'INFORMATOR RYGLICKIKok 11210.5-Cet2a.. 4 ~;. 2-~

Czego mozemyoczekiwac w maju

i w czerwcu?Jako nieprofesjonalni redaktorzy naszego "Informatora"

majacy wielkietrudnosci z redagowaniem kazdego numeru re-gionalnejgazety, prosimywszystkichczytelnikówdo wspólnegoredagowania pisma traktujacego o naszych wspólnych spra-wach biezacych Izaszlych w przeszlosci.

Na wstepie Informujemy,jakie to wydarzenia miec bedamiejsce w tych miesiacach:

Maj -najpiekniejszy miesiac w roku. Zielen i kwiaty, spiewyptaków, trele slowików, rechot zab, to dominujace uroki wiosny.I przydrozne kapliczki wystrojone, laweczki i wieczorne: "Chwal-cie laki umajone".

Ale maj to tez:-201 Rocznica Konstytucji -"Witaj majowa jutrzenko" i wzie-

cie chlopa w obrone, postanowienie, ze i on jest obywatelemtejziemi,w którea pot jego wsiaka.

- 47 rocznica zakonczenia IIwojnyswiatowejw Europie.- bohaterska rocznica walk I zdobycie Monte Cassino i

"Czerwonemaki". ,

- I najpiekniejsze swieto: "Dzien Matki". Naszym Matkom,spracowanym kobietomwiejskim,zyczymy,by zawsze moglyzduma spogladac na swoje dzieci i Ichw doroslymzyciu poczy-nania. Niechw zdrowiui spokoju zyja z nami jak najdluzej.A te,które odeszly, niech nigdynie beda zapomnianel

Ojcowienasi tez maja swoje swieto w czerwcu. Ich slowa iczyny niech beda dla potomkówdrogowskazem w calymzyciu.

W czerwcu jest takze wiele dni swiatecznych w zyciu naszejgminy.Zycie dorzuci jeszcze wiele wydarzen. Myzas zastana-wiamysie, czy tradycyjne procesje bozocialowe beda wyrazemnaszej poboznosci i checi sluzenia polskiej tradycji. I wyjdawszyscy ze swiatyn,by otoczyc CialoI KrewPana Naszego Je-zusa Chrystusa, a On Wszechmocny i Milosiernylud swój na-wiedzi. Czy drogi nasze beda przygotowane "Kedy isc bedaPanskie nogi?"Kwiaty,ziolawonne, oltarze i ludwiernyw orsza-ku asystuje przejsciu Pana naszymi drogami i miedzami.Rozkolysalysie dzwony kosciolówRyglIc,Lubczy"Zalasowej iKowalowej. Spiewy uderzaja pod niebiosyl A wczoraj -we srode-slychyc bylo: "Za co wójt placi pewnym osobom; kiedy my co-rocznie zamieniamy sie w zamiataczy?". To nie wstyd, wszakzadna praca nie hanbi czlowieka, ale trzeba oddac sprawiedli-wosc; pobieranie wynagrodzenia zobowiazujedo solidnego wy-

konywania obowiazków! To teza do przemyslenia.Dalej czerwiec. Juz 24 dzien. Koniec roku szkolnego - waka-

cje. Calej uczacej sie mlodziezy naszej gminy zyczymy udanychwakacji, a licznym gronom pedagogicznym naszych szkólzyczymy zasluzonego odpoczynku po trudnym roku szkolnym.Niech "trzesienie ziemi -szkoly" nie bedzie zbyt silnie zwiazanez nowa ustawa, pensum iwynagrodzeniem. Kochani, powtarzaj-cie sobie zawsze, ze chocby bylo bardzo zle, moze byc jeszczegorzej. Najwazniejsze, by jednak godnie spelniac swój za-szczytny obowiazek, "botakie beda Rzeczpospolite...". .

Chcemyzakonczycnasz artykulwstepnyjeszcze jednamysla -prognoza -co nas czeka i zwiazanym z tym przezyciem.Prymicje! W naszej gminie bedziemy witac nowowyswieconychkaplanów i dlatego kierujemy slów kilka do Czcigodnych KsiezyPrymicjantów:

Wyszliscie z wiosek naszych, bo"Wezwales mnie (Boze) po imieniui wyznaczylesdrogebez perspektywy na postój woberzy.Podazac bede w ciaglym utrudzeniu,ale wymówic sie nie moge,nikt inny mej drogi nie przemierzy".Pójdziecie, bo: "Kazano... niesc swiatlow swiat ciemny, z Boga wyzutyl"I gdziekolwiek Was decyzja przelozonych poslaja,pamietajcie o swoich zobowiazaniach wobec Boga,Ojczyzny Iwioski i pytajcie:"Cóz móglbym zrobic dla nichw sutannie pachnacej kadzidlem?"A odpowiedz niech brzmi -Bóg i Ojczyznalbo..."tej symbiozy nikt sie nie leka,bo kazdy zamysl, co z Boga sie rodziojczyznlanym"czynemjak eksplozja peka.Kto Bogu wierny, Ojczyzny nie zdradzi."

Milejlektury Szanowny Czytelniku! Zapraszamy do wspólne-go redagowania wakacyjnego numeru. .

RVGLICKA OSPMilowymikrokami zbliza sie wielki jubileusz naszej Ochotni-

czej Strazy Pozarnej. Powolana do zycia przez powaznychmieszkanców i zacnych obywateli'sluzy nam juz lat blisko 1001

Swiety Florian swych ognistych druhów oslania przemoznaopieka. Starszych juz powital u wrót niebieskich, gdzie szepnalsw. Piotrowi: "To nasi synowie, wpusc ich bracie do raju."

Mlodszych stawia sie nawzór naj mlodszym -druzynom mlodziezowym - izaprasza: "Sluzcie pod moimsztandarem - sluzcie ludowiBozemu".

Wszystkich. którzy mogli-by przyczynic sie do posze-rzenia wiadomosci na tematdzialalnosci ognistychdruhów. prosimy o kontakt wsiedzibie GOK w Ryglicach.Dotyczyto calej gminy.

Ochotnicza Straz Pozarna RyglIceistniejejuz ponad 90 lat.4 maja obchodzony jest corocznie jako Dzien Strazaka i z tejokazjinaszajednostkawzielaudzialw mszysw.

