İmmünolojiye Giriş Ve

8/12/2019 mmnolojiye Giri Ve

1/15

Bu niteyi altktan sonra,

mmnoloji = Baklk biliminin tanmnve tarihsel gelimesini,

Antijenin ne olduunu, bir maddenin antijenik zellik gsterebilmesi iin ne gibi zel-liklere sahip olmasgerektiini,

Antijenik bir maddenin yapsal zelliklerini, ve bazantijen rneklerini renmiola-caksnz.

Giri

mmnolojinin Tanmve Tarihesi

Antijenin Tanm

Hangi Maddeler Antijen zellii Gsterir? Antijenlerin Yaps

Antijen eitleri ve Hapten

Adjuvan Maddeler

eitli Antijen rnekleri

zet

Deerlendirme Sorular

Yararlanlan Kaynaklar

Lise yllarnda okumuolduunuz derslerde vcudumuzun baklile ilgili konulargzden geiriniz.

Antijenler canllarn yapsnoluturan kimyasal molekller olduuna gre, biyokimyadersinizde anlatlan bata proteinler olmak zere karbonhidrat, lipid, nkleik asit yap-larnhatrlamanz konuyu daha iyi anlamanzsalayacaktr.

Amalar

indekiler

neriler

NTE 9mmnolojiye Girive

Antijen


2/15

1. GR

mmnoloji tp biliminin gen bir daldr. mmnolojideki birok nemli keif, iinde bulun-

duumuz yzyl iinde yaplmtr.

1.1. mmnolojinin tanm

Immnoloji genel anlamda kendi kaltsal yapsna yabanclk zellii tayan zel maddele-

ri (=antijenleri) ayrt edebilme yeteneindeki canllarn, bu zel maddelere kargsterdii

reaksiyonlarn tmn inceleyen bir bilim daldr. mmnoloji Trke'ye "Baklk Bilimi"

olarak evrilebilir.

mmneterimi eski Yunanca'da askerlik

ve vergi gibi bazhalk grevlerinden muaf

tutulan (balanan) kiiler iin kullanlanmmnitasszcnden gelmektedir.

1.2. mmnolojinin tarihsel geliimi

mmnoloji ile ilgili ilk bilgilerimiz ok eskilere dayanmaktadr. Eski alardan beri kiilerin

farkldirente olduklar, salgnlarda bazkiilerin lmesine karn, bazlarnn hi hastalan-

madveya hastalok hafif geirdii, kzamk, iek gibi hastalklarn ikinci kez geiril-

medii (mr boyu korunma) bu konudaki ilk gzlemler olmutur.

mmnoloji tarihi ile ilgili olaylarn banda Trk'lerin de yer aldngryoruz. 1721 ylnda

stanbul'da ngiliz Bykelisi'nin ei Leydi Montagu, ngiltere'ye yazdmektuplarda,

Trkiye'de hafif iekli insandan salklinsana aktarlarak uygulanan iek asndan sz

etmitir. Ayrca stanbul'da alan talyan hekim E.Timoni de 1713'te bir toplantda Trki-

ye'de 40 yldan beri bu ann uygulandnbelirtmitir.

Bundan sonraki olay yine iek asile ilgilidir. nek saan kadnlarn ellerinde kan inek i-

ei yaralarsayesinde asl iek hastalndan korunduklarnfarkeden ngiliz hekim Ed-

ward Jenner, 1798'de bu olaydan yararlanarak iek asuygulamasnbalatmtr. lk

kez Vaccination = alamaterimini kullanmtr. Daha sonra yzyllk bir sessiz dnem

gemive 1880'li yllarda Fransz hekim Louis Pasteur hayvanlar iin arbon ve kolera, in-

san ve hayvanlar iin ise kuduz asngelitirerek bu konuda nemli hizmetler vermitir.

Bunu izleyen yllarda da pekok infeksiyon hastaliin baarlaalmalaryaplmtr.

