ISBN 978 954 369 0237

Nisma për Edukim Euroatlantik48, Metlichina polyana St, apt. 19

1404 SofiaBULGARIA

Tel: +359 888 307 797e-mail: eaei@abv.bg

www.eaei.org

Hartuag nga: Avgustina TzvetkovaAnna VassilevaDessislava Hristova

Përkthimi në shqip: Arian Starova

5

PËRMBAJTJA

PARATHËNIE .......................................................................................... 7

Themelimi i NATO-s dhe roli i saj gjatë periudhës sëLuftës së Ftohtë ......................................................................................... 9NATO pas përfundimit të Luftës së Ftohtë ............................................ 9Data të rëndësishme në zhvillimin e NATO-s pas përfundimit tëLuftës së Ftohtë ....................................................................................... 10NATO në veprim ..................................................................................... 13Roli i ri i NATO-s .................................................................................... 14

Misionet dhe Operacionet e NATO-s .................................................... 15NATO në Afganistan ............................................................................... 16

Forca Ndërkombëtare Ndihmëse për Sigurinë nëAfganistan (ISAF) ..................................................................... 16Çaste kryesorë ........................................................................... 16Mandati i ISAF-it ...................................................................... 18Rindërtimi dhe Zhvillimi - Grupet e Rindërtimit tëProvincave (PRTs) ..................................................................... 18Përfaqësuesi Civil i Lartë i NATO-s në Afganistan ................. 20Masat kundër drogës në Afganistan .......................................... 21

NATO në Ballkan .................................................................................... 22Frocat shumëkombëshe për Zbatimin e Marrëveshjes së Paqes(Forca e Zbatimit - IFOR-i) ....................................................... 22Forca e Stabilizimit (SFOR-i) ................................................... 23Forca e Kosovës (KFOR) .......................................................... 25Roli i NATO-s në Republikën e Maqedonisë ........................... 27

Roli i NATO-s në Irak ............................................................................. 28

Operacioni “Përpjekja Vepruese”(OAE) ............................................. 30

6

Roli i NATO-s në Darfur ........................................................................ 32

Ndihma e NATO-s për sigurinë e shteteve të saj anëtarë -Turqisë (2003) dhe Greqisë (2004) ........................................................ 33

Roli i NATO-s në sigurinë civile ............................................................ 33Qendra e Bashkërendimit të Kundërpërgjgjes ndajFatkeqësive Euroatlantike ......................................................... 34Kundërpërgjigja ndihmuese e NATO-s ndaj uraganit Katrina . 34Roli humanitar i NATO-s në Pakistan ...................................... 35

Misionet dhe Operacionet e NATO-s -Mbledhja e Nivelit tëlartë e Bukureshtit, prill 2008 ................................................................ 36

Hartimi i Konceptit të Ri Strategjik të NATO-s - Mbledhja eNivelit të Lartë e Strasbourg/Kehl-it, prill 2009 .................................. 37

Pjesmarrja e Shqipërisë në misionet dhe operacionet e NATO-s ..... 37

PASTHËNIE ............................................................................................ 40

Anekse ...................................................................................................... 41Traktati i Atlantikut të Veriut .................................................... 41NATO në Akronime .................................................................. 45Tabela ......................................................................................... 48

- Struktura politike ............................................................... 48- Struktura civile e ushtarake ............................................... 49

Harta e skica të ndryshme ......................................................... 51- Komanda rajonale e ISAF-it në Afganistan dhe vendndodhjet e PRT-ve ...................................................... 51- Forca e Kosovës e NATO-s (KFOR) ................................ 52

7

PARATHËNIE

Udhërrëfyesi Misionet e Operacionet e NATO-s vështruar në mënyrëtë përmbledhur është hartuar nga grupi i punës i Euro-Atlantic EducationInitiative me mbështetjen dashamirëse të NATO Public Diplomacy Division.Ai është mbështetur në botimin e pare – NATO vështruar në mënyrë tëpërmbledhur, i cili është përgatitur për botim, është rishikuar gjatë tre vjetëvedhe është botuar në 8 gjuhë.

Ky botim synon një shtrirje më të gjerë te lexuesit, jo te profesionistëtqë merren me çështjet e sigurisë. Ai synon që të jape një kuptim më të mirë tërolit të NATO-s në botën bashkëkohore dhe të anëtarësisë së Shqipërisë nëNATO. Ai merret me një prej përmasave shumë të rëndësishme të shndërrimittë Aleancës - misionet dhe operacionet e NATO-s.

NATO mbështetet në vlera të përbashkëta të demokracisë, të respektitpër të drejtat e njeriut dhe të sundimit të ligjit. Operacionet e Aleancësmishërojnë praktikisht thelbin e këtyre vlerave. Përfshirja e NATO-s në Ballkannë vitet 1990 shënoi një kthesë në zhvillimin e NATO-s – një lëvizje përtejdetyrës së saj gjatë Luftës së Ftohtë për të mbrojtur hapësirat tokësore tështeteve të saj anëtarë dhe në drejtim të mirëkujdesjes për krizat dhe misionetpaqeruajtës përtej hapësirës së saj gjeografike të përgjegjësisë.

Përparësia kryesore e këtij projekti është shpjegimi më i mirë ishndërrimit të NATO-s – një procesi i cili është themelor për krijimin e aftësivepër përballimin e kërcënimeve bashkëkohorë. Pa dyshim, ana e rëndësishmee këtij proces është kryerja e misioneve paqeruajtës dhe e rregullimit të krizavenë hapësirën gjeografike Euroatlantike dhe përtej saj. Suksesi i misionevedhe operacioneve të NATO-s është thelbësor për sigurinë nga pikëpamjabotërore.

8

NATO dhe natyra e misioneve të saj kanë nevojë për studim dhekuptim të mëtejshëm. Kjo nuk është aspak një detyrë e lehtë, por një sfidë dhepërgjegjësi. Është sfidë të shpjegohet ndërlikueshmëria e detyrave të NATO-s si aktori kryesor për dhënien e sigurisë. Nga ana tjetër, është përgjegjësi tëgjendet këndvështrimi i duhur për dhënien e idesë kryesore.

Me qëllim që të jepet informacion gjithëpërfshirës dhe me vlerë, kybotim mbështetet në dokumente dhe botime të website-it të NATO-s si dhe nëburime nga Interneti të organizatave të tjera ndërkombëtare.

Variantet shqip dhe anglisht të këtij udhërrëfyesi do të futen në website-in e Euro-Atlantic Education Initiative, në adresën: www.eaei.org.

E fundit por jo më pak e rëndësishme, do të doja të shpreh falënderimete mia të veçanta për Këshillin Atlantik të Shqipërisë dhe dhe Presidentin e tij,Arian Starova. Pa mbështetjen e tyre udhërrëfyesi ‘NATO Missions and Op-eration in Brief’ në anglisht dhe shqip nuk do të kishin qenë të mundur.

Avgustina TzvetkovaPresidentNisma për Edukim Euroatlantik

9

MISIONET DHE OPERACIONET E NATO-SVËSHTRUAR NË MËNYRË TË PËRMBLEDHUR

Themelimi i NATO-s dhe roli i saj gjatë periudhës sëLuftës së Ftohtë

Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) u themelua në 4prill 1949, bashkë me nënshkrimin e Traktatit të Atlantikut të Veriut.Nënshkruesit ishin dhjetë shtete europianë (Belgjika, Danimarka, Franca,Britania e Madhe, Islanda, Italia, Luksemburgu, Holanda, Norvegjia dhePortugalia) si dhe dy shtete amerianoveriorë - - Kanadaja dhe Shtetet eBashkuar të Amerikës.

Qëllimi kryesor i anëtarëve themelues ka qenë kundërvënia ndajrrezikut që BRSS të shtrinte ndikimin e tij në. Duke nënshkruar këtë Traktat,anëtarët e përkushtonin vetveten ndaj mbrojtjes së ndërsjelltë të lirisë dhesigurisë së tyre nëpërmjet mjeteve politikë dhe ushtarakë. Përfshirja e Amerikëssë Veriut në mbrojtjen e Europës Perëndimore tregonte në mënyrë tëpadyshimtë se çdo përpjekje për të ushtruar trysni politike ose ushtarake mbiEuropën Perëndimore do të ishte e dënuar të dështonte.

NATO pas përfundimit të Luftës së Ftohtë

Bashkë me fundin e Luftës së Ftohtë dhe të kundërvënies së blloqeveLindje-Perëndim, arësyet për të cilat u themelua NATO pushuan së ekzistuari.Ndryshoi në mënyrë shumë të rëndësishme edhe natyra e sfidave bashkëkohoretë sigurisë. Pavarësisht prej dyshimit në lidhje me të ardhmen e NATO-s,edhe pas përfundimit të Luftës së Ftohtë dhe prishjes së Traktatit të Warshavës,NATO jo vetëm vazhdoi të ekzistojë por edhe provoi se ishte një organizatëndërkombëtare modern më e frytëshmja në fushën e sigurisë, me një anëtarësidhe partnerë të cilët shtoheshin gjithnjë e më shumë.

Në prag të 60 vjetorit të saj, NATO ishte shndërruar në një organizatëqë binte në sy qartë si e ndryshme prej asaj që kishte qenë kur u krijua në vitin

10

1949. Aleanca nuk është as ajo që siguronte paqen për Europën Perëndimorepër më shumë se katër dhjetëvjeçarë, gjatë Luftës së Ftohtë, as ajo që mbikqyriproceset e kalimit nga sistemi komunist në sistemin demokratik në Europë,në fillim të viteve 1990. Sot, NATO vështrohet me arësye si organizatë rajonaleme përgjegjësi botërore.

Data të rëndësishme në zhvillimin e NATO-spas përfundimit të Luftës së Ftohtë

Vitet 1990 u shenjuan nga një varg ngjarjesh të rëndësishme. Në vitin1990, NATO, për herë të parë, u dha mundësinë e bashkëpunimit BashkimitSovjetik dhe vendeve të tjerë europianë që nuk ishin anëtarë të saj. Kjo ndodhigjatë mbledhjes së Këshillit të Atlantikut Verior të qershorit në Turnburry tëSkocisë, kur ministrat e jashtëm të shteteve anëtarë njoftuan të ashtuquajturinLajmi nga Turnburry. Një muaj më vonë, në Londër, Kryetarët e Shtetevedhe të Qeverive të NATO-s nënshkruan Deklaratën e Londrës, në të cilënaleatët shfaqnin vullnetin dhe vendosmërinë për shndërrimin e Aleancës. KjoDeklaratë përbëhej prej ideve të ndryshme të parashtruara për krijimin e njëbashkëpunimi të gjerë me vendet e Europës Qendrore dhe Lindore në fushatpolitike dhe ushtarake, si edhe për vendosjen e marrëdhënieve diplomatikezyrtare.

Në fillim të nëntorit të vitit që vinte më pas, Kryetarët e Shteteve dhetë Qeverive të NATO-s shpallën Deklaratën e Romës për Paqe dheBashkëpunim, e cila parashtronte idenë e institucionalizimit të marrëdhënievedhe bashkëpunimit me ish Bashkimin Sovjetik dhe vendet e Europës Qendroredhe Lindore për çështjet politike dhe të sigurisë. Kjo Deklaratë hodhi edhethemelet Këshillit Bashkëpunues të Atlantikut të Veriut (NACC), në të cilinShqipëria u bë anëtare në qershor të vitit 1992. Mbledhja e parë e KëshillitBashkëpunues të Atlantikut të Veriut u zhvillua në Dhjetor të vitit 1991. Njëpërfundim i rëndësishëm i kësaj mbledhjeje ishte miratimi i Deklaratës përDialog, Partneritet dhe Bashkëpunim.

Mbledhja e Nivelit të Lartë e Brukselit në fillim të vitit 1994 shenjoimarrjen e nismës për rritjen e sigurisë dhe të qendrueshmërisë në të gjithëEuropën, të njohur si Partneriteti për Paqe (PfP). Vendet partnerë të KëshillitBashkëpunues të Atlantikut të Veriut dhe shtetet anëtarë të Konferencës përSiguri dhe Bashkëpunim në Europë, e cila në të ardhmen do të quhej Organizatapër Siguri dhe Bashkëpunim në Europë, u ftuan që të bashkohen me PfP-në.

11

Në vitin 1997, në Sintra të Portugalisë, Këshilli Bashkëpunues iAtlantikut të veriut (NACC) u zëvendësua me Këshillin e PartneritetitEuroatlantik, qëllimi kryesor i të cilit ishte të niste një periudhë të re tëbashkëpunimit transatlantik.

Në Mbledhjen e Nivelit të Lartë të Madridit të mbajtur në të njejtinvit, udhëheqësit njoftuan për një periudhë kalimtare drejt një periudhe të re tëzhvillimit të NATO-s. Republika Çeke, Hungaria dhe Polonia u ftuan që tëfillonin bisedimet zyrtarë për anëtarësim në NATO. Marrëdhëniet me Rusinëu ripërcaktuan u krijua zyrtarisht trualli për partneritet me Ukrainën.

Në prill të vitit 1999, Washington, D.C. u vendi pritës i Mbledhjessë Nivelit të Lartë të NATO-s të pesëmbëdhjetë, e cila shenjoi 50 vjetorin eAleancës. Në këtë mbledhje, u mirëpritën si anëtarë tre anëtarë të rinj –Republika Çeke, Hungaria dhe Polonia. Kjo Mbledhje e Nivelit të Lartëndërmori nisma të reja me rëndësi strategjike, të tilla si Plani i Veprimit përAnëtarësim që synonte ndihmën për vendet që dëshironin të bëheshin anëtarëtë NATO-s. Kjo Mbledhje u shqua edhe për hartimin e Konceptit të RiStrategjik të NATO-s, i cili përshkruante mjedisin e ndryshueshëm të sigurisëdhe formësimin e rolit të ri të NATO-s për sigurinë botërore të shekullit 21.