Nabozenstwo odprawione zostalo w koscieleparafialnymwRyglIcach, koncelebrowane przez ks. K. Czesaka. Poczetsztandarowy do oltarza zaprowadzil druh Jerzy Zach. Po mszysw. w remizie OSP odbyla sie zabawa taneczna. Dochód z tejImprezyzostal przeznaczony jako mala cegielka na zakup sa-mochodupozarniczego.

Korzystajacz okazji.chce zlozyc wszystkim strazakom naj-serdeczniejsze zyczenia Ijak najmniejspotkan przy ogniu.

J.Pikusa

I.W.

Odcinek 4

'Wiezien nr 4617"

Obóz koncentracyjnyRavensruck byl jedynymobozem kobiecym znanymszeroko na swiecie. Przy-jezdzaly rózne komisje zCzerwonego Krzyza.wizytowal go takze Himler.oprowadzajac taka komisjeosobiscie I pokazywal to. co chcial pokazac na terenie obozu.Przede wszystkim szpital; jaka wiezniowie maja opieke le-karska. urzadzenia do kapieli.kuchnie lsniaca na ten dzien czy-stoscia koUów,scian Inaczyn. Nawetjedzenie bylona ten dzienprzygotowane do skosztowania. Policja obozowa pilnowala.

c. a. ~h-.-:r

Wykorzystanie koniczyny perskiej

w zywieniu trzody chlewnej

Koniczyna perska jest roslina jednoroczna o bardzo szybkim tempieodrostu i dobrze znoszaca przykaszania. Zielonka z koniczyny per-skiej jest pasza deliktna. niedrewniejaca w miare starzenia sie roslin.powinna byc stosowana przede wszystkim w zywieniu swin I drobiu.Jest zródlem bialka. soli mineralnych. witamin. W jednym kilogramiezielonki znajduje sie okolo O.13 jednostki owsianej I okolo 25 g bialkaogólnie strawnego. Bialko koniczyny perskiej charakteryzuje sie wy-soka wartoscia biologiczna. Koniczyna perska moze byc stosowanaw zywieniu zwierzat jako zielonka. kiszonka lub susz. Przy skarmlanutrzody chlewnej zielonka z koniczyny perskiej nalezy rozdrabniac nasieczke Izmieszac z Innymi komponentami dawki pokarmowej. Przy-nosi to lepsze efekty. Z przeprowadzonych badan wynika. ze koni-czyne perska w stanie swiezym mozna zakiszac. ale z dodatkiem 5-10% pasz weglowodanowych. np. sruty zbóz. Swieza zielonka zaki-szona bez dodatków daje kiszonke o zlej jakosci. poniewaz zawieraduze ilosci amoniaku i kwasu maslowego.

Przykladowa dawka pokarmowa dla tuczników.

Pasze masa ciala tuczników w kg40.65 65-90 90-1152.0 . . . . 3.5 . . . . 4.52.0 . . . . 2.5 . . . . 3.01.2 . . . . 1.4. . . . 1.40.3 . . . . 0.3 . . . . 0.3

25-40zielonkaz koniczynyperskiej. 1.0ziemniakiparowane. . . . .. 1.0srutazbozowa 1.0...prowit. . . . . . . . . . . .. 0.3...

Przykladowe dawki pokarmowe dla lochy luznej

Ikoniczyna perska -zlelonka3 kgziemniaki parowane5 kgmieszanka L1 kg

II

zielonka koniczyny persklej2. 5 kgsruta jeczmlenna2 kgserwatka51

III

zielonka koniczyny perskiej3. 5 kgziemniaki parowane3 kgsrutajeczmlenna1 kgprowitO.3 kg

"Dziecie Lubczy"Wola Lubecka

Wola Lubecka od poczatku swojego Istnienia nalezala doparafii Lubcza. Wspólna parafia, 'cmentarz, Osrodek Zdrowia,Gminna Spóldzielnia I B,ank Spóldzielczy stanowia nieroze-rwalna wiez laczaca te wioski. Od dawna zyja we wspólnej sym-biozie. Parafia Lubcza zostala utworzona w polowie XII wieku.Najstarsze kroniki parafialne podaja. ze w 1197 r. przebywal wLubczy Wielkiej"z wizytacja legat papieski, bawiacy w tym czasiena dworze królewskim w. Krakowie. Tereny lubeckiej parafiislynely z pieknych lasów I rybnych stawów. Przyjezdzal tu naodpoczynek kronikarz polski, ksiadz Jan Dlugosz. Prawdopo-dobnie przebywal w Lubczykrólewicz. sw. Kazimierz. Tragicznydla Lubczan okazal sie. powrót spod Krakowa ksiecia Siedmio-grodu Jerzego Rakoczego i jego wojska w 1648 roku. Siedmio-grodzianie przechodzac przez Lubcze, ograbili mieszkanców Ispalili drewniany kosciól pod wezwaniem sw. Mikolaja. Na zgli-szczach tego kosciola wybudowano nowy, który przetrwalniespelna 100 lat. Splonal w 1779 roku. Slynacy z pracowitosci Iofiarnosci Lubczanle wybudowali drewniany kosciólek konse-krowany w 1779 roku. Na przelomie XIX i XX wieku administra-torem parafii byl. ksiadz Jó:?:efLenartowicz. Wyksztalcony I en er -glczny proboszcz za glówny cel swpjej misji postawil walke zpijanstwem. I podniesienie swiadomosci religijnej lubecklegospoleczenstwa. W parafii panowal-powszechny analfabetyzm.Nie bylo szkoly. Nie latwo podjac sie w zacofanej galicyjskiejwiosce pracy organicznej; której ksiadz byl goracym zwolenni-kiem. Pierwszym jego celem bylo doprowadzenie do otrzezwie-nia parafian. W rozpitej wiosce nie sposób cokolwiek zrobic.

