[email protected] ESK‹ KÂRLAR BARDAK OLDUismailsen.com/pdf/07.08.2011.pdf · hemen hepsinin...
1
} } 8 TEMMUZ 2011 SAYFA 11 eko-magazİn BULMACA Haz›rlayan Nalan M. ALAKENT [email protected] SOLDAN SAĞA: 1- Türkiye Futbol Federasyonu’nun yeni başkanı olan isim (İlk ismi Mehmet)… 2- Zorunlu Deprem Sigortasını yapmak ve yönetmek amacıyla kurulan Doğal Afet Sigortaları Kurumu’nu simgeleyen harfler… Başkaldırıcı… Bağlama… 3- Hindistan’ın internet kodu… Kurum ve kuruluşlarda gereksinim duyulan malları almaya yetkili birim… 4- Sıkça Sorulan Sorular anlamındaki kısaltma… Dış karşıtı… İlgilendiren, ilişkin… 5- Afyonkarahisar’ın, türküleri ile ünlü bir ilçesi… Manganez elementinin simgesi… 6- Türkiye’de Kuzey Amerika Ülkeleri Serbest Ticaret Anlaşması olarak bilinen anlaşmanın İngilizce kısaltması… Akıtma işi… 7- Genişlik… İşi kumaş, giysi, çamaşır ütülemek olan kimse… 8- Slovakya’nın plaka işareti… Refleks… 9- Bizmut elementinin simgesi… Belçika’nın internet harfleri… Üretici Fiyatları Endeksi anlamındaki kısaltma… 10- Para olarak değil, madde olarak verilen… Erkek keçi… Boru sesi… 11- İtalya’nın internet harfleri… Alışveriş işlerinin sağladığı para kazancı… 12- Ekonomi uzmanı, iktisatçı… Trabzonspor için kullanılan kısaltma. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1- Bir borç ve hak doğurmak veya bir borcu ya da hakkı kanıtlamak amacıyla oluşturulan, borçlunun imzasını içeren belge… Procter & Gamble’ın çamaşır suyu markası… 2- Tanıtma işi… Beyaz Rusya’nın plaka işareti… 3- Dumanın değdiği yerde bıraktığı kara leke… İthalatta bir malın bedeli, sigortası ve navlun giderleriyle birlikte olmak üzere maliyeti… Reklamlarında “Küçükler büyük işler başarır” sloganını kullanan, Depa firmasının elektrikli küçük ev aletleri markası… 4- Dingil… Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nu simgeleyen harfler… 5- Bir hizmet karşılığı sürekli ve düzenli ödenen para… 6- Turizmin yanı sıra arıcılığıyla da öne çıkan Muğla ilçesi… Belirli faaliyet ve işlemler sonucu yeni bir mal veya hizmet meydana getirme… 7- Bir cismin sıcaklığının artmasına yol açan fiziksel enerji… (Tersi) Oltu kebabına verilen diğer isim… Finger, Burçak, Negro, Topkek ürünlerine sahip bisküvi markası… 8- Torunu olan kadın… Resmî kayıt defteri, ana defter… 9- Bir soru eki… Gösteri sanatlarında belirli bir olayı canlandırmak için bilgisayar ortamında hazırlanmış ses ya da görüntü… 10- Galatasaray’a ev sahipliği yapan stadyum için kullanılan isimlerden biri… 11- Kuru gıda hali ve kışlasıyla ünlü İstanbul semti… Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nu simgeleyen harfler… 12- Bir kuruluşta görevlilerin atanmaları, yükselmeleri ve emeklilikleri gibi kişisel işlemlerin bütünü. BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 9. SAYFADA Bir Avrupalı seyyah, İstanbul’a yolunu düşürür. İstanbul’un elması mesabesindeki Eyüp semtinin halk kahvelerinden birinde, günlük hayatı gözlemler. Kahveye gelenler gidenler olur. Çay ya da kahve içenler kendi içtiklerinin ücretini öderken; “askıya bir kahve, üç çay” gibi değişik sayılarda çay ya da kahve parasını da ödeyerek giderler. Sonra kahveye kendi halinde insanlar gelir, çevredekilere selam verir ve bir iskemle çekip otururlar. Kahve çalışanı yeni müşterisine ne içmek istediğini sorduğunda, müşteri gayet samimi ve içten bir şekilde; “askıda kahve ya da çay varsa” diye sorar ve aldığı cevaba göre isteğini belirtir. Bu hal, seyyahın çok