Ilir Gëdeshi and Russell King PÑRTÑTASHMEN TENDENCAT E...

NEW TRENDS IN POTENTIAL MIGRATION FROM ALBANIA

Ilir Gëdeshi and Russell King

Zyra e TiranësRruga “Abdi Toptani”, Torre Drin, kati 3P.O. Box 1418Tirana, Albania

Telefon:00355 (0) 4 225098600355 (0) 4 2273306

Homepage:http://www.fes.org.al

RINIA SHQIPTARE 2011Mes besimit për të ardhmen dhe dyshimit për të tashmen!

Alba Çela

Tidita Fshazi

Arbjan Mazniku

Geron Kamberi

Jonida Smaja – koordinatore e FES

TENDENCAT E REJA TË MIGRIMIT POTENCIAL NGA SHQIPËRIA

Ilir Gëdeshi dhe Russell King

Zyra e TiranësRruga “Abdi Toptani”, Torre Drin, kati 3P.O. Box 1418Tirana, Albania

Telefon: 00355 (0) 4 225098600355 (0) 4 2273306

Homepage: http://www.fes.org.al

RINIA SHQIPTARE 2011Mes besimit për të ardhmen dhe dyshimit për të tashmen!

Alba Çela

Tidita Fshazi

Arbjan Mazniku

Geron Kamberi

Jonida Smaja – koordinatore e FES

Tendencat e reja të migrimit potencial nga Shqipëria

1

TENDENCAT E REJA TË MIGRIMIT POTENCIAL NGA SHQIPËRIA

Tiranë, Dhjetor 2018

Ilir Gëdeshi dhe Russell King


2

Botues: Friedrich-Ebert-Stiftung OfficeTirana Rr.AbdiToptani TorreDrin,Katii3-të KutiaPostare1418 Tiranë,ALBANIA

Autorë: IlirGëdeshidheRussellKing

Opinionet, gjetjet, konkluzionet dhe rekomandimet e shprehura në këtë botim janë të autorit dhe nuk reflektojnë domosdoshmërisht

ato të Fondacionit Friedrich-Ebert.

PublikimeteFondacionitFriedrichEbertnukmundtëpërdorenpërarsyekomercialepamiratimmeshkrim.


3

Përmbajtja

Shkurtime ...................................................................................9

Falënderime .................................................................................11

1. Hyrje .................................................................................13

1.1 Çfarë është migrimi potencial dhe si mund të matet? ....15 1.2 Vështrim i përgjithshëm mbi raportin ............................20

2. Sfondiimigrimitshqiptar .......................................................21

3. Migrimi,zhvillimidhenënzhvillimi:lidhjeteorike ...............26

4. Metodologjia ...........................................................................30

5. Rezultateteanketës:2018krahasuarme2007 .......................33

5.1. Sa i madh është migrimi potencial? ...............................34 5.2.Cilët kanë më shumë gjasa të migrojnë potencialisht? .......39

- Karakteristikat demografike ........................................40 - Arsimimi.......................................................................42 - Statusi në tregun e punës ............................................46 - Të ardhurat ..................................................................48 - Prirjet rajonale ............................................................50 - Vendim i familjes ..........................................................50

5.3.Për ku? .............................................................................51 5.4.Arsyet e dëshirës për të migruar ......................................60 5.5.Nën-kampioni i migrantëve të rikthyer ............................64

6.Përfundimedherekomandime ..................................................77

Bibliografia .................................................................................83


5

Listë e grafikëve

Grafik1. Migrimipotencialsipasmoshës(në%)Grafik2. Migrimipotencialdhemosha(18-40vjeç)Grafik3. Migrimipotencialpërgrupmoshën18–40vjeçnë2007

dhe2018Grafik4. Ndërlidhja midis migrimit potencial dhe nivelit të

arsimimitnë2007dhe2018Grafik5. StatusiipunësimitdhesynimipërtëmigruarGrafik6. Ndërlidhjamidismigrimitpotencialdhetëardhuravetë

familjesGrafik7. Migrimi potencial dhe gjendja financiare e familjes

(2007)Grafik8. MigrimipotencialsipasprefekturavenëShqipëri(në%)Grafik9. VendetmëtëdëshiruarasivendedestinacioniGrafik10. ArsyetkryesorepërpërzgjedhjenevendittëdestinacionitGrafik11. Arsyejakryesorepërpërzgjedhjenevendittëmigrimit

potencialGrafik12.ShkaqetemigrimitpotencialGrafik13.FaktorikryesorpëremigriminngaShqipëriaGrafik14. Vendet kryesore nga janë kthyer migrantët afat-gjatë

shqiptarë(në%)Grafik15.Rikthimiimigrantëvenëpërgjithësisidhesipasvendeve,

sipasvitittërikthimitGrafik16.Kohëzgjatjaeqëndrimitnëviteetërikthyervenëvendin

pritës


7

Listë e tabelave

Tabela1. Niveli i besimit që popullsia dhemigrantët potencialëkanëtek...(në%)

Tabela2. Migrantët potencialë sipas periudhës që synojnë tëmigrojnë(në%)

Tabela3. Gjendjacivileemigrantëvepotencialë,sipasgjinisë(në%)Tabela4. Migrimipotencialdhenivelimëilartëarsimorqëkanë

përfunduar,2018dhe2007Tabela5. Dëshirapërtrajnimdhellojiitrajnimitnë2018dhenë

2007(në%)Tabela6. Migrimi potencial sipas sektorit ekonomik dhe

profesionit(në%)Tabela7. Vendimipërtëmigruar(në%)Tabela8. Vendetmëtëdëshiruarapërtëmigruar,2018krahasuar

me2007Tabela9. Tëardhurat,kursimetdhedërgesatefamiljevemigrante

shqiptareTabela10. Arsyet e përzgjedhjes së vendit të destinacionit nga

migrantëtpotencialë(në%)Tabela11.ArsyetkryesorepërmigriminngaShqipëria(në%)Tabela12.ArsyetkryesorepërkthiminnëShqipëriTabela13.GrupetetërikthyervesipasarsyevekryesoreTabela14.Dëshirapërtëmigruartetërikthyeritdheteataqënuk

kanëmigruarmëparë(në%)Tabela15.ArsyetkryesorepërtëmigruarngaShqipëria(në%)Tabela16.Krahasimitërikthyervemeataqënukkanëmigruarmë

parë,sipasstatusitnëtregunepunësdhedëshirëspërtëmigruar(18–40vjeç)


9

Shkurtime

BB BankaBotërore

BE BashkimiEuropian

BSH BankaeShqipërisëETF FondacioniEuropianiTrajnimeveEVS StudimiiVleraveEuropianeFES FondacioniFriedrich-EbertStiftungPBB ProdhimiiBrendshëmBrutoIFAD FondiNdërkombëtarpërZhvillimineBujqësisëINSTAT InstitutiiStatistikaveONM OrganizataNdërkombëtarepërMigracioninPSU NjësitëParësoretëKampionimitOECD OrganizataeKooperimitdheZhvillimitEkonomikMB MbretëriaeBashkuarPNUD ProgramiiKombevetëBashkuarapërZhvilliminQSES QendraeStudimeveEkonomikedheShoqëroreSHBA ShteteteBashkuaratëAmerikësUNESCOOrganizata e Kombeve të Bashkuara për Edukim,

ShkencëdheKulturë


11

Falënderime

Falënderime tësinqertaushkojnëshumëpersonaveqëndihmuannërealiziminekëtijstudimi.Nërradhëtëparë,falënderimettonashkojnëpërqindrapersonaqënakushtuankohëndhevëmendjenetyregjatëprocesittëanketimitdheintervistimit.Neshpresojmësekystudimdotëkontribuojënëpërmirësiminejetëssëtyresidhenëforciminezhvillimitekonomikesocialtëvendit.

Gjithashtu, i shprehim mirënjohjen tonë Fondacionit Friedrich-Ebert Stiftung (FES) në Shqipëri për mbështetjen financiaredhe bashkëpunimin për realizimin e këtij studimi. Dëshirojmëtë falënderojmë znj. Mariola Qesaraku, Oficere Programi pranëFriedrich-Ebert Stiftung (FES) për mbështetjen e pakursyer dhekomentet e vlefshme gjatë fazave të ndryshme të realizimit tëstudimit.Gjatëgjithëfazavetëstudimit,kemimësuardhepërfituarshumëngatakime,diskutimedhekomenteprejshumëekspertëshdhezyrtarështëndryshëmnëinstitucionetëqeverisjesvendoredheasajqendrore,nëuniversitetedheinstitutetëkërkimitshkencor,sidhenëorganizatandërkombëtare.Një falënderim i veçantë ështëpër z. Pandeli Majko,Ministër Shteti për Diasporën, i cili moripjesë në tryezën e rrumbullakët me temë: ‘Tendencat e reja tëmigrimitpotencialngaShqipëria’tëorganizuarmë19tetor2018,kuuprezantuangjetjet e studimitdheuzhvilluandiskutimembito.Ijemishumëmirënjohësz.GencPjetri,koordinatorprojektinëOrganizatën Ndërkombëtare të Migracionit (ONM) në Shqipëri,përsugjerimete tij shumë tëdobishmepëranketënpërmigriminpotencial.

Falënderime të veçanta shprehimedhepër znj.Delina Ibrahimaj,


12

Drejtore e Përgjithshme e Institutit të Statistikave (INSTAT) dhepër ekipin e ekspertëve të këtij institucioni, të cilët ndihmuannëhartiminemetodologjisë.

Gjithashtu, i jemi shumë mirënjohës ekipit që bashkëpunoi meQendrën e StudimeveEkonomike dhe Shoqërore në realizimin ekëtijstudimi:ArdianaPaça,ArtanGjollesha,BekimReçi,DajanaZeqo, Denisa Bogdani, Ejona Danaj, Elisabeta Shatri, FloridaLeci, Helena Shoraj, Ramona Buci dhe Sidorela Brahaj. Atamblodhëntëdhënasasioredhecilësore,patëcilatkystudimnukmund të realizohej. Falënderojmë znj. Stela Suloti për punën esaj të palodhurme ekipin e punës në terren. Bazat e të dhënavedhezbardhjete intervistaveubënëtëmundurafalëndihmesëssëznj.NadireXhaxhodheznj.AnitaZeqo.Dëshirojmëtëshprehimfalënderimet tonaedhepërz.GentjanSulidheznj.EtlevaPushi,përpërkthimindheeditiminestudimitnëgjuhënanglezesidhepërsugjerimetevlefshmeqëdhanë.FalënderojmëmemirënjohjeJennyMoneydheSamanthaWannoppërndihmëndhekontributinevyerprofesionalpëreditimindheformatiminestudimitsidhendihmënetyretëpakursyernësistemiminebibliografisësëpasurqëupërdorpërkëtëstudim.

Autorët


13

1. Hyrje

Nga këndvështrimi i studiuesve të migrimit, Shqipëria është njëlaborator i mrekullueshëm për studimin e migrimit në trajtate tij të shumëllojshme - ndërkombëtar, i brendshëm, rikthimi,etj.1Gjithashtu,Shqipëriaështënjëvendqëpasqyronmësëmirimarrëdhënienmidismigrimitdhezhvillimit.Nganjëraanë,ështëeqartëseemigrimikaqenënjëelementmadhorpërtranzicioninevenditdrejtnjëekonomiedheshoqëriemë‘moderne’.Nënivelinmakro,dërgesateemigrantëvekanëdhënënjëkontributthelbësornë strukturën e PBB-së së vendit që ngafillimi i viteve 1990-të.Ndërkohë,nënivelinmikroatokanëdhënëmbështetjedomethënësepërmbijetesëndhepërparimineqindramijërafamiljeveshqiptare.2 Nga ana tjetër, migrimi ka qenë në atë shkallë që ka sjellë njëzhbalancimtëpopullsisësëShqipërisë,dukeelënëvendintëndarëmidispolittëurbanizuarnëmënyrëkaotiketërajonittëTiranësdheshpopullimit tëzonavemaloreekodrinoreruralenëveri, jugdhebrendësitëvendit.