Nie bylo to na reke wlascicielom zydowskich karczem, którzyobawiali sie-utraty klientóW. Narastal konflikt miedzy otumanio-nymi mieszkancami a ksiedzelT!. W 1888 roku proboszcz wsprawozdaniu rocznym podal do wiadomosci ilosc pijaków wLubczy - 61 I w Woli Lubeckiej - 16. Podal takze do wiadomosciilosc karczem w Lubczy --2, w Woli Lubeckiej - 3. Wizytujacy wtym roku parafie pb Ignacy loboz, potepil tzw. "lizaki", tj. zniwa

przy ~wietle ksiezyca wsród pijatyki I zartów, któreurzadzaly folwarki na Woli Lubecklej. Zakazal urzadzaniawesel w karczmach. .Ksiadz Józef Lenartowicz byl funda-torem obecnego kosciola. Konsekrowal go w 1902 roku bpLeon Walega. Drewniany kosciólek przewieziono do Jano-wie kolo Zakliczyna, gdzie spelnia role swiatyni po dziendzisiejszy. .

Kosciól planowano przewiezc do Woli Lubecklej, ale wwyniku licznych nieporozumien z miejscowymi gospodarzami dotego nie doszlo. Ksiadz Lenartowicz byl fundatorem plebani, do-mu dla ubogich, organistówki, szkoly w Lubczy I ochronki w WoliLubeckiej. Planowal wybudowac szkole w naszej wiosce. Wochronce tymczasowo utworzono jednoklasowa szkole. W 1895roku przybyla z Krakowa. siostra Rafaela Lacina celem objeciaposady nauczycielskiej w nowo otwartej szkole. Nie sposóbopisac w skrócie dokonan tego Wielkiego Proboszcza. Jegodzialalnosc znacznie wybiegala poza parafie. Prowadzil bada-nia naukowe w wielu dziedzinach. Utrzymywal kontakty z na-ukowcami ówczesnego okresu. W 1899 roku otrzymal od cesa-rza Franciszka Józefa "Zloty Krzyz z Korona" za dzialalnosc na-ukowa. Pochowany jest w Lubczy.

Ciag dalszy nastapi

S.T. @)Piotr Marcinek

(}fyzukam ludzi

(Jzdrówpm umpshGdyby mi dano statystyke podobna do tej z 10 marca z telewizji, tobym ja rozpatrzyla w swietle Ewangelii i przeslala do rozpatrzeniaprzez katolicki, wierzacy w Boga parlament, czy ich ustawy sa spra-wiedliwe, bo przeciez wszystkich ludzi nie mozna brac na równi. Jed-ni sa silni i mlodzi i daja sobie rade, a ci starzy i slabi gina z wyczerpa-nia i niepewnosci jutra i nie widza sensu zycia, bo im odebrano wiarew Boga,któryzadobrewynagradza,azazle karze. .

Chodzi glównie o starych, chorych, ginacych z wyczerpania rolników,którzy nie daja sobie rady, bo nie maja sil. Zamiast dac im rente takbardzo zasluzona, bo przeciez cale zycie pracowali dla dobra calegospoleczenstwa i oplacali ZUS i sa przeciez tak samo obywatelamiPolski, to dlaczego zrobiono z nich niewolników, nie majacych prawawe wlasnej Ojczyznie. Kaza oddac im ziemie, z która sa zrosnieci.Przeciez oni tej ziemi z soba nie zabiora. Tylko tyle beda mieli, co nagrób potrzeba, a teraz niech sie ciesza ta reszta zycia, na tym miej-scu, gdzie pracowali. Powinni dostac taka rente przynajmniej, zebyim starczylo na utrzymanie, a oni jeszcze resztki sil poswieca dla do-bra Ojczyzny i moze wlasne dzieci zrozumia swój blad iwróca w ojco-wski próg, zeby zajac sie ziemia, zeby nie lezala odlogiem. Teraz:zadnedziecko nie chce gospodarstwa przyjac, bo mówi: .pracowacod rana do wieczora za darmo". Trzeba najpierw zmienic mentalnoscmaterialistyczna i egoistyczna mlodziezy, a do tego nie potrzeba ty-siecy przepisów, tylko dwa przykazania: milosci Boga i blizniego.Przykazaniom nie dorówna zadna inna ustawa, bo z nimi jest mocBoska, której nic nie moze sie oprzec. Gdy czlowiek jest gotowy iposluszny woli Bozej i nie chce Go obrazic, wówczas Bóg wspomagajego slabe sily i moze za sw. Pawlem powtórzyc:"Wszystko moge w Tym, który mnie umacnia. Kto naprawde kochaBoga, ten nie moze nikomu wyrzadzic zadnej krzywdy, bo glos su-mienia nie da mu spokoju".

S. M. BenginaPelechacz Janina

"(}fywcJ§ó nie znacie"

ZARZ~DRADYGMINYW poprzednim numerze poinformowalismy Was, Drodzy

Czytelnicy o oplatach lokalnych. W zwiazku z tym, ze zostalytrzy uchwaly Rady Gminy - Zarzad Gminy w Ryglicach podjaluchwale w sprawie ustalenia oplat za korzystanie z cmentarzakomunalnego w Ryglicach o nastepujacej tresci:

Ustala sie oplate za korzystanie z cmentarza komunalnegow wysokosci za:-miejsce pod grób ziemny ..,...-miejsce pod nagrobek jednoosobowy- miejsce pod nagrobek wieloosobowy-miejsce pod grobowiec jednoosobowy

- miejsce pod grobowiec wieloosobowy .

. 700.000,-

. 900.000,-1.300.000,-1.500.000,-2.500.000,-

Ponadto na sesji Rady Gminy podjeta zostala uchwala wsprawie zasad wydzierzawienia nieruchomosci i wynajmu lokaliuzytkowych bedacych pod zarzadem gminy Ryglice. Powyzszauchwala zobowiazuje Zarzad Gminy do okreslenia umownej sta-wki czynszu najmu za lokale uzytkowe oraz stawki za dzierzawenieruchomosci.- -

"KRÓLEWSKI SZLAKPROWADZll PRZEZ

ZA LAS OWA",.

W latach 1384-1393 mieszkancy wsi Zalasowa mogliogladac przejezdzajacy orszak Królowej Jadwigi, która ze swo-im dworem .jezdzila z ówczesnej stolicy Krakowa do Wiednia.Droge te nazwano droga Królowej Jadwigi. Dzis nazwa ta niejest powszechnie znana, ale jako droga istnieje. Jest to droga odTrzemesnej przez Podlesie do Ryglic w kierunku przysiólkaDziadowa. Droga ta byla szeroka na 12 m, tak by powozy i kare-ty powozone przez 4-6 koni mogly swobodnie przejechac. WTrzemesnej kolo obecnej lesniczówki byla kapliczaka przy-drozna, dzis nie istniejaca, przy której zatrzymywal sie orszakkrólewski na wysluchanie mszy sw.