dikkatini çeker ve birkaç gün heyecanla gözlemlerde bulunur. İstanbul’daki incelemelerini bitirdikten sonra memleketine döner. Dostlarıyla, arkadaşlarıyla ve şehrindeki esnaflarla konuşurken, İstanbul’da gördüklerini hayretler içerisinde anlatır. ★★★ O yılların İstanbul’u, Avrupa için medeniyet beşiğidir ve medeniyet adına taşınacak ve yaşatılacak bir kültür varsa, bu İstanbul’dan gelmelidir, İstanbul’da beklenir. Öyle de olur ve “askıda kahve” kültürü, Avrupa’nın birkaç küçük şehrinde başlar. Bazı araştırmacılar; “askıda kahvenin” bize yabancı memleketlerden transfer edildiğini söyleseler de bu eksik bilgidir. Oysa bizim toplumumuzun ticari geleneklerinin mihenk taşı, “insana hizmettir.” Yani karşılıksız yardımlaşma ve dayanışma bizim toplumumuz mayasında vardır. Bunun ilk örneklerinden birisi de “sadaka taşlarıdır.” Ticaret erbapları günün ilk saatlerinde sadaka taşlarına para koyarlar, ihtiyaç sahipleri de yine günün ilk saatlerinde sadaka taşlarına gelip, ihtiyaçları kadar parayı alıp giderler. Konumuz “sadaka taşları” olmadığı için bu yardımlaşma ve dayanışma mevzusunu, belki başka bir zaman işleyebiliriz. Biz “Askıda beş ekmeğe” dönelim. ★★★ İstanbul’da bulunan çarşıların hemen hepsinin etrafında küçük esnaf lokantaları vardır. Esnaf buralarda karınlarını doyurur, misafirlerini ağırlar. Aşağı yukarı her esnafın kendi üzerine vazife edindiği fakat hiç dillendirmediği ve nerede, ne zaman, nasıl uygulama yapacağı belli olmayan “üç hak” vardır. Bunlar; “göz hakkı,” “tuz hakkı,” “su hakkı.” “Tuz hakkı” ile “su hakkını” yine başka bir yazıda ele almak üzere şimdilik “göz hakkını” anlatalım. İşte “göz hakkı,” “askıda kahve, çay, ekmek ve çorba” geleneğini doğurmuştur. Yaklaşık 600 yıl devam eden bu gelenek, fakirle zengin arasında insani bir köprü kurmuştur. Şimdi ise bu insana hizmet amacı güden âdetimiz, yeniden yaşatılmaya başlamıştır. “Askıda ekmek” uygulaması, fırınlarda hayata geçirilmiş, yavaş yavaş ağ genişlemektedir. Birkaç fırında gözlem yapma imkânı buldum. Fırın sahibi, iş yerinin bir köşesine sınıf tahtası gibi küçük bir tahta yapmış, üzerine de “askıda ekmek” yazmış. Fırına giriyorsunuz, kendiniz elinize kalemi alıyor ve askıya kaç ekmek bırakmak istiyorsanız, o rakamı yazarak ücretini ödeyip gidiyorsunuz. Bazı fırınlar da “ekmek teknesi” olarak levha asmışlar, onlarda da yine aynı uygulama yapılıyor. Bizzat ilgilendiğim bir fırında günde 40 ila 50 ekmek askıya bırakılıyor ve akşam olduğunda askıda ekmek kalmıyor. Tabii bu arada maalesef haklı olarak şu soru akla gelecektir. “Peki, fırıncılara nasıl güvenilecek, bu işi hakkıyla yapıp yapmadıkları nasıl bilinecek?” Haklı bir soru. Bir ya da birkaç ekmeğin parasına tamah edecek insanlar çıkar mı? Çıkar. Lakin “istisnalar kaideyi bozmaz” ilkesince, bu âdetimizin, geleneğimizin yaşatılması kaçınılmazdır. Bir de tamahkâr insan ile munis insan belli olur. Bizler de kimlere güvenebileceğimizi, güvenmeyeceğimizi rahatlıkla anlayabiliriz. ★★★ Evet, iyiden yana, iyilikten yana mesai harcamalı ve teşvikçi olmalı. Günümüz insanının en çok muhtaç olduğu ve hasret kaldığı bu duygulardır. İyilik yapamadığımız için iyilikler göremiyoruz. İyiliklerden yana olamadığımız için iyiliklerden mahrum kalıyoruz. İyilerimiz ve iyiliklerimiz bol olsun. HÜSEYİN ÖZTÜRK HAFTALIK İsmail Şen [email protected] Askıda beş ekmek Sanayi devriminin buhar makinesiyle başladığı konusunda şüphe yok. Peki buhar makinesinin mucidi James Watt