1. Kjopikë është trajtuarngadisa autorë, p.sh.Barjaba K., King R. (2005)Introducingandtheorisingmigration,in:King R., Mai N., Schwandner-Sievers S.(eds)The New Albanian Migration.Brighton:SussexAcademicPress,1–28; King R.(2005)Albaniaasalaboratoryforthestudyofmigrationanddevelopment,Journal of Southern Europe and the Balkans,7(2):133–155;Carletto G., Davis B., Stampini M., Zezza A.(2006)Acountryonthemove:internationalmigrationinpost-communistAlbania,International Migration Review,40(4):767–785.2. Shih De Soto H., Gordon P., Gëdeshi I., Sinoimeri Z. (2002)Poverty in Albania: A Qualitative Assessment.WashingtonDC:WorldBankTechnicalPaperNo.520;de Zwager N., Gëdeshi I., Germenji E., Nikas C.(2005)Competing for Remittances. Tiranë:InternationalOrganizationforMigration;Vullnetari J., King R. (2011)Remittances, Gender and Development: Albania’s Society and Economy in Transition.Londër:I.B.Tauris.


14

Ndërveprimet e shumëfishta të disa variablave të popullsisë dhemigrimitshkaktojnënjëshqetësimtëpërgjithshëmpërtëardhmendemografike dhe ekonomike të Shqipërisë. Së pari, shkalla eemigrimit pas vitit 1990, në raport me popullsinë shqiptare, kaqenëmëelartanëEvropëdhenjëngamëtëlartatnëbotë.Sipastë dhënave tëBankësBotërore, brenda dy dekadave, pra deri nëvitin2010,vendiprodhoinjë‘stok’prej1,438,300emigrantësh,tëbarabartëme45.4% tëpopullsisë rezidentenëShqipëri.3Sëdyti,fluksiimigrantëvetëkthyerkaqenëikufizuar,inxiturvetëmngakrizaekonomikenëGreqi,dhe (mëpak)në Itali, tëcilat janëdyvendetkryesorepritësetëmigrantëveshqiptarë.Sëtreti,shkalladheselektiviteti demografik ifluksevedalëse (kryesisht i të rinjveqëjanëlarguar)kalarguarnjëpjesëtëgrupmoshaveaktivenëaspektinriprodhues,dhefertilitetiityreështëtransferuarjashtë,kuulindinedhefëmijët.Shoqëruarmenjërënietënormëstotaletëfertilitetit(numrimesatarifëmijëvetëlindurpërgruanëmoshëriprodhuese)nënnivelin2.1përzëvendësiminepopullsisë,kjodotëthotënjëzvoglimnëtermaabsolutetëpopullsisëshqiptare,dukekërcënuarkështutëardhmendemografiketëvenditnëafattëgjatë.

Sëkatërti,migrimipotencial,fokusikryesorikëtijraporti,mbeteti lartë.Kjodo të thotësenjëpërqindjedomethënëseepopullsisëshqiptareqëjetonbrendavenditdotëdëshironte,osesynon,qëtëemigrojënë të ardhmen.Prandaj, nëShqipëri, ashtu si në shumëvende të Evropës Qendrore dhe Lindore, gjatë periudhës post-socialiste, kemi vërejtur një përzierje demografike toksike meemigraciontëlartë,kthimenëniveletëulëta,migrimpotencialnëtë ardhmennënivele të larta, si dhenorma të ulëta dhenë rënietë lindjeve. Në nivel agregat, Shqipëria tregon pak shenja, paspothuajse tri dekadash të emigracionit në shkallë të gjerë, për tëshënuarkalimin e ciklit tëmigrimit nganjëvendmeemigracion

3. World Bank(2011)Migration and Remittances Factbook.WashingtonDC:WorldBank,f.54.


15

netonënjëvendmeimigracionneto.4Ndërkohë,brendaShqipërisë,për shkak të dinamikave ndërvepruese tëmigrimit ndërkombëtardhe atij tëbrendshëm,mund tëvërejmëedhenjë lloj tkurrjeje tëpopullsisë.Vihetrenjëzbrazjeezonaveruraleperiferikenëbrendësitëvendit,qëzënëpjesënmëtëmadhetëShqipërisëkumbizotëronterrenikodrinoremalor.

1.1 Çfarë është migrimi potencial dhe si mund të matet?

Nocioniimigrimitpotencialnukështëirrënjosurmirëoseidiskutuargjerësishtnëliteraturënpërmigrimin.5Gjithsesi,kynocionreferohetnërastesporadikenëliteraturënshkencoresidhenëdebatetekohëvetëfunditmbitendencatdhepolitikatemigrimit.6SipasOrganizatësNdërkombëtare përMigracionin (ONM),migrimi potencial është‘numriabsolutipersonavenëmoshëmadhoreqëplanifikojnëapopërgatitentëmigrojnë...nëraportmenumrinepopullsisënëvendinpërkatës’.7Dukeepërmbledhurdhevlerësuarliteraturënekzistuese,ndonëse të shpërndarë, mbi migrimin potencial, ne gjejmë se ai

4. Kështu,Shqipëriado tëduhet tëndjekëshembullinedisavendeve të tjeratëEvropësJugore,siItalia,GreqiadheSpanja,tëcilatpërjetuannjë‘kthesënëkahunemigracionit’gjatëviteve1970-tëdhe1980-të,ngaemigracionimasivmëparënëimigracionmasivmëpas.ShihKing R., Fielding A. J., Black R.(1997)TheinternationalmigrationturnaroundinSouthernEurope,te:King R., Black R.(eds)Southern Europe and the New Immigrations.Brighton:SussexAcademicPress,1–25.5. Tekstetmëstandardembimigriminnuketrajtojnëmigriminpotencial,dhekynocionnukështënjëtitullkapitulli,njënëntitullaponjëzënëindekse.6. Shihni,përshembull,Elitok S.P.(2010)Estimating the Potential Migration from Turkey to the European Union: A Literature Survey. Hamburg:Hamburg Institute for International Economics Policy Paper, 3–11; Lovo S. (2014)Potentialmigrationandsubjectivewell-beinginEurope,IZA Journal of Migration,3(1):24.7. Lazcko F., Tjaden J., Auer D.(2017)Measuring Global Migration Potential, 2010–2015.Berlin:GlobalMigrationDataAnalysisCentre,DataBriefingSeries9,f.1.


16

mundtëkonceptohet,përllogaritetapoparashikohetnëdymënyrakryesore:statistikisht,mbështeturnë‘makrologjikën’eparametraveekonomikëdhedemografikë(kufrazashpeshpërmbyseteshprehetsi ‘potenciali i migrimit’); ose nëpërmjet anketimeve që u bëjnëpyetje të anketuarve në lidhje me synimet, dëshirat, planet dhepërgatitjetetyrepërmigrimnëtëardhmen.

Në rastin e parë, migrimi potencial shpesh parashikohet meanë të modeleve të tipit të gravitetit që mbështeten te variablatmakroekonomike, të tillasidiferencatdhekurba tëardhura/paga:samëemadhe të jetëdiferencaosesamëepjerrët të jetëkurbanë hapësirë, aqmë i lartë është vëllimi imigrimit të pritshëm, icilirrjedhngarajonetosevendetmepagatëulëtadhepapunësitëlartëdrejtdestinacionevemepagatëlartadhepapunësitëulët.8Përdiferencimindemografik,mundtëpërdoretnjëkuadëringjashëmneoklasik,icilimerrnëkonsideratëdendësinëepopullsisë,rritjenepopullsisëdhe,nëmënyrëmëspecifike,normaterritjes(ose tërënies) së forcës sëpunësnëmoshë aktive.Përnjëvendosenjërajonmenjëparashikimpër rënienëgrupmoshatepopullsisënëmoshëpunemund të thuhet sekanjëpotencial të lartë imigrimi,ndërsapëratomenjëparashikimpërrritjetëshpejtëtëpopullsisënëmoshëpunemundtëthuhetsekanënjëpotencialtëlartëemigrimi.Këto suficite dhe deficite të diferencuara gjeografike në ofertëndhe kërkesënpër punëmund të klasifikohenmë tej në lidhjemeniveletspecifiketëarsimimit/aftësivedhetësektorëveprofesionalë-qënga,përshembull,profesionistëtemjekësisë(nëmungesënëshumëvendetëpasura)deritepunonjësitsezonalënëbujqësi(kushpeshnukpërmbushennevojatngaofertaebrendshmeepunësnënjëvendmeekonomitëzhvilluar).

Duke argumentuar në nivelin makrologjik, migrimi potencialmundtëshihetdhebrendanjëkuadritëvariablavestrukturoremë

8. Boyle P., Halfacree K., Robinson V. (1998) Exploring Contemporary Migration. London:Longman,46–50.


17

të varura nga koha, të tilla si rëniet në veprimtarinë ekonomike,paqëndrueshmëriapolitikeapobrishtësiamjedisore.Përkëtëarsye,njëkrizëekonomike,etillësiajoqëprekuGreqinëngaviti2008derinëfillimtëviteve2010-të(dheqë,deridiku,endevazhdon)dotëkishtedisandikimenëlidhjemetendencatemigrimitpotencial:një rritje e renë emigrimin e shtetasvegrekë, njëuljenëfluksine imigrantëve (p.sh. nga Shqipëria), dhe një rritje të kthimit tëmigrantëve(p.sh.ngaGreqianëShqipëri).Mundtëparashikohenedhe flukse të tjera: një ulje në kthimin emigrantëve grekë ngajashtë, dhe fluksi relativisht pak i hulumtuar i ri-migrimit në njëvendtëtretë,ku(përshembull)migrantëtshqiptarëtëprekurngakriza nëGreqi, në vend që të kthehen në Shqipëri, çkamund tëmosjetënjëpropozimtërheqëspërta,vijojnëmigriminnënjëvendtë tretëkumund tëgjejnëmundësimë tëmiraekonomike,sipërshembullnëGjermaniaponëMbretërinëeBashkuar.9

Duke kaluar te mënyra e dytë e të kuptuarit dhe konkretizuarittë konceptit tëmigrimit potencial, duke pyetur njerëzit në lidhjeme synimet e tyre, nëpërmjet vrojtimit të drejtpërdrejtë (anketa,intervista,etj),nefrymëzoheminganjëkërkimikohëvetëfunditi realizuar ngaGallup dhe IOM,10 dhe përgatisimvrojtimin tonë.Nëveçantinërastinevrojtimitmeanëtëanketaveqëkanëpyetjetë parapërcaktuara dhe standarde, janë dy vendime me rëndësikritike që duhet të merren në lidhje me formulimin e pyetjeve;këtovendimemarrin rëndësi nëveçanti nëseplanifikohet kërkimkrahasues,mevendetëndryshmeaponështrirjenëkohë.Sëpari,

9. Karamoschou C.(2018)The Albanian Second Migration: Albanians Fleeing the Greek Crisis and Onward Migrating to the UK. Brighton: University ofSussex,SussexCentreforMigrationResearchWorkingPaperNo.93.10. Lazcko F., Tjaden J., Auer D.(2017)Measuring Global Migration Potential, 2010–2015.Berlin:GlobalMigrationDataAnalysisCentre,DataBriefingSeriesNo. 9, p. 1.; see alsoEsipova N., Ray J., Srinivasan R. (2011)The World’s Potential Migrants: Who Are They, Where They Want to Go, and Why it Matters. WashingtonDC:Gallup.