- 132 -

Canllarn kendi kaltsal yapsna yabancolan maddelere (= antijenlere) kargster-

dii reaksiyonlara bak yant= immncevapadverilir.


3/15

1900'l yllardan sonra ise aalmalardnda nemli immnolojik olaylar ortaya karl-

maya balamtr. Birka rnek verecek olursak;

Pfeiffer; komplemanvarlngsterdi.

Metchnikoff; fagositozolayninceledi.

Ricket ve Portier; allerjiolaynortaya kardlar ve immn cevabn her zaman koru-

ma salamadn, bazen canlya zarar veren allerjik reaksiyonlarn meydana gelebile-

ceini gsterdiler.

Tisellius; antikoryapsninceledi.

1950'li yllardan sonra iseRES ortaya karld,kan gruplar, doku gruplar, imm-ni-te bozukluklar, tmr vetransplantasyon immnolojisi, immnogenetikkonu-

larnda byk admlar atldve immnoloji biliminde ok hzlveartcilerlemeler kay-

dedildi.

mmnolojideki bu ilerlemeler tpta bilinmeyen pekok eyin anlalmasnsalam, pek-

ok hasta iin umut verici olmutur. Tp alannda datlan dllerin ounluunu da imm-

nologlar haklolarak kazanmlardr.

rnein, son yllarda giderek artan ve pekok hasta iin hayat kurtarcolan organ nakilleri-

nin baarlolmasnda, ayrca pekok hastala tankoymada immnolojik bulularn rol

byktr.

2. ANTJENLER

2.2. Antijenin Tanm

Organizmaya girdiinde, kendisine karbir bak yant olumasna yol aan ve bu cevap

sonucunda oluan rn ile zgl olarak birleebilen maddelereantijendenir. Antijenler

"Ag"eklinde gsterilirler. mmnojen szc de antijen ile eanlamlolarak kullan-

lr.

2.2 . Antijen Olabilme zellikleri

Bir maddenin antijen nitelii gsterebilmesi iin bazzelliklere sahip olmasgerekir.imdi

bu zellikleri ayrayrinceleyelim.

- 133 -


4/15

2.2.1. Yabanclk

Bir madde, girdii organizmann yapsna yabancise antijenik zellik gsterebilir.Kimyasal

bir bileiin yabanclndan sz edilirken, molekln boyutlu yapskastedilmektedir.

nk her canlyaamnve neslini srdrebilmek iin kendi vcut maddelerini sentezler

ve bu maddeler hemen her canlda protein, ya, karbonhidrat, nkleik asitdediimiz

ayn temel maddelerden olumutur. Bu temel maddelerin ince yaps ise her canlda

ayndr. rnein protein her canlda aminoasit dizilerinden oluur, lipidler yaasitleri zincir-

lerinden oluur. Ancak bu temel maddelerin boyutlu molekl yaplarcanltrleri aras-

nda nemli farkllklar gsterir. Bunu bir rnekle aklayalm: Kobay ve tavanda eitli pro-

teinler sentezlenir. Her ikisi de protein olmasna ramen, kobay proteini tavan iin yabanc

bir maddedir ve tavana verilecek olursa kobay proteinine karzgl bir bak yant mey-

dana gelir. Burada iki tre ait proteinler arasndaki fark, proteinleri oluturan amino-asitlerin

dizilileri, boyutlu olarak durularve elektron ykleri bakmndan gsterdikleri farkl-

lktan ileri gelmektedir.

Tabiidir ki bu farkllklar canllarn ayrgenetik yaplarda olmasna dayanmaktadr.

Dier bir rnek olarak hemoglobin molekln verebiliriz. Hemoglobin bir proteindir ve tm

memelilerde ilevi ayndr. Fakat aminoasit diziliindeki farkllk nedeniyle bir tre ait he-

moglobin baka bir tr canliin yabancdr ve antijenik zellik gstermektedir.

ki canlevrimsel akrabalk ynnden birbirinden ne kadar uzaksa, yapmaddeleri birbirine

o kadar yabancdr ve o kadar iyi antijen zellii gsterirler. Akrabalk ne kadar yaknsa anti-

jen zellii o kadar zayflar ve hatta kaybolabilir.