kimdi? Bir bilim adamı mı, mucit mi? Mühendis mi, usta mı? James Watt, aslında doğuştan zengin bir adam. Watt yetişkin bir erkek olduğunda, zengin bir armatör olan babasının işlerinin bozulmasıyla gurbete gidiyor. Ölçüm aletleri ustası olmak üzere Londra’da çalışan Watt, İskoçya’ya döndüğünde Lonca’dan izin alamaz ve sanatını icra edemez. Glasgow Üniversitesi’nde bir araştırma atölyesinde çalışmaya başlayan James Watt, bu atölyede buhar makinesini geliştirir. Yani buhar makinesi, üniversite sanayi işbirliğinin ilk ürünlerinden biri… James Watt’ın işadamlığı buhar makinesini geliştirmek için sponsor aramasıyla başlar. Carron Demir İşleri şirketinin kurucusu, sanayici John Roebuck, Watt’ı destekler. Sponsorun desteğinin yetmediği durumlarda Watt, tam 8 yıl anketörlük yaparak çalışmalarını sürdürür. Ancak Roebuck iflas eder ve Watt yeni bir ortak bulur. James Watt’ın yeni ortağı Matthew Boulton, sadece sermaye değil fikir de verir. Makinenin ileri geri hareketinin dairesel olmasını akıl eder ve bu değişiklikle makinenin gücü tam 5 kat artar. 1794’te Boulton ve Watts şirketi kurulur ve 1765’te ilk örneği Glasgow Üniversitesi’nde çalışan buhar makinesi 1776’da ticari kullanıma sunulur. Sadece buhar makinesi üretip satmaya başlarlar. 1824 yılına kadar tam 1164 makine satılır. Makinenin girdiği her madende ve fabrikada buharın sihirli gücüyle verim artar, maliyetler azalır. Böylece sadece iki girişimci zengin olmakla kalmaz bir ülkeyi zenginleştirecek ve dünyayı değiştirecek olaylar zincirini başlatır. James Watt, zengin bir işadamıydı. Büyük bir malikânede yaşayan bir makine fabrikatörüydü. Belki önemli icatları olmuştu, ancak bu icatların onu ne kadar bilim adamı yapacağı tartışılır. Fabrikatör James Watt Çok uzun zaman önce, Turgut Özal iktidarının ilk, eski Türkiye’nin son yıllarında bir matbaada çalışıyordum. Patronumuz bir işin fiyatını çıkarırken basit bir formül uygulardı: Kağıt bedeli x 3 + kafana göre kâr = Teklif Formülün zor kısmı kâğıdı hesaplamaktı. Kâğıdın metrekaresi, gramı ve baskı adediyle belirlenen kâğıt bedeli üçle çarpılır, ortaya çıkan rakam yeterli görülmezse “makul” bir miktar daha “kâr” olarak eklenir ve babanın oğluna verebileceği bir teklif ortaya çıkardı… Kağıt üçle çarpılıyordu ve sonuçta; birinci pay kağıt, ikinci pay baskı ve kalıp gibi diğer masraflar, üçüncü pay ise kâr oluyordu… Sonradan eklenen ekstra “kafana göre kâr” ise, düşük maliyetli işlerde geçerliydi. Netice itibarıyla yüzde 33’ün altında kârla herhangi bir iş yapılmıyordu. Bazı küçük ve orta büyüklükteki işlerde ise yüzde binlerin çok üzerinde kârlar elde ediliyordu. Tabii bu durumda yanlış hesaplanan bazı maliyetlerin cezası da müşteriden çıkıyordu. ‘90’lı yıllarda bir reklam ajansı zamanın parasıyla 12 milyon lira teklif vermesi gerekirken, yanlışlıkla verdiği 60 milyon lira teklif müşteri tarafından kabul edilmiş, teklifi veren arkadaşın adı “12/60” kalmıştı. ★★★ Yine aynı yıllarda bir Alman firmasıyla Türk firması arasında birleşme oluşturmaya çalışan danışman bir arkadaşın başından geçenler de oldukça ilginç. Reçel üreticisi firma ile Almanları, Anadolu’daki fabrikada bir araya getiren arkadaş, aynı zamanda çevirmenlik yapıyor. Almanlar soruyor: “Kâr oranınız nedir?” Türk ortaklar birbirine bakıp, gözlerini havaya dikiyor, hesaplamaya çalışıyor, sonra omuz silkip cevap veriyorlar: “Ürününe göre yüzde bin ile 2 bin hatta 3 bin arasında.” Danışman arkadaş böyle bir