlenmiş bir JI projesi (veya başka bir standart altında onaylı bir proje) tarafından üretilen emisyonlardaki izlenen azaltmaların bağımsız bir üçüncü şahıs tarafından gözden geçirilmesi ve durum-sonrası belirlenmesidir.

Doğrulanmış Emisyon Azaltma (VER)

Bağımsız bir denetçi tarafından doğrulanmış bir birim GHG emisyon azaltması. Çoğunlukla bu, gönüllü piyasada işlem gören emisyon azaltma birimleri için kullanılmaktadır.

Gönüllü Karbon Piyasası

Gönüllü karbon piyasası, denkleştirmeler kullanarak karbon izini azaltmaya gönüllü olarak karar veren tesislerin ihtiyaçlarına hitap etmektedir. Bazı ülkelerdeki yönetmelik boşluğu ve GHG emisyonlarına ilişkin yakında bir mevzuat çıkmasının beklentisi de, bazı yasaya uyma öncesi faaliyeti motive etmektedir.

Notlar

1818 H Street, NW Washington, DC 20433 ABD

www.carbonfinans.org


http://www.carbonfinance.org/

Karbon fiyatlandırması Durum ve Eğilimleri Washington DC · PDF fileKarbon...

Documents

Transcript of Karbon fiyatlandırması Durum ve Eğilimleri Washington DC · PDF fileKarbon...