Jeto Gjelber 144_Nentor 2014

8/10/2019 Jeto Gjelber 144_Nentor 2014

1/8

NENTOR 20141JETO GJELBRETO GJEL R

Gazet Periodike, (Nntor 2014) Nr. 144

SHPRNDAHET

FALAS

ARI I GJELBRARI I GJELBRARI I GJELBRARI I GJELBRARI I GJELBRI KOSOI KOSOI KOSOI KOSOI KOSOVS!VS!VS!VS!VS!

JETO GJELBRETO GJEL RFAQE 5

FAQE 6 FAQE 4

Mijra ton sherebel

qndrojn stok n tgjith Shqiprin!REXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREU

Pylliti mungonkujdestari?!

FAQE 6

ARDIAN MIRDITAARDIAN MIRDITAARDIAN MIRDITAARDIAN MIRDITAARDIAN MIRDITAInxhinier pyjesh,Inxhinier pyjesh,Inxhinier pyjesh,Inxhinier pyjesh,Inxhinier pyjesh,

komuna Ishm, Durrskomuna Ishm, Durrskomuna Ishm, Durrskomuna Ishm, Durrskomuna Ishm, Durrs

PROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJ

ARJOL LILAARJOL LILAARJOL LILAARJOL LILAARJOL LILA

Cungishtet ose si jan quajtur pyje t ulta, si pjese pylltaris n shkall t vogl, jan konsideruar sipjes e rndsishme e aktiviteteve t projektit Forci-mi i qndrueshm i pylltaris private dhe t decen-tralizuar, promovimi i zhvillimit ekonomik nprm-jet ngritjes s kapaciteteve n Menaxhimin e Pyjeve

me baz ferme n Kosov dhe rajon. Projekti zba-tohet nga fondacioni CNVP Bashkimi i vlerave tnatyrs me njerzit me mbshtetje financiare nga

Agjencia Suedeze pr Zhvillim (Sida) dhe SNV (Or-ganizata Holandeze pr Zhvillim) dhe sht zbatuarnga Janari 2009- Mars 2014.Cungishtet mbulojn 38% t siprfaqes s prgjiths-hme t Kosovs dhe prbjn 84% t siprfaqes s

prgjithshme t pyjeve, t shtrira kryesisht n rraf-shin e Kosovs, ndrmjet 500-800 (metr mbi niveline detit). Cungishtet mbulojn kryesisht pjesn e posh-tme t maleve q rrethojn vendin, malet qndrore

veri-jug si dhe shumicn e kodrave, luginave e shpat-eve n tr Kosovn.

(vijon n faqe 2)

Sa pyje ka sot Shqipria?Sa pyje ka sot Shqipria?Sa pyje ka sot Shqipria?Sa pyje ka sot Shqipria?Sa pyje ka sot Shqipria?

Pylltaria komunale ka qen shum ePylltaria komunale ka qen shum ePylltaria komunale ka qen shum ePylltaria komunale ka qen shum ePylltaria komunale ka qen shum esuksesshme n Shqipri, ku prfshirjasuksesshme n Shqipri, ku prfshirjasuksesshme n Shqipri, ku prfshirjasuksesshme n Shqipri, ku prfshirjasuksesshme n Shqipri, ku prfshirjae prdoruesve - njerzve vendor -e prdoruesve - njerzve vendor -e prdoruesve - njerzve vendor -e prdoruesve - njerzve vendor -e prdoruesve - njerzve vendor -sht e lart. Zona t mdha t pyjevesht e lart. Zona t mdha t pyjevesht e lart. Zona t mdha t pyjevesht e lart. Zona t mdha t pyjevesht e lart. Zona t mdha t pyjevet degraduara jan kthyer srish n pyjet degraduara jan kthyer srish n pyjet degraduara jan kthyer srish n pyjet degraduara jan kthyer srish n pyjet degraduara jan kthyer srish n pyjet qndrueshme.t qndrueshme.t qndrueshme.t qndrueshme.t qndrueshme.

FAQE 3

Pylltaria dhe pylltartn udhkryq?!NGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJ

Durrsi

i harruar!

Konkretisht ne vjetarin statistikorte vitit 1989, siprfaqja e prgjiths-hme e pyjeve raportohet 1.046.780ha. Katrmbdhjet vjet me pas,

vjetari statistikor i vitit 2003, regjis-tron 1.040.622 Ha pyje. M tej n

vje tarin stat istikor te Mini stri sBujqsis dhe Ushqimit dheMbrojtjes se Konsumatorit te vitit2006, siprfaqe e pyjeve raporto-het 1.464488 Ha...

GJONGJONGJONGJONGJON FIERZAFIERZAFIERZAFIERZAFIERZAAgj enc ia Kombtare e Mje dis it,Agj enc ia Kombtare e Mjedis it,Agj enc ia Kombtare e Mje dis it,Agj enc ia Kombtare e Mjedis it,Agj enc ia Kombtare e Mjedis it, TiranTiranTiranTiranTiran

Nj bim me shum vlera, e panjohur n Shqipri!FAQE 7

N bot po rritet me shpejtsi numri i ferm-N bot po rritet me shpejtsi numri i ferm-N bot po rritet me shpejtsi numri i ferm-N bot po rritet me shpejtsi numri i ferm-N bot po rritet me shpejtsi numri i ferm-erve dhe siprfaqja e toks ku po kultivo-erve dhe siprfaqja e toks ku po kultivo-erve dhe siprfaqja e toks ku po kultivo-erve dhe siprfaqja e toks ku po kultivo-erve dhe siprfaqja e toks ku po kultivo-het kjo bim. N vende t ndryshme kahet kjo bim. N vende t ndryshme kahet kjo bim. N vende t ndryshme kahet kjo bim. N vende t ndryshme kahet kjo bim. N vende t ndryshme kakrkesa t larta nga tregu dhe industria pr-krkesa t larta nga tregu dhe industria pr-krkesa t larta nga tregu dhe industria pr-krkesa t larta nga tregu dhe industria pr-krkesa t larta nga tregu dhe industria pr-

punuese pr fruta t aronias.punuese pr fruta t aronias.punuese pr fruta t aronias.punuese pr fruta t aronias.punuese pr fruta t aronias.Koh m par, kolegu yn Haki Kola, pos-Koh m par, kolegu yn Haki Kola, pos-Koh m par, kolegu yn Haki Kola, pos-Koh m par, kolegu yn Haki Kola, pos-Koh m par, kolegu yn Haki Kola, pos-toi n facebook nj foto aste nga mbjell-toi n facebook nj foto aste nga mbjell-toi n facebook nj foto aste nga mbjell-toi n facebook nj foto aste nga mbjell-toi n facebook nj foto aste nga mbjell-ja e ar on ie s n Gj ak ov , Ko so v . U b raja e ar on ie s n Gj ak ov , Ko so v . U b raja e ar on ie s n Gj ak ov , Ko so v . U b raja e ar on ie s n Gj ak ov , Ko so v . U b raja e ar on ie s n Gj ak ov , Ko so v . U b rakurioz nga ky emr i padgjuar n f lornkurioz nga ky emr i padgjuar n f lornkurioz nga ky emr i padgjuar n f lornkurioz nga ky emr i padgjuar n f lornkurioz nga ky emr i padgjuar n f lornton dhe si ajo tashm kishte filluarton dhe si ajo tashm kishte filluarton dhe si ajo tashm kishte filluarton dhe si ajo tashm kishte filluarton dhe si a jo tashm kishte f i l luar...............

T lidhimzrat e

pylltaris sfamiljes n

BallkanTakimi i par Ballkanik rreth tTakimi i par Ballkanik rreth tTakimi i par Ballkanik rreth tTakimi i par Ballkanik rreth tTakimi i par Ballkanik rreth tdrejtave mbi Pyjet dhe Kullotatdrejtave mbi Pyjet dhe Kullotatdrejtave mbi Pyjet dhe Kullotatdrejtave mbi Pyjet dhe Kullotatdrejtave mbi Pyjet dhe Kullotat

FAQE 4


2/8

2 NENTOR 2014JETO GJELBRETO GJEL R

Ari i gjelbr i Kosovs!QEVERISJE E MIR E POTENCIALIT KU VEGJETON DUSHKU N KOSOVQEVERISJE E MIR E POTENCIALIT KU VEGJETON DUSHKU N KOSOVQEVERISJE E MIR E POTENCIALIT KU VEGJETON DUSHKU N KOSOVQEVERISJE E MIR E POTENCIALIT KU VEGJETON DUSHKU N KOSOVQEVERISJE E MIR E POTENCIALIT KU VEGJETON DUSHKU N KOSOV11111

Si rezultat i pranis n shpat male t formacionevegjeologjike me nj mas t madhe t kaliumit dheshkmbinjve granite me tretshmri t lart, element-et ushqyes t transportuara nga ujrat e reshjeve ngamaj malet drejt n pjest e tyre fundore i bjn

tokat n pjest e ulta t zinxhirit malor t favor-shme pr pyje cungishte me prodhimtariprgjithsisht t lart.Nj pjes e rndsishme e cungishtave sht e pr-br me lloje t ndryshme t dushkut duke rrethuarkudo tokat bujqsore t kufizuara nga shpate te pjer-rta dhe lugina apo mbi kodrat shkmbore ose nbreza apo grupe prgjat rrjedhs s lumenjve kudon zonat rurale. Dushkajat cungishte kontribuojnn krijimin e nj peisazhi tipik me kontraste duke ukrijuar sfond t veant arave e livadheve. N rraf-shin e Kosovs takohen forma t ndryshme tmbuless pyjore si cungishte shummoshare dheshumkatshe (tipike pr cungishtet n pronsi tfamiljeve), kombinuar me mbulesa pyjore uniformemonotone n drur t vegjl n format e shkur-reve, t pyjeve cungishte publike, t kombinuarakudo me elemente t agropylltaris s shndetshme

n ann e arave, kanaleve ,rrugve e sidomos tlumenjve q sapo kan zbritur nga shpat malet ekan rn n rrjedhat e tyre t ngadalta n pjesn errafshit, teksa kalojn npr vendbanimet rurale.Cungishtet jan t shprndara kudo n ngastra rel-ativisht t vogla t izoluara, kombinuara me arat elivadhet duke plotsuar hapsirat n mes 185,764fermave t vogla bujqsore, (madhsia mesatare et cilave llogaritet rreth 1,5 ha). sht nj koini-denc q n Kosov madhsia mesatare e fermsbujqsore sht pothuaj e barabart me at t fer-ms pyjore. T dyja t vogla me madhsi mesatare1.5 hektar. Pr jetes t prditshme kjo ferm sh-t transformuar nga prdorimi i pyllit privat apopublik n ferm private bujqsore, pr t siguruart ardhurat shtes dhe ofrimin e materialeve, p.sh.pr gardhe, mbshtetje kulturash bujqsore, dru

zjarripr prdorim vetjak, baz ushqimore apo dhematerialet e tjera t prdorura n fermat e voglabujqsore. Shum prej cungishteve jan pyje pri-vate, q dallohen q nga larg nga nj pamje disi eveant q vjen nga prerjet n form t brezave tngusht t krijuara do vit nga prerja rrah nga pr-onart pr t prmbushur nevojat vjetore pr druzjarri.Shumica e dushkajave cungishte publike jan tdegraduara dhe t mbi shfrytzuara. Mendimi iekspertve sht se pjesa e konsiderueshme e dush-kajave cungishte t pyjeve publike aktuale n Kos-ov nuk shfrytzojn plotsisht potencialinprodhues t vendeve ku vegjetojn. Pr dekadaprpjekjet e administrats pyjore, pr t kthyer cung-ishten e degraduar t dushkut n pyll t lart kandshtuar. Aktort kryesor n sektorin e pylltaris,si MBPZHR ashtu dhe Agjencia Pyjore e Kosovs

(APK) ndajn mendime t ndryshme nga komu-nitetet rurale dhe pronart e pyjeve private n lidhjeme sistemin e menaxhimit t pyjeve cungishte dhearsyet e degradimit t tyre.Planifikimi dhe zbatimi i praktikave t pyjeve i ref-erohen t kaluars historike n menaxhimin epyjeve, gjithashtu dhe politikave aktuale t pyjevedhe legjislacionit apo udhzuesve pr prgatitjen eplaneve t menaxhimit dhe zbatimin e tyre. Fokusikryesor sht pylli i dushkut (bungs, bungbuts,qarrit e shparthit) i quajtur cungishte q e kaorigjinn nga lastart q dalin nga cungu i mbeturpas prerjes s drurit. Kto pyje jan ndar prafr-sisht n mnyr t barabart n pronsi privatedhe publike.Pyjet cungishte e kan origjinn q nga koht e lashtarreth 10 mij vjet m par, kur njeriu primitiv filloit organizoj jetn n tok.Cungishtet n Kosov mbulojn rrethCungishtet n Kosov mbulojn rrethCungishtet n Kosov mbulojn rrethCungishtet n Kosov mbulojn rrethCungishtet n Kosov mbulojn rreth405,200 ha, duke ndar 38% t siprfaqes405,200 ha, duke ndar 38% t siprfaqes405,200 ha, duke ndar 38% t siprfaqes405,200 ha, duke ndar 38% t siprfaqes405,200 ha, duke ndar 38% t siprfaqess prgjithshme t vendit apo 84,2% t sipr-s prgjithshme t vendit apo 84,2% t sipr-s prgjithshme t vendit apo 84,2% t sipr-s prgjithshme t vendit apo 84,2% t sipr-s prgjithshme t vendit apo 84,2% t sipr-faqes totale.faqes totale.faqes totale.faqes totale.faqes totale. Nga siprfaqja e prgjithshme ecungishteve 397,800 ha karakterizohen si pyje tthjeshta cungishte dhe 7.400 ha si cungishte me stan-