kâr bilgisinden sonra görüşmenin biteceğinden endişelenip kârı biraz düşük gösteriyor: “Yüzde 30-40 civarında.” Almanların gözleri fal taşı gibi açılıyor: “Nasıl bu kadar müthiş kârlar yapabiliyorsunuz. Bu gerçekçi değil.” Sonuçta iş olmuyor. Ve en büyük neden ifade edilen yüksek kârları inanılmaz bulmaları oluyor. ★★★ Son yıllarda kâr oranları sürekli düşüyor. Daha doğrusu normalleşiyor. Ekonominin normalleşmesi, enflasyonun düşmesi, teknolojinin gelişmesi, sermayenin, malın ve hatta hizmetin küreselleşmesi en önemli nedenler. Teknolojik gelişmelerin daha sıkı takibi, verimliliğin önem kazanması, doğru hammaddenin ve yarı mamulün daha uygun fiyata temini için araştırma, daha rekabetçi fiyatlar da bu sürecin sonuçları… ★★★ Sonuçta yeni şartları erken fark eden ve uyum sağlayan kazanıyor. Diğerleri de eski kârların hayaliyle avunup, bitimsiz şikâyetlerini dile getirirken hiç sıkılmıyor: “Piyasanın tadı kalmadı.” “Bu kârlarla iş yapılmaz.” Ama İstanbul Ticaret Odası’nın munzam aidatları öyle demiyor. Her yıl olduğu gibi bu yıl da İstanbul şirketlerinin kârı arttı. Yani kâr oranları düşüyor ama kârlılık artıyor. ‘‘İşinizi kendiniz yönlendirmezseniz sizi dışarı doğru yönlendirirler. ” Bertie Charles Forbes 1880 – 1954 yılları arasında yaşamış, hâlâ iş dünyasının en önemli içeriklerinin üretildiği Forbes dergisini 1917’de kurmuş, İskoç gazeteci, yazar ve işadamı. TEŞEBBÜS TARİHİNDEN 10 Eylül 1339 / 10 Eylül 1923 Akbaba Dergisi 10 Temmuz 1940’ta bugün, Türkiye’nin azalan kağıt stokları dolayısıyla gazete sayfaları sınırlandırıldı. 1996’da bugün gazetelerin promosyon çılgınlığına hükümet müdahale etti. Aynı gün Türksat uydusu Fransız Guyanası’nda uzaya fırlatıldı. 11 Temmuz 1789’da bugün Fransa Devrimci Milli Meclisi’ne “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi” Lafayette tarafından sunuldu. 1984’te bugün özel dershanelerin yeniden kurulması yasalaştı. 12 Temmuz İ. Ö. 100’de bugün meşhur Roma İmparatoru Julius Caesar doğdu. Caesar’ın ilk adı doğduğu aya verilecekti. 1969’da bugün Başbakan Süleyman Demirel iş isteyenlere “işiniz vardı da biz mi elinizden aldık” dedi. 1973’te bugün yurtdışına çıkışlar dört kere ile sınırlandırıldı. 13 Temmuz 1949’da bugün Papa Pius komünizme açtığı savaş bağlamında Komünist Parti’ye üye olanların aforoz edileceğini belirtti. 1961’de bugün Türkiye’nin Ortak Pazar’a üyelik için yaptığı başvuru reddedildi. 14 Temmuz 1937’de bugün yeni ithalat rejimi başladı. İthalatın yüzde 90’ı serbest rejime tabi olacaktı. 1948’de bugün Yerli Film Yapanlar Cemiyeti tarafından düzenlenen ilk film festivalinin yarışma sonuçları açıklandı. 1982’de bugün Başbakan Yardımcısı Turgut Özal görevinden istifa etti. Özal siyasete girerek Anavatan Partisi’ni kuracak ve ilk seçimlerde tek başına iktidara gelecekti. 15 Temmuz 1912’de bugün İngiltere’de sosyal sağlık sigortası yürürlüğe girdi. 1954’te bugün İzmir liman işçileri, yasak olmasına rağmen greve gitti. 24 işçi gözaltına alındı. 16 Temmuz 1918’de bugün Rus Çarı Nikola ve diğer Romanof hanedanı üyeleri, Urallar’daki Yekaterinburg kasabasında öldürüldü. 1947’de bugün Rize Çay Fabrikası açıldı. TARİHTE BU HAFTA O BİR İŞADAMI Öcü yabancı sermaye Üstte: Türkiye’de ecnebi sermaye Altta: - Doyabilmek için daha çok yemeliyim!.. ESK‹ KÂRLAR BARDAK OLDU Sayfa11_Sayfa 10.qxd 07.07.2011 22:07 Page 1
Transcript of [email protected] ESK‹ KÂRLAR BARDAK OLDUismailsen.com/pdf/07.08.2011.pdf · hemen hepsinin...
