Inleiding - Antwerpen.be · Inleiding In 1998 ontwikkelde het stedelijk overleg drugs Antwerpen...

Inleiding

In 1998 ontwikkelde het stedelijk overleg drugs Antwerpen (SODA) het eerste drugbe-

leidsplan voor de stad, het Strategische Plan Drugs Antwerpen (SPDA). Een deel van de

acties van het SPDA is afgerond, andere werden in de loop der jaren bijgestuurd. Anno

2005 is dan ook de tijd aangebroken om het SPDA te optimaliseren en te actualiseren.

Het optimaliseren en actualiseren van het SPDA resulteerde in de twee voorliggende

documenten. Het Beleidsplan Drugs Antwerpen 2005-2007 vormt het richtinggevende

kader voor het stedelijk drugbeleid en voor de initiatieven die daaruit voortvloeien; de

missie en de uitgangspunten die het bestuur hanteert, de doelstellingen die de stad wil

nastreven, de positie van de stad ten opzichte van de andere overheden in deze materie

en de vernieuwde werking van SODA worden uiteengezet. Aan dat beleidsplan wordt

het Actieplan Drugs Antwerpen 2005-2007 gekoppeld. Dit actieplan bevat de bestaande

en nieuwe drugprojecten die de afgelopen jaren zijn ontwikkeld en geïmplementeerd

en de prioriteiten voor de toekomst.

In onze stad is een drugbeleid noodzakelijk: de grootstedelijke context, de vaak manifeste

aanwezigheid van het drugfenomeen in bepaalde stadsdelen en milieus en de vestiging

van heel wat welzijns- en hulpverlenende organisaties in de stad zijn daarvoor slechts

enkele argumenten. Dat beleid werkt in de eerste plaats aanvullend en ondersteunend

ten aanzien van het Vlaamse en Federale beleid. Deze beleidsniveaus zorgen namelijk

voor de financiering van tal van initiatieven in de diverse maatschappelijk sectoren die

een rol spelen in de uitvoering van drugbeleid. Enkele van die sectoren zijn: algemene

en geestelijke gezondheidszorg, preventie, welzijnswerk, onderwijs, gezin en vrije tijd,

economie, justitie, veiligheid.

Antwerpen kiest daarom voor regie en invulling van specifiek lokale noden op basis van

de strategische doelstellingen die uitgebreid in het beleidsplan worden behandeld. De

stad heeft oog voor alle aspecten van de drugthematiek: preventie, schadebeperking,

hulpverlening en repressie. In elk van deze vier domeinen werden en worden initiatieven

ontplooid.

Dit actieplan laat de initiatieven en projecten zien waarmee de stad het drugbeleid van

de andere overheden aanvult. Zij doet hiervoor grotendeels beroep op de middelen van

het Stedenfonds, het Veiligheids- en Preventiecontract en het Federaal Grootstedenbeleid.

Tal van organisaties die rond drugs werken in de stad, maar niet gefinancierd worden

door de stad, worden hier niet beschreven.

3

4 Actieplan 2005-2007

Inhoudstafel

Inleiding 3

1 Regie 61.1 SODA als regisseur van het stedelijk drugbeleid 61.1.1 Regieopdrachten 61.1.2 Regie-instrumenten 81.2 Thematische werkgroep onderzoek en registratie 101.3 Deskundigheidsbevordering van intermediairen 11

2 Ontrading en preventie 122.1 Ondersteunen van intermediairen bij de uitwerking van

een alcohol- en drugbeleid 122.2 Implementatie van een alcohol- en drugbeleid in het hoger onderwijs 142.3 Communicatie over drugs binnen en met allochtone groepen

en gemeenschappen 152.4 Voorkomen van afglijden naar problematisch druggebruik 152.5 Vroeginterventie, begeleiding en hervalpreventie bij druggebruikende

jongeren en begeleiding voor ouders met druggebruikende kinderen 16

3 Ontwikkeling van vraaggestuurde hulpverlening 173.1 Bevorderen van de ontplooiingskansen van kinderen

van drugafhankelijke ouders 183.2 Aanbieden van psychosociale hulpverlening 193.3 Realiseren van een goede doorstroming of dispatching van

de druggebruiker via het onthaal en de intakeprocedure 203.4 Realiseren van zorgcontinuïteit 203.5 Afstemmen van de verslavingszorg op de multiculturele samenleving 21

4 Werken met restgroepen 224.1 Straathoekwerk met bijzondere aandacht voor allochtone druggebruikers 234.2 Aanbieden van (crisis)hulpverlening voor daklozen met

specifieke problematieken 244.3 Onderzoek naar strategieën voor schadebeperking n.a.v. druggebruik 254.4 Onderzoek naar de praktijk van de gedwongen hulpverlening 26

5

5 Maatschappelijke (re)integratie van druggebruikers 275.1 Onthaal en (woon)begeleiding van jonge druggebruikers 285.2 Intensieve woonbegeleiding van (ex)druggebruikers bij de uitbouw

van een zelfstandig leven 295.3 Verbeteren van het fysiek, psychisch en maatschappelijk welzijn

van moeilijk bereikbare, gemarginaliseerde gebruikers van illegale drugs 305.4 Outreach-werk voor problematische druggebruikers 305.5 Activering van harde kern druggebruikers 315.6 Ondersteuning gebruikersinitiatieven 325.7 Afstemming tussen de sectoren tewerkstelling en drughulpverlening in functie

van drempelverlaging van tewerkstellingsinitiatieven voor druggebruikers 33

6 Vrijwaren van de leefbaarheid voor omwonenden 346.1 Inventarisatie mogelijke maatregelen ter vermindering van drugoverlast 356.2 Onderzoek naar de mogelijkheden van deconcentratie van

de drughulpverlening 366.3 Onderzoek naar de wenselijkheid en haalbaarheid van een

gebruiksruimte voor harddruggebruikers 37

7 Een harde aanpak van handel in drugs 38

8 Prioriteiten voor het toekomstig stedelijk drugbeleid 398.1 Prioriteiten ontrading en preventie 398.2 Prioriteiten vraaggestuurde hulpverlening 408.3 Prioriteiten restgroepen 408.4 Prioriteiten reïntegratie van druggebruikers 418.5 Prioriteiten vrijwaren van de leefbaarheid voor de omwonenden 418.6 Prioriteiten harde aanpak van handel in drugs 42

Besluit 43

Lijst met afkortingen 44

6

1 Regie

In (groot)stedelijke milieus is de drugproblematiek vaak manifest aanwezig. Daardoor vestigen heel wat maatschappelijke en dienstverlenende organisaties zich in de stad.Problematisch druggebruik vereist beleid dat alle aspecten van het thema in rekening brengt. Samenwerking en afstemming tussen de betrokken actoren is dan ook noodzakelijk.

Het stadsbestuur vervult hierin een belangrijke rol door enerzijds deze partners in hunwerkingen te ondersteunen via het aanbieden van overlegkanalen, vorming, informatieenzovoort. Anderzijds is de stad niet blind voor de noden van haar inwoners. Noden waar-voor de aanwezige dienstverlenende organisaties vaak niet regulier worden gefinancierddoor hun subsidiënt. De stad probeert hierop in te spelen via eigen projecten.

De regieactiviteiten van SODA worden uitgebreid beschreven in punt 1.1. De thematischewerkgroep onderzoek en registratie (punt 1.2) beschouwen we als een voorwaardenschep-pende actie voor een effectieve regievoering. Deze themagroep heeft daarom een permanentkarakter, in tegenstelling tot de acties en de andere thematische werkgroepen.Deskundigheidsbevordering van intermediairen tenslotte (punt 1.3) is een regieactiviteitwaarvoor SODA extra middelen inzet.

1.1 SODA als regisseur van het stedelijk drugbeleid

Het stedelijk overleg drugs Antwerpen is sinds haar ontstaan in 1986 uitgegroeid van eenvrijwillig initiatief van het OCMW tot een volwaardige stedelijke beleidscel. Onder hetbedrijf sociale zaken regisseert SODA het stedelijk drugbeleid in samenwerking met alle partners.

1.1.1 Regieopdrachten

Regie betekent voor SODA “het vervullen van een initiërende rol door een instantie die relevante actoren (‘strategische partners’) mobiliseert, bij elkaar brengt en die hungezamenlijke inspanningen op het beleidsterrein coördineert, faciliteert en stimuleert”.De rol van SODA bestaat erin bruggen te slaan tussen de onderscheiden actoren en voor-waarden te creëren om geïntegreerd werken, evenwicht, samenhang en doeltreffendheidvan initiatieven en maatregelen te bekomen. De activiteiten die hiertoe bijdragen zijngeconcentreerd rondom vier kernfuncties:

Actieplan 2005-2007

7

- Informeren

- Faciliteren, stimuleren en mobiliseren

- Adviseren

- Coördineren

Informeren

Hieronder verstaan we: het organiseren van informatiestromen van en naar het beleid, desector en de bevolking. SODA genereert, analyseert, verwerkt, ontsluit en verspreidt deinformatie.

Het beleid (info bottom-up en horizontaal):

Het (politiek) beleid van Antwerpen voorzien van up-to-date informatie over diverseaspecten van de huidige situatie in het werkveld, acties van hogere overheden enz.Daardoor kan zij meer gerichte maatregelen nemen en indien nodig signalen overmakenaan andere (hogere) overheden.

De sector (info top-down en horizontaal)

De sector informeren over initiatieven van de lokale en bovenlokale overheid, over ini-tiatieven binnen de eigen sector en binnen aangrenzende sectoren, over resultaten vannationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek.

De bevolking

De bevolking informeren over de stedelijke druginitiatieven en hun resultaten.

Faciliteren, stimuleren en mobiliseren

Tot overleg en samenwerking

Overleg en samenwerking binnen en tussen sectoren (zowel privé als overheid) zijnonontbeerlijk bij de ontwikkeling van een geïntegreerd, samenhangend en doeltreffendstedelijk drugbeleid. SODA zorgt voor overleg en samenwerking via haar overlegstruc-tuur (zie verder). Het team stimuleert actoren deel te nemen aan het overleg en trachtwaar nodig samenwerking tot stand te brengen. Het geheel van deze acties heeft eenmobiliserend karakter.

Tot het uittekenen van het stedelijk drugbeleid

Sinds 1999 wordt in Antwerpen het Strategisch Plan Drugs Antwerpen (SPDA) uitgevoerd. Het SPDA vormde de basis om invulling te geven aan lokale noden. Dit planmoet op regelmatige tijdstippen geëvalueerd en geactualiseerd worden. Het nieuwe

8

beleids- en actieplan vormt de opvolging en vervanging van het SPDA. Het resultaat iseen nieuw beleidsplan dat de referentie is voor het drugbeleid van de stad.

Adviseren

SODA verstrekt advies aan de stedelijke overheid en de drugsector. Het advies strekt zichuit over een brede waaier van druggebonden onderwerpen en acties.

Coördineren

De coördinerende functie omvat enerzijds het beheren van de regie-instrumenten (zie verder)en anderzijds de uitoefening door SODA van het hoofduitvoerderschap over de stedelijkedrugprojecten betoelaagd door bovenlokale fondsen (het Vlaamse Stedenfonds en hetFederale Grootstedenbeleid). Deze initiatieven worden opgevolgd via o.a.:

- de uitwerking van projectvoorstellen en het daarbij opstellen van actieresultaten (maatschappelijke effecten) en –indicatoren (in samenspraak/onderhandelingmet de uitvoerende partners);

- opvolging van de beoogde resultaten;- advies aan de projectevaluator (subsidiërende instantie).