Mbledhja e Nivelit të Lartë të NATO-s që erdhi më pas u zhvillua më2 nëntor të vitit 2002, në Pragë. Në këtë Mbledhje u ftuan zyrtarisht për tëfilluar bisedimet për anëtarësimin e tyre në NATO Bullgaria, Estonia, Latvia,Lituania, Rumania, Sllovakia dhe Sllovenia. Kjo Mbledhje krijoi Përkushtimine Pragës për Aftësitë si një përpjekje për t’u marrë me terrorizminndërkombëtar dhe për të marrë vendime në lidhje me shndërrimin e aftësiveushtarake të Aleancës.

Në Mbledhjen e Nivelit të Lartë të qershorit 2004 në Stamboll,Aleanca mirëpriti 7 anëtarët e saj të rinj. Kështu, numri i përgjithshëm i shteteveanëtarë të NATO-s arriti në 26. Përveç procesit të zgjerimit të saj, Aleanca upërqendrua edhe në përparimin në partneritet në rajone të tillë me përparësi tëveçantë si Kaukazi Jugor dhe Azia Qendrore. Ndërkohë, NATO vendosi që tëforcojë më shumë dialogun me 7 vende partnerë të Mesdheut si dhe ndërmorinjë nismë të re me shtete të së ashtuquajturës Lindje e Mesme e zgjeruar.

Mbledhja e Nivelit të Lartë të Rigës u mbajt në vjeshtë të vitit 2006ka qenë një periudhë hisorike për shndërrimin e NATO-s, e shprehur në mënyrë

12

të veçantë në dokumentin Udhërrëfyesi Politik i Përgjithshëm. Ai përcaktonnë mënyrë konkrete rrugën që do të përshkojë procesi i zhvillimit të mëtejshëmtë Aleancës. Përveç kësaj, atje u ripohua politika e dyerve të hapura të NATO-s në lidhje me anëtarësimet e reja brenda saj.

Në Mledhjen e Nivelit të Lartë të NATO-s në Bukuresht, në prill tëvitit 2008, u ftuan për të filluar bisedimet për anëtarësim në Aleancë Shqipëriadhe Kroacia.

Një vit më vonë, në prill të vitit 2009, Mbledhja e Nivelit të Lartë tëNATO-s u mbajt në Strasbourg-Kehl. Në këtë Mbledhje e cila rastisi të jetënë vitin e përvjetorit të 60 të themelimit të Aleancës dhe e cila simbolikisht uzhvillua në dy shtete, Francë dhe Gjermani, Shqipëria dhe Kroacia u pranuanzyrtarisht si vende anëtarë të NATO-s. Atje u theksua fort nevoja e shndërrimittë mëtejshëm të NATO-s duke u mbështetur në një Koncept të ri Strategjik.

Ekzistenca dhe veçanërisht zhvillimi i NATO-s nuk është aspak njërastësi. Kyçi i suksesit të NATO-s qëndron në vlerat dhe parimet eqendrueshëm, d.m.th., në truallin e forte mbi të cilin ajo është krijuar dhe mbitë cilin ajo përparoi.

NATO nuk është vetëm një aleancë për mbrojtje të përbashkët, poredhe një bashkësi e vlerave të përbashkëta. Dukle mbajtur parasysh natyrënpërherë të ndryshueshme të kërcënimeve botërorë të sigurisë, janë vlerat edemokracisë, respekti për të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit ato që janëprovuar si vlera që meritojnë besimin e të gjithë shteteve anëtarë.

Gjithashtu, NATO është garanci për mundësinë e realizimit tëpërmasës transatlantike të përpjekjeve për t’u përballur me sfidat e sigurisëbotërore. Aleanca bashkon Europën dhe Amerikën Veriore si themel përbarazpeshën ndërmjet interesave të ndryshëm kombëtarë në emër tëqendrueshmërisë dhe paqes së përbashkët.

Një prej kyçeve të mundësive të NATO-s për të pasur sukses ështëveçantia e procesit të vendimarrjes së saj, të mbështetur në parimin ekonsensusit. Arritja e një konsensusi ndërmjet të gjithë shteteve anëtarë tëAleancës është shpesh një proces i vështirë dhe që kërkon kohë. Kjo ështëarësyeja se përse, përpara marrjes së një vendimi përfundimtar sidomos përçështje të vështira, është e nevojshme që të zhvillohen bisedime e këshillimetë vazhdueshëm.

13

Duke mbajtur parasysh procesin e gjatë të bisedimeve zyrtare, mundtë dukej sikur sistemi i vendimmarrjes i NATO-s është tepër i ndërlikuar dhei ngadalshëm. Megjithatë, ai është provuar si i frytshëm dhe me përparësi nërrjedhën e viteve. Përfitimet më të spikatur prej tij janë:

Së pari, parimi i konsensusit lejon që kjo organizatë të respektojësovranitetin dhe pavarësinë e vendeve anëtarë si dhe të marrë parasysh interesine tyre kombëtar në çdo rast.

Së dyti, ky parim i jep vendimeve të NATO-s shkallën më të lartë tëlegjitimitetit politik. Konsensusi është garancia që çdo veprim të mbështetetnga të gjithë shtetet anëtarë, të cilët, duke dhënë pëlqimin e tyre, përkushtohenpër zbatimin e vendimi.

NATO në veprim

Logjika dhe struktura e veprimit të NATO-s ka mbetur e pandryshuar.Selia Qendrore (HQ) e NATO-s është e vendosur në Bruksel. Ajo është seliae përherëshme e Këshillit të Atlantikut Verior – organizmit kryesorvendimmarrës. Ky përfshin delegacionet e çdo vendi anëtar, Sekretarin ePërgjithshëm dhe Grupin e Nëpunësve Ndërkombëtarë, Kryetarin e KomitetitUshtarak dhe Grupin e Nëpunësve Ushtarakë Ndërkombëtarë, përfaqsitëdiplomatike të shteteve partnerë dhe agjenci të ndryshme të NATO-s.

Shtetet anëtarë kanë delegacione të përhershëm në Selinë QendroreHQ të cilët kryesohen nga përfaqësuesit e përhershëm. Çdo shtet anëtarpërfaqësohet edhe nga një delegat ushtarak. Përfaqësuesi i përhershëm, sidhe përfaqësuesi ushtarak, ndihmohen në kryerjen e detyrave të tyre nga njëgrup pune i përbërë nga këshilltarë dhe ushtarakë që përfaqsojnë vendin etyre në secilin prej Komiteteve të NATO-s.

Institucionet e NATO-s organizohen në struktura politike dheushtarake, të cilat merren përkatësisht me anët politike dhe ushtarake tëveprimtarive të NATO-s. Secila prej këtyre strukturave ndihmon organizmatvendimmarrës, më i larti prej të cilëve është Këshilli i Atlantikut Verior.

14

Roli i ri i NATO-s

Koncepti i Ri Strategjik i NATO-s, i nxjerrë në vitin 1999, i përcaktonterreziqet e sigurisë botërore si të ndryshueshëm dhe të vështirë për t’uparashikuar. Detyrat thelbësore të Aleancës mund të përmblidhen si më poshtë:

1. Të shërbejë si mbështetje për qendrueshmërinë në hapësirëngjeografike Euroatlantike;

2. Të shërbejë si një forum për këshillime për çështjet e sigurisë;3. Të veprojë si kufizues dhe mbrojtës kundër çdo kërcënimi për agresion

ndaj çdo shtetit anëtar;4. Të ndihmojë për të parandaluar në mënyrë vepruese konfliktet dhe

për t’u mirëkujdesur për krizat;5. Të kryejë praktikisht marrëdhëniet e partneritetit dhe të dialogut me

vendet e hapësirës gjeografike Euroatlantike.

Koncepti Strategjik i Aleancës skicon prirjet pozitive në mjedisin e ritë sigurisë. Megjithatë, ndërkohë, ai përqendrohet edhe në rreziqet e rinj dheburimet e ndryshëm të paqendrueshmërisë siç janë konfliktet etnikë, shkeljae të drejtave të njeriut, pasiguria polittike, dhe kriza ekonomike. Përhapja earmëve bërthamore, biologjike dhe kimike vështrohet gjithashtu si njëshqetësim serioz. Përparimi i teknologjisë së informacionit është gjithashtunjë rrezik i mundshëm për sigurinë, meqenëse ai shërben si mjet për të dhënëdije ushtarake për grupet armiq.

Në periudhën pas vitit 1999 dhe pas sulmeve terroristë mbi Sh.B.A.të 11 shtatorit 2001, në veçanti, NATO i rivlerësoi kërcënimet terroristë botërorëdhe rreziqet që lidheshin me shtetet e dështuar si dhe i vendosi ato në krye tëpërparësive të sigurisë.

Mjedisi i sigurisë që ndryshon me shpejtësi kërkon që NATO tëshndërrohet me qëllim që të mbetet e frytëshme. Aleanca duhet të gjejë njëbarazpeshë të re ndërmjet misioneve të saj në Europë dhe synimeve të saj qëkanë të bëjnë me kërcënimet botërorë. Ajo duhet të krijojë aftësi ushtarakemë të shpejta, me cilësi më të mëdha përshtatshmërie dhe më të frytëshme meqëllim që të përballet më mire me këta rreziqe të sigurisë. Duke mbajturparasysh mjedisin e ri të sigurisë, bëhet e nevojshme gjithashtu që ajo tëbashkëpunojë dhe punojë ngushtësisht m e një rreth më të gjerë të partnerëve.

15

Kërcënimet me të cilat përballet NATO sot, nuk vështrohen sishkatërrimtarë të tillë siç kanë qenë gjatë Luftës së Ftohtë, por ata janë aq tëvërtetë dhe aq të paparashikueshëm sa që nuk mund të nënvleftësohen.Terrorizmi, përhapja e armëve të shkatërrimit masiv (WMD), mundësia ekonflikteve etnikë - të gjithë pjesë e rendit të ditës së sigurisë të kohës qëjetojmë - kërkojnë që NATO të përshtatet më tej dhe t’u kundërpërgjigjetkërcënimeve të sigurisë dhe nevojave për qendrueshmëri të anëtarëve të saj.

Shndërrimi i NATO-s është i shumëfishtë dhe i përqendruar kryesishtnë: misionet e rinj, aftësitë e rejas, anëtarët e rinj dhe partnerët e rinj.

Një prej përmasave shumë të rëndësishme të shndërrimit të Aleancës- misionet e saj - do të jenë në qendër të vëmendjes së ndarjeve që vijojnë.Operacionet e NATO-s që u zhvilluan pas fillimit të viteve 1990, edhe brendaedhe jashtë hapësirës gjeografike tradicionale të përgjegjësisë transatlantike,kanë nevojë për studim dhe kuptim të mëtejshëm.

Misionet dhe Operacionet e NATO-s

Një prej anëve shumë të rëndësihme të shndërrimit të NATO-s kaqenë vendosmëria e saj për të kryer operacione paqeruajtës dhe misione tëmirëkujdesjes për krizat brenda dhe jashtë hapësirës gjeografike Euroatlantiketradicionale. Në kohën e tanishme, NATO mund të përcaktohet si njëorganizatë rajonale me përgjegjësi botërore. Aleanca është zhvilluar dukeu shndërruar në një organizatë të aftë që të dallojë se kërcënimet bashkëkohorënuk janë më të mbyllur brenda një hapësire gjeografike të caktuar. Përveçkësaj, ajo ka nevojë gjithashtu për aftësi të nevojshme që t’u përgjigjet atyrekurdoherë dhe kudo që ato të shfaqen.

Gjatë viteve 1990, NATO u përfshi për herë të parë në misionepaqeruajtës në Ballkan, atje ku konfliktet etnikë që linden pas shpërbërjes sëish Jugosllavisë krijuan kërcënime seriozë jo vetëm për sigurinë e rajonit poredhe për atë të pjesë tjetër të kontinentit. Nëpërmjet misioneve të saj nëAfganistan dhe ndihmës për stërvitje në Irak, Aleanca provoi gjithashtu seishte e aftë për t’u përballur me sfida jashtë zones së saj gjeografike tradicionaletë përgjegjësisë Euroatlantike.

16

NATO në Afganistan

Misioni i NATO-s në Afganistan është pjesë përbërëse e përpjekjevetë bashkësisë ndërkombëtare në këtë hapësirë gjeografike. Detyra kryesore etij ka të bëjë me krijimin e një mjedisi të sigurtë dhe ndihmën për qeverinëafgane në synimet e saj për të rindërtuar vendin pas sundimit shkatërrimtar tërregjimit Taliban.

Përkushtimi i NATO-s është i trefishtë:

• Aleanca ka siguruar udhëheqjen e Forcës Ndërkombëtare Ndihmësepër Sigurinë (ISAF), detyra kryesore e së cilës është ndihma eautoriteteve afgane për shtrirjen dhe ushtrimin e autoritetit të saj në tëgjithë vendin, duke krijuar kushtet për qendrueshmërinë dherindërtimin e mëtejshëm;

• Përfaqsuesi Civil i Lartë i NATO-s në Afganistan bart përgjegjësinë eparashtrimit të anëve politiko-ushtarake të këtij misioni. Ky përfaqsuespunon në bashkëpunim të ngushtë me ISAF-in, mban lidhje meqeverinë afgane dhe organizata të tjera ndërkombëtare si dhe mepërfaqsues të shteteve fqinjë;

• Ekzistenca e një Programi për Bashkëpunim ndërmjet NATO-s dheAfganistanit që përqendrohet në refomën e mbrojtjes, ndërtimin einstitucioneve të mbrojtjes dhe anët ushtarake të reformës në sektorine sigurisë.