18

dhemëerëndësishmja,ështëmënyrasesiformulohetpyetja,p.sh.nëreferimtëdëshirës,synimit,planitapopërgatitjeve.Kadallimetëqarta,edhenësejanënuanca,nëkuptiminqëivishetshembujvetëmëposhtëm,nëlidhjememënyrënsiparaqitetpyetja:

• Dotëdonittëmigronitnëtëardhmen?• Akenisynimetëmigroni?• Akenibërëplanepërtëmigruar?

Këto dallime, relativisht të qarta në gjuhën angleze, mund tëkompromentohennësepyetjeteanketëspërkthehennëgjuhëtëtjeranënjëstudimkrahasues.

Aspektiidytëështëkuadrikohornëtëcilëndëshirat,synimet,oseplanetpërmigrimspecifikohen–brendavitittëardhshëm,ose,letëthemi,në5apo10vjet.Horizontekohoretëndryshmemundtëfaktorizohennëtënjëjtënpyetje.

DukemarrëshembullineanketimevetëIOM/Galluppërmigriminpotencial,këtoshtrojnëtripyetjekryesore,përkatësishtnëlidhjemedëshirën,planetdhepërgatitjetpërtëmigruar.Këtojanëformuluarsimëposhtë:11

• Nëmënyrëideale,nësedotakishitmundësinë,adot’jupëlqenteqëtëshpërnguleshitpërfundimishtnënjëvendtjetër,apodotëparapëlqenittëvazhdonitëjetonitnëkëtëvend?

Përataqëkanëshprehurdëshirëpërtëemigruar:

• Aplanifikonitëshpërngulenipërfundimishtnënjëvendtjetër,osejo?

Përsëri,përataqëijanëpërgjigjurpozitivishtpyetjessëmësipërme:

11. Lazcko F., Tjaden J., Auer D.(2017)Measuring Global Migration Potential, 2010–2015.Berlin:GlobalMigrationDataAnalysisCentre,DataBriefingSeries9,f.1.


19

• Akenibërëpërgatitjepërkëtëshpërngulje?

‘Përgatitje’ do të thotë aplikim për vizë, kursim i parave përudhëtimindhe(sipasrastit)mësimiigjuhëssëvendittësynuar.

Ndërkohë që anketat për migrimin potencial mund të japin disatreguespërflukseteardhshmeapoaktualetëmigrimit,lidhjamundtëjetëshumëjodomethënësepërshkaktëdallimitthelbësormidisdëshirësapoaspiratëspërtëmigruardhemundësisëeaftësisëpërtabërëkëtëgjë.12RezultatetngatëdhënateanketëssëIOM/Galluporganizuar për 160 vende për periudhën 2010 - 2015 e tregonqartësishtkëtëmungesëtëlidhjes.Ndërsambi700milionënjerëzanembanëbotësshprehinnjëdëshirëtëpërgjithshmepërtëmigruarnënjëvendtjetër,mëpakse10%etyre(66milionë)planifikojnënëtëvërtetëqëtëmigrojnënë12muajteardhshëm,dhengakëta,vetëmnjënëtre(23milionë)thonësepondërmarrinhapaaktivepërgatitorepërtarealizuarkëtëplan-kjopërfaqësonvetëm0.4%tëpopullsisësëbotësnëmoshëmadhore.13Nërangbotëror,ataqëplanifikojnë dhe përgatiten për tëmigruar kamë shumë gjasë tëjenëmeshkuj,tërinj,tëpamartuar,qëjetojnënëzonaurbane,dhezotërojnëtëpaktënarsiminemesëm.14

Studime të tjerangazonagjeografikemë specifike tëbotës japinnuanca të këtyre gjetjeve globale të paraqitura më lart. DukepërdorursërishtëdhënateGallupWorldPoll,portashmëvetëmpërEvropën,Lovo15tregonse,mëshumësesametëardhuratpërfrymë

12. Shihni Carling J. (2002)Migration in theageof involuntary immobility:theoretical reflections and Cape Verdean experiences, Journal of Ethnic and Migration Studies,28(1):5–42.13. Lazcko F., Tjaden J., Auer D.(2017)Measuring Global Migration Potential, 2010–2015.Berlin:GlobalMigrationDataAnalysisCentre,DataBriefingSeries9,f.1.14. Po aty.15. Lovo S.(2014)Potentialmigrationandsubjectivewell-beinginEurope,IZA Journal of Migration,3(1):24.


20

apomepunësimin/papunësinë,migrimipotencialështëilidhurmëngushtazimemirëqënien subjektive të të anketuarve.Atamenjënivelmëtëulëttëmirëqëniessubjektivekamëshumëtëngjarëtëduantëmigrojnë,dhevendiidëshiruaridestinacionitpërmigrimpërzgjidhetnëlidhjemecilësinëeperceptuartëjetëspëratëvend.NënjëstudimpërAmerikënLatine,migrantëtpotencialëmegjasëishin‘arritëstëfrustruar’-dmthtëanketuartëcilëtkishinsuksestëlartëobjektiv,porniveltëulëtkënaqësiepërjetënetyre.16 Edhe studimiiElitok-utpërmigriminpotencialngaTurqiadrejtEvropësargumentonnëmënyrëtëngjashmenjëkalimtëtheksitngafaktorëparashikues ekonomik mbi baza krejtësisht e vetëm sasiore, teaspektemëcilësoretëplanifikimitpërmigrim.17

1.2 Vështrim i përgjithshëm mbi raportin

Nëvazhdim, studimi është organizuar si vijon. Pjesët 2, 3 dhe 4kontribuojnëmëtejnëpërcaktiminekontekstitaktual.Ataparaqesin,përkatësisht, hollësi të mëtejshme mbi dinamikat e ndryshimittë migrimit shqiptar, hipotezat mbi lidhjet midis migrimit dhezhvillimit në kontekstin shqiptar, dhemetodologjinë e anketimit,që përbën boshtin kryesor empirik të këtij raporti - një anketë ezhvilluarballëpërballëme1,421familjeshpërndarënërajonetëndryshmetëvenditgjatëvitit2018.Pjesa5,mëegjataestudimit,paraqetrezultateteanketësdhepërfshinnjëkrahasimmidisgjetjevetënjëanketetëngjashmetëzhvilluarrrethnjëdekadëmëparë.Përpërcaktiminerezultatevetëstudimit,utrajtuanpyetjetkryesoresimëposhtë,nënënseksionetënjëpasnjëshme:

16. Graham C., Markowitz J. (2011)Aspiration and happiness of potentialLatinAmericanmigrants,Journal of Social Research and Policy,2(2):9–25.17. Elitok S.P. (2010) Estimating the Potential Migration from Turkey to the European Union: A Literature Survey. Hamburg: Hamburg Institute forInternationalEconomicsPolicyPaper,3–11.


21

• SaimadhështëmigrimipotencialnëShqipëri,dheaështërriturapozvogëluaraimekaliminekohës(nënseksioni5.1)

• Cilatjanëkarakteristikateatyreqëkamëshumëgjasëtëduanosesynojnëtëmigrojnë?(5.2)

• Nëcilatvendeplanifikojnëtëmigrojnë?(5.3)

• Cilatjanëarsyetkryesorepseduantëmigrojnë?(5.4)

Në nënseksionin 5.5, ne i kushtojmë vëmendje të veçantë njënëngrupitëmigrantëvetëkthyertëcilëti janëpërgjigjuranketës,dukeipyetursekukanëqëndruarjashtë,përsakohë,kurjanëkthyer,pse janë kthyer, dhe dëshirën dhe arsyet për ri-emigrim. Pjesa 6paraqetpërfundimetkryesorenëlidhjemegjetjet‘përt’umarrëmevete’dhejepnjëserirekomandimeshmeinterespërpolitikëbërësit.

2. Sfondi i migrimit shqiptar

Sikurse u theksua te hyrja, Shqipëria ka përjetuar një periudhëintensive emigrimi që prej vitit 1990. Përmasat e këtij emigrimikanëqenëtëtillasaqënëvitin2010,ShqipëriarenditejeparanëEvropëdheenëntanëbotëpërshkallënestokuttëemigrantëvenëraportmepopullsinërezidentenëvend.18

Ndonëseekzistonnjëhistorimëehershmeenjëemigriminëshkallërelativisht të vogël, që para periudhës së qeverisjes komuniste tëvendit, historia moderne e migrimit fillon vetëm në vitet 1990-1991,merënieneregjimitkomunistdhehapjenekufijvederinëatëperiudhëtëmbyllurmebotënejashtme.Nëmënyrëtëveçantë,

18. NgatetëvendeterendituraparaShqipërisë(BreguPerëndimor/Gaza,Samoa,Grenada,StKitts-Nevis,Guajana,Monako,Antigua-Barbuda,Tonga),tëgjitha,përveçnjërit (BreguPerëndimor/Gaza,4milionëbanorë)kanëpopullsi shumëmëtëvoglaseShqipëriame3milionëdheshumëprejtyrekishinhistorimëtëgjatëmigrimi.ShihniWorld Bank(2011)Migration and Remittances Factbook. WashingtonDC:WorldBank.


22

eksodiishteintensivgjatëdekadëssëparëtëemigrimit,dhenëvitin2000 vlerësohej se 800,000 shqiptarë jetonin dhe punonin jashtëvendit,kryesishtnëGreqidhe Itali.19Nëmasënmë tëmadhe,kyemigrimishtespontan,iparregulltdhepërbëhejngatërinjmeshkujqë kërkonin të punonin dhe t’i largoheshin kaosit ekonomik epolitiktëperiudhëssëtranzicionitqëpokalontevendigjatëatyreviteve. Drejt fundit të dekadës, skema të legalizimit të statusit,sëparinëItalidhemëpasnëGreqi,mundësuanshumëmigrantëqë tënormalizoningjendjene tyredhe të sillninnëvendinpritësanëtarëtefamiljes.Megjithatë,sidomosnëGreqi,pjesamëemadheemigrimitmbetiepërkohshmeosekarakterizohejngalëvizjesanënjërinkrahnëtjetrin.Ndërkohë,shumëmigrantëqëkishinmigruarpërnjëperiudhëafatshkurtërnëGreqiushpërngulënmëpasnëItali,ecilashihejsinjëdestinacionmëidëshirueshëmngakëndvështrimiipunës,itëardhuravedheiintegrimitsocial.20

Nëdekadënedytëtëemigrimit,ajoeviteve2000,fluksiilargimittë shqiptarëve vijoi, por me një intensitet pak më të ulët. Kyngadalësim i emigrimit erdhi për shkak të njëmase tëmadheqëishtelarguartashmënëvitet1990,prandajrezervuariimigrantëvepotencialëishtepjesërishtshteruarpërnjëperiudhë.Njëarsyetjetërishteedhepërmirësimiiecurisëekonomikenëvendnëperiudhënqëpasoikaosineviteve1990-të.Gjatëdekadëssëdytëpjesamëemadhee emigrimitvazhdoi tëkishtepërdestinaciondyvendetfqinjë anëtare të BE-së, Greqi dhe Itali, ku rrjetet familjare dhesocialeikanalizuanmigrantëterinjnëkëtodestinacionetashmëtëkrijuara.Ndërkaq,edhegjeografiaedestinacionitështëdiversifikuardhepërfshintashmëvendetëtjeraevropiane,nëmënyrëtëveçantëMbretërinëeBashkuar,sidhevendeteAmerikëssëVeriut.21Nga