tetur at me kuadrin ligjor, ndrkoh q (i i) pronar-t e pyjeve privat i konsiderojn pyjet cungishte sipjes prbrse t fermave e trashgimis s tyre,duke siguruar punsimin lokal, jetesn dhe sigurimine materialeve, p.sh. materiale ndrtimi dhe rrethimie veanrisht dru zjarri dhe qymyr. Si u prmendm par, zbatuesit e ligjit t pyjeve, e interpretojnligjin si ndalues pr aplikimin e ricungimit n pyjet eulta, duke e konsideruar kt si prerje rrah (pasin brezin ku bhet prerja lihen m pak se 40% tdrurve). Prkundr ktij interpretimi t ligjit si vep-rim t ndaluar, pronart e pyjeve, q jan njkoh-sisht edhe menaxhert e pyjeve privat n shumraste e zbatojn ricungimin me breza t ngusht npyllin e tyre, si n pyje cungishte t thjeshta edhe dhe

pyjet e cungishtave me standardet. Kt e bazojn ntrashgimin e familjes lidhur me vetin e drurit tdushkut, pr t prodhuar lastar n cungun q mbe-tet pas prerjes s drurit, rritjes s shpejt t tij, pasisht mbi nj sistem rrnjor t fuqishm. Kjo me-tod e zbatuar prej tyre ka rezultuar grumbuj pyjort vegjl t rreshtuar n shirita me mosha nga 0-40

vite por duke dominuar ato 1-20 vite. Me kt prerjepronart kan siguruar shumicn e produkteve py-

jore. Shfrytzimi total i qndrueshm vjetor nga njpronprej 1.5 hasht vlersuar si nj ekuivalent me5 m3dhe me nj vler tregu prej afrsisht 300 (FAO,2005). N kushtet aktuale t pyjeve cungishte dhemenaxhimit t tyre n Kosov, sistemet e identifikuaramund t ndahen n dy nngrupe t rndsishme:(I)Sistemet e cungishtave tradicionale dhe(II)Sistemet pr konvertimin e cungishtave n pyll tlart. N kuadr t sistemeve tradicionale t cungish-

tave jan identifikuar tre praktika t menaxhimit:(Ia)Sistemi tradicional i thjeshte; (Ib)Cungishte mestandardet dhe (Ic)Sistemi me krasitje t degve apoi prerjes s trungut kryesor n lartsi t caktuar. Gru-pi i dyt konvertimi i cungishtave n pyll t lart shti ndar: (IIa)Pyje Cungishte t Larta; (IIb)Pyje cung-ishte pr konvertim dhe (IIc)Pyje cungishte m pre-rje me zgjedhje (selektive).

Ndikimi i sistemeve menaxhuese nNdikimi i sistemeve menaxhuese nNdikimi i sistemeve menaxhuese nNdikimi i sistemeve menaxhuese nNdikimi i sistemeve menaxhuese ndegradimin e cungishtevedegradimin e cungishtevedegradimin e cungishtevedegradimin e cungishtevedegradimin e cungishteve

Pr prcaktimin e modeleve m t mira t menax-himit t pyjeve cungishte jan kryer disa eksperimenten zona t ndryshme t Kosovs.Rezultatet e matjevet realizuara n siprfaqet prov, n sistemin e cung-ishtes s thjesht n pyllin privat, dhe n cungishtenpyll publik q trajtohet me prerje przgjedhse, dsh-muan vllim dhe rritje m t madhe n rastin e cung-ishtes s thjesht. Pyetja shtrohet: sht ky nj re-alitet apo kemi t bjm thjesht me nj rezultat ras-tsor? Nj nga argumentet gjersisht i pranuar iatribuon gjendjen ekzistuese t degraduar t cung-ishtave n pronsi publike, nivelit t lart t prerjeveilegale. Ky sht fakt q vrtetohet edhe nga Inven-

tart Kombtar t Pyjeve t viteve 2002 dhe 2012.Matjet e inventarit t vitit 2012, dshmojn se n 10 vitete fundit jan prer mesatarisht pr do vit 1.6 milion-m3. Shumica e tyre duket se sht prballuar ngapyjet cungishte. Hipoteza q shtrohet ktu ka t bjm s teprmi me krahasimin e rritjes dhe zhvillimitkur cungishtat trajtohen n dy mnyra t ndryshme

prerje me zgjedhje n cungishten publike krahasuarme prerjen me ricungim n celtira, breza apo shiritan cungishten n pronsi private. Cili do t ishte rezu-ltati, nse prerjet do ishin br me leje dhe do apliko-heshin n sistemin e prerjes me eltira apo shiritasipas nj programi t hartuar pr do ngastr pyjore?

A do t sigurohej i njjti prodhim vjetor legal pr Kos-ovn pa shkaktuar degradim t pyllit?Tabuja e mos trajtimit t pyllit me ricungime, si prpyllin e thjesht t cungishts ashtu edhe pr cungish-te me standarte, sht gjersisht i prhapur tek ne,por edhe n pjes t tjera t Ballkanit. Prgjithsishtshumica e ekspertve t pyjeve dhe politik-brsvet ktij sektori, shprehen kundr aplikimit t ktijsistemi. Argumentet qndrojn n faktin q pas pre-rjes rrah n disa gjenerata, n t shumtn e herspas gjenerats s tret pylli cungishte degradohet. Nprogramet msimore t shkollave dhe fakulteteve t

pyjeve, i jepet m tepr hapsir msimit se si t kon-vertohet pylli cungishte se sa si t trajtohet sistemi imenaxhimit n vartsi t objektivave t pronarve.Pas viteve 1990 disa autor (Evans, Buckley, Rack-ham, Fuller and M S arren, Peterken) n punimet ndryshme shprehen se sistemi menaxhimit t cung-ishts bazohet n aftsin e nj pjes t drurve gjetho-re pr lastarizim pas prerjes. Ricungimi vlersohet siproces q ka ndikim n shtimin e jets s drurvepr disa shekuj.N kuptimin e menaxhimit t qndrueshm t pyjeve(MQP) sipas Konferencs Ministrore pr Mbrojtjene Pyjeve n Evrop (KMEPMP-MCPFE) shtje ttilla si pyje cungishte konsiderohen shprehimishtbrenda kritereve Pan-Evropiane pr MQP (MCPFE,1998). sht pranuar se forma tradicionale e menax-himit kontribon n ruajtjen e biodiversitetit pyjor

(Kriteri 4), dhe ka nj rol t vlefshm n lidhje measpektet sociale t tilla si ruajtja e njohurive dhe prak-tikave tradicionale (Kriteri 6).

Vzhgimet dhe eksperimentet e ngritura n kuadrine zbatimit t projektit Sida CNVP, dshmojn se zba-timi me korrektsi i sistemit menaxhues t cungishtss thjesht nuk sht shkak pr degradimin dhe ul-

jen e prodhimtaris s cungishtave. Krkime e vzh-gime t mtejshme jan t nevojshme pr t realizuarnjohje m t mir t ktij sistemi t shum krkuar nkushtet e nevojave t larta pr biomas n zonat ru-rale t Ballkanit.Nga analizat paraprake t bra, konkludohet se ob-

jekt i degradimit masiv n t shumtn e rasteve janpyjet cungishte publike. Ka nj diferenc t madhemidis udhzimeve pr trajtimin e ktyre pyjeve dhezbatimin n praktik t tyre. Bazuar n udhzimet emiratuara kshillohet q cungishtet t trajtohen m

prerje me zgjedhje me cikl (rotacion) t gjat mbi 50vjet. Prerjet me zgjedhje n kto pyje jan realizuarkryesisht m rrallime n vitet e rinis, si dhe me pre-rje ilegale selektive dominuar nga nj metod q nKosov quhet prerje selektive negative n cikl mjaftt shkurtr. N kt sistem priten me zgjedhje ilegal-isht drurt q arrijn diametrin m t madh.

KonkluzioneKonkluzioneKonkluzioneKonkluzioneKonkluzioneCungishtja sht nj praktik e rndsishme e pr-dorimit t toks n Kosov. Ky sistem mbulon 38% tsiprfaqes totale t vendit. Cungishtja e dushkut, sipjes e ktij sistemi menaxhimi sht prezent veanr-isht n rrethinat e komuniteteve rurale ne vend.

darde. Pylli cungishte sht 166,400 ha (41%) npronsi private, 234,800 ha (58%) publike (npronsi t shtetit) dhe rreth 4.000 ha sht klas-ifikuar si pronsi e panjohur. Vllimi total i pyjevet Kosovs duke marr parasysh drurt me di-ametr m t madh se 7cm mbi lvore llogaritet40.508.000 m3. Vllimi i cungishteve t dushkut sh-t 9.243.000 m3ose 22% t vllimit total. Kjo shttepr e ult kur merret n konsiderat siprfaqjatotale e zn nga cungishtet n totalin e pylltaris sKosovs. Siprfaqja e ndar sipas llojeve, tregonse lloje te ndryshme t dushkut (Quercus spp.)mbulojn m shum se 200.000 ha. Llojet, prbr-

ja dhe shprndarja rezultojn t ndryshme nraportet e IKP 2002 -2012. Sipas inventarit t fun-

dit t pyjeve, pyjet e dushkut ndahen n mes qarrit(Quercus cerris) me 46% t volumit, Bunga (Quer-cus Petrea) 40% t volumit dhe lloje t tjera njkategori t dominuar nga shparthi (Quercus frain-neto) 14% t fondit t prgjithshm.

Sistemet e menaxhimitSistemet e menaxhimitSistemet e menaxhimitSistemet e menaxhimitSistemet e menaxhimitpr dushkajat cungishtepr dushkajat cungishtepr dushkajat cungishtepr dushkajat cungishtepr dushkajat cungishte

Nj sistem silvikulturor merr rndsi kur ajo i plot-son krkesat e veanta t shoqris njerzore mbipyjet. Sistemet e menaxhimit n pyjet cungishte janndr praktikat m t vjetra pyjore, q prdorenpr t siguruar furnizimin e rregullt me dru tmadhsive t vogla. N kohn e romakve pyjetcungishte me eltira t prera do vit pr prodhimine druve t zjarrit, shtyllat e vreshtave dhe materialet tjera t vogla jan quajtur silva caeduae, ku

jan zbatuar rotacionet e shkurtra. Plini, n librin

e tij Historia e Natyrs, prmend rotacionin me8 vjet pr pyjet e gshtenjs pr prodhimin e shtyl-lave pr vreshta dhe 11 vjet rotacion pr prerjen ecungishtave n dushqe. Pas rnies n shekullin efundit, cungishtet prjetojn nj lloj ringjalljeje nt gjith botn, pr shkak t arsyeve q jan t lidhu-ra ngusht me prodhimin e energjis bazuar tebiomasa ose drut pr ngrohje.Pyll cungishte do t thot gjra t ndryshme prpolitik-brsit, specialistt e pyjeve dhe populli nprgjithsi dhe kjo vjen nga kontekste t ndryshmesocio-ekonomike. Kjo vlen edhe pr Kosovn dhe,n rastin konkret menaxhimi i cungishtave on nmosmarrveshje. Kto vijn nga mosprputhjetkonceptuale midis dy aktorve kryesor t Kos-ovs n pyje qe kan t bjn me sistemet e ap-likuara pr menaxhimin e pyjeve cungishte, shtetitq bn politikat e ligjet dhe pronarve t pyjeve qi prdorin gjenerat pas gjenerate. Nga njra an(i) shteti si pronar i pyjeve publike ka treguar ndekadat e fundit nj argument t fort pr kon-

vertimin e pyjeve cungishte n pyje t larta, prprqndrimin e vmendjes s tij n lnd drusoredhe vlersimin m t mir ekonomik dhe e ka mbsh-

(vijon nga faqja 1)

(vijon numrin e ardhshm)

1Shkrimi sht bazuar mbi artikullin tematik Menaxhimii cungishteve n shkall t vogl si nj zgjedhje pr pyllincungishte t degraduar t dushkut n Kosov prgatiturnga Haki Kola & Peter Kampen, me kontribut t ekipitzbatues t projektit CNVP Sida Fuqizimi i qndrueshmi pyjeve t decentralizuara dhe private n Kosov dherajon Isuf Omuri, Sebiha A. Ramaxhiku, Miftar Lokaj,Hajrush Kurtaj, Ardita Dinaj Luan Zubaku.

( Footnotes )( Footnotes )( Footnotes )( Footnotes )( Footnotes )


3/8

NENTOR 20143JETO GJELBRETO GJEL R

T lidhim zrat e pylltariss familjes n Ballkan

Federata Kombtare e Pyjeve dhe Kullotave Ko-munale (FKPKK) n bashkpunim me Fondacio-nin Bashkojm Vlerat e Natyrs me Njerzit(CNVP) organizoi me dat 28 Tetor 2014 takimine par Ballkanik rreth t drejtave mbi Pyjet dheKullotat. Takimi u mbajt n kuadr t zbatimit tStrategjis Kombtare t Angazhimit e cila shtlehtsuar nga Koalicioni Ndrkombtar i Toks

(ILC).N takim morn pjes prfaqsues t Shoqatavet Pronarve dhe Prdoruesve t Pyjeve nga 7vende Ballkanike (Bullgaria, Kosova, Kroacia,Mal i Zi, Maqedonia, Republika Srspka-BosnjeHerzegovin, Shqipria) dhe prfaqsues t Fon-dacionit CNVP n Kosov dhe Maqedoni. Ob-jektivat e takimit ishin pr t diskutuar dhe ndarinformacion n lidhje me t drejtat e pronsis/prdorimit mbi pyjet n rajon dhe pr t adresuar

sfidat e prbashkta n kuadrin e proeseve tintegrimit n Bashkimin Europian (BE) nprm-jet nj letre t prbashkt pozicionimi (e para e ktijlloji).Fjala e hapjes u mbajt nga president ja e REFORD,Albora Kacani. Ajo theksoi rndsin e t qenu-rit s bashku dhe sjelljen e nj zri m t fu-

qishm t pylltaris s familjes n rajonin e Ball-kanit. Qllimi dhe objektivat u prezantuan ngaVezir Muharremaj, president nderi i FKPKK.M pas, Albora bri nj prezantim n lidhje mehapat e ndrmarr nga REFORD gjat periudhsTetor 2013 - Tetor 2014. Gjat prezantimit udhan disa rekomandime pr forcimin e rrjetitballkanik si; gjetja e mundsive t reja t finan-cimit, eksplorimi i mnyrave pr veprimeve tmundshme n nivel rajonal (avokim, lobim, rr-jetzim) dhe shkrimi e ndarja n mnyr aktive eartikujve n faqen e internetit/facebook-ut tREFORD.Prve ksaj, Albora pati mundsin t infor-moj antart e REFORD rreth thirrjes pr ap-likime pr tu antarsuar pran ILC-s pr vitin2015.Gjat pjess tjetr t takimit pjesmarrsit identi-

fikuan dhe shkruan disa sfida prioritare n lidh jeme t drejtat e pronsis/prdorimit mbi pyjet nvendet e tyre. Pastaj, ata i ndan sfidat e identi-fikuara me pjesmarrsit e tjer n mnyr q tgjenin veprime t prbashkta dhe t mundshmen nivel rajonal. Bazuar n kt, nje draft letrpozicionimi u prgatit me qlim promovimin e sajn rajon.N kuadr t gjetjes s veprimeve t prbashkta nnivel rajonal, nj letr mbshtetse u nnshkrua ngabordi menaxhues i REFORD pr t mbshtetur Sho-qatn Kombtare t Pronarve t Pyjeve n Maqe-doni, n prpjekjet e tyre pr t mbrojtur iden einxhinierve t pyjeve t liensuar.REFORD do t ndjek zbatimin e rekomandimevet mbledhjes n Tiran nga antart, do t shprnda-j informacionin si dhe t shqyrtoj rezultatet n

mbledhjen e ardhshme.Federata Kombtare e Pyjeve dhe Kullotave t Sh-qipris, falenderon t gjith pjesmarrsit pr kon-tributin e tyre aktiv dhe shpreson n konsolidimin eREFORD si nj rrjet q lidh zrat e pylltaris sfamiljes n Ballkan.