Forca Ndërkombëtare Ndihmëse për Sigurinë në Afganistan(ISAF)

Çaste kryesorë

Forca Ndërkombëtare Ndihmëse për Sigurinë në Afganistan (ISAF)u vendos në dhjetor të vitit 2001 në përputhje me marrëveshjet e Konferencëssë Bonn-it mbi Afganistanin. Synimi i tyre ishte që të ndihmonin qeverinëafgane për të krijuar siguri dhe qendrueshmëri në vend.

ISAF u vendos dhe po vepron në kornizën e mandatit të OKB-së (tëmbështetur në Rezolutat e Këshillit të Sigurisë të OKB-së 1386, 1413, 1444,1510, 1563, 1623, 1707 dhe 1776). Ato mbështeten gjithashtu në MarrëveshjenUshtarako-Teknike ndërmjet Komandantit të ISAF-it dhe qeverisë së

17

përkohëshme të Afganistanit. Së pari, komanda e ISAF-it ndryshonte merotacion ndërmjet vendeve të ndryshëm për një periudhë 6 mujore. ISAF-1 uudhëjhoq nga Britania e Madhe. Udhëheqja e ISAF-2 u mor nga Turqia, dheajo e ISAF-3 – nga Gjermania dhe Holanda së bashku. Në gusht të vitit 2003,udhëheqjen e forcave ndërkombëtare në Afghanistan (ISAF) e mori NATO.Ky është misioni i parë i Aleancës përtej hapësirës gjeografike tradicionale tëpërgjegjësisë Euroatlantike.

Mandate fillestar i forcave ishte i kufizuar me operacionet në Kabuldhe periferi të tij. Duke filluar prej tetorit të vitit 2003, sidoaoftë, ai u shtri nëtë gjithë vendin duke u mbështetur në Rezolutën e \Këshillit të Sigurisë tëOKB-së 1510. Kjo shtrirje është vënë në zbatim me 4 faza, prej 31 dhjetorit tëvitit 2003 deri në 5 tetor të vitit 2006: e para në Veri, e dyta në Perëndim, etreta në Jug dhe e katërta në Lindje.

Faza e pare filloi në 31 dhjetor të vitit 2003 kur Aleanca morikomandën e Grupit Civilo-Ushtarak të Provincës të udhëhequr nga gjermanëtnë krahinën e Konduz-it. Në fund të kësaj faze në tetor të vitit 2004, zonaoperacionale e ISAF-it mbulonte 3600 kilometra katrorë çka i dha NATO-saftësinë për të ndikuar në mjedisin e sigurisë në nëntë krahina në veri tëAfganistanit.

Faza e dytë u krye ndërmjet majit dhe shtatorit të vitit 2005. Paspërfundimit të saj, Aleanca mori komandën në 9 Grupe të Rindërtimit tëProvincave (PRTs) - Perëndim dhe Veri dhe praktikisht kishte përgjegjësinëpër sigurinë e 50 përqind të hapësirës tokësore të Afganistanit.

Gjatë fazes së tretë, të vënë në zbatim në mesin e vitit 2006, ISAF-imori komandën e 6 krahinave në pjesën jugore të Afganistanit dhe në 4 Grupetë tjerë të Rindërtimit të Provincave (PRTs).

Faza e katërt dhe e fundit e shtrirjes së këtij mandati synonte pjesëtperëndimore të vendit dhe u krye në tetor të vitit 2006.

Gjatë vënies në zbatim të të gjitha fazave dhe në periudhën që erdhimë pas, numri i forcave të ISAF-it u rrit shumë. Në pranverë të vitit 2008, nënkomandën e NATO-s në Afganistan ishin 47 000 trupa prej 40 vendeve tëndryshëm dhe 26 Grupe të Rindërtimit të Provincave (PRTs).

18

ISAF mendohet nga të gjithë shtetet anëtarë të NATO-s si kyçi isigurisë dhe rindërtimit të Afganistanit. Operacioni është vendimtar edhe përruajtjen e besimit te Aleanca si bartëse dhe garanci e sigurisë si dhe për aftësitëe saj për t’u përballur me sfidat e reja të sigurisë.

Mandati i ISAF-it

Siç e përmendëm më lart, forcat e ISAF-it u vendosën në Afganistannën mandatin e OKB-së. Roli i tyre është përcaktuar në përputhje meMarrëveshjen Ushtarako-Teknike të nënshkruar në januar të vitit 2002 ndërmjetkomandantit të ISAF-it dhe qeverisë së përkohëshme të Afganistanit.

Detyra kryesore e ISAF-it është ndihma e qeverisë afgane për shtrirjene autoritetit të saj në të gjithë vendin dhe për krijimin e mjedisit të sigurisë.Për zbatimin e këtyre qëllimeve roli i ISAF-it është:

• Të bashkërendojë operacionet me forcat e sigurisë kombëtare tëAfganistanit;

• Të ndihmojë forcat e sigurisë kombëtare të Afganistanit dherindërtimin e strukturave dhe të stërvitë ushtrinë kombëtare afgane tëkrijuar rishtaz dhe policinë kombëtare;

• Të sigurojë zbatimin e projekteve të ndryshëm civilo-ushtarakë dhetë marrë pjesë në përcaktimin e nevojave të rindërtimit të shkollave,qendrave mjekësore, furnizimit me ujë, etj.;

• Të ndihmojë qeverinë afgane për çarmatosjen e grupeve paraushtarakëtë paligjshëm;

• Të ndihmojë qeverinë afgane dhe bashkësinë ndërkombëtare nëpërpjekjet e tyre për të luftuar kultivimin e shpërndarjen e drogës.

• Të mbështetë operacionet humanitarë.

Rindërtimi dhe Zhvillimi – Grupet Provincialë të Rindërtimit(PRTs)

Ndërsa misioni kryesor i ISAF-it është sigurimi i mjedisit të sigurisëpër rindërtimin dhe zhvillimin e shpejtë, edhe ndihma praktike për përpjekjete vendit për rindërtimin dhe zhvillimin është ndër detyrat e forcavendërkombëtare. Veprimtaritë e ISAF-it në këtë fushë janë përqendruar edhenë përcaktimin e nevojave të ditës siç ishin rindërtimi i shkollave dhe i qendravemjekësore; rregullimi i furnizimit me ujë dhe mbështetja për projekte të tjerëcivilo-ushtarakë; paraqitja e rregullt e përparimit në përpjekjet e vendit përrindërtim.

19

Të 26 Grupet Rindërtimit të Provincave (PRTs), që u vendosën nëzona të ndryshme në të gjithë Afganistanin kanë role shumë të rëndësishëmpër zbatimin e suksesshëm të qëllimeve të rindërtimit dhe zhvillimit.

Grupet PRTs marrin punonjës civilë dhe ushtarakë dhe veprojnë nëkrahinat e Afganistanit. Detyra e tyre kryesore është garantimi i sigurisë tëpunonjësve të ndihmës humanitare dhe ndihma për veprimtaritë e rindërtimitnë zonat me rrezik të lartë. Këta grupe udhëhiqen nga vende udhëheqës tëndryshëm, ndërkohë që shtete anëtarë dhe partnerë të ndryshëm të NATO-smarrin pjesë me punonjës civilë ose ushtarakë. Përbërësit ushtarakë të këtyregrupeve janë në komandën e ISAF-it.

Grupet PRTs filluan të veprojnë në janar të vitit 2003. Ata përfaqsojnënjë këndvështrim të ripërtërirë dhe veprues në lidhje me krijimin e paqes dhetë sigurisë. Shumë projekte të rindërtimit janë zbatuar me ndihmën dhepërkushtimin e tyre. Këta grupe kanë qenë të suksesshëm si ndërmjetës tëfraksioneve armiq; kanë ndihmuar për përpjekjet e çarmatimit të grupeveparaushtarakë afganë; kanë ndihmuar për krijimin e trupave të ushtrisëkombëtare afgane dhe policinë kombëtare. Bashkëpunimi ndërmjetautoriteteve vendorë, qytetarëve dhe këtyre grupeve ka qenë pozitiv përkrijimin e mjedisit të sigurisë.

Deri në verën e vitit 2008, u vendosën 26 Grupe Provincialë tëRindërtimit (PRTs) në të gjithë Afganistanin. Objektivat e PRTs janë:

• Të ndihmojnë qeverinë afgane për krijimin e mjedisit të sigurisë dheqendrueshmërisë si dhe të shtrijnë autoritetin e saj në të gjithë vendin;

• Të mbështetin nismat në reformën për sektorin e sigurisë;• Të ndihmojnë në përpjekjet për rindërtimin e shtetit.

Për arritjen e këtyre qëllimeve, grupet PRTs kryejnë detyrat emëposhtme:

• Përmirësojnë mjedisin e sigurisë nëpërmjet dialogut me udhëheqësitrajonalë dhe masat e krijimit të besimit për shmangien e konfliktevetë mundshëm;

• Mbikqyrin, vlerësojnë, këshillojnë për reformën e sektorit të sigurisëdhe mbështetja për të;

• Sigurojnë kanalet e shërbimit inteligjent për komandantin e ISAF-itnë lidhje me këtë fushë të operacionit;

• Ndihmojnë për qeverinë afgane për përhapjen e informacionit mbi

20

vendimet dhe politikat e saj në rrafsh vendor;• Ndihmojnë Bashkësinë Ndërkombëtare në lidhje me procesin e

reformës dhe të forcimit të aftësisë së administratës civile;• Organizojnë dhe lehtësojnë mbledhje të rregullta ndërmjet

autoriteteve qendrorë, përfaqësisë së OKB-së (UNAMA) dheudhëheqësve rajonalë që forcojnë dialogun dhe bashkëpunim, etj.

Përfaqësuesi Civil i Lartë i NATO-s në Afganistan

Përfaqësuesi Civil i Lartë është i ngarkuar me qëllimet politiko-ushtarakë të misionit të NATO-s në Afganistan. Ky përfaqësues punon ngushtëme komandantin e ISAF-it, mban lidhje me qeverinë afgane, me përfaqësuestë shoqërisë qytetare, me organizata të tjera ndërkombëtare dhe me vendetfqinjë. Ky përfaqësues është udhëheqja politike e Aleancës.

Përfaqësuesin e Lartë Civil e cakton Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s. Periudha e qëndrimit të tyre në detyrë është e kufizuar, me një mundësipërzgjatje të qëndrimit në varësit ë zhvillimeve politikë në Afganistan.

Kjo detyrë filloi në tetor të vitit 2003, dhe në nëntor të po atij viti,Ministri Hikmet Cetin (Turqi) u caktua Përfaqësues i Lartë Civil. AmbasadoriDaan Everts (Holandë) e mori këtë detyrë në vitin 2006. Që prej vitit 2007,Përfaqësues i lartë Civil në Afganistan është Ambasadori Maurits R. Johemsnga Holanda.

Misioni dhe përgjegjësitë e Përfaqësuesit të Lartë Civil

Përfaqësuesi i Lartë Civil punon ngushtësisht me komandantin e ISAF-it dhe siguron kështu një kanal të drejtpërdrejtë komunikimi ndërmjet zonessë operacioneve, Shtabit të NATO-s dhe Këshillit të Atlantikut Verior (NAC)– organizmi kryesor vendimmarrës i Aleancës. Ky përfaqësues jep këshillapër mjetet më veprues për sigurimin e saktësisë së përgjithëshme tëmarrëdhënieve të NATO-s me Afganistanin. Ky përfaqësues mban lidhje meanëtarët e qeverisë afgane, bashkërendon veprimtaritë e përfaqësuesve tëbashkësisë ndërkombëtare dhe të organizatave të tjera ndërkombëtare qëpunojnë në Afganistan, kryesisht të OKB-së dhe BE-së. Përfaqësuesi i LartëCivil mban gjithashtu lidhje me vendet fqinjë dhe me njerëz të tjerë tërëndësishëm të jetës politike të brendëshme – shoqëria qytetare e Afganistanitdhe organizata joqeveritare ndërkombëtare.

21

Masat kundër drogës në Afganistan

Qeveria afgane miratoi një Strategji Kombëtare për Kontrollin mbiDrogën në maj të vitit 2003, e cila synon zhdukjen e prodhimit të drogës nëvend brenda vitit 2012.

Një prej synimeve shumë të rëndësishëm të ISAF-it është ndihma eqeverisë afgane për të luftuar përhapjen e drogës. Forcat e ISAF-it, megjithatë,nuk janë as drejtpërdrejt të përfshira asgjësimin e bimëve të drogës, as nëoperacione ushtarakë kundër pordhuesve të drogës. Roli i tyre është i kufizuarnë shpërndarjen e ifomacionit të shërbimit inteligjent, fushatat informuesedhe ndihmën për ushtrinë afgane gjatë operacioneve. Forcat e ISAF-it japingjithashtu mbështetje stërvitore dhe logjistike për agjencitë e sigurisëkombëtare të Afganistanit për të luftuar drogat.

22

NATO në Ballkan

Pas shpërbërjes së ish jugosllavisë, NATO luajti një rol udhjëheqësnë proceset e reformës në Ballkan. Aleanca ndihmoi në procesin e krijimit tësigurisë dhe të qendrueshmërisë së rajonit. Ndarjet që vijojnë do të vështrojnëmë me hollësi forcat shumëkombëshe të zbatimit të Marrëveshjes së Paqes(Forca e Zbatimit – IFOR) – IFOR-i në Bosnje e Hercegovinë, i zëvendësuarmë vonë nga Forca e Stabilizimit – SFOR-i, Forca e Kosovës e udhëhequrnga NATO – KFOR dhe roli i Aleancë në Republikën e Maqedonisë.