Druga droga, równiez nazwami Droga Królewska prowadzilaz Ryglic przez Bukowine, Glebocke, las-Zoly (dzis malo uczesz-czana) i obecna droga kolo cmentarza -przez Dolce. Droga tajechala Królowa Jadwiga z Lwowa do Krakowa.

Dzis po naszych zalasowskich drogach, chociaz jest ich co-raz wiecej i sa lepsze, nie jezdzi Królowa Jadwiga kareta i nieznane sa z takich nazw. Mamy natomiast "Stary Gosciniec". Na-zwa pochodzi stad, ze byla to droga glówna przez wies az dookresu wybudowaniadfogl obecn~j z Ryglic do Tarnowa.

Pozostale drogi jak droga na Gebocke, Podlesie, Dolce, i in-ne wywodza sie od nazw przysiólków. Nie wiadomo, skad tylkonazwa drogi Utyca, bo przysiólka takiego Zalasowa nie ma.

W zwiazku z artykulem w nr 4 pod powyzszym tytulem na-lezy podac pewne wyjasnienia dla pelnego obrazu budowykosciola parafialnego w Zalasowej. Nie wszystko zostalo ujete wkronice, która prowadzili proboszczowie. Np. dlaczego kosciól wZalasowej jest nizszy z przodu (poza prezbiterium), a wyzszy ztylu.

Otóz, jak glosi tradycja, msza sw. zaczeto budowe w roku1842 za proboszcza ks. Paszywki. Wytyczono plac i naznaczo-no palik~mi jego dlugosc i szerokosc. Jednak pewnym parafia-nom wydalo sie, ze ten kosciól bedzie za maly na tak duza para-fie i przesuneli w ciemnosci paliki z tym, ze nie na jednakowa

odleglosc. I zaczeto brac pod wykopy fundamenty, ciagnac bu-dowe zgodnie z ustalonym planem. Sk()ro podciagnieto mury ibrano sie do sklepienia, okazalo'sie, ze trudno bedzie zasklepic.Kosciól jest tak nieforemny, sklepienie bardzo wysokie, wiecustawiono z boku drewniane slupy w kosciele, a na górze belkidrewniane i powaly z desek. Tak bylo az do czasu, kiedy zmu-szono do rezygnacji z proboszczostwa ks. Ostrowinskiego, aparafie objal ks. Szarek. Zaczeto myslec o remoncie kosciola, Zebrala na podstawie przekazutym bardziej ze belki stropowe zaczety próchniec, a deski liie L Dominiewskiej M. R.

«mLn)WO~r()d~~~1lLl~,w~()rmagei rr({)p()~ge~~--- .

o

Hodowla swin w na-szej gminie jest do-brze rozwinieta,chociaz poglowieswin spadlo zewzgledu na wysokiekoszty produkcji. Wzwiazku z tym cykltuczu swin siewydluza. Prosietanie maja zapewnio-nego odpowiednie-go zywienia, a naj-wazniejszy w ho-

dowli jest odchów prosiat, gdyz dalszy cykl chowu zalezy od dobrego od-chowania prosiat, które powinny miec odpowiednia ilosc witamin i mie-szanek mineralnych. W 4-7 dniu zycia prosieta powinny miec podanyFerrodex lub Suiferrowit, tzn. preparaty zelazowe, gdyz brak zelaza po-woduje czesciowe lub calkowite uszkodzenie ukladu krwiotwórczego i wkonsekwencji prowadzi do anemii I padniecia prosiat, co wiaze sie zestrata w hodowli. Nalezy tez podawac witamine A + D, gdyz wzmacia toorgnaizm i zapobiega krzywicy. Wskutek wadliwego zywienia macior wy-stapuja tez u prosIat osutki pokarmowe, tzn. wypryski na skórze w okolicyglowy lub calego organizmu, a zapobieganie im oraz wczesne leczeniepowoduje male straty w hodowli. Czesto choroba wystepujaca u prosiatjest niezyt jelit. Dlatego jak najwczesniej nalezy podawac prosietom wo-de do picia, zeby nie pily gnojowicy. W niektórych gospodarstwach wy-stapuja biegunki, dlatego nalezy dbac o higiene pomieszczen.Do chorób swin najczesciej wystepujacych na terenie naszej gminy na-leza: rózyca, koli bakteriozy, choroba obrzekowa, choroby pasozytnicze-robaczyca I swierzb, zatrucia pokarmowe.Spotyka sie tez kanibalizm u macior oraz bezmlecznosc poporodowa.Rózyca jest choroba zarazliwa. Przebiega w postaci ostrej lub pokrzy-wkowej, a takze przewleklej ze zmianami w stawach, sercu i skórze.Wywolywana jest przez wIoskowiec rózycy, który znajduje sie wszedzie.Objawy to brak apetytu i osowialosc oraz charakterystyczne czerwoneplamy na skórze i wysoka temperatura. Dlatego nalezy leczyc swinie,gdyz nie leczona rózyca powoduje uzjadliwienie zarazka i nastepne swi-nie hodowane w tej samej chlewni zachoruja na postac ostra chronicznie,która jest bardzo grozna i powoduje padniecie zwierzat.Kolibakteriozy wywolane sa przez paleczki okreznicy, ale nie tylko. Cho-robe powoduja tez bledy zywieniowe oraz anemia prosiat. Kolibakteriozapowoduje biegunki i padniecia zwierzat.Choroba obrzekowa; chore na te chorobe prosieta po odsadzeniu od ma-cior do ok. 3 miesiecy. Przyczyna powstania choroby jest zle zywienie,tzn. karma bardzo bogata w blalko i brak witamin oraz soli mineralnych.Objawy tej choroby to obrzek powiek, dusznosc oraz porazenie konczyn.Jest to .choroba bardzo trudna w leczeniu. Nalezy wiec po wystapieniuobjawów u pierwszej sztuki natychmiast zglosic sie do lecznIcy, gdyzpozostale stado jest zagrozone.Wiekszosc rolników po uboju tuczników spotyka sie z glistnica jelit. Dlate-go powinno sie przynajmnIej 2 x do roku odrobaczyc maciory oraz prosie-ta po odsadzeniu. Nie jest to choroba smiertelna, ale powoduje straty do30% w tuczu, gdy swinie sa niespokojne i tra sie bokami oraz chudna,traca apetyt.Swierzb tez jest przyczyna swadu skóry i powinien byc zwalczany, gdyzzarazaja sie swinie od siebie.Zatrucia pokarmowe powstaja wskutek zepsutej paszy lub naglej zmianypaszy.Jezeli jest zatrucie pokarmowe paszami, nie nalezy stosowac mlekaslodkiego, gdyz to powoduje jeszcze wieksze zatrucia. Wystarczy czystaprzegotowana woda.Nalezy wspomniec jeszcze o braku mleka po porodzie u macior. Jedna zprzyczyn moze byc zapalenie wymienia. Wówczas nalezy leczyc choramaciore w tym kierunku, natomiast zdarza sie brak mleka samoistnie, alew tej sytuacji nalezy stosowac farmaceutyki, które pobudzaja wydziela-nie mleka.