19. Barjaba K.(2000)ContemporarypatternsinAlbanianmigration,South-East Europe Review,3(2):57–64.20. King R., Mai N.(2008)Out of Albania: From Crisis Migration to Social Inclusion in Italy. NewYork:Berghahn.21. King R.(2003)Acrosstheseaandoverthemountains:documentingAlbanian


23

fundi i dekadës, vlerësohej se numri i shqiptarëve jashtë vendit itejkalonte 1milionë, ndërsa Banka Botërore, siç e theksuammëparë,jepteshifrënprej1.4milionë.22

Dekadaetretëemigrimit,ecilapoiafrohettashmëfundit,ështëkarakterizuar nga një rigjallërim i intensitetit, veçori të reja dhedestinacione të reja. Këto flukse të fundit kulmuan në mes tëdekadës,kurrreth66,000shqiptarëuregjistruansiazilkërkuesnëdisavendetëBE-së,kryesishtnëGjermani.23Këtofluksetërejaetëlartaemigrimipasqyrojnëvazhdiminenivelittëlartëtëmigrimitpotencialtëpopullsisëshqiptare.SipastëdhënavengaGallupWorldPollpërperiudhën2010-2015,Shqipëriarenditetegjashtanëbotëpërngapërqindjaetërriturveqë‘planifikojnëtëmigrojnë’.Nëfakt,ështëivetmivendEvropiannë20vendeteparatëbotës, tëcilatjanëmësëshumtivendeafrikane.24Shifraprej9.1%përshqiptarët

migration,Scottish Geographical Journal,119(3):283–309.22. Vlerësimet për shkallën e emigrimit shqiptar variojnë natyrisht sipasmetodës dhe burimeve që përdoren. Të dhënat e Bankës Botërore për 1.44milionëpër2010mbështetennëvlerësimetevendeve tëndryshmenë lidhjeme‘stokun’emigrantëveshqiptarësidhenëburimezyrtareshqiptare.Bazuarnë metodën reziduale intercensale, instituti kombëtar shqiptar i statistikave,INSTAT,epërllogaritiemigriminnetonë600,000përperiudhën1990-2001,dhe481,000përdekadën2001-2011;kështu,emigrimitotalnetopërtëdyjadekadatllogaritetnë1.08milionëpersona.Ndryshimimidisdyshifrave(1.44milionëdhe1.08milionë)mundtëvijëndoshtapotëmarrimparasyshfëmijëtqëukanëlindurmigrantëveshqiptarëjashtë,tëcilëterrisinnumrinetyreporpërjashtohen ngametoda reziduale intercensale. ShihniWorld Bank (2011)Migration and Remittances Factbook. WashingtonDC:WorldBank;INSTAT (2004)Migration in Albania. Population and housing Census 2001. Tiranë:InstituteofStatistics;INSTAT(2012)Population and Housing Census 2011. Tiranë:InstitutiiStatistikave.

23. Eurostat Newsrelease (2016)Asylum in the EU member states: recordnumber of over 1.2 million first-time asylum seekers registered in 2015,Eurostat Newsrelease 44,4March.

24. Lazcko F., Tjaden J., Auer D.(2017)Measuring Global Migration Potential, 2010–2015.Berlin:GlobalMigrationDataAnalysisCentre,DataBriefingSeries9,f.1.


24

tejkalohet vetëm nga Togo (13.1%), Liberia (12.6%), Komoros(11.2%),Guinea(10.5%)dheSierraLeone(10.2%).Vendetetjeraqë renditen menjëherë pas Shqipërisë, me nivele që luhaten tek8-9%janëatoqëjanëtëgoditurangatraziraciviledhe/osevarfërianëshkallëtëgjerë(Xhibuti,Sudani,RDeKongos,Haiti,Libia).

Nësepyetjakyçzgjerohetdhepërfshinedhe‘dëshirënpërtëmigruar’,atëherë tëdhënateGallupWorldPollpërmigriminpotencialpërShqipërinëbëhenedhemëdramatike,dhepotencialishtshqetësuese.Nëlidhjemekëtëkriter,migrimipotencialngaShqipëriaështë56%,sipastëdhënavetëanketëspër2013-16,ebarabartëmeshifratpërHaitindhetejkalohetvetëmngaSierraLeone(62%).Përmëtepër,krahasimiidyperiudhave(2013-2016kundrejt2010-2012)tregonsenëkrahasimme20vendeteparatëbotësmigrimipotencialkarritjenmëtëlartënëShqipëri(20pikë).25

Rritja e dukshme emigrimit real dhe potencial ngaShqipëria nëdekadënetretëtëmigracionit–ekonfirmuarmëtejngatëdhënate studimit tëparaqituramëposhtënëkëtë raport -ngrepyetje tërëndësishme mbi shkaqet e këtij rigjallërimi të migrimit. Edhekëtu,analizajonëepërqëndruarnëtëdhënateanketësdotëjapëdisa përgjigjemë të detajuara. Fillimisht, ne do të tregojmë disaprirjetëpërgjithshmeekonomike,tëcilat,nënivelmakro,mundtëmbështesinrritjeneprirjevetëmigrimit.26

25. Esipova N., Ray J., Pugliese A. (2017) Number of potential migrantsworldwidetops700million,Gallup News,8June.Njëtreguestjetër,mëspecifiki migrimit potencial është numri në rritje i qytetarëve shqiptarë që aplikojnëpër llotarinëamerikane (USDiversityVisaLottery).87,000nëvitin2011dheu rrit në 199,000 në vitin 2015.Këto prirje janë paraqitur dhe janë diskutuaredhenëstudimintonëtëmëhershëm:Gëdeshi I., King R.(2018)Research Study into Brain Gain: Reversing Brain Drain with the Albanian Scientific Diaspora. Tiranë:UnitedNationsDevelopmentProgramme,11–13.26. Shihni: Gëdeshi I., de Zwager N. (2012) Effects of the global crisis onmigrationandremittancesinAlbania,in:Sirkeci I., Cohen J.H., Ratha D.(eds)Migration and Remittances during the Global Financial Crisis and Beyond.


25

Sëpari,krizaekonomikebotëroreqëfilloingagjysmaedytëe2008patindikiminesajtëdrejtpërdrejtëdhetëtërthortëmbiekonominëshqiptare.SipastëdhënavetëBankësBotërore,PBB-jaeShqipërisërangamesatarjavjetore5.7%gjatëperiudhës2000-2008në2.6%në periudhën 2009 – 2017, ndërsa papunësia zyrtare u rrit nga13%në 2008 në 17%në 2014 (por 32.5% për grup-moshën 15-29vjeç),dhepërsëriranë13.8%nëvitin2017(25.9%përgrup-moshën15-29vjeç).27Dërgesatemigrantëve,tëcilatkanëqënënjëngafaktorëtkryesorëpërzbutjenevarfërisëtëshumëfamiljevenëShqipëri,ranëndjeshëmnga957milionëEuro(12.3%ePBB-së)në2007,në597milionëEuro(5.8%ePBB-së)nëvitin2015.28KjokaardhurnëveçantipërshkaktëefektevezinxhirngakrizaeashpërfinanciarenëGreqidhe(disimëpakeashpër)nëItali,dyvendetkryesorepritësetëmigrantëveshqiptarë,tëcilëtuprekënngauljae tëardhuravedherritjaepapunësisë. Nëkëtovende,papunësiae migrantëve shqiptarë arriti në 24.7% në Greqi dhe 12.1% nëItali,dukeingadalësuarkështuflukseterejatëmigrimitdhedukeshpejtuarkthiminngamigracioni.29

NjëstudimipërbashkëtirealizuarngaINSTAT-idheONMtregoise gjatë periudhës 2009 - 2013, 133,554 emigrantë shqiptarë tëmoshës 18+ u rikthyen në Shqipëri, të shtyrë mbi të gjitha ngahumbjaevendit tëpunësnëGreqidheItali.30Pornëmungesë tënjëtëardhmejetëmirëekonomikenëShqipëri,injëjtistudimnxorinë pah se një e treta e të rikthyerve dëshironin të ri-emigronin.

WashingtonDC:WorldBank,237–254.27. World Bank (2018) Higher but Fragile Growth: Western Balkans RegularEconomic Report No. 14.WashingtonDC:WorldBank.28. TëdhënangaBankaeShqipërisë.29. Arslan C., Dumont J.-C., Kone Z., Moulan Y., Ozden C., Parsons C., Xenogiani, T.(2014)A New Profile of Migrants in the Aftermath of the Recent Economic Crisis. Paris: OECD, Social, Employment and MigrationWorkingPaperNo.160.30. INSTAT, IOM (2014) Return Migration and Reintegration in Albania. Tiranë:InstitutiiStatistikave/OrganizataNdërkombëtarepërMigrimin.


26

Ndoshta,evetmjasuprizëishtesekjopërqindjenukishtemëelartë.Nëanketimintonë,negjetëmsetërikthyeritkishinnjësynimmëtëlartëpërtëmigruarkrahasuarmetëanketuaritqëkishinmoshëtënjëjtëdhenukkishinnjëhistorimigrimi.Kthimingamigrimiështë,gjithashtu,njëkomponentkyç isëashtuquajturës lidhjemigrim-zhvillim,icilianalizohetshkurtimishtnëseksioninvijues.

3. Migrimi, zhvillimi dhe nënzhvillimi: lidhje teorike

Duke pasur parasysh shkallën dhe intensitetin e emigrimit ngaShqipëriagjatëtridekadavetëfundit,Shqipëriaështënjëilustrimi përshtatshëm i lidhjeve të shumëfishta, por shpesh të paqarta,midismigrimit,zhvillimitdhenënzhvillimit-dukeqenëpërsërinjëtreguesistatusittësajsi‘laborator’përstudiuesitezhvillimitdhetëmigrimit.31

Tani ka një literaturë të gjerë e të larmishme mbi lidhjen midismigrimitdhezhvillimit-përatëqëtashmëështëetiketuarsi‘lidhjamigrim - zhvillim’.32 Në pjesën më të madhe të rasteve, debatiorientohetdrejttëkuptuarittëmënyrëssesimigrimindërkombëtarmundtëkontribuojënëzhvilliminevendittëorigjinës.Gjithashtu,janëedhedisalidhjetëtjeranësistemqënukduhenlënëpaumarrënëkonsideratë.Këtolidhjepërfshijnëndikiminemigrimitnëvendinpritës dhe ndikimin e zhvillimit temigrimi: për shembull, a sjellzhvillimimëshumë,osemëpak,migrim?Pomeaqrëndësi,sidomosnë kontekstin e studimit aktual, a janë tendencat emundshme të

31. King R. (2005)Albania as a laboratory for the study of migration anddevelopment,Journal of Southern Europe and the Balkans,7(2):133–155.32. Van Hear N., Sørensen N.N. eds. (2003) The Migration–Development Nexus. Geneva:InternationalOrganizationforMigration.Përnjëdiskutimmëtëthelluarteorikmbilidhjenmigrim-zhvillim,shihni:de Haas H. (2010)Migrationand development: a theoretical perspective, International Migration Review,44(1):227–264.


27

ardhshmetëmigrimit,nëformënemigrimitpotencial?