TAKIMI I PAR BALLKANIK RRETH T DREJTAVE MBI PYJET DHE KULLOTATTAKIMI I PAR BALLKANIK RRETH T DREJTAVE MBI PYJET DHE KULLOTATTAKIMI I PAR BALLKANIK RRETH T DREJTAVE MBI PYJET DHE KULLOTATTAKIMI I PAR BALLKANIK RRETH T DREJTAVE MBI PYJET DHE KULLOTATTAKIMI I PAR BALLKANIK RRETH T DREJTAVE MBI PYJET DHE KULLOTAT

LETR POZICIONIMILETR POZICIONIMILETR POZICIONIMILETR POZICIONIMILETR POZICIONIMIForcimi i rolit t pylltaris s familjes n BallkanForcimi i rolit t pylltaris s familjes n BallkanForcimi i rolit t pylltaris s familjes n BallkanForcimi i rolit t pylltaris s familjes n BallkanForcimi i rolit t pylltaris s familjes n Ballkan

REFORD (Qendra Rajonale pr Pyltari dhe Zhvillim Rural) sht nj rrjet i Shoqatave t pronarve/prdoruesve t pyjeve privateREFORD (Qendra Rajonale pr Pyltari dhe Zhvillim Rural) sht nj rrjet i Shoqatave t pronarve/prdoruesve t pyjeve privateREFORD (Qendra Rajonale pr Pyltari dhe Zhvillim Rural) sht nj rrjet i Shoqatave t pronarve/prdoruesve t pyjeve privateREFORD (Qendra Rajonale pr Pyltari dhe Zhvillim Rural) sht nj rrjet i Shoqatave t pronarve/prdoruesve t pyjeve privateREFORD (Qendra Rajonale pr Pyltari dhe Zhvillim Rural) sht nj rrjet i Shoqatave t pronarve/prdoruesve t pyjeve privatedhe komunale nga 7 vende t Ballkanit; Bullgaria, Kosova, Kroacia, Mal i Zi, Maqedonia, Republika Srspka-Bosnje Herzegovin,dhe komunale nga 7 vende t Ballkanit; Bullgaria, Kosova, Kroacia, Mal i Zi, Maqedonia, Republika Srspka-Bosnje Herzegovin,dhe komunale nga 7 vende t Ballkanit; Bullgaria, Kosova, Kroacia, Mal i Zi, Maqedonia, Republika Srspka-Bosnje Herzegovin,dhe komunale nga 7 vende t Ballkanit; Bullgaria, Kosova, Kroacia, Mal i Zi, Maqedonia, Republika Srspka-Bosnje Herzegovin,dhe komunale nga 7 vende t Ballkanit; Bullgaria, Kosova, Kroacia, Mal i Zi, Maqedonia, Republika Srspka-Bosnje Herzegovin,Shqipria. REFORD vlerson shum nismat e ndrmarra nga qeverit prkatse n rajon dhe donator t ndryshm n zhvilliminShqipria. REFORD vlerson shum nismat e ndrmarra nga qeverit prkatse n rajon dhe donator t ndryshm n zhvilliminShqipria. REFORD vlerson shum nismat e ndrmarra nga qeverit prkatse n rajon dhe donator t ndryshm n zhvilliminShqipria. REFORD vlerson shum nismat e ndrmarra nga qeverit prkatse n rajon dhe donator t ndryshm n zhvilliminShqipria. REFORD vlerson shum nismat e ndrmarra nga qeverit prkatse n rajon dhe donator t ndryshm n zhvillimine pyjeve dhe kullotave.e pyjeve dhe kullotave.e pyjeve dhe kullotave.e pyjeve dhe kullotave.e pyjeve dhe kullotave.Megjithat, pavarsisht progresit dhe zhvillimit, si rezultat i diskutimeve t antarve t REFORD n takimin e mbajtur n Tiran,Megjithat, pavarsisht progresit dhe zhvillimit, si rezultat i diskutimeve t antarve t REFORD n takimin e mbajtur n Tiran,Megjithat, pavarsisht progresit dhe zhvillimit, si rezultat i diskutimeve t antarve t REFORD n takimin e mbajtur n Tiran,Megjithat, pavarsisht progresit dhe zhvillimit, si rezultat i diskutimeve t antarve t REFORD n takimin e mbajtur n Tiran,Megjithat, pavarsisht progresit dhe zhvillimit, si rezultat i diskutimeve t antarve t REFORD n takimin e mbajtur n Tiran,m 28 Tetor 2014, deri tani tradita e gjat e nj administrate pyjore t fort dhe ndrmarrjeve pyjore shtetrore dominon nm 28 Tetor 2014, deri tani tradita e gjat e nj administrate pyjore t fort dhe ndrmarrjeve pyjore shtetrore dominon nm 28 Tetor 2014, deri tani tradita e gjat e nj administrate pyjore t fort dhe ndrmarrjeve pyjore shtetrore dominon nm 28 Tetor 2014, deri tani tradita e gjat e nj administrate pyjore t fort dhe ndrmarrjeve pyjore shtetrore dominon nm 28 Tetor 2014, deri tani tradita e gjat e nj administrate pyjore t fort dhe ndrmarrjeve pyjore shtetrore dominon nshumicn e Ballkanit. Sfidat kryesore mbeten varfria rurale dhe kufizimet pr prdorimin tradicional t pyjeve cungishte q kanshumicn e Ballkanit. Sfidat kryesore mbeten varfria rurale dhe kufizimet pr prdorimin tradicional t pyjeve cungishte q kanshumicn e Ballkanit. Sfidat kryesore mbeten varfria rurale dhe kufizimet pr prdorimin tradicional t pyjeve cungishte q kanshumicn e Ballkanit. Sfidat kryesore mbeten varfria rurale dhe kufizimet pr prdorimin tradicional t pyjeve cungishte q kanshumicn e Ballkanit. Sfidat kryesore mbeten varfria rurale dhe kufizimet pr prdorimin tradicional t pyjeve cungishte q kanuar n prerjet e paligjshme dhe degradimin e pyjeve. Interesat e pronarve/ prdoruesve t pyjeve jan kryesisht n duart euar n prerjet e paligjshme dhe degradimin e pyjeve. Interesat e pronarve/ prdoruesve t pyjeve jan kryesisht n duart euar n prerjet e paligjshme dhe degradimin e pyjeve. Interesat e pronarve/ prdoruesve t pyjeve jan kryesisht n duart euar n prerjet e paligjshme dhe degradimin e pyjeve. Interesat e pronarve/ prdoruesve t pyjeve jan kryesisht n duart euar n prerjet e paligjshme dhe degradimin e pyjeve. Interesat e pronarve/ prdoruesve t pyjeve jan kryesisht n duart eadministrats pyjore shtetrore. Kjo situat nuk sht n prputhje me sistemet politike demokratike.administrats pyjore shtetrore. Kjo situat nuk sht n prputhje me sistemet politike demokratike.administrats pyjore shtetrore. Kjo situat nuk sht n prputhje me sistemet politike demokratike.administrats pyjore shtetrore. Kjo situat nuk sht n prputhje me sistemet politike demokratike.administrats pyjore shtetrore. Kjo situat nuk sht n prputhje me sistemet politike demokratike.Ne mendojm se planifikimi i pyjeve prmes metodave me pjesmarrje dhe sistemeve t prbashkta t menaxhimit do t kon-Ne mendojm se planifikimi i pyjeve prmes metodave me pjesmarrje dhe sistemeve t prbashkta t menaxhimit do t kon-Ne mendojm se planifikimi i pyjeve prmes metodave me pjesmarrje dhe sistemeve t prbashkta t menaxhimit do t kon-Ne mendojm se planifikimi i pyjeve prmes metodave me pjesmarrje dhe sistemeve t prbashkta t menaxhimit do t kon-Ne mendojm se planifikimi i pyjeve prmes metodave me pjesmarrje dhe sistemeve t prbashkta t menaxhimit do t kon-tribuojn n funksionet sociale, ekonomike dhe ekologjike t pyllit. Sistemet e prbashkta t menaxhimit t pyjeve me prfshirjentribuojn n funksionet sociale, ekonomike dhe ekologjike t pyllit. Sistemet e prbashkta t menaxhimit t pyjeve me prfshirjentribuojn n funksionet sociale, ekonomike dhe ekologjike t pyllit. Sistemet e prbashkta t menaxhimit t pyjeve me prfshirjentribuojn n funksionet sociale, ekonomike dhe ekologjike t pyllit. Sistemet e prbashkta t menaxhimit t pyjeve me prfshirjentribuojn n funksionet sociale, ekonomike dhe ekologjike t pyllit. Sistemet e prbashkta t menaxhimit t pyjeve me prfshirjene komuniteteve vendore dhe zbatimi i punimeve silvikulturore (pr rehabilitimin e pyjeve dhe shkurreve t degraduara) do te komuniteteve vendore dhe zbatimi i punimeve silvikulturore (pr rehabilitimin e pyjeve dhe shkurreve t degraduara) do te komuniteteve vendore dhe zbatimi i punimeve silvikulturore (pr rehabilitimin e pyjeve dhe shkurreve t degraduara) do te komuniteteve vendore dhe zbatimi i punimeve silvikulturore (pr rehabilitimin e pyjeve dhe shkurreve t degraduara) do te komuniteteve vendore dhe zbatimi i punimeve silvikulturore (pr rehabilitimin e pyjeve dhe shkurreve t degraduara) do tprmirsojn jetn e komuniteteve. Kjo mund t ofroj mundsi punsimi pr ta (sepse papunsia n zonat rurale sht shum eprmirsojn jetn e komuniteteve. Kjo mund t ofroj mundsi punsimi pr ta (sepse papunsia n zonat rurale sht shum eprmirsojn jetn e komuniteteve. Kjo mund t ofroj mundsi punsimi pr ta (sepse papunsia n zonat rurale sht shum eprmirsojn jetn e komuniteteve. Kjo mund t ofroj mundsi punsimi pr ta (sepse papunsia n zonat rurale sht shum eprmirsojn jetn e komuniteteve. Kjo mund t ofroj mundsi punsimi pr ta (sepse papunsia n zonat rurale sht shum elart), por n t njjtn koh do t zvogloj prerjet e paligjshme.lart), por n t njjtn koh do t zvogloj prerjet e paligjshme.lart), por n t njjtn koh do t zvogloj prerjet e paligjshme.lart), por n t njjtn koh do t zvogloj prerjet e paligjshme.lart), por n t njjtn koh do t zvogloj prerjet e paligjshme.