Përfshirja e NATO-s në Ballkan shënoi një pikë kthese në historinë eNATO-s: një lëvizje përtej detyrave të saj të Luftës së Ftohtë në mbrojtje tëhapësirave tokësore të shteteve anëtarë dhe në misione për mirëkujdesjen përkrizat dhe paqeruajtjen jashtë përgjegjësive të saj tradicionale.

Forcat shumëkombëshe për Zbatimin e Marrëveshjes së Paqes(Forca e Zbatimit – IFOR-i)

IFOR-i ka qenë operacioni i parë paqeruajtës i këtij lloji. NATOvendosi 60 000 trupa në dhjetor të vitit 1995, në kornizën e Rezolutës sëKëshillit të Sigurisë të OKB-së 1031 me detyrën e garantimit të zbatimit tëMarrëveshjeve të Paqes të Dayton-it të cilat i dhanë fund luftës në Bosnje eHercegovinë (1992 - 1995). IFOR u krijua për të garantuar armëpushimindhe për të përçarë forcat ushtarake armike: Bosnje e Hercegovinën dheRepublikën Serbe. IFOR-i kontrolloi dhe lehtësoi gjithashtu kalimin e hapësirëstokësore ndërmjet këtyre të dyja njësive – Federatës së Bosnje e Hercegovinësdhe Republikës Serbe, përcaktimin e vijës së kufirit të brendshëm të këtyrenjësive federative si dhe çarmatimin për armët e rënda.

Me përmirësimin e këtyre rrethanave, IFOR-i filloi të ndihmojëorganizatat që kishin për detyrë mbikqyrjen e ndihmës për zbatimin e anëveqytetare të Marrëveshjeve të Dyton-it – Zyrën e Përfaqësuesit më të Lartë,OKB-në dhe OSBE-në. Objektivat kryesorë të IFOR-it u kryen bashkë me

23

zgjedhjet e zhvilluara në shtator të vitit 1996. IFOR-i u zëvendësua nga Forcae Stabilizimit (SFOR-i).

Forca e Stabilizimit (SFOR-i)

Operacioni i ri – SFOR ka qenë shumë më i gjatë sesa ai i mëparëshmiqë kreu Aleanca në Bosnje e Hercegovinë. Gjatë tetë vjetëve, (prej dhjetorittë vitit 1996 deri në dhjetor të vitit 2004), NATO siguroi një mjedis sigurie tëmirë që çoi në rindërtimin politik dhe ekonomik të Bosnje e Hercegovinës.SFOR-it iu ngarkua detyra e parandalimit të rifillimit të armiqësive, e krijimittë një klime të mirë për procesin e paqes; SFOR gjithashtu, mbështetiorganizatat qytetare të përfshira në procesin e rindërtimit të vendit.

Veprimtaritë e SFOR-it ishin të larmishme, prej patrullimit, reformëssë sektorit të sigurisë dhe mbikqyrjes së operacioneve të çminimit deri tembajtja nën arrest e njerëzve të akuzuar për krime lufte dhe ndihma për kthimine refugjatëve dhe të njerëzve të zhvendosur në shtëpitë e tyre.

SFOR-i vepronte në kornizën e Kreut VII të Kartës së OKB-së.Mandati i tij mbështetej në rezolutën e Këshillit të Sigurisë të OKB-së 1088(12 dhjetor 1996). Autorizimi i tiij përfshin paqeruajtjen si dhe paqebërjenkur kjo e fundit kërkohet.

Forcat shumëkombëshe të SFOR-it përfshijnë njësi të veçanta përkontrollin e kryengritjeve. SFOR-i ka qenë i përkushtuar për grumbullimindhe shkatërrimin e armëve dhe municioneve të parregjistruar me objektivin ekrijimit të mirëbesimit në procesin e paqes dhe garantimin e sigurisë sëpopullsisë. Falë operacionit të Aleancës, në vitin 2003, ishin shkatërruar 11.000armë dhe 45.000 predha.

SFOR-i ka pasur detyrën e çminimit. Forcat e NATO-s kanë qenë tëpërfshira drejtpërdrejt në procesin dhe përpjekjet e stërvitjes dhe të dhëniessë ekspertizës. Njësitë e veçanta shumëkombëshe ndihmuan misionin e policisëtë BE-së (EUPM) për zhvillimin e forcave policore të Bosnje e Hercegovinësnëpërmjet stërvitjes, mbikqyrjes dhe inspektimit të autoriteteve të policisëdhe të aftësive vepruese.

Ky operacion ka ndihmuar dhe udhëhequr procesin e reformës sëmbrojtjes. Strukturat e mbrojtjes të vendit kanë qenë të ndara në tre njësi paspërfundimit të konfliktit të armatosur – përkatësisht sipas ndarjes etnike.

24

Brenda Komitetit të Reformës së Sektorit Mbrojtjes, SFOR-i e ka ndihmuarBosnje e Hercegovinën për të krijuar një strukturë të bashkuar të komandësdhe kontrollit, një doktrinë gjithëpërfshirëse dhe standard të stërvitjes dhepajisjeve ushtarake në përputhje me standardet e NATO-s dhe Partneriteinpër Paqe (PfP). Shtabi i NATO-s në Sarajevo ka ende rolin udhëheqës nëreformën e sektorit të mbrojtjes në Bosnje e Hercegovinë.

Ndërsa arrestimi i të akuzuarve për krime të luftës ka qenë zyrtarishtnën kujdesin e autoriteteve të Bosnje e Hercegovinës, Aleanca ka pjesë shumëtë rëndësishme përcaktuese në këtë process. SFOR-i ka çuar 39 të akuzuar nëGjykatën Ndërkombëtare për Krimet në ish Jugosllavi (ICTY). Shtabi i NATO-s në Sarajevo është në mbështetje të përkushtimit të NATO-s për procesin earrestimit të të kriminelëve të tjerë të kërkuar të luftës.

Përtej ndihmës së organizatave ndëkombëtare të ngarkuara me detyrëne procesit të rindërtimit të vendit, SFOR-i përpunoi edhe projekte civilo-ushtarakë kryesisht në reformën e infrastrukturës.

Me përmirësimin e mjedisit të sigurisë në vend dhe në rajon, NATOmori vendim në Mbledhjen e saj të Nivelit të Lartë në Stamboll, në vitin2004, që t’a mbyllë misionin e saj. Ky operacion përfundoi zyrtarisht në dhjetortë vitit 2004. Megjithatë, e mbështetur në përvojën e rajonit, Aleanca e ruanpraninë e saj nëpërmjet shtabit të saj ushtarak për detyra të veçanta kryesishtpër reformën e mbrojtjes të Bosnje-Hercegovinës.

Në fund të mandatit të SFOR-it, BE vendosi për një operacion të riatje në kornizën e Politikës Europiane të Sigurisë dhe Mbrojtjes (ESDP). Roline SFOR-it për garantimin e qendrueshmërisë dhe sigurisë së vendit e moripërsipër operacioni Althea. Në përputhje me masrrëveshjet “Berlin +” ndërmjetNATO-s dhe BE-së, Aleanca mbështeti BE-në për planifikimin, logjistikëndhe komandën.

Gjatë këtij operacioni, ndihmuan me trupa 36 vende – shtete anëtarëdhe partnerë të NATO-s (përfshirë Shqipërinë). Gjithashtu, në këtë operacionmorën pjesë edhe oficerë prej 5 vendeve të tjerë, që nuk ishin partnerë zyrtarëtë Aleancës – Argjentina, Australia, Kili, Malajzia dhe Zelanda e Re.

25

Forca e Kosovës (KFOR)

Gjendja e acaruar e marrëdhënieve ndërmjet rregjimit të Millosheviçitdhe në Serbi dhe shqiptarëve të Kosovës, rrjedhojë e përpjekjeve të atij rregjimipër të detyruar me forcë sundimin e tij të drejtpërdrejtë në Kosovë, shpërtheunë dhunën e vitit 1998 ndërmjet ushtrisë dhe policisë serbe dhe shqiptarëvekosovarë. Gjatë operacioneve ushtarake u vranë 12 800 shqiptarë të Kosovësdhe u zhvendosën rreth 800 000 njerëz të tjerë.

Duke mbajtur parasysh mospranimin e Millosheviçit për të pranuarpërpjekjet diplomatike të Bashkësisë Ndërkombëtare për të gjetur një zgjidhjepaqësore për këtë konflikt që po përshkallëzohej, Këshilli i NATO-s miratoinë të njejtin vit Urdhërin për Vënien në veprim të Goditjeve Ajrore. Ky kaqenë një këndvështrim që ndihmoi përpjekjet diplomatike për tërheqjen eforcave serbe prej Kosovës, dhënien fund të dhunës dhe kthimin e refugjatëvenë shtëpitë e tyre. Në fillim, operacioni i goditjeve ajrore u prapsua meqenësePresidenti Millosheviç pranoi që t’u nënshtrohej kushteve. Megjithatë, nëmars të vitit 1999, NATO u detyrua që të ndërhynte me një fushatë të goditjeveajrore (operacioni “Forcat Aleate”) kundër qeverisë jugosllave, e cila ishtepërgjegjëse për shtypjen njerëzore. Ripërshkallëzimi i gjendjes në Kosovë sidhe nënvleftësimi nga rregjimi i Millosheviçit ndaj Rezolutave të Këshillit tëSigurisë të OKB-së, dështimi i Grupit të Kontaktit dhe i bisedimeve të paqesnë Rambouillet e Paris, paaftësia e misionit të verifikimit të OSBE-së nëKosovë për të zbatuar detyrat e tij, çuan në ndërhyrjen ushtarake.

Fushata 78 ditore e goditjeve ajrore i detyroi autoritetet e Jugosllavisëqë të tërheqin forcat e tyre ushtarake prej Kosovës. Tërheqja e forcave serbeprej Kosovës është kryer në përputhje me Marrëveshjen Ushtarako-Teknikendërmjet NATO-s, Komandës Ushtarake Jugosllave dhe Qeverisë Jugosllave.Në përputhje me Rezolutën e Këshillit të Sigurisë të OKB-së 1244, NATOvendosi Forcën e Kosovës (KFOR).

Misioni i KFOR-it në kornizën e Rezolutës së Këshillit të Sigurisë tëOKB-së 1244 ka për detyrë që:

• Të parandalojë një shpërthim të mundshëm konflikti të armatosur;• Të çarmatosë Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës;• Të garantojë një mjedis të sigurtë për kthimin e refugjatëve dhe

mbështetjen e operacioneve humanitarë të OKB-së (UNMIK) dheorganizata të tjera joqeveritare ndërkombëtare.

26

KFOR-i e zbaton mandatin e tij nëpërmjet:• Patrullimit dhe mbikqyrjes ajrore;• Kontrollit dhe sigurisë të pikave kufitare;• Operacioneve të kërkimit dhe shpëtimit;• Mbrojtjes së pakicave etnike dhe të vendeve të trashëgimisë kulturore

dhe fetare;• Hulumtimit të veprimtarive kriminale dhe mbajtjes nën arrest e të

dyshuarve për krime;• Kontrollit të trafikut të armëve;• Shkatërrimit të municioneve dhe armëve;• Ndihmës për zhvillimin e institucioneve qytetarë, sundimin e ligjit

dhe sistemin gjyqësor.

Tre muaj pas fillimi të këtij operacioni, KFOR-i arrestoi njëqind tëakuzuar për krime lufte, konfiskoi një numër të madha rmësh dhe municionesh,krijoi një mjedis të mire për sigurimin e kthimit të rreth 800.000 refugjatëvedhe të njerëzve të zhvendosur nga Kosova.

Megjithëse detyra kryesore e KFOR-it ka qenë garantimi i sigurisë,forcat shumëkombëshe ndihmuan edhe në përpjekjet e një numri të madh tëorganizatave dhe agjencive ndërkombëtare – veçanërisht në fushën endërtimtarisë, transportit, çminimit dhe heqjes së municioneve, sigurisëkufitare, kujdesit shëndetësor, etj.

Operacioni i NATO-s në Kosovë vazhdon edhe tani. Pas dështimit tëbisedimeve zyrtare mbi statusin e Kosovës që u zhvilluan prej shkurtit të vitit2006 deri në dhjetor të vitit 2007, Kosova shpalli pavarësinë e saj në mënyrëtë njëanëshme, më 17 shkurt të vitit 2008. Pas shpalljes së pavarësisë sëKosovës, Aleanca e ka ripohuar gatishmërinë për të vazhduar operacionin esaj që lidhet me Rezolutën e Këshillit të Sigurisë të OKB-së 1244 dhembështetet në vendimin e ministrave të jashtëm të shteteve anëtarë të NATO-s të dhjetorit të vitit 2007. Forcat e udhëhequra nga NATO do të veprojnë nëbashkëpunim të ngushtë me OKB-në dhe BE-në për krijimin e një Kosove tëqendrueshme, demokratike, shumëetnike dhe paqësore.

Bashkëpunimi i frytshëm ndërmjet NATO-s dhe BE-së është merëndësi vendimtare për ndarjen e përgjegjësive ndërmjet të dyja organizatavenë lidhje me anë të ndryshme të sigurisë, kryesisht me kalimit të roleve tëUNMIK-ut te misioni i BE-së – te EULEX-i. Hollësira të procesit të këtij

27

kalimi të detyrave të OKB-së tek BE-ja do të trajtohen më pas. BE e vendosimisionin e tij nga fundi i vitit 2009.