Dukeiparëmarrëdhënietmigrim-zhvillimngashumëaspekte,dheduke përgjithësuar në shkallë të madhe, literatura identifikon dyqëndrimeteorikekonkurruesemenjëri-tjetrin,njëoptimist(njëlloj‘rrethivirtuoz’)dhenjëpesimist(një‘rrethvicioz’).Gjatëviteve-përshembullqëngafillimiiboom-itnëmigriminepunësnëEvropënëviteteparatëperiudhëssëpasluftës-preferencapërnjëpozicionteorikmbitjetrinështëluhatursinjëlavjerrës.33

Në skenarin optimist, migrimi ka potencialin për të arritur tëashtuquajturin rezultat me tre fitues - sjell përfitime për vendindërgues,përvendinpritësdhepërvetëmigrantët.34Vendidërguesështënëgjendjetë‘eksportojë’tepricënefuqisëpunëtoretëpapunë,dukemarrëfluksehyrësekompensuesengadërgesatëemigrantëvepër tëmbështetur familjet dhe komunitetet në vendlindje dhe qënxisininvestimedhezhvillim.Nënjëfazëtëmëvonshme,migrantëtmundtërikthehen,dukesjellëmevetekapitalefinanciarenëtrajtënekursimeve,kapitalenjerëzorenëtrajtënekualifikimeve,trajnimitdhepërvojëssëpunës,sidhe‘remitancasociale’nëtrajtëneidevedheqëndrimevemë‘moderne’ndajreformavesociale.35

Përvendinpritësmundtëargumentohendisapërfitimeekonomike.Nëpërmjetmigrimitaisiguronfuqipunëtoreshtesë‘tëgatshme’(pakostopërpërgatitjendheedukiminetyre)përtëushqyerekonominë

33. Skenarioptimistishtembizotëruesnëvitet1950-tëdhe1960-të(interpretimi‘neoklasik) dhe në vitet 1990-të dhe 2000 (interpretimi ‘neoliberal), ndërsaskenaripesimistuartikuluamëfortgjatëviteve1970-tëdhe1980-të(interpretimi‘neomarksist),dhe(sipasdisave)nëdekadënaktualetëviteve2010-të.Shihni:de Haas H.(2012)Themigrationanddevelopmentpendulum:acriticalreviewofresearchandpolicy,International Migration,50(3):8–25.34. King R., Vullnetari J. (2009)Remittances, return, diaspora: framing thedebateinthecontextofAlbaniaandKosovo,Southeast European and Black Sea Studies,9(4):385–406.35. Shihni: King R.(2018)Ismigrationaformofdevelopmentaidgivenbypoorto rich countries? Journal of Intercultural Studies,39(2):114–128.


28

nësektorëtëndryshëm,nëtëcilët,shpesh,fuqialokaleepunësështëepakët.Këtasektorëpërfshijnëmungesanësegmentinesipërmtëspektrit tëaftësive(p.sh.mjekë, inxhinierë,specialistëIT)dhenënjëshkallëmëtëmadhe,atameaftësitëpakta,nëpunët‘3d’(nëanglishtdirty,dangerousanddisgusting)qëjanëzakonisht‘tëpista,tërrezikshmedhetëpapëlqyera’.Shembujtipikëpërfshijnëpunënsezonalenëbujqësi,punënnëndërtim,pastriminështëpi,dhepunapërkujdesinpersonalnështëpitëdheinstitucionetepërkujdesit.

Sëtreti,përvetëmigrantët,emigrimifunksiononsinjërrugëpërtëdalëngavarfëriadhesinjështegpërnjëjetëmëtëmirë,nëpërmjetaksesit në të ardhura më të larta, siguri më e lartë e punësimit,mundësivemëtëmëdhapërkarrierënëtëardhmen,dhetëardhmemëtëmirëpërfamiljetdhefëmijëtetyre.Këtopërfitimemundtëpërjetohenjashtëvenditnëseegjithënjësiafamiljarekamigruar,ose,nërastinkurnjëpjesëefamiljeskambeturnëvendineorigjinës,cilësiamaterialeejetësështëpërmirësuarngamarrjaedërgesavetëemigrantëve(tëcilatmundtëinvestohennëpërmirësimineshtëpisëdhe për shëndetin dhe edukimin e fëmijëve) ose nga projekteinvestimitëzhvilluarangamigrantipaskthimit.

Megjithatë,kaedhenjëanëtjetërtëmedaljessëhistorisësëmigrimitdhezhvillimit,qëështëskenarinegativosepesimist.Nëkëtëkuadër,nezëvendësojmëfjalën‘nënzhvillim’përfjalën‘zhvillim’.Migrimishihetfillimishtsinjëreagimndajkushtittënënzhvillimitnëvendineorigjinës(sinëmodeline‘rrethitvirtuoz’),pormëpaskymigrimdalës çon në varfërim tëmëtejshëm, dhe jo zhvillim të vendit tëorigjinës.Kjo situatëvjenpër shkak tënjë seriemekanizmash të‘rrethit vicioz’, përfshirë humbje tëmadhe të popullsisë, rrjedhjetëtrurit,shpopullimtërajoneveperiferike(dukeçuarnëmbylljene dyqaneve, shkollave, qendrave shëndetësore rurale, lidhjeve tëtransportit,etj.),varësistrukturoredhepsikologjikengadërgesateemigrantëve,shfrytëzimtëpunonjësvemigrantënëpunëtëpasigurtadhe pak të paguara jashtë, ndarjen e dhimbshme të anëtarëve të


29

familjesdhebraktisjetëtëmoshuarve.NukështëevështirëtëshihetsesashumësindromanegativerezonojnëmepërvojëneShqipërisëdhemigrantëvetësaj.

Thënëkëtë,ështëjashtëzakonishtevështirëpërtëhartuarnjëbilanctëpërfitimeveprodhekundratëmigrimitpërShqipërinëdhepopullinesaj.Njëmënyrëeqasjesndajkësajpyetjejedotëishteparashtrimiinjëtjetre:sidotëishteShqipërianësenukdotëkishtendodhuremigrimi?Edhekjo,ështëpothuajseepaimagjinueshmepërveçsenëtermatënjëpeizazhivarfërie,uriedhembipopullimtëzonavesiruraleedheurbane;dhe,ndoshtanëvendtëkësaj,njëmigrimedhemëmasivrural-urbansesandodhiaktualishtnëdekadatpasvitit1990.36Prandaj,padyshimqëmigrimikaqenëpjesëeshpëtimittëvenditpaskaosittëtranzicionitekonomikdhepolitik;siçupohuamëherët,aikaforcuarbilancinepagesavetëvenditdhekamundësuarqënjëpjesëemadheefamiljeveshqiptaret’umbijetojnëkohëravetëvështira.Migrantëtshqiptarëjashtëedhekanëvuajturedhejanëbegatuar.Ata janë shfrytëzuar - janëmbingarkuarme punë, janëpaguar më pak, dhe i kanë mashtruar - sidomos gjatë viteve tëparatëpunësjashtë,pormekaliminekohësikanëkapërcyerkëtovështirësiedheatotënjëdiskriminimidhestigmatizimitëpërhapurgjerësisht,dhekanëarriturtëstabilizohendhetëintegrohenmenjëshpejtësitëhabitshmedhetëadmirueshme.37

Epanjohuramëemadhekatëbëjëmemënyrënsesimigrimidotëndikojëmbi(nën)zhvillimineShqipërisënëtëardhmen.Tendencat

36. Njëndikimimundshëmiemigrimitnënivelzeroosetëulëtdotëkishteqenënivelitejetirriturimigrimittëbrendshëmdrejtqytetevetëmëdhadhebregdetit.Por, këtomigrime rurale-urbane kanë ndodhur tashmë në njëmasë relativishtmasive, veçanërisht në zonënTiranë-Durrës. Për një analizëmë të detajuar tëmarrëdhënievekompleksemidismigrimitndërkombëtardheatij tëbrendshëm,shihni: Vullnetari J. (2012)Albania on the Move: Links between Internal and International Migration. Amsterdam:AmsterdamUniversityPress.37. King R., Mai N.(2008)Out of Albania: From Crisis Migration to Social Inclusion in Italy. NewYork:Berghahn.


30

e fundit tregojnë se ‘tranzicioni imigrimit’ nga emigrimneto nëimigrim netombetet ende disi larg. Siç tregoi edhe ndikimi ngakriza greke, Shqipëriambetet ende në një pozitë të varur dhe tëcënueshme sa i takon tendencave negative ekonomike në vendetkryesorepritëse.NjëkanalistabilizuarpëremigriminështëmbyllurpjesërishtngangadalësimiekonomiknëGreqidhekandodhurnjëkthim pothuaj i detyruar imigrantëve që kanë dalë të papunë sirrjedhojëekësajsituate.Këtamigrantëtëkthyerpadëshirëkagjasëtëkenëmëpakndikimpërzhvillimsesarikthimiimigrantëvetësuksesshëme tëaftësuar-pokëta janëmigrantëqë,në tërësi,kamëpakgjasatëkthehen,sepsenukjanëtëgatshëmtësakrifikojnësuksesinetyrejashtëpërpasigurinëdhemungesënemundësivenëvendineorigjinës.Gjithashtu,tëdhënateanketëssëGallupWorldPoll përmigriminpotencial në të ardhmen tregojnë se, të paktënnëtermatëaspiratës,njëpjesëemadheepopullsisëshqiptarenukshohintëardhmepotëqëndrojnënëvendinetyredhedotëdonintëlargoheshin.

Nëpjesëntjetërtëkëtijraportstudimi,neparaqesintëdhënattonaorigjinale nga anketimi përmigriminpotencial, duke i kryqëzuarpërgjigjetmedisavariablaekonomike,socialedhedemografikepërtëpërftuarnjëtreguesmëtësaktëpërkarakterindhedestinacionetemundshmetëmigrimitnëtëardhmen.

4. Metodologjia

Puna kërkimore për këtë studim është bazuar në analizën e tëdhënave parësore dhe dytësore. Ajo përbëhet nga rishikimi iliteraturëspërmigriminpotencial,ashtusidhengametodacilësoredhekryesishtsasiore.Këtotëfunditkonsistojnënënjëanketëmefamiljetqëpërmbante23pyetje.Anketimiuzhvilluame1,421njësifamiljare.Krahastyreuzhvilluanintervistagjysmëtëstrukturuaramemigrantëpotencialë,zyrtarëdheekspertëngaqarqetëndryshme


31

tëShqipërisë.Asnjëprejfamiljeveapoindividëvenukmoripjesënëmëshumësenënjëngametodatekërkimit.

Përkëtë,upërdornjëkampiongrupimiqëuzhvilluanëtrefaza.Nëfazëneparë,kampioniundasipas12qarqevetëShqipërisë,dukepërdorurshpërndarjenproporcionaletëpopullsisë18vjeçelart,sipastëdhënavetëmarrangaCensusi2011.38Anketatushpërndanënëmënyrëproporcionalepërsecilinqark.Nëçdoqark,upërzgjodhënNjësitëParësoretëKampionimit(PSU)dhe,nësecilënprejtyre,nëfazënetretëtëkampionimit,upërzgjodhënnëmënyrërastësore14familje.PërzgjedhjarastësoreefamiljeveurealizuangaekspertëteInstitutittëStatistikave(INSTAT).Ekipitkërkimoriudhanëhartaqë specifikonin vendndodhjen e familjeveqë do të anketoheshin.Sipasmetodologjisëtëhartuar,anketuesidotëvizitontefamiljenepërcaktuarderinëkatërherë,nëditëtëndryshmedhenëoraretëndryshmetëditës.