Ancak baklk mekanizmasbozulursa canlda kendine karda bak yant oluur,

ama hastalkla sonulanr (= otoimmn hastalklar).

Canllarn kendinden olantanma ve ayrt edebilme zelliine rnek ve-

rebilir misiniz?

2.2.2. Molekl Bykl

Bir maddenin iyi bir antijen olabilmesi iin molekl arlnn byk olmasgerekir. Genel-

likle molekl arl10.000 ve daha byk olan maddeler iyi antijendirler. En kuvvetli anti-

jenite gsteren maddeler ise, molekl arl100.000 den fazla olan protein moleklleri-

- 134 -

?


5/15

dir. Ancak bu kurala uymayan maddeler de vardr. rnein; glukagonisimli bir kimya-

sal madde 3600 molekl arlnda olmasna ramen olduka iyi bir antijenite gsterir.

Dier taraftan molekl arl51.000 olan dextraniyi antijen zellii gstermez.

2.2.3. Kompleks Kimyasal Yap

Bir molekl ne kadar kark yapgsterirse antijenitesi o kadar artar. rnein, tek bir eit

aminoasitten sentezlettirilen sentetik polipeptid zincirleri, molekl arlklarbyk de olsa

iyi antijen deildirler. Eer iki veya eit amino asitten oluturulmusa biraz daha aktif

olabilirler. Doal protein yapsise olduka karmaktr.

2.2.4. Molekln Yapsal Sertlii

Bir maddenin lenfositler tarafndan antijen olarak tannabilmesi iin deimez bir yapgs-

termesi gerekir. Lipid, jelatin gibi belirli bir sertlii olmayan molekller bu nedenle iyi antije-

nite gsteremezler.

2.2.5. znebilirlik ve Metabolize Edilebilme

Antijenik maddenin, girdii organizmada znebilmesi ve metabolize edilebilmesi antije-

nik gcn etkiler. rnein, keratin gibi hidrolitik enzimlere dayanklolup metabolize edi-

lemeyen, paralanamayan maddeler antijenik deildirler. Benzer ekilde naylon, teflon,

polistren, poliakrilamid gibi maddeler makromolekl olmasna karn metabolize edile-

mezler ve antijenite gstermezler. Bunlara karbak yant olumaz. Bu nedenle doku

iine yerletirilen protezlerin ou bu maddelerden yaplmtr.

2.2.6. Emilim ve Atlm Hz

Antijenik maddenin immn sistemi uyarabilecek bir sre organizmada kalabilmesi antije-

nitesini etkiler. Genellikle yavaemilen ve organizmadan yavaatlan maddelerin immn

sistemle etkileimi daha iyi olduundan antijeniteleri de daha gldr. Hzl emilip,

hzla vcuttan atlanlar iyi antijen deildir.

- 135 -


6/15

2.2.7. Elektrik Yk

yi bir antijenik madde elektrik yk tamaldr. Molekln tm yerine epitopun mikro

evresindeki elektrik yk daha nemlidir. nk elektrik ykl gruplar molekle, sulu or-

tamda eriyebilirlik kazandrarak evre ile daha iyi temas etmelerini, dolaysyla immn sis-

tem hcrelerine daha kolay girmelerini salayan hidrofilik nitelik kazandrrlar. Ancak ok

kuvvetli (+) veya (-) ykl olanlar baka bileikler tarafndan hzla tutulup rtldnden iyi

antijen deildirler.

2.2.8. Dier zellikler

Genetik yap, tr, ya, ...; antijenin verildii canlya ait olan bu zellikler maddenin antije-

nitesini etkiler. rnein, saf polisakkarit insan ve farede antijenik iken, tavan ve kobayda

antijenik deildir. Hatta ayntrn tek tek bireylerinde bile aynantijene karoluan ba-

k yant gc farklolabilmektedir. Bir salgnda kiilerin hastalhafif veya ar geirme-

leri de bak yantn gc ile, bu da genetik yap, yavb. ile yakndan ilgilidir.