Tani KFOR përbëhet prej 15.700 ushtarëve, ku përfshihen 2.500 prejshteteve joanëtarë të NATO-s. në këtë operacion marrin pjesë me trupaushtarakë 32 vende, 8 prej të cilëve janë shtete partnerë (Armenia, Austria,Finlanda, Irlanda, Maroku, Suedia, Svicra dhe Ukraina).

Roli i NATO-s në Republikën e Maqedonisë

NATO ndërhyri në Republikën e Maqedonisë në gusht të vitit 2001,pas kërkesës së Presidentit maqedonas për çarmatosjen e një grupi shqiptarëshetnikë që po mundoheshin të detyronin qeverinë që të garantonte më shumëtë drejta për popullsinë etnike shqiptare. Veprimet e këtij grupi shqiptar kishinvënë në rrezik sigurinë dhe qendrueshmërinë e vendit. Nëpërmjet njëoperacioni 30 ditor, 3.500 ushtarë të NATO-s arritën që të grumbullojnë 4.000armë. Ky veprim ndihmoi që të shmangej përshkallëzimi i një konflikti qytetartë armatosur dhe përgatiti kushtet e nevojshme për pajtimin dhe rindërtimin evendit. Pas kësaj, Aleancës iu kërkua që të mbante një numër të vogël tëforcave të armatosura Republikën e Maqedonisë për të garantuar mbrojtjen evëzhguesve të BE-së dhe OSBE-së të cilët mbikqyrnin zbatimin e MarrëveshjesKornizë të Paqes. Kjo marrëveshje u miratua ndërmjet përfaqësuesve tëbashkësisë së shqiptarëve etnikë dhe qeverisë së Republikës së Maqedonisë.

Në Mars të vitit 2003, misioni i NATO-s i kaloi BE-së.

28

Roli i NATO-s në Irak

Gjatë mbledhjes së Këshillit të Atlantikut Verior (NAC), në 28 qershortë vitit 2004 në Mbledhjen e Nivelit të lartë të NATO-s në Stamboll, Kryetarëte shteteve miratuan Deklaratën mbi Irakun, në të cilën, shtetet anëtarëshprehnin miratimin e tyre dhe mbështetjen e plotë për forcat shumëkombëshenë Irak.

Misioni për vënien në zbatim të stërvitjes së forcave të sigurisë tëIrakut (NTM-I) filloi në 14 gusht të vitit 2004 si kundërpërgjigje e një kërkesepër një Qeveri të Përkohëshme të Irakut. Në thelbin e tij ai ishte një misionjoluftarak. Qëllimi i tij ishte sigurimi i një sektori të sigurisë që të ishte veprues,demokratik dhe i qendueshëm nëpërmjet të cilit të jepej ndihmë e veçantëteknike dhe për stërvitje për forcat e sigurisë të Irakut.

Misioni i NATO-s në Irak mbështetet dhe financohet nga 26 shteteanëtarë. Misionin e mbështetin 16 shtete aleatë në periudha të ndryshme meushtarakë dhe stërvitës - Bullgaria, Republika Çeke, Danimarka, Polonia,Portugalia, Rumania, Sllovenia, Turqia, Ukraina, Mbretëria e Bashkuar dheSh.B.A.

Misioni i stërvitjes dhe i ndihmës për forcat e sigurisë të Irakut ështëi trefishtë:

• Stërvitja e forcave në vend dhe krijimi i një Qendre të Doktrinës dhetë Stërvitjes;

• Organizmi i stërvitjes jashtë Irakut në qendra të NATO-s;• Bashkërendimi i dhurimit të pajisjeve ushtarake.

Ky mision është pjesë përbërëse e përpjekjeve të bashkësisëndërkombëtare për rindërtimin e Irakut. Bashkëpunimi me forcatshumëkombëshe (MNF-I) dhe NTM-I mbështetet në parimin e varësisë sëdyfishtë, në të cilën Komandanti i Misionit Shumëkombësh të Stërvitjes tëudhëhequr nga Sh.B.A. ka edhe detyrën Misionit të NATO-s për Stërvitjen.

29

Kështu garantohet bashkëpunimi ndërmjet forcave shumëkombëshe tëkoalicionit dhe misionit të NATO-s për sigurinë njerëzve dhe shpërndarjen einformacionit.

Ky mision vazhdon të veprojë. Në përgjigje të një kërkese të qeverisësë Irakut, Këshilli i NATO-s vendosi që t’a shtrijë mandatin e misionit deri nëfund të vitit 2009.

Mbështetja e NTM-I-së është vendimtare për projekte të ndryshëmstërvitorë, që synojnë kryesisht 2 sektorë:

• Komandën e Irakut për Stërvitjen dhe Doktrinën – NTM-I kryenstërvitjen e oficerëve të Irakut në mbështetje të Komandës së Stërvitjesdhe të Doktrinës, përfshirë stërvitjen e njerëzve të Shtabit të ushtrisë,përgatititjen e ekspertëve, drejtimin e kurseve të stërvitjes për oficerëtë rinj, ndihmën për Institutin e Gjuhës dhe për Akademinë Ushtaraketë Irakut – Ar Rustamiyah (IMAR).

• Strukturat e Irakut për Komandën dhe Kontrollin – NTM-I vazhdojnëtë japin këshilla dhe ekspertizë për udhëheqësit e Irakut dhe grupin etyre të nëpunësve ndihmës në qendrat kombëtare të komandës dhe tëkontrollit. Synimi kryesor është mbështetja e zbatimit të Konceptit tëSigurisë Kombëtare.

Procesi i stërvitjes jashtë vendit dhe pajisjet ushtarake dhe teknikat epaautorizuara bashkërendohen nga një grup i njëkohshmërisë për stërvitjendhe pajisjet ushtarake. Përveç asaj çka u tha më lart, ekziston edhe një projekttjetër stërvitorve – stërvitja e xhandarmërisë, e cila ndihmon thelbësisht përrritjen e aftësive Policisë kombëtare të Irakut. Tani, nën komandën ekarabinierëve italianë janë stërvitur 9 batalionë policie. NTM-I i ndihmonforcat e sigurisë të Irakut edhe për zhvillimin e një grupi të forte të ushtarakëveme grade të ulët.

30

Operacioni “Përpjekja Vepruese”(OAE)

Si kundërpërgjigje ndaj sulmit terrorist të 11 shtatorit të vitit 2001kundër Sh.B.A., NATO, më 12 shtator të vitit 2001, iu drejtua nenit 5 të Traktatittë Atlantikut Verior (i cili thoshte se një sulm i armatosur kundër një ose mëshumë shteteve anëtarë do të mndohet si sulm kundër të gjithë atyre).

Në përgjigje të kërkesës së Sh.B.A., Aleanca miratoi 8 masa të veçantaqë i shtoheshin këndvështrimit shumëanësh në luftën kundër terrorizmit. Njëprej këtyre masave ka qenë vendosja e përbërësve të Forcave Detare tëPërherëshme të NATO-s në Mesdheun Lindor me synimin e shfaqjes së pranisësë Aleancës dhe të solidarietit e vendosmërisë së saj.

Operacioni “Përpjekja Vepruese” filloi në 26 tetor 2001 si operacionii parë në historinë e Aleancës në kornizën e nenit 5 të Traktatit të Washington-it. Me këtë mision të veçantë, anijet e NATO-s të Forcave Detare tëPërherëshme po patrullojnë dhe mbikqyrin transportin me anije në MesdheunLindor. Ky operacion ka dy detyra kryesore: gjurmimin e veprimevejoushtarake dhe mbikqyrjen e anijeve të dyshimta.

Në 4 shkurt të vitit 2003, Këshillit i NATO-s vendosi që të zgjerojëmandatin e këtij operacioni për të shoqëruar edhe anijet joushtarake përmesNgushticës së Gjibraltarit. Me këtë vendim, OAE është ndarë në dy operacionetë veçuar njeri nga tjetri: operacionin e mbikqyrjes në Mesdheun LIndor dheoperacionin e shoqërimit përmes Ngushticës së Gjibraltarit. Shoqërimi i parëu krye në 10 mars të vitit 2003.

Që prej fillimit të këtij operacioni, janë inspektuar rreth 93.000 anijenga forcat OAE. Operacioni i mbikqyrjes përdor anije detare, avionë dhenëndetëse për vëzhgimin sa më të gjerë të veprimtarive detare brenda zonëssë operacionit.

Me vendimin e Këshillit të NATO-s të prillit të vitit 2003, hapësira emasave brenda operacionit “Përpjekja Vepruese” u rrit për të përfshirë

31

kontrollet brenda në anije: hyrje në anije në përputhje me rregullat. Inspektimetkryhen me pëlqimin e kapitenëve të anijeve dhe të shteteve që kanë flamurine anijes në përputhje me rregullat e të drejtës ndërkombëtare. Asnjë vend nukka kundërshtuar deri tani që të pranojë hyrjen në anijet e tyre tregëtare.

Hyrja në anije në përputhje me rregullat kërkon që dokumentet,dokumentet e rregjistrimit dhe ngarkesat të mbikqyren. Kjo bëhet me pëlqiminedhe të kapitenit të anijes i cili ka kontrollin mbi anijen. Njësia mbikqyrësenuk e ka të drejtën e konfiskimit të ngarkesës, as që t’a pengojë anijen nërrugën e saj. Nëqoftëse zbulohen parregullsi ose veprime që lidhen meterroristët, atëherë anija do të ndiqej derisa të ndërmerrej veprimi i duhur ngashteti që ka flamurin e anijes ose autoritetet e portit ku do të bëhet ndalimi iradhës i anijes.

NATO ka në rendin e saj të ditës edhe çështje të kryerjes sëinspektimeve të papritur me pëlqimin e vendeve që kanë flamurin përkatës tëanijeve tregëtare – d.m.th. hyrje në anije pa respektuar rregullat përkatëse.Kjo është hedhur poshtë si diçka që nuk repekton rregullat ligjorendërkombëtare.

Në 16 mars të vitit 2004, NATO deklaroi se hapësira e operacionit tëOAE-së ishte zgjeruar në të gjithë Mesdheun. Në përputhje me politikën dhedoktrnën e ripërtërirë të Aleancës për luftën kundër terrorizmit, patrullimi ivazhdueshëm në rrugët kryesore u zëvendësua me inspektimet e papritur dhemë të hollësishëm në hapësira të veçanta të interesit.

Në Mbledhjen e Nivelit të Lartë të NATO-s në Stamboll (qershor2004), Aleanca vendosi që t’a forcojë operacionin duke ftuar edhe vendet epartnerë të NATO-s që të mbështetin këtë operacion. Federata Ruse dheUkraina shfaqën interes për këtë operacion, ku e para mori pjesë me flotën esaj që prej shtatorit të vitit 2006, kurse e dyta prej majit të vitit 2007. Izraeli(2007) dhe Shqipëria (2008) shprehën gjithashtu mbështetje për këtë operacion.Edhe bashkëpunimi me Algjerinë, Gjeorgjinë dhe marokun është duke uorganizuar. Po zhvillohen diskutime me Kroacinë, ndërsa Mali i Zi ka pranuarqë të vendosë Sistemin Automatik të Njehsimit.

32

Roli i NATO-s në Darfur

Në një përpjekje për t’i dhënë fund dhunës së vazhdueshme në Darfurtë Sudanit, në pranverë të vitit 2005, Bashkimi Afrikan ndërmori veprime tëtjerë për të zgjeruar shumë praninë e forcave paqeruajtëse afrikane në këtërajon. Bashkimi afrikan i kërkoi NATO-s që të shqyrtojë mundësinë e dhëniessë mbështetjes logjistike për t’a ndihmuar misionin e tyre në Darfur.

Në përgjigje të kësaj kërkese, në maj të vitit 2005, Këshilli i NATO-s vendosi që të jape mbështetje nëpërmjet transportimit srategjik të një numrimë të madh të paqeruajtësve afrikanë dhe duke stërvitur trupat afrikanë tëkëtij misioni. Në të njejtin muaj, u mbajt një konference ndërkombëtare nëAddis Ababa të Etiopisë për të përcaktuar masat e mbështetjes të bashkësisëndërkombëtare për misionin e Bashkimit Afrikan në Sudan. Në këtë mbledhjemori pjesë edhe Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s.

Duke filluar prej korrikut të vitit 2005 deri në dhjetor të vitit 2007,NATO ka bërë transportimin ajror të mijëra paqeruajtësve të Bashkimit Afrikan.Kështu, ajo ka ndihmuar për rritjen e madhe të forcave afrikane në vendinpërkatës. Bashkërendimii i transportit ajror është bërë nga Europa. Ndërkohë,në Selinë qendrore të Bashkimit Afrikan në Addis Ababa u krijua një njësispeciale e Bashkimit Afrikan dhe u ngarkua me bashkërendimin e të gjithëardhjeve të paqeruajtësve të Bashkimit Afrikan në Darfur. Si NATO ashtuedhe BE, që morën pjesë gjithashtu në transportimin ajror, kishin përfaqsuesite tyre që mbështetnin njësinë e Bashkimit Afrikan në Addis Ababa.

Përveç transportitmit ajror, NATO dha mbështetje edhe për stërvitjene një numri të madh të paqeruajtësve afrikanë.

Pas 31 dhjetorit të vitit 2007, misioni i Bashkimit Afrikan në Sudanështë shndërruar në mission të përbashkët të OKB-së dhe të Bashkimit Afrikan- UNAMID. NATO deklaroi gatishmërinë e saj për t’iu përgjigjur çdo kërkesetë ardhëshme për mbështetje për forcat paqeruajtëse.