W razie nieprzyjecia prosiat nalezy podac lek, który powoduje zobojetnie-nie maciory. Obecnie jest juz dostepny.

A Cd W sierpniu?W czasie drugiego miesiaca wakacyjnego "zabawmy" sie troche.Mamy przed soba pewien rodzaj kwizu: "Test Baltimore". Wszaklubimy obco brzmiace nazwy -wiec "Baltimore". Czasami lubimyzagadki, krzyzówki, wiec Jest test. A ze sierpien? Odpowiedz sobiesam po obliczeniu osiagnietych punktów. 2:yczymy "dobrej" zaba-wyl

TEST BALTIMORE

Czy tracisz na picie cos z twego czasu pracy?Czy picie czyni twoje pozycie domowe nieszczesliwym lub mniejszczesliwym?Czy pijesz dlatego, ze jestes niesmialy wobec innych?Czy picie juz przynosi ujme twojej opinii?Czy miales kiedykolwiek wskutek picia trudnosci finansowe?Czy wskutek picia wpadasz w zle towarzystwo?Czy twoje plc~e jest powodem zmartwien w twojej rodzinie?Czy od kiedy pijesz, zmniejszyla sie twoja ambicja?Czy pragniesz pic codziennie o okreslonej porze?Czy nastepnego ranka odczuwasz potrzebe picia (chociazby piwa)?Czy z powodu picia nie mozesz zasnac, budzisz sie lub spisz niespo-kojnie?Czy od kiedy pijesz zmniejszyla .sie twoja sprawnosc fizyczna iumyslowa?Czy picie odbIja sie na twej pracy zawodowej lub innych twych spra-wach zyciowych?Czy pijesz, aby zagluszyc troski lub dolegliwosci?Czy czasami pijesz samotnie?Czy kiedykolwiek wskutek picia straciles pamiec o tym, co robiles igdzie byles?Czy miales kiedykolwiek do czynienia z lekarzem, pogotowiem itp.wskutek picIa?Czy pijesz, aby wzmocnic pewnosc siebie lub chec "pokazania sie"?Czy byles kiedykolwiek w szpitalu, w izbie wytrzezwien, ambulatoriumlub innym zaklad7;ie z powodu twego picia?Czy miales kiedykolwiek w stanie nietrzezwym konflikt w lokalu czy in-nym miejscu z innymi osobami? .Czy cieszysz sie na mysl o napiciu sie i szukaniu ku temu okazji?

Rozwiazanie na str. 2

W wedrówce po wioskach gminy Ryglice zatrzymajmy sIe dzis w malejwiosce, jaka jest Kowarowa. Jest to uroczy, cichy zakatek, polozony z da-la zakladów przemysIowych. Od strony wschodniej wies graniczy zJodlowa, od poludnia ze Swoszowa, od zachodu z Joninami, a odpólnocy z Lubcza i Wola Lubecka. Wies liczy okolo 180 gospodarstw i zaj-muje okolo tysiac hektarów powierzchni. .Dawno, dawno temu bylo tu kilka panskich dworów, w poblizu którychosiadlo kilkanascie rodzin-kowali. Istnieja legendy mówiace o okolicz-nosciach nadania tej wsI nazwy Kowalowa. Jedna z nich opowiada, ze wtutejsze lasy na polowanie przyjechal zamozny dziedzic, a ze zblizala sienoc, ów dziedzic zajechal do napotkanego przy drodze domu. Byl to do-mek kowala, który wraz z zona i dziecmi prowadzil równiez mala karcz-me. Kowalowie - jak przystalo na goscinnych ludzi. przyjeli dziedzica wswoje progi. Wyprawili uczte z tancami dla uciechy przybylego goscia.Dziedzic, z natury wesoly, podjadlszy i podpiwszy sobie nieco, poprosil