Antijen miktar(Dozu): Antijenik maddenin miktarantijeniteyi, dolaysyla bak yan-

tn gcn etkiler. Genel olarak bak yantn gc antijenin artan dozuna paralel olarak

artgsterir. Ancak miktar ok az olursa immn sistem uyarlamaz ve bak yant olu-

maz, miktar ok fazla olursa yine immn sistem fel olur ve iyi bir bak yant oluamaz.

Antijenin organizmaya giriveya veriliyolu; antijeniteyi etkiler. Parenteral (enjeksi-

yon ile) giriantijeniteyi arttrr. Fakat az yoluyla veya deri mukoza yolu ile girerek iyi anti-jenite gsteren maddeler de vardr. Giriveya veriliyolu bak yantn gcn ve eidi-

ni etkiler. yi bir bak yant almak istediimizde antijenin uygun dozda, uygun yolla ve uy-

gun zaman aralklarile verilmesi gerekir. Bu konu, auygulamalarnda ok nemlidir.

Adjuvan madde varl; bir molekln antijenitesini etkiler. Adjuvan maddeler, birlikte

enjekte edildii antijene karoluan bak yantarttrrlar.

Fosfat ve alminyum hidroksit gibi mineral tuzlar, l mikobakteri ieren madensel yalar

(=Tam freund adjuvan) bu amala kullanlrlar.

Gnlk yaantnz iinde, iyi antijen zellii gsterebilecek maddelere

rnek verebilir misiniz?

- 136 -

?


7/15

3. ANTJENLERN YAPILARI

Antijeni tanmlarken, girdii organizmada bak yant oluturduunu ve bu yant sonu-

cunda oluan antikorlar ile zgl olarak (yani sadece bu antikorla) birleebildiini syle-

mitik. Antijen ile antikorun birlemesi kimyasal bir temele dayanr, ancak antijen mo-

leklnn tm bu birlemeye katlmaz. Antijen moleklnn yzeyinde, antikor sentezin-

de rol oynayan ve sentezlenen zgl antikor ile birlemeyi salayan, molekln knts

eklinde, basit kimyasal yaplar bulunur. Antijen moleklnn yzeyinde bulunan ve kendi

zgl antikorlarile birlemeyi salayan, bylece antijenin zglln belirleyen bu kim-

yasal u yaplara belirten grup = determinant grupveya ksaca epitopadverilir. Epitop

tm antijen moleklne oranla olduka kktr. Bir antijen moleklnde aynveya farkl

kimyasal yapda birok epitop bulunabilir. Epitop saysantijenin molekl bykl ve

komplekslii ile yakndan ilgilidir. Bylece bir antijen molekl, birden fazla sayda antijen

zgll gsterebilir ve farklyapdaki her epitop, kendine karoluan zgl antikorlarla

ayrayrbirleebilir. Antijenler multivalandr, yani bir antijen molekl ok sayda antikorlabirleebilir.

Antijen epitopu ile zgl antikorun antijen balama yeri arasndaki bu birleme bir anahtar-

kilit uyumuna benzetilebilir (nite: 11. Antikor yapsna baknz). Birlemenin gc uygun-

luk derecesine baldr. Uyum ne kadar fazla ise antijen-antikor birlemesi o kadar salam

olur. nk antijen-antikor birlemesi ok zgl olmasna ramen kuvvetli bir kimyasal

balanma deildir. Bu birlemede dk enerjili, zayf balar rol oynar. Ancak iki molekl

(Ag ve Ab) birbirine ne kadar yaklarsa (ki balanma yerlerinin yapsbirbirine ne kadar uy-

gunsa yaknlama o kadar fazla olur) aradaki balarn gc de o lde artmaktadr vebalanma daha salam olmaktadr.

Bir antijen moleklnn yzeyindeki belirten grup (= epitop)'un sizce

nemi nedir?