33

Ndihma e NATO-s për sigurinë e shteteve të saj anëtarë –Turqisë (2003) dhe Greqisë (2004)

NATO ka ndërmarrë veprime të ndryshëm për të mbështetur dhegarantuar sigurinë e shteteve të saj anëtarë. Në fillim të vitit 2003, sikundërpërgjigje ndaj një kërkese të Turqisë dhe në mbështetje të nenit 4 tëTraktatit të Washington-it, Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes vuri nëgatishmëri organizama ushtarakë për tëplanifikuar masa për mbështetjen egarantimit të sigurisë në vend në rast të rrethanave të paparashikueshme.Kërkesa e Turqisë është nxitur nga pëtrshkallëzimi i kushteve Irakun fqinjdhe rreziku i rrjedhojave negative mbi vendet fqinjë.

Në verë të vitit 2004, Greqia, mikpritëse e Lojërave Olimpike dheParaolimpike, i kërkoi gjithashtu mbështetje NATO-s. Përfshirja e Aleancësalidhej me mast e mëposhtme:

• Vendosjen e avionëve AWACS për sigurimin e mbikqyrjes së hapësirësajrore;

• Sigurimin e mbikqyrjes detare nga operacioni “Përpjekja Vepruese”;• Vendosjen e njësive përbërëse të NATO-s për mbrojtje kimike,

biologjike, radiologjike dhe bërthamore;• Rritjen e shkëmbimit të informacioneve të shërbimeve inteligjentë.

Roli i NATO-s në sigurinë civile

Aleatët e NATO-s kanë bashkëpunuar për një kohë të gjatë në fushëne planifikimit civil të gjendjeve emergjente. Në vitet e fundit, ky bashkëpunimka pëfshirë edhe partnerë të NATO-s. Në fushën e mirëkujdesjes për burimetpër gjendjet emnergjente NATO ka arritur përparim të madh.

Roli ndihmues i NATO-s e ka prejardhjen prej viteve 1950 të shekullittë njëzetë. Pavarësisht prej këtij fakti, kundërpërgjigja e Aleancës për uraganinKatrina dhe tërmetin shkatërrimtar në Pakistan u vështrua nga publiku si njërol i dukshëm i pazakontë. Ndërkohë, të dyja këto ngjarje shprehnin përfitimetprej disa aftësive të caktuara ushtarake.

34

Qendra e Bashkërendimit të Kundërpërgjgjes ndajFatkeqësive Euroatlantike

Me qëllim që të merrej me nevojën e bashkërendimit më të mire tëaftësive euroatlantike për t’iu kundërpërgjigjur fatkeqësive, në vitin 1998NATO krijoi në Selinë e saj qendrore një Qendër të Bashkërendimit tëKundërpërgjgjes ndaj Fatkeqësive Euroatlantike (EADRCC). Kjo qendërlehtëson grumbullimin e informacionit dhe organizon stërvitje në kompjuterpër kundërpërgjigjen ndaj gjendjeve të jashtëzakonshme, e cila jep zgjidhjepraktike ndaj fatkeqësive natyrore dhe njerëzore të hamendësuara.

EARDCC mori pjesë në operacionet për ndihmë humanitare gjatëkrizës së refugjatëve në Kosovë. Kjo qendër ka arritur gjithashtu suksese tëqendrueshëm gjatë vërshimeve shkatërrimtarë në Ukrainë, Rumani, Hungari,Shqipëri dhe Republikën Çeke, gjatë tërmetit në Turqi në vitin 1999, gjatëzjarreve të pyjeve në Republikën e Maqedonisë dhe Portugali si dhe në kushtete ashpër të klimës në Ukrainë dhe Moldovë. Ndarja që vijon do të përcaktojëme hollësi shkallët konkrete të kundërpërgjigjes së NATO-s ndaj uraganitKatrina në Sh.B.A., në verë të vitit 2005 dhe ndaj tërmetit në Pakistan, nëvjeshtë të po atij viti.

Kundërpërgjigja ndihmuese e NATO-s ndaj uraganit Katrina

Në 2 shtator të vitit 2005, kur uragani Katrina po shkatërronte disashtete të Sh.B.A. – Alabama-n, Florida-n, Louisiana-n dhe Mississippi-n –EADRCC u ofruan shërbimet e tyre Sh.B.A. për t’u marrë me rrjedhojat e tij.Një ditë më vonë, Sh.B.A. bënë një kërksesë zyrtare për ndihmë. Kësaj kërkeseiu përgjigjën 39 anëtarë dhe partnerë të Aleancës.

Me një vendim të tij të dates 8 shtator, Këshilli i Atlantikut Verior ihapi dritën e gjelbër kryerjes së një operacioni transporti i cili lejoi që tëdërgoheshin furnizime me ndihma humanitare nga Europa në Sh.B.A.EADRCC mbajti pjesën kryesore të bashkërendimit të operacionit. Materialete ndihmës së marrë vendoseshin në bazën ajrore Ramstein Air Base tëGjermanisë, e më pas dërgoheshin në Sh.B.A.

Deri në tetor të vitit 2005, shteteve të dëmtuara amerikane, permesurës ajrore të NATO-s, iu dërguan 12 ngarkesa ajrore me189 ton ndihma,

35

përfshirë ushqim, paketa të ndihmës së parë mjekësore, furmizime mjekësore,gjeneratorë dhe pompa uji.

Roli humanitar i NATO-s në Pakistan

Në fillim të tetorit të vitit 2005, Pakistani u godit nga një tërmetshkatërrimtar që la më shumë se 73.000 njerëz të vdekur, 70.000 të plagosurdhe 4.000.000 të pastrehë. Pakistani i kërkoi ndihmë NATO-s nëkundërpërgjigje të së cilës Këshilli i Atlantikut Verior NATO miratoi kryerjene një operacioni me dy faza.

Faza e parë u përqendrua në urën ajrore të transportimit të furnizimevetë ndihmës për zonat e dëmtuara. Fluturimi i parë mbërriti në Pakistan në 14teotr të vitit 2005. Pas një kërkese të qeverisë së Pakistan-it, përparësi iu dhanevojave urgjente për tenda dhe batanije. Kërkesave të Pakistanit përmbështetje iu përgjigjen 42 shtete anëtarë dhe partnerë. 19 prej këtyre shtetevepërdorën urën ajrore të krijuar nga NATO. Edhe agjencitë e OKB-së që upërfshinë në veprimtari të shpëtimit e përdorën gjithashtu këtë urë ajrore.

Në fazën e dytë të operacionit, NATO vendosi në Pakistan strukturatë saj të komandës dhe kontrollit të shtabit, njësi inxhinjerike, helikopterë dhespitale fushorë ushtarakë. Aleanca punonte në bashkëpunim të ngushtë si meqeverinë e Pakistanit ashtu edhe me OKB-në. Ndihma përparësore e NATO-s ishte mbajtja e urës ajrore për të siguruar transportin ajror, për të rindrequrinfrastrukturën shumë të rëndësishme rrugore si dhe për të krijuar strehimedhe dhënë ndihmës shëndetësore me mjetet rrethanore. Qëllimi i këtyreveprimeve të ndihmës ishte që të ndihmoheshin të mbijetuarit për t’u përballurme dimrin që po afrohej.

Gjatë fazes së dytë të operacionit, helikopterët e NATO-s transportuanmë shumë se 1.700 ton furnizime të ndihmës prej Islamabad-it deri në vendetnë nevojë në të gjithë vendin. Gjithashtu, u transportuan edhe 7.500 të sëmurë,të dëmtuar dhe njerëz të zhvendosur. Aleanca ndihmoi me spitalet e saj fushorë5.000 pacientë, 3.500 prej të cilëve u trajtuan me ndihmë paramjekësore tëlëvizëshme. Njësitë inxhinjerike ndërtuan mbi 110 strehime shumëfunksionalë,spastruan dhe rindërtuan 60 km infrastrukturë rrugore. Këto njësi kishin rol tërëndësishëm për sigurimin e mundësisë së përditëshme për ujë të freskët përmijëra njerëz të zonave të dëmtuara.

36

Përfshirja e NATO-s në përpjekjet për ndihmë humanitarendërkombëtare për viktimat e tërmetit të Pakistanit përfundoi në fillim tëshkurtit të vitit 2006.

Misionet dhe Operacionet e NATO-s –Mbledhja e Nivelit të lartë e Bukureshtit, prill 2008

Në Mbledhjen e Nivelit të lartë të NATO-s të Bukureshtit, në pranverëne vitit 2008, Kryetarët e shteteve dhe të qeverive të Aleancës i kushtuan njëvemendje të veçantë misioneve dhe operacioneve të NATO-s. Ata ripohuansolidaritetin e tyre dhe vendosmërinë për t’u përballur me përgjegjësitë epërbashkëta të misioneve dhe operacioneve të NATO-s.

Në lidhje me Afganistanin, Aleanca pohoi edhe njëherë përkushtimine saj për të ardhmen e këtij vendi si një shtet i qendrueshëm, demokratik, dhei mirëqeverisur, i lirë prej kërcënimit të terrorizmit, kriminalitetit dhe drogës.Shtetet anëtarë që ndihmuan për ISAF-in miratuan një Plan Ushtarak e PolitikGjithëpërfshirës për Afganistanin dhe Deklaratën e Vështrimit Strategjik përISAF-in. Ky i fundit përmbante katër parime kryesorë:

• Përkushtim të vendosur dhe të përbashkët afatgjatë;• Mbështetje për udhëheqje të lartësuar afgane dhe përgjegjësi të rritur

të saj;• Këndvështrim gjithëpërfshirës i bashkësisë ndërkombëtare që bashkon

përpjekjet civile me ato ushtarake;• Bashkëpunim dhe përkushtim të rritur me fqinjët e Afganistanit, në

veçanti me Pakistanin.

Aleatët shpallën përkushtimin e tyre të mëtejshëm përqendrueshmërinë e Ballkanit, duke përsëritur se KFOR do të mbetet në Kosovëduke u mbështetur në Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurisë të OKB-së.NATO do të vazhdonte të punojë me autoritetet vendorë dhe të bashkëpunojëme to për të mbështetur OKB-në, BE-në dhe aktorët e tjerë ndërkombëtarëpër zhvillimin e një Kosove të qendrueshme, demokratike, shumëetnike dhepaqësore.

NATO rideklaroi edhe përkushtimin e saj për të mbështetur stërvitjene forcave të sigurisë të Irakut, për të çuar më tej operacionin “PërpjekjaVepruese”, për të mbështetur përpjekjet e OKB-së dhe të Bashkimit Afrikanpër zhvillimin e paqes dhe dhënien fund të dhunës në Darfur.

37

Hartimi i Konceptit të Ri Strategjik të NATO-s –Mbledhja e Nivelit të Lartë e Strasbourg/Kehl-it, prill 2009

Një vit më vonë, në prill të vitit 2009, Mbledhja e Nivelit të Lartë tëNATO-s u mbajt në Strasbourg-Kehl. Në këtë Mbledhje e cila rastisi të jetëvitin e përvjetorit të 60 të themelimit të Aleancës dhe e cila simbolikisht uzhvillua në dy shtete, Francë dhe Gjermani, Shqipëria dhe Kroacia u pranuanzyrtarisht si anëtarë të NATO-s.

Atje u morën vendime të rëndësishëm në lidhje me të ardhmen eAleancës. Pasi u ripohuan vlerat, objektivat dhe detyrimet e përbashkët tëTraktatit të Washington-it të cilët mbajnë të bashkuar Europën me Sh.B.A.dhe Kanadanë, të cilat i kanë dhënë bashkësisë njerëzore transatlantike njëperiudhë të paparë të paqes dhe qendrueshmërisë, Mbledhja e përqendrua nëçështje të tilla të rëndësishme të së ardhmes së NATO-s si: vazhdimi imbështetjes te neni 5 i Traktatit të Washington-it si themeli i NATO-s, zgjerimii NATO-s me anëtarë të rinj edhe në të ardhmen, ripërcaktimi i kërcënimevetë reja botërorë të sigurisë (terrorizmi, përhapja e armëve të shkatërrimit masivdhe e mjeteve të përhapjes së tyre, sulmet kibernetikë, siguria e energjisë,ndryshimet klimatikë, si edhe paqendrueshmëria që vjen prej shteteve të dobëtdhe të dështuar), forcimi i bashkëpunimit me aktorë të tjerë ndërkombëtarë siOKB, BE, OSBE, Bashkimi Afrikan, ripohimi i pranisë dhe përkushtimit tëNATO-s në Afganistan e Ballkan me përparësi Afganistanin, ritheksimi igatishmërisë për bashkëpunim me Rusinë, nevoja e ripërtëritjes dhe shndërrimittë mëtejshëm të NATO-s duke u mbështetur në një Koncept të Ri Strategjik tëSigurisë.

Pjesmarrja e Shqipërisë në misionet dhe operacionet eNATO-s Fillimisht dhe praktikisht, Shqipëria ka marrë pjesë në misionet dhe

operacionet e NATO-s që prej fillimit të viteve 1990, kur në hapësirat tokësoretë ish Jugosllavisë filloi konflikti i armatosur dhe Shqipëria vuri lehtësitë esaj aeroportuale në përdorim të operacioneve të NATO-s në Bosnje-Hercegovinë e më vonë në Kosovë. Republika e Shqipërisë vazhdon edhe sotqë t’i jape mbështetjen e saj operacioneve ushtarake të NATO nëpërmjetdhënies së mundësisë së përdorimit të aeroporteve, porteve detarë, fushave tëstërvitjes, hapësirës ajrore, dhe drejtime të komunikimit rrugor. Më pas,

38

Shqipëria dalëngadalë filloi të merrte pjesë edhe në misionet ushtarakëndërkombëtarë të NATO-s me trupat e saj ushtarakë.