c.oI. 61-r.~

II me.zleh YJrrO "6./7- I'zeby zadna z wiezniarek nie osmielila sie wyjsc z bloku. W szpI-talu w tym dniu nie przyjmowano chorych. Personel szpitalameldowal sie okazale. Wszystko bylo na pokaz "Alles wunde-bar". W 1940 roku bylo w szpitalu dwóch lekarzy. NaczelnySontag, wysoki, chudy, a zly jak szatan. Nienawidzil Polaków, ado chorych stosowal nie ukrywana odraze. Jego zona - lekarz -byla skromna. Gdy meza nie bylo, odnosila sie do chorych na-wet zyczliwie, ale to zalezalo od samego chorego. Gdy chorawiezniarka byla czysto ubrana, znala jezyk niemiecki, mialagoraczke do 40 stopni, pani doktor laskawie wypisala zwolnieniez pracy i kazala dac lekarstwo. Ale wiezniarki pracowaly calymidniami, umyc sie nie bylo czasu i nie bylo dostepu do wody. Lu-dzie stloczeni, zagonieni praca, szykanami blokowych, ogranI-czeni do paru minut dla ubrania sie, poscielenia pryczy pod linij-ke I juz musieli stawac do apelu, który odbywal sie trzy razydziennie i trwal godzinami, zwlaszcza wieczorem po pracy. Kie-dy ten czlowiek mógl sie umyc, czy oczyscic ubranie, zeby czy-sto wygladac. Do szpitala trzeba sie bylo zapisac u blokowejdzis na jutro. Na szpital mówilo sie "rewir". Po rannym apelu blo-kowe z calego obozu prowadzily chorych do rewiru. Ustawionena polu po piec czekaly godzinami na przyjecie. Wiezniarkimialy czesto nogi owrzodzone, lejace sie rany, z biegunkaglodowa z chorymi nerkami, stloczone w gromade przedstawialyobraz rozpaczy. Ropa z ran, kal i mocz zmieszane razemcuchely na kilka metrów w kolo. W korytarzu najpierwprzyjmowala siostra esesmanka. Siedziala na stole z kijem iodpychala chore, zeby za blisko nie podchodzily do niej. Do po-mocy byly wiezniarki lekarze lub pielegniarki, które staraly siejakims cudem dac tym chorym ratunek. Jesli chora zbyt mocnocuchnela, esesmanka bila kijem po glowach i wypedzala preczza drzwi. Bardzo malo chorych bylo dopuszczane do lekarza.Gdy raz przyniesiono chora z kuchni, która przy dzwiganiukotlów upadla, bo ja postrzyknelo, lekarz Sontag kazal japostawic i jak ja kopnal w d... to wywalila drzwi, przeleciala calykorytarz i zatrzymala sie na nastepnej scianie. Potem wstala iuciekla sama. Ze strachu dolegliwosc ustapila. Bylam wtedy wkolejce do lekarza razem z trzema innymi chorymi. Ze strachuwyskoczylysmy oknem, nie czekajac na taka sama recepte. Do-ktor Sontag wrzeszczal na cale gardlo "rrraus", to sa bumelant y,darmozjady, prózniaki, polskie swinie, wrogowie III Rzeszy, itd.Siostra esesmanka, zeby sie przypodobac "panu doktorowi" ki-jem rozpedzila wszystkich chorych, krzyczac tak samo "rrraus"do roboty "aba szael" Taka byla opieka chorych. Gdy przyno-szono ciezko chora na noszach, lekarz sam dawal zastrzyk fe-nolu prosto w serce I do trupiarni. Tacy byli z glowy. Darmo jescnikt nie powinien, bo tu nie sanatorium, mawial.

Ciag dalszy w nastepnym odeiniku

Przedszkole w Ryglicach

T.W.

Panstwowe Przedszkole w Ryglicach prawdopodobnie zostalozalozone w 1955 r. przez Wydzial Oswiaty i Wychowania w Tarno-wie. Tak wynika z posiadanej dokumentacji, brak natomiast orzecze-nia organizacyjnego, które potwierdziloby dokladna date. Bylo toprzedszkole typu miejskiego 5-cio godzinne 1 oddzialowe zajmujacebudynek prywatny. W pozostalych wsiach nalezacych do giminy Ry-glice przedszkoli nie bylo, ale organizowano w okresie wakacjidziecince, by w czasie prac polowych zapewnic dzieciom wiejskimopieke.1 wrzesnia 1977 r. Ministerstwo Oswiaty i Wychowania wprowadzadla dzieci 6-letni nowy program z rocznym pobytem dziecka w przed-szkolu lub oddziale przedszkolnym. Program ten postuluje m. in. na-uke czytania, przygotowanie do nauki pisania. Wydany zostaje spe-cjalny podrecznik "Mam 6 lat" i instrukcja w sprawie zapisów dzieci 6-letnich dl?przedszkoli i oddzialów. Z inicjatywy Inspektora Oswiaty iWychowania w Ryglicach w roku szkolnym 1977/78 powstaje przed-szkole w Zalasowej w budynku wynajetym, przedszkole w Lubczy iKowalowej w budynkach szkoly podstawowej. Przedszkole w RygIi-cach zostaje przekwalifikowane na 9-cio godzinne. Potrzeby miej-scowego srodowiska sa jednak wieksze, z roku na rok wzrasta liczbadzieci, a brak odpowiednich sal, zaplecza, ogrodu sklania ówczesnewladze lokalne do podjecia decyzji w sprawie budowy nowego obie-ktu na potrzeby przedszkola. W roku 1976 w czynie spolecznym roz-poczyna sie budowa, która trwa 4 lata.1 pazdziernika 1980 r. to dzien otwarcia nowego 2-oddzialowegoprzedszkola. Duze sloneczne sale zostaja wyposazone w nowysprzet, pomoce i zabawki. W rok pózniej zostaje otwarty III oddzialdla 6-latków. Od 1 stycznia na mocy uchwaly podjetej przez Sejmprzedszkola w calym kraju przechodza pod Samorzady Terytorialne,Kuratorium sprawuje tylko nadzór pedagogiczny. W okresie tym bar-dzo duza liczba placówek przedszkolnych zostaje zlikwidowana,szczególnie przedszkola jednooddzialowe. Decyzje takiepodejmowaly Zarzady Gmin, tlumaczac je brakiem srodków finanso-wych, a rodzice sami nie sa W stanie utrzymac takiej placówki. Amoze to nie tylko brak pieniedzy, ale rozwagi I zrozumienia potrzebdziecka. A moze tak po prostu nie potrafimy z wielu potrzeb wybractych najwazniejszych. W naszej gminie juz w styczniu 1990 r. inspe-ktor oswiaty likwiduje przedszkole w Lubczy, w czerwcu w Zalaso-wej. Przedszkole w Kowalowej zostaje przekwalifikowane na oddzialprzedszkolny jako filia przedszkola w Ryglicach od 1 wrzesnia 1991r. na mocy decyzji Zarzadu Gminy.Przedszkole w Ryglicach "cudem" ocalalo. Wielka zasluga w tym ro-dziców oraz przewodniczacego Gminnej Rady iwójta gminy.W tym roku szkolnym 1991/92 przedszkole ma 3 oddzialy. 2 oddzialydzieci 6-letnich, których jest 47 ioddzialmieszany3-4-5-latków32.

Projekt na nastepny rok przewiduje 56 dzieci 6-letnich i 26dzieci mlodszych. Nie sprawdza sie bowiem teza gloszonaprzez niektórych radnych, ze przedszkola sa niepotrzebne.