4. ANTJEN ETLERVE HAPTEN

4.1. Kimyasal Bileiklerin Antijenik zellikleri

Proteinler: En iyi antijen zellii gsteren kimyasal bileiklerdir.

- 137 -

?


8/15

Karbonhidratlar: Byk molekl arlolan bazkarbonhidrat moleklleri (poli-

sakkaritler) antijen zelliindedir. Saf polisakkarit antijenlere kargM snfantikorlar

sentezlenir. Mono ve disakkarit gibi kk molekller antijenik deildir, ancak hapten

zellii gsterirler.

Ya lar: Saf halde iken antijenik zellikleri yoktur. Ancak protein ve polisakkaritlerle

birletiklerinde (lipoprotein ve lipopolisakkarit halinde) antijen zellii kazanabilirler.

Nkleik asit ler: Bunlar da iyi antijen zellii gstermezler. Ancak paralandk-

larnda veya proteinlerle birletiklerinde (= nkleoprotein) antijenik zellik kazanabilir-

ler.

lalar ve eitli kimyasal bileikler: Kk molekl arlklve basit kimyasal ya-

pda olmalarna ramen pekok ila ve kimyasal maddeye karbak yant oluabil-

mektedir. nk bu maddeler, girdikleri canlnn proteinleri veya bazkan hcrelerinin

yzeyine yaparak antijenite kazanabilirler. lalara karallerjik reaksiyonlarn ouda bu mekanizmayla gelimektedir.

apraz reaksiyon: Bir antijen moleklnde ok sayda epitop bulunduunu sylemi-

tik. Bu epitoplarn bazlarbaka bir antijen yzeyindeki epitoplara benzeyebilir ve bir antije-

ne karolumuantikorlar baka antijen epitoplarile de balanabilirler. Ancak bu balan-

ma antikorun zgl antijeni ile olan balanma kadar gl deildir. Bu birlemeye "apraz

Reaksiyon" diyoruz. Evrimsel gelime ynnden yaknlk gsteren ve akraba olan trlerin

benzer antijenleri arasnda apraz reaksiyonlar olabilir.

Kimyasal bileikler iinde neden proteinler en iyi antijenlerdir?

4.2. Canllarn Evrimsel Yaknlna Gre Antijenler

Heteroanti jen: Evrimsel gelime ynnden yaknlolmayan canllarn karlkl

antijen zellii gsteren maddeleridir. rnein mikrop antijenleri insan iin heteroanti-

jendir.

zoanti jen (= Alloanti jen): Evrimsel ynden birbirine yakn, hatta ayn tre

ait canllardaki bireysel farkllk gsteren antijenlerdir. rnein insandaki kan grubu an-

tijenleri: Bazkiilerde A grubu antijenleri varken, bazkiilerde ise B grubu antijenleri

bulunur. Bu da bireysel farkllktr.

- 138 -

?


9/15

Otoanti jen: Normalde canllar kendi antijenik yaplarna karbak yant olutur-

mazlar. Ancak baz hastalk durumlarnda canlnn kendi antijenik yaplarnda

deimeler olabilir, bakalaabilir ve bunun sonucunda da bak yant olumasna

neden olabilirler. Bunlara otoantijen denir.

Heterofi l Anti jen: Evrimsel yaknl ve akrabal olmayan ve birbirine hi

benzemeyen trlerde, ortak epitoplara sahip olan antijenlerdir. Ksaca farklantijen mo-

lekllerinde tesadfen birbirine uyan, benzeyen epitoplarn bulunmasdr. rnein;

streptokok bakterisi ile memelilerin kalp dokusunda birbirine ok benzer antijenler gs-

terilmitir. Doal olarak birine karoluan antikor benzer antijen ile de apraz reaksi-

yon verecektir.