Ekipi kërkimor realizoi 1,421 anketa derë më derë në të gjithaqarqet e vendit.Anketa përmigrimin potencial ishte pjesë e njëanketemëtëgjerëtërealizuarmefamiljetnëkuadrineEuropean Value Study(EVS).39Moduliimigrimitpotencialkishte23pyetjepërmigriminpotencial,përfshirëpesëpyetjeqë ishinspecifikishtpërmigrantët ekthyer.Veçkësaj, nga anketa eEVS,umorën tëgjithatëdhënatsocial-demografiketëtëanketuarve.Këtotëdhënakishininformacionpërmoshën,gjininë,gjendjencivile,përbërjenfamiljare,përkatësinëetnike,nivelinmëtëlartëarsimortëarritur,statusin e punësimit, nivelin e kualifikimit, të ardhurat familjare,

38. INSTAT(2012)Censusi i Popullsisë dhe Banesave 2011.Tiranë:InstitutiiStatistikave.39. EuropeanValuesStudy(EVS)realizohetnjëherënëdhjetëvjetënëtëgjithavendetevropiane.EVS-jaështënjëprogramhulumtiminë shkallë tëgjerë,qëzgjatnëkohë,dherealizohetnëvendetëndryshmembivleratnjerëzorebazësijeta,familja,puna,feja,politikadheshoqëria.Ajondihmonpërtëkuptuaridetë,besimet,parapëlqimet,qëndrimet,vleratdheopinioneteqytetarëvenëtëgjithëEvropën.


32

vendi i banimit (qyteti, fshati), besimi te institucionet, qëndrimikundrejtimigrantëve,etj.Ekipikërkimorzhvilloiintervistaballëpërballë,dukepërdorurnjëanketëtëprintuar,menjëpersonpërfamilje,nëmoshën18vjeçosemëshumë.Tëanketuaritqëkishinpasurpërvojamigratoretëmëparshmeiupërgjigjënpesëpyetjevepërrikthimin.Nëkëtërast,irikthyerkonsiderohejpersoniqëkishtejetuardhepunuarpërtëpaktënnjëvitjashtëdheishtekthyernëShqipëritëpaktëntremuajparaanketimit.Plotësimiianketëssëmigrimitpotencialkërkonterreth12minuta.

Të dhënat e anketës së migrimit potencial u krahasuan me tëdhënanganjëanketëengjashmepërmigriminpotencialdhepërmigrantët e kthyer të realizuar ngaQSES në fund të vitit 2006dhefillimtëvitit2007,nëkuadrinenjëprojektitëfinancuarngaEuropeanTrainingFoundation (ETF).40Krahasimi i të dhënave,për një horizont kohor prej njëmbëdhjetë vjetësh, nxori në pahtendenca të reja në lidhje me migrimin potencial në Shqipëri.Gjithashtu,përkëtëstudim,nekemipërdoruredhedisaanketadheintervistatëtjeratërealizuarangaQSESgjatëdekadëssëfundit.41

Nëprocesineanketimit,ushfaqëndisamangësi.Sëpari,njënumërimadhitëanketuarveishtembi40vjeç.Kjoshpjegohetmefaktinse, në shumë familje, personat që ishin në shtëpi nëmomentine anketimit dhe ishin të gatshëm të intervistoheshin i përkisninkësaj grup-moshe.Gjithashtu, në disa fshatra,mungonin shumëtërinjpërshkaktënivelittëlartëtëmigrimit.Sirezultat,numrii përgjithshëm i të anketuarve të moshës 18-40 vjeç ishte 575,

40. European Training Foundation (2007). The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania.Torino:ETF.41. Kystudimpërdoredhedisatëdhënangadyanketatëmëdhatërealizuaranë kuadrin e dy projekteve: ‘Global Crisis andMigration:Monitoring a KeyTransmissionChannelfortheAlbanianEconomy’(PNUD,BB,ONM,2010);dhe‘Strengtheningthelinkbetweenmigrationanddevelopmentthroughdevelopingandtestingreplicablemigration-relatedproductsandservicesformigrantsandtheircommunities’(IFAD,2008–2010).


33

ose40.5%eanketësnëtotal.Njëpjesëemadheeanalizëssonënëvijimështë e bazuarnëkëtëgrup-moshë.Një tjetër problemqëuidentifikuaishtenumridisimëilartëitëanketuarvefemrasesameshkuj, çka nuk paraqet raportin gjinor real të popullsisëshqiptare. Së fundi, në disa qytete tëmëdha siTirana,Durrësi,Vlora dhe Shkodra, rastet e refuzimit të plotësimit të anketës,kryesishtpërshkaktëmungesëssëkohës,ishinmëtëshumta.

5. Rezultatet e anketës: 2018 krahasuar me 2007

Gjetjetemëposhtëmebazohennëanalizënetëdhënavetëanketëssë migrimit potencial lidhur me synimin për të migruar, arsyetemigrimit dhe faktorët shtytës, drejtimet e flukseve potenciale,rikthimi i migrantëve dhe raporti midis rikthimit dhe migrimitpotencial. Gjithashtu krahasimi me të dhënat e anketës 2007krijon mundësinë që të tregohen qartë tiparet dhe tendencat ereja të migrimit potencial në Shqipëri dhe të formulohen disarekomandimepërpolitikat.

Vinireseformulimiipyetjeskyçenëanketëkishtetëbëntemesynimin për tëmigruar (në shqip, fjalë për fjalë pyetja ishte: ‘Amendonitëmigroni...?’).Duhetvënënëdukjesekadallimmidissynimitdhedëshirëspërtëmigruar.Dëshiramundtëmosnënkuptojëautomatikishtsynim(njerëzitmundtëduantëmigrojnë,porkanëpak synim të veprojnë në këtë aspekt për shkak të pengesave tëperceptuara dhe aktuale përmigrim); dhe, nga ana tjetër, synimimundtëmospasqyrojëdomosdoshmërishtdëshirën(migrimimundtëshihetsi‘ipashmangshëm’osesi‘evetmjazgjedhje’,egjithsesimundtëmosekzistojëdëshirarealepërt’ularguar).


34

5.1. Sa i madh është migrimi potencial?

Migrimipotencial,siçshihetedhengafigura1,prekthuajsetëgjithagrup-moshat18vjeçesipërqëjanëanketuarnëShqipëri.Megjithatëgjetjetestudimittonëbazohenkryesishtnëpopullsinëegrup-moshës18 deri 40 vjeç, e cila është përzgjedhur për dy arsye kryesore.Epara, është grup-moshamë aktive e popullsisë shqiptare, ku ështëpërqëndruaredhetendencaemigrimitpotencial.Paskësajmoshe,kjotendencë,siçshihetedhenëfigurën1,uletdukshëm.Ndërsaarsyejaedytëlidhetmekrahasiminqëdëshirojmëtëbëjmëmenjëanketëtjetër tëmigrimitpotencial të realizuarngaQSESdhe tëfinancuarngaEuropeanTrainingFoundation(ETF)nëfundtëvitit2006dhenëfillimtëvitit2007dheqëbazohetnëgrup-moshën18deri40vjeç.42 Krahasimiitëdhënavengakëtodyanketa,përtënjëjtatgrup-mosha,bëntëmundurqëtëshihenmëqartëedhetendencaterejatëmigrimitpotencialshqiptarnënjëharkkohorprejrreth11vjetësh.

Figura 1. Migrimi potencial sipas moshës (në %)

Burimi:QSES.,Anketaemigrimitpotencial,2018.

42. European Training Foundation (2007). The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania.Torino:ETF.

(njerëzit mund të duan të migrojnë, por kanë pak synim të veprojnë në këtë aspekt për shkak të pengesave të perceptuara dhe aktuale për migrim); dhe, nga ana tjetër, synimi mund të mos pasqyrojë domosdoshmërisht dëshirën (migrimi mund të shihet si 'i pashmangshëm' ose si 'e vetmja zgjedhje', e gjithsesi mund të mos ekzistojë dëshira reale për t'u larguar). 5.1. Sa i madh është migrimi potencial? Migrimi potencial, siç shihet edhe nga figura 1, prek thuajse të gjitha grup-moshat 18 vjeç e sipër që janë anketuar në Shqipëri. Megjithatë gjetjet e studimit tonë bazohen kryesisht në popullsinë e grup-moshës 18 deri 40 vjeç, e cila është përzgjedhur për dy arsye kryesore. E para, është grup-mosha më aktive e popullsisë shqiptare, ku është përqëndruar edhe tendenca e migrimit potencial. Pas kësaj moshe, kjo tendencë, siç shihet edhe në figurën 1, ulet dukshëm. Ndërsa arësya e dytë lidhet me krahasimin që dëshirojmë të bëjmë me një anketë tjetër të migrimit potencial të realizuar nga QSES dhe të financuar nga European Training Foundation (ETF) në fund të vitit 2006 dhe në fillim të vitit 2007 dhe që bazohet në grup-moshën 18 deri 40 vjeç.42 Krahasimi i të dhënave nga këto dy anketa, për të njëjtat grup-mosha, bën të mundur që të shihen më qartë edhe tendencat e reja të migrimit potencial shqiptar në një hark kohor prej rreth 11 vjetësh. Figura 1. Migrimi potencial sipas moshës (në %)

Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Sipas të dhënave të anketës, 52% e popullsisë shqiptare e grup-moshës 18-40 vjeç dëshirojnë të migrojnë nga Shqipëria. Në krahasim me anketën e vitit 2007, ku migrimi potencial rezultonte në 44.2%, dëshira për migrim është rritur me rreth 8 pikë përqindje në Shqipëri.43 Kjo rritje duhet shpjeguar me faktorë socio-ekonomikë, të cilët do pasqyrohen në vijim.

42 European Training Foundation (2007). The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania. Torino: ETF. 43 European Training Foundation (2007). The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania. Torino: ETF.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Migrimi potencial sipas moshës (në %)


35

Sipas të dhënave të anketës, 52% e popullsisë shqiptare e grup-moshës 18-40 vjeç dëshirojnë të migrojnë nga Shqipëria. Nëkrahasimmeanketënevitit2007,kumigrimipotencialrezultontenë44.2%,dëshirapërmigrimështërriturmerreth8pikëpërqindjenëShqipëri.43Kjorritjeduhetshpjeguarmefaktorësocio-ekonomikë,tëcilëtdopasqyrohennëvijim.

Synimipërtëmigruar(dhenëkëtopërmasa)lidhetmepërfytyriminqë kanë njerëzit për të ardhmen e tyre dhe kryesisht të fëmijëvetë tyre. Nga njëra anë ai është një pasqyrim i gjendjes realeekonomike, sociale e politike në vendin e origjinës, dhe nga anatjetër,imundësivepotencialenëvendinpritës.

Kyperceptiminjerëzvepërtëardhmenetyrelidhetsëparimefaktorëekonomikë.Krizaekonomikebotëroreqëfilloinëgjysmënedytëtëvitit2008patindikiminesajnëekonominëshqiptare,sikurseuvërejtnëSeksionin2.RritjavjetoreePBB-sëupërgjysmuadhepapunësiaurritdukshëm.44Njëtreguestjetërirëndësishëmekonomik,dërgesateemigrantëve,ranëndjeshëm.Kjondikoinërritjenevarfërisësëfamiljeveshqiptare,njëfenomenqëthuajseishtepërgjysmuargjatëviteve2002-2008.45Ndërkaq,migrimindërkombëtar, sezonaldheafat-gjatë,kryesishtnëGreqidheItali,icilikaqënëndërfaktorëtkryesorëme të cilin familjet shqiptare përballuan varfërinë gjatëdydekadave të para, nukmund të luante këtë funksion.Krijohetkështu një situatë paradoksale. Nga njëra anë faktorët shtytës tëmigrimitrriten,kursengaanatjetërkanalettradicionaletëfluksevetëmigrimitshqiptarngushtohen.Rrjedhimishtpotencialimigrator

43. European Training Foundation (2007). The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania.Torino:ETF.44. World Bank(2018)Higher But Fragile Growth: Western Balkans Regular Economic Report No.14.WashingtonDC:WorldBank.45. Sipas të dhënave tëBankësBotërorenga2002–2008, varfërianëShqipëri upërgjysmua në 12.4%;megjithatë, në vitin 2012, u rrit përsëri në 14.3%.Shihni:World Bank (2016a)South-East Europe Regular Economic Report, Resilient Growth and Rising Risks,10.