M.R.

Mamy tu zabawek wiele W ogrodzie tez jest wesolo

'I If- Jednak:. I::!owalohra r,.zone kowala do tanca. Spodobala sie ona bogatemu panu, gdyz byla ko.bieta madra, zacna igoscinna. Dziedzica to tak ujelo, ze nadal tej wioscenazwe Kowalowa na czesc i pamiatke owej nocy, która przetanczyl z ko-walowa. Druga legenda, jaka dochowala sie do naszych czasów informu-je, ze przez wies przejezdzal ze swoja druzyna sam król Kazimierz Wiei.ki. We wsi odbywalo sie wesele córki kowala. Król wstapil na uczte we.selna i w dluga noc tanczyl z piekna kowalowa-zona kowala. Dla upa-mietnienia tego wydarzenia -w podziece za goscine i wspaniale tancenadal wiosce nazwe Kowalowa.Przez wioske plynie rzeczka zwana Szwedka. Wyplywa ona spod Gilo-wej Góry. Nazwa rzeczki pochodzi równiez z odleglych czasów i owianajest legenda. Jak wszystkim wiadomo, w czasie "potopu", Szwedzi zajeliniemal caly nasz kraj. Dotarli równiez w poblize zródla wspomnianej rze-czki. Stoczona zostala tutaj bitwa, w której Szwedzi poniesli kleske.Polalo sie wówczas wiele krwi szwedzkiej, chociaz nie zabraklo Ipolskiej.Tak duzo bylo tej krwi, ze woda w rzece stala sie czerwona. I wlasnie tenfakt stal sie podstawa do nazwania tej rzeki Szwedka.W Kowarowej z roku na rok przybyv.:alo ludzi, sprowadzaly sie tutaj rodzi-ny polskie z Innych stron, a takze Zydzl, którzy zakladali male sklepiki.Dzisiaj po sklepach i Ich wlascicielach nie pozostalo zadnego sladu.Pozostala natomiast "pamiatka" z czasów Iwojny swiatowej, a mianowi-cie cmentarz wojskowy. Znajduje sie on przy drodze biegnacej od cen.trum wsi przez pole (przysiólek) do Lubczy. Leza tu zolnierze róznych na-rodowosci. Niestety, cmentarz jest bardzo zniszczony; krusza sie na-grobki, zapadaja mogily. Pare lat tamu wycieto drzewa, które okalalycmentarz I dzis widok zniszczen, jakie poczynil czas, sprawia przykrewrazenie ipobudza przechodzacych do zadumy nad ludzkim losem. Tyl-ko mlodziez szkolna co roku w Miesiacu Pamieci Narodowej i WszystkichSwietych porzadkuje groby, sklada kwiaty I swieci znicze. Koniecznabylaby pamiec o tym miejscu doroslego spoleczenstwa, odpowiednichwladz.Drugim takim miejscem, które bulwersuje mieszkanców Kowalowej jestremiza strazacka, która budowana jest od kilkunastu rat I konca budowynie widac. Od poczatku budowana byla niedbale. Zlosliwi (a moze re-alisci?) twierdza, ze wczesniej rozsypie sie ze starosci, nim zostanie od-dana do uzytku.Obok tej remizy znajduje sie sklep spozywczo-przemyslowy, w którymzaopatruja sie mieszkancy wsi w potrzebne towary. Kolo sklepu usytuo-wany jest przystanek autobusowy w kierunku Tarnowa i Debicy. W cen.trum wsi na wzniesieniu wsród wysokich drzew stoi zabytkowy, drewnia-ny kosciólek. Zostal on przeniesiony z Ryglic do Kowalowej w r. 1946.Pierwszym opiekunem i rektorem kosciola byl ks. Stanislaw Pacocha.Wielkie zaslUgi dla rozwoju parafii, upiekszania kosciola Ijego otoczeniapolozyl dlugoletni proboszcz ks. Franciszek Zelek, którego jubileusz 50-lecia kaplanstwa obchodzilismy w czerwcu br. Ks. F. Zelek od kilkulat jestna emeryturze. Parafianie wspominaja Go z wielka czcia I szacunkiem,gdyz wiele Mu zawdzieczaja. Obecnie prace duszpaserska w parafii pro-wadzi ks. Kazimierz Dudek.W poblizu kosciola równiez wsród starych drzew, które kiedys stanowilypark dworski, znajduje sie szkola podstawowa. Budynek szkoly zostalwybudowany na miejscu starego dworku (który przez wiele lat pelnil fun-kcje szkoly), oddany do uzytku 14.11.1965 r. Znajduje sie jeszcze we wsitzw. "stara" szkola, zwana dawniej "biala" -ze wzgledu na kolor jej scianzewnetrznych. Dzis niestety, na te nazwe by nie zasluzyla, gdyz jej scia-ny malo przymomlnaja kolor bialy. W budynku tym, przez niektórych na.zywanym szumnie Domem Nauczyciela, mieszkaja w trudnych warun.kach dwie rodziny nauczycielkle.Mieszkancy wsi korzystaja tez z uslug Agencji Pocztowej. Maja na miej-scu mozliwosc polaczenia telefonicznego "?e swiatem". Zawiazal sie Ko-mitet Gazyfikacji Wsi, który czyni starania, aby jak najszybciej poplynalgaz do naszych domów. Prawdopodobnie po zniwach maja rozpoczacsie juz konkretne prace (wykopy rowów, ukladanie rur) w tym kierunku.Wierzymy, ze uda sie cala sprawe doprowadzic do szczesliwego konca,a wówczas izycie w naszej wiosce stanie sie lzejsze Ipiekniejsze.

Barbara Cieslikowska.