4.3. Hapten

Dk molekl arlkl, basit kimyasal yapda bazmaddeler gerekte antijen olmadklar

halde bir taycproteine balandklarzaman antijen nitelii kazanrlar ve kendilerine

karantikor sentezlettirirler ve bu antikorla zgl olarak birleebilirler. Byle maddelere

hapten denir. Haptenler antijen moleklndeki epitop gibi davranrlar. Burada zgl

uyaran hapten molekldr ve antikorlar, taycproteine deil, haptene karmeydana

gelirler. Oluan zgl antikorlar, taycmolekl olmadzaman da, sadece hapten ile bir-leebilirler.

Bazbasit yaplkimyasal maddeler ve ilalar da organizmaya girdiklerinde, hapten gibi

davranarak taycbir molekle tutunur ve antijenik uyarma neden olabilirler. Bu tip mad-

delere karbazallerjik reaksiyonlar bu mekanizma ile meydana gelirler.

Hapten zellii gsterebilecek kimyasal maddeler biliyor musunuz?

5. ADJUVAN MADDELER

Birlikte verildii antijenlere karbak yantglendiren ve daha uzun sreli olmasn

salayan maddelerdir. Adjuvan maddeler, alamada daha kuvvetli bak yant elde et-

- 139 -

?

Canllarn evrimsel yaknlna gre tanmladmz antijen eitlerinin, organizmadaoluturduu antikorlar da aynisimle ifade edilirler. Srasyla syleyecek olursak hetero-antikor, izoantikor (= alloantikor), otoantikorve heterofil antikorgibi.


10/15

mek iin kullanlrlar. Adjuvan etki gsteren birok madde vardr. rnein; Freund adjuvan

(Lanolin + parafin + l tbc basili), madensel yalar, alminyum bileikleri, bazbakteriler

(BCG, bomaca mikrobu), bazbakteri rnleri (endotoksin, nkleik asit ykm rnleri) gi-

bi.

Adjuvan madde, antijen ile birlikte kartrlarak verilirse etkisini gsterir. nce veya sonra

verilirse bir yararolmaz.

Alarn iine neden adjuvan maddeler konur?

6. ETLANTJEN RNEKLER

6.1. Mikrop Antijenleri

Tm canllarda olduu gibi mikroplarda da birok antijenik yapbulunur. Mikroplar organiz-

maya girdiklerinde tm bu antijenik maddelerine karbak yant meydana gelir. Oluan

bak yant sonucunda da organizma mikrobu etkisiz hale getirerek hastalktan korunmu

olur. Ayrca laboratuvarlarda mikroplar tanmak iin veya mikrobun yapt hastaln

tansnkoymak iin mikrop antijenleri ve bunlara karoluan zgl antikorlardan yararla-

nlr. Yine ahazrlanmasynyle de mikrop antijenlerinin bilinmesi nemlidir. Mikrop-

larn antijenik yaplarndan bazlarunlardr:

Viruslarda, zarf ve klf antijenleri

Bakterilerde, kapsl maddesi, hcre duvarmaddeleri, kirpik antijeni, salglanan enzim

ve toksinler

Mikroplarn hangi ksmlarantijenik yapgsterir?

6.2. Kan Grubu Antijenleri

nsanlarn eritrositlerinin yzeyinde bulunan antijenlerdir ve kiilere gre farkllk gsterebi-

lirler. Pratikte enok nem tayan kan grubu antijenleri ABO ve Rh sistemleridir. Daha

farkl, fakat sadece aratrmalarda kullanlan baka kan grubu antijen sistemleri de vardr.

- 140 -

?

?


11/15

ABO kan grubu sisteminde eritrosit yzeylerinde A ve B olmak zere iki tip antijen, serumda

ise bu antijenlere karantikorlar bulunur. Bunlara da anti-A, anti-B denir.

ABO Sistemine gre Kan Gruplar

Eri t rosi t yzeyinde Serumda bulunan

Kan Grubu bulunan ant i jen t ip i ant ikor t ipi

A Grubu A Ant i -B

B Grubu B Ant i -A

AB Grubu A, B

O Grubu Ant i -A, Ant i -B

ABO kan grubu antijenlerinin ve bunlarn serumdaki antikorlarnn bulunmaekillerine gre

insanda A, B, AB, O olmak zere drt kan grubu vardr.