} }8 T E M M U Z 2 0 1 1
SAYFA 11
eko-magazİn
BULMACAHaz›rlayan
Nalan M. ALAKENTile ti sim@so rus hop.com
SOLDAN SAĞA: 1- Türkiye Futbol Federasyonu’nun yenibaşkanı olan isim (İlk ismi Mehmet)… 2- Zorunlu DepremSigortasını yapmak ve yönetmek amacıyla kurulan DoğalAfet Sigortaları Kurumu’nu simgeleyen harfler…Başkaldırıcı… Bağlama… 3- Hindistan’ın internet kodu…Kurum ve kuruluşlarda gereksinim duyulan mallarıalmaya yetkili birim… 4- Sıkça Sorulan Sorularanlamındaki kısaltma… Dış karşıtı… İlgilendiren, ilişkin…5- Afyonkarahisar’ın, türküleri ile ünlü bir ilçesi…Manganez elementinin simgesi… 6- Türkiye’de KuzeyAmerika Ülkeleri Serbest Ticaret Anlaşması olarak bilinenanlaşmanın İngilizce kısaltması… Akıtma işi… 7-Genişlik… İşi kumaş, giysi, çamaşır ütülemek olankimse… 8- Slovakya’nın plaka işareti… Refleks… 9-Bizmut elementinin simgesi… Belçika’nın internetharfleri… Üretici Fiyatları Endeksi anlamındaki kısaltma…10- Para olarak değil, madde olarak verilen… Erkekkeçi… Boru sesi… 11- İtalya’nın internet harfleri…Alışveriş işlerinin sağladığı para kazancı… 12- Ekonomiuzmanı, iktisatçı… Trabzonspor için kullanılan kısaltma.
YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1- Bir borç ve hak doğurmakveya bir borcu ya da hakkı kanıtlamak amacıylaoluşturulan, borçlunun imzasını içeren belge… Procter &Gamble’ın çamaşır suyu markası… 2- Tanıtma işi…Beyaz Rusya’nın plaka işareti… 3- Dumanın değdiğiyerde bıraktığı kara leke… İthalatta bir malın bedeli,sigortası ve navlun giderleriyle birlikte olmak üzeremaliyeti… Reklamlarında “Küçükler büyük işler başarır”sloganını kullanan, Depa firmasının elektrikli küçük evaletleri markası… 4- Dingil… Radyo ve Televizyon ÜstKurulu’nu simgeleyen harfler… 5- Bir hizmet karşılığısürekli ve düzenli ödenen para… 6- Turizmin yanı sıraarıcılığıyla da öne çıkan Muğla ilçesi… Belirli faaliyet veişlemler sonucu yeni bir mal veya hizmet meydanagetirme… 7- Bir cismin sıcaklığının artmasına yol açanfiziksel enerji… (Tersi) Oltu kebabına verilen diğer isim…Finger, Burçak, Negro, Topkek ürünlerine sahip bisküvimarkası… 8- Torunu olan kadın… Resmî kayıt defteri,ana defter… 9- Bir soru eki… Gösteri sanatlarında belirlibir olayı canlandırmak için bilgisayar ortamındahazırlanmış ses ya da görüntü… 10- Galatasaray’a evsahipliği yapan stadyum için kullanılan isimlerden biri…11- Kuru gıda hali ve kışlasıyla ünlü İstanbul semti…Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nu simgeleyenharfler… 12- Bir kuruluşta görevlilerin atanmaları,yükselmeleri ve emeklilikleri gibi kişisel işlemlerin bütünü.
BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 9. SAYFADA
Bir Avrupalı seyyah,İstanbul’a yolunu düşürür.İstanbul’un elmasımesabesindeki Eyüp semtininhalk kahvelerinden birinde,günlük hayatı gözlemler.
Kahveye gelenler gidenlerolur. Çay ya da kahve içenlerkendi içtiklerinin ücretiniöderken; “askıya bir kahve,üç çay” gibi değişik sayılardaçay ya da kahve parasını da ödeyerekgiderler.
Sonra kahveye kendi halindeinsanlar gelir, çevredekilere selamverir ve bir iskemle çekip otururlar.
Kahve çalışanı yeni müşterisine neiçmek istediğini sorduğunda, müşterigayet samimi ve içten bir şekilde;“askıda kahve ya da çay varsa” diyesorar ve aldığı cevaba göre isteğinibelirtir.
Bu hal, seyyahın çok dikkatini çekerve birkaç gün heyecanla gözlemlerdebulunur. İstanbul’daki incelemelerinibitirdikten sonra memleketine döner.
Dostlarıyla, arkadaşlarıyla veşehrindeki esnaflarla konuşurken,İstanbul’da gördüklerini hayretleriçerisinde anlatır.
