INTOLERANCIA O SENSIBILIDAD AL GLUTEN: THAT’S THE …...2015 135, 985-987. COMPOSICIÓN DEL TRIGO....
Transcript of INTOLERANCIA O SENSIBILIDAD AL GLUTEN: THAT’S THE …...2015 135, 985-987. COMPOSICIÓN DEL TRIGO....
Margarida Castell
“INTOLERANCIA O SENSIBILIDAD AL GLUTEN:THAT’S THE QUESTION”
MARGARIDA CASTELL
Secció de FisiologiaDepartament de Bioquímica i Fisiologia
Facultat de Farmàcia i Ciències de l’Alimentació Institut de Recerca en Nutrició i Seguretat Alimentària
Universitat de Barcelona
Margarida Castell
Enfermedad celíaca
Sensibilidad al gluten/trigo no celíaca
Reacción alérgica
Margarida Castell
Harina de trigo
Almidón65-75%
Proteínas10-15%
Agua10-15%
FibraLípidos
Minerales3-9%
COMPOSICIÓN DEL TRIGO
Margarida Castell
Solubles en agua o sales
Harina de trigo
Almidón65-75%
Proteínas10-15%
Agua10-15%
FibraLípidos
Minerales3-9%
Albúminas y globulinas15%
COMPOSICIÓN DEL TRIGO
• inhibidores α-amilasa/tripsina• aglutininas de germen de trigo• tioredoxina• LTPns• TLP
Margarida Castell
Solubles en alcohol 70-90%Solubles en soluciones ácidas o alcalinas
Insolubles en agua o sales
Solubles en agua o sales
Harina de trigo
Almidón65-75%
Proteínas10-15%
Agua10-15%
FibraLípidos
Minerales3-9%
gluten85%
Albúminas y globulinas15%
gluteninas50%
gliadinas50%
COMPOSICIÓN DEL TRIGO
Prolaminas: ↑ prolina y glutamina
• inhibidores α-amilasa/tripsina• aglutininas de germen de trigo• tioredoxina• LTPns• TLP
Margarida Castell
J Allerg Clin Immunol 2015 135, 985-987COMPOSICIÓN DEL TRIGO
Margarida Castell
J Allerg Clin Immunol 2015 135, 985-987COMPOSICIÓN DEL TRIGO
Margarida Castell
J Allerg Clin Immunol 2015 135, 985-987COMPOSICIÓN DEL TRIGO
Margarida CastellLindfors et al (2019) Nature Rev 5:3
TrigoCebadaCentenoKamutEspeltaTriticale
GLUTEN
Margarida Castell
PATOLOGÍAS RELACIONADAS CON EL GLUTEN
Alergia
Alergia por ingestión
Anafilaxia inducida por el ejercicio
Asma del panadero
Auto-inmunitaria
no alergia, no auto-
inmunitaria
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Enfermedad celíaca
Ataxia al glutenDermatitis
herpeti-forme
Margarida Castell
Alergia
IgE
Margarida Castell
MASTOCITO
Alergia
IgE
Margarida Castell
histaminaproteasas
LTB4, LTC4, LTD4IgE
DESGRANULACIÓN
citocinasMASTOCITO
Alergia
Margarida Castell
histaminaproteasas
LTB4, LTC4, LTD4IgE
DESGRANULACIÓN
citocinasMASTOCITO
Síntomas (<2h): • cutáneos • gastrointestinales
Alergia
Margarida Castell
Diagnóstico: • anamnesis• [IgE específica] plasmática• Pruebas cutáneas• Pruebas de provocación
Alergia
Margarida Castell
PATOLOGÍAS RELACIONADAS CON EL GLUTEN
Alergia
Alergia por ingestión
Anafilaxia inducida por el ejercicio
Asma del panadero
Auto-inmunitaria
Enfermedad celíaca
Ataxia al glutenDermatitis
herpeti-forme
Margarida Castell
Enfermedad celíaca
Enteropatía provocada por el gluten que afecta al intestino delgado (síndrome de malabsorción), está mediada por activación del sistema inmunitario (formación de autoanticuerpos).
Prevalencia: 1%
Se produce en individuos genéticamente predispuestos (HLA-DQ2 o HLA-DQ8).