Rh sisteminde ise eritrosit yzeyinde Rh antijeninin varlsz konusudur. Kii Rh antijenitayorsa Rh (+) pozitif, tamyorsa Rh(-) negatif olarak ifade edilir. Bir kiinin kan grubu

sylenirken ABO ve Rh sistemleri birlikte belirtilir.

rnein, A, Rh (-) (Okunuu: A grubu er-anegatif)

O, Rh (+) (Okunuu: O grubu er-apozitif) gibi

Kan gruplarnn saptanmas, kan transfzyonlarnda ok nemlidir. Ayrca adli tpta, ba-

balk tayininde, doku ve organ aktarmlarnda ve birok bilimsel aratrmada kullanlmak-

tadr.

Kan grubunuza gre hangi kan grubu antijeni ve antikorunu

tamaktasnz?

6.3. Doku Uygunluk Antijenleri

Deney hayvanlarnda yaplan doku ve organ nakli aratrmalarnda, ayntrn bireyleri

arasnda dahi farkldoku antijenleri olduu gsterilmitir. Nakledilen doku ve organlarn

reddine (= atlmasna) neden olan bu antijenlere doku uygunlukveyatransplantasyon (=doku-organ nakli)antijenleri adverilmitir. Doku antijenleri vcudun tm hcrelerinde bu-

lunur, sadece eritrosit ve yadokusu hcrelerinde bulunmaz.

Bu antijenlerin yapmgenetik kontrol altndadr. nsanda 6. kromozomda bulunan bu gen

blgesine "Byk doku uygunluk kompleksi gen blgesi = Major Histocompatibility Comp-

- 141 -

?


12/15

lex = MHC" adverilir. Doku uygunluk antijenlerine MHC antijenleri veya ilk kez Lkositlerde

gsterildii iin "nsan Lkosit Antijenleri = Human Leucocyte Antigens = HLA" adda veril-

mektedir.

nsanda; HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-D, HLA-DR, HLA-DP, HLA-DQ olmak zere yedi

ana grup vardr. Ayrca her grupta ok sayda alt tip bulunur. Doku ve organ nakillerinde

HLA antijenlerine baklarak aynveya birbirine benzerlik gsterenler tercih edilir. Bu anti-

jenler Mendel kurallarna gre soydan soya geigsterirler. Akrabalk derecesi ne kadar

yaknsa HLA antijenleri de o derece birbirine benzerdir. Tek yumurta ikizlerinde HLA anti-

jenleri zdetir (tamamen ayndr).

Sizler de gnlk yaantnz iinden iyi antijen zellii gsterebilecek

maddelere rnekler araynz.

mmnoloji, baklk bilimi demektir. Canlnn kendi genetik yapsna yabancolan mad-

deleri ayrt edebilmesi ve bu maddelerle karlatzaman meydana gelen tm olaylar

immnoloji bilimi inceler. Organizmaya girdiinde bak yant denen bir dizi reaksiyona

neden olan bu yabancmaddelere de Antijen (= Ag)diyoruz.

Maddelerin bir canlda bak yant oluturabilmesi, ksaca antijen zellii gsterebilmesi

iin u zelliklere sahip olmasgerekiyor.

Girdii organizmann genetik yapsna yabancolmal

Molekl arlbyk olmal

Kimyasal yapskompleks(= karmak) olmal

Molekler yapsnn belirli bir sertlii olmal

Madde, vcutta dalmnkolaylatran elektrik yklgruplar tamal

- 142 -

zet

?


13/15

Organizmaya uygun yolla girmeli

Organizmaya uygun dozda verilmeli

Organizmada znebilir ve metabolize edilebilir olmal

Organizmadaki emilme ve atlma hzyavaolmal

Girdii organizmann genetik yap, tr ve yazellikleri uygun olmal.