De coördinatie over de Stedenfondsprojecten is geregeld via een raamcontract tussen sociale zaken/SODA en AG VESPA. Ook de coördinatie van de drugprojecten van hetVeiligheids- en Preventiecontract van de stad Antwerpen komt bij SODA te liggen.Daardoor kunnen alle stedelijke drugprojecten optimaal op elkaar worden afgestemd.

1.1.2 Regie-instrumenten

Om bovenstaande regieopdrachten waar te maken, heeft SODA een aantal instrumentenontwikkeld.

De overlegstructuur

Via een overlegstructuur worden de actoren (intersectoraal) verenigd die in Antwerpenwerkzaam zijn rond de drugthematiek. Deze structuur bestaat uit 3 niveaus met elk eigenoverlegmomenten:

- Het basisniveau: In diverse thematische werkgroepen werken vnl. basiswerkers actu-ele onderwerpen in de diepte uit.

- Het sectorniveau: In drie overlegplatforms komen vertegenwoordigers van organisa-ties en/of een sector samen om evoluties aan te geven, noden te signalen en afsprakente maken. Er zijn 3 overlegplatforms: het overlegplatform preventie, het overlegplat-form hulpverlening en het overlegplatform politie/justitie.

Actieplan 2005-2007

9

- Het coördinatieniveau: In het Lokaal Intersectoraal Drugoverleg (LIDO) komen verte-genwoordigers van de overlegplatforms, de thematische werkgroepen, het OCMW, dehulpverlening, de preventiesector, politie/justitie, de gebruikers en kabinetsmedewerkerssamen met externe deskundigen om het ganse overleggebeuren op te volgen, informatieuit te wisselen, feiten en signalen te verzamelen en analyses te maken.

Het SODA-forum

Het SODA-forum is de verzamelnaam voor alle SODA-activiteiten die de grenzen van deinhoudelijke overlegwerking overschrijden. SODA-forum staat voor presentaties, contact-lunches, vormingen, studiedagen, lezingen en werkbezoeken waarop een breed publiekwordt uitgenodigd.Het SODA-forum groepeert alle betrokken partners bij het stedelijke drugbeleid en brengt zebijeen rond inhoudelijke en relevante thema’s. Afhankelijk van de aangesneden thema’s kunnenook aangrenzende sectoren worden aangesproken. Naast de inhoudelijke waarde heeft hetSODA-forum ook tot doel dat basiswerkers en beleidsmensen, coördinatoren en onderzoekerselkaar kunnen ontmoeten. Dit draagt bij tot een betere samenwerking en afstemming.

Publicaties

- De SODA-Nieuwsflash: een viermaandelijkse elektronische nieuwsbrief.- De SODA-website.- Artikels in het stadsmagazine De(n) Antwerpenaar.

SODA als contactpunt

- SODA is het aanspreekpunt voor alle Antwerpse intermediairen actief in het brede drug-werkveld. Op vragen rond samenwerking, vormingen, regelgeving, contactadressen enz.zoekt SODA een antwoord.

- SODA contacteert intermediairen in functie van informatievergaring en het stimulerentot samenwerking en deelname aan overleg. SODA neemt ook deel (indien mogelijk) aanstuurgroepen van nieuwe drugprojecten.

Uitvoerders: SODA-team.

Contactpersoon: Anne-Mie Van Cauwenberghe, SODA, Van Immerseelstraat 11-23,2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 64.

Financieringsbron: stadsdotatie; ? 228.400; 4 FTE en 0,5 FTE administratieve ondersteuningvia OCMW Antwerpen.

10

1.2 Thematische werkgroep onderzoek en registratie

Voor de regievoering over het Antwerpse drugsbeleid dient SODA te beschikken overaccurate en objectieve gegevens betreffende verschillende aspecten van de drugsthematiek.Deze thematische werkgroep kent bijgevolg een permanent karakter; ze volgt de weten-schappelijke stand van zaken omtrent het drugthema en start onderzoeken op die specifiekde Antwerpse situatie nagaan en begeleidt ze. SODA werkt in functie van verwerking enredactie van verzamelde registratiegegevens nauw samen met de Databank Sociale Planningen de Universiteit van Antwerpen, dienst Epidemiologie.

Kenmerken van de werking:In deze thematische werkgroep wordt gewerkt rond drie punten: - Registratie en monitoring: er wordt gewerkt aan het stimuleren en ondersteunen van regi-

stratie bij verschillende organisaties, aan het afstemmen (indien mogelijk) van verschillenderegistratiesystemen, het verzamelen van registratiegegevens en het terugkoppelen vandeze gegevens naar de organisaties.

- Rapportage: registreren moet zinvol zijn. Daarom is rapportage belangrijk. We willengeregeld rapporteren over de stand van zaken betreffende actuele items m.b.t. drugs.Deze rapporten zijn bedoeld als terugkoppeling naar de sectoren toe en worden ookgeschreven ten dienste van het beleid.

- Wetenschappelijk onderzoek en registratie: vertalen van wetenschappelijk onderzoeknaar de praktijk en concrete vragen uit de praktijk omzetten naar probleemstellingen ofhypothesen. Wetenschap moet bruikbaar zijn in het dagdagelijks werk.

Vanuit deze themagroep is bij de provincie Antwerpen het onderzoeksvoorstel over ‘Deregistratie van instroom, doorstroom en uitstroom bij hulpverlening aan druggebruikersin de provincie Antwerpen’ ingediend en goedgekeurd. Meer info hieromtrent is te vin-den op de website www.aldra.be.

Doelstellingen:- Verder opvolgen van het onderzoek ‘Registratie van instroom, doorstroom en uitstroom

bij hulpverlening aan druggebruikers in de provincie Antwerpen’.- Opvolgen andere onderzoeksprojecten uitgewerkt binnen SODA o.a. ‘Middelengebruik

in het hoger onderwijs’.- Opvolgen project ‘Registratie in de hulpverlening’. Hier worden de cijfers van de verschil-

lende hulpverleningsorganisaties samengebracht en geanalyseerd. Op basis van de gekregenresultaten zou deze oefening jaarlijks herhaald worden.

Actieplan 2005-2007

11

Deelnemers:Universiteit Antwerpen, provincie Antwerpen Welzijn, justitiehuis, VAD, lokale politieAntwerpen, MSOC/Free Clinic, ODD, beleidscel preventie, parket, dagcentrum De Sleutel, ADIC.

Uitvoerder: SODA, thematische werkgroep onderzoek en registratie.

Contactpersoon: Anne-Mie Van Cauwenberghe, SODA, Van Immerseelstraat 11-23,2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 64

Financieringsbron: Inhoudelijke en logistieke ondersteuning door SODA.

1.3 Deskundigheidsbevordering van intermediairen

Via dit project bevordert SODA de deskundigheid van intermediairen in de stadAntwerpen op het gebied van de drugthematiek.

Kenmerken van de werking:Doelgroep zijn enerzijds de professionelen actief in het drugwerkveld en anderzijds organisaties/projecten in de aangrenzende sectoren. Een betere kennis van elkaars werking en van de werkingenvan organisaties uit aangrenzende sectoren (justitie, tewerkstelling enz.) bevordert de samenwerking.

Doelstellingen:- Organiseren van deskundigheidsbevordering tussen aangrenzende sectoren. Bijvoorbeeld: vor-

mingen voor drughulpverleners over de werking van het justitiehuis en de strafrechtsprocedure;wederzijdse deskundigheidsbevordering tussen drughulpverleners en OCMW-consulentenwaarbij beide groepen elkaars werking leren kennen.

- Organiseren van vorming en studiedagen rond druggerelateerde thema’s. Bijvoorbeeld: product-informatie en besmettelijke aandoeningen voor drughulpverleners en politie; interculturaliteitbinnen de drughulpverlening; omgaan met en herkennen van druggebruik voor cipiers.

Uitvoerder: SODA.

Contactpersoon: Eva De Bie, SODA, Van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 61.

Financieringsbron: Stedenfonds; € 3000.

12

2 Ontrading en preventie

De stad Antwerpen ondersteunt alle mensen, organisaties en het beleid in het verantwoordomgaan met het drugthema.

De stad Antwerpen geeft prioriteit aan een preventieve benadering van de drugthematiek.Het drugpreventiewerk in de stad moet worden gezien als een onderdeel van een gezond-heids- en welzijnsbevorderende aanpak waarbij op alle momenten bijzondere aandachtwordt besteed aan vroegdetectie en vroeginterventie. Drugpreventiewerk is integraal enbiedt zowel informatieverstrekking, vorming als algemene educatie aan.

Drugpreventie beweegt zich op het brede continuüm tussen welzijn en probleem. Een net-werk waarin iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt, is een voorwaarde voor effectievepreventie. Iedereen in dit netwerk (ouder, jongere, hulpverlener, leerkracht, politie, huis-arts, opvoeder, magistraat, politicus) heeft zijn eigen unieke en belangrijke inbreng.Vandaar ook dat preventie sectoroverschrijdend werkt.

De stad financiert projecten die zich tot doel stellen om partners in het werkveld meer zelf-standig en deskundig te maken in het omgaan met de drugthematiek. Het drugpreventie-team van VAGGA/Altox ondersteunt intermediairen en organisaties in diverse sectoren bijde uitwerking van een alcohol- en drugbeleid. Met de thematische werkgroep ‘Drugbeleidin het hoger onderwijs’ brengt SODA alle betrokken partners bijeen om binnen de UniversiteitAntwerpen en de verschillende Antwerpse hogescholen een alcohol- en drugbeleid te imple-menteren. Met een halftijdse projectmedewerker tracht VAGGA/Altox de communicatie overhet thema drugs binnen en met de allochtone gemeenschappen en groepen op gang te trekken.Naast structuurgerichte preventie ondersteunt de stad ook projecten die via persoonsgerichtepreventie mensen sterker maken in het omgaan met het thema drugs. De medewerkers van het project Riskant begeleiden jonge, experimenterende gebruikers om te voorkomen dat zeafglijden naar problematisch druggebruik. Via de jongerengroepen en de oudergroep begeleidtVAGGA/Altox jonge druggebruikers en ouders met druggebruikende kinderen.

2.1 Ondersteunen van intermediairen bij de uitwerking van een alcohol- en drugbeleid

Samen met twee regionale preventiewerkers die een toelage krijgen van de Vlaamse over-heid, vormen twee preventiewerkers, die met middelen van het Stedenfonds wordenbetaald, een pool van preventiewerkers voor de regio Antwerpen. Het drugpreventieteam

Actieplan 2005-2007

13

voor de regio Antwerpen is ondergebracht bij VAGGA/Altox. Dit preventieteam ondersteuntdiverse sectoren (onderwijs, jeugd, buurt, bedrijven…) bij de uitwerking van een alcohol- endrugbeleid.

Kenmerken van de werking:De ondersteuning van intermediairen en organisaties bij de ontwikkeling van een alcohol- endrugbeleid omvat volgende activiteiten:- Coaching en expertise bij het opstellen van een organisatie- (en dus cultuur-)

specifiek beleid.- Vorming van sleutelfiguren binnen deze organisaties, of naar grotere groepen toe zoals

ouders. Topics die hierbij aan bod kunnen komen zijn productinformatie, redenen vangebruik, risico’s, fasen van druggebruik, wetgeving, do’s and don’ts in de aanpak van problemen, afgestemd naargelang de vraag en de doelgroep.

- Overleg, met name de netwerking tussen preventie en andere actoren binnen het drug-werkveld, met als doel deskundigheid en ervaring te bundelen met het oog op efficiënteopvolging en afstemming van het preventiewerk en druggerelateerde tendensen binnenonze samenleving.