Wnieb()Wzieta -.Zielna - I)()ZYnki

15 sierpnia obchodzono jedno z najstarszych swiat maryjnych naWschodzie. Bardzo popularne wsród ludu. Pierwotnie bylo to swietouczczenia Maryi jako Matki Boga. Na poczatku VI wieku w Palestynie iSyrii swieto to stalo sie wspomnieniem Zasniecia Maryi. SakramentarzGregorianski daje mu nazwe "Wniebowziecia Maryi".Juz w roku 377 z ust sw. Epifanlusza padlo pytanie: w jaki sposóbskonczylo sie zycie Najswietszej Maryi Panny? Czytamy w dzielachdawnych Ojców Kosciola, iz Maryja majac lat 64 przyszla z Efezu, mia-sta Malej Azji, gdzie mieszkala u boku sw. Jana, do Jerozolimy, abyodwiedzic miejsca uswiecone pobytem Jej Syna. Wsród goracych

pragnien polaczenia sie z vnrystusem zasnela. Starozytne podanieglosi, ze w dzien zasniecia Najswietszej Maryl Panny zeszli sieApostolowiedo Jerozolimy i w ich obecnosci Maryjaoddala dusze Bo.gu. Cialo Jej zlózyliApostolowiedo grobu u podnóza Góry Oliwnej.Tymczasem jeden z Apostolów -Tomasz nie byl przy smierci Maryi. PopowrocieTomasz prosil, by mógl przynajmniejoblicze Maryizobaczc.Otworzono grób, lecz znaleziono go pustym. Na miejscu, gdzie cialoMaryispoczywalo, bylybiale liliei zaslona, która twarz jej byla przykry-ta. Zbawicielzabral swa Matke.z dusza i cialem. Dopierodnia 1 listo-pada 1950 roku w obecnosci 25 kardynalów,600 biskupów I arcybi-skupów i 500.tysiecznej rzeszy wiernychOjciec swiety Plus XIIoglosilw Rzymie, ze "Maryja,Niepokalana 'Matka Boga" dopelniwszy bieguziemskiego zycia, zostala z cialem i dusza wzieta do chwaly niebie-skiej".Od konca X wieku ze swietem Wniebowziecia laczy sieblogoslawienstwo. ziól leczniczych. Zwyczaj ten nawiazuje do najstar.szej tradycji wl>chodniej, która. swieto 15 sierpnia laczyla zblogoslawienstwem pól. Do.dzis w tym dniu wierni przynosza do swia-tyni owoce swojej pracy vr polu w ogrodach i w sadach, aby jeprzedstawic Bogu.Dzien Wniebowziecia Najswietszej Maryi Panny w tradycji ludowej na-zywany jest swietem Matki Bozej Zielnej.W wiekszosci par.afilw tym dniu wierni Kosciola katolickiego przynoszapomyslowe Y{.iencezniwne ~a tzw. dozynki. Wladyslaw Kopalinski w:Slowniku mitów I tradycji kultury pod haslem "dozynki" pisze: "Dozynki,obzynki, okrezna; wieniec, wiencowy' uroczyste, obrzedowe tradycyjnesciecie ostatnich klosów, zazwyczaj splecionych w wieniec i przeniesie-nie ich wsród spiewów "Plon niesiemy, plon" i muzyki do chaty czy dwo-ru, gdzie je przechowywano, .aby ziarno z nich wysiac w jesieni; od1927 organizowane jako ogólnopanstowe swieto plonów wsi polskiej".Dozynkiw wymiarzechrzescijanskimto dni dziekczynieniaPanu Boguza zbiory. Wybitny po!skl poeta, Franciszek Karpinski, napisal piesn opracy w polu: \."Boze, z Twoichrakzyjemy,Choc naszymi pracujemy;Z Ciebie plenno#.miewa rola-My zbieramy ~ TW~go pola".Ale nie tylko zbieramy, ale przede wszystkim dziekujemy. DziekujemyBogu za zbiory,"wspominamy trud wszystkich rolników i sluzb wspomi-najacych rolniCtwo. Dziekczynienie Zl! zbiory zniwne nie jest jedynie na-szym zwycz~jem ,chrzescijanskim 'czy katolickim. Zawsze czlowiekdziekowal Bogu Stwórcy swiata i czlowieka za owoce ziemi i pracy rakludzkich. Wiele na to dowodów mamy takze w Starym Testamencie,chocby tzw. kolysanie snopu przed Panem. W Ksiedze Kaplanskiej czy-tamy: "Pan powiedzial do Mojzesza: mów do synów Izraela I powiedzim: Kiedy wejdziecie do ziemi, która Ja wam dam i skonczycie zniwa,przyniescie do kaplana snop-jako pierwociny waszego plonu. On doko-na .obrzedu kolysania snopu,przed Panem, aby byl przezen laskawieprzyjety" (23, 9-12).W dzien dozynek dziekujemy Bogu .za chleb. Chleb jest dla wszystkichsprawa swieta. On zaspokaja. nasz glód. "Chleb" - to takze slowo

okreslajace warunki zycia, tQ;znak dobrobytu, naszej pracowitosci, na-szego braterstwa, odpowiediialnos9i i zatroskania. Rolnik wie, ze zie-mia nie da sie oszukac, ze tLI.trzeba byc bezwzglednie rzetelnym i pra.cowitym. Chleb kosztuje. '

W dzien dozYl1ek mozemy dziekowac Bogu za to, ze mozemypracowac. Dziekowac Bogu za postep techniczny. Wydaje sie nam, zesama przyroda jest dzielem Stwórcy, a postep, maszyny, nawozy sztu-czne, ludzka '.mysl. . skonkr~tyzowazowana w nowoczesnych formachpracy, to jakby juz szlo na wylaczny nasz ludzki rachunek. Bóg jest

prazródlem w,szelkiej mocy !:zdolnqsci. On jest Panem wszelkich zja-wisk, a czlowiek je jedynie"odkrywa i wykorzystuje. Za to wszystkomozemy dziekowac Bogu w""dzien dozynek. .Sa wiec dozynki równiez swietem wspólpracy miedzy wieloma zawoda-mi I grupami ludzi, pomiedzy. pracownikami umyslowymi i ludzmi pracyrak. Ambicja nasza winno byc, aby ta wspólpraca miedzy miastem awsia wzrastala i rozwijala sie:ku budowaniu spolecznego ladu I pokoju.Maria Konopnicka pisala:"Na zycia walki I na skon,Na prace ducha I'na trud,Na posiew,dob.ra i plonBlogoslaw, Panie wierny lud!Badz w naszych ~ercach, w myslach Ijadz,

Blogoslaw kazdej chaty próg.Jednoscia wzjnacniaj, zgoda rzadz,Bos Ty nasz Ojciec;:, Ty nasz Bógl

Ks. mgr K. Czesak