★★★
O yılların İstanbul’u, Avrupa içinmedeniyet beşiğidir ve medeniyet
adına taşınacak ve yaşatılacakbir kültür varsa, buİstanbul’dan gelmelidir,İstanbul’da beklenir.
Öyle de olur ve “askıdakahve” kültürü, Avrupa’nınbirkaç küçük şehrinde başlar.Bazı araştırmacılar; “askıdakahvenin” bize yabancımemleketlerden transferedildiğini söyleseler de bu
eksik bilgidir.Oysa bizim toplumumuzun ticari
geleneklerinin mihenk taşı, “insanahizmettir.” Yani karşılıksızyardımlaşma ve dayanışma bizimtoplumumuz mayasında vardır.
Bunun ilk örneklerinden birisi de“sadaka taşlarıdır.” Ticaret erbaplarıgünün ilk saatlerinde sadaka taşlarınapara koyarlar, ihtiyaç sahipleri de yinegünün ilk saatlerinde sadaka taşlarınagelip, ihtiyaçları kadar parayı alıpgiderler.
Konumuz “sadaka taşları”olmadığı için bu yardımlaşma vedayanışma mevzusunu, belki başkabir zaman işleyebiliriz. Biz “Askıdabeş ekmeğe” dönelim.
★★★
İstanbul’da bulunan çarşılarınhemen hepsinin etrafında küçük esnaflokantaları vardır. Esnaf buralarda
karınlarını doyurur, misafirleriniağırlar.
Aşağı yukarı her esnafın kendiüzerine vazife edindiği fakat hiçdillendirmediği ve nerede, ne zaman,nasıl uygulama yapacağı belliolmayan “üç hak” vardır.
Bunlar; “göz hakkı,” “tuz hakkı,”“su hakkı.” “Tuz hakkı” ile “suhakkını” yine başka bir yazıda elealmak üzere şimdilik “göz hakkını”anlatalım.
İşte “göz hakkı,” “askıda kahve,çay, ekmek ve çorba” geleneğinidoğurmuştur. Yaklaşık 600 yıl devameden bu gelenek, fakirle zenginarasında insani bir köprü kurmuştur.
Şimdi ise bu insana hizmet amacıgüden âdetimiz, yeniden yaşatılmayabaşlamıştır. “Askıda ekmek”uygulaması, fırınlarda hayatageçirilmiş, yavaş yavaş ağgenişlemektedir.
Birkaç fırında gözlem yapmaimkânı buldum. Fırın sahibi, iş yerininbir köşesine sınıf tahtası gibi küçük birtahta yapmış, üzerine de “askıdaekmek” yazmış.
Fırına giriyorsunuz, kendinizelinize kalemi alıyor ve askıya kaçekmek bırakmak istiyorsanız, orakamı yazarak ücretini ödeyipgidiyorsunuz.
Bazı fırınlar da “ekmek teknesi”olarak levha asmışlar, onlarda da yine
aynı uygulama yapılıyor.Bizzat ilgilendiğim bir fırında
günde 40 ila 50 ekmek askıyabırakılıyor ve akşam olduğundaaskıda ekmek kalmıyor.
Tabii bu arada maalesef haklı olarakşu soru akla gelecektir.
“Peki, fırıncılara nasılgüvenilecek, bu işi hakkıyla yapıpyapmadıkları nasıl bilinecek?”
Haklı bir soru. Bir ya da birkaçekmeğin parasına tamah edecekinsanlar çıkar mı? Çıkar. Lakin“istisnalar kaideyi bozmaz” ilkesince,bu âdetimizin, geleneğimizinyaşatılması kaçınılmazdır.
Bir de tamahkâr insan ile munisinsan belli olur. Bizler de kimleregüvenebileceğimizi,güvenmeyeceğimizi rahatlıklaanlayabiliriz.
★★★
Evet, iyiden yana, iyilikten yanamesai harcamalı ve teşvikçi olmalı.Günümüz insanının en çok muhtaçolduğu ve hasret kaldığı buduygulardır.
İyilik yapamadığımız için iyiliklergöremiyoruz. İyiliklerden yanaolamadığımız için iyiliklerdenmahrum kalıyoruz.
İyilerimiz ve iyiliklerimiz bol olsun.
HÜSEYİNÖZTÜRK
HAFTALIK İsmailŞen
Askıda beş ekmek
Sanayi devriminin buhar makinesiyle başladığıkonusunda şüphe yok. Peki buhar makinesininmucidi James Watt kimdi? Bir bilim adamı mı,mucit mi? Mühendis mi, usta mı?