Doelstellingen:- Continue procesbegeleiding van de secundaire Antwerpse scholen waarbij het hoofdaccent

ligt op structureel werken rond een “drugbeleid op school”.- Ondersteunen van lagere, secundaire en hogescholen bij drugpreventieve of

voorwaardenscheppende activiteiten (bijv. opstarten leerlingenraad, vorming leerkrachten, pedagogische studiedag, drugpreventieproject uitgewerkt door leerlingen of studenten).

- Actief ondersteunen van organisaties met een specifiek aanbod voor maatschappelijk achtergestelde groepen bij de uitwerking van een alcohol- en drugbeleid.

- Op vraag ondersteunen van organisaties met een vrijetijdsaanbod voor Antwerpenaren bijde uitwerking van een alcohol- en drugbeleid.

Uitvoerder: VAGGA/Altox.

Contactpersoon: Wim Vanspringel, VAGGA/Altox, Ketsstraat 17, 2018 Antwerpen, tel: 03 235 21 74.

Financieringsbron: Stedenfonds; € 104.800; 2 FTE.

14

2.2 Implementatie van een alcohol- en drugbeleid in het hoger onderwijs

Met de thematische werkgroep ‘Drugbeleid in het hoger onderwijs’ brengt SODA allebetrokken partners bijeen om binnen de Universiteit Antwerpen en de verschillendeAntwerpse hogescholen een alcohol- en drugbeleid te implementeren.

Kenmerken van de werking:In het voorjaar van 2005 bevraagt men alle studenten van de Universiteit Antwerpen en deverschillende Antwerpse hogescholen (30.000 studenten) i.v.m. hun alcohol- en druggebruik.Op basis van de resultaten van dit onderzoek zoekt men aanknopingspunten voor preven-tie-initiatieven in het Antwerpse hoger onderwijs. De resultaten van het onderzoek zullendus worden gebruikt om de universiteit en de hogescholen concrete ondersteuning te biedenom op een verantwoorde wijze met het drugthema om te gaan en om een alcohol- en drug-beleid uit te werken.

Doelstellingen:- Sensibiliseren van de Universiteit Antwerpen en de Antwerpse hogescholen voor de alcohol-

en drugthematiek.- In kaart brengen van het alcohol- en ander druggebruik bij de Antwerpse studenten.- Aanknopingspunten formuleren voor preventie-initiatieven in het Antwerpse hoger

onderwijs.

Deelnemers:Sociale dienst van Universiteit Antwerpen, SOVO Hogere Zeevaartschool, Dienst studen-tenvoorzieningen Karel de Grote Hogeschool, SOVO Lessius Hogeschool, Dienst studen-tenaangelegenheden Hogeschool Antwerpen, SOVO Plantijn Hogeschool provincieAntwerpen, UA - Vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde, UniversitairWetenschappelijk Instituut voor Drugproblemen (UWID), Provincie Antwerpen – dienstWelzijn, VAGGA/Altox, VAD.

Uitvoerder: SODA, thematische werkgroep Drugbeleid in het hoger onderwijs.

Contactpersoon: Roeland Keersmaekers, SODA, Van Immerseelstraat 11-23, 2018Antwerpen, 03 222 37 60.


Actieplan 2005-2007

15

2.3 Communicatie over drugs binnen en met allochtone groepen en gemeenschappen

Een halftijdse projectmedewerker van VAGGA/Altox ondersteunt de communicatie overhet thema drugs binnen en met de allochtone groepen en gemeenschappen. De taboesfeeromtrent de drugthematiek bij allochtonen wordt hierdoor doorbroken.

Kenmerken van de werking:In een eerste fase van het project werden de allochtone groepen en gemeenschappenbevraagd omtrent hun noden en behoeften met betrekking tot het drugthema. Op basis vandeze bevraging werd een specifiek preventieaanbod uitgewerkt (debatten, informatieavon-den). Het bestaande preventiemateriaal werd aangepast aan de specifieke doelgroep.

Doelstellingen:- Bespreekbaar maken van het thema drugs en de taboesfeer doorbreken.- Informeren en sensibiliseren van allochtone groepen en gemeenschappen rond de drug-

thematiek.- Ondersteunen van allochtone groepen en gemeenschappen in het omgaan met het thema

drugs.


Contactpersoon: Christoph Cambré, VAGGA/Altox, Ketsstraat 17, 2018 Antwerpen, 03 235 21 74.

Financieringsbron: Stedenfonds; € 32.667; 0,5 FTE .

2.4 Voorkomen van afglijden naar problematisch druggebruik

Het project Riskant beantwoordt vragen en geeft advies aan jonge, experimenterendegebruikers om te voorkomen dat ze afglijden naar problematisch druggebruik.

Kenmerken van de werkingJAC Plus zet Riskant-medewerkers mee in om de deskundigheid op het vlak van de drug-thematiek binnen de gehele JAC-werking te vergroten. Bij dit laagdrempelig onthaal kunnenjongeren om het even welke vraag stellen of probleem voorleggen, ook ronds drugs en

16

druggebruik. Een vraag rond drugs wordt niet geïsoleerd bekeken maar benaderd binnenhet ruimer aanbod van de jongerenhulpverlening. De hulpverlening gebeurt onmiddellijk, is gratis en anoniem. Binnen de onthaalwerking is er plaats voor vraagverheldering (incluisintake, diagnose en verwijzing), beantwoorden van informatie- en adviesvragen, consult-functie voor intermediairen, belangenbehartiging en het opnemen van bemiddeling (bv. om schooluitval te vermijden).

Doelstellingen:- Bespreekbaar maken van het thema drugs bij jongeren en bij intermediairen.- Adviseren en informeren van jongeren met vragen en problemen in verband met drugs.- Voorkomen dat jonge, experimenterende gebruikers afglijden naar problematisch gebruik.

Uitvoerder: JAC Plus/CAW Metropool.

Contactpersoon: Riet Knoops, JAC Plus/CAW Metropool, Korte Nieuwstraat 26, 2000Antwerpen, tel: 03 232 27 59.

Financieringsbron: Veiligheids- en Preventiecontract; € 62.221,27; 2,1 FTE.

2.5 Vroeginterventie, begeleiding en hervalpreventie bij druggebruikende jongeren en begeleiding voor ouders met druggebruikende kinderen

Door middel van groepsactiviteiten (jongerengroepen en oudergroepen) en individuele gesprek-ken begeleidt VAGGA/Altox jonge druggebruikers en ouders met druggebruikende kinderen.

Kenmerken van de werking:VAGGA/Altox organiseert jongerengroepen voor jonge druggebruikers en biedt de moge-lijkheid tot individuele begeleidingsgesprekken en gezinsgesprekken. Deze begeleidingstaat in het teken van vroeginterventie, begeleiding en hervalpreventie. Voor ouders met druggebruikende kinderen worden oudergroepen georganiseerd en is eraanbod voor individuele gesprekken en gezinsgesprekken. Dit aanbod geeft ouders advies,ondersteuning en begeleiding.

Doelstellingen:- Middelengebruikende jongeren kennis, attitudes en vaardigheden aanreiken.- Jongeren bewust maken van hun problematiek en motiveren om voor de problemen met

Actieplan 2005-2007

17

betrekking tot hun gebruik een oplossing te zoeken.- Ouders van middelengebruikende jongeren kennis, attitudes en vaardigheden aanreiken.- Ouders sterken in hun ouderlijke vaardigheden om met hun druggebruikend kind om te gaan.


Contactpersoon: Grietje Vigoureux / Kristof Haesendonck, VAGGA/Altox, Ketsstraat 17,2018 Antwerpen, tel: 03 235 21 74.

Financieringsbron: Veiligheids- en Preventiecontract; € 30.738,79; 1 FTE.

3 Ontwikkeling van vraaggestuurde hulpverlening

De stad Antwerpen realiseert een betere opvang en behandeling van problematische gebruikersvia de ontwikkeling van vraaggestuurde hulpverlening.

Nog steeds is gebrek aan afstemming, samenwerking en communicatie een kenmerk van de organisatie van de op welzijn en gezondheid gerichte initiatieven, wat aanleiding geefttot overlap, dubbel werk en gebrek aan continuïteit. Dit heeft verschillende oorzaken: hetdrugthema is een dynamisch gegeven in een voortdurend veranderende samenleving, diver-se overheden zijn bevoegd voor deelaspecten van de aanpak van de drugthematiek. Maarook de organisatie van de zorg op zich werkt ondoorzichtigheid en moeizame samenwerkingin de hand. Zorg op maat, zorgcontinuïteit en vraaggestuurde zorg worden als alternatievennaar voor geschoven. Het zijn niet de voorzieningen die het uitgangspunt mogen vormen,wel de cliënt en zijn hulpvraag of behandelnoden.

De projecten die hierop inspelen hebben het streefdoel de organisatie van hun dienstverleningaf te stemmen op de vraag van de cliënt en op de continuïteit van de zorg. Bubbels en Babbelsprobeert dit doel te bereiken door als zorgcoördinator op te treden tussen verschillendeorganisaties die zorg aanbieden bij één enkel gezin. Zorgafstemming is dan noodzakelijk.Bij de oprichting van de laagdrempelige Medische Sociale Centra heeft de federale regeringoog gehad voor achterliggende problematieken van cliënten. Psychosociale hulpverleningvult bijgevolg de medische begeleiding van problematische gebruikers aan.Het extern team van De Sleutel is in het leven geroepen om extra aandacht te besteden aande intakefase van de hulpverlening aan cliënten. Meer tijd en ruimte voor intakes zorgtervoor dat cliënten en hulpverleners diep op de zorgvraag kunnen ingaan, waardoor eenadequater hulpverleningstraject kan worden uitgewerkt. SODA heeft een reeks van organisa-

18

ties uit verschillende sectoren ondersteund bij de oprichting van een cliëntenoverleg. Op ditoverleg worden zorgtrajecten voor cliënten effectief uitgewerkt en afspraken gemaakt tussendeze organisaties over welke organisatie op welk tijdstip welbepaalde zorg aanbiedt.Tenslotte wordt via SODA’s overlegwerking nagegaan op welke wijze de drughulpverleningbeter kan worden afgestemd op de vragen en noden van inwoners met verschillende cultureleachtergronden.

3.1 Bevorderen van de ontplooiingskansen van kinderen van drugafhankelijke ouders

Bubbels en Babbels treedt als zorgcoördinator op tussen verschillende organisaties die zorgaanbieden bij één enkel gezin. Het project biedt kinderen van (ex)drugafhankelijke oudersoptimale ontplooiingskansen en voorkomt dat deze kinderen zelf ernstige problemen ont-wikkelen.

Kenmerken van de werking:Bubbels en Babbels heeft een aanbod voor (ex)drugafhankelijke ouders en voor hulpverleners/mantelzorgers. Het project spreekt (ex)drugafhankelijke ouders in een zo vroeg mogelijkstadium aan en activeert en regisseert rond het gezin een netwerk van (opvoedings) onder-steunende diensten/mantelzorgers. Bubbels en Babbels doet zelf niet aan hulpverleningmaar stemt het aanbod van de verschillende bestaande diensten op elkaar af en maakt hettoegankelijk voor deze ouders. Hiertoe hanteert men de methodiek van ‘casemanagement’.Daarnaast ondersteunt Bubbels en Babbels hulpverleners en mantelzorgers die met (ex)drug-afhankelijke ouders werken en stelt men informatie ter beschikking rond deze thematiek.