PRANDAJ, NE JU REKOMANDOJM:PRANDAJ, NE JU REKOMANDOJM:PRANDAJ, NE JU REKOMANDOJM:PRANDAJ, NE JU REKOMANDOJM:PRANDAJ, NE JU REKOMANDOJM:

- Prshpejtimin e reformave q lidhen me shtjet e pronsis n pyjet komunal dhe private. Regjistrimi i pronave n kadastr,- Prshpejtimin e reformave q lidhen me shtjet e pronsis n pyjet komunal dhe private. Regjistrimi i pronave n kadastr,- Prshpejtimin e reformave q lidhen me shtjet e pronsis n pyjet komunal dhe private. Regjistrimi i pronave n kadastr,- Prshpejtimin e reformave q lidhen me shtjet e pronsis n pyjet komunal dhe private. Regjistrimi i pronave n kadastr,- Prshpejtimin e reformave q lidhen me shtjet e pronsis n pyjet komunal dhe private. Regjistrimi i pronave n kadastr,decentralizimi i kompetencave dhe fragmentimi i pyjeve mbeten shtje shqetsuese.decentralizimi i kompetencave dhe fragmentimi i pyjeve mbeten shtje shqetsuese.decentralizimi i kompetencave dhe fragmentimi i pyjeve mbeten shtje shqetsuese.decentralizimi i kompetencave dhe fragmentimi i pyjeve mbeten shtje shqetsuese.decentralizimi i kompetencave dhe fragmentimi i pyjeve mbeten shtje shqetsuese.- Prmirsimin e legjislacionit dhe rregulloreve prkatse q lidhen me pylltarin komunale dhe private. Legjislacioni jo mbshtets- Prmirsimin e legjislacionit dhe rregulloreve prkatse q lidhen me pylltarin komunale dhe private. Legjislacioni jo mbshtets- Prmirsimin e legjislacionit dhe rregulloreve prkatse q lidhen me pylltarin komunale dhe private. Legjislacioni jo mbshtets- Prmirsimin e legjislacionit dhe rregulloreve prkatse q lidhen me pylltarin komunale dhe private. Legjislacioni jo mbshtets- Prmirsimin e legjislacionit dhe rregulloreve prkatse q lidhen me pylltarin komunale dhe private. Legjislacioni jo mbshtetspr pronart/prdoruesit e pyjeve privat dhe konfliktet po pengojn menaxhimin e qndrueshm. Reforma legjislative dhe politikepr pronart/prdoruesit e pyjeve privat dhe konfliktet po pengojn menaxhimin e qndrueshm. Reforma legjislative dhe politikepr pronart/prdoruesit e pyjeve privat dhe konfliktet po pengojn menaxhimin e qndrueshm. Reforma legjislative dhe politikepr pronart/prdoruesit e pyjeve privat dhe konfliktet po pengojn menaxhimin e qndrueshm. Reforma legjislative dhe politikepr pronart/prdoruesit e pyjeve privat dhe konfliktet po pengojn menaxhimin e qndrueshm. Reforma legjislative dhe politikeduhet t vazhdoj me nj proes me pjesmarrje t gjer t palve t interesuara.duhet t vazhdoj me nj proes me pjesmarrje t gjer t palve t interesuara.duhet t vazhdoj me nj proes me pjesmarrje t gjer t palve t interesuara.duhet t vazhdoj me nj proes me pjesmarrje t gjer t palve t interesuara.duhet t vazhdoj me nj proes me pjesmarrje t gjer t palve t interesuara.- Njohjen e rolit t pylltaris n kontekstin e zhvillimit rural. Mbshtetje financiare pr masa n pyje n kt kontekst pr pyjet- Njohjen e rolit t pylltaris n kontekstin e zhvillimit rural. Mbshtetje financiare pr masa n pyje n kt kontekst pr pyjet- Njohjen e rolit t pylltaris n kontekstin e zhvillimit rural. Mbshtetje financiare pr masa n pyje n kt kontekst pr pyjet- Njohjen e rolit t pylltaris n kontekstin e zhvillimit rural. Mbshtetje financiare pr masa n pyje n kt kontekst pr pyjet- Njohjen e rolit t pylltaris n kontekstin e zhvillimit rural. Mbshtetje financiare pr masa n pyje n kt kontekst pr pyjetprivate dhe komunale.private dhe komunale.private dhe komunale.private dhe komunale.private dhe komunale.- Mbshtetje pr organizatat joqeveritare t pronarve/prdoruesve t pyjeve pr t rritur m tej kapacitetet e tyre n edukim dhe- Mbshtetje pr organizatat joqeveritare t pronarve/prdoruesve t pyjeve pr t rritur m tej kapacitetet e tyre n edukim dhe- Mbshtetje pr organizatat joqeveritare t pronarve/prdoruesve t pyjeve pr t rritur m tej kapacitetet e tyre n edukim dhe- Mbshtetje pr organizatat joqeveritare t pronarve/prdoruesve t pyjeve pr t rritur m tej kapacitetet e tyre n edukim dhe- Mbshtetje pr organizatat joqeveritare t pronarve/prdoruesve t pyjeve pr t rritur m tej kapacitetet e tyre n edukim dhendrgjegjsim.ndrgjegjsim.ndrgjegjsim.ndrgjegjsim.ndrgjegjsim.- Njohjen e shrbimeve mjedisore t ofruara nga pyjet private dhe komunale dhe aplikimi i pagesave pr shrbimet e ekosistemit.- Njohjen e shrbimeve mjedisore t ofruara nga pyjet private dhe komunale dhe aplikimi i pagesave pr shrbimet e ekosistemit.- Njohjen e shrbimeve mjedisore t ofruara nga pyjet private dhe komunale dhe aplikimi i pagesave pr shrbimet e ekosistemit.- Njohjen e shrbimeve mjedisore t ofruara nga pyjet private dhe komunale dhe aplikimi i pagesave pr shrbimet e ekosistemit.- Njohjen e shrbimeve mjedisore t ofruara nga pyjet private dhe komunale dhe aplikimi i pagesave pr shrbimet e ekosistemit.N vende si Shqipria, Kosova dhe Mali i Zi toka pyjore n pronsi/prdorim t komuniteteve vendore jan shpallur zona tN vende si Shqipria, Kosova dhe Mali i Zi toka pyjore n pronsi/prdorim t komuniteteve vendore jan shpallur zona tN vende si Shqipria, Kosova dhe Mali i Zi toka pyjore n pronsi/prdorim t komuniteteve vendore jan shpallur zona tN vende si Shqipria, Kosova dhe Mali i Zi toka pyjore n pronsi/prdorim t komuniteteve vendore jan shpallur zona tN vende si Shqipria, Kosova dhe Mali i Zi toka pyjore n pronsi/prdorim t komuniteteve vendore jan shpallur zona tmbrojtura apo parqe kombtare pa u konsultuar me ta.mbrojtura apo parqe kombtare pa u konsultuar me ta.mbrojtura apo parqe kombtare pa u konsultuar me ta.mbrojtura apo parqe kombtare pa u konsultuar me ta.mbrojtura apo parqe kombtare pa u konsultuar me ta.- Lehtsimin e proedurave burokratike pr pronart/prdoruesit e pyjeve.- Lehtsimin e proedurave burokratike pr pronart/prdoruesit e pyjeve.- Lehtsimin e proedurave burokratike pr pronart/prdoruesit e pyjeve.- Lehtsimin e proedurave burokratike pr pronart/prdoruesit e pyjeve.- Lehtsimin e proedurave burokratike pr pronart/prdoruesit e pyjeve.

- Inkurajimin e ertifikimit t pyjeve pr t arritur menaxhimin e qndrueshm t tyre.- Inkurajimin e ertifikimit t pyjeve pr t arritur menaxhimin e qndrueshm t tyre.- Inkurajimin e ertifikimit t pyjeve pr t arritur menaxhimin e qndrueshm t tyre.- Inkurajimin e ertifikimit t pyjeve pr t arritur menaxhimin e qndrueshm t tyre.- Inkurajimin e ertifikimit t pyjeve pr t arritur menaxhimin e qndrueshm t tyre.Ne mendojm se pylltaria e familjes n Ballkan sht n rrugn e drejt pr t prmirsuar dhe pr t arritur nj menaxhim tNe mendojm se pylltaria e familjes n Ballkan sht n rrugn e drejt pr t prmirsuar dhe pr t arritur nj menaxhim tNe mendojm se pylltaria e familjes n Ballkan sht n rrugn e drejt pr t prmirsuar dhe pr t arritur nj menaxhim tNe mendojm se pylltaria e familjes n Ballkan sht n rrugn e drejt pr t prmirsuar dhe pr t arritur nj menaxhim tNe mendojm se pylltaria e familjes n Ballkan sht n rrugn e drejt pr t prmirsuar dhe pr t arritur nj menaxhim tqndrueshm t pyjeve dhe kullotave. Ne shpresojm se rekomandimet tona do t jen pjes e axhends suaj politike.qndrueshm t pyjeve dhe kullotave. Ne shpresojm se rekomandimet tona do t jen pjes e axhends suaj politike.qndrueshm t pyjeve dhe kullotave. Ne shpresojm se rekomandimet tona do t jen pjes e axhends suaj politike.qndrueshm t pyjeve dhe kullotave. Ne shpresojm se rekomandimet tona do t jen pjes e axhends suaj politike.qndrueshm t pyjeve dhe kullotave. Ne shpresojm se rekomandimet tona do t jen pjes e axhends suaj politike.

Me respekt,Me respekt,Me respekt,Me respekt,Me respekt,REFORD (Qendra pr Pylltari dhe Zhvillim Rural)REFORD (Qendra pr Pylltari dhe Zhvillim Rural)REFORD (Qendra pr Pylltari dhe Zhvillim Rural)REFORD (Qendra pr Pylltari dhe Zhvillim Rural)REFORD (Qendra pr Pylltari dhe Zhvillim Rural)

Qend ra Ra jona le p r Py l t a r i d h e Zh v i l l im Rura lQend ra Ra jona le p r Py l t a r i d h e Zh v i l l im Rura lQend ra Ra jona le p r Py l t a r i d h e Zh v i l l im Rura lQend ra Ra jona le p r Py l t a r i d h e Zh v i l l im Rura lQend ra Ra jona le p r Py l t a r i d h e Zh v i l l im Rura lVeljko Vlahovik22/2-1,1000 Skopje, R. MacedoniaE-mail :E-mail :E-mail :E-mail :E-mail : [email protected]

We bs it e:We bs it e:We bs it e:We bs it e:We bs it e: ht tp :/ /r ef or dc en tr e. or g

Tiran m, 28 Tetor 2014


4/8


Pylltaria dhe pylltart n udhkryq?!NGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJNGA QAZIM KUKALAJ

Pylltaria sht shkenc, art, aftsi e zanat mbingritjen e pyjeve, menaxhimin, prdorimin,mbrojtjen, dhe rivitalizimin e pyjeve dhe resurseveshoqruese, me qllim sigurimin e vazhdimsisn sasi dhe cilsi dhe plotsimin e nevojave tpopullats. Qllimi i menaxhimit t pyjeve shtvendosja e sistemit i cili sht i pranuar nga sho-qria. Shkencat e Pylltaris prbjn elementet ndrlidhura me shkencat biologjike, fizike, sho-qrore, politike e shkenca t tjera. Rndsia epyllit dhe resurseve pyjore filloi t pranohet ngabashksit e para njerzore me shfaqjen e zjar-rit, prdorimit t prodhimeve pyjore (bimvemjeksore, bimve aromatike, frutave pyjor),ndrtimit t kasolleve (vendbanimeve) e plotsimt nevojave tjera pr ekzistenc dhe ushqim. Fil-let e avancimit t menaxhimit t pyjeve u shfaqen

n shekullin XIV n Gjermani (Nynberg). Ngaajo koh planifikimi i prerjeve t pyjeve prf-shinte edhe planifikimin e rigjenerimit t pyjeve.Pr t mos hyr n historin dhe rolin e pyllitdhe burimeveshoqruesepyjore, po prmendlibrin me titull: "SYLVICULTURA OECO-NOMICA, ODER HAUIRTHLICHENACHRICHT UND NATURMIGEANEISUNG ZUR ILDEN BAUM-ZUCHT(1713)- Hans Carl von Carloitz 1645- 1714).Shprehja" Silviculture", Latinisht silvi (pyll)+ kul-tur, (rrit je), konkretisht shpjegohet medomethnie t kontrollimit dhe vendosjes trritjes, prbrjes (kompozimit), shndetit dhecilsis s pyjeve, pr arritjen e nevojave dhe vler-ave t shumllojshme (diverse).Pr t mos hyr n kronologjin e zhvillimit t

shkencs s Pylltaris, kontributi kryesor i vazh-dimit t ekzistimit t pyjeve dhe zhvillimit t ksajshkence, bie mbi profesionistet e lmis s Pyll-taris, kuptohet n bashkpunim me hulumtuesitdhe shkenctaret e lmive tjera. Kontributi dhevetmohimi n vazhdimsi i eksperteve t ksajlmie, me plot rreziqe, deri n flijim u arsyetuame kujdesin e t mirat q sjell pylli pr njerz-imin n prgjithsi. Pyjet prve mundsimit tekzistencs s njeriut, shrbyen edhe nndrtimin e vendeve pas luftrave dhe krizaveshoqrore, ekonomike dhe politike dhe u kup-tuan si resurse, t cilat me kosto minimale mundt kontribuojn n rindrtimin e vendeve dheshoqrive. Po prmend shembullin e menaxhimitt pyjeve n Komunn e Deanit, pas Lufts sDyt Botrore ku ishin t angazhuar n shfryt-

zimin e pyjeve, pr ndrtimin e ish Jugosllavisrreth 2500 puntor, kryesisht t burgosur. Edhen ato kushte t vshtira, posarisht pr Sh-qiptart, u gjenden profesionist t Pylltaris qbn prpjekje t zhvillohen, ruhen dhe t mbro-hen pyjet. Pr merita n kontributin e zhvillimitdhe mbrojtjest pyjeve, shum vende evropianedhe botrore prve dekoratave, shprblimeve,gradimeve etj., ngritn edhe buste pr profe-sionisttdhe puntorte pyjeve, n t cilat t njjtitkishin zhvilluar karriern e tyre duke kontribuarn shtimin e rritjes, shtimin e prodhimtaris dheproduktivitetin pyjor, si dhe kishin prmirsuar-cilsin e pyjeve, duke aplikuar metodat pr-katse profesionale. Po prmend rastin e profe-sionistit t Pylltaris nga Letonia, t cilit i shtngritur busti pr shkak se gjat kohs derisa Leto-nia gjendej nn Bashkimin Sovjetik, gjithmon

kishte drguar shnime t rrejshme n Mosk,me qllim t ruajtjes s pyjeve t vendit t vet.Ekzistojn qindra e mija raste t kontributevedhe rrezikimit deri n flijim t jets s profesion-istve t Pylltaris, pr t'i ruajtur pyjet si pasurikombtare. Edhe pse nuk sht qllimi i shkrim-it t prmend kontributin dhe flijimin e profe-sionistve dhe punonjsve t Pylltaris n Kos-ov, nuk mund t mos prmend me dhjetrapunonjs (puntor fizik, roje pyjesh), duke prf-shir edhe inxhinier pyjesh, t cilt kan hum-bur jetn me qllim t zhvillimit dhe mbrojtjes spyjeve.Frikohsohem se, pranimi i meritave pr kon-tribut dhe flijimi i tyre n rrethanat tona do ttinglloj m tepr si nj fraz e jo si rea litet, i cilishum familjeve u solli dhimbje dhe varfri.

Edhe prkundr disa prej meritave, kontributit

dhe sfidave tprmendura, kryesisht falprofe-sionistve t Pylltaris n Bot, pyjet ende mbu-lojn 31 % t siprfaqes s prgjithshme, rreth1.6 miliard njerz varen nga pyjet, pylli ofron stre-him pr m shum se 300 milion njerz n Bot,

vlera globale tregtare e produkteve pyjore silletrreth 370 miliard dollar ($), pyjet jan shtpi e80% t biodiversitetit toksor, prodhimin e en-ergjis, absorbimin e CO?, lirimin e Oksigjenit,pastrimin e rrjedhave ujore, zbutjen e ndryshi-meve klimatike e kontribute ttjera tshumta.