James Watt, aslında doğuştan zengin bir adam.Watt yetişkin bir erkek olduğunda, zengin birarmatör olan babasının işlerinin bozulmasıylagurbete gidiyor. Ölçüm aletleri ustası olmak üzereLondra’da çalışan Watt, İskoçya’ya döndüğündeLonca’dan izin alamaz ve sanatını icra edemez.Glasgow Üniversitesi’nde bir araştırmaatölyesinde çalışmaya başlayan James Watt, buatölyede buhar makinesini geliştirir. Yani buharmakinesi, üniversite sanayi işbirliğinin ilkürünlerinden biri…
James Watt’ın işadamlığı buhar makinesinigeliştirmek için sponsor aramasıyla başlar. CarronDemir İşleri şirketinin kurucusu, sanayici JohnRoebuck, Watt’ı destekler. Sponsorun desteğininyetmediği durumlarda Watt, tam 8 yıl anketörlükyaparak çalışmalarını sürdürür. Ancak Roebuckiflas eder ve Watt yeni bir ortak bulur. JamesWatt’ın yeni ortağı Matthew Boulton, sadecesermaye değil fikir de verir. Makinenin ileri gerihareketinin dairesel olmasını akıl eder ve budeğişiklikle makinenin gücü tam 5 kat artar.
1794’te Boulton ve Watts şirketi kurulur ve1765’te ilk örneği Glasgow Üniversitesi’nde çalışanbuhar makinesi 1776’da ticari kullanıma sunulur.Sadece buhar makinesi üretip satmaya başlarlar.1824 yılına kadar tam 1164 makine satılır.Makinenin girdiği her madende ve fabrikadabuharın sihirli gücüyle verim artar, maliyetlerazalır. Böylece sadece iki girişimci zengin olmaklakalmaz bir ülkeyi zenginleştirecek ve dünyayıdeğiştirecek olaylar zincirini başlatır.
James Watt, zengin bir işadamıydı. Büyük birmalikânede yaşayan bir makine fabrikatörüydü.Belki önemli icatları olmuştu, ancak bu icatlarınonu ne kadar bilim adamı yapacağı tartışılır.
FabrikatörJames Watt
Çok uzun zaman önce, Turgut Özaliktidarının ilk, eski Türkiye’nin son yıllarındabir matbaada çalışıyordum. Patronumuz birişin fiyatını çıkarırken basit bir formüluygulardı:
Kağıt bedeli x 3 + kafana göre kâr = TeklifFormülün zor kısmı kâğıdı hesaplamaktı.
Kâğıdın metrekaresi, gramı ve baskı adediylebelirlenen kâğıt bedeli üçle çarpılır, ortaya çıkanrakam yeterli görülmezse “makul” bir miktardaha “kâr” olarak eklenir ve babanın oğlunaverebileceği bir teklif ortaya çıkardı…
Kağıt üçle çarpılıyordu vesonuçta; birinci pay kağıt,ikinci pay baskı ve kalıp gibidiğer masraflar, üçüncü pay ise kâroluyordu… Sonradan eklenen ekstra“kafana göre kâr” ise, düşük maliyetli işlerdegeçerliydi.
Netice itibarıyla yüzde 33’ün altında kârlaherhangi bir iş yapılmıyordu. Bazı küçük veorta büyüklükteki işlerde ise yüzde binlerin çoküzerinde kârlar elde ediliyordu.
Tabii bu durumda yanlış hesaplanan bazımaliyetlerin cezası da müşteriden çıkıyordu.‘90’lı yıllarda bir reklam ajansı zamanınparasıyla 12 milyon lira teklif vermesigerekirken, yanlışlıkla verdiği 60 milyon lirateklif müşteri tarafından kabul edilmiş, teklifiveren arkadaşın adı “12/60” kalmıştı.
★★★
Yine aynı yıllarda bir Alman firmasıyla Türkfirması arasında birleşme oluşturmaya çalışan
danışman bir arkadaşın başından geçenler deoldukça ilginç. Reçel üreticisi firma ileAlmanları, Anadolu’daki fabrikada bir arayagetiren arkadaş, aynı zamanda çevirmenlikyapıyor. Almanlar soruyor:
“Kâr oranınız nedir?”Türk ortaklar birbirine bakıp, gözlerini
havaya dikiyor, hesaplamaya çalışıyor, sonraomuz silkip cevap veriyorlar:
“Ürününe göre yüzde bin ile 2 bin hatta 3bin arasında.”