Antijenler byk moleklledir. Yzeylerinde Ag'e zgllk kazandran ve antikorla bir-

lemesini salayan, epitop da denen, ok sayda kk kimyasal u yaplar bulunur. Bir an-

tijen ok sayda antikorla balanabilir. Antijenlerin ou doal maddelerdir (proteinler, Kar-

bonhidratlar, yalar, nkleik asitler veya bunlarn birbirleriyle yaptklarbileikler gibi).

Canllarn yapmaddeleri birbirleri iin antijen zellii tar ve canllarn evrimsel yaknlna

gre antijeniteleri (veya dier bir deyile oluturduklarbak yantn gc) deiir.

Antijenlere rnek olarak mikroplarn eitli hcre ksmlarn, kan grubu antijenlerini ve doku

uygunluk antijenlerini verebiliriz. Ancak canllarn yapsnda antijen zellii gsteren binler-

ce madde eidi vardr.

1. mmnolojinin tarihsel gelimesinde Trklerin de rol aldimmnolojik olay hangi-

sidir?

A) iek hastalndan korunmak iin uygulanan alama

B) Kuduz asnn gelitirilmesi

C) Allerji olay

n

n ortaya

kar

lmas

D) Hayvanlarda arbon asnn gelitirilmesi

E) Antikor yapsnn incelenmesi

- 143 -

Deerlendirme Sorular


14/15

2. Bir maddenin iyi bir antijen zelllii gsterebilmesi iin hangi zellie sahip olmas

gerekir?

A) Girdii organizmann genetik yapsna yabancolmaldr.

B) Kimyasal yapskarmak olmaldr.

C) Molekl arlbyk olmaldr.

D) Organizmada znebilir ve metabolize edilebilir olmaldr.

E) Hepsi

3. Bir antijen moleklnn yzeyinde bulunan, Ag'e zgllk salayan ve antikorla

birleen basit kimyasal u yaplara ne denir?

A) Adjuvan B) Hapten C) Epitop

D) soantijen E) Heterofil antijen

4. Evrimsel gelime ynnden yaknlolmayan canllarda ortak bulunan antijenlere

ne ad verilir?

A) Otoantijen B) Heterofil antijen C) soantijen

D) Heteroantijen E) Alloantijen

5. Canllarn yapsnoluturan aadaki kimyasal maddelerden hangisinin antijeni-

tesi kuvvetlidir?

A) Nkleik asitler B) Lipidler C) Proteinler

D) Polisakkaritler E) Hepsi

6. Birlikte verildii antijenlerin daha kuvvetli bak yant oluturmasn salayan

maddelere ne ad verilir?

A) Epitop B) Hapten C) Otoantijen

D) Adjuvan E) mmnojen

- 144 -


15/15

7. HLA nedir?

A) Mikrop antijenlerinden biridir

B) Bir kan grubu antijenidir

C) Doku uygunluk antijenleridir

D) Bir adjuvan eididir.

E) Bir aeididir.

ABBAS, A.K.; LCHTMAN, A.; POBER, J., Cellular anel Molecular Imminology. W.B.

Saunders Company 2nd Edi. Philadelphia, 1994.

AKAN, E., Genel Mikrobiyoloji ve Immunoloji. ukurova niversitesi, Tp Fakltesi Ya-

ynlar, No: 16, Adana, 1992.

BLGEHAN, H., Temel Mikrobiyoloji ve Baklk Bilimi. 6. Bask, BarFaklteler Kita-

bevi, zmir, 1993.

GLMEZOLU, E.; ERGVEN, S., Immnoloji.Hacettepe TaKitaplk Ltd.ti. Ankara,

1994.

KILITURGAY, K., mmnolojiye Giri. Gneve Nobel Tp Kitabevleri, 3. Bask, Bursa,

1994.

YEEN, O., Temel Immnoloji ve mmn Eksikli Hastalklar. Palme Tp Kitabevi, Anka-

ra, 1990.

- 145 -

Yararlanlan Kaynaklar

İmmünolojiye Giriş Ve

Documents

Transcript of İmmünolojiye Giriş Ve