Sado e rëndësishme që të ketë qenë kjo ndihmë, ajo përfshirje fillestarenë misionet dhe operacionet e NATO-s mund të vështrohej si një pjesmarrjejo e drejtpërdrejtë sepse Shqipëria nuk ishte ende a aftë që të merrete pjesëme trupa ushtarakë duke qenë njëkohësisht e përfshirë në procesin e një reformetë thellë të mbrojtjes dhe forcat e saj të armatosura nuk ishin ende të përgatituraqë të ishin pjesë vepruese e misioneve ushtarakë të NATO-s.

Pas shumë vjetësh që prej kontaktit të saj të parë me NATO-n, Shqipëriaështë tani, që prej më pak se një viti anëtare me të drejta të plota e NATO-s, pornjë vend ndihmesa e të cilit në misionet dhe operacionet e NATO-s vlerësohetsi e gjatë në kohë dhe shumë e çmuar. Forcat e armatosura shqiptare njihen sindihmuese për sigurinë ndërkombëtare të rajonit Ballkanit dhe përtej tij.

Pjesmarrja e parë vepruese e forcave të armatosura shqiptare nëmisione ushtarakë jashtë vendit të NATO-s ka qenë në në Bosnje-Hercegovinë,e cila filloi në shtator të vitit 1996 kur një kontingjent ushtarak shqiptarpaqeruajtës u dërgua atje për t’u përfshirë në operacionin e udhëhequr ngaNATO “Joint Endeavour” në ish Jugoslavi. Ai mission i parë i këtij kontingjentipërbëhej nga 33 ushtarë dhe dy oficerë. Që prej asaj kohe, atje kanë shërbyershumë ushtarë dhe ociserë, më vonë si pjesë e IFOR-it, SFOR-it dhe tani sipjesë e misionit të BE-së “Althea”. Gjithsej, në Bosnje-Hercegovinë kanëshërbyer 1355 ushtarakë shqiptarë.

Në gusht të vitit 2002, u dërgua kontingjenti i parë prej 30paqeruajtësish shqiptarë në Afghanistan dhe që prej asaj kohe, ka pasur shumëkontingjente të tjerë ushtarakë të cilët zëvendësonin njerit tjetrin çdo gjashtëmuaj. Tani, në Afganistan ndodhen rreth 260 oficerë dhe ushtarë. Detyra etyre ka qenë ruajtja e paqes dhe sigurisë në Afganistan kurse detyra më tëveçanta kanë qenë të tilla si, sigurimi dhe mbrojtja e aeroportit të Kabul-it nëkornizën e njësisë shumëkombëshe të përbërë prej 1400 tupash, shoqërimidhe mbrojtja (e personaliteteve, autokolonave të ndryshme, pikave të kontrolli,vendbanimeve dipllomatikë dhe e ndërmarrjeve me rëndësi të veçantë),kërkimi për armë shtëpi më shtëpi, etj. Gjatë pjesës më të madhe të misionittë tyre në Afganistan, trupat paqeruajtëse shqiptare kanë vepruar si pjesë eForcave Ndërkombëtare të Sigurisë dhe të Ndihmës (ISAF) dhe nën komandëne drejtpërdrejtë të kontingjentit turk që ishte pjesë e brigadës shumëkombëshe.

39

Me rritjen e kontributit shqiptar në Afganistan, një kompani tjetër me112 ushatarakë po kryen detyrën në qytetin e Heart-it si pjesë e kontingjentitushtarak Italian.

Një operacion tjetër ku morën pjesë trupa komando shqiptarë tëbrigadës së kundërpërgjigjes së shpejtë në një mision të veçantë ishte ai meemër “Iraqi Freedom” i cili zhvillohej nga një koalicion i vendeve anëtare tëNATO-s. Grupi i parë prej 120 ushtarësh dhe oficerësh u vendos në Irak, nëprill të vitit 2003 si pjesë e një kontingjenti amerikan. Që nga ajo kohë kanëshkuar shumë kontingjente të tjerë ushtarakësh në Irak të cilët zëvendësoninnjeri tjetrin deri kur ky mision përfundoi në fund të vitit 2008. Ky ka qenëmisioni më i mbështetur me të gjitha llojet e pajisjeve. Ka qenë pikërisht kjombështetje që krijoi përcaktueshmërinë e veçantë për forcat tona ushtarake tëcilat njiheshin në të gjithë e Mosulit si shqiptarët. Detyrat e trupave komandoshqiptare ishin shoqërimi i autokolonave, patrullimi në qytet, mbajtja e renditpublic, detyrat në mbrojtje (postat, shtabet, stacionet hekurushorë, etj.),operacione të tjerë shumë të vështirë (të tillësi, shkuarja brenda hapësirëstokësore të Irakut prej Kuvajtit të veriut deri në Bagdad me një operacionshoqërimi autokolone me masa të plota sigurie dhe përmes një hapësire shumëtë rrezikshme gjatë një largësie prej 600 km e cila zgjaste dy ditë). Gjatëmisionit të tyre në Irak, kontingjenti ushtarak shqiptar u përball me shumësulme të armatosur dhe seriozë prej forcave të antikoalicionit dhe pësoi edhedëmtime të lehta. Gjithsej, në Irak kanë marrë pjesë në operacione 1455ushtarakë shqiptarë.

Tani, një kontingjent ushtarak shqiptar prej 63 ushtarësh dhe oficerëshështë vendosur në Darfur të Sudanit si pjesë e një misioni të NATO-s për tëndihmuar forcat paqeruajtëse të Bashkimit Afrikan. Përveç paqeruajtjes,ushtarakët shqiptarë janë kryesisht të përfshirë në detyra të kontrollit policor,shoqërim autokolonash, mbështetje të veprimtarive humanitare të organizatavendërkombëtare, etj.

Gjthashtu, është poanifikuar që kontingjente të veçantë ushtarakështshqiptarë të Forcave të Armatosura të përfshihen në të ardhmen në operacionin“Përpjekja Vepruese” në Detin Mesdhe. Ndërkohë, një numër ekspertëshushtarakë shqiparë janë përfshirë në shkëmbi informacioni në ndihmë të këtijoperacioni.

Kështu, Shqipëria ka qenë tërësisht e përfshirë në përputhje me aftësitëe saj në një bashkëpunim të denjë ushtarak ndërkombëtar përpara dhe pasanëtarësimit të saj në NATO si dhe ka treguar përkushtim të vendosur për tëplotësuar të gjitha përgjegjësitë si një vend anëtar i NATO-s.

40

PASTHËNIE

NATO është padyshim organizata më e frytëshme bashkëkohore përdhënien e sigurisë botërore. Forca e NATO-s i ka rrënjët në aftësinë për tëndryshuar, për t’u shndërruar dhe për t’u përshtatur në mjedisin e ri të sigurisë.

Përgjegjësitë e reja të NATO-s janë zhvilluar – prej operacionevepaqeruajtës në Ballkan dhe Afganistan, mbështetjes së Bashkimit Afrikan dhepërpjekjeve të OKB-së në Darfur, roli i pazakontë në rritje në oeracionetedhënies së ndihmës në Sh.B.A. duke iu kundërpërgjigjur uraganit Katrinadhe në Pakistan pas tërmetit të vitit 2005, ndihma e Greqisë për të dhënësiguri për Lojërat Olimpike në Athinë provojnë vlerat e shtuara të aftësive tëNATO-s për t’u përballur me sfidat e ndryshme të sigurisë.

NATO është domosdoshmëri. Mënyra e bashkëpunimit me organizatate tjera ndërkombëtare dhe shtete partnerë si dhe aftësia e vazhdueshme përt’ia përshtatur aftësitë e saj operacionale e shndërrojnë NATO-n në një aktorparësor për sigurinë dhe qendrueshmërinë.

41

Traktati i Atlantikut VeriorWashington D.C. – 4 prill 1949

Palët nënshkruese të këtij Traktati ripohojnë besimin e tyre në qëllimete parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuar dhe dëshirën e tyre për të jetuarnë paqe me të gjithë popujt e qeveritë.

Ata janë të vendosur që të mbrojnë lirinë, trashëgiminë e përbashkëtdhe qytetërimin e popujve të tyre, të mbështetur në parimet e demokracisë,lirisë vetiake e sundimit të ligjit.

Ata kërkojnë të lartësojnë qendrueshmërinë e mirëqenien e hapësirësEuroatlantike.

Ata janë të vendosur që të bashkojnë përpjekjet e tyre për mbrojtje tëpërbashkët dhe për ruajtjen e paqes e sigurisë.

Për këto arësye, ata janë marrë vesh për këtë Traktat të Atlantikut tëVeriut:

Neni 1Palët marrin përsipër, siç është përcaktuar në Kartën e Kombeve të

Bashkuar, që të zgjidhin çdo mosmarrëveshje ndërkombëtare në të cilën atamund të përfshihen me mjete paqësore në një mënyrë të tillë që paqa, siguriae drejtësia të mos rrezikohen si dhe të përmbahen në marrëdhëniet e tyrendërkombëtare prej kërcënimit të përdorimit ose përdorimit të forces në çfarëdomënyre e cila nuk përputhet me synimet e Kombeve të Bashkuar.

Neni 2Palët do të ndihmojnë për zhvillimin e mëtejshëm të marrëdhënieve

ndërkombëtare paqësore e miqësore nëpërmjet forcimit të institucioneve tëtyre të lire, krijimit të një kuptimi të të mire për parimet mbi të cilat janëthemeluar këta institucione dhe lartësimit të kushteve të qendrueshmërisë e

42

mirëqenies. Ata do të mundohen të shmangin konfliktet në politikat e tyreekonomike ndërkombëtare dhe do të nxitin bashkëpunimin ekonomik ndërmjettyre ose të gjithëve.

Neni 3Me qëllim që të arrihen në mënyrë më të frytëshme objektivat e këtij

Traktati, Palët, veçmas e së bashku, nëpërmjet vetëndihmës e ndihmës sëndërsjelltë të vazhdueshme e të frytëshme, do të mbajnë e zhvillojnë aftësitëe tyre të veçanta e të përbashkëta për t’i kundërqëndruar një sulmi të armatosur.

Neni 4Palët do të këshillohen së bashku kurdoherë që, sipas mendimit të

secilit prej tyre, kërcënohet tërësia tokësore, pavarësia politike ose siguria esecilës prej Palëve.

Neni 5Palët merren vesh që një sulm i armatosur kundër njërës ose më shumë

prej tyre në Europë ose në Amerikën e Veriut do të vështrohet si sulm kundërtë gjithave prej tyre dhe, si rrjedhojë, ata merren vesh që, nëse një sulm i tillëndodh, secila prej tyre, në ushtrim të së drejtës për vetëmbrojtje vetiake ose tëpërbashkët të njohur nga Neni 51 i Kartës së Kombeve të Bashkuar, do tëndihmojë Palën ose Palët e sulmuara në mënyrë të tillë nëpërmjet ndërmarrjessë menjëherëshme të veprimeve vetiake ose në bashkërendim me Palët e tjeratë tilla që gjykohen si të nevojshme, përfshirë përdorimin e forces së armatosur,për të rivendosur e ruajtur sigurinë e hapësirës së Atlantikut të Veriut.

Çdo sulm i armatosur i tillë dhe të gjitha masat e marra si rrjedhojë etij do t’i njoftohen menjëherë Këshillit të Sigurisë. Të tilla masa do të ndërpritennë kohën kur Këshilli i Sigurisë të ketë marrë masat e nevojshme përrivendosjen e ruajtjen e paqes e sigurisë ndërkombëtare.

Neni 6Në lidhje me synimin e Nenit 5, një sulm i armatosur mbi një ose më

shumë prej palëve mendohet se përfshin një sulm të armatosur:• mbi territorin e secilës prej palëve në Europë e në Amerikën e Veriut,

mbi Departamentet Algjeriane të Francës, mbi territorin e ose mbiIshujt që ndodhen nën juridiksionin e secilës prej Palëve në hapësirëne Atlantikut të veiut në veri të Tropikut të Gaforres;

• mbi forcat, anijet ose avionët e secilës prej Palëve, kur në ose mbikëta territore ose në çdo hapësirë tjetër në Europë në të cilën forcat

43

pushtuese të secilës prej Palëve kanë qenë të vendosura në ditën kurTraktati hyri në fuqi ose në Detin Mesdhe ose në hapësirën Atlantiketë veriut në veri të Tropikut të gaforres.

Neni 7Ky Traktat nuk ndikon dhe nuk duhet të interpretohet sikur ndikon në

asnjë mënyrë mbi të drejtat e detyrimet që kanë Palët që janë anëtare tëKombeve të Bashkuar në përputhje me Kartën e OKB-së, ose mbi përgjegjësinëpërparësore të Këshillit të Sigurisë për ruajtjen e paqes e sigurisëndërkombëtare.

Neni 8Secila Palë deklaron se asnjë prej zotimeve të saj ndërkombëtare që

janë tani në fuqi ndërmjet saj e çdo Pale tjetër ose një shteti të tretë nuk ështënë kundërshtim me nenet e këtij Traktati dhe merr përsipër që të mos bëhetpjesë e asnjë zotimi ndërkombëtar që është në kundërshtim me këtë Traktat.

Neni 9Palët nëpërmjet këtij Traktati krijojnë një Këshill, në të cilin do të

përfaqsohet secili prej tyre, për të shqyrtuar çështje që lidhen me zbatimin ekëtij Traktati. Ky Këshill do të organizohet në mënyrë të tillë që të jetë i aftëtë mblidhet menjëherë në çdo kohë. Ky Këshill do të krijojë organizma ndihmëssipas nevojave; në mënyrë të veçantë ai do të krijojë menjëherë një komitet tëmbrojtjes i cili do të këshillojë masa për zbatimin e Neneve 3 dhe 5.

Neni 10Palët mund që, me marrëveshje të njëzëshme, të ftojnë për t’u bërë

pale e këtij Traktati çdo shtet tjetër europian që është i aftë të mbështetë parimete këtij Traktati e të ndihmojë për sigurinë e hapësirës së Atlantikut të veriut.Çdo shtet që që ftohet në mënyrë të tillë mund të bëhet Palë e këtij Traktatinëpërmjet vendosjes së instrumentit të anëtarësimit pranë Qeverinë e Shtetevetë Bashkuar të Amerikës. Qeveria e Shteteve të Bashkuar të Amerikës do tëinformojë secilën prej Palëve për një vendosje të tillë të çdo instrumenti tëanëtarësimit.

Neni 11Ky Traktat do të ratifikohet dhe nenet e tij do të zbatohen nga Palët në

përputhje me proceset e tyre kushtetuese përkatëse. Instrumentët e ratifikimitdo të vendosen sa më shpejt që të jetë e mundur pranë Qeverisë së Shteteve të

44

bashkuar të Amerikës, e cila do të mbajë shënim të gjithë nënshkruesit e tjerëpër çdo vendosje. Ky Traktat do të hyjë në fuqi ndërmjet Shteteve të cilët ekanë ratifikuar atë sapo ratifikimet e shumicës së nënshkruesve, përfshirëratifkimet e Belgjikës, Kanadasë, Francës, Luksemburgut, Holandës,Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuar, të jenë vendosur kurse përshtetet e tjerë do të veprojë ditën e vendosjes së ratifikimeve të tyre.

Neni 12Pasi ky Traktat të ketë qenë në fuqi për dhjetë vjet, ose në çdo kohë

tjetër më pas, Palët do të, nëse atyre u kërkohet, këshillohen së bashku përrishikimin e Traktatit, duke mbajtur parasysh faktorët që kanë ndikuar më pasnë paqen e sigurinë e hapësirës së Atlantikut të veriut, përfshirë krijimin emarrëveshjeve të reja të përgjithëshme ose rajonale në përputhje me Kartën eKombeve të Bashkuar për ruajtjen e paqes e sigurisë ndërkombëtare.

Neni 13Pasi ky Traktat të ketë qenë në fuqi për njëzet vjet, secila Palë mund

të pushojë së qeni Palë një vit pasi i ka paraqitur me shkrim shkëputjen e sajQeverisë së Shteteve të Bashkuar të Amerikës, e cila do të njoftojë Qeveritë ePalëve të tjera për paraqitjen e çdo shkrese për shkëputje.

Neni 14Ky Traktat, tekstet në anglisht e në frëngjisht të të cilit janë njëlloj të

saktë, do të vendoset në arkivat e Qeverisë së Shteteve të Bashkuar të Amerikës.Kjo Qeveri do t’u japë kopje të çertifikuara siç duhet Qeverive të nënshkruesvetë tjerë.

45

NATO në Akronime

ACO – Operacionet e Komandës së Bashkuar (pjesë e strukturës ushtarake tëNATO-s)Althea – mision ushtarak i Bashkimit Europian që mori komandën e stabilizimitnë Bosnje e Hercegovinë në vitin 2004, misionin SFOR të NATO-sATA – Shoqata e Traktatit të Atlantikut – një organizatë joqeveritarendërkombëtare, e krijuar në vitin 1954 nga shtete anëtarë të NATO-sAWACS – Sistemi i Kontrolleve dhe Paralajmërimit Ajror (një sistemmbikqyrjeje shumë i lëvizshëm i projektuar për të krijuar një sistem të fuqishëmmbrojtjeje ajrore mbi të gjithë hapësirën Euroatlantike)Berlin Plus Arrangements – të miratuara në maj të vitit 2003 në lidhje mebashkëpunimin me BE-në, sipa të cilave burimet e aftësitë e NATO-s mund tëpërdoren në misionet e udhëhequr nga BE)CBRN – Armët Kimike, Biologjike, Radiologjike e Bërthamore; një BatalionShumëkombësh (ku përfshiheshin 13 shtete anëtarë) kundër CBRN u krijuanë dhjator të vitit 2003, si një pjesë përbërëse e Forcës së Kundërpërgjigjes sëShpejtë të NATO-s (NRF)CFSP – Politika e Përbashkët e Jashtme dhe e Sigurisë e BE-së; nëpërmjetTraktatit të Bashkimit Europian të nënshkruar në Maastricht e të hyrë në fuqinë vitin 1993; atë u morën vesh që t’a krijojnë anëtarët e BEs-sëCIMIC – Bashkëpunimi Civil-Ushtarak i cili ka rol të rëndësishëm përmirëkujdesjen për krizatCIS – Komunuelthi i Shteteve të Pavarur, themeluar në dhjetor të vitit 1991,pas shpërbërjes së ish BRSS-sëCMC – Kryetari i Komitetit Ushtarak (pjesë e strukturës ushtarake të NATO-s)DPC – Komiteti i Planifikimit të Mbrojtjes, pjesë e strukturës politike tëNATO-s, merret me çështje të mbrojtjes së përbashkëtEADRCC – Qendra Euroatlantike e Bashkërendimit të Kundërpërgjigjes ndajFatkeqësive (e krijuar në vitin 1998 në Venndodhjen Qendrore të NATO-s)EAPC – Këshilli i Partneritetit Euroatlantik (një këshill i vendeve partnere tëNATO-s), i krijuar në vitin 1997, zëvendësues i NACC-it për fillimin e njëfaze të re të bashkëpunimit euroatlantik

46

EC – Komuniteti Europian/ Komunitetet EuropianeEU – Bashkimi EuropianHQ – Vendndodhje Qendrore, Vendndodhja Qendrore e NATO-s është nëBruksel. Ajo është selia e përherëshme e Këshillit të Atlantikut të Veriut (NAC)ICI – Nisma e Bashkëpunimit e Stambollit, e filluar në Mbledhjen e Nivelittë lartë të NATO-s të Stambollit të vitit 2004 e cila kishte synimin e zhvillimittë sigurisë e qendrueshmërisë rajonale si dhe nxitjen e bashkëpunimit mbithemele dypalëshe me vendet e interesuar në Lindjen e Mesme të Zgjeruar(Këshilli i Bashkëpunimit i Gjirit Persik); nismë plotësuese e Dialogut tëMesdheutIFOR – Forca e Zbatimit – forca shumëkombëshe të vendosura nga NATOnë Bosnjë e Hercegovinë me mandatin e OKB-së për zbatimin e Marrëveshjessë Dayton-it (1992-1995, e zëvendësuar nga SFOR-i në vitin 1996IS – Shtabi Ndërkombëtar në Vendndodhjen Qendrore të NATO-s, mbështetKëshillin e Atlantikut të veriut dhe komitetet që janë në varësinë e tij nëushtrimin e detyrave të tyreISAF – Forcat Ndërkombëtare të Sigurisë në Afganistan – forca ndërkombëtarenën emblemën e OKB-së të krijuara në vitin 2001KFOR – Forca e NATO-s për Kosovën, e vendosur me mandatin e Rezolutës1244 të Këshillit të Sigurisë të OKB-së të 10 qershoreit 1999 për parandalimine shpërthimit të konfliktitMAP – Plani i Veprimit për Anëtarësim, i miratuar në vitin 1999, përfshinhapa konkretë për vendet candidate të NATO-sMCG – Grupi i Bashkëpunimit i Mesdheut – përgjegjës për zhvillimin e nismësë Dialogut të Mesdheut (Algjeria, Egjipti, Izraeli, Jordania, Mauritania,Maroku dhe Tunizia)Mediterranean Dialogue – Forum i krijuar në vitin 1995 me 7 vende rajonalëpër të ndihmuar për sigurinë e qendrueshmërinë e Mesdheut dhe për arritjene një kuptimi më të mire të ndërsjelltë e të një bashkëpunimi më të afërtNAC – Këshilli i Atlantikut të Veriut (pjesë e strukturës politike të NATO-s)ku mblidhen rregullisht përfaqsues të çdo shteti anëtar. Njësia më erëndësishme e NATO-s për vendimmarrjenNACC – Këshilli i Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut, pjesë einstitucionalizimit të marrëdhënieve të Aleancës me vendet e Europës Qendroree lindore. Bulgaria është një vend themelues. Mbledhja e parë e këtij Këshilliu bë në dhjetor të vitit 1991, në të cilën u miratua Deklarata përDialog,Partneritet dhe BashkëpunimNATO – Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut, e krijuar në vitin 1949

47

nëpërmjet nënshkrimit të Traktatit të Washingtonit që nxiste mbrojtjen epërbashkëtNPG – Grupi i Planifikimit Bërthamor – pjesë e strukturës politike të NATO-s; ai merret me një tërësi të gjerë çështjesh politike që lidhen me politikënbërthamoreNPPA – Programi Kombëtar për Përgatitjen për Anëtarësim në NATONRC – Këshilli NATO – Rusi, i krijuar në vitin 2002 si një forum i ri përbashkëpunim, mjet për këshillime, krijim konsensusi dhe marrje vendimesh eveprimesh të përbashkët, duke bashkëpunuar nga vendndohje të barabartaNRF – Forca e Kundërpërgjigjes së shpejtë të NATO-s, nismë e krijuar nëMbledhjen e Nivelit të Lartë të NATO-s në Pragë në vitin 2002 për shndërriminushtarak që synonte të krijonte forca tokësore, ajrore e detare të gatëshme përt’u vendosur brenda më pak se 5 ditëve. Veprueshmëria e tyre e plotë duhet tëarrihet jo më vonë se tetori i vitit 2006NSIP – Programi i Investimit për Sigurinë i NATO-sNTM – Misioni i NATO-s në Irak, i mbështetur në rezolutën 1546 të Këshillittë Sigurisë të OKB-së me synimin kryesor për të bërë stërvitje të forcave tëarmatosura e të personelit të sigurisë të shtetit të Irakut; ai nuk ka karakterushtarak në thelbin e tijNUC – Komisioni NATO – Ukrainë, i krijuar në vitin 1997 si një organizëmpërfaqsues i bashkëpunimit të vendosur, të miratuar sipas kartës së Partneritetittë VeçantëOSCE/CSCE – Organizata për Siguri e Bashkëpunim në Europë, e krijuar siKonferenca për Siguri e Bashkëpunim në Europë në Helsinki në vitin 1975PCC – Zotimi i Aftësive i Pragës i vitit 2002 ku aleatët e veçantë të NATO-smorën zotime të veçantë politikë për përmirësimin e zhvillimin e aftësive tëtyre mbrojtëse kombëtare në një larmi të gjerë fushashPfP – Partneriteti për paqe – një nismë për rritjen e sigurisë e qendrueshmërisënë të gjithë Europën e miratuar në Mbledhjen e Nivelit të Lartë të NATO-s tëBrukselit të vitit 1994. atje u ftuan për të marrë pjesë vendet partnere të NACC-it dhe vendet anëtarë të CSCE-së, ose OSCE-së së ardhëshme. Tani, ka 27vende partnerëPJC NATO – Russia – Këshilli i Përbashkët i Përhershëm, i themeluar nëvitin 1997 si forum për këshillime të rregullt mbi çështjet e sigurisë dhe izëvendësuar në vitin 2002 nga Këshilli NATO - RusiPRTs – Ekipi Rajonal – struktura civile-ushtarake të NATO-s në AfganistanSACEUR – Komandanti Suprem i Forcave Aleate në Europë (një prejkomandave ushtarake të NATO-s) vendndodhja e të cilit është në Mons të

48

STR

UK

TU

RA

PO

LIT

IKE

Bor

di i

Lar

të i

Bur

imev

e

Kom

itete

t C

ivile

eU

shta

rake

të

Bux

hetit

SEK

RE

TAR

I I

PËR

GJI

TH

SHË

M

Bor

di N

dërk

ombë

tar

iA

uditë

ve

ZV

SEK

RE

TAR

I I

PËR

GJI

TH

SHË

M

Dep

arta

men

ti i

Mir

ëkuj

desj

esZ

yra

e Si

guri

së e

NA

TO

-s

Dep

arta

men

ti i

Çës

htje

ve P

oliti

ke e

Polit

ikës

së

Sigu

risë

Dep

artm

anet

i i

Ope

raci

onev

e

Dep

arta

men

ti i

Polit

ikës

dhe

Pla

nifi

kim

ittë

Mbr

ojtje

s

Dep

arta

men

ti i

Dip

lom

acis

ë Pu

blik

eD

epar

tam

enti

iIn

vest

imev

e të

Mbr

ojtje

s

49

STR

UK

TU

RA

CIV

ILE

E U

SHT

AR

AK

E

Aut

orite

tet

Kom

bëta

re

Përf

aqës

uesi

t e

Përh

ersh

ëmPë

rfaq

ësue

sit

Ush

tara

kë n

ë

NA

TO

Kom

iteti

i Pl

anif

ikim

ittë

Mbr

ojtje

s(D

PC)

Kës

hilli

Atla

ntik

ut t

ëV

eriu

t(N

AC

)

Gru

pi i

Pla

nifi

kim

itB

ërth

amor

(NPG

)

SEC

RE

TA

RI

IP

ER

GJI

TH

SHE

M

Kom

itete

t e

varu

r ng

aN

AC

, DPC

e N

PG

Shnd

ërri

mi

iK

oman

dës

sëA

leat

ëve

Ope

raci

onet

eK

oman

dës

sëA

leat

ëveK

oman

dat

Stra

tegj

ike

Shta

bi U

shta

rak

Kom

iteti

Ush

tara

k(M

C)

50

51

52