Doelstellingen:- In het belang van het kind de hulpverlening coördineren aan (ex)drugafhankelijke ouder(s).

Bubbels & Babbels brengt hiervoor ouders, diensten en betrokken derden vrijwillig samenrond de tafel. Hiertoe hanteert Bubbels & Babbels de methodiek van casemanagement.

- (Ex)drugafhankelijke ouders de weg wijzen naar diensten waar ze terecht kunnen voor vragen die verband houden met het creëren van een veilig opvoedingsklimaat.

- De deskundigheid van hulpverleners benutten en bevorderen zodat (ex)drugafhankelijkeouders en hun kinderen op een kwaliteitsvolle manier en met kennis van zaken ondersteundworden.

- De vormingsbehoeften onderzoeken bij de hulpverleners en vormingen op maat organiseren.- Ter beschikking stellen van een infotheek waar iedere belanghebbende ouder, hulpverlener

of student terecht kan voor meer achtergrondinformatie rond opvoeding, druggebruik,

Actieplan 2005-2007

19

casemanagement enz.- Elk kwartaal een digitale nieuwsbrief uitgeven, ‘De Babbelbox’, waarin de laatste ontwik-

kelingen en interessante weetjes en publicaties worden vermeld.- Folders en brochures uitgeven.- Een website (www.bubbelsbabbels.bewoner.antwerpen.be) onderhouden die voortdurend

aangevuld wordt met relevante informatie rond deze thematiek.

Uitvoerder: Free Clinic/MSOC.

Contactpersoon: Dirk Rombouts, Bubbels en Babbels, Zeilstraat 16, 2060 Antwerpen,tel: 03 236 85 66.

Financieringsbron: Stedenfonds; € 104.000; 2,1 FTE.

3.2 Aanbieden van psychosociale hulpverlening

Bij de oprichting van de laagdrempelige Medische Sociale Centra in 1995 heeft de Federaleregering oog gehad voor achterliggende problematieken van cliënten. Psychosociale hulp-verlening vult bijgevolg de medische begeleiding van problematische gebruikers aan.

Kenmerken van de werkingDe Federale regering bepaalde dat RIZIV een toelage geeft voor de medische prestaties(doktersconsultaties, methadonverstrekking) en dat de psychosociale hulp wordt betoelaagddoor het Veiligheids- en Preventiecontract. Deze psychosociale hulp moet beschouwd worden als een regulier en noodzakelijk onderdeel van de werking van de MSOC’s.

DoelstellingenAanbieden van psychosociale hulpverlening aan problematische druggebruikers.

Uitvoerder: MSOC/Free Clinic.

Contactpersoon: Tino Ruyters, MSOC/Free Clinic, Van Arteveldestraat 64, 2060 Antwerpen, tel: 03 301 12 60.

Financieringsbron: Veiligheids- en Preventiecontract; € 136.341,43; 4FTE.

20

3.3 Realiseren van een goede doorstroming of dispatchingvan de druggebruiker via het onthaal en de intakeprocedure

Het extern team van De Sleutel is in het leven geroepen om extra aandacht te besteden aande intakefase van de hulpverlening aan cliënten. Meer tijd en ruimte voor intakes zorgtervoor dat cliënten en hulpverleners diep op de zorgvraag kunnen ingaan, waardoor eenhulpverleningstraject op maat kan worden uitgewerkt.

Kenmerken van de werkingHet project wil een kwaliteitsverbetering realiseren van de eerste, laagdrempelige opvangen begeleiding van problematische druggebruikers binnen de regio Antwerpen. Het Externteam leidt ertoe dat de druggebruiker met zijn specifieke hulpvraag en problematiek op dejuiste plaats terechtkomt binnen de hulpverlening.

Doelstelllingen- Toename van de kwantiteit en de kwaliteit van de aanmeldingen en oriëntaties.- Toename van het aantal laagdrempelige begeleidingsplaatsen.

Uitvoerder: Dagcentrum De Sleutel.

Contactpersoon: Jan Bogaerts, Dagcentrum De Sleutel, Dambruggestraat 78, 2060 Antwerpen, tel: 03 233 99 14.


3.4 Realiseren van zorgcontinuïteit

SODA heeft een reeks van organisaties uit verschillende sectoren ondersteund bij de oprich-ting van een cliëntenoverleg. Op dit overleg worden zorgtrajecten voor cliënten effectiefuitgewerkt en afspraken gemaakt tussen deze organisaties over welke organisatie op welktijdstip welbepaalde zorg aanbiedt. Het cliëntenoverleg is een stap in de oprichting vanzorgcircuits zoals aanbevolen in de federale drugnota van 2001.

Kenmerken van de werkingOrganisaties waar druggebruikers terechtkunnen voor begeleiding en opvang realiserenvoor hun cliënten een optimaal zorgaanbod.

Actieplan 2005-2007

21

Doelstellingen:- Voor cliënten de meest geschikte begeleidingplaats vinden.- De cliënten waarbij om diverse redenen de begeleiding wordt stopgezet elders ondersteu-

ning aanbieden. De continuïteit van de zorg wordt daardoor gegarandeerd.

Deelnemers thematische werkgroepMSOC/Free Clinic, dagcentrum De Sleutel, ADIC, ZNA campus Erasmus, Justitiehuis,Justitieel Welzijnswerk Antwerpen, Zorgcoördinator provincie Antwerpen.

UitvoerderCliëntenoverleg regio Antwerpen. Sinds oktober 2003 functioneert het effectieve cliënten-overleg met deelname van de volgende organisaties: MSOC/Free Clinic, dagcentrum De Sleutel, ADIC, VAGGA/Altox, opvangcentrum Sint-Andries, nachtopvangcentrum De Biekorf, Onthaal Dakloze Druggebruikers, JAC Plus, Eenheid voor PsychiatrischeSpoed Interventie (EPSI, ZNA Campus Stuivenberg), Psychiatrisch Centrum (PC)Bethanië Zoersel, PC Sint-Norbertus Duffel, PC Broeders Alexianen Boechout, PC Sint-Amadeus Mortsel, PC Sleidinge (ad hoc deelname).

Contactpersoon:Cliëntenoverleg: Ann Soetewey, EPSI, ZNA Campus Stuivenberg, Lange Beeldekensstraat 267,2060 Antwerpen, tel: 03 217 72 70.Werking themagroep: Erwin Daenen, SODA, Van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 65.

Financieringsbron:- Thematische werkgroep: inhoudelijke en logistieke ondersteuning door SODA.- Cliëntenoverleg regio Antwerpen: deelnemende organisaties.

3.5 Afstemmen van de verslavingszorg op de multiculturele samenleving

SODA gaat via haar overlegwerking na op welke wijze de drughulpverlening beter kan worden afgestemd op de vragen en noden van Antwerpenaren met verschillende culturele achtergronden.

Kenmerken van de werkingDe thematische werkgroep ‘allochtonen’ wenst bij te dragen tot de afstemming van de versla-

22

vingszorg op de multiculturele samenleving waarin de verslavingszorg haar maatschappelijkeverantwoordelijkheid draagt om gelijkwaardigheid van zorg te garanderen voor alle (potentiële)cliënten. Op basis van een uitgewerkt actieplan worden stappen ondernomen om de drughulp-verlening beter te laten aansluiten bij de noden en behoeften van allochtone cliënten.

Doelstellingen:- In kaart brengen van het specifieke drughulpverleningsaanbod voor allochtonen.- In kaart brengen van noden en behoeften van hulpverleners met betrekking tot de aanpak

van allochtonen cliënten.- Verhogen van de deskundigheid met betrekking tot culturele diversiteit bij hulpverleners.- Aanzetten tot interculturalisering van het aanbod van de drughulpverlening.

Deelnemende organisaties:Dagcentrum De Sleutel, DIA, VAGGA/Altox, MSOC/Free Clinic, OGGPA, politieAntwerpen, ODD, JWA, Territoriaal straathoekwerk, De Biekorf.

Uitvoerder: SODA, thematische werkgroep allochtonen.

Contactpersoon: Roeland Keersmaekers, SODA, Van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 60.


4 Werken met restgroepen

De stad Antwerpen wil een betere opvang en behandeling van problematische gebruikersrealiseren door de afstemming van het bestaande aanbod op de complexe situatie van diver-se restgroepen binnen de gebruikerspopulatie.

De socio-economische diversiteit in onze samenleving veroorzaakt een zekere gelaagdheid.Mensen die door allerhande oorzaken helemaal onder aan deze ladder vertoeven, kunnenweinig tot geen gebruik maken van de voordelen die door maatschappelijke organisaties eninstellingen worden voorzien. Essentieel voor het fenomeen “restgroepen” is het aanwezigzijn van zowel een persoonlijk als een maatschappelijk aandeel in het ontstaan en voortbe-staan van de groepen. Globaal kan gesteld worden dat deze mensen vooral met de negatie-ve kanten van de maatschappij in contact komen en niet kunnen genieten van de voordelenervan. Concreet heeft het te maken met het samengaan van problemen op heel wat verschil-

Actieplan 2005-2007

23

lende leefgebieden: lage scholingsgraad, niet in orde met sociale administratie (identiteits-kaart, mutualiteit, vakbond), laag inkomen, psychische problemen, middelenmisbruik,juridische problemen, gezondheidsproblemen.

De term restgroepen dient louter ter duiding van de positie die diverse groepen in de samen-leving wordt toebedeeld. Gemarginaliseerden (van eerder welke origine), bepaalde allochtonenen vluchtelingen worden in feite, ook door het gebruik van de term ‘restgroepen’, wat een stigmatiserend effect heeft, uitgesloten van deelname aan onze samenleving. Zij zijn nietaangepast, aan een samenleving die zich niet aanpast aan hen.

Straathoekwerk gaat actief op zoek naar mensen in deze positie en helpt hen terug aansluitingte vinden bij de samenleving via “toeleiding” naar allerhande maatschappelijke voorzieningen.Bij deze (her)contactname treedt de straathoekwerker op als mediator en belangenbehartiger.Sommige mensen verkeren al zo lang in de marginaliteit dat een georganiseerd leven geenhaalbare kaart meer is. Het project Onthaal dakloze druggebruikers begeleidt deze mensenop straat en tracht waar mogelijk de schade die zij ondervinden van dakloosheid en drugge-bruik te beperken. Schadebeperkend werken is een relatief jonge strategie, ontstaan naaraanleiding van de aids epidemie begin jaren tachtig. Deze pragmatische en realistische werk-wijze wordt vandaag door heel wat Antwerpse organisaties toegepast, wat voor de thema-groep harm reduction de aanleiding vormde om de strategie en de noden en behoeften opdit vlak te bestuderen. Door hun vaak moeilijke situatie komen heel wat mensen in aanrakingmet gerechtelijke instanties die hen vormen van gedwongen hulpverlening opleggen. Maar desamenwerking tussen de justitiële diensten en de hulpverleningsorganisaties is geen evidentie.De themagroep gedwongen hulpverlening probeert dit te verbeteren.

4.1 Straathoekwerk met bijzondere aandacht voor allochtone druggebruikers

Drugs en drugproblemen zijn dikwijls een taboe binnen de allochtone gemeenschappen.Nochtans kampen heel wat allochtone jongeren met problemen (op het vlak van onderwijs,tewerkstelling, gebrek aan zinvolle vrijetijdsbesteding) die aanleiding kunnen geven tot risi-cogedrag, waaronder druggebruik. Straathoekwerk is een bijzonder geschikte werkvormom op straat contact te leggen met (allochtone) druggebruikers en risicojongeren.