36

ipopullsisëshqiptare,nënndikiminekrizësekonomikebotërore,mungesës së zgjidhjeve të brendshme dhe perceptimit që kanënjerëzitpërtëardhmenetyre,kaardhurdukeurritur.

FaktorëtekonomikëdhehendekuimadhitëardhuravemevendetezhvilluaratëBEdheAmerikëssëVeriutnukjanëtëvetmitfaktorëqëshpjegojnëdëshirënenjerëzvepërtëmigruarngaShqipëria.TëdhënateanketësEVStregojnësenjerëzitnëpërgjithësidhemigrantëtpotencialë në veçanti janë të pakënaqur nga sistemi i arsimit, isigurimeve shoqërore, i kujdesit shëndetësor, i shërbimit civil, idrejtësisëdhepartitëpolitike(përtëpërmëndurvetëmkëto).46Tabelaemëposhtëme tregon semë shumë segjysmaepopullsisë janë tëpakënaqurdhenërastinemigrantëvepotencialëkjopakënaqësiështëedhedisapikëpërqindjemëelartë(Tabela1).47

Tabela 1. Niveli i besimit që popullsia dhe migrantët potencialë kanë tek …(në %)

46. Pyetjaqëjubëtëanketuarëveishte:Julutemshikonikëtëtabelëdhemëthonipërsecilënngaçështjetelistuarasesabesimkenitekata.Akeniplotësishtbesim,kenishumëbesim,nukkenidheaqbesimaponukbesonifare?47. Përgjigjet‘nukkamdheaqbesim’dhe‘nukkamaspakbesim’.

Nr E gjithë popullsia (18-40 vjeç) Migrantët potencialë (18-40 vjeç)

Kamplotësishtbesim

Kamshumëbesim

Nukkamdheaqbesim

Nukkamaspakbesim

Kamplotësishtbesim

Kamshumëbesim

Nukkamdheaqbesim

Nukkamaspakbesim

1 Sistemiiarsimit

13.8 33.7 38.2 14.3 11.8 29.2 42.8 16.2

2 Sistemiisigurimeveshoqërore

7.4 34.7 37.5 20.4 4.8 34.0 37.1 24.1

3 Sistemiikujdesitshëndetësor

10.6 32.0 35.7 21.7 9.4 31.1 32.4 27.1

4 Shërbimicivil 4.7 32.7 42.4 20.2 4.7 30.1 42.9 22.3

5 Sistemiidrejtësisë

6.5 19.1 35.1 39.3 6.0 16.8 32.6 44.6

6 Partitëpolitike

0.7 4.0 23.6 71.7 0.3 4.4 19.9 75.4

Burimi:AnketaeEVS,2018


37

Ne treguam në hyrje se anketat e migrimit potencial, si ato tëpërdorura nga Gallup dhe ONM, zakonisht prodhojnë shifra qëjanë shumëmë të larta se nivelet reale tëmigrimit.48Nëmënyrëqëmigrimipotencialtëkthehetnëmigrimrealduhetqënjerëzittëzotërojnë dokumentat e nevojshme (pasaporta, viza, etj), të kenëpara tëmjaftueshmepër tëfinancuarudhëtimindheshpenzimeteqëndrimitnëvendinpritësderisatësigurojnëtëardhurangapuna,tënjohingjuhëndhetëkenëinformaciontëmjaftueshëmpërvendinpritës,tëkenënjërrethmiqshosetëafërmqëdotistrehojnëdhendihmojnënëgjetjenenjëvendipuneoseduhettëkenësiguruarmëparënjëkontratëpune,etj.Nërastsemigrantëtpotencialënukikanëkëtokushteose tëpaktënshumicëne tyre,atëhereështëevështirëqëatatëmigrojnëoseqëmigrimiityretëjetënjëhistorisuksesi.

Nëmënyrëqëtiafrohemisamëafërkëtijrealiteti,dukeubazuarnëdisapyetjetëanketës,nendërtuamdytregues.Treguesiiparë,tëcilinpoequajmë‘planifikimipërmigrim’,lidhetmeplanifikiminpër tëmigruar brenda vitit ose gjatë tre viteve të ardhshme.49Tëdhënateanketës tregojnëse17.2%eshqiptarëve tëgrup-moshës18deri40vjeçose33.1%eatyreqëshprehindëshirënpërmigrimmendojnë të migrojnë brenda vitit. Ndërsa 16.7% e shqiptarëvetë kësaj grup-moshe ose 32.1% e atyre që shprehin dëshirën përmigrimmendojnëtëmigrojnëbrenda3vitevetëardhshme.Pjesatjetër emigrantëvepotencialë shprehet se dëshiron tëmigrojë nëharkunkohortë10vitevetëardhshme(16%)osenëmëshumëse10vjet(0.7%).Ndërsapjesaqëmbetetdheqëakomanukkavendosurpërfaqëson 18.1% të migrantëve potencialë (Tabela 2). Ka edhe

48. Laczko F., Tjaden J., Auer D.(2017)Measuring Global Migration Potential, 2010–2015.Berlin:GlobalMigrationDataAnalysisCentre,DataBriefingSeriesNo.9.49. Pyetjaqëubëhejtëanketuarëveqëkishinshfaqurdëshirënpërmigrimishte:Mendonitëemigronia)brendavitit;b)gjatëtrevitevetëardhshme;c)gjatë10vitevetëardhshme;d)mëshumëse10vjet;e)nukedi.


38

personaqë shprehindëshirënpërmigrim,por akomanuk ekanëtë qartë se në cilin vend dëshirojnë tëmigrojnë.Këto grupe, përshkaktëperiudhëssëgjatëkohorekudëshiratpërmigrim,nëvarësitëkushtevesocio-ekonomike,mundtëzbehenosendryshojnëdhepaqartësisëqëatashprehinnëpërzgjedhjenevendittëmigrimit,neipërjashtuamngallogaritjaekëtijtreguesi.

Tabela 2. Migrantët potencialë sipas periudhës që synojnë të migrojnë (në %)

Nr Periudha Kundrejt migrantëve potencialë

Kundrejt popullatës 18 deri

40 vjeç1 Brendavitit 33.1 17.22 Gjatëtrevitevetëardhshme 32.1 16.73 Gjatë10vitevetëardhshme 16.0 8.34 Mëshumëse10vjet 0.7 0.35 Nukedi 18.1 9.4

Gjithsej 100.0 52.0Burimi:QSES.,Anketaemigrimitpotencial,2018.

Ndërsatreguesiidytë,tëcilinpoequajmë“megjasëpërtëmigruar”,krahas përfshirjes së të parit, lidhet edhe me mundësinë për tëfinancuarudhëtimin,meekzistencënerrjetevesocialenëvendinemigrimit,menjohjenegjuhëssëvenditpritësnënjëniveltëcaktuardhemeinformacioninenevojshëmpërkëtëvend.Nëkëtëtreguesnenukpërfshimëzotëriminedokumentavetëudhëtimit(pasaporta,viza,etj)meqenësengafundiiDhjetorit2008tëgjithëshqiptarëtkanëmundësitëudhëtojnëpavizanëzonënShengen.50Llogaritja

50. PërtëudhëtuarpavizanëzonënShengen,shqiptarëtduhettëkenëpasaportëbiometrike.Gjithashtu,regjimipavizaparashikonqëndrimderinë90ditëgjatënjëperiudhe180ditore,dukevendosurkufizimedhepresionpërmigrantëtqëdotëdëshironintëqëndroninmëgjatënëvendinpritës.Përmëshumëinformacionshikoni: “Agreement between the European Community and the Republic of


39

etreguesit tëdytëose“megjasëpër tëmigruar” tregonsevetëmrreth7%emigrantëvepotencialëose3.6%epopullsisë së grup-moshës18deri40vjeç,mund tëmigrojnëaktualisht.Ky treguesështë dukshëmmë i ulët se dëshira përmigrim dhe pa dyshim iafrohetmëshumërealitetit.

SipasCensusittëpopullsisëtëvitit2011,grup-mosha18deri40vjeçpërfaqësonterreth34%tëpopullsisëoserreth948mijëpersona.51 Gjatëkëtyre10vitevepopullsiaeShqipërisëështëzvogëluardhestrukturaesajmoshorepadyshimkandryshuar.52Sidoqoftë,nërastsesupozojmësepopullsiaeShqipërisëdhestrukturaesajmoshorenukkandryshuar,mundtëvlerësojmëserreth34.100persona,tëgrup-moshës18deri40vjeç,mundtëmigrojnëbrendavitit.

Poredhekytreguesduhetinterpretuarmekujdes.Kështushumicaemigrantëve potencialë nuk kanë një kontratë pune në vendin edëshiruar të migrimit dhe bazohen më shumë në rrjetet socialepër gjetjen e një vendi pune në sektorin formal ose informal.Rrjedhimisht shumica e tyre, pavarësisht nga dëshira, varen ngakërkesapërpunënëvendinpritës.

5.2. Cilët kanë më shumë gjasa të migrojnë potencialisht?

Në këtë seksion ne do të shikojmë disa nga karakteristikatdemografike dhe socio-ekonomike tëmigrantëve potencialë dukeikrahasuarmeatotëpopullsisënëpërgjithësi.Krahaskësajdotëjapimedhe tendencat e reja tëmigrimitpotencialdukekrahasuarrezultateteanketëstëvitit2018meatotëvitit2007.

Albaniaon the facilitationof the issuanceofvisas”athttp://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX:22007A1219(05)&qid=1395933714988.51. INSTAT(2012)Population and Housing Census 2011.Tirana:InstituteofStatistics.52. Sipasprojeksionevetëpopullsisë,nëvitin2018popullsiaegrup-moshës18–40vjeçduhettëjetërreth939mijëpersona.Nëkëtërastrreth33.800personamundtëemigrojnëbrendavitit.


40

Karakteristikat demografike

Rezultateteanketëstregojnësepërgjithësishtsynojnëtëmigrojnëtërinjtëdhesedëshirapërmigrim,siçshihetedhenëfigurën1,uletdukshëmnëmoshatpas të40-ve.Shumëngaataqëmendojnë tëmigrojnëpastë60’dëshirojnëbashkimfamiljarmefëmijëtetyreemigrantëkryesishtnëGreqi,ItalidhenëSHBA.Nërastsedotëanalizojmëgrup-moshën18deri40vjeç,ecilaështëgrup-moshamëaktivedheobjektikëtijstudimi,shohimsedëshirapërmigrimkulmonnë segmentin27deri në30vjeç (Figura2).Tëdhënat eanketëstregojnësemesatarjaemigrimitpotencialpërkëtësegmenttëpopullsisëshqiptarearrinnë71.2%.