Danışman arkadaş böyle bir kâr bilgisinden
sonra görüşmenin biteceğinden endişelenipkârı biraz düşük gösteriyor:
“Yüzde 30-40 civarında.”Almanların gözleri fal taşı gibi
açılıyor:“Nasıl bu kadar müthiş kârlar
yapabiliyorsunuz. Bu gerçekçi değil.” Sonuçta iş olmuyor. Ve en büyük
neden ifade edilen yüksek kârlarıinanılmaz bulmaları oluyor.
★★★
Son yıllarda kâr oranları süreklidüşüyor. Daha doğrusu normalleşiyor.
Ekonominin normalleşmesi, enflasyonundüşmesi, teknolojinin gelişmesi, sermayenin,malın ve hatta hizmetin küreselleşmesi enönemli nedenler. Teknolojik gelişmelerin dahasıkı takibi, verimliliğin önem kazanması, doğruhammaddenin ve yarı mamulün daha uygunfiyata temini için araştırma, daha rekabetçifiyatlar da bu sürecin sonuçları…
★★★
Sonuçta yeni şartları erken fark eden veuyum sağlayan kazanıyor. Diğerleri de eskikârların hayaliyle avunup, bitimsiz şikâyetlerinidile getirirken hiç sıkılmıyor:
“Piyasanın tadı kalmadı.”“Bu kârlarla iş yapılmaz.”Ama İstanbul Ticaret Odası’nın munzam
aidatları öyle demiyor. Her yıl olduğu gibi buyıl da İstanbul şirketlerinin kârı arttı.
Yani kâr oranları düşüyor ama kârlılıkartıyor.
‘‘İşinizikendinizyönlendirmezsenizsizi dışarı doğruyönlendirirler.”
BertieCharles Forbes
1880 – 1954 yıllarıarasında yaşamış, hâlâ
iş dünyasının enönemli içeriklerinin
üretildiği Forbesdergisini 1917’de
kurmuş, İskoç gazeteci,yazar ve işadamı.
TEŞEBBÜS TARİHİNDEN10 Eylül 1339 / 10 Eylül 1923 Akbaba Dergisi
10 Temmuz1940’ta bugün, Türkiye’nin azalan kağıt stokları
dolayısıyla gazete sayfaları sınırlandırıldı.1996’da bugün gazetelerin promosyon
çılgınlığına hükümet müdahale etti. Aynı günTürksat uydusu Fransız Guyanası’nda uzayafırlatıldı.
11 Temmuz1789’da bugün Fransa
Devrimci Milli Meclisi’ne“İnsan ve Yurttaş HaklarıBildirgesi” Lafayettetarafından sunuldu.
1984’te bugün özeldershanelerin yenidenkurulması yasalaştı.
12 Temmuzİ. Ö. 100’de bugün meşhur
Roma İmparatoru Julius Caesardoğdu. Caesar’ın ilk adıdoğduğu aya verilecekti.
1969’da bugün BaşbakanSüleyman Demirel işisteyenlere “işiniz vardı da bizmi elinizden aldık” dedi.
1973’te bugün yurtdışına çıkışlar dört kere ilesınırlandırıldı.
13 Temmuz1949’da bugün Papa Pius
komünizme açtığı savaş
bağlamında Komünist Parti’ye üye olanlarınaforoz edileceğini belirtti.
1961’de bugün Türkiye’nin Ortak Pazar’aüyelik için yaptığı başvuru reddedildi.
14 Temmuz1937’de bugün yeni ithalat rejimi başladı.
İthalatın yüzde 90’ı serbest rejime tabi olacaktı.1948’de bugün Yerli
Film Yapanlar Cemiyetitarafından düzenlenenilk film festivalininyarışma sonuçlarıaçıklandı.
1982’de bugünBaşbakan YardımcısıTurgut Özal görevindenistifa etti. Özal siyasetegirerek AnavatanPartisi’ni kuracak ve ilkseçimlerde tek başınaiktidara gelecekti.
15 Temmuz1912’de bugün
İngiltere’de sosyalsağlık sigortasıyürürlüğe girdi.
1954’te bugünİzmir liman işçileri,
yasak olmasına rağmen greve gitti. 24 işçigözaltına alındı.
16 Temmuz1918’de bugün Rus
Çarı Nikola ve diğerRomanof hanedanıüyeleri, Urallar’dakiYekaterinburg kasabasında öldürüldü.
1947’de bugün Rize Çay Fabrikası açıldı.
TARİHTE BU HAFTA
O BİR İŞADAMI
Öcü yabancı sermayeÜstte: Türkiye’de ecnebi sermayeAltta: - Doyabilmek için daha çok yemeliyim!..
ESK‹ KÂRLAR BARDAK OLDU
Sayfa11_Sayfa 10.qxd 07.07.2011 22:07 Page 1