Kenmerken van de werkingDe straathoekwerkers hebben als werkterrein Antwerpen Noord, Borgerhout enAntwerpen Zuid. De straathoekwerkers vervullen een preventieve functie door het aanbie-

24

den van zinvolle alternatieven voor deze jongeren. De straathoekwerkers doen verder aan individuele hulpverlening en bemiddeling met diverse organisaties en diensten (drug)-hulpverlening, opleidings- en tewerkstellingsinitiatieven en allerhande maatschappelijkevoorzieningen) in functie van een optimale “toeleiding” en doorverwijzing van hun doelgroep.

Doelstellingen:- Straathoekwerk met bijzondere aandacht voor allochtone druggebruikers en risicojongeren.- Aanknopen van samenwerkingsverbanden met andere projecten voor druggebruikers in

Antwerpen Noord.- Participatie aan buurtgebonden overleg.- “Toeleiding” naar (drug)hulpverlening, jeugdwelzijnswerk, tewerkstellingsinitiatieven,

OCMW enzovoort.

Uitvoerder: Dagcentrum De Sleutel, Dambruggestraat 78, 2060 Antwerpen.

Contactpersoon: Luc Martens, projectcoördinator, Dagcentrum De Sleutel,Dambruggestraat 78, 2060 Antwerpen, tel: 03 233 9914.


4.2 Aanbieden van (crisis)hulpverlening voor daklozen met specifieke problematieken

Waar straathoekwerk tot doel heeft mensen actief tegemoet te treden en te begeleiden toteerste stappen (of hercontactname) naar hulpverlening of andere diensten die de situatie van een persoon kunnen verbeteren, vult dit project, onder de noemer Onthaal DaklozeDruggebruikers (ODD) een andere nood in. ODD biedt individuele hulpverlening op straaten werkt enkel op afspraak en/of na doorverwijzing.

Kenmerken van de werkingHet project ODD beoogt de reïntegratie van een specifieke groep van cliënten die omwillevan multiproblem situaties (de combinatie van bvb. verslaving, psychiatrische problematieken/of gedragsproblematiek) niet terecht kunnen/willen in de reguliere hulpverlening maardie wel een concrete hulpvraag hebben rond bepaalde levensdomeinen zoals onderdak,druggebruik enzovoort. De bedoeling is stabiele levensomstandigheden te creëren die decliënt in staat stellen bewuste keuzes te maken op verschillende levensdomeinen.

Actieplan 2005-2007

25

Doelstellingen- Ondersteuning bieden aan cliënten vanuit een harm reduction strategie bij het verkrijgen

van maatschappelijke basisrechten zoals onderdak, inkomen enzovoort.- Aanbieden van individuele hulpverlening in de leefwereld van de cliënt, d.w.z. op straat.

Uitvoerder: De Vaart/CAW Metropool en De Passant/CAW De Terp.

Contactpersoon: Luc Van Der Straeten, CAW Metropool, Provinciestraat 32, 2018 Antwerpen, tel: 03 232 48 34.


4.3 Onderzoek naar strategieën voor schadebeperking n.a.v. druggebruik

Werken met langdurig problematische druggebruikers vraagt om een realistische en prag-matische benadering. Deze thematische werkgroep bestudeerde de harm reduction strate-gie en ging na welke organisaties in Antwerpen deze strategie toepassen.

Kenmerken van de werking:Deze thematische werkgroep onderzocht tussen maart 2003 en februari 2004 de maatregelendie voor een vermindering van de schade kunnen zorgen die gepaard gaat met druggebruik(lichamelijk, psychisch, sociaal, maatschappelijk). De aandachtspunten voor organisaties enhulpverleners die (willen) werken volgens deze strategie werden geïnventariseerd. Tevens werdnagegaan welke organisaties in het Antwerpse een uiterst laagdrempelig en schadebeperkendaanbod hebben en welke knelpunten zij ervaren in hun werking naar de doelgroepen.

Doelstellingen:- De theoretische onderbouw van de harm reduction stroming verkennen.- Verzamelen van noden en signalen.- Stimuleren van wetenschappelijk onderzoek.- Bespreken van concrete schadebeperkende maatregelen.

Deelnemers:MSOC/Free Clinic, Spuitenruil Antwerpen, Koninklijke apothekersverenigingAntwerpen, ODD, De Biekorf, dagcentrum De Sleutel, ADIC, Altox, BelangenverenigingAntwerpse Druggebruikers.

26

Uitvoerder: SODA, thematische werkgroep harm reduction.

Contactpersoon: Erwin Daenen, SODA, Van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen,tel: 03 222 37 65.

Financieringsbron: Logistieke ondersteuning door SODA.

4.4 Onderzoek naar de praktijk van de gedwongen hulpverlening

Gedwongen hulpverlening is een zeer complex en controversieel thema. Enerzijds wordt ermet argwaan over gesproken, anderzijds worden ultieme oplossingen verwacht.Restgroepen vormen een rode draad bij dit thema, omdat zij het vaakst worden gedwongenbepaalde vormen van hulpverlening te aanvaarden.

Kenmerken van de werking:In deze thematische werkgroep worden alle deelthema’s, vragen, verwachtingen, ideeënm.b.t. gedwongen hulpverlening geïnventariseerd. Na clustering van deze gegevens komentwee centrale deelthema’s naar voor: - Betere afstemming tussen justitiële actoren en hulpverlening door middel van kennisma-

king (werkbezoeken, ervaringsuitwisseling…), afspraken, gestructureerd overleg.- Verruimen van de kennis over het domein: een visietekst of discussietekst wordt geschre-

ven om gesprekken te voeren met o.m. het stedelijk beleid, hulpverleningscentra, proba-tiecommissie, commissie voorwaardelijke invrijheidstelling, commissie ter beschermingvan de maatschappij.

Doelstellingen:Na het uitvoeren van een enquête (2004) bij de (drug)hulpverlening over de opnamemoge-lijkheden onder justitiële voorwaarden en de aanwezige noden en behoeften, wordt dezeenquête verwerkt via enkele concrete projecten:- Uitwerken van een vormingsaanbod in het kader van wederzijdse deskundigheidsbevor-

dering tussen hulpverlening en justitie met o.a. een vormingsaanbod rond beroepsgeheimen informatie-uitwisseling.

- Het opstellen van een zeer praktische doorverwijsgids voor justitiële diensten over door-verwijzing naar verschillende hulpverleningssectoren.

- Opstellen van een uitgebreide signaalnota. Deze nota wordt o.a. besproken op de

Actieplan 2005-2007

27

Commissie voor Strafrechtstoepassing. Het is de bedoeling te komen tot een beteresamenwerking en afstemming tussen justitie en hulpverlening in het kader van de uitvoe-ring van alternatieve straffen bij druggebruikers.

- Signaalnota gebruiken om stedelijke en privé-diensten binnen de stad te sensibiliseren ente mobiliseren tot het verhogen van hun toegankelijkheid voor restgroepen.

Deelnemers:Parket Antwerpen, Justitiehuis, stedelijk bedrijf integrale veiligheid, Elegast, ADIC, prosti-tutiebeleid Stad Antwerpen, gevangenis Antwerpen, OCMW, dagcentrum De Sleutel,sociale dienst jeugdrechtbank.

Uitvoerder: SODA, thematische werkgroep gedwongen hulpverlening.

Contactpersoon: Anne-Mie Van Cauwenberghe, SODA, Van Immerseelstraat 11-23,2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 64.


5 Maatschappelijke (re)integratie van druggebruikers

De stad Antwerpen realiseert een betere opvang en behandeling van problematische gebrui-kers via bijzondere aandacht voor de maatschappelijk (re)integratie van druggebruikers.

Tijdens en vooral na periodes van langdurig gebruik bevind men zich vaak in een onzekerejuridische en financiële situatie (strafblad, uitvoering van (oude) straffen, schulden), onder-vindt men een gebrek aan praktische vaardigheden (budgetbeheer, administratie) en lijdtmen onder de afwezigheid van een ondersteunend sociaal netwerk. Druggebruikers dieclean willen worden of hun gebruik onder controle willen krijgen stoten dan ook op proble-men die zich voornamelijk situeren op het vlak van wonen, werken en vrijetijdsbesteding.Deze problemen leiden vaak tot herval. Daarbij komt nog dat heel wat op maatschappelijkeintegratie gerichte initiatieven (begeleid zelfstandig wonen, initiatieven in de sfeer vanarbeid, opleiding en tewerkstelling) slechts weinig toegankelijk zijn voor (ex)druggebruikersomwille van negatieve beeldvorming, vaak samenhangend met eerder opgedane negatieveervaringen in het werken met deze doelgroep.

De projecten voor maatschappelijke (re)integratie proberen de kansen van (ex)druggebruikersop het vinden en behouden van woonst en werk en het participeren aan alternatieve tijd-

28

sinvulling substantieel te verhogen. Andere projecten zijn er dan weer om stabiliteit te ver-krijgen, om m.a.w. te voorkomen dat mensen terug afglijden naar problematische situaties.JAC plus en ADIC richten zich hoofdzakelijk op woonbegeleiding. Hulpbehoevendenmoeten heel wat contacten onderhouden met allerhande organisaties om hun situatie stabielte houden. Om mensen hierin te ondersteunen worden de mobiele of “outreachende” werkersvan MSOC/Free Clinic en Dagcentrum De Sleutel ingezet. Het Activeringsproject is gerichtop alternatieve tijdsbesteding voor een groep van langdurige en gemarginaliseerde drug-gebruikers. Deze en andere gebruikers nemen soms, alleen of gesteund door professionelenof buurtbewoners, initiatieven om de situatie van lotgenoten te verbeteren. Deze gebruikers-initiatieven krijgen van SODA een beperkte toelage met werkingsmiddelen. Tenslottezoekt de thematische werkgroep tewerkstelling voor druggebruikers uit op welke wijzegebruikers beter kunnen doorstromen naar projecten binnen de sociale economie.

5.1 Onthaal en (woon)begeleiding van jonge druggebruikers

Het project ‘onthaal en woonbegeleiding van jonge druggebruikers’ (uitgevoerd door JAC Plus) is een gecombineerd project dat omwille van haar pijler woonbegeleiding isondergebracht bij deze strategische doelstelling. Het project verzekert een deskundig onthaal voor jongeren met vragen en/ of problemenin verband met drugs. Dergelijk onthaa1 is geen overbodige luxe: in 2004 beantwoordde

JAC Plus 206 informatievragen rond drugs en druggebruik. Ze beantwoordden ook 30vragen van intermediairen (leerkrachten, hulpverleners) die met druggebruik werden geconfronteerd. Daarnaast biedt dit project een aangepaste begeleiding voor jonge problematische drug-gebruikers, gaande van kortdurende tot zeer intensieve woonbegeleiding of psychosocialebegeleiding. Via de woonbegeleiding biedt dit project effectieve integratiekansen aan jongeproblematische druggebruikers.

Kenmerken van de werking:Medewerkers op het onthaal van JAC Plus worden ingeschakeld om specifiek de vragen en problemen in verband met druggebruik op te nemen. JAC Plus beschikt bovendien overeen deskundig begeleidingsteam om de (woon)begeleidingen van jonge druggebruikers teverzekeren.

Doelstellingen:- Onthaal en (woon)begeleiding van jonge druggebruikers.- Deskundigheidsbevordering van intermediairen met betrekking tot de drugthematiek.

Actieplan 2005-2007

29

Uitvoerder: CAW Metropool (JAC Plus), Korte Nieuwstraat 26, 2000 Antwerpen.