Figura 2. Migrimi potencial dhe mosha (18-40 vjeç)


Ndërkaq,njëkrahasimitëdhënavetëdyanketavetregonsenërastsenëvitin2007potencialimigratorshqiptarkulmontepërgrupmoshat18deri25vjeç,nëvitin2018aikulmonpërmoshat27deri30vjeç(Figura3).Siçdotëshohimmëposhtë,kadisaarsyeqëshpjegojnëkëtokulmimenëgrup-moshatëndryshmenëkurbatemigrimitpotencialtëshqiptarëvenëharkune11viteve.

Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Ndërkaq, një krahasim i të dhënave të dy anketave tregon se në rast se në vitin 2007 potenciali migrator shqiptar kulmonte për grup moshat 18 deri 25 vjeç, në vitin 2018 ai kulmon për moshat 27 deri 30 vjeç (Figura 3). Siç do të shohim më poshtë, ka disa arsye që shpjegojnë këto kulmime në grup-mosha të ndryshme në kurbat e migrimit potencial të shqiptarëve në harkun e 11 viteve. Figura 3. Migrimi potencial për grup-moshën 18 deri 40 vjeç në 2007 dhe 2018

Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Migrimi potencial është më i madh tek meshkujt (61.8%) se sa tek femrat (48.3%), çka lidhet me traditën që ekziston në Shqipëri dhe statusin e tyre civil. Përgjithësisht migrimi shqiptar ka qënë i paraprirë nga meshkujt, ndërsa femrat pasonin në një periudhë të mëvonshme nëpërmjet

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Migrimi potencial dhe mosha (18-40 vjeç)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Migrimi potencial dhe mosha (2018, 2007)

Viti 2018

Viti 2007


41

Figura 3. Migrimi potencial për grup-moshën 18 deri 40 vjeç në 2007 dhe 2018


Migrimi potencial është më i madh tek meshkujt (61.8%) se satekfemrat(48.3%),çkalidhetmetraditënqëekzistonnëShqipëridhestatusine tyrecivil.Përgjithësishtmigrimishqiptarkaqënëiparaprirëngameshkujt, ndërsa femratpasoninnënjëperiudhë tëmëvonshmenëpërmjet bashkimit familjar osemartesave.Pakmëshumësegjysma(51.7%)eatyreqëdëshirojnëtëmigrojnëjanëtëmartuardhe47.6%janëbeqarë(Tabela3).

Tabela 3. Gjendja civile e migrantëve potencialë, sipas gjinisë (në %)

Nr Statusi civil i migrantëve potencialë

I/e martuar Asnjëherë i martuar

I divorcuar/ndarë, i ve

1 Meshkuj 35.4 64.6 0.02 Femra 59.5 39.5 1.03 Tëgjithëmigrantët

potencialë51.7 47.6 0.7


Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Ndërkaq, një krahasim i të dhënave të dy anketave tregon se në rast se në vitin 2007 potenciali migrator shqiptar kulmonte për grup moshat 18 deri 25 vjeç, në vitin 2018 ai kulmon për moshat 27 deri 30 vjeç (Figura 3). Siç do të shohim më poshtë, ka disa arsye që shpjegojnë këto kulmime në grup-mosha të ndryshme në kurbat e migrimit potencial të shqiptarëve në harkun e 11 viteve. Figura 3. Migrimi potencial për grup-moshën 18 deri 40 vjeç në 2007 dhe 2018

Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Migrimi potencial është më i madh tek meshkujt (61.8%) se sa tek femrat (48.3%), çka lidhet me traditën që ekziston në Shqipëri dhe statusin e tyre civil. Përgjithësisht migrimi shqiptar ka qënë i paraprirë nga meshkujt, ndërsa femrat pasonin në një periudhë të mëvonshme nëpërmjet

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Migrimi potencial dhe mosha (18-40 vjeç)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Migrimi potencial dhe mosha (2018, 2007)

Viti 2018

Viti 2007


42

Ekziston një asimetri gjinore interesante në këto shifra. Kështudëshira për migrim është dukshëm më e lartë tek meshkujt epamartuar(64.6%)sesatekatatëmartuar(35.4%).Kjoshpjegohetmefaktinsemeshkujtepamartuarjanëmëtëpavarurdhetëlirëpërtëmigruar,kursemeshkujtemartuarduhettëmarrinnëkonsideratëfamiljen (gruan dhe fëmijët) për të cilët ata janë përgjegjës. Ekundërtandodhmefemrat.Migrimipotencialështëmëiulëtpëratoqënukjanëtëmartuaradhemëilartëpëratoqëjanëtëmartuara.Kjoshpjegohetmefaktinsefemratepamartuarakanëmundësitëkufizuarapërtëmigruarnëmënyrëtëpavarur,dukeqenësejanë‘tëkontrolluara’ngafamiljetetyre(femratemirë-arsimuara,studente,tëdiplomuara,etj. janënjëpërjashtim),ndërsa femratemartuarapasqyrojnë(deridiku)synimetebashkëshortëve,osemundtëjenënëfavortëemigrimitnënjëshoqërimë‘progresive’.

Arsimimi

Ekziston një korelacion i fortë midis arsimimit dhe dëshirës përmigrim.Tëdhënateanketëstonëtregojnësemigrimipotencialështëmëilartëpërpersonatqëkanëkryerarsiminprofesional,sekondardhe terciar (Tabela 3). Ky fakt, nga njëra anë, shpjegohet memundësitëmëtëmëdhatëpunësimittëpersonavetëarsimuardhetëkualifikuarnëvendetmëtëpërparuaratëBE(sidomosnëGjermani)dhe në Amerikën e Veriut. Kështu, në kushtet e konkurrencësbotërore, tregjet e reja të punës në Gjermani kërkojnë të joshinemigrantëtmëtëkualifikuar,tëcilëtmundtëndikojnëpozitivishtnëkonkurrueshmërinëafat-gjatëtëvendit.NdërsangaanatjetërkjotregonsenjerëzitekualifikuardhetëarsimuarjanëtëpakënaqurmemundësitëepunësimitdhekushtetepunësnëShqipëri.

Ndërkaq, një krahasimme anketën e vitit 2007 tregon se ka njëpërmbysjetëtendencës(Tabela4).Tëdhënateanketëssëvitit2007tregoninsesamëiulëtishteniveliarsimoraqmëelartëishtedëshira


43

përmigrim.53KjoshpjegohejmefaktinsenjerëzitepaarsimuardhetëpakualifikuarishintëpapunëosekishinvështirësinëgjetjenenjëpunenëShqipëridhedëshironintëmigronin(kryesishtnëItalidheGreqi).Ndërsaataqëzotëroninnjëprofesionosekishinnjëarsimimmëtëlartë,ekishinmëtëlehtëtëintegroheshinnëtregunepunësnëShqipëri.Krahaskësajkaedhenjëarsyetjetërqëeshpjegontekëtëtendencë.Kështu,anketamemigrantëtekthyernëvitin2007tregontese34%etëkthyerëvemearsimuniversitarkishinpunuarnëGreqisipunëtorëtëpakualifikuar(brain waste)dheshpeshnësektorininformal,çkanuknxistetëtjerëttëmigronin.

Tabela 4. Migrimi potencial dhe niveli më i lartë i arsimor që kanë përfunduar, 2018 dhe 2007 (në %)

Nr Niveli më i lartë i arsimit 2018 20071 Nukkafrekuentuarshkollën 0.0 75.02 Mëpaksearsimiprimar 0.0 46.23 Arsimprimar(9viteshkollë) 47.3 50.04 Shkollëemesmeepërgjithshme 57.6 40.95 Shkollëemesmeprofesionale 58.8 44.76 Universitet(diplomëuniversitare,master) 52.3 40.37 Migrimipotencial(popullsia18-40vjeç) 52.0 44.0


Të dhënat e tabelës sëmësipërme duhen interpretuarme kujdes,sepse kufijtë midis grupeve (shkollë e mesme e përgjithshme,universitet) shpesh nuk janë statikë dhe mund të ndodhë që njëgrup njerëzish pavarësisht nga niveli më i lartë arsimor i arriturqë japin në anketë të kenë kaluar ndërkohë tek tjetri. Në anketëpyetja që ju bë të intervistuarëve për ti ndarë në grupe kishte të

53. European Training Foundation (2007). The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania.Torino:ETF.


44

bëntemenivelinmëtëlartëtëarsimimittëarriturdheqëshprehejnëmarrjenenjëdiplomeoseçertifikatë.54Porshumë individëqëaktualishtvazhdojnëstudimetuniversitareraportuan(metëdrejtë)sinivelinmëtëlartëarsimortëarriturshkollënemesme(edukiminsekondar) kur praktikisht kanë kaluar tek arsimimi universitar(edukimiterciar).Ndërkaq,tëdhënateanketëstregojnëse65.1%estudentëveaktualëdëshirojnëtëmigrojnë,shifërkjoshumëmëelartësemesatarjaemigrimitpotencial,porqëpërfshihetnëgrupinepersonavemeedukimsekondar.

Figura 4. Ndërlidhja midis migrimit potencial dhe nivelit të arsimimit në 2007 dhe 2018


54. Pyetjaqëjubëtëintervistuarëveishte:Ciliështënivelimëilartëiarsimitqë keni përfunduar deri tani?Përgjigjet emundshmeqë i anketuarimund tëpërzgjidhteishin:pashkollë,arsimfillor(4-5vjet),shkollë8/9vjeçare,shkollëe mesme e përgjithshme, shkollë e mesme profesionale (2 vjeçare), shkollëe mesme profesionale (mbi 2 vjet), shkollë e lartë jo-universitare, diplomëuniversitare, master profesional, shkollë pas-universitare, master shkencor,doktoraturë.

Tabela 42007 (nëNr Ni1 Nu2 Më3 Ar4 Sh5 Sh6 Un7 Mi

Burimi: Q Të dhëna(shkollë grup njerndërkohëbënte meçertifikatdrejtë) spraktikishtregojnë mesatarja

Figura 4

54 Pyetja qëe mundshme mesme eshkollë e ldoktoraturë

0

10

20

30

40

50

60

70

80

N

4. Migrimi pë %) veli më i lar

uk ka frekuenë pak se arsirsim primar (hkollë e mesmhkollë e mesmniversitet (diigrimi poten

QSES., Anketa

at e tabelës e mesme e prëzish pavarëë tek tjetri. Ne nivelin më të.54 Por shui nivelin mht kanë kaluse 65.1% e

a e migrimit

4. Ndërlidhj

ë ju bë të inter

me që i anketuae përgjithshmelartë jo-universë.

Nuk ka frekuentuarshkollën

M

potencial dh

rtë i arsimitntuar shkollëmi primar (9 vite shkolme e përgjithme profesionplomë unive

ncial (popullse migrimit pote

së mësipërmpërgjithshmeësisht nga niNë anketë ptë lartë të a

umë individëmë të lartë a

uar tek arsimstudentëve potencial, p

a midis mig

vistuarëve ishtari mund të pëe, shkollë e msitare, diplomë

Më pak se arsimiprimar

Ar

Migrimi pote

he niveli m

tën

llë) hshme nale ersitare, massia 18-40 vjeencial, 2018.

me duhen ine, universitetiveli më i lar

pyetja që ju barsimimit të aë që aktualisarsimor të amimi univers

aktualë dëspor që përfsh

grimit poten

te: Cili është nirzgjidhte ishin

mesme profesioë universitare,

rsim primar (9 viteshkollë)

S

encial dhe n

ë i lartë i a

ster) eç)

nterpretuar t) shpesh nukrtë arsimor ibë të interviarritur dhe qht vazhdojn

arritur shkolsitar (edukimhirojnë të m

hihet