Margarida CastellLindfors et al (2019) Nature Rev 5:3
Enfermedad celíaca
Margarida CastellLindfors et al (2019) Nature Rev 5:3
Enfermedad celíaca
Margarida Castell Brouns et al (2019) Compr Rev Food Sci Food Saf 18:1437–52.
Diagnóstico: • anamnesis• análisis serológico: Ac antiTG2• análisis histológico
Enfermedad celíaca
Margarida Castell
Enfermedad celíaca
Lindfors et al (2019) Nature Rev 5:3
EC clásicaEC subclínica
EC no clásica
Caio et al (2019) BMC Medicine 17:142
Margarida Castell
PATOLOGÍAS RELACIONADAS CON EL GLUTEN
Alergia
Alergia por ingestión
Anafilaxia inducida por el ejercicio
Asma del panadero
Auto-inmunitaria
no alergia, no auto-
inmunitaria
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Enfermedad celíaca
Ataxia al glutenDermatitis
herpeti-forme
Margarida Castell
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Características
• Se manifiesta con síntomas intestinales y/o extraintestinales (similares a EC, AT o SII) • No es alergia no es enfermedad celíaca• Mejora con la DSG, recae con la reintroducción de la DCG• No tiene biomarcadores
Síndrome que cursa con presencia de síntomas digestivos y extraintestinales que aparecen después de la ingesta de alimentos que contienen gluten (trigo, cebada, centeno) y remiten con su retirada.
Margarida Castell
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Historia
Margarida Castell
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Historia
2011: “sensibilidad al gluten”2012: “sensibilidad al gluten no celíaca”2019: “sensibilidad al trigo no celíaca”
Margarida Castell
Prevalencia:• Difícil de establecer• Posiblemente superior a la de EC• Se ha estimado ∼6%• Más frecuente en mujeres (4:1)
Factores genéticos:• 50% de pacientes: HLA-DQ2 o HLA-DQ8
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Margarida Castell
Alergia al trigo
SemiologíaA las pocas horas (máximo algunos días)
- Intestinal:- dolor abdominal- hinchazón- diarrea- etc.
- Extraintestinal:- malestar general- dolor de cabeza- cansancio- ansiedad- etc.
Enfermedadcelíaca
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Síndrome del intestino irritable
Sensibilidad al trigo no celíaca
Margarida Castell Czaja-Bulsa (2015). Clin Nutr 34:189
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Margarida Castell
Sensibilidad al trigo no
celíaca
https://www.tasmeemme.com/store-items/vector-illustration-with-symptoms-and-sings-of-gastritis-pain-vomiting-heaviness-flatulence-burning-bloating-cartoon-character-poster-signs-and-icon-for-web-graphics/?item=1099565540
SemiologíaPatogénesisEtiología
Margarida Castell
Etiología:• Proteínas:
• Gluten• Inhibidores de α-amilasa-tripsina (ATI)• Aglutininas de germen de trigo (WGA)
• No proteínas:• FODMAP (mono-, di- y oligosacáridos fermentables y poliones)
+ disbiosis intestinal
Sensibilidad al trigo no
celíaca
otros cereales
glutenotroscereales
ATI
WGAFODMAP
otros alimentos
TRIGO
Ruemmele (2018) Ann Nutr Metab 73(S4):39–46
Margarida Castell
Patogénesis:DESCONOCIDA
• Respuesta inmunitaria innata: respuesta inflamatoria
• ATI: unión a TLR-4
• WGA: unión a la superficie celular → inflamación
• → Aumento de la permeabilidad intestinal
• Estrés oxidativo
• ↑ estimulación colinérgica
• Disbiosis intestinal
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Margarida Castell
Etiología:Sensibilidad al trigo no
celíaca
Aziz et al. Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol. 12, 516–526 (2015)
Margarida Castell
Diagnóstico:• No hay biomarcador
• Por exclusión:
• No alergia al trigo (no IgE contra trigo)• No enfermedad celíaca (aunque un 50% tienen IgG anti-gliadina):
no autoAc lesiones intestinales nulas o mínimas
• Por mejoría con DSG
• Prueba de provocación cruzada a doble ciego
Sensibilidad al trigo no
celíaca
Margarida Castell
Diagnóstico diferencial:
Criterio diagnóstico Enfermedad celíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
Presentación clínica Después de la ingestiónSe resuelven con DSG
Después de la ingestiónSe resuelven con DSG
Después de la ingestiónSe resuelven con DSG
Ac antiTG-2 + - -
Ac anti-gliadina + - 50%
Ac anti-endomisio + - -
Ac anti-péptidos deamidados de gliadina + - -
Histología duodenal + + Ligera
HLA DQ2-DQ8 100% 30% 50%
Ac IgE - + -
Margarida Castell
En resumen…
Enfermedadcelíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
no celíacaSíndrome del
intestino irritable
Prevalencia ∼1% ∼1% en niñosA menudo se supera 0,5-6% 10-20%
Agente causal gluten proteínas del trigo Gluten u otrasproteínas; FODMAP desconocido
Síntomas GI / ExtraintestinalAlgunos asintomáticos
Cutáneos / GIRespiratorios GI / Extraintestinal GI
Inicio de los síntomas semanas minutos horas horas
Patogénesis R.I. adquiridaautoinmunitaria
R.I. adquiridaIgE (no IgE) mediada
R.I. innata. Desconocida
Multifactorial Desconocida
Morfología delI. delgado
Atrofia vellosidadesHiperplasia criptas Normal Normal
(cambios mínimos) Normal
Ac en sangre IgA anti-TG2 IgE anti-prot. trigo IgG anti-gliadina (50%) Desconocido
Tratamiento DSG permanente Evitar el trigoEvitar (reducir) ingesta
de gluten y FODMAP(para siempre?)
Evitar cereales con gluten y FODMAP (según
síntomas)
Margarida Castell
En resumen…
Enfermedadcelíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
no celíacaSíndrome del
intestino irritable
Prevalencia ∼1% ∼1% en niñosA menudo se supera 0,5-6% 10-20%
Agente causal gluten proteínas del trigo Gluten u otrasproteínas; FODMAP desconocido
Síntomas GI / ExtraintestinalAlgunos asintomáticos
Cutáneos / GIRespiratorios GI / Extraintestinal GI
Inicio de los síntomas semanas minutos horas horas
Patogénesis R.I. adquiridaautoinmunitaria
R.I. adquiridaIgE (no IgE) mediada
R.I. innata. Desconocida
Multifactorial Desconocida
Morfología delI. delgado
Atrofia vellosidadesHiperplasia criptas Normal Normal
(cambios mínimos) Normal
Ac en sangre IgA anti-TG2 IgE anti-prot. trigo IgG anti-gliadina (50%) Desconocido
Tratamiento DSG permanente Evitar el trigoEvitar (reducir) ingesta
de gluten y FODMAP(para siempre?)
Evitar cereales con gluten y FODMAP (según
síntomas)
Margarida Castell
En resumen…
Enfermedadcelíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
no celíacaSíndrome del
intestino irritable
Prevalencia ∼1% ∼1% en niñosA menudo se supera 0,5-6% 10-20%
Agente causal gluten proteínas del trigo Gluten u otrasproteínas; FODMAP desconocido
Síntomas GI / ExtraintestinalAlgunos asintomáticos
Cutáneos / GIRespiratorios
GI / Extraintestinal GI
Inicio de los síntomas semanas minutos horas horas
Patogénesis R.I. adquiridaautoinmunitaria
R.I. adquiridaIgE (no IgE) mediada
R.I. innata. Desconocida
Multifactorial Desconocida
Morfología delI. delgado
Atrofia vellosidadesHiperplasia criptas Normal Normal
(cambios mínimos) Normal
Ac en sangre IgA anti-TG2 IgE anti-prot. trigo IgG anti-gliadina (50%) Desconocido
Tratamiento DSG permanente Evitar el trigoEvitar (reducir) ingesta
de gluten y FODMAP(para siempre?)
Evitar cereales con gluten y FODMAP (según
síntomas)
Margarida Castell
En resumen…
Enfermedadcelíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
no celíacaSíndrome del
intestino irritable
Prevalencia ∼1% ∼1% en niñosA menudo se supera 0,5-6% 10-20%
Agente causal gluten proteínas del trigo Gluten u otrasproteínas; FODMAP desconocido
Síntomas GI / ExtraintestinalAlgunos asintomáticos
Cutáneos / GIRespiratorios
GI / Extraintestinal GI
Inicio de los síntomas semanas minutos horas horas
Patogénesis R.I. adquiridaautoinmunitaria
R.I. adquiridaIgE mediada
R.I. innata. Desconocida
Multifactorial Desconocida
Morfología delI. delgado
Atrofia vellosidadesHiperplasia criptas Normal Normal
(cambios mínimos) Normal
Ac en sangre IgA anti-TG2 IgE anti-prot. trigo IgG anti-gliadina (50%) Desconocido
Tratamiento DSG permanente Evitar el trigoEvitar (reducir) ingesta
de gluten y FODMAP(para siempre?)
Evitar cereales con gluten y FODMAP (según
síntomas)
Margarida Castell
En resumen…
Enfermedadcelíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
no celíacaSíndrome del
intestino irritable
Prevalencia ∼1% ∼1% en niñosA menudo se supera 0,5-6% 10-20%
Agente causal gluten proteínas del trigo Gluten u otrasproteínas; FODMAP desconocido
Síntomas GI / ExtraintestinalAlgunos asintomáticos
Cutáneos / GIRespiratorios
GI / Extraintestinal GI
Inicio de los síntomas semanas minutos horas horas
Patogénesis R.I. adquiridaautoinmunitaria
R.I. adquiridaIgE mediada
R.I. innata. Desconocida
Multifactorial Desconocida
Morfología delI. delgado
Atrofia vellosidadesHiperplasia criptas Normal Normal
(cambios mínimos) Normal
Ac en sangre IgA anti-TG2 IgE anti-prot. trigo IgG anti-gliadina (50%) Desconocido
Tratamiento DSG permanente Evitar el trigoEvitar (reducir) ingesta
de gluten y FODMAP(para siempre?)
Evitar cereales con gluten y FODMAP (según
síntomas)
Margarida Castell
En resumen…
Enfermedadcelíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
no celíacaSíndrome del
intestino irritable
Prevalencia ∼1% ∼1% en niñosA menudo se supera 0,5-6% 10-20%
Agente causal gluten proteínas del trigo Gluten u otrasproteínas; FODMAP desconocido
Síntomas GI / ExtraintestinalAlgunos asintomáticos
Cutáneos / GIRespiratorios
GI / Extraintestinal GI
Inicio de los síntomas semanas minutos horas horas
Patogénesis R.I. adquiridaautoinmunitaria
R.I. adquiridaIgE mediada
R.I. innata. Desconocida
Multifactorial Desconocida
Morfología delI. delgado
Atrofia vellosidadesHiperplasia criptas Normal Normal
(cambios mínimos) Normal
Ac en sangre IgA anti-TG2 IgE anti-prot. trigo IgG anti-gliadina (50%) Desconocido
Tratamiento DSG permanente Evitar el trigoEvitar (reducir) ingesta
de gluten y FODMAP(para siempre?)
Evitar cereales con gluten y FODMAP (según
síntomas)
Margarida Castell
En resumen…
Enfermedadcelíaca Alergia al trigo Sensibilidad al trigo
no celíacaSíndrome del
intestino irritable
Prevalencia ∼1% ∼1% en niñosA menudo se supera 0,5-6% 10-20%
Agente causal gluten proteínas del trigo Gluten u otrasproteínas; FODMAP desconocido
Síntomas GI / ExtraintestinalAlgunos asintomáticos
Cutáneos / GIRespiratorios
GI / Extraintestinal GI
Inicio de los síntomas semanas minutos horas horas
Patogénesis R.I. adquiridaautoinmunitaria
R.I. adquiridaIgE mediada
R.I. innata. Desconocida
Multifactorial Desconocida
Morfología delI. delgado
Atrofia vellosidadesHiperplasia criptas Normal Normal
(cambios mínimos) Normal
Ac en sangre IgA anti-TG2 IgE anti-prot. trigo IgG anti-gliadina (50%) Desconocido
Tratamiento DSG permanente Evitar el trigoEvitar (reducir) ingesta
de gluten y FODMAP(para siempre?)
Evitar cereales con gluten y FODMAP (según
síntomas)
Margarida Castell
Take home message…
La ingestión de trigo (gluten) puede causar diferentes trastornos: enfermedad celíaca, alergia al trigo y sensibilidad al gluten o trigo no celíaca, con una clínica solapada.
La sensibilidad al trigo no celíaca es un síndrome de manifestaciones intestinales y extraintestinales en respuesta a su ingestión. Su etiología está por confirmar y su patogenia por esclarecer.
Aunque la sensibilidad al trigo remite con la DSG, no se debe iniciar una DSG sin un diagnóstico médico confirmado.
MUCHAS GRACIAS