Contactpersoon: Riet Knoops, CAW Metropool (JAC Plus), Korte Nieuwstraat 26, 2000 Antwerpen, tel: 03 232 27 28.

Financieringsbron: Stedenfonds; € 145.333; 3,4 FTE.

5.2 Intensieve woonbegeleiding van (ex)druggebruikers bij de uitbouw van een zelfstandig leven

Druggebruikers die clean willen worden of hun gebruik onder controle willen krijgen stotenvaak op problemen die zich voornamelijk situeren op het vlak van wonen, werken en vrijetijds-besteding. Deze problemen leiden vaak tot herval. Deze actie beoogt de maatschappelijke reïn-tegratie van (ex)-druggebruikers door hen weer aansluiting te laten krijgen met de samenleving.Het zoeken naar een stabiele woon- en werksituatie zijn hierbij van cruciaal belang.

Kenmerken van de werking:Het “ambulant” woonproject zet een netwerk van begeleidingen op, op maat van de cliënt.De begeleiding situeert zich op het gebied van wonen, werk, vrijetijdsbesteding, budgetteringen psychosociale ondersteuning. Daarnaast vervult het project een signaalfunctie rond de woonproblematiek van (ex)drug-gebruikers en een adviesfunctie (op vraag) naar andere woonprojecten en initiatieven vanbegeleid zelfstandig wonen toe.

Doelstellingen:- Intensieve woonbegeleiding van (ex)druggebruikers bij de uitbouw van een zelfstandig leven. - Signaalfunctie rond de woonproblematiek van (ex)druggebruikers.- Adviesfunctie naar andere woonprojecten en initiatieven begeleid Zelfstandig

Wonen toe.

Uitvoerder: ADIC.

Contactpersoon: Leen Veldeman, ADIC, Generaal Belliardstraat 16, 2000 Antwerpen, 03 225 26 27.


30

5.3 Verbeteren van het fysiek, psychisch en maatschappelijkwelzijn van moeilijk bereikbare, gemarginaliseerde gebruikers van illegale drugs

Met de mobiele werking verbetert MSOC/Free Clinic het fysiek, psychisch en maatschap-pelijk welzijn van moeilijk bereikbare, gemarginaliseerde gebruikers van illegale drugs.

Kenmerken van de werking:Vanuit de visie van Harm Reduction zoekt en onderhoudt de mobiel werker contact met dedoelgroep van moeilijk bereikbare, gemarginaliseerde druggebruikers. Vanuit deze contactenwordt basiszorg (medische zorg, substitutiebehandeling, permanentie op het vlak van psychosociale begeleiding) aan de doelgroep aangeboden. Via de methodiek van mobielebegeleiding, “outreach” werk en specifieke activiteiten tracht men de doelgroep “toe te leiden” naar de hulpverlening.

Doelstellingen:- Inbedding van de mobiel werker in het permanentieteam van Free Clinic.- Zicht krijgen op de doelgroep van moeilijk bereikbare gebruikers en via specifieke

activiteiten contact leggen met deze doelgroep.- Aanbieden van basiszorg aan de doelgroep (kleding, hygiënisch materiaal, adressen voor

opvang en voedselpakketten enz.)- Ondersteunen en begeleiden van hulpvragers in hun contacten met maatschappelijke

voorzieningen.- Onderhouden van samenwerkingscontacten met maatschappelijke voorzieningen.- Psychosociale begeleiding van cliënten.

Uitvoerder: MSOC/Free Clinic.

Contactpersoon: Tino Ruyters, MSOC/Free Clinic, Van Arteveldestraat 64, 2060Antwerpen, tel: 03 201 12 60.


5.4 Outreach-werk voor problematische druggebruikers

Het “Outreach-werk” van De Sleutel wil de reïntegratiekansen van cliënten bevorderen dielos willen komen van de hulpverlening door hen actief te ondersteunen in de verschillendestappen naar de leefomgeving toe.

Actieplan 2005-2007

31

Kenmerken van de werking:Door het Outreachproject van De Sleutel is er meer ruimte vrijgekomen voor klassiekeOutreachactiviteiten. Met cliënten van de groepswerkingen worden er externe begeleidingenuitgevoerd met betrekking tot huisvesting, inkomen en steun, justitie

Doelstellingen:- Conceptontwikkeling omtrent de Outreachmethodiek.- Verder ontwikkelen van Outreachactiviteiten.




5.5 Activering van harde kern druggebruikers

Het project ‘Activering van harde kern druggebruikers’ vindt zijn oorsprong in een aantalnoden die werden geuit in de inventaris drugoverlast (zie verder onder punt 6.1). Via hetActieplan Atheneumbuurt kan via dit project tegemoet gekomen worden aan de vraag vangebruikers naar alternatieve tijdsbesteding. Tegelijk probeert men de integratie te bevorderendoor het buurtleven positief te beïnvloeden.

Kenmerken van de werking:Het activeringsteam beweegt haar doelgroep op een uiterst laagdrempelig wijze tot deelnameof het zelf (mee) organiseren van activiteiten die een alternatieve tijdsbesteding vormenen/of die rechtstreeks het buurtleven positief beïnvloeden. Laagdrempelig betekent hierwerken op de plaats waar de groep zicht bevindt (het De Coninckplein en omgeving) enqua tijdsinvulling werken met de ideeën en intenties van de groep. Dit team activeert eveneens doelgroepsleden tot deelname aan arbeidsmatige projecten.

Doelstellingen:- Wekelijkse activiteiten die maximaal beantwoorden aan volgende criteria: diversiteit in

bereikte doelgroep; het verhogen van het eigen initiatief en het in vraag stellen (enbespreekbaar maken) van het dagdagelijkse levenspatroon;

- Pilootproject arbeidsmatige activering en “peer support”: spuitenpatrouille. Dit project

32

werkt tegelijk sensibiliserend naar de deelnemers en naar andere gebruikers en probeertbovendien het verantwoordelijkheidsgevoel van de gebruikers te verhogen zodanig dat zijrekening houden met de buurt en aandacht schenken aan hun eigen veiligheid en gezondheid;

- Communicatie met de buurt: ondersteuning van buurtbewoners en lokale initiatieven ende participatie van de doelgroep bij buurtinitiatieven

- Deelname aan lokaal professioneel overleg t.b.v. ondersteuning en signaalfunctie.



Financieringsbron: federaal grootstedenbeleid; € 115.000; 2 FTE.

5.6 Ondersteuning gebruikersinitiatieven

Er wordt vaak over druggebruikers gepraat, maar zelden met hen. SODA wenst (ex)drug-gebruikers inspraak te verschaffen in het beleid. Via initiatieven van en voor druggebruikersworden nieuwe groepen gebruikers (bvb. uitgaansleven) bereikt en wordt communicatie oppoten gezet. Omdat gebruikers zelf de activiteiten uitvoeren vervullen deze initiatieven eenbelangrijke opstap naar maatschappelijk (re)integratie.

Kenmerken van de werking:In 2005 worden drie projecten gefinancierd:- Breakline: een “peer support” en “harm reduction” project rond uitgaansdrugs in

het uitgaansmilieu.- Een steunpunt druggebruikers.- Vorming voor ervaringsdeskundigen die lezingen verzorgen voor intermediairen

(leerkrachten, politieagenten).

Doelstellingen- Communicatie opzetten tussen het stedelijk beleid en druggebruikers, druggebruikers

inspraak geven in het beleid.- Druggebruikers de kans geven eigen initiatieven te ontplooien die lotgenoten ondersteunen.

Uitvoerder: SODA, ENCOD vzw en KOMA-AR educatief vzw.

Actieplan 2005-2007

33

Contactpersoon: Eva De Bie en Erwin Daenen, SODA, Van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 61 of 03 222 37 65.

Financieringsbron: Stedenfonds; € 23.561; enkel werkingsmiddelen.

5.7 Afstemming tussen de sectoren tewerkstelling en drughulpverlening in functie van drempelverlaging van tewerkstellingsinitiatieven voor druggebruikers

Werk hebben en weer ingeschakeld worden op de arbeidsmarkt zijn zeer belangrijke factoren in de maatschappelijke integratie van problematische druggebruikers. SODAwil via overleg tussen drughulpverlening en tewerkstellingsinitiatieven (themagroeptewerkstelling voor (ex)druggebruikers) de drempel van tewerkstellingsinitiatieven voordruggebruikers verlagen.

Kenmerken van de werking:SODA organiseert overleg tussen partners binnen de sector tewerkstelling enerzijds en dedrughulpverlening anderzijds. De moeilijkheden die zich voordoen bij de activering/tewerk-stelling van deze doelgroep werden geïnventariseerd in een signaalnota. Door overleg,afstemming en het uitwerken van nieuwe initiatieven stelt de themagroep zich tot doel dedrempel voor druggebruikers bij een aantal werkingen binnen de ‘sociale economie’ te verlagen.

Doelstellingen:Uitdiepen en uitwerken van samenwerkingsverbanden tussen drughulpverlening en active-ringsinitiatieven binnen de sociale economie, in functie van het toegankelijker maken vandeze initiatieven voor de geschetste doelgroep.

Deelnemers:SODA, Dagcentrum De Sleutel, Dienst Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt, AntwerpsNetwerk Arbeidszorg (ANA), PWA, Instant A.

Uitvoerder: SODA, thematische werkgroep tewerkstelling van druggebruikers.

Contactpersoon: Eva De Bie, SODA, van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 61.


34

6 Vrijwaren van de leefbaarheid voor omwonenden

De stad Antwerpen wil de leefbaarheid voor omwonenden vrijwaren ondermeer via het verminderen van (drugs)overlast.

In de literatuur is tot op vandaag geen eenduidige definitie van drugsoverlast te vinden. De ‘SODAthemagroep drugsoverlast’ definieerde het fenomeen heel ruim: drugsoverlast is overlast gelinktaan legale en illegale drugs. (Drugs)overlast omvat een veelheid aan gedragingen en situaties dieals onaangenaam, ongewenst, lastig, hinderlijk of bedreigend worden ervaren door een individu.

Onderzoek toont aan dat drugsoverlast niet kan worden geïsoleerd van algemene overlastmaar deel uitmaakt van het ruimer overlastfenomeen. Verder is druggerelateerde overlastniet gelijk te stellen met criminele overlast. Dat laatste valt onder de categorie criminaliteit.Drugsoverlast is eerder subjectief beleefde overlast. Bovendien is deze vorm van overlasteerder gerelateerd aan legale dan aan illegale drugs .

Het overlastfenomeen wordt toegeschreven aan andere maatschappelijke groepen dan aan drug-gebruikers. Daarnaast kan de groep van overlastveroorzakers niet beschouwd worden als eenhomogene groep maar als een groep bestaande uit verschillende subgroepen, naargelang hunproblematiek. Overlast en drugsoverlast worden voornamelijk toegeschreven aan allochtonen,jongeren, illegalen en mensen in een precaire positie (werkloos, gemarginaliseerde groep, residu-groep of vierde wereld) en aan mensen met een alcoholprobleem. De druggebruikers die aanlei-ding geven tot overlastgevend gedrag moeten worden gezien als een element binnen de bredereproblematiek van concentraties van sociaal-gemarginaliseerde groepen in de grote steden .