Cili sht roli dhe respekti i profesion-Cili sht roli dhe respekti i profesion-Cili sht roli dhe respekti i profesion-Cili sht roli dhe respekti i profesion-Cili sht roli dhe respekti i profesion-istve t Pylltaris n shoqrin Kosovareistve t Pylltaris n shoqrin Kosovareistve t Pylltaris n shoqrin Kosovareistve t Pylltaris n shoqrin Kosovareistve t Pylltaris n shoqrin Kosovareso t?so t?so t?so t?so t?Profesionistt e Pylltaris n Kosov, prve sfi-dave dhe specifikave t profesionit, u ballafaquan

edhe me sfida politike, duke qen t pushuarnga puna me vite t tra nga pushteti Serb, porparadoksalisht edhe nga politikat qeveritare (poli-tizimet) n Kosovn e liruar. Por, edheprkundr sfidave dhe vshtirsive t lart-pr-mendura, shkarazi po prmend se territori i Ko-sovs sht i mbuluar me pyje rreth 44%, dukeprfshir edhe pyje cilsore dhe ka mas druso-re n vllim prej rreth 52 milion m. Duam aponuk duam, kjo merit s pari u takon profesion-istve tPylltaris. Si rezultat i rrjedhave politikedhe shoqrore, duke mos prjashtuar politiz-imin edhe t ktij sektori, respektimi dhe vlers i-mi i rolit t profesionistve t Pylltaris n vendq t avancojdo dit e me tepr, erdhi duke uzbehur dhe vazhdon t degradohet deri n kup-timinse, do kush mund t ushtroj profesionine Pylltaris, udhheq dhe vendos pr menax-

himin e pyjeve dhe t gjitha gjrat profesionaledhe se nuk sht me rndsi as prgatitja profe-sionale, as prvoja e puns! Profesioni stt e Pyll-taris, ca nga detyrimi, shum nga interesamate-riale, ca nga frika e ca nga naiviteti e shkaqe ttjera, heshtn dhe iu nnshtruan ksaj gjendjejedhe iu veshn karvanit q trenergjin dhe pro-fesionalizmin t'a prqndrojn dhe arsyetojnn referimin dhe raportimin e numrit t kami-onve, traktorve, kuajve tkapur me drur tprer ilegalisht, si dhe numrin e flet-denonci-meve t drguara n gjykata, pr dnimin e pre-rsve ilegal t pyjeve.Derisa q nga shekulli 14-t, profesionistt e Pyll-taris u morn me Silvikulturn Pyjore, ne "avan-cuam" dhe merremi vetm me ndshkime nshekullin 21-t "avancim kolosal".Thn shqip

mjerim!Duke e par dhe nuhatur dobsimin, neg-lizhencn dhe pa aftsin e profesionistve tpylltaris, pr t'a shpjeguar rendsin e profe-sionit dhe pyllit, si dhe injorimin e profesionit tPylltaris, profesionistt e mjedisit dhe t lmivetjera, me menuri dhe dinakri e shfrytzuan

rastin dhe doln me ide t shpalljes s rajonevet tra pyjore "Parqe Kombtare" e zona t tjerat mbrojtjes. Arsyetimi kryesor iprofesionistvetmjedisit, duke prfshir institucione qeveritare(Komisione Parlamentare, Qeveria,

Ministri,Fakultete, Institute), shoqata jo-qeveri-tare, konsulent vendor dhe ndrkombtar,ishte se shpallja e parqeve kombtare i ndalonprerjet ilegale! Bile u fitua prshtypja se meshpalljen e parqeve kombtare, me automatizmdo t ndrpriten prerjet ilegale! Kjo tez e pran-uar dhe miratuar nga vendimmarrsit e Kosovs,

jo vetm q i demontoi prpjekjet e prgjegjsvet menaxhimit t pyjeve se jan t prkushtuarn mbrojtjen e pyjeve dhe se aktivitet kryesorkan kt, por paraqet arsyetim sa naiv aq edhe

jo profesional. Bile u shkua edhe m larg nshpjegimin e vlerave t ekosistemeve, specievebimore dhe shtazore t rralla, rrezikuara, n zh-dukje, endemike, endemike-relikte, relikte, hab-itateve me vlera t veanta, biodiversitetit t pa-sur, peisazheve specifike etj. etj. Nga shpjegimet

e bra n seminare, media, tryeza e gje tiu, u fituaprshtypja se profesionistt e Pylltaris dhe sho-qria n prgjithsi pr her t par po dgjondhe po informohet pr kto vlera.

Asnjher dhe nga askush nuk u e laborua se s ido t menaxhohen kto vlera dhe cili do t jetndikimi n nevojat e popullats pr materialdrusor dhe prodhime tjera pyjore! Nuk mund t'ifajsosh promovuesit dhe ekspertet, t cilt osenuk kan dgjuar ose nuk e kuptojndomethnien: "Menaxhimi i qndrueshm ipyjeve". Asnjher dhe askush nuk i rrahumendjes se njerzit e shkencs s Pylltaris , edheshkenctar tjer kan pasur njohuri dhe i kantrajtuar kto gjra edhe para shekullit 14-t. NKosov u shkua aq larg sa i ter arsyetimii ven-dosjes s siprfaqeve t tra nn mbrojtje ka prqllim kryesor mbrojtjen e pyjeve!!! Nse sht

kshtu, ather logjikisht lind pyetja: Nse njshtet, bn vetm ndrrimin e menaxhmentit tnj sektori (resursi), n rastin konkret pyjevedhe vlerave pyjore dhe mbart prgjegjsin dhet drejtn nga nj institucion qeveritar te institu-cioni tjetr qeveritar (e njjta qeveri) dhe nsendrrimi i emrit nga "Resurse kombtare" dhe"Pron shtetrore" n "Parqe Kombtare", pa ap-likuar kurrfar masash ttjera paraqet formulne mbrojtjes s pyjeve ather Kosova, meriton"patent" ndrkombtare pr shkenc dhe ino-

vacion.Zhvillimi i t gjitha ktyre ngjarjeve nga profe-sionistt e pylltaris u prcoll n heshtje dheqndrim anash.Kishte shum pak reagime spon-tane dhe t akorduara dhe asnjeri nuk morikurajn dhe guximin profesional q s paku

tthot: "Akordohemi me ekzistimin e ktyre vler-ave"; "Kto vlera i dinim para Jush"; "Kto vlera ushtuan dhe kultivuan nga Ne"; "E drejta e lideritt menaxhimit t ktyre vlerave na takon Ne"etj.etj...Po e prmbyll me thnien: "Kur nuk e punoniarn tuaj, t tjert do ta punojn pr ju"!

Qllimi i menaxhimit t pyjeve sh-

t vendosja e sistemit i cili sht i

pranuar nga shoqria. Shkencat e

Pylltaris prbjn elemente t

ndrlidhura me shkencat biologjike,

fizike, shoqrore, politike e shken-

ca t tjera.


5/8

NENTOR 20145JETO GJELBRETO GJEL RPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJ

Pyjet dhe kullotat shtrihen n m shum se 50 %te siprfaqes s territorit t vendit. Nj pasurime vlera ekonomike, mjedisore, klimatike, turis-tike, lodhje, rekreative, peizazhike dhe vlera tlarta t biodiversitetit. Pylli sht jet, sht burimi rritjes ekonomike dhe mirqenies t popull-sis, mbrojtsi m i mir i toks nga erozioni dherrshqitjet, prmirsues natyral i toks me hu-mus, nj biomase q ndalon reshjet t bien ntok dhe kufizon rreziqet e erozionit. Pesha qzn pyjet n siprfaqen e prgjithshme t terri-torit t vendit, shfrytzimi i potencialeve qofrojn, vlersimi i nivelit t zhvillimit t qn-drueshm dhe zbatimi i planeve t menaxhimit,mbrojtja e vlerave t natyrs dhe puns s kryernga brezat, dikton nj qndrim tjetr t Institu-cioneve prgjegjse qendrore dhe lokale n as-pektet e menaxhimit dhe mbrojtjes s pyjeve sidhe t monitorimit t ndryshimeve q psojnekosistemet pyjore. Por qllimi nuk sht t anal-izojm situatn n pyje, por ne faktin se sa pyjeka sot Shqipria dhe se sa raportohen n vjetartstatistikore, a ndryshojn sot siprfaqet n kra-

hasim me pragun e vitit 1990, sa e sakt shtraportimi i siprfaqeve pyjore dhe a krijohenprobleme ne aspektin e planifikimit te prdorimit,mbrojtjes dhe menaxhimit t pyllit?Konkretisht ne vjetarin statistikor te vitit 1989,siprfaqja e prgjithshme e pyjeve raportohet1.046.780 ha. Katrmbdhjet vjet me pas, vje-tari statistikor i vitit 2003, regjistron 1.040.622 Hapyje. M tej n vjetarin statistikor te MinistrisBujqsis dhe Ushqimit dhe Mbrojtjes se Kon-sumatorit te vitit 2006, siprfaqe e pyjeve rapor-tohet 1.464488 Ha. Ne vitet e fundit ende rapor-tohet siprfaqja e pyjeve prej 1.043.000 ha, e bara-bart me at te vitit 1990. Por a sht e pran-ueshme te raportohet e njjta siprfaqe 25 vjetme pas, kur pyjet ne periudhn e tranzicionitkane psuar ndryshime drastike deri ne majatme te larta te maleve, ne zonat e mbrojtura, neperln shqiptare te Lurs , ne pishat e bregdetit ekudo tjetr. Ndrkoh qe edhe n munges tevidencave t sakta, vlersohet se jan prer edjegur me mijra ha hektar me pyje t lart e tult, afrsisht 25 % e siprfaqes te prgjithshme.Le te shtojm faktin se vetm ne vitin 2007 negadishullin e Karaburunit gjate muajve korrik-Gusht u ndezn 102 vatra zjarri dhe u dogjn 80mije ha me pyje. Ne kto kushte lind pyetja, persenuk ka nj evidence te sakte dhe ne prputhjeme ndryshimet e vazhdueshme te siprfaqes sepyjeve? A vlersohet nga Institucionet prgjegjsenevoja pr t kryer Inventarizimin e sakt t sipr-faqeve pyjore?Inventarizimi i burimeve natyrore dhe pyjeve nuksht thjesht nj shtje shifrash dhe as mbushjeformularsh, por evidentimi si nj pasuri e

rndsishme kombtare, qe prodhon, akumu-lon, prdoret dhe riprtrihet. sht nj shtjekoncepti pr zhvillimin e qndrueshmekonomik e mjedisor, sht nj shtje botkup-

Sa pyje ka sot Shqipria?

Ju njoftojm se disponojm fidan t llojeve t ndryshme si m posht:

Zeman Lalaj n Vlor disponon 5000 fidan bredhi me lartsi 1.5 metr, 2000 fidan pishe t zez me lartsi

1-5 -2.5 metr, si dhe 40 mij fidan t llojeve t ndryshme. Pr do sqarim t mtejshm jeni t lutur t

kontaktoni n numrat e telefonit +355 69 21 23 919, dhe +355 332 22 843.

N fidanishten e Z. Florin Torba n Peshkopi ka fidan standart pr mbjellje n vjesht Arr 2 vjeare 4000

cop, Gshtenj 2 vjeare 4000 cop, Bli dekorativ 1.5 m mbi 1000 cop.

Kontaktoni me Z. Florin Torba n numrin e telefonit: +355 68 34 01 378.

Haxhi Mani nga Muhurri i rrethit Dibr, 12 km larg qytetit t Peshkopis disponon fidan sherebele t cilt

bhen gati pr mbjellje para dats 20 Shtator. T interesuarit jan t lutur t kontaktojn me Z. Haxhi Mani

n numrin e telefonit +355 68 64 69 360.

NJOFTIM

timi pr t nesrmen e gjeneratave te ardhshme,sht nj qndrim i shoqris ndaj prons, sh-

t nj pengese pr abuzuesit qe presin, djegin,eksportojn ilegalisht dru zjarri dhe qymyr. Nfund te fundit sht nj mundsi pr te goditurpa aftsin e strukturave t administrimit, pr tshifruar t dhna t pa sakta, pr t ndalur dornelir n nj shfrytzim t pa kontrolluar. T dhnatfiktive te siprfaqes se pyjeve ne mungese te in-

ventarizimit, mbulojn uljen drastike t pyjeve ,pengojn planifikimin e shfrytzimit, menaxhim-it dhe investimeve, planifikimin dhe implemen-

timin e masave t mbrojtjes s pyjeve dhe tokspyjore. sht kjo nj ndr arsyet qe ne 20 vitet e

fundit mbjelljet e reja vjetore t fidanve pyjorejan dhjetra her m pak se sa para vit it 1990,pesha q zn pyjet n produktin e brendshmbruto mbetet e pa evidentuar. Inventarizimi ipyjeve do t evidentoje gjithashtu pronsin eurdhrit sharlatan t qeverisjes q iku, kur udh-zonte shpyllzimin e siprfaqeve pyjore edhen zonat kodrinore dhe mbjelljen me ullinj ebim te tjera dhe veprimin e erozioni t masiv tktyre tokave. Inventarizim i i pyjeve do t dik-

toj reforma t thella strukturore, organizativee teknike t menaxhimit edhe n aspektin n

baz territori, duke prfshir tokat bujqsoredhe burimet e tjera natyrore, n aspektin insti-tucional t lidhjes me bujqsin dhe si pjes ezhvillimit rural. Jo pak e rndsishme sht qperiodikisht t pasqyrohen ndryshimet e sipr-faqeve pyjore n kadastrn pyjore. Duhet kup-tuar se nuk sht e njjta gj pr t barazuartokat pyjore me siprfaqen pyjore. Shpeshsiprfaqja e pyjeve barazohet me tokat pyjore,pr t qetsuar ndrgjegjen pr pyjet e hum-bur.Evidentimi i situats nprmjet Inventarizimitt pyjeve, ndihmon n evidentimin e siprfaqest pyjeve, vlerson gjendjen, mbulesn bimore,zhvillimin, kategorizimin e pyjeve t lart, tult, shkurre dhe mbi kt baz prcaktonpolitikat e planifikimit pyjor, planifikimin dheqeverisjen e burimeve natyrore, planifikimi imasave pr rehabilitimin e siprfaqeve tedmtuara dhe pyllzimet e reja, prcaktohetprdorimi i pyllit, zona te mbrojtura, identi-fikimin e zonave t prshtatshme pr krijimine pyjeve te prziere, krijimi i sis temit t moni-torimit pr operacionet e zhvillimit t pyjeve.Edhe Inventarizimi i Pyjeve i vitit 2003 nuk ar-riti t prcaktoj qart t dhnat reale te sipr-faqeve pyjore, as t reflektonte n ndryshimete ndodhura n funksion t zbatimit t politikavekombtare pr qndrueshmrin e pyjeve,mbrojtjen dhe prmirsimin e burimeve py-

jore , rri tjen e vl erave eko nomi ke, r imkmb-jen e sipr faqeve pyjore t degraduara, vler-simi i mbuless s toks dhe ndryshimeve tsaj, me synim planifikimin e pyllzimeve t reja,mbrojtjen e pyjeve dhe t toks. Prandaj sot

lipset t themi sa pyje kemi realisht?

Mijra ton sherebel qndrojn stok n t gjith Shqiprin!Tanim ka vite q thuhet e rithuhet seTanim ka vite q thuhet e rithuhet seTanim ka vite q thuhet e rithuhet seTanim ka vite q thuhet e rithuhet seTanim ka vite q thuhet e rithuhet setregu m i madh pr Sherebeln shqiptaretregu m i madh pr Sherebeln shqiptaretregu m i madh pr Sherebeln shqiptaretregu m i madh pr Sherebeln shqiptaretregu m i madh pr Sherebeln shqiptaresht ai Amerikan, treg i cili furnizohetsht ai Amerikan, treg i cili furnizohetsht ai Amerikan, treg i cili furnizohetsht ai Amerikan, treg i cili furnizohetsht ai Amerikan, treg i cili furnizohetme mbi 60% t krkess s prgjithshmeme mbi 60% t krkess s prgjithshmeme mbi 60% t krkess s prgjithshmeme mbi 60% t krkess s prgjithshmeme mbi 60% t krkess s prgjithshme

vetm nga Shqipria, por nuk mungojnvet m nga Shqi pr ia, por nuk mungojnvetm nga Shqipria, por nuk mungojnvet m nga Shqi pr ia, por nuk mungojnvetm nga Shqipria , por nuk mungojndhe tregje t tjerdhe tregje t tjerdhe tregje t tjerdhe tregje t tjerdhe tregje t tjera e lloje t tjera bimsha e lloje t tjera bimsha e lloje t tjera bimsha e lloje t tjera bimsha e lloje t tjera bimshq eksporton Shqipria, me nj shifrq eksporton Shqipria, me nj shifrq eksporton Shqipria, me nj shifrq eksporton Shqipria, me nj shifrq eksporton Shqipria, me nj shifrrreth 27 milion USD n vit. Nga trreth 27 milion USD n vit. Nga trreth 27 milion USD n vit. Nga trreth 27 milion USD n vit. Nga trreth 27 milion USD n vit. Nga tdhnat e fundit vetm n dy qarqetdhnat e fundit vetm n dy qarqetdhnat e fundit vetm n dy qarqetdhnat e fundit vetm n dy qarqetdhnat e fundit vetm n dy qarqetKuks e Dibr jan t punsuar mbiKuks e Dibr jan t punsuar mbiKuks e Dibr jan t punsuar mbiKuks e Dibr jan t punsuar mbiKuks e Dibr jan t punsuar mbi5000 fermer, t rinj dhe gra, ndrsa5000 fermer, t rinj dhe gra, ndrsa5000 fermer, t rinj dhe gra, ndrsa5000 fermer, t rinj dhe gra, ndrsa5000 fermer, t rinj dhe gra, ndrsan nivel kombtar kjo shifr shkonn nivel kombtar kjo shifr shkonn nivel kombtar kjo shifr shkonn nivel kombtar kjo shifr shkonn nivel kombtar kjo shifr shkonrreth 100 mij t vetpunsuar n ktrreth 100 mij t vetpunsuar n ktrreth 100 mij t vetpunsuar n ktrreth 100 mij t vetpunsuar n ktrreth 100 mij t vetpunsuar n ktsektor. Jan kultivuar m shum se 150sektor. Jan kultivuar m shum se 150sektor. Jan kultivuar m shum se 150sektor. Jan kultivuar m shum se 150sektor. Jan kultivuar m shum se 150ha vetm sherebel, e shtrir n tha vetm sherebel, e shtrir n tha vetm sherebel, e shtrir n tha vetm sherebel, e shtrir n tha vetm sherebel, e shtrir n tgjitha tokat e mundshme.gjitha tokat e mundshme.gjitha tokat e mundshme.gjitha tokat e mundshme.gjitha tokat e mundshme.

Mungesa e kontratave paraprake n trMungesa e kontratave paraprake n trMungesa e kontratave paraprake n trMungesa e kontratave paraprake n trMungesa e kontratave paraprake n trzinxhirin e vlers, eksportues grumbul-zinxhirin e vlers, eksportues grumbul-zinxhirin e vlers, eksportues grumbul-zinxhirin e vlers, eksportues grumbul-zinxhirin e vlers, eksportues grumbul-lues vjels, kryesisht pr t mbajtur tlues vjels, kryesisht pr t mbajtur tlues vjels, kryesisht pr t mbajtur tlues vjels, kryesisht pr t mbajtur tlues vjels, kryesisht pr t mbajtur tulur mimin, ka sjell marrdhnie treg-ulur mimin, ka sjell marrdhnie treg-ulur mimin, ka sjell marrdhnie treg-ulur mimin, ka sjell marrdhnie treg-ulur mimin, ka sjell marrdhnie treg-tare sporadike, afatshkurtra, duke pam-tare sporadike, afatshkurtra, duke pam-tare sporadike, afatshkurtra, duke pam-tare sporadike, afatshkurtra, duke pam-tare sporadike, afatshkurtra, duke pam-undsuar trajnimin e vjelsve pr meto-undsuar trajnimin e vjelsve pr meto-undsuar trajnimin e vjelsve pr meto-undsuar trajnimin e vjelsve pr meto-undsuar trajnimin e vjelsve pr meto-dat e vjeljes dhe pas vjeljes, t cilt kry-dat e vjeljes dhe pas vjeljes, t cilt kry-dat e vjeljes dhe pas vjeljes, t cilt kry-dat e vjeljes dhe pas vjeljes, t cilt kry-dat e vjeljes dhe pas vjeljes, t cilt kry-

hen nga kta t fundit. Nj shqetsim gjith-hen nga kta t fundit. Nj shqetsim gjith-hen nga kta t fundit. Nj shqetsim gjith-hen nga kta t fundit. Nj shqetsim gjith-hen nga kta t fundit. Nj shqetsim gjith-ashtu mbetet edhe shkalla e ult e pr-ashtu mbetet edhe shkalla e ult e pr-ashtu mbetet edhe shkalla e ult e pr-ashtu mbetet edhe shkalla e ult e pr-ashtu mbetet edhe shkalla e ult e pr-punipunipunipunipunimit t bimve mjeksore e aromatike,mit t bimve mjeksore e aromatike,mit t bimve mjeksore e aromatike,mit t bimve mjeksore e aromatike,mit t bimve mjeksore e aromatike,ka prbn nj vler t munguar t ktyreka prbn nj vler t munguar t ktyreka prbn nj vler t munguar t ktyreka prbn nj vler t munguar t ktyreka prbn nj vler t munguar t ktyreprodukteve.produkteve.produkteve.produkteve.produkteve.Ne u bjm thirrje tregtarve q t zh-Ne u bjm thirrje tregtarve q t zh-Ne u bjm thirrje tregtarve q t zh-Ne u bjm thirrje tregtarve q t zh-Ne u bjm thirrje tregtarve q t zh-bllokojn menjher tregun me mimet qe-bllokojn menjher tregun me mimet qe-bllokojn menjher tregun me mimet qe-bllokojn menjher tregun me mimet qe-bllokojn menjher tregun me mimet qe-sharake me t ciln po grumbullojn sher-sharake me t ciln po grumbullojn sher-sharake me t ciln po grumbullojn sher-sharake me t ciln po grumbullojn sher-sharake me t ciln po grumbullojn sher-beln, por dhe disa lloje t tjera!beln, por dhe disa lloje t tjera!beln, por dhe disa lloje t tjera!beln, por dhe disa lloje t tjera!beln, por dhe disa lloje t tjera!S shpejti do t krkojm dhe mbshtetjeS shpejti do t krkojm dhe mbshtetjeS shpejti do t krkojm dhe mbshtetjeS shpejti do t krkojm dhe mbshtetjeS shpejti do t krkojm dhe mbshtetjenga institucionet qeveritare dhe ambasadatnga institucionet qeveritare dhe ambasadatnga institucionet qeveritare dhe ambasadatnga institucionet qeveritare dhe ambasadatnga institucionet qeveritare dhe ambasadate vendeve importuese t bimve mjeksoree vendeve importuese t bimve mjeksoree vendeve importuese t bimve mjeksoree vendeve importuese t bimve mjeksoree vendeve importuese t bimve mjeksoree aromatike pr zhbllokimin e ksaj situ-e aromatike pr zhbllokimin e ksaj situ-e aromatike pr zhbllokimin e ksaj situ-e aromatike pr zhbllokimin e ksaj situ-e aromatike pr zhbllokimin e ksaj situ-ate, e cila ndikon dhe prek direkt rreth nj-ate, e cila ndikon dhe prek direkt rreth nj-ate, e cila ndikon dhe prek direkt rreth nj-ate, e cila ndikon dhe prek direkt rreth nj-ate, e cila ndikon dhe prek direkt rreth nj-qind mij familje n vendin ton.qind mij familje n vendin ton.qind mij familje n vendin ton.qind mij familje n vendin ton.qind mij familje n vendin ton.

REXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREU

Pesha q zn pyjet n siprfaqen e prgjithshme t territorit t vendit, shfryt-

zimi i potencialeve q ofrojn, vlersimi i nivelit t zhvillimit t qndrueshm

dhe zbatimi i planeve t menaxhimit, mbrojtja e vlerave t natyrs dhe puns

s kryer nga brezat, dikton nj qndrim tjetr t Institucioneve prgjegjse

qendrore dhe lokale n aspektet e menaxhimit dhe mbrojtjes s pyjeve si dhe

t monitorimit t ndryshimeve q psojn ekosistemet pyjore.


6/8


DURRSI I HARRUAR!ARDIAN MIRDITAARDIAN MIR DIT AARDIAN MIRDITAARDIAN MIR DIT AARDIAN MIRDITA

Inxhinier pyjesh, komuna Ishm, DurrsInxhinier pyjesh, komuna Ishm, DurrsInxhinier pyjesh, komuna Ishm, DurrsInxhinier pyjesh, komuna Ishm, DurrsInxhinier pyjesh, komuna Ishm, Durrs

Qarku i Durrsit sht nj nga 12 qarqet e Sh-qipris i cili prfshin rrethin e Durrsit dhe rre-thin e Krujs. Pr sa i prket pasurive natyrore(pyje dhe kullota), rrethi i Durrsit ka rreth 8600 hapyje dhe kullota ku 90 % e tyre kan kaluar n

pronsi t Komunave dhe Bashkive. Ndrsa rrethii Krujs ka rreth 12 000 ha pyje ku edhe ktu 50%kan kaluar n pronsi t Njsive t QeverisjesVendore. Pra n total si Qark, Durrsi ka rreth 20600 ha pyje dhe kullota nga t cilat 70% jan npronsi t NJQV-ve.Prsos siprfaqes s prgjithshme t pyjeve, ka edheindikator t tjer q tregojn rndsin q pyjetkan n kt qark si jan shumllojshmria ellojeve pyjore dhe funksioni mbrojts q ato kanndaj erozioni detar. Gjithashtu shum fermer tksaj zone kan filluar s fundmi t mbjellin bimmjeksore dhe aromatike si nj burim potecial tardhurash. N kt kuadr duhet nj asistenc m emadhe nga ana e Federats s Pyjeve n ofrimin eshrbimeve q lidhen me ngritjen e kapaciteteve t ferm-erve pr kultivimin dhe mbrojten e ktyre bimve.Vlen pr t'u thekesuar se ndisa Njsi Vendore

tqarkut Durrs jan ngritur stukturat e rregullta qmerren me mbrojtjen dhe menaxhimin e pyjeve tkaluara me Vendim t Kshillit t Ministrave. Vetm nkomunat Maminas, Ishm dhe Manz punojn 9 per-sona s bashku me rojet nga ku 2 jan inxhinier pyjesh.Prandaj lind nevoja e domosdoshme e trajnimit t tyre.Ne krkojm pr Qarkun e Durrsit prfundimin sam shpejt t proesit t regjistrimit t Pyjeve pranZ.V.R.P.P - ve si dhe mbeshtetjen e komunave me in-vestime. Q prej 5 vitesh ato jan mbeshtetur shumpak ose fare nga Projekti i Pyjeve, por dhe nga ana eFederats Rajonale impenjimi ka qen i pakt.Ne krkojm qprdoruesit e Pyjeve dhe Kullotaven Qarkun e Durrsit t prfaqsohen m denj-sisht dhe problemet e interesat e tyre ligjore t gjejnmbshtetjen e duhur sidomos n drejtim t dhniess pyjeve nn ruajtjen e prdoruesve tradicional t

identifikuar n Planin e Menaxhimit t Pyjeve prdo Njsi t Qeverisjes Vendore. Po ashtu, t sig-urohen m shum paketa investimesh pr pyllzimen t gjith rajonin. Me mijra ha tok jan djerrdhe me mijra t tjera jan shkurre. Shum ka-nale buz rrugve kan nevoj pr investime dhepr mbjellje me lloje me vlera ekonomike dheekologjike.Deri tani me aderimin n Federatn Rajonale tPyjeve t Tirans, Qarku Durrs jo vetm kaqen i harruar por sht par me syrin e njerks.Prandaj duke qen se n t gjith Shqiprin tgjitha Federatat e Pyjeve jan ngritur n baz tQarqeve (prve Qarkut Durrs i cili ku federons bashku me Tirann) dhe duke patur parasyshdhe reformn territoriale lind domosdoshmriae krijimit t Federats s Pyjeve e Kullotave, qarkuDurrs me prbrje rrethin e Durrsit dhe Krujs.

Ecuria e proesit t regjistrimit t Pyjeve dhe Kullo-tave n ZRPP (Zyrn e Rregjistrimit t Pasurive tPaluajtshme)Deri tani kemi br Planet e Rilevimit pr do

numr pasurie pr fshatrat sipas tabels s mposhtme. Ato jan drguar pran Z.V.R.P.P Dur-rs me shkresat prkatse pr t br regjistrimindhe pr t nxjerr ertifikatat e hipoteks.Nga ZVRPP nuk kemi gjetur bashkpunimin prt vazhduar dhe prfunduar kt proces. Kjo pasinuk njihet VKM-ja pr regjistrimin falas dhe kanj angazhim t dobt stukturave prkatse. Siperfundim pr 4 fshatrat e prmendur m lart

nuk sht br ende asgj!Ky proesbhet edhe m i vshtir pasi ZVRPP e

konsideron si regjistrim fillestar dhe kostoja shtmjaft e madhe. Pr nj numr pasurie kostoja sh-

t12000 lek (t reja), dhe procesi zgjat pr shkak seZVRPP e konsideron si nj problem t dors sdyt dhe vetm me ndrhyrje mund t bhet dika.Megjithat, me kmbnguljen ton kemi arritur t

regjistrojm 6 numra pasurie me nj siprfaqe prej137,53 ha. Po ashtu, kemi aplikuar pr 7 numra tjerpasurie dhe jemi n pritje t daljes s certifikatave thipotekes pr 146,17 ha (sht br aplikimi pransporteleve kundrejt pagess).Ne krkojm ndrhyrje pran instacave prkatese poredhe nga Ministria e Drejtsis pr kto pengesa.Krkohet gjithashtu nj mbshtetje m e madhe ngaDrejtoria Rajonale e Shrbimit Pyjor dhe Federata

Kombtare e Pyjeve dhe Kullotave Komunale.Nevojat prioritare n Qarkun e DurrsitNevojat prioritare n Qarkun e DurrsitNevojat prioritare n Qarkun e DurrsitNevojat prioritare n Qarkun e DurrsitNevojat prioritare n Qarkun e Durrsit

Nevoj prioritare n radh t pare sht mbshtet-ja me nj projekt pr hartografimin e siperfaqeve

q do t'i shrbente regjistrimit t pasuris pyjore ekullosore. N kt kuadr t ndrhyhet n instan-cat m t larta n mnyr q procesi i regjistrimit tfondit pyjor dhe kullosor t mos shihet si e dors

s dyt por t konsiderohet njlloj i rndsishm siprocesi i regjistrimit t tokave ar.Tjetr nevoj sht ndrhyrja me paketa inves-timesh pr prmirsimin e pyjeve (pyllzime, pastri-me, rrallime, sistemimi i prroskave etj.). Gjithash-tu, trajnimi i personelit t Komunave dhe Bashkivedhe organizimi i takimeve sensibilizuese me pr-doruesit e pyjeve t shihet si prioritet.Bimt mjeksore dhe aromatike n Durrs

Fermer t Durrsit dhe Krujs kan filluar kultiv-imin, vjeljen dhe grumbullimin e bimve t ndry-

shme mjeksore dhe aromatike. N KomunnIshm jan kultivuar 2.5 ha sherebel dhe rigon.

Ndrsa n Bashkin Manz jan kultivuar 1 hasherebel. Bimt mjeksore shihen me interes ngafermert t cilt kan nevoj pr mbshtetje direktepr zgjerimin e siprfaqeve t mbjella.


7/8

NENTOR 20147JETO GJELBRETO GJEL RPyjet dhe kullotat mbulojn mbi 50% t siprfaqes tok-sore n Shqipri. Pyjet sigurojn dru zjarri pr ngrohje egatim (mbi 80% e energjis totale t nevojshme pr ngro-hje rrjedh nga druri), pyjet sigurojn lnd ndrtimi dhefruta arror (gshtenj, lajthi), si dhe shum bim mjek-sore dhe aromatike, burim kyi rndsishm jetese n zonatrurale. Por, pyjet jan t rndsishm edhe n sigurimin eshrbimeve pr shoqrin ton, n sigurimin e kontrollitt erozionit, qndrueshmris s toks, prmirsimin e

cilsis s ujit, biodiversitetin dhe turizmin.Pr fat t keq n t kaluarn shfrytzimi i pakontrolluar,mbikullotja dhe degradimi i pyjeve ka uar n shumprobleme. Rezultat i tyre jan erozioni, degradimi i toksdhe mungesa e produkteve pyjore. Kjo filloi n vitet 70'dhe 80', por vazhdoi edhe pas viteve 90'.N fund t viteve 90' nisi puna me pylltarin komunale, nt ciln komunitetet vendore kan marr prgjegjsindhe mbrojtjen e shum zonave pyjore dhe kullosore tdegraduara. Menaxhimi i pyjeve komunal sht rregullu-ar nprmjet Shoqatave t Prdoruesve t Pyjeve dhe Kullo-tave, t cilat prfaqsojn prdoruesit e ktyre burimeve, eq bashkpunojn me Qeverin Vendore.Pylltaria komunale ka qen shum e suksesshme n Sh-qipri, ku prfshirja e prdoruesve - njerzve vendor -sht e lart. Zona t mdha t pyjeve t degraduara jankthyer srish n pyje t qndrueshme. Shembuj mund tshihen n t gjith Shqiprin s i n Kuks, Dibr, Lezh,Kor, Elbasan etj.Jo vetm prej kontributit t komuniteteve, por edhe mefinancimin e Projektit t Pyjeve, i mbshtetur nga Qeveriae Shqipris, Banka Botrore, Qeveria Suedeze, ajo Ital-ane e Zvicerane, USAID-i, ILC etj.T gjitha kto organizma mbshtets meritojn falnder-min dhe mirnjohjen ton dhe t komuniteteve fshataret prfshira n projektet disavjeare.Vitin e kaluar prfunduan dy projekte q mbshtetn pyll-tarin komunale si "Projekti i Zhvillimit t Burimeve Naty-rore" dhe "Projekti pr Fuqizimin e QndrueshmrssPyjeve Komunal". Mendojm se ata realizuan qllimine tyre pr krijimin dhe zhvillimin e modeleve t pylltarisn Shqipri, pr t ngritur, forcuar e konsoliduar kapacite-tet e aktorve n sektorin e pylltaris, forcimin e lidhjeven mes t palve t interesuara pr qndrueshmrin epylltaris komunale e private dhe prmirsimin e mjedisitn Shqipri.Viti 2014 shrbeu pr t zgjeruar e promovuar modelet epylltaris s qndrueshme n t gjith Shqiprin. U real-zuan cikle trajnimesh pr forcim kapacitetesh e rrjetzim

n t gjitha rajonet ku nuk ishte punuar m par nga pro-ekti, si n Gramsh, Berat, Tiran-Durrs, Vlor, Fier dhePuk; takime rajonale pr projekt ligjin e pyjeve dhe kullo-tave n Tiran, Kuks dhe Fier(Divjak); programndrgjegjsimi pr BMET, flet-palosje, postera, doku-mentar, konkurs me nxnsit e shkollave t mesmeDibr dhe Kuks; njohja e ligjit t BMET, krijimi iforumeve dhe trajnime pr vjelsit dhe grumbulluesite BMET; fushat ndrgjegjsimi pr "shtjet Gji-nore"; hartografim dhe identifikim prdoruesish Puk,Tiran, Fier e Gramsh.N nivel kombtar u ngrit Komiteti Koordinues dhe Kon-

Pyllit i mungon kujdestari?!

sultativ pr t ndikuar formulimin e politikave, vendimevedhe kuadrin institucional n lidhje me tokn dhe burimetnatyrore pr t mirn e banorve t zonave rurale dhe prt sjell eksperiencn shqiptare n rajonin e Ballkanit.Rezultatet tregojn se ky drejtim sht rruga e duhur.Ne kemi sugjeruar e vazhdojm t krkojm q pyjett kalojn nn Ministrin e Bujqsis dhe ZhvillimitRural. Kjo pr faktin se mbi 40% e pyjeve menaxho-hen nga komunitetet dhe kjo po vjen duke u rritur.Duke i patur pyjet t lidhur me bujqsin dhe zhvil-limin rural si nj sektor ekonomik, jemi n nj linj meBE, i cila mbshtet pylltarin n politikat e saj t zhvil-limit rural. N shum vende t BE dhe vende t Ball-kanit sht br nj zgjedhje e ngjashme.Mbshtetja e pylltaris komunale nga (brenda) Minis-tria e Bujqsis sht gjithashtu mbshtetse pr pr-fundimin e regjistrimit t toks me prdoruesit aktual.Procesi ka filluar tashm pr t identifikuar rrug prprivatizimin prfundimtar t pyjeve privat tek ferm-

ert. Po ashtu kjo sht n nj linj me zhvillimet e BE,ku pylltaria private z pjesn m t madhe t siprfaqespyjore, si n Austri, Gjermani, Slloveni, Suedi etj. (kumbi 80% e t gjith pyjeve jan n pronsi t familjeve).Pylltaria komunale sht e preferuar nga perspektivaekonomike ashtu dhe financiare. Pyjet komunale jant menaxhuara nga njerzit dhe qeveria vendore. Ngaana tjetr, nse pylltaria komunale sht e mbshteturme nj kuadr ligjor t prshtatshm, duke lejuar zhvil-limin e qndrueshm t pyjeve nga njerzit do t sjellzhvilllimin ekonomik, duke siguruar pun dhe mund-si t ardhurash pr komunitet rurale. Prandaj rekoman-

dohet q prioritet t'i jepet prshtatjes s kuadrit ligjoraktual, duke i dhn vendin e duhur pylltaris komu-nale dhe private.Tani jan dy projekte q mbshtesin Pylltarin Komu-nale:(i) Projekti Pyjet pr Zhvillimin Ekonomik Lokal, 2014-2018, i cili ka si objektiv kryesor: Pyje komunal t qn-drueshm q sigurojn prodhim m t lart, shrbime dhet ardhura pr komunitetet rurale.(ii) Projekti i Shrbimeve Mjedisore q ka objektiv krye-sor: T mbshtes praktikat e qndrueshme t menaxhim-it t toks me qllim reduktimin e degradimit t toks dherritjen e t ardhurave pr komunitetet n zonat rurale.Esht koha q Ministria e Pushtetit Lokal, e cila po hartonligjin pr decentralizimin, ku parashikohet edhe kalimi ipyjeve n pronsi t komuns,t bashkpunoj m mirme Ministrin e Mjedisit dhe Drejtorin e Pyjeve, pr tmundsuar rritjen e siguris s pronsis nprmjet njdokumentacioni m t mir t t drejtave t prdoruesve,

si dhe regjistrimin e t gjitha pronave tek ZRRPP, dukembshtetur aty ku sht e mundur, regjistrimin me faza tt drejtave "n prdorim" tek familjet dhe fshatrat.Nj nxitje ose nj pjesmarrje konkuruese, prve kriter-eve q prmendm m sipr, do t ishte edhe buxheti iplanifikuar pr treguesit tek komponentt e projekteve.Pyjet tona nuk shkatrrohen se priten, por se u mungonkujdesi e trajtohen keq, si n prerje edhe pas saj. Pr ktkujdes e pr ngritjen e pyllit ne duam kujdestarin e tij!

REXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUREXHEP NDREUFederata Kombtare e PK Komunale

Nj bim me shumvlera e panjohur

n Shqipri!ARONIA (PH OTI NA MEL ANOCARPA)ARONIA (PH OTINA MELANOCARPA)ARONIA (PH OTI NA MEL ANOCARPA)ARONIA (PH OTINA MELANOCARPA)ARONIA (PHOTI NA MEL ANOCARPA)

PRGATITI: GJON FIERZAPRGATITI: GJON FIERZAPRGATITI: GJON FIERZAPRGATITI: GJON FIERZAPRGATITI: GJON FIERZAAg je nc ia Ko mb t ar e e Mj ed is it , Ti ra nAg je nc ia Ko mb t ar e e Mjed is it , Ti ra nAg je nc ia Ko mb t ar e e Mj ed is it , Ti ra nAg je nc ia Ko mb t ar e e Mjed is it , Ti ra nAg je nc ia Ko mb t ar e e Mjed is it , Ti ra n

ARONIA, FRUT ME VLERA TARONI A, FRUT ME VLERA TARONIA, FRUT ME VLERA TARONI A, FRUT ME VLERA TARONIA, FRUT ME VLERA TMDHA KURUESE DHE USHQYESEMDHA KURUESE DHE USHQYESEMDHA KURUESE DHE USHQYESEMDHA KURUESE DHE USHQYESEMDHA KURUESE DHE USHQYESE

N bot po rritet me shpejtsi numri i fermerve dhesiprfaqja e toks ku po kultivohet kjo bim. N vende tndryshme ka krkesa t larta nga tregu dhe industriaprpunuese pr fruta t aronias.Koh m par, kolegu yn Haki Kola, postoi n face-book nj foto - aste nga mbjellja e aronies n Gjakov,Kosov. U bra kurioz nga ky emr i padg juar n flornton dhe si ajo tashm kishte filluar t kultivohej nKosov. Po kshtu, nj koleg tjetr (B. Isniqi) nga Koso-va postoi foto t aronies t kultivuar n vazo.Duhet nnvizuar se tashm n Kosov po kultivohenbim me vlera t veanta t pakultivuara m par si;mjedrra, dhe aronia. Prandaj sht e rndsishme q

kto praktika t mund t njihen edhe nga fermert especialistt shqiptar. Pr fatkeq tokat bujqsore n shumfshatra t vendit prgjithsisht n zonn malore sot jan tpakultivura.Nga eksplorimi n internet (pa arritur t shoh nga afrkultivimin e aronies) prgatita kt material informues

dhe sensibilizues q t sherbeje si nxitje q sa me paredhe n Shqipri t filloj, eksperimentimi dhe kultivi-mi i ksaj bime.

'far sht Aronia?Bima e aronias (latinisht si: Photina melanocarpa), shtnj shkurre q prodhon fruta t vendosura n vile mengjyr vjollc t errt. Frutat jan t pasura me antiok-sidant. N disa varitete t tjera ka fruta ngjyr t kuqee t zez. Aronia Berry si frut sht e ngjashme me bo-ronicn e egr. Frutat e aronies kan shum prdorimesi: fruta t freskt, si lengje t prpunuara, salca t ndry-shme, etj. Aronia si shkurre vendase konsiderohet npjesn lindore t Ameriks s Veriut. Vitet e fundit kamarr shtrirje n t gjith Shtetet e Bashkuara, n Rusidhe Evropn Lindore. Ajo prshtatet mir n zonat melagshtir. Bima e aronias konsiderohet si shkurre porajo mund rritet deri n tet metra e gjat, kjo duhetkonsideruar n mnyr q ajo

te kt hapsirn e nevojshme.

Mark Brand, profesor i hor-tikulturs n Departamentin eShkencs s Bimve dhe Ar-kitekturs s Peisazhi nKolegjin e Bujqsis dhe Burimeve Natyrore n USA,thot: "Aronia premton prfitime n disa fronte. Mana-ferrat e Aronias, mund t konsumohen n mnyra tndryshme pasi vrtet kan vlera t larta n anti-oxiduese.Si shkurre vleresohet nga industria e hortikulturs prgjelbrim t mjediseve te banesave private, pasi eshtebim zbukuruese trheqse. "Mark sht duke punuar me nj koleksion germplasmq prfshin 100 gjenotipet t egra nga 23 shtete. Ai shtduke krkuar pr t maksimizuar n: form, shije, dhefunksionin e Aronias.Aronia melanocarpa u eksportua n Evrop n fillim tshekullit t 20-t, ku m pas u b nj kulture e rnd-sishme nga ana tregtare. Aktualisht, mbi 50% e pro-

dhimit t aronias n bot, zhvillohet n Poloni. Ktovitet e fundit po kultivohet gjersisht n Bullgari dhe sinjoftojn kolegt edhe n Kosov.Mark Brand i prmbledh vlerat e aronias duke i thn:

(vijon n faqe 8)


8/8


"Nga t gjitha kulturat e reja frutore t kultivuara nganjerzit deri tani, aronia sht me potencialin m t madh.Disa nga lehtsit q e bjn at t qndroj me lart sebimt e tjera jan krkesat e ulta pr inpute, prshtatsh-mria e lart, koha e shkurtr pr t marr prodhimin epar, lehtsia e kultivimit dhe prdorimi i makinerive nkorrje. T gjitha kto veti e vn at n krye t lists prpotencialit tregtar t prodhimit

Vlerat kryesore si bim mjeksoreKur frutat e Aronias marrin ngjyrn e errt t purpurt,kan n prmbajtjen e tyre anthocyanin. Anthocyaninatjan antioksidant n mbrojtjen e qelizave, pr t zvogluarinflamacionin.Sipas Institutit Kombtar t Shndetit -USA, anthoycya-ninat jan "t lidhur ngusht me mbrojtjen e stresit oksi-dativ pr t reduktuar prodhimin e qelizave t kancerit,pra t pengojn tumoret"Frutat e Aronias kan prmbajtje t larte n hekur, vita-min C, fibra dietike dhe acid quinik. Acid quinik shtnj nga substancat antibacteriale q gjendet n boronicat kuqe nga ku perfitohet nj ila i mir pr infeksionete traktit urinar.Ekstrakti i aronias, ul presionin e lart tgjakut, lipidet, shnuesit e stresit oksidativ dh e niveletendotelins kur prdoret si serum n njerzit me sin-dromin metabolik.Frutat e aronias mund t konsumohen n mnyr t

sigurt drejt nga shkurret, ata kan nj shije t fort, qshum njerz nuk i plqejn n fillim Pr shkak t shijess tyre t veant, jan prgatitur receta me fruta t aroni-as q i prshtaten shijeve t njerzve. Studimet m tfundit kan arritur n perfundime se aronia mund tprdoret pr t zvogluar rrezikun dhe ndrlikimet esmundjeve kronike t tilla si smundjet inflamatore tzorrve. Aronia sht "agressive" kundr stresit, smund-jeve q vin nga dieta e varfr, ekspozimi n diell, ndotjae mjedisit, etj. Koht e fundit, kokrrat e aronias janklasifikuar si "Pes produktet m t plqyeshme e mtrendi pr vitin 2014".Interesi pr aronian sht rritur pr shkak t informimitdhe ndrgjegjsimit t publikut pr vlerat ushqyese tprodukteve me antioksidant. Sipas Departamentit tBujqsis s Shteteve t Bashkuara, testet laboratorikekan treguar se manaferrat e aronias kan vlerat m tlarta n antioksidant krahasuar me t gjitha bimt ekultivuara deri tani n SHBA.Fondi i Krkimit Biomjeksor n Holand, i cili pomerret me studimin e smundjeve kronike q lidhenme prdorimin e duhanit, po studiojn nse aronia mundt reduktoj rrezikun kardiovaskular n ish-duhanpirsit."Hipoteza sht se aronia do t prmirsoj nivelet ekolesterolit dhe t pengojn inflamacion dhe stresin oksi-dativ". Studimet e mparshme klinike tregojne se kon-sumi Aronias ul kolesterolin e lart t gjakut tek njerzit.

Organizimi dhe shprndarja e informacionit pr kul-tivimN shum vende t bots kryesisht ato t zhvilluara, kanj perpjekje n rritje t njerzve pr t jetuar n mnyrt shndetshme. Zhvillimi i nj bujqsie t qndrueshmeduke kultivuar bim si aronia dhe t tjera me adioksidantkan mundsuar n themelimin e shoqatave t fermerveq po specializohen n kultivimin dhe tregtimin e ksajbime. Vmendje ka trhequr nj shoqat m e madhe ekrijuar n 11 shtete t SHBA me shtrirje dhe n Kanadae emertuar MAA. Shoqata sht e organizuar pr t pro-

movuar interesat e prbashkta t kultivuesve t Aronias.Veprimtarit kryesore t shoqats prfshijn: njohja dheedukimi i publikut t gjer me bimn e Aronias, vlera esaj e shtuar dhe krkesat e tregut; prmirsimin e cilsiss produktit dhe tregtueshmrin prmes edukimit dhekrkimit shkencor dhe marketingut cilsor; promovimine nj mjedisi shoqror dhe politik t favorshm pr rritjene siperfaqeve t kultivuara pr t lehtsuar kultivuesitdhe bashkpuntort e rrjetit t bashkpunojn me agjen-cit prkatse t qeveris, institucionet arsimore, organi-zatat e tjera dhe industrin private pr t adresuar qlli-met e tyre.

Pr m shum informacion: http://Pr m shum informacion: http://Pr m shum informacion: http://Pr m shum informacion: http://Pr m shum informacion: http://www .m ens journ al. com/he alt h- fit ne ss /n utr iti on /www .me ns jour nal .com/ he al th- fi tne ss /nutr iti on /www .m ens journ al. com/he alt h- fit ne ss /n utr iti on /www .me ns jour nal .com/ he al th- fi tne ss /nutr iti on /www .me ns journ al .co m/he alt h- fit ne ss /nutr iti on /the-next -big-berry-20130426#ixzz3F51UqzXlthe-next -big-berry-20130426#ixzz3F51UqzXlthe-next -big-berry-20130426#ixzz3F51UqzXlthe-next -big-berry-20130426#ixzz3F51UqzXlthe-next -big-berry-20130426#ixzz3F51UqzXl

(vijon nga faqja 7)

FIRST BALKAN REGIONAL MEETINGFIRST BALKAN REGIONAL MEETINGFIRST BALKAN REGIONAL MEETINGFIRST BALKAN REGIONAL MEETINGFIRST BALKAN REGIONAL MEETINGON FORESTS AND PASTURES RIGHTSON FORESTS AND PASTURES RIGHTSON FORESTS AND PASTURES RIGHTSON FORESTS AND PASTURES RIGHTSON FORESTS AND PASTURES RIGHTS

Linking the voices of family forestry in Balkans

National Federation of Communal Forests and Pasturesof Albania (NFCFPA) in cooperation with ConnectingNatural Values with People Foundation (CNVP) heldon October 28, 2014 the first Balkan regional meetingon Forests and Pasture rights. The meeting was orga-nized in the framework of the implementation of Nation-al Engagement Strategy on Forests and Pastures in Alba-nia which is facilitated by the International Land Coali-tion (ILC).The meeting was attended by representatives of Forest

Owners and Users Associations from 7 Balkan Coun-tries (Albania, Bulgaria, Croatia, Kosovo, Macedonia,Montenegro, RepublicaSrspka-BHi) and representativesof CNVP Foundation from Kosovo and Macedonia.The objectives of the meeting were to discuss and shareinformation about the ownership/user rights over forestin the region and to addres s the common challenges inthe framework of the EU integration processes through acommon position paper (the first of its kind).The welcoming speech was held by the president of RE-FORD, Albora Kacani. She highlighted the importanceof being together and bringing a stronger voice of familyforestry in the Balkan region. The purpose and the objec-tives were presented by Vezir Muharremaj, honorary pres-ident of NFCFPA.Afterwards, Albora made a presentation about the stepstaken by REFORD during October 2013 - October 2014.There were given some recommendations for strengthen-ing the Balkan network like finding new funding opportu-nities, exploring ways of possible actions at regional level(advocacy, lobbing, networking) and actively writing andsharing articles in REFORD website/ facebook page.In addition, Albora took the opportunity to inform RE-FORD members about the Call for ILC membershipapplications for 2015.

During the next session of the meeting the participantswrote down into the fli p char ts some prior ity ch al-lenges about the ownership rights/users rights overforest in their respective countries. Then, theyshared the indentified challenges with other partici-pants in order to find common and possible actionsat regional level. Based on this a draft positionpaper was prepared to be promoted regionally (hereattached).

In the framework of finding common actions atregional level, a letter of support was signed by themanagement board of REFORD to support theNational Association of Forest Owners in Mace-donia, in their efforts to safeguard the idea of li-censed forestry engineers (here attached).REFORD will follow the implementation of therecommendations emerged from the meeting inTirana, will disseminate the information and reviewthe results in the next meeting.The National Federation of Communal Forestsand Pastures of Albania thanks all the partici-pants for their active contribution and hopes inthe consolidation of REFORD as a network oflinki ng th e voices of family forestry in the Balkans.

REFORD (Regional Centre for Forestry and Rural Development) is a networking organization of private and communal forest owner/user associations fromREFORD (Regional Centre for Forestry and Rural Development) is a networking organization of private and communal forest owner/user associations fromREFORD (Regional Centre for Forestry and Rural Development) is a networking organization of private and communal forest owner/user associations fromREFORD (Regional Centre for Forestry and Rural Development) is a networking organization of private and communal forest owner/user associations fromREFORD (Regional Centre for Forestry and Rural Development) is a networking organization of private and communal forest owner/user associations from

7 Balkan countries; Albania, Bulgaria, Croatia, Kosovo, Macedonia, Monte Negro and Srpska Republic-BiH. REFORD highly appreciates the initiatives7 Balkan countries; Albania, Bulgaria, Croatia, Kosovo, Macedonia, Monte Negro and Srpska Republic-BiH. REFORD highly appreciates the initiatives7 Balkan countries; Albania, Bulgaria, Croatia, Kosovo, Macedonia, Monte Negro and Srpska Republic-BiH. REFORD highly appreciates the initiatives7 Balkan countries; Albania, Bulgaria, Croatia, Kosovo, Macedonia, Monte Negro and Srpska Republic-BiH. REFORD highly appreciates the initiatives7 Balkan countries; Albania, Bulgaria, Croatia, Kosovo, Macedonia, Monte Negro and Srpska Republic-BiH. REFORD highly appreciates the initiatives

taken by the respective governments in the region and the various donors in developing forests and pastures.taken by the respective governments in the region and the various donors in developing forests and pastures.taken by the respective governments in the region and the various donors in developing forests and pastures.taken by the respective governments in the region and the various donors in developing forests and pastures.taken by the respective governments in the region and the various donors in developing forests and pastures.

However, despite the progress and development, as a result of discussions of REFORD members at the meeting held in Tirana, on 28 October 2014, so farHowever, despite the progress and development, as a result of discussions of REFORD members at the meeting held in Tirana, on 28 October 2014, so farHowever, despite the progress and development, as a result of discussions of REFORD members at the meeting held in Tirana, on 28 October 2014, so farHowever, despite the progress and development, as a result of discussions of REFORD members at the meeting held in Tirana, on 28 October 2014, so farHowever, despite the progress and development, as a result of discussions of REFORD members at the meeting held in Tirana, on 28 October 2014, so far

the long tradition of strong forest administration and forest state enterprises dominate in most of the Balkans. The main challenges remain the rural povertythe long tradition of strong forest administration and forest state enterprises dominate in most of the Balkans. The main challenges remain the rural povertythe long tradition of strong forest administration and forest state enterprises dominate in most of the Balkans. The main challenges remain the rural povertythe long tradition of strong forest administration and forest state enterprises dominate in most of the Balkans. The main challenges remain the rural povertythe long tradition of strong forest administration and forest state enterprises dominate in most of the Balkans. The main challenges remain the rural poverty

and constrains for traditionally use of coppice forest leading to the illegal logging and forest degradation. The interest of forest owners/ users is mainly inand constrains for traditionally use of coppice forest leading to the illegal logging and forest degradation. The interest of forest owners/ users is mainly inand constrains for traditionally use of coppice forest leading to the illegal logging and forest degradation. The interest of forest owners/ users is mainly inand constrains for traditionally use of coppice forest leading to the illegal logging and forest degradation. The interest of forest owners/

Jeto Gjelber 144_Nentor 2014

Documents

Transcript of Jeto Gjelber 144_Nentor 2014