Kapitalizmin Hizmetindeki Sinema ve Müzik - İrfan Erdoğan

8/4/2019 Kapitalizmin Hizmetindeki Sinema ve Mzik - rfan Erdoan

1/47

SNEMA VE MZK

Materyal Sat ve Bilin Ynetimi inBilisel ve Duygusaln Oluturulmas

rfan Erdoan

Pnar Beevli Solmaz

ubat 2005


2/47

rfan Erdoan ve Pnar Beevli Solmaz

SNEMA VE MZK:

Materyal Sat ve Bilin Ynetimi inBiliselin ve Duygusaln Oluturulmas

Genel Yayn ve Datm

ERK 2005

zmir Caddesi No. 36/11

Kzlay, AnkaraTel: 425-0835

Tm Haklar Sakldr

ISBN 975-93130-4-9

Kapak Tasarm

rfan Erdoan

Dizgi

rfan Erdoan

Bask

Pozitif Matbaaclk

Matbaaclar Sitesi 570. Sokak No: 60

vedik OSB, Ankara

Tel: (312) 395-2117


3/47

NDEKLER

BLM I: SORUN, AMA VE YNTEM..........................................9BLM II: SNEMA, MZK, KLTR, NSAN VE TOPLUM.......17

YAAM TARZI VE BL BM OLARAK KLTR................19Kitle Toplumu ve Kltr.....................................................25Popler Kltr......................................................................27Ulusal Kltr ve Kresel/Evrensel Kltr ............................30

SNEMA: SATTII RN VE POPLER BLN.....................33POPLER ENDSTR VE RN OLARAK MZK.................39FLM VE MZK: KAVRAM VE LEVLER ...............................47

Kavramlar............................................................................47Film Mziinin levleri ........................................................59

SNEMA, MZK, KLTR VE TOPLUM BAI.......................62

SNEMA VE MZ ANLAMADA KURAM VE ARATIRMA...73BLM III: FLM MZ: TARHSEL GELM ...........................75BLM IV: TRK SNEMASI VE FLM MZ ...........................99

SESSZ SNEMA DNEM VE MZN KULLANILII .........1001930LAR: SESL FLMDE MZK VE ARKILI FLMLER .....1051940LAR: TRK SNEMASINDA GE DNEM................1091950LER: SNEMACILAR DNEM .......................................1121960LAR: YEN KOULLAR VE ETLENME ....................1191970LER: BUHRANA DORU................................................1261980LER: 12 EYLL VE DURAKLAMADAN GERLEMEYE.1361990LAR VE 2000LER: YENDEN YAPILANMAYA DORU142


4/47

iv

BLM V: RNEK ON FLMN ANALZ.....................................147STANBUL KANATLARIMIN ALTINDA (1995)........................148EKIYA (1996).........................................................................154AIR ROMAN (1997) ..............................................................161AVCI (1997) .............................................................................170KUATMA ALTINDA AK (1997)............................................179HER EY OK GZEL OLACAK (1998) ................................186HAREM SUARE (1999) ...........................................................193SALKIM HANIMIN TANELER (1999).....................................201GLE GLE (2000) .................................................................207KAHPE BZANS (2000) ...........................................................213

BLM VI: SONU ......................................................................221EKLER...........................................................................................233

EK-1: TRK FLM MZKLER KRONOLOJS ......................233EK 2: PVO SCALZNN YANITI ............................................243EK 3: ARABESK FLMLER KRONOLOJS (1980 1990).....248EK 4. ULUSLARARASI MEDYA: KM NEYE SAHP?.............253

KAYNAKA...................................................................................263


5/47

v

NSZ

Gnmzde egemen olan retim tarz ve ilikilerinin zel

yanlar

ndan olan sinema ve mziin ortak servenini ele alan bu kitapuzun ve zahmetli bir alma sonucunda olutu. Bu rn kendini

retmek iin gerekli yaam olanaklar kapitalist mlkiyet yaps iinde

elinden alnm ve youn bir psikolojik bask altnda braklm insan

deneyimine, bilgisine ve emeine bavurularak retildi. Dolaysyla

bizim ve bize yardmc olan dier nemli insanlarn katks birleerek

elinizdeki kitap meydana geldi.

Bu deerli insanlarn banda yazmalarda ve grmelerde bize

yardmlarn esirgemeyen ve nemli bilgiler veren Attila zdemirolu,Erkan Our, Mazhar Alanson, Engin Dzyol, Arto Tun, Kamran nce,

Tamer ray, Nedim Otyam, Pivio Scalzi, Yaln Tura, Serpil Barlas,

Uur Dikmen, Mehmet Soyarslan, Tuluyhan Uurlu, Nijat zon, Ersin

Pertan, Erden Kral, Zlf Livaneli, Atilla Dorsay, Zeki Demirkubuz,

Atf Ylmaz ve Rahman Altn ve zellikle katk ve yardmlaryla

Giovanni Scognamillo gelmektedir. Hepsine ne denli teekkr etsek

azd

r.Prof. lhan Baran, Prof. Muammer Sun, r. Gr. smet Birkan,

r. Gr. Gnay Gnaydn, r. Gr. Ertu Korkmaz, Yard. Do.

Turgay Erdener ve zellikle nemli katklaryla Prof. Erturul Bayraktar

bu kitabn gereklemesinde nemli yardmlarda bulunmulardr: ok

teekkr ederiz.

Ayrca Pnarn sevgili anne ve babas Deniz ve Turgut Beevliye,

arkadalar ve dostlar Glen Ada Tanr, Hakan Ali Toker, Baak

Zengin, Sibel Bilgin, Tark Tal, Berna Ate, Duysal msel, FulyaAksze ve ei Mustafa Solmaza teekkr ok ederiz. Okuma ve

dzeltmelerde bize yardm eden Levent Yaylagl, Aytl Tamer, Blent

Tellan ve zellikle en son okumay yapp ciddi dzeltmeler yapan

Gke Ejdere ve Nazmiye Erdoana ok teekkr ederiz.

rfan Erdoan Pnar Beevli Solmaz

Ankara, Aral

k 2004 Samsun, Aral

k 2004


6/47

vi

Bo s.


7/47

vi

rfan Erdoan, Prof. Dr.

Kayserinin Gergeme Kynde dodu. A SBF BYYOnu

bitirdi. Bir yl TRT Ankara Televizyonunda altktan sonra, ABDne

gitti. letiim dalnda Purdue niversitesinden Master derecesi,

Pittsburgh niversitesinden de PH.D. ald. New York City niversitesi

Hunter College ve Queens Collegede, A. . letiim Fakltesinde

retim yelii yapt. imdi Gazi niversitesi letiim Fakltesinde

retim yesidir.

Profesr Erdoann Balca yaptlar:

Pozitivist Metodoloji (2003)

letiimi Anlamak (2003/205)

teki Kuram (K. Alemdar ile, 2002/2005)

Kltr ve letiim (2005)

Kapitalizm, Kalk

nma, Postmodernism ve letiim (1999)evre Sorunlar: Nedenler ve zmler (N. Erdoan ile, 1997)

nsann Zincirine Vuruluu (1997)

letiim, Egemenlik, Mcadeleye Giri (1997)

Popler Kltr ve letiim (K. Alemdar ile, 1995)

Amerika: kinci Vatanda Dler ve Gerekler (1995)

Uluslararasletiim (1994).

Sevmek ne Demek: Ak, Evlilik ve Tutsaklk (1993)

letiim ve Toplum (Korkmaz Alemdar ile, 1990)


8/47

viii

Pnar Beevli Solmaz

Ankarada dodu. 1995 ylnda Ankara Anadolu Gzel Sanatlar

Lisesini bitirdi; ayn

y

l H.. Ankara Devlet Konservatuar

Etnomzikoloji ve Folklor Anabilim Dal Mzikoloji Blmne girdi. Bu

blme devam ederken 1997-2000 yllar arasnda ayn okulun

Bestecilik ve Orkestra eflii Anasanat Dal Kompozisyon Blmnde

okudu. 2002de Hacettepe niversitesi Ankara Devlet Konservatuar

Etnomzikoloji ve Folklor Anabilim Dal mzikoloji Blmnde Yksek

lisansn tamamlad. 1997 ylnda yayn hayatna balayan, Trkiye

apnda datm yaplan ve mevsimlik olarak yaynlanan,

...veMZK Dergisinin kurulmas ve yrtlmesine katld. 1999-2001 yllarnn eitli dnemlerinde H.. ADK'da mzik tarihi

seminerleri verdi. 2001-2002 yllan arasnda T.C. Tarm Bakanl

Yayn Dairesi Bakanlnda mzik yapmcs olarak alt. 2002

ylndan bu yana 19 Mays niversitesi Eitim Fakltesi Gzel

Sanatlar Eitimi Blm mzik Eitimi Anabilim Dalnda retim

Grevlisi olarak grevini srdrmektedir. 1999 ylndan bu yana

Ankara niversitesi Ankapella oksesli Korosu yesidir.2002 ylnda 19952000 Yllar Arasnda Yaplan Trk Film

Mziklerinin Biim ve erik Analizi zerine Yksek Lisans Bitirme

tezi yapt.

1999 ylnda "Kzlcahamam Dn Gelenekleri ve Dn

mzikleri" zerine Lisans bitirme tezi yapt.

...veMZK dergisinde yaynlanm evirileri bulunmaktadr.


9/47

BLM I

SORUN, AMA VE YNTEM

1895 Aralk aynda Lmire Kardeler tarafndan ilk film

gsterimleri yapldndan bu yana mziin filmlerde kullanld

bilinmektedir. Filmin mziklendirilmesi durumu ya da ses ve grnt

ilikisi birok alm iermesinden dolay, filmin ve mziin

yaplanyla ilgili farkl nedenlere dayandrlmakta, bu durum mziin

ve filmin oluum srecindeki ortaklk nedenlerinin aklannda

tartmalar yaratmaktadr. Ayrca film mziinin ilevleri, film iindeki

yaplan ve filmin dnda varolabilme durumu, film mzii hakkndaok eitli grleri de beraberinde getirmektedir. Bu da doal olarak

aratrma gereini dourmaktadr. Elinizdeki kitap bu gereksinimden

hareket ederek yazld.

Film ve mzik ba hareketli grntnn sunumunda mziin

kullanlmasyla balar ve gnmzdeki soundtrack olgusuna kadar

eitlenen bir gelime gsterir. Bu gelime ayn zamanda film ve

mziin btnleik bir rn oluturmada hem birbirine btnlemi

olurken hem de birbirini destekleyici ayrlmaya doru seyretmitir.

Btn bunlar gstermektedir ki; mziin film zerindeki katks ve film

ile mzik arasndaki etkileim olduka ilgin ve nemli bir konudur.

zellikle Avrupa ve Amerikada birok niversitede film mzii ile ilgili

blmler kurulmu, dersler verilmekte; mzikologlar, eletirmenler ve

bilim adamlar film mzii zerine almakta, film mzii gruplar

oluturulmakta, film mzii dergileri ve kitaplar yaynlanmaktadr.

Trkiyede ise okullarda ve akademik giriimlerde film mziinegereken ilgi yeterince gsterilmemektedir. lkemizde Sinema tarihi

asndan birok aratrma ve yayn yaplmasna ramen henz film

mzii konusuna gereince nem verilmemitir. Trkiyede film

mziinin oluum sreci, olu koullar ve gelimesi hakknda

bilinmesi gereken ok ey vardr. Trk sinemas ve mzik ilikisinin

incelenmesi, temel sorulara yant bulunmas, bu alandaki bilgi

gereksiniminin giderilmesi ve sonraki almalar iin balang

yaplmas gerekmektedir. Bu kitap bu gereksinimden hareket ederek


10/47

Sorun, Ama ve Yntem10

film ve film mziiyle ilgili boluu doldurmada katkda bulunmak iin

tasarland. Tasarmda film mzii olgusu, film mziinin tanm,

tarihesi, dier trlerle olan ba, lkemizdeki durumu, kimler

taraf

ndan yap

ld

, nemi, biimi ve ierii ile ilgili temel konular elealnd; filmi oluturan eler iinde grnt ve mzik arasndaki

ilikinin filmdeki almlar, bu balamda film mziinin sinemasal

anlatdaki ve pazar mekanizmasndaki ilevleri incelendi. ncelemede

sinema ve mzik konusunda son zamanlardaki soundtrack

olgusundan hareket ederek somut film ve film mzii rnekleri analiz

edilerek bilgi birikimine katk zenginletirilmeye alld. Bu amala,

srecin grnr balangc olan 1995 ile 2000 yllar arasnda yaplan

on filmin mzii incelendi.

Kuram

Bu kitabn temel yaklamna gre film mzii bir temsil sistemi

olan filmde nemli bir yere sahiptir. ykde yaratlmak istenen

duygunun oluturulmas ve verilmek istenen mesajn gl birekilde

iletilmesinde vazgeilmez bir aratr. Bu aracn kullanmnn gelimesi

ve mkemmellemesi film yapm tekniklerinin, psikolojinin ve film ve

mzikle ilgili teknolojik gelimesine bal olarak alnmtr. Film birticari ara olarak geliirken, film mzii soundtrack ve kliplerle

tketici piyasasnda yaygn birekilde kullanlma ynnde gelimitir.

Film gibi film mzii de bir tr emtia (mal) olmutur. Bu mal hem

kendisini hem de filmin satn yaparak materyal kazan getirirken,

ayn zamanda filmin ve soundtrack kullanmnn reklamn

yapmaktadr. Dolaysyla film mzii filmsel temsilde bir anlatm arac

zelliini am

t

r; kendisi filmden ayr

bir mal olmu; filmideerlendiren ve filmin reklamn yapan bir ba karaktere sahip

olmutur. Film mzii sadece filmin reklamyla snrl kalmam ayn

zamanda, filmdeki karakterlerin posterlerinin, ocuk oyuncaklarnn,

kitaplarnn satnda da reklam arac grevini grmektedir.

Yntem

Kitabn ele ald konuyla ilgili gerekli bilgiler oklu kaynaklar

kullanlarak topland ve deerlendirildi. lkemizde film mziinin ne

olduunu, kimler tarafndan yapldn, zelliklerini, ilevlerini, yapsn


11/47

Sorun, Ama ve Yntem 11

ve Trk film mzii tarihini inceleyen bir alma yaplmamtr;

yaplan almalar gerekli baz sorular zerinde durmam ve yeterli

yantlar sunmamtr. Bu boluu doldurmak iin, bu alma nce film

mziinde gerekli olan bu bilgileri elde etmeye al

t

. Bu amala filmmziinin oluumu, deiimi ve geliimi, ilk yapmndan bu yana olan

deimeleri, ilevlerindeki farkllamalar, kimlerin film mziine

katkda bulunduu hakknda gerekli bilgiyi toplayabilmek iin film

mzii tarihi ve film mziini inceleyen yerli ve yabanc kitaplar,

dergiler, gazeteler, makaleler, ansiklopediler ve szlkler kullanld.

nternetten konuyla ilgili siteler ve ktphaneler Trke, ngilizce ve

Almanca olarak tarand. Film mzii ile ilgili kitaplarn bir ksmna

internet aracl ile ulald. Ankarada Milli Ktphane, Hacettepeniversitesi Ktphanesi ve Bilkent Ktphanesi, stanbulda Mimar

Sinan niversitesi Sinema TV Uygulama ve Aratrma Merkezi ve

Sinema TV Anasanat Dal Ktphanesi, T Sosyal Bilimler

Ktphanesi ve .T. M..A.M Ktphanesi ve T.C. Kltr Bakanl

Arivi konuyla ilgili kaynak toplamak amacyla kullanld.1

Film mziini ayr bir tr olarak ele aldmz iin film mziini

kimler yapar sorusuyla kar

kar

ya kal

r

z. lkemizde retilenfilmlerde, filme mziin yerleimi, mziin kime sipari edildii, nerede

ve nasl kullanldn belirleyen (yapmc, ynetmen, senarist,

mzisyen gibi) nde gelen kiilerle iletiime geildi. Bu kiilerle

yazmalar, telefon konumalar ve yz yze grmelerle hem

Trkiyedeki film tarihi, film mzii, hem de kendileri ve yaptklar

mzik hakknda bilgi topland. E-mail yoluyla yaplan grmelerde

nceden hazrlanm sorulara cevap arand. Yz yze yaplan

grmelerde ve telefon grmelerinde konumann ve anlatlanlarnak dorultusunda derinlemesine sorular sorabilmek iin yar

yaplandrlm soru yntemi kullanld.

1 Internet kaynaklarnn bazlarunlardr: www.soundtracknet; The art of

film and television music.url; www.cdrehberi.com; amazon.com:complete

guide to film scoring; [email protected]; www.filmmusicdirectory.com;www.filmmusicinstitute.com;www.midiworld.com;www.markus-hillenbrand.de-klassika-.url;mww.musikkonzept.de-gattungen-1;

frame_genre.html.url; www.stefandrees.de-gattung.html.url


12/47


Film iindeki mziklerin yerleimi ve birbirinden farklar, film iinde

mziin nemi ve filme mziin nasl yerletii ile ilgili bilgi birikimi

oluturmak iin film mzii tarihinin dnda, senaryo teknikleri ile ilgili

kitaplardan, sinema szlklerinden, ansiklopedilerden ve bu konudayaplm aratrma, kitap ve makalelerden yararlanlarak film mziinin

farkl yaplanmalar incelendi.

Trk film mzii tarihini incelemek, lkemizdeki ilk film

gsterimlerinden bu yana mziin kullanm, gemiten gnmze film

mzii olgusunun deiimi ve geliiminin aratrlmasn gerektirdi.

stelik daha nce bu tr bir aratrma yaplmad, yaplan kaynak

taramas srasnda ortaya kt. Bu yzden almann ilgili blmleri

tarihsel betimleme almas olarak tasarland. Trk film mzii tarihiile ilgili bilgiyi toplamak iin daha nceki iki yntem kullanld. Trk film

tarihi hakkndaki yazl kaynaklara ulald ve konuyla ilgili kiilerle

grld. lkemizde ve yurt dndaki film mzii bestecileriyle,

sinema tarihileriyle ve ynetmenlerle balantya geilerek film

mziinin oluumu, ilevleri ve tarihsel geliimi ve deiimi hakknda

grleri alnd. Ayrca bu konuyla ilgili kaynak oluturabilecek tezler

incelendi. Sinema ve mzik alan

nda deiimlerin film mziine olanetkisi de gz nne alnarak konu onar yllk dnemler biiminde ele

alnd ve ele alnan dnemdeki sinema koullar da sinemadaki mzii

anlatrken belirtildi.

ncelemek iin seilen on filmin verileri Pnarn tezini hazrlamas

srasnda topland. Kitabn bu blmnde Pnarn tezinin verileri

kullanld ve bulgularndan faydalanld (Beevli, 2002). Bu blm

oluturmak iin u yntem kullanld: Filmler seyredildi ve mziini

yapan mzisyenler ile iletiim kurularak onlardan bilgiler elde edildi.Seilen on film mziinin film iine yerleimi, tarz, ynelimi, yaps vb.

hakknda hem yapmclarla iletiimle hem de yaptn ieriine bakarak

bilgiler elde edildi. Anket sorularnda yaplandrlm ve grmelerde

ankete ek olarak, yar-yaplandrlm sorularla ayrntl bilgi elde

edilmeye alld. Notas olmayan albmlerin ana temas veri

oluturmas asndan notaya alnd. Film mzii zerine yaplan biim

ve ierik analizi genel anlamda mzik analizi ile kar

t

r

lmamal

d

r.Film mzii, yap ve ilev bakmndan farkllklar tadndan biim ve


13/47


ierik bu almada konuyla zde bir balamda ele alnd ve

terimlerin karlklar dier almalardan farkl olarak irdelendi. Biim

ve ierik analizi yaplrken nce mziin biimi, biimi oluturan

mzikal yap

ile tan

mland

, nk genel anlamda mzik formunormlar film mziinin yapsna uymamaktadr. Ancak, uyan noktalar

tespit edildiinde salt biimsel zellikler vurgulanmaktadr. Sonra,

mzikal yap incelenirken mziin genel yapsn belirleyen ortak

noktalar, kullanlan makamlar/tonlar, mziin ritmik yaps / usul,

soundtrackn genel mzik tarz, albm iinde yer alan mzik trleri ve

soundtrackta yer alan paralar hakknda genel bilgi verildi. Ayn anda,

mziin kim tarafndan yapld, kullanlan alglar, mzik

oluumunda kullanlan materyaller (alg, ses, teknik donanm vb.),mziin notas, mziin tr, tr iindeki dalmlar (hangi tarzlarn

arlkta kullanld vb.) film mziini oluturan biimsel etmenler

belirlendi. Mziin kim tarafndan yapld mzikal yapda zellikle

nem tar, nk film mzii bestecisinin genel mzik almalarnda

tuttuu yol, tarz, stili, dnya gr kanlmaz olarak film mziine

de yansyacaktr. Analizde mziin filmde nasl ve hangi ilevlere

dayal

olarak yer ald

tespit edildi. Bunu yaparken u yol izlendi:ncelikle soundtrackta yer alan paralar hakknda genel bilgi bal

altnda, tracklarn yapsal zellikleri ile ilgili bilgiler verildi ve hangi

mziklerin hangi balk altnda topland tespit edildi. Ardndan

temalarn ne gibi deiikliklerle karmza kt ve soundtracktn ka

tracktan olutuu belirlendi ve tracklar arasnda nasl bir balantnn

bulunduu tespit edildi. Daha sonra mziin filmde kullanl amac

(ilevi) filmde hangi sahnede kullanldna bakarak anlalmaya

alld. Bunu yaparken mziin filmde kullanm srasnda film iindekullanld sahnede ilevini yerine getirip getirmedii sorguland. Bu

tespitten hareket ederek film mziinin, filmin konusuyla ne lde

rtt belirlendi. Bu yaplrken mzik paras ve kullanlan sahne

birlikte ele alnd. Bylece mziin yerleiminin hangi nedenle, nerede

ve hangi mzikal yapyla kullanld belirlenmeye alld. Bu

blmde elde edilen veriler niteliksel olduu iin deerlendirme

geleneksel nitelik arat

rmas

biiminde yap

ld

.


14/47


Kitap aratrlan konunun ve aratrma tasarmnn doasna uygun

bir ekilde birbirini takip eden ve destekleyen blmlere ayrld. Bu

blmlerle kitap sekiz temel soruya cevap aramak iin tasarland. lk

soru sinema, mzik, kltr, insan ve insan aras

ndaki bala; bunutakip eden iki soru film mziinin gelimesiyle ve dier be soru da

seilen filmlerin yksel ve mziksel inasnn analiziyle ilgilidir.

Bu okuduunuz birinci blmde kitabn ele ald ve aratrd

konu ama ve nem de belirtilerek gerekeli olarak akland. Kitabn

kuramsal yaps belirlendi ve verilerin nasl topland (veri toplama

yntemi) akland.

kinci blmde sinema, mzik, kltr, insan ve toplum arasndaki

balar tartld. Anlamada kolaylk salamak iin, film mziiyle ilgilinde gelen kavramlar akland. Hem rn hem de bilin ynetimi

arac olarak sinema ve mzik irdelendi. Film ve film mziinin hem film

kurgusu balamnda hem de filmin ve film mziinin pazarlanmas ve

reklam balamnda birbirini nasl destekledikleri incelendi. Sinema ve

mzii anlamada kuram ve aratrmann nemi zerinde duruldu.

Sinema filminin retiminde mziin yeri, deiimi ve geliimi ile ilgili

srecin anla

labilmesi iin film mzii tarihesinin bilinmesi gerekir.Filmde ses ve mziin kullanm ilk film gsterimleri ile birlikte

balam ve gnmze kadar eitli evrelerden geerek sinemann

vazgeilmez paralarndan biri olmutur. Kitabn nc bolm bu

amala film mziinin tarihsel geliiminin nasl olduu sorusunu

aklamaya ayrld. Bylece tarihsel geliim sorularnn ilki olan film

mziinin gelimesi ele alnd. lkemizde film mzii ile ilgili hibir

inceleme olmamas, zellikle film mziinin nasl gelitii hakknda

bilgi toplanmas gereini ortaya kard. Bu balamda film mziinintarihsel geliiminin nasl olduu nem kazanmaktadr. Bu nedenle film

mziinin tarihsel geliimi ve bu geliimde soundtrack olgusunun

k ve gelimesinin doas da irdelendi.

Trk film mzikleri zerine yaplan kaynak aratrmas srasnda,

dank yerlerdeki bilgiler tesinde, Trk film mzii tarihinin dzenli

birekilde incelenmemi olduu ortaya kt. Dolaysyla lkemizdeki

gsterimlerde film mziklerinin hangi tarihten itibaren kullan

lmayabaland, gnmze kadar ne gibi deiim ve geliim izgisi


15/47


gsterdii, film mzii yapsnn ne tr oluumlardan (sosyal, siyasal,

yapsal vb.) etkilendii, hangi bestecilerin nasl almalar yapt

konularnn incelenmesi gereklilii belirdi. Bu gereksinimden hareket

ederek, Trkiyede film mzii olgusunun oluumu ve gnmze deingeliiminin nasl olduu sorusu ele alnd ve kitabn drdnc

blmnde ilendi. Bu yaplrken ynetmen ve yapmcnn film mzii

oluumu ve gelimesi iindeki rolne de deinildi.

Seilen on filmin mziinin incelenmesi iin beinci blm ayrld.

1995-2000 yllar arasndaki sreci inceleme nedeni, Trk filmlerinin

sountracklarnn satlmaya balad dneme iaret etmesinden

dolaydr. 1995 ylnda stanbul Kanatlarmn Altnda filmiyle birlikte

harekete getii sylenen Trk sinemasnn 90l yllar srecindekidurumu ve bu srecin getirdii etkiyle, filme olduu kadar mziine de

yaplan promosyonun karlk bulmas sonucu soundtracklar daha

nceki yllarda karlalmam bir talep bulmutur. Dolaysyla sonraki

yllarda ekilen filmlerin soundtracklar de filmle ayn zamanda

piyasaya srlmeye balam; hatta bu durumu fark eden mzisyenler

ve yapmclar daha nceki yllarda ekilen filmlerin mziklerini de bir

araya getirerek albmletirmilerdir. Filmin ve soundtrack reklam

n

nve promosyonunun birlikte yaplmas, film iin bestelenen arklarn

gnn popler arkclar tarafndan seslendirilmesi ve bu arklarn

ayr film mziinin ayr klipi yaplarak televizyonlarda gsterilmesi,

artk lkemizde de film mziinin kendi bana bir sektr oluturmaya

aday olmas gibi yeni oluumlar ele alnan dnemde younlamtr.

Dolaysyla, bu dnemin nde gelen on filmi ele alnd ve her film

birbirini tamamlayan be temel soru grubu altnda incelendi:

1. Film mziinin filme yerletirme biimlerinin neler olduu sorusu;film mziinin filme nasl yerletirildii ile ilgili almalar olduka snrl

saydadr ve filmin yaratmnda katkda bulunanlarn tercihlerine bal

deiiklikler gstermektedir.

2. Film mzii incelenirken onu dier mziklerden ayran ve ortak

klan zelliklerin ne olduu sorusu;

3. Tr ve tarz ayrmnn yaplmasyla ilgili soru: Film mzii birok

trde ve tarzda yap

lmaktad

r. Henz bu tr ve tarzlar

n neler olduuile ilgili alma yaplmamtr. Film mziinin trn ve tarzn


16/47


belirleyen birok etmen bulunmaktadr. Bu etmenlerin ne derecede

tr ve tarz belirledii nem tamaktadr.

4. Filmi retenlerin (ynetmen, yapmc vb.) film mzii zerindeki

etkisi sorusu: Filmin nas

l olaca

nda belirleyici rol stlenen ynetmen,senarist ve yapmcnn, filmin anlatmnda ilevsel nemi olan mzie

etkisinin ne olduu aratrlmas gereken bir sorudur.

5. Mzik ve filmin uyumu sorusu: Film mziinin, film anlatmnda

btnleyici bir unsur olarak kullanld bilinmektedir. Filmde ilenen

konuyla, anlatlmak istenenle ya da yaratlmak istenen duyguyla

mziin ne lde rtt sorusu nem kazanmaktadr.

Kitabn altnc blmnde bir sonu sunuldu. Ardndan nemli

grlen drt ek ekler blmnde verildi.Kitap ayrntl kaynakayla bitirildi.


17/47

BLM II

SNEMA, MZK, KLTR, NSAN VE TOPLUM

nsan kendi varln srdrme ve gelitirme abas srasnda

zorluklarla karlatnda, zorluklarn stesinden gelme yollar arar.

Bu aray srasnda sorunlarna zm olan aralar gelitirir. Ara

sadece bir alet deildir. Ara, bir mzik aleti olsa bile, bir rgtlenme

ve i yap biimini ve ilikisini anlatr. Bu aralarla insan iliki ve

iletiim biimine eklemeler yapar ve deiiklikler getirir. nsanlk tarihi

materyal retimle, datmla, tamayla, kullanmla, sesle, yazyla ve

grntyle ilgili teknolojik aralarn gelitirilip artan bir younluktakullanld bir tarihtir. zellikle, insanlarn artan honutsuzluklar,

direnileri ve mcadeleleri karsnda, rgtl ekonomik ve siyasal

egemenliklerin srdrlmesi ve gelitirilmesi iin artan gereksinimler

nedeniyle teknolojik aralarn gelitirilmesi ve yaygn bir ekilde

kullanlmas gnmzde gemiten ok daha fazla neme ve

younlua sahiptir. Btn bu teknolojik gelimelerin salanmasyla

egemenliklerin perinlenmesinde ve mcadelede yer ve zaman ile

gelen kstlamalar ve zorluklarn nemli bir lde stesinden

gelinmitir. Bu srada retim tarz, ilikileri, zenginliklerin yaratlmas

ve blmyle ilgili egemenlik ve mcadele rgtl zaman ve yer

zerinde kurulan kontrolden geerek ok daha younlamtr.

Kapitalizmin egemenlii ele geirmesiyle birlikte kitlelerin ynetimi

iin gerekli aralarn kullanlmas da kapitalist iin yneten siyasal

sistemin ve kapitalist sermayenin kendisinin eline geti. Geri

kapitalizm din ile devlet ilerini ayrd; fakat bilin ynetiminde herdevirde olduu gibi, rgtl teolojik yapy kulland ve ruh smrsn

hurafeleri destekleyerek yaygnlatrd. Bu arada, bilin ynetimi iin

kitlelere ulama aralarna sinemay, radyoyu, televizyonu, gazeteyi,

dergileri, kitaplar, halkla ilikileri, reklam ekledi ve 2000 ylna

gelindiinde rgtl yer ve zaman zerinden geerek insanlar

zerinde kontrol artrmaya internet de katld (Erdoan, 2002: 300).

Sinema ve mzik gnmzde kitle iletiimi ad verilen rgtl

ilikinin nemli paralardr. Kitle iletiimi kitle medyas denilen


18/47


aralarla araclanm ynetimsel iletiim biimidir. Ynetimsel

karakteri mal ve hizmetlerin sat ve bu satla ilgili bili ve bilinlerin

yaratlmas, bunlarn yaplmas iin teknolojik aralarn retim ve

da

t

mda kullan

lmas

yla birlikte gelir. Sinema dahil, kitle iletiimiyle,kitleler iin haber denen merkezilemi dedikoduyla ve elence denen

bilin ynetimiyle, endstriler iin ilevsel olan bilgisizliin ve cehaletin

retimi yaplr. Bu bilgisizlik ve cehalete bilgilik taslatarak kitleler

ynetilir: Kitleler kendilerini bilmi, zgr, ada, akll vs sanr.

Sinemay kitle retimi yapan ve kitleler halinde datm ve tketim

gerektiren bir teknolojik yapnn kendini ynetimsel anlatm olarak ele

aldmzda, nmze gelimi kapitalist retim tarz kar. Sinemay

kitleler halinde retilen maddenin ve bu retimin ve maddenindnselinin retimi iine kertmez, onun yerine yaygn bir ekilde

kitleleri ynetme/ynlendirme ilikisi olarak ele alrsak, kapitalist retim

tarz ncesine de gitmemiz gerekir. Dier bir deyimle, sinemay

ynetimsel iletiime niceliksel katlmay salama olarak tanmlarsak,

radyosuz, televizyonsuz ve sinemasz ynetimsel kitle iletiiminin en

eski imparatorluklardan beri var olduunu grrz. imdi olduu gibi o

zamandan beri kitle iletiimi kesinlikle kitleler aras

nda kitlelerinbelirledii gndeme gre kitleler tarafndan kitleler iin yrtlen

iletiim tr veya tarz deildir, olmamtr ve olamaz. Kitle iletiimi

kitlelerin siyasal, ekonomik ve kltrel ynetimiyle ilikili bilin ve

davran ynetimi iletiimidir. Kitle iletiimi, rnein, eski alarda

sava, ayin, merasim, elence ve krallar iin piramitler ve abideler

yapma gibi imparatorluklarn ynetimsel gereksinimleri iin kitlelerin

harekete geirilmesi ve kullanlmas biimlerinde olmutur. Bu tr kitle

iletiimi byk ounlukla imparatorluk ynetiminin inan ve fizikselvarolu zerinde tekel kurmasndan geerek salanmtr. Teolojinin

feodal lordlarla ve ardndan milli devletlerle ortaklaa egemenlik

kurduu orta alarda, kitle iletiimi zellikle Avrupa'da Roma kilisesi

tarafndan kurulan rgt ayla gerekletirilen ve klelik dzenini

merulatran bilin ynetimi biimindeydi. Lordlarn ve krallarn

merulatrlm yasal bask ve kl gcnden geerek "koruduu"

kitlelerin ynetimi bunun tamamlay

c

boyutuydu. Mzik bu iletiimdenemli bir ara olarak kullanlmtr.


19/47


YAAM TARZI VE BLBMOLARAK KLTR

Eskiden kaval yapmak iin uygun olan aa/kam seilirdi.

Aatan/kamtan kaval yapmak iin uygun olan bir dal kesilirdi. Sonra

dal kurutulur, temizlenir, soyulur, belli byklkte kesilir, delikler alrve kaval yaplrd. O kesilen dal aatayken doayd. Kesilip kaval

yapldktan sonra artk o doa deildir; yapl ve kullanl biimiyle bir

kltr ifade eden bir rndr.

O kaval zel mlkiyet ilikileri iinde kaval en iyi zel irketler

yapar; kamu kurumlar tembeldir, yapsa bile kt yapar gibi anlatyla

sunulduunda, zel mlkiyeti merulatran bu anlat iletiim yoluyla

yap

lan bilin ynetimidir (ideolojik propagandad

r). Bu bilin ynetimignmzde reklamclk, halkla ilikiler, promosyon, tantm, siyasal

kampanya, televizyonda elence gibi isimler tar.

Yerel kullanm iin yerel halktan birileri tarafndan yaplan o kaval o

yerelin kltrnn bir parasdr. Pazara srlen ve deiim deeri

olan bir madde olmad srece emtia deildir.

O kaval bir fabrikada kitleler halinde retilip satldnda kltrel bir

emtia olur. O kaval ancak paras olan satn alp alabilir artk.

O kaval direnii ifade eden bir mziksel ara olarak kullanldnda,o kavalla retilen kltr direniin kltr olur.

O kaval TOP 20 listesinde kullanlan popler bir ara

olduunda, kapitalist popler kltre ait olur.

O kaval sadece belli bir grubun veya snfn kendini ifade arac

olarak kullanldnda alt kltre veya o snfa ait olur.

O kavalla sadece saray mzii veya klasik mzik retildiinde,

yksek kltrn mal

olur.Saray mzii veya klasik mzik veya yksek sanat rn olan o

kaval, kitle retim teknolojileriyle kopyalanp oaltlarak dier

snflarn kullanmna sunulduunda, kitle kltr, aa ve yksek

kltr tartmas balar. Snfsal ayrm ve farkll gerekletiren bir

ara olma zelliini yitirir. Bu duruma zm olarak, yani snfsal

farkll ifade eden bir ara zelliini korumak iin, kavala bu farkll

ifade eden yeni bir nitelik eklenir: st snfn kulland kaval o denli

pahal olur ki, alt snf onu satn alamaz, kullanamaz. Alt-snfn


20/47


kulland kaval ise kitle retiminin standartlam benzerliini ve

bayaln anlatr.

Dnyaca popler bir ressam o kaval bir tuval zerine yerletirip

elinde f

ra ile gz kapal

birekilde kaval

geliigzel ssleyip birsanat harikas yarattnda ve altna imzasn attnda, g

ilikilerinden geerek, popler ressamn sanata hakareti sanat

dnyasnn akaklar tarafndan esiz ve ahane bir sanat ve kltr

eseri olarak nitelenir. Bu geliigzel sslenmi ve imzal (marka ismi

tayan) aheserin imaj genlerin giymesi iin T-shirtlere baslr, be

paralk bir bez paras byk deer kazanr ve 40 - 50 dolara satlr.

Genler hem markal malla dier genler zerinde bask kurar,

bylece kitle iletiimiyle iletilen mal promosyonu ve sat kiiler arasilikiye tanarak yaygnlatrlr, hem de bu yolla gen birey ve mal

deerli kimlik kazanr.

Dolaysyla, kltr insann toplumsal yaamnn her alannda

kendisini ve kendisinin olan (veya olduunu sandn) materyal ve

dnsel ile ifadesidir; nk kltr, insann kendi yaamn,

gemiten gelen tecrbeler ve birikimlerle ve kendinin yarattklaryla

nas

l rettiini anlat

r. nsan kendini nas

l retiyorsa, bu retme yoluonun kltrdr. Dolaysyla, Amerikan, Trk ve Fransz kltr veya

evrensel kltr diye tek, yeknesak, homojen bir kltr yoktur, olamaz.

Bunun olabilmesi iin kendini materyal, dnsel ve ilikisel olarak

ifade biiminin ayn olmas gerekir. Evrensel gerekle evrensel kltr

kartrmamak gerekir. nsanlar lmldr denildiinde evrensel

biyolojik yapsal bir gerei anlatrz. Bu evrensel kltr deildir. Bu

evrensel gerek insanlarn nerede nasl ld, nasl defnedildii ve

kederin nasl ifade edildiine geldiinde kltr olur. Kltrle evrenselgereklik ortadan kalkar ve belli rgtl zaman ve yerdeki yaam

biimine (retim tarzna bal) zg bir karakter alr.

Dnyada herkesin Coca Cola imesi de evrensel bir kltr

olduunu anlatmaz. Herkes ekmek yer ve ay ier. Coca Cola, ekmek

yeme ve ay ime eylemi, nedenleri, biimleri, alkanlklar, insann

kendi kendisiyle ve dierleriyle olan ilikisindeki anlamlar ayn

deildir. Bu kltrel farkl

l

k her yiidin bir yourt yiyii vard

rznelliine kadar uzatlabilir.


21/47


Anadolu tek bir kltre deil, tarihler boyu ve gnmzde,

birbirinden belli farkllklar gsteren kltrlere sahiptir. Bu farkllk,

insanlarn belli zamanlarda ve belli koullarda kendi varlklarn

retmede yaamlar

n

yap

yollar

fark

d

r. Kltr, dolay

s

yla, bellibir topluluun belli zaman ve koullarda retim biimindeki sosyal

kiiliidir. Anadolu kltrlerinde insanlarn yapt ile yaptn

aklama (maddi retim tarz ve ilikileri ile bunun eitli sembolsel

ifadeleri) arasnda dorudan bir iliki vard. Ssl bir tahta kak

kullanm ve sanatn tamamlayc birliini anlatrd. Ssl bir imir

kak, ayn zamanda, kullancs aalar ve beylerle, egemen bir gcn

simgesiydi. Fakat hibir zaman, standartlam ticarilii ve ticaret

kltrnn egemen retimini anlatmyordu. Zamanla, insannyaamn yap yolu, yap olanaklar mlkiyet haklaryla birlikte

birkan mal oldu; ounluk bu olanaklardan yoksun brakld; bu

olanaklar ile ounluun ilikisi, reten ii ve satn alan tketici

biimine dnt. Daha kts, kltrel ifade sanat iin sanat

anlayyla ve sanatn ve kltrn ticarilemesiyle ama deiimine

urad. Yaam biimini, ilikilerini ve biimin zn kltrel temsillerle

ifadede ama dnme urat

ld

. Kltr art

k egemen bir endstriyelyapnn kendini materyal olarak zenginletirme ilikisini merulatrma

ve yayma arac oldu. Kltrel pratikler sosyalletirilmi bilisel

yeniden-anlamlandrmalarla egemenliin salanmas, bask ve

ynetim iin ara yapld. Elbette, bu dnm srasnda, kurulan

egemenlie kar tepki kltrleri de geliti. Gnmzde, kltr, kitle

kltr, popler kltr, ideoloji, ekonomi, siyaset, sanat, i ve elence,

hepsi de birbiri iinde ve birbiriyle sk skya bantldr.

Kltrle belli biimdeki materyal yaam ve bu yaamn ideolojisi vebilinci retilir. Yaamn ideolojisi ve bilincinin retimi de, materyal

kltrn retim zellikleriyle birlikte gider, onun tarafndan

belirlendikten sonra, onunla etkileime balar. Bu etkileim srecinde,

sadece egemen kltrler yeniden-retilip sreklilii salanmaya

allmaz, ayn zamanda, kart olan kltrler retilir ve mcadele

verilir.

Kendi pratiklerini, amalar

n

, i yap

biimini ve dnya grnbtn insanla mal eden egemen tanma gre kltr, herkesindir;


22/47


herkes iin tutulur ve korunur. Son zamanlarda UNESCOda dijital

aralarn yaygnlamasn salamay amalayan dijital mirasn

korunmas giriimi buna bir rnektir. Kltr herkes iin ayn deildir;

herkesin kullan

m

iin retilirse, bile herkes kullanamaz. Herkeskullansa veya kullanmasa da, bu retim ve kullanm sonunda yaratlan

zenginliin paylam hakkaniyet llerine gre olmaz. nk kltr

mlkiyet ilikilerinin bir parasdr; mlkiyet ilikilerine bal olarak,

baz insanlar kltrel retimde, materyalliin (yaplann, retilenin)

sahipleridir, dierleri ise sadece retilenin cretli reticisi, bazlarn

satn alcs, kullancs, tketicisi ve taycsdr.

Yaratlan kltrel rn, ayn zamanda, bu materyal retimin

srdrlmesi ve korunmasyla ilgili siyasal, ekonomik ve sosyalfaaliyetler ve dzenlemeleri de ierir. Yasalar, haklar, imtiyazlar,

egemen ideolojiler ve yapmlar ve yaptrmlar ile belli ilikilerin

doasn merulatrlr. Bu merulatrmayla sanki dzenlemeleri

yapan dnen insan gibi grnr: Dnen insan ilikileri yasalarla

ekillendirir ve dzenler. Avukatlarn egemenliindeki Amerikada bile,

her dzenleme var olan bir ilikiyi avukatlar da zengin edecek

ekilde bir tan

mlama getirir.Belli retim tarzlar iinde ve arasnda bu ilikileri destekleyen veya

bu ilikilere kar veya aykr, eitli biimlerdeki faaliyetlerle insanlarn

bazlar kendilerini yapmaya ve kendi yaam biimlerini korumaya ve

gelitirmeye alrlar. Dolaysyla, kltr alan insan yaamnn

tmn kapsayan egemenlik ve mcadele alandr. Egemenlik ve

mcadele her alanda her an srekli verilmektedir. Kapitalist i yerinin

kltr, zel irketlerin egemenliinin kltrdr; orada verilen

mcadele ve zorunlu boyunsunu, mlkiyet dzeninin merulatrlmkltryle ilikilidir: alma, simit satarak zengin olma, ksa yoldan

keyi dnme, isizlerin tembel olarak nitelenmesi, kapitalistin

iveren olmas ve binlerce ailenin karnn doyurmas gibi nitelemeler

bu egemen kltrn kendini kendi karna uygun bir ekilde

sunuudur (ideolojik biimlendirme ve bilin ynetimidir). Popler

mallar retme, pazarlama ve satn alma kltr kapitalist kitle

kltrnn ifadeleridir. Milyonlarca dolar harcayarak a

k art

rmadasatn alnan (rnein Picassonun veya Cezannenin orijinal bir


23/47


tablosu) kaliteli olarak tanmlanan kltrn zerindeki mlkiyet

haklarn ve bu haklarla gelen yksek kltr tanmn, kltrel pratik ve

kullanm farkn anlatr. Picassonun iyi bir kopyasnn (reproduction)

yksek s

n

f

n alt

ndakilerden birinin sat

n alma olas

l

daima vard

r.Ylda bir kez New Yorkun mehur Plaza otelinde pasta yiyerek kaliteyi

tadan birka ailenin sergiledii ifade de byledir. Kltr belli bir yaam

biimini anlattnda, bu yaam biimini yaayanlar, kendilerinden

farkl biimde yaayanlara farkl biimde yaklamlardr. Bu

yaklamlardan nde gelenlerden ikisi gpta etme ve zenme, dieri

ise, kmsemedir. Amerikan kltr olarak nitelenen kapitalist

endstriyel kltr, fiziksel doyum yannda, kullanm yoluyla kendini

kendinden ve dierlerinden baka (daha iyi ve stn) gren psikolojikdoyum satar ve bunda da olduka baarl olmutur. Bu nedenle bu

kltrn rnleri (mallar ve dnceleri) zellikle Amerika dndaki

insanlar tarafndan, olduka stn bir karaktere sahip olarak

nitelenir. Bu niteleme elbette sadece Amerikan kltrne zg

deildir. Kentlinin kyly kmsemesi, Amerikan pop mzii

hayrannn Trk mziinin belli bir biimini maganda kltr olarak

nitelemesi de byledir. Bir bakas

n

kltrsz olarak kmseme, okltrn insannn hem kendini stn grmesini hem de kltrsz

olarak nitelediine kar kendini korumasn anlatr. Kltrn

stnl, kltrszlk ve kltrn bayal gibi nitelemeler, yaam

biimleri arasndaki mcadele ve iletiim tarzyla ilikilidir.

Yukardaki aklamalardan kolayca anlalaca gibi, kltr

kesinlikle sadece toplumsal yaamn sanat ve edebiyat gibi belli bir

alanna ait deildir. "Kltr" hamur mayas veya yourt mayas gibi

"mayadr"; "kltr" meyve aalarna yaplan "aya" benzer.Kltrszlk olmaz; nk insan doumuyla fizyolojik olarak

"mayalanmtr" ve yaam srecindeki rgtllkte psikolojik olarak

mayalanmaya devam eder. Maya/kltr insann sosyal dokusu olur.

Bu dokuyla yaayan ben, sen, biz ve onlar oluur. Dengesiz kltrel

ilikilere "karlkl bamllk" denmez; kltrel emperyalizm denir.

Evrensel kltr, kltr emperyalizmine giydirilen ekici bir klftr

(Erdoan, 2002).


24/47


Kapitalist pazarn kltrel retimi eline geirmesiyle ve

kresellemeye balamasyla birlikte hem o lke iinde hem de dier

lkelerde yerel kltrel retim ve pratikler dardan gelen planl

kltrel taarruzla dnme urad

. Anadoluda 20. yzy

lda kapitalistpazara gei srecinde Batdan transfer edilen siyasal ve ekonomik

yapnn kltryle Anadolu kltrleri kar karya geldi. Hemen her

alanda zellikle nce kentlerde ve son zamanlarda krsal alanlarda

kapitalist pazarn tketim kltr egemen olmaya balad. Bu yeni

egemenliin kurulmas ve yaygnlamas srasnda Anadolu halk

kltr yap ve ifade biimleri sermaye yapsnn karna uygun

deilse, sermaye birikimine katkda bulunmayacaksa veya kartl

ifade ediyorsa yok edildi. ocuklar oyunlarn ve oyuncaklarnkendileri yaratmyor ve yapmyor artk. Oyunlar ve oyuncaklar artk

asl bizi anlatmyor, cretli/maal klelik yaammzn paras olduu

halde onu gizliyor. Hepsi karmak bir pazar egemenliinin ve

smrnn servenlerinin paras olarak hayatmza girmi. Bizim gibi

grnen btn bunlar bilin ynetimine ynelik kltrel pratiklerdir ve

zerimizdeki smrnn normalletirilmesine yardm ederler. Artk

halk denen geni kitleler fabrikadaki, i yerindeki, brodaki, al

verimerkezlerindeki, elence yerlerindeki egemenlik ilikileriyle yaratlann

ifadeleriyle yayorlar. Bu ifadelerin kullanm ve tketim yannda

ounlukla aptalca tketici katlm karakteri gsteren popler katlm

baskndr. Halkn direni kltr sendikalar tarafndan rgtlenen

gsterilere, bastrlan grevlere, kapanan fabrikalarn kapanmamas iin

feryatlara, ie mracaatlarda kitle halinde izdiham ve bireysel

ikayetlere dntrlm durumda. Daha kts halkn protesto

kltr mesaj belli olmayan alka, rahatsz edici grltye, halaylelence gsterisine indirgenerek bastrlm.

Kapitalist ticari kltr halk kltrnn hepsini yok etmez, nk

bunun iin yaam tarznn tmnn dnme uratlmas gerekir ki

bu da hem zaman alr hem de pahaldr. Dolaysyla, bir kltrel pratik

sermayeye ekonomik ve/veya ideolojik fayda salayan bir karaktere

sahipse veya yok edilme olasl yoksa, dnme uratlarak

sermayenin popler kltr iine yerletirilir. rnein Anadoludnleri, snnetleri, bayramlar ve mzikleri sermaye iin nemli bir


25/47


yatrm alan oldu. Dnler, snnetler, bayramlar ve mzikler youn

tketimin yapld kontroll gsterilere dntrld. Mzik sektr

Anadolunun mziinin retim ve datm yerelin elinden alnarak

merkeziletirildi ve sermayenin kontrol alt

na ald

. Son y

llardaretime uluslararas dev mzik irketleri el atarak Trkiye doumlu

sermayeyi kendine katarak yaratlan zenginlie ana payda olmaya

balad.

Anadolu kltrnn bir blm de yok olma veya sermayeyle

btnleme yerine ya marjinal bir duruma dt ya da direni kltr

biiminde teolojik, sol veya rk milliyeti karla birleerek

siyasallap kapitalist siyasal olann yannda yer ald.

Kitle Toplumu ve Kltr

Kapitalist retimin gelimesi ve iblmnn artmas, nfusun

kentlerde toplanmas, karar alma srelerinin merkezilemesi, iletiim

teknolojilerindeki gelimeler ve kitlesel ii hareketleriyle kitle toplumu

ortaya kmtr. Toplumsal hayatta ve egemenlik ilikilerinde yaanan

bu deiim, zellikle kitle retiminin kmasyla gnmzdeki anlamda

kitle kltrn de oluturmutur.

Kitle toplumu fikri zellikle yirminci yzyln balarnda, artan kitlehareketleriyle birlikte, nem kazand. Kitle toplumu anlayna gre,

modernleme ilevsel olarak birbirine balanm, fakat sosyal ve

duygusal olarak birbirinden soyutlanm kitleleri yaratr. Bu tr bir

yapya sahip kitleler kitlelere ynelik ikna ve etkiye aktrlar.

Kitle retimiyle retilen ve oulculuk, farkllk ve bireycilik

sloganlaryla gelen homojen ve standartlam kitle retimi ve kitle

toplumuyla kitle kltr kavram

geldi.Kitle veya folk hareketlerine kar egemen gler kendi dzenlerini

koruma iini aktif olarak tarih boyu yapmlardr. Bu koruma ii

akademik ve entelektel alanda da kanlmaz olarak kendini

gstermitir. Temel olarak bu tr aydnlar sistemin tehlikede olduunu

savunurken, yksek kltrn de tehlikede olduunu ileri srmlerdir.

rnein Nietzsche ii snfnn ve sosyalist ayak takmnn yozlatrc

etkisine vurgu yapmtr. Nietzsche, Putlarn Alaca Karanl

yaptnda btn byk kltr alarnn politik k dnemlerinerastladn ve kltr iin byk olann anti-politik olduunu


26/47


sylemektedir. Ona gre, egemenliini gittike perinleyen burjuvazi

de, sistem iinde gitgide politikleen ii snf da kendilerine has

ucube, deersiz ve yok edilmesi gereken basit bir kltr ortaya

kartmaktad

r. Bu, kitle kltrnden baka birey deildir.20. yzylda kitle kltr tartmalar tutucu evrelerde hala devam

ederken, liberal evrelerde, artk tehdit edici, yok edilmesi veya

bastrlmas gereken bir olgu olmaktan km, demokrasinin bir gerei

olarak sunulmaya balanmtr. Dier bir deyile kitle toplumu gelimi

i blmnn, kitle iletiiminin ve demokratik yoldan ulalm

toplumsal mutabakatn bir rndr. Kitle toplumunda artk farkllklar

kaybolmaya balam, kapitalizmin ve sanayilemenin mantna

uygun olarak, ii snfnn niceliinde bir daralmayla beraber ortasnflarn genilemesi sz konusu olmutur. rnein Daniel Belle

gre, kapitalizm, eitim standartlarn ykseltmesiyle, gelir dzeyini ve

bo vakti arttrmasyla birlikte yksek kltr rnlerini de ucuza

piyasaya sunarak daha fazla kiinin bu rnlere ulamasn salam

ve toplumdaki kltrel beeni dzeylerini hem arttrm hem de

farkllatrarak karmak bir toplumsal yap yaratmtr (Swingewood,

1996: 44). Bu tr dnce tarz

na gre, enformasyon toplumunageile, elitist kltrel farkllklar erimi; eski ynetici snf yerini

snfsz, profesyonel aydnlar, bilim adamlar ve yneticiler tabakasna

brakmtr. Artk kltr, baskn bir ynetici snfa ait deildir, aksine

modern iletiim teknolojileri sayesinde topluma mal olan ortak ve

eitlenmi kltrn var olduu grlmektedir.

Gnmzde kitle kltr yzyl aan youn biimlendirme sonucu

kitle iletiimi aralaryla reklam ve promosyonu yaplan ve kitle retim

teknolojileri tarafndan retilen bir kltr karakterine sahiptir. Kitlekltr kitlelerin direnii ve mcadelesinin kltr olma karakterini

yitirmitir. Kitle kltr endstriyel yapnn mal, hizmet ve bili satnn

ifadesi durumundadr. Bu balamda kitlelerin tad kitle kltrn

yanstan bilin ve faaliyetler cretli/maal ve isiz klelerin kendi-

smrlerine katlmalarn anlatr: Serbest klelerin yediklerinden,

itiklerinden, giydiklerinden, taktklarndan, kullandklarndan geerek

kendilerini zgr sanmalar

.


27/47


Popler Kltr

Popler kltr, kitle kltrnn somut ekillerinden biridir. Kitle

kltr tekelci kapitalizmin hem mal hem de imajlar satn yapan,

uluslararas pazarn deimelerine ve ihtiyalarna gre biimlenipdeien, nceden-yaplm, nceden kesilip biilmi, paketlenip

sunulmu bir kltrdr. Kapitalizmin kendi iin retirken ve gasp

ederken, bu amala, kitleleri cretli kle olarak kullanarak kitleler iin

yapt retimdir. Bu anlamda, popler kltr pazar tarafndan pazarda

tketim iin sipari edilen, smarlama kitle kltrnde en popler

rnleri ve tketimleri anlatr. Popler kltrde, son zamanlarn en

poplerleri siyasal ve ekonomik ynetim alannda, rnein

zelletirme, demokratikletirme, post-modernlik ve dereglasyondur.

Bu tr poplerlik kalclk ve sreklilik arayan bir karaktere sahiptir.

Popler kltrde, ayn zamanda, srekli kalclkla deil, srekli

deiimle sreklilik aranr: mzik alannda, poplerlik her hafta

deien top 40 iine girmektir. Giyimde mevsimlerle deien

modayla gelen gdml kltrel yaamdr. Yeme ve imede Pepsi ve

Coca Cola; Marlboro ve Kent; Pizza Hut ve Pizza King; McDonalds ve

Burger King arasndaki yar zgr seim iin tketici kazanmayardr (Erdoan, 2002; Alemdar ve Erdoan, 1999).

Popler kltr kullanm ve tketim kltrdr: Poplerin retiminin

ilk safhasndan son-kullanm safhasna kadar her safhasnda kullanm

ve tketim vardr. Poplerin yaratlmasnda, dier poplerler de

kullanlr: Popler spor; popler sporcu ve sanatlar; popler edilen

fikirler ve ideolojiler; poplerletirilmi anneler ve kaynanalar; popler

televizyon ve televizyon programlar; popler magazin ve dergi

kahramanlar; elbette zaman ve dil snrlarn aan poplerlerin en

popleri seks ve seksel umut sat... Poplerlerle paketlenmi

popleri, tketiciler alr ve popleri boazlarna takarlar, salarna ve

yzlerine srerler, midelerine indirirler, ceplerine koyarlar, ayaklarna

ve stlerine giyerler; bylece poplerin poplerletirilme srecini

tamamlarlar. Bu tamamlamada, tm pazar mekanizmas memnun

glmser; popler gzln modas getii iin, kendi olmayan

kendini kendine ve bakalarna gstermeme telandaki poplerkullanc son moda gzln alp takncaya kadar tedirgindir; alr,


28/47


takar, rahatlar ve kendini bulur. Bunu her gn pazar mekanizmas ve

tketici srekli yapar. Popler pazar, doal rengi kam ve kullanm

maddesine baml duruma gelmi tketicinin zgrl trksn

okur. Y

llard

r bir kez bile kendine kendi olarak bakmadan korkanbirey, kendini kendinden alan poplerlerden birine kurtarc olarak

sarlp zgrln ifade eder: Kendi sand nemli kendi olur

(Erdoan, 1999).

Popler kltr cretli maal kleliin altrma, ezme ve ezdirme

kltrdr. Popleri alan ezilirken kullanmla kazand kimlikle

bakasn psikolojik olarak ezme frsatn yakalar, dolaysyla

bakasnn da kendisi gibi olmas durumunu yaratr. Egemen olan ve

her gn tekrarlanan bu kltrde serbest-klelere verilen poplerseenek, retim kararnda bir ite alma veya isiz kalmadr. sizlik

ok olmasna ramen popler deildir. Yaand ama tercih

edilmedii iin olsa bile popler olmas gerekmez mi? creti/maal

klelik herkesin katld temel iliki biimi olmasna ramen popler

olarak nitelenmez. Hatta adndan bile bahsedilmez. Zorunlu olarak

tercih edildii ama sevilmedii iin mi?

Popler kltr cretli klelikte ayn

anda dnsel ve davran

salklelie davet, ekme, talim, alma, altrlma, boyunsunma ve

boyun sundurmadr. Temel yaam olanaklarndan mahrum braklm

insanlarn bu olanaklar elde edebilmek iin sermayenin smr ve kar

yarna katlmalardr. Popler kltre katlanlarn syleminde

cehaletin bilgilik taslamas egemendir: Yaam tarz ve ideolojisiyle

burjuva bayal kendini modern ve uygar olarak sunar.

Popler kltr pratikleri sermaye dzeninin dosta faist (friendly

fascist) zorbalnn medyadan ve kiiler aras ilikilerden geerekkendini yceltir. Dinlenen mzik, kullanlan boya, parfm ve ruj, giyilen

gmlek ve pantolon, iilen kola ve meyve suyu, taklan tak, gidilen

lokanta, yenen yemek bu zorbalkta ama ve aratr. Btn popler

olanlara sen deersin demek, bunlar yapmazsan deer

kazanamazsn demektir. Bu popler faizm, arkadalar arasnda

konuularak, hayranlkla dinlenerek, ycelterek ve markay dier

insanlar

n gzne kaka kaka kullanarak yayg

nlat

r

l

r. Bu dostafaizm popler kltrel pratiklere katlmayan szsz ve szl


29/47


iletiimle hor grerek kendi gibi kullanmayan ve tketmeyen zerinde

bask kurar; ayn anda kendini doru, ada, ileri, iyi ve hakl olarak

tanmlar. Daha kts benzerlii heceleyen popler kltrn bu

dosta faist bireyi o denli ak

ll

ca geri zekal

lat

r

lm

t

r ki, poplerinmant ve davran kalplaryla desteklenen standartlam rnlerin

standartlam tek boyutlu insan olduunun farknda bile deildir. Bu

standartlam insan poplere katlmay zgrlk, zgr tercih, ben

istediimi ve sevdiimi yapyorum olarak niteler ve savunur.

Popler kltrde emtia olmayan herey ve poplere katlmayan

herkes deersizdir. Kendini deerlendiren satta popler kltr kendi

materyal temelini yanstr; ayn zamanda sahtekar ve dolandrcdr:

Heterojenlikten, SENin tek ve esiz SEN olduundan bahseder.Aslnda sen sana baktnda, kendinde SEN senden geerek oluan

tketim ve moda kltrnn standartlam ve homojen yapsn

grrsn. Standartlamada SEN standart olduka sensin. SEN

standart olduka deer kazandn sanp deersizleir ve

yoksunlarken, popler kltr ve ona bal endstriler standard

sattka zenginleirler. Yani, popler kltr mekaniksel ve elektronik

oaltmayla gelen ve bunu zgnlk olarak satan niceliksel fazlal

k veniteliksel yoksulluun kltrdr. Bu yoksulluktan geerek kapitalist

pazar yaps materyal zenginlik elde eder ve g kazanr.

Popler kltrn poplerlii ayn zamanda ok uluslu irketlerin

egemenliini heceler: Popler ile post-emperyalizmin ve smrnn

bilim, sanat, mzik, siyasal yollarla sat yaplr.

Popler kltr kleliimize gnll katlarak zerimizde kurulan

egemenlii rettiimiz ve ayn zamanda mcadele verdiimiz bir

alandr. Popler kltr gnmzdeki koullarda kaybedilmi biralandaki mcadeledir. Gnmzde popler kavram igal edilmilii ve

gasp edilmilii anlatr. Gelimi kapitalist lkelerde ve bu lkelerin

boyunduruu altnda yaamlarn kapitalist yaam ve dn biimine

gre dzenlemeye yneltilen lkelerde, popler kltr muhalefet

karakterini byk lde kaybetti ve snf egemenliinin aygt haline

dntrld. Popler kltr, kitle iletiim aralaryla ynetilen kitle

kltr iine kertildi. Poplerin kapitalist sermaye taraf

ndangaspndan nceki popler kltr ounlukla egemenlie kar


30/47


direnenlerin direni kltryd. Ezilenlerin daha iyi dnya umutlarnn,

bu ynde direnilerinin ve mcadelelerinin ifadesiydi.

Direniin deneyimini tayan ezilen kitlelere ait popler kltr, her

zaman korkulan ve kltr endstrisi taraf

ndan ezilmeye, yok edilmeyeveya retim yerinden ve znden edilerek popler gsteri kltrnn

paras yaplmaya allan bir alan olmutur. Ne yazk ki, popler

kltr artk endstrinin rettii popler materyali kullanma ve popler

elenceyi tketme pratii anlamnadr.

Geleneksel popler kltrnn nemli bir blm direni

kltryd. Ezilenlerin daha iyi dnya umutlarnn, bu ynde

direnilerinin ve mcadelelerinin ifadesiydi. Krolu destan, Yunus

Emre, Anadolu atlar, aalara ve paalara kar direnenlerin daak ve sevgililerini kar ykleri gibi... Bugnk dnya dzeninde

gelimi kapitalist lkelerde ve bu lkelerin boyunduruu altnda

yaamlarn kapitalist yaam ve dn biimine gre dzenlemeye

yneltilen lkelerde, popler kltr muhalefet karakterini byk lde

kaybetti ve snf egemenliinin aygt haline dntrld. Popler

kltr, kitle iletiim aralaryla ynetilen kitle kltr iine kertildi.

Ulusal Kltr ve Kresel/Evrensel KltrUlusal bir kltrn varl ancak bir kltr tanmlayan elerin

ortak olarak varlna baldr. rnein ulusal anlamda Amerikan

kltr veya Trk kltrnden bahsetmek olduka kaba bir

genelletirme yapmaktr. Ulus egemen bir ekonomik ilikiler yapsnn

oluturduu siyasal bir birimdir. Birden fazla kltrleri iinde

barndrd iin homojen bir ulusal kltrden bahsetmek geersizdir.

Ulusal veya uluslararas

siyasal-ekonomik egemen birimler(devletin ve devletlerin) arasndaki ilikiler ayn zamanda kltrel

faaliyetleri de ierir. Bu faaliyetler ekonomik kar ilikisinin

fonksiyonudur. Dolaysyla kltrel ilikiler kltrel bask, deerden

drme, deersizletirme, kltrel kimliinden etme, kltrel kimliini

bozma, gszletirme, zayflatma, pasiflie itme, kk drme,

iddete bavurma ve yerli/gsz kltrleri ortadan kaldrma gibi

biimler alr. Bu biimler ou kez dostluk, anlay, birlikte yaama,

kltrel temas ve zenginleme gibi sahte klflarla sslenir.


31/47


Gnmzde en ok kullanlan kltrel kavramlardan biri de

evrensel kltrdr. Buna bazen kresel kltr denmektedir.

Emperyalizmin yeni ad olan kreselleme toplumlarn siyasal

ynetimi ve ynetim politikalar

, ideolojisi ve kltrleri zerindeuluslararas sermayenin ve ortaklarnn ekonomik politikas, kltr ve

ideolojisinin egemenlik kurmasn anlatr. Kresellemenin kltr

yerinden ynetim, devlet brokrasisinin nicel olarak kltlmesi,

yapsal uyarlamalar, zelletirme, dereglasyon, gmrklerin

kaldrlmas, uluslararas irketlere garantiler, tevikler ve teviki

kolaylatran kurumlar ve yasalarn oluturulmas ile olumu ve

gelimitir. Kresel kltrle birlikte mal ve hizmetlerin bilisel ve

davransal pazarlamas gelir. Bu pazarlamada irket ve serbestticaret dokunulmazlk kazanr; irketlerin gittikleri yerlerde i alan

at, istihdam artrd, standartlar ykselttii, demokratiklemeyi

salad, refah ykselttii gibi iddialar ne srlr. Bylece,

ekonomik kresellemenin baars dnsel, bilinsel, bilisel ve

kltrel kresellemenin yaygnlk kazanmasyla perinlenir. Bu

perinlemede emperyalizmin materyal ve dnsel kltr yceltilir ve

evrensel deer yklenir. Kresel pazar

n kltr evrensel kltr olarakdnme uratlarak btn insanla maledilir. Kresel kltr kt

yerin ok tesinde iler. Kaynayla, kp geldii yerle olan ban

gizler; ortak bir gemile bir ba kurmaz ve tutmaz; ulusal kltrden

farkl olarak hafzaszdr veya ok ksa bir hafzaya sahiptir. Aslnda

kresel kltr teknolojiyle retilmi, bilin ynetimi yaplar iinde

hesaplanm bir kltrdr. Dolaysyla yapaydr. Yaratl ve sreklilii

teknolojiye ve yayld uluslararas pazar ve iletiim sistemlerine

baldr. Bir yere, bir dine, bir inanca, bir dnya grne bal deilgibi, znellikten kopmu gibi ve yansz gibi grnr. Varl nce

teknolojik kitle retimine ve uluslararas datma, sonra da tketen

kitlelere baldr. Dolaysyla, kresel ve evrensel kltr kresel

pazarn mant, bilinci ve satn ifade eder. Yani, kresel ve

evrensel kltr kresel servendeki kapitalist pazarn kltrdr:

Evrensel karaktere sahip olamaz. nk dnyada hibir ey btn

insanlar

kapsayan kltrel evrensellie sahip olamaz. Doum, lm,retim, yemek, imek, barnmak ve iletiim gibi evrensel gerekler


32/47


vardr; bu evrensel gerekler tarihsel rgtl yer ve zamandaki insann

gelitirdii yaam pratiklerinde evrenselliini yitirir. Herkesin Coca

Cola imesi, Coca Cola kltrnn evrenselliini anlatmaz; bir tketim

kltrnn dier kltrler zerindeki egemenliini anlat

r. Nicelikseloklukla evrensellii kartrmamak gerekir. Evrensel olan belirleyen

nicel okluk deil, nitel karakterdir; yani yap nedeni ve biimidir.

nsanlarn susad ve su itii evrensel bir gerektir. Suyun doas,

nasl iildii ve ne tr doyumlar elde edildii kltreldir. Herkesin Coca

Cola imesi yeterli bir koul deildir, o kltrel pratiin her yerde

yeniden retilmesinde ve anlamlandrlmasnda rtme olmaldr.

Dnerin her yerde yenmesi dner kltrn evrensel bir kltr

yapmaz. Marlboro ien Amerikalnn Amerikann bir parasna sahipolma gibi bir dncesi ve doyum aray yoktur. Marlboro ien bir

yabancnn Amerikann bir parasna sahip olma ve stat kazanma

gibi bir kimlik pazarlama, imaj yapma ve deer kazanma kaygs

byk olaslkla vardr. Dolaysyla Marlboro ien Amerikal ile yabanc

evrensel kltrel deerleri paylamyorlar.

Dnyada insanlar 1980'den beri elektronik medyann haber, hayal

ve imaj dnyas

n

n iine kitleler halinde at

lm

lard

r, fakat kresel veevrensel kltr promosyoncularnn iddialarnn aksine, krsellemeyle

gelen dnmler siyasal, ekonomik, sosyal ve kltrel farkllklar

tesine geip insanlar evrensel bir dnya cemiyetinin yesi

yapmamtr. yelik ile klelik ve smr kartrlmamaldr. Zincire

vurulann zincirine yelii, zincirine vurgunluunu (sahte bilinci) anlatr

ve bu yelik zincire vurulmann (rnein cret kleliinin) ortadan

kalktn (veya emperyalizmin olmadn) anlatmaz. Sermayenin ve

cret kleliinin kltr somut ilikilerin birbirine bal ifadeleridir.Dolaysyla, kltr yaanan retim ilikilerinin dnsel ve materyal

yansmalar ve ilevsel olduunda doru ve ilevsel olduu iin yanl

ekillerde mitletirilmi yanstlmalardr. zlce, evrensel ve kresel

kltr egemenlii, boyun sunmay, boyun sundurmay ve mcadeleyi

iinde tayan bir znellii anlatr.


33/47


SNEMA: SATTII RN VE POPLER BLN

Sinema (veya cinema, movie, film) dediimizde grnt, k, ses

ve mzikle yaplan yky ieren bir rn; bu rn tayan ve

gsteren aralar; bu rn ve bu aralar reten rgtl bir sosyal yap(irket veya kurum) ve yapsal ilikiler; bu rn, aralar, rgtl

yapy ve ilikileri aklayan, merulatran, bazen de eletiren rgtl

(ve rgtsz) dnsel retim akla gelmelidir. Dolaysyla sinema seyir

iin retilen bir rn ve bu rnn ideolojisiyle ilgili rgtl bir faaliyeti,

bu faaliyetin ama ve sonularn anlatr. Gnmzde sinema (ve

mzik) kresel apta i yapan dev irketler tarafndan retiminden,

da

t

m

ve gsterimine kadar tekellemi bir endstriyel yap

yasahiptir. Bu irketlerin nemli bir ksm ayn zamanda CD, mzik

retimi ve datmn da kontrol ederler. rnein Avrupa meneli

Vivendi Universal Studyosuna, Cineplex Odeon sinema zincirine ve

United Cinema Internationala sahiptir. Dnyann en byk firmas

AOLTimeWarner sinemada Warner Bros sinema studyolarna,

Hanna-Barbera Cartoons (Scooby Doo), 12 lkede Multiplex

sinemalara ve 30 lkede Warner Bros Studio Dkkanlarna sahiptir.

Dnyann dier en byk devlerinden biri olan VIACOM sinemaalannda Paramount ve United Cinemas International retim

studyolarna, Vivendi International ile ortak olarak Avrupa, Japonya ve

gney Amerikada 104 sinema salonuna, 27 lkede sat yapan

Bluckbuster Video Dkkanlarna sahiptir. Walt Disney ise sinema

alannda Walt Disney, Touchtone, Miramaks ve Bueno Vista

firmalarna sahiptir. 2

Hareketsiz fotorafla yaz

lan grnt tek bir an

n iki boyutlu alaniinde dondurulmas ve kaydedilmesini getirdi. Hareketli resim yoluyla

hayatn anlar hayatn srekliliiyle birlikte kaydedilmeye baland.

Sinema teknolojisi sessizden, sesliye, dar ekrandan geni ekrana,

siyah ve beyazdan renkliye, iki boyutludan, sadece bir moda olarak

gelip geen boyutluya doru gelime gsterdi (Tablo 1). Fakat

temel yap ayn kald: Grnt, ses ve hareketle hayatn kurgulanm

kaydyla temsil edilmesi.

2Bu irketler hakknda ayrntl bilgi iin ek 4e baknz.


34/47


35/47


Peter Rogetin imajlarn kalclna dikkati ekmesinden 65 yl

sonra 1889da Thomas Edison ve William Dickson kinetography ad

verilen ilk hareketli resim kamerasn ve kinetoscope diye

adland

r

lan seyrediciyi yapt

lar. 1894de Robert Paul taraf

ndanyaplan kameray Auguste ve Louis Lumiere kardeler cinemagraphe

yaratmak iin aldlar. Sinema ad buradan kt. Bir yl kadar sonra

Lumiere kardeler Pariste ilk hareketli resimleri gsterdiler ve ilk

sinema salonunu atlar. Edison 1896da perdeye yanstma sistemine

vitascope adn verdi ve ilk sinema salonu New Yorkta ald.

George Meliesin "A Trip to the Moon" ve Edwin S. Porterin "The

Great Train Robbery" adl ilk sinema klasikleri 1902-1903 arasnda

yapld. Bunlar dier klasikler takip etti: D.W. Griffithin "The Birth of aNation" (1915) ve Intolerance filmi. Fox Movietone News 1922de

filmde ses deneyimi yapt. Lee DeForest bunu sonradan mkemmel

hale getirdi. 1927de ayr phonograph kaydyla vitaphone teknolojisini

kullanan "The Jazz Singer" adl ilk sesli film yapld. 1950lerin

yarsnda filmler televizyonda gsterilmeye baland. Video kayt ve

gsterme teknolojisinin gelimesiyle 1977de Video kaset satlar ve

kiralamalar

kt

ve evlerde film seyredilmeye baland

. 2000 y

l

nagelindiinde sinema salonlar eski poplerliini yitirdi; sinema kablolu

televizyon, bilgisayar, CD ve DVDyle yaygnlaarak evlere tand.

Sinemada grnt, ses ve mzikle anlatmda kurgulanm insan

ilikisi veya doa dahil yaamla ilgili bir temsil sunulur. Bunu insan iin

kurgulayan gene insandr. Dolaysyla insan siyah beyaz dahil renkli

grntyle yapt bu anlatm sesle btnleik bir ekilde

biimlendirir. Sinemada kullanlan ses temel olarak iletiimde

kullanlan sz, arma, doal sesler ve kurgulanm (mziksel) seslerolabilir. Perdede yansyan grntsel ifadeleri (szsz iletiim)

zenginletiren sessel anlatmlarla ina edilen film tutarl bir btn

oluturur. Bu btnle insanlara amal dnceler ve duygular filmin

gsterim sresince yaatlr. Bu yaatma birbirini destekleyen ve

birbiriyle uyumlu grsel ve grsel olmayan elerle ina edilen

yklemeyle yaplr. Bu ykleme titizlikle planlanm bir inadr ve

rnein szl anlat

mda kamu ta

ma aralar

nda bile fizikselzrllere en kk bir kolaylk salanmamaktadr derken ve bu deyi


36/47


ackl bir mziksel sunumla desteklenirken, grntde bir zrlnn bir

otobsten byk zorluklarla inii (veya otobse binii) gsterilir; dl

alan bir filmde olduu gibi otobse bini ve inite en son teknolojiyle

salanm

kolayl

n olduu bir grnt gsterilmez. Bu rnektegrntnn anlatt gerekle szn anlatt gerek birbirini

yalanlayan bir karaktere sahiptir. Sesin (mziin) kullanmnda da

benzer ekilde kurgulanan bir gerein temsiliyle verilmek istenen

dnce ve duygusallk ina edilir. Dolaysyla bir tutarllk aranr. Bu

tutarllk elbette anlatlmak istenenin ne olduuyla belirlenir.

Sinemayla anlatm nesnel ve evrensel gereklerin nesnel ve

evrensel olarak yeniden inas olmamtr ve de olamaz. nk

sinema teknolojik bir rgtlenmenin ifadesidir. Dolaysyla burgtlenme biiminin ve ilikilerinin iinde yaayan ve onun

biimlendirdii ve onun iinde kendini biimlendiren insann rndr.

Bu nedenle bu rn belli retim ilikileri koulunda rgtl yaplar

iinde biimlendirilmitir. Bu rgtl yaplar ve ilikilerin yaam tarzn,

umutlarn, beklentilerini, korkularn, gemi, imdi ve gelecek

hakkndaki dncelerini, kendilerini nasl yeniden-yarattklarn

anlat

r. Bu anlat

m retimin biimlenmesinin ve ilikilerinin doas

nabal olarak var olan ycelttii ve merulatrd gibi eletirebilir de.

Gnmzde btn dnya zerinde egemenlik kurmu olan Hollywood

dnyasn ele aldmzda eletirinin bile byk ounlukla kapitalist

teknolojik yapnn (=kapitalist retim tarz ve ilikilerinin) kendine

merulatrc ve dzeltme arayan bakn grrz. Bu bakn

zellikle duygusallnn (dolaysyla duygusallk yoluyla srdrlen

bilin ynetiminin) filmden geerek verilmesinde sesin ve mziksel

inann vazgeilemez yeri vardr. Ses olmakszn grntsel ifade okaz anlam iletebilir. Ancak sesle (sz ve mzikle) birletirilen grnt

ve hareket amal ifadeyi iletebilir. Filmde sanat, verilmek istenen

ifadeyi verebilme becerisiyle ilikilidir. Bu da filmde kullanlan mzik

balamnda mziksel anlatmn nerede ve nasl ve ne beklentiyle

(sonula) verilmek istendiine karar verilmesi ve seilen mziksel

yapnn ve temsilsel yerin en ustalkla kullanlmasyla ilikilidir. Bu

kullan

m

n retilemeyecei ileri srlr. Fakat gnmzde televizyonprogramlar ve filmlerin retimi ve bu retimde gerekli elerin


37/47


yerletirilmesi bir tr boluklar doldurma biimine dntrlmtr.

Fakat gene de bu boluklar herkes ayn beceriyle ve ustalkla

dolduramaz. Bu durumda bile sanatsal veya ifadesel farkllklar

ka

n

lmaz olarak ortaya

kmaktad

r.Gnmz sinema endstrisinin rnlerinin temel karakterine

bakldnda sinemasal temsilden geerek modern mitlerin

yaratldn grrz. Geleneksel mitolojiler teolojik temelli yklerdir.

Mitlerin yaratlmasnda zel, istisna, yanl, geersiz, hayal ve sadece

belli koullarda doru ve geerli olanlar normalletirilir, yceltilir ve

evrenselletirilir. Egemen mit inasnda temel ama var olan bir sosyal

yapy merulatrmaktr. Sinema, mzik, reklamclk ve dier kitle

iletim medyasyla gerek olarak sunulan temsillerle gerek yenidenina edilir ve bu ina edilen, gerei tanmlar ve gerein yerini alr.

Sinemada daima bir tr su ve ceza, sulu ve susuz, cezalanan

ve cezalandran, doru ve yanl, iyi ve kt, gzel ve irkin, hakl ve

haksz, umutlar ve umutsuzluklar vardr. Btn bunlarla ilgili

belirsizlikler ve gerginlikler yaratlr ve sonunda zm getirilir. Btn

bunlar daima merulatrlm mlkiyet dzeni, bu dzendeki ilikiler,

bu ilikilerin ihlali ve sonunda dzene geri dn ve dzenin tamirivardr. Mlkiyet daima bir mal ve/veya bir dier insan zerindeki hak

olarak ortaya kar. Mlkiyet dzeninin ihlali de mala (materyale veya

insana) sahip olmann normal bilinen yolu dnda gayri meru olarak

sahip olma giriimi olarak sunulur. Geici olarak gayri meru sahiplik

elde edilir veya daha deerli gayri meru sahiplik elde etmek iin dier

mlkiyet haklar ihlal edilir (rnein tecavz, karma, antaj). Ne

olursa olsun, sonunda mlkiyete tecavz edenler cezalarn bulurlar,

ihlal edilen mlkiyet dzeni yeniden kurulur ve kapitalist dzen kurguve hayal dnyasnda da hem korkularn ve kabuslarn giderir hem de

bilin ynetimi iini yapar.

Popler mafya tr ve cinayet filmleri, zellikle rgtlenmi

su\cinayet filimleri, Little Caesar (1930), The Public Enemy (1931),

G-Man (1939) klasikleri ve yakn gemiin Godfather ve benzerleri

Amerikann resmi slogan "su demez" lafyla alay eder. Bugn su

demez laf

birbirini tamamlayan iki anlama gelir: "suu ilersin,demezsin" ve "su der (=para kazanrsn, iyi yaarsn anlamna)".


38/47


Gnmzde Trkiyede mafya babalarn ve aalar ycelten sinema

ve televizyon filmlerinde ayn zamanda bu bilin de ilenmektedir. Bu

durum isizliin youn olduu bir koulda kmaza giren insanlarn

ka

n

lmaz olarak alternatif olarak grecei bir yoldur. Bu alternatifksa yoldan keyi dnme kltrnn egemen klnd bir ortamda

daha da glenir. Ama bu n tkanm kitlelere btn dier

zendirilenlerde olduu gibi verilen sahte bir bilitir ve byk

ounlukla hayal kalr; bunu gerekletirmeye alan kk bir aznlk

da sonunda su testisi su yolunda krlr ata szn gerekletiren

merulatrlm mlkiyeti koruyan sistem tarafndan krlr. nk

su\cinayet demez lafnda suu ileyip demeyen ii snfnn

insanlar deil, rgtlenmi dierleridir (gllerdir). Gangsterfilmlerinin sonunda geri birkann dnda gangsterlerin ou

muhteem bir atma sonunda muhteem ekilde ldrlr. Fakat

lnceye ve ldrlnceye kadar da yaptklaryla dnyadan epey zevk

alr ve dnyaya adlarn brakp giderler. Dolaysyla srne srne

uzun yaamaktansa, zevk ve sefa iinde ksa yaamak daha iyidir.

Ama buna ok az kii cesaret eder. Btn bunlar kapitalist ideolojinin

nemli bir fikrini destekler: Kii kendini adayarak, btn gayretinivererek, azimle alarak ve cesaretle baarya ular. Yani cesaret,

azim, kendini adama ile kiinin yapamayaca hi birey yoktur: Simit

satarak balayp zengin olabilirsin. Sokaktaki sr zengin deil, nk

ne azim, ne cesaret, ne sebat var onlarda. Aslnda, bu srnn srce

sebat, cesareti, azmi olmakszn zenginliin yaratlmayaca ima bile

edilmez. Zenginlik havada asl gel beni al diye beklemiyor: Zenginlik

bllm vaziyette birilerinin mlkiyetinde. Bu ideolojik bilin

ynetiminde toplumsal servetin blm, yaratl ve datm retimilikilerinin yapsna veya gereki herhangi bireye balanmaz; onu

yerine al ve zengin ol gibi popler mitler yaratlr. Her gn yaam

kavgas verenler, ev kirasn demek, karnn duyurmak iin ana baba

oluk ocuk gnn ounu almakla geiren insanlar hor grlr.

Hem bu insanlarn srtndan zengin olunur, hem de havadaki toz,

sokaktaki bo gezen kpek gibi nitelenirler. Eer bir mahallede bir kii

al

p zengin olduysa, bu o sistemin stnlnn deil neolduunun delilidir: stisnalar ne zamandan beri kurallar bozar?


39/47


Kapitalist ideoloji iine gelen baz istisnalar evrensel kurallar olarak

yutturmu bize. Bir dier deyimle nasl da kendi kendimize,

ocuumuza, etrafmza yutturmuuz bu tr uydurular.

Su/cinayet filmlerinin sonunda (televizyonda, sahnedeseyrettiklerimiz) kahraman bir polis, spiderman veya iyi kahraman

beceriksiz brokrasiye, kt kasaba ve kasaballara, kt yabanclara,

kt insanlara, vahi ve korkulu doaya, kt sper glere ramen

ac ve zorluk eker ama sonunda kt olann hakkndan gelir ve

geici olarak bozulan dzen adalet yerini bularak yeniden ina edilir.

Filmlerdeki bu tr temalar, ayn zamanda, ktlerin, ktln,

cinayetin, tecavzn vb ykc ve bozucu faaliyetlerin artt, devletin

ve adaletin sknt iinde olduu gibi sansasyonel haberlerden geereksistemin baskc taktiklerini halkn soruturmadan kabul etmesine

yardm eder.

Elence ve gldr olarak biimlendirilen filmler ise alelade olanla,

sistemin aptalca yanlaryla, deersiz olanla, anlamsz olanla alay

ederek alay ettiini daha da deersizletirir. Bu deersizletirme seks

ilikilerine geldiinde sanki kadn haklar, seks tabularnn yklmas,

seksist sistemle alay etme gibi sunularak hem seks konusunemsizletirilir hem de seks konusuyla ilikili nemli olanlar

arptlarak ve homosekselliin desteklenerek vurguland bireysel

tercihlere indirgenerek zmlenmeye allr.

zellikle televizyonlardaki filmlerde ve dier btn programlarda

endstriyle mallar ve bu mallarn bilinci srekli bir ekilde ada

insan profili iinde satlr.

POPLER ENDSTRVE RN OLARAK MZK

Mzik dediimizde dnsel ve duygusal ifade eden bir rnden

bahsediyoruz. Bu rn rgtl bir ilikiler yapsnn rettii maldr. Bu

maln dinlenmesi, kullanlmas ve pazarda satlp alnmas iin tayc

ara gerektirir. Gnmzde tayc (ileten) ara birden fazladr:

Radyo, sinema, televizyon, kasette, CD, VIDEO, konserler, mzik

salonlar, tiyatrolar. Ara da mzik kavramnda olduu gibi rgtl

ilikiler yapsn anlatr, nk o da bitmi bir rndr. Mzik (vesinema) rnn reten rgtl yapnn rgtlenme biimi, amac, i


40/47


yapekli, neyi nasl rettii, kaynaklar nasl kulland, zenginlikleri

nasl yaratt ve blt, kendini ve yaptn nasl sunduu (dnya

gr, ideolojisi) hem kendinin hem de rnnn doasn belirler.

Gnmzn kresel pazar koullar

nda mzik retiminin vedatmnn, zenginliin yaradl ve blmnn byk ounu

uluslararas irketler ve onlarla ibirliinde olan ulusal irketler

yrtmektedir. Bu irketlerin nde gelenleri Amerikan pazarn kontrol

eden be dev irkettir. Bu irketler maksimum kar arayan kapitalist

zel firma biiminde rgtlenmilerdir. Bu irketlerin bazlar sadece

mzik ile urarken byk ounluunun yapt iler arasnda mzik

vardr; yani byk ounluu retim balamnda birbiriyle ilikili ve

birbirini destekleyen rnler kartrlar. Bunlarn nemli bir ksmsadece rnleri retmekle kalmaz, ayn zamanda datmn da

kendileri yapar. Ayrca tketiciyi ynlendirmek iin gerekli her trl

faaliyetin rgtlenmesini planlar ve yapar (veya kendine bal dier

irketlere yaptrr). Bylece mzik (ve sinema) endstrisi sadece rn

retip datmaz, ayn zamanda rn iin talebi de yaratr ve kontrol

ederler. nsanlarn ekonomik faaliyetinin bu faaliyeti gerekli gsteren,

bu faaliyete ynlendiren bili ve bilincin de olmas

gerekir. Endstrilerrne talebi yaratrken, rnle ilikili gerekli bilinci de yaratma iine

girerler. rnein Time Warner firmas mzikte Warner Bros. Recors,

Elektra, Atlantic, Sire ve Rhino firmalarna; sinemada Warner Bros.,

New Line Cinema, Hanna-barbera ve Castle Rock irketlerine

sahiptir. Kablo televizyonu sisteminde Amerikada ikinci byk

firmadr. CNN, HBO, TBS ve TNT televizyon kanallarna, Time,

People, Sports Illustrated ve Fortune magazinlerine, Little Brown ve

Warner Bros basnevlerine sahiptir. Ayn zamanda sporda AtlantaBraves ve Atlanta Hawk klplerine ve World Championsihip

Wrestlinge sahiptir. Benzerekilde, Wald Disney Records, Mammoth,

Lyric Street irketlerine sahip olan Walt Disney de film stdyolarna, tv

ve radyo istasyonlarna, magazinlere ve elence parklarna sahiptir.

Bunlar kadar byk olan Berthelsmann firmasnn sadece mzik grubu

BMG 54 lkede i grmektedir. Vivendi Universaln paras olan

Vivendi Music Grup 63 lkede i yapmaktad

r ve dnya mzik


41/47


pazarnn % 22sine hakimdir. VIACOM dnya apnda 350 milyon

insana ulaan MTVye sahiptir.

Sembollerin madde zerine yazlmasyla gelien basna, sesin

uzaktan naklini gerekletiren telefona, sabit grntnn fotoraflakaydna ek olarak ortaya kan bir dier gelime de sesin yazlmas

anlamna gelen ses kaydn gerekletiren gramofonun (phonography)

bulunmas ve onu ardndan plak ve teyp teknolojilerinin gelimesi takip

etti. Bylece bellekle nesilden nesle aktarlan mziksel ifadeler kayt

ve tekrar tekrar dinlenme olana elde etti. 1877de Thomas Edison ilk

ses kaydn (phonograph) yapt. On yl kadar sonra Emile Berliner

gramafon ile oaltmay buldu. Amerikada 1890larda John Phillip

Sousa yry ve Scott Joplin ragtime mziini kaydetti vepoplerletirdi. Lee DeForest vacuum tube yoluyla 1906da sesin

ykseltilmesini baard. Joseph Maxwell 1920lerde mikrofonu

gelitirdi. 1940larda plakta hz yar balad. Columbia 78likleri,

33lkleri ve LPleri (birden fazla mziin kaydedildii byk plaklar)

gelitirdi. RCA ise 45lik EPleri gelitirdi. 1978de dijital kayt balad.

1983de CD (compact discs) ortaya kt. Sintisazerin kmas ve

bilgisayar

n gelimesiyle ses (mzik) kay

t teknolojisi ok nemligelimelere urad. Geri DVDler gnmzde yaygnlamaya balad,

fakat teyp kullanm hala yaygn birekilde devam etmektedir. Plaklar

byk lde ortadan kalkt. Teyplerin ortadan kalkmas DVDnin

ucuzlamasna bal olarak gerekleecektir (Erdoan, 2002:323).

Tablo 2de mziin retimi ve datmyla ilgili teknolojik gelimelerin

kronolojisi sunuldu.

Sesin kayd yannda sesin sreklilik iinde yayn radyo ile mmkn

oldu. Radyo ile telefonla olan szl iki kiiyle olan iletiim snrkrld. Telefondaki karlkllk ortadan kaldrld ve bir egemen gten

geni dinleyici kitlelerine seslenme gerekleti. Radyo reklam yoluyla

zel teebbsn ekonomik karlarnn ve propagandayla siyasal

karlarn gereklemesinde nemli roller oynad. Radyo uluslararas

souk savata 1950lerden sonra kullanlan en gzde aralardan biri

oldu. Radyo ayn zamanda, Trkiye gibi lkelerde yabanc mzik ve

piyesler yoluyla kltrel emperyalizmin gereklemesinde en etkenajan roln oynad.


42/47


43/47


iin mzik, emtia pazarnda alveri deerine (exchange value) sahip

olan bir maldr. Bu mal bir kaset veya CD gibi materyal tayclar

iinde kullanm iin ifrelenip yerletirilmitir. Kullanmn olabilmesi iin

bu ifreleri sese (ve grntye) dntren ifre zc aralar

nsatn alnmas gerekir. Bu nedenle, emtialatrlm mzik, yaygn bir

endstriyel rn ve yan rn sistemi ortaya kartmtr.

Mziin emtia olmas ve pazar yapsnn gelimesiyle birlikte mzik

yazan, mzii syleyen ve mzii dinleyen arasndaki ilikiler de

deimitir. Bu deiimin doasnn nasl olduu ve ne tr

dnmlere urad nemli inceleme konularndan biridir. Mzikte

emtia, retim ve yabanclama ilikisinde balarn nasl kurulabilecei

de nemli bir konudur.Bir kiinin (veya grubunun) mzik yazmas, bunu hibir kapitalist

firmayla anlamadan kendi olanaklaryla, arac kullanmakszn

yapmas olana olabilir. Bu olanak ve ynelim genellikle kk retim

firmalarnn kurulmasna gider. Bu firmalar (ayn Trkiyede solcu

yayn evlerindeki dnmde olduu gibi) nce kk-burjuva

rgtlenme biimini kopya ederler; ardndan kk-burjuva biimine

dnrler; ou yok olur gider. Kalanlar

n baz

lar

byr ve bestseller rnler satarak ve mzisyenleri smrerek kapitalist pazarn

btnleik bir paras durumuna gelirler. Ama artk yereli veya

kapitalist pazarn bilincine hizmet etmeyeni deil, kitlesel kapsamda

popler mzik yapmak ve datmak olur. Hatta firma orijinal ideolojik

amaca hizmete devam edebilir; fakat pazarda tutunduu ve kalcl

olasl anlald andan itibaren, gl sermayeler iin satn

alnmaya hazr bir konuma gelir. Benzer durum sinema film retimi iin

de geerlidir. Kk bamsz film stdyolar kurulur veya bamszfilm yapmclarna hizmet veren kk apl stdyolar olabilir. Bunlar

genellikle batar ve ardndan yenileri gelir. Bylece pazarda batan ve

yeni kurulan kk irketler srekli olarak kalr.

Kapitalist retim tarz ve ilikilerini eletirme yerine kitle kltrn

eletiren bir mzik, bireysellii vurgulayan alternatif veya mcadele

mzii izleyiciler tarafndan tutulduklar andan itibaren ana akm

denen egemen yap

n

n iine btnleir veya btnletirilir. Nedenkitle kltr eletirisi, mzikte yksek kltr savunusuna


44/47


dntrlmektedir? Devrimci denen mzik neden ya yok olmakta ya

da kltrel marjinallik iine hapsedilmektedir? Neden heavy metal,

rap, rhythm and blues, halk mzikleri, destanlar, atlar, arabesk gibi

biimler aa

kltrellik olarak nitelenmektedir? Herhangi birseviyedeki egemenlik dzeni ve ilikilerine kartl ifade eden bir

mziksel ifade biimi (kltrel pratik) nasl oluyor da egemen

ekonomik yapnn bir paras olarak kendi kendisiyle elikiye dyor

veya eliki ortadan kaldrlyor? Bu ve benzeri sorular da inceleme

iin ak bir alandr.

Yeil-pop gibi bir olgunun ortaya kmas ve Hristiyan Evangelist

Kiliselerdeki gibi baz yeni Mslman tekkelerdeki vaazlarn

makamnn deimesi; poplerleen baz tekkelerde rockn roll veya ozaman popler olan mziksel vurulara dnmesi olasl ok uzak

deildir. Bu dnmn nedenleri siyasal, ekonomik ve kltrel tarihle

ve bu tarihte neyin nasl yapldyla ilikilidir. Eer gavur icad diye

batnn teknolojik ifade aralarn dn kullanmayanlar, bugn en youn

kullananlar arasnda ise, bunun nedenlerini bilmek ve sonular

zerinde dnmek gerekir.

Trkiye ok zengin bir mziksel gelenee sahiptir. Bu geleneknce Anadolu Halk mzii trleri ve Osmanllarla birlikte geleneksel

Trk mzigi (Saray mzii) trlerinde gelime gstermitir. Dini ve din

d mzii de buna katmak gerekir.

Trk toplumsal hayatnda rgtl yaamn konumuna gre farkl

mzikler de retilmitir. Genel halkn kulland mziklerin banda

gnlk yaamla ve duygularla ilgili halk mzii gelir. Bu mzikten en

yaygn olanlar krk hava ve uzun havadr. Mziin gelitii rgtl

dier bir yer askeri mziin retildii ordu olmutur. Cumhuriyetinkurulmasyla ordu bandosu Riyaseti Cumhur Musiki Heyeti oldu ve

1958de Cumhurbakanl Senfoni Orkestras adn ald. Bir dier

rgtl yap da Mevlevi vb dergahlarda grlen slami mistik mziidir.

Buna benzer ekilde dini geleneklerde camide kullanlan dinsel

mzikler (rnein ilahiler) vardr.

Mzik eitimi iin 1924de mzik retmenleri Akademisi kuruldu.

Bunu 1936da Ankara Devlet Konservatuar

takip etti. GnmzdeAnkara, stanbul ve zmir bata olmak zere lkemizdeki okullarda


45/47


mzik eitimi veren blmler, konservatuarlar ve Gzel Sanatlar

Liseleri ve zel kurumlar bulunmaktadr.

zellikle Cumhuriyet devriminden sonra radyonun kurulmas ve

ard

ndan yayg

nlamas

, y

llar sonra buna televizyonun kat

lmas

ylabirlikte, Trkiyede mzik sadece bir ulusal evrenin rettii bir rn

konusu tesine geti ve bazlarna gre kltrel alveriin, gelimenin

ve kresellemenin gstergelerinden biri oldu. Fakat dier bazlarna

gre, mzik (1) sanat ve sylem olarak, yerel kltr yok eden

ve/veya ciddi dnme uratan kltrel emperyalizm konusu ve (2)

endstri ve emtia (pazarda satlan mal) olarak da, ekonomik smr

ve ekonomik emperyalizm konular iinde ele alnp incelenmelidir.

Trkiyede Ankara ve stanbul radyolarnn balamas ve yabancmziin bu radyolarda tercih edilen mzik olarak yayn alanlar iinde

sunulmasyla birlikte, yabanc mziin Trk mziiyle olan egemenlik

ilikisinde denge bat mzii ynnde zellikle kentlerde deimeye

balamtr. Elbette, bu gelime kendi bana mnferit bir karaktere

sahip deildir; tam aksine batllama yolundaki kltrel, siyasal ve

ekonomik politikalar ile birlikte dnldnde, olduka ciddi

anlamlara sahiptir. Trk mziinin belli trlerinin radyoda ve sonraTRTde yer verilmemesi, mzik konservatuarlarnda Trk mziinin

dlanmas, sinemada, mzik endstrisinde, ardndan televizyonda

yabanc ounlukla Amerikan mzik rnlerinin sunulmas, onlarn

Trkeye aranje edilmesi, Trke szl mziklerde onlarn taklit

edilmesi, bu tr transfer ve kopyalama politikasn gdenlerin ve

uygulayan programc ve konservatuar retim yelerinin olmas,

ilerilii, an aml, stn zevk ve dile sahiplii gstermekten ok,

kendi kimliinden uzaklam, kendini beenmeyen, kimliini kendinikendinden olmayanla zdetirerek bulmaya alan dnsel

zavalll iaret eder. Bu dnsel zavalllk (ya da kendini tanmayan

ve kendine ve kendi gibilere bask yapan kltrel psikopatlk), bu

kiilerin egemen konumda olmalar ve Bat mzii endstrisinin pazar

karlarna uygun ideolojik yapy benimsemeleri nedeniyle, ekonomik

ve kltrel yapnn kendine uygun mziksel retim, datm ve

kullan

m

gerekletirme olanaklar

n

n ortadan kald

r

lmas

na nemlikatkda bulunmutur. Dolaysyla, Batya bal dnsel yoksunluk

8/4/2019 Kapit

Kapitalizmin Hizmetindeki Sinema ve Müzik - İrfan Erdoğan

Documents

Transcript of Kapitalizmin Hizmetindeki Sinema ve Müzik - İrfan Erdoğan