Het gebruik echter van heroïne, cocaïne en amfetamines (speed) zorgt bij de eerder zwakkebevolkingsgroepen voor problemen. Deze groepen moeten zich beroepen op criminelepraktijken om hun verslaving te kunnen bekostigen. Woninginbraken, auto-inbraken, fiets-diefstallen, handtasdiefstallen, enz. zijn hiervan het gevolg. Het aandeel van problematischedruggebruikers in de totale geregistreerde criminaliteit in Antwerpen is echter onbekend.Vanuit de optiek van een gezamenlijke probleemgerichte aanpak van onveiligheid levert hetrechercheteam (lokale politie) de politieteams informatie ‘op maat’ aan over veelplegers in hunbuurt zodat er gepland, gericht en effectief kan worden gewerkt aan de problemen in de wijk.

De projecten die onder deze doelstelling vallen hebben een sterk onderzoeksmatig karakter.Dit heeft alles te maken met de meer recente aandacht voor veiligheid en leefbaarheid.Hierdoor worden sociale problemen ook vanuit een leefbaarheidsbril bekeken, wat maakt

Actieplan 2005-2007

35

dat er nieuwe oplossingsmodellen moeten worden uitgedokterd. De opgesomde projectenzijn qua werking al afgerond. Zij worden opgenomen in dit actieplan omdat hun aanbeve-lingen de basis vormen voor toekomstige beleidsbeslissingen en acties.

6.1 Inventarisatie mogelijke maatregelen ter vermindering van drugoverlast

Van begin 2003 tot begin 2004 hebben vertegenwoordigers van politie, hulpverlening,beleid en druggebruikers gewerkt aan de inventarisatie van mogelijke maatregelen voorbetere zorg en opvang van druggebruikers en voor vermindering van overlast.

Kenmerken van de werking:Uit de inventaris zijn verschillende projecten gegroeid die zich bevinden in een uitvoerendof al afgehandeld stadium. De onderzoeken die in de hiernavolgende punten 6.2 en 6.3worden toegelicht beogen een beter zicht te verwerven op fenomenen die in Antwerpen-Noord voor bepaalde vormen van overlast zorgen. Een derde actie uit de inventaris bestaatuit het project ‘Activering van harde kern druggebruikers (zie punt 5: maatschappelijke inte-gratie). Tenslotte is de actie ‘ondersteuning gebruikersinitiatieven’ (punt 5) eveneens als zeerbelangrijk naar voor gekomen uit de inventaris om toekomstperspectieven te bieden voorgebruikers en inwoners van bepaalde stadswijken.

Doelstellingen:Bedoeling is een evenwichtig en realistisch pakket aan maatregelen samen te stellen dat deleefbaarheid voor bewoners verhoogt en het zorgaanbod voor druggebruikers verbetert.

Deelnemers:Beleidscel preventie, Institute for International Research on Criminal Policy (IRPC), politieAntwerpen, CAW Metropool, ASTROV, MSOC/Free Clinic, parket Antwerpen, ODD,Dagcentrum De Sleutel, Belangenvereniging Antwerpse Druggebruikers, prostitutiebeleid stadAntwerpen.

Uitvoerder: SODA, thematische werkgroep drugoverlast.



36

6.2 Onderzoek naar de mogelijkheden van deconcentratie van de drughulpverlening

Deze onderzoeksvraag kon worden behandeld via het drugluik van het ActieplanAtheneumbuurt, dat kadert in het federaal grootstedenbeleid. Het onderzoek liep van apriltot en met december 2004.In het kader van het stadsbrede programma ‘deconcentratie van de drughulpverlening’ vanhet Stadsplan Veilig worden verschillende in dit onderzoek aangegeven pistes versneldonderzocht op haalbaarheid en wenselijkheid.

Kenmerken van de werking:Dit project beoogt een grondige analyse van het huidige aanbod van drughulpverlening inde Atheneumbuurt. Zowel Dagcentrum De Sleutel als MSOC/Free Clinic liggen op eenboogscheut van het De Coninckplein. Een aantal buurtbewoners ziet de aanwezigheid vande drughulpverlening als een bron van overlast in een buurt die sowieso al met een helewaaier van problemen kampt. Vanuit MSOC/Free Clinic komen er signalen dat de kwaliteitvan de hulpverlening lijdt onder de huidige hoge “caseload”. Druggebruikers geven aan liever niet met de drugscène op het De Coninckplein geconfronteerd te worden op wegnaar de hulpverlening. Vanuit verschillende hoeken wordt een deconcentratie van de drug-hulpverlening gesuggereerd. Met deconcentratie bedoelt men het verkleinen van het huidigeaanbod in de Atheneumbuurt en het oprichten van kleinere hulpverleningsinitiatieven verspreid over de hele stad.

Doelstellingen:Het onderzoeken van de noodzaak, de vooren nadelen en de modaliteiten van een eventuelespreiding van de drughulpverlening via:- analyse van de bereikte doelgroep en de werking van de drughulpverleningcentra in zone 2060;- analyse van het effect van de aanwezigheid van drughulpverleningcentra in zone 2060;- situering van druggebruikers in de verschillende stadsdelen van Antwerpen;- opzoeken en analyseren van gegevens van vergelijkbare steden in binnen- en buitenland;- analyse van de effecten van schaalvergroting/schaalverkleining van de drughulpverlening;- bepalen van de meest aangewezen hulpverleningsvorm en locatie(s);- ontwikkelen van een stappenplan;- schrijven van een eindrapport met aanbevelingen en concrete aanwijzingen rond die

aanbevelingen.

Actieplan 2005-2007

37

Uitvoerder: Standplaats voor de onderzoeker was MSOC/Free Clinic.

Contactpersoon:- Krista Vanderstraeten, onderzoekster, te contacteren via MSOC/Free Clinic, Van

Arteveldestraat 64, 2060 Antwerpen, tel: 03 201 12 60;- Erwin Daenen, SODA, Van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen, tel: 03 222 37 65.

Financieringsbron: federaal grootstedenbeleid 2004; € 40.000; 0,7 FTE.

6.3 Onderzoek naar de wenselijkheid en haalbaarheid vaneen gebruiksruimte voor harddruggebruikers

Het onderzoek kon worden uitgevoerd in het kader van de Verkenningsnota Atheneumbuurt,eveneens kaderend in het federaal grootstedenbeleid. Deze nota vormde de voorbereidingvan het Actieplan Atheneumbuurt. Dit onderzoek liep van januari tot juni 2004.

Kenmerken van de werking:SODA schreef een onderzoeksproject uit over de wenselijkheid en haalbaarheid van eengebruiksruimte voor harddruggebruikers in Antwerpen. De aanleiding werd gevormd doorde vraag van druggebruikers naar een dergelijke ruimte. Professionelen ondersteunen hetconcept gebruiksruimte voor harddruggebruikers als één van de pistes voor zorgverbeteringvoor en overlastvermindering door langdurig problematische druggebruikers. Ook buurt-bewoners en politici brachten de idee van de gebruiksruimte onder de aandacht van hetpubliek als middel ter bestrijding van overlast. SODA achtte de piste waardevol voor eenonderzoek naar de wenselijkheid en haalbaarheid ervan.

Doelstellingen:Het onderzoek moet resulteren in een rapport dat o.m. de volgende punten behandelt:- Omgevingsanalyse van de bestaande drugscene (o.a. De Coninckplein en omgeving): - soort drugscene;- aantal gebruikers dat in aanmerking zou komen voor toegang tot een gebruiksruimte;- draagvlak bij druggebruikers, buurtbewoners, hulpverleningsinstellingen, overheden.- Literatuurstudie: resultaten van evaluaties van andere gebruiksruimten met aandacht voor

locatie, positieve en/of negatieve effecten op buurt, druggebruikers, drughandel; inschattingvan het risico op aanzuigende werking; haalbare doelstellingen; uitvoeringsmodaliteiten enz.

- Overzicht van de wettelijke vereisten en van een mogelijks te volgen procedure voor deinstallatie van een gebruiksruimte.

38

- Randvoorwaarden naar inplanting van een gebruiksruimte in Antwerpen: welk type locatie(woonbuurt versus grootstedelijke en meer anonieme plek, centrale versus afgelegen plek,sociale controle versus overlast voor omwonenden, …), gestaafd met (vooren nadelenvan) inplantingen van bestaande gebruiksruimten.

- Randvoorwaarden naar uitvoering en infrastructuur: voorwaarden waaraan de inrichtendeorganisatie moet voldoen, vereisten inzake infrastructuur en inrichting van de ruimte(n),(minimaal) noodzakelijke personele en materiële middelen, aandachtspunten voor de tevoeren communicatie met betrokkenen enz.

- Aanbevelingen rond de vorige punten.

Uitvoerder: Instituut voor onderzoek naar Leefwijzen en Verslaving (IVO).


Financieringsbron: federaal grootstedenbeleid 2003; € 29.993.

7 Een harde aanpak van handel in drugs

De stad Antwerpen wil een harde aanpak van de handel in verdovende middelen realiseren.

Het bestuursakkoord beklemtoont de harde aanpak van de handel in hard drugs. Hiermeevolgt de stad het federaal strafrechtelijke drugbeleid, dat ‘de strijd tegen de handel in verdo-vende middelen de eerste prioriteit noemt van elk strafrechtelijk beleid dat een beperkingvan druggebruik en druggerelateerde delinquentie beoogt’. Tegelijkertijd benadrukt hetbestuursakkoord het belang van een betere opvang en behandeling van verslaafden. Ookhiermee volgt de stad de federale beleidsnota drugs: ‘ten aanzien van druggebruikers wordtde strafrechtelijke interventie als een ultimum remedium aanzien. Problematische drug-gebruikers die in contact komen met politie of justitie zullen georiënteerd worden naar de hulpverlening.’

Hoewel het bestuursakkoord expliciet de harde aanpak van de handel in harddrugs voorop-stelt, zitten in de praktijk alle illegale en verdovende middelen in het politionele vizier (o.a.heroïne, cocaïne, amfetamines, cannabis, hormonen).

De inzet van het drugsrechercheteam van de lokale politie wordt prioritair aangegeven doorde mate waarin de handel en het gebruik van bepaalde middelen voor maatschappelijke en

Actieplan 2005-2007

39

sociale overlast zorgen. Heroïne, cocaïne en amfetamines (speed) zorgen zowel op het vlakvan volksgezondheid als op het vlak van druggerelateerde criminaliteit voor de meeste overlast.Dit zijn specifiek grootstedelijke problemen.

Het is de reguliere werking van de lokale en federale politie die instaat voor het nastrevenvan deze doelstelling. Er worden geen aparte projecten betoelaagd via de bovenlokale subsidiefondsen

De partners van de zonale veiligheidsraad (stad, politie en parket) stellen zich in het kader vande prioriteit jongerencriminaliteit en –overlast van het zonaal veiligheidsplan 2005-2008 totdoel ‘bij te dragen tot het beheersen en het terugdringen van maatschappelijk onaanvaardbaregedragingen en van misdrijven gepleegd door jongeren (van 12) tot 26 jaar.Hierbij zal specifieke aandacht worden geschonken aan de handel in drugs en zal een globaalpreventief actieplan worden opgesteld als antwoord op de drugoverlast in en rond scholen.

8 Prioriteiten voor het toekomstig stedelijk drugbeleid

Op 9 en 10 september 2004 organiseerde SODA een beleidstweedaagse waarop met departners uit de diverse sectoren prioriteiten werden gesteld voor het toekomstigeAntwerpse drugbeleid.

Sinds begin 2003 zijn in de diverse overleggroepen meer dan 60 kleine en grote signalengeuit. De partners selecteerden daaruit 13 prioriteiten. Deze werden ingedeeld per strategi-sche doelstelling. Het gaat hierbij over signalen die voor professionelen uit het werkveld vangroot belang zijn. Sommige signalen hebben betrekking op een ruimere problematiek danlouter de drugthematiek.

De 13 prioriteiten zijn richtinggevend voor de toekomstige werking van SODA en voorprojectontwikkeling bij het ter beschikking komen van middelen.

8.1 Prioriteiten ontrading en preventie

Ontwikkelen van een duidelijke visie op drugpreventie in het lager onderwijsVanuit het lager onderwijs komen heel wat vragen naar een specifiek drugpreventieaanbod.Er is nood aan een duidelijke visie van de stad op de ideale aanpak van drugpreventie binnenhet lager onderwijs. Een goed schoolklimaat werkt drugpreventief en ook de voorbeeld-functie van leerkrachten en ouders heeft een preventieve waarde. Instapdrugs zoals alcohol

40

en tabak verdienen specifieke aandacht. Intermediairen uit het lager onderwijs (directie,leerkrachten, CLB) moeten ondersteund worden bij de uitwerking van een aangepast preventieaanbod voor lagere schoolkinderen.

Vroegdetectie en vroeginterventie in verband met intrafamiliaal geweldEr is te weinig alertheid voor de link tussen middelenmisbruik en intrafamiliaal geweld bijnulde en eerste lijnswerkers en bij ouders. Ook organisaties werkzaam rond middelenmis-bruik moeten gevoeliger gemaakt worden voor intrafamiliaal geweld.

Communicatie met buurtbewonersEen groot aantal voornamelijk kansarme bewoners van Antwerpen-Noord wordt nietbereikt door de huidige bewonersgroepen of het bestaande overleg. De door bewonersoverlegvoorgestelde maatregelen rond diverse problematieken, waaronder drugs, houden daardoorvaak geen rekening met de reële situatie van deze kansarmen. De communicatie met allelagen van de bevolking moet bevorderd worden.

8.2 Prioriteiten vraaggestuurde hulpverlening

Behoeftenanalyse rond de dubbele diagnose problematiekMensen met een dubbele diagnose (combinatie van verslavings- en psychiatrische problematiek)stellen zowel het zorgaanbod van de drughulpverlening als van de psychiatrie op de proef.Beide sectoren zijn gespecialiseerd in de aanpak van één van genoemde problematieken, niet decombinatie. Er moet kennis komen over de noden van alle betrokkenen, overzicht verworvenvan bestaande initiatieven en hun resultaten om van daaruit leemtes op te vullen ten aanzienvan deze problematiek en een mentaliteitswijziging in beide sectoren teweeg te brengen.

8.3 Prioriteiten restgroepen

CrisisopvangIn Antwerpen is er een tekort aan crisisopvang voor meerderjarige problematische druggebrui-kers. Ook druggebruikers die frequent (recidive) maar vaak voor korte tijd in de gevangenis wor-den geplaatst en waarbij vrijlating wordt verbonden aan de voorwaarde tot begeleiding door dehulpverlening, zouden in dergelijke crisisopvang terecht moeten kunnen (cfr. Transit in Brussel).

Opvang en begeleiding voor illegalen met een verslavingsproblematiekAan illegalen die middelen gebruiken kan niet de nodige basiszorg worden geboden. Eenscheiding tussen statuut en zorg en extra financiering los van de zorgverzekering zou het

Actieplan 2005-2007

41

makkelijker maken dringende en voor de algemene volksgezondheid broodnodige medi-sche hulp te bieden. Dit signaal houdt bovendien verband met het spreidingbeleid vanOCMW’s aangaande asielzoekers.

Signaal naar het Ministerie van JustitieDe justitiële casemanagers, zoals voorzien in de Federale Drugnota van 2001, zijn nogsteeds niet aangesteld. Nogmaals een signaal naar het Ministerie van Justitie, ondersteunddoor andere overheden, is wenselijk.

InloopruimteDoor de stopzetting van de inloopwerking van de Belangenvereniging van AntwerpseDruggebruikers is er een leemte ontstaan voor meerderjarige druggebruikers in Antwerpen-Noord. Deze ruimte fungeerde als ontmoetingsruimte voor gebruikers, buurtbewoners enallen die nood hebben aan een inloopruimte. Vanuit hulpverleningsorganisaties is een con-tactpunt met de doelgroep verloren gegaan en een plaats met een laagdrempelig aanbod vooren uitgewerkt met gebruikers. Een multifunctionele inloopruimte, met professionele onder-steuning en coördinatie van een vrijwilligerswerking kan deze leemte terug opvullen.

8.4 Prioriteiten reïntegratie van druggebruikers

Activerings- en tewerkstellingsmogelijkhedenEr moet onderzocht worden of er voor problematische druggebruikers die niet voltijds kun-nen werken mogelijkheden zijn binnen de diverse stadsdiensten, centra voor arbeidszorg ensociale werkplaatsen. Er moeten ook trajecten worden uitgebouwd waarbij ruimte is voortechnische en attitudetraining. De reïntegratie van deze doelgroep via arbeid kan op spoorworden gezet via korte (dag) opdrachten of contracten.

Steunpunt druggebruikersDruggebruikers hebben nood aan een centraal aanspreekpunt voor advies, signalering vanallerhande problemen en evoluties en communicatie met het beleid. Een steunpunt drug-gebruikers is ook een potentiële partner in het motiveren en activeren van gebruikers.

8.5 Prioriteiten vrijwaren van de leefbaarheid voor de omwonenden

Ketengerichte aanpak recidivisten / Veilig Traject Terminal verslaafde veelplegersVoor de aanpak van veelplegers wenst de drugrecherche een ‘masterlijst’ op te stellen om te

42

achterhalen wie de drugverslaafde-veelplegers zijn. Met het parket (Procureur des Konings,drugmagistraten, justitiehuis en onderzoeksrechters) en alle partijen betrokken in de drug-problematiek bespreekt men vervolgens de problematiek. Daarna moet een gezamenlijk ini-tiatief inzake alternatieve gerechtelijke afhandeling van druggerelateerde criminaliteit in hetarrondissement Antwerpen worden opgestart. Druggebruikende veel- en vaakplegers moetenin een zo vroeg mogelijk stadium worden doorverwezen naar de hulpverlening.Dit project krijgt ondertussen concreter vorm in het Stadsplan Veilig onder de noemer VeiligTraject Terminal verslaafde veelplegers(VTT). Deze VTT wordt gebruikt bij de doelgroe-pregie als afstemmingsinstrument om alle partners op een lijn te krijgen. Wat betreft drug-gebruikers zal men zich richten op de doelgroep verslaafde veel- en vaakplegers. De Veilig Traject Terminal is een nieuwe samenwerkingsvorm waarbij een aantal veilig-heidspartners signalen over deviant of crimineel gedrag van een doelgroep ter sprake brengen.Doel is om op basis van een persoonsgerichte aanpak een VTT-traject op te zetten dat viaeen centraal beheerd casemanagment continu kan worden opgevolgd. Voor elke case wordenpassende acties en maatregelen voorgesteld op het vlak van preventie, zorg of repressie.

DrugoverlastDe communicatiekanalen tussen politie en veldwerkers moeten geoptimaliseerd worden omzowel binnen als buiten het politiekorps overleg, strategiebepaling en het formuleren vanverwachtingen inzake het fenomeen drugoverlast mogelijk te maken. Op deze wijze is hetvoor betrokken partijen makkelijker om de drugsscene en verschuivingen daarbinnen inkaart te brengen. De ingewonnen informatie wordt besproken op de preventiestaf.

8.6 Prioriteiten harde aanpak van handel in drugs

Een uitgebalanceerd vzw-beleid / Vzw OkéHet onderscheid tussen bonafide en malafide vzw’s is uiterst vaag. Bonafide vzw’s moetenworden ondersteund (kwaliteitslabel), malafide worden aangepakt.In het Stadsplan Veilig wil men door het afleveren van een keurmerk Vzw Oké het kaf vanhet koren scheiden. Dit keurmerk wordt voor een jaar toegekend en kan verlengd wordenna de nodige controles door politie en inspectiediensten.

Actieplan 2005-2007

Besluit

Dit actieplan geeft een bondig overzicht van alle druggerichte initiatieven die de stad

Antwerpen met bovenlokale middelen financiert. Deze initiatieven of projecten vullen

lokale leemtes in, leemtes waarvoor geen aanbod wordt voorzien door de hogere over-

heden. Deze projecten geven daarom ook de keuzes (het beleid) van de stad weer op

het vlak van de drugthematiek.

Het bestuursakkoord 2001 – 2006 situeert de strategische doelstellingen voor het

Antwerpse drugbeleid op vier terreinen: preventie, hulpverlening, leefbaarheid en

repressie. Binnen elk van deze terreinen onderneemt de stad diverse initiatieven.

Deze reeks van initiatieven maakt duidelijk dat de stad oog heeft voor het drugthema

en met de bovenlokale middelen vele en diverse acties onderneemt. Anderzijds kiest de

stad ervoor een regiecel (SODA) te financieren om het drugthema op te volgen en

werkveld te ondersteunen en bij te sturen.

De regievoering door SODA creëert de voorwaarden om ten behoeve van de stad en de

praktijkorganisaties wederzijdse communicatie op te zetten en die voor afstemming

zorgt tussen de betrokken sectoren. SODA staat verder onder meer in voor de initiatie

van nieuwe projecten die inspelen op actuele behoeften en voor de continue opvolging

en bijsturing van bestaande drugprojecten. Eind 2007 wordt dan ook een nieuwe stand

van zaken opgemaakt aangaande het Antwerpse drugbeleid.

43

44

Lijst met afkortingen

ADIC Antwerps Drugs Interventie CentrumAG/VESPA Autonoom Gemeentebedrijf voor Vastgoed en Sociale Projecten AntwerpenALTOX Studie- en behandelingscentrum voor Alcohol en andere ToxicomanieënANA Antwerps Netwerk ArbeidszorgASTROV Antwerps Straathoekwerk OverlegATB ArbeidstrajectbegeleidingBBI Bijzondere BelastingsinspectieCAW Centrum voor Algemeen WelzijnswerkCLB Centrum voor LeerlingenbegeleidingDIA dienst integratie AntwerpenDVZ dienst vreemdelingenzakenEPSI Eenheid voor Psychiatrische Spoedgevallen InterventieFGSB Federaal GrootstedenbeleidFTE Full-Time Equivalent IRCP Institute for International Research on Criminal PolicyIVO Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen en VerslavingJAC Jongeren Advies CentrumJWA Justitieel Welzijnswerk AntwerpenMSOC Medisch en Sociaal OpvangcentrumOCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk WelzijnODD Onthaal Dakloze DruggebruikersOGGPA Overlegplatform Geestelijke Gezondheidszorg Provincie AntwerpenPC Psychiatrisch CentrumPWA Plaatselijk WerkgelegenheidsagentschapRIZIV Rijksinstituut voor Ziekte- en InvaliditeitsverzekeringSODA stedelijk overleg drugs AntwerpenSOVO Sociale VoorzieningenSPDA Strategisch Plan Drugs AntwerpenUA Universiteit AntwerpenVAD Vereniging voor Alcohol- en andere DrugproblemenVAGGA Vereniging Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg AntwerpenVDAB Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en BeroepsopleidingVPC Veiligheids- en PreventiecontractZNA Ziekenhuisnetwerk Antwerpen

Actieplan 2005-2007

Inleiding - Antwerpen.be · Inleiding In 1998 ontwikkelde het stedelijk overleg drugs Antwerpen...

Documents

Transcript of Inleiding - Antwerpen.be · Inleiding In 1998 ontwikkelde het stedelijk overleg drugs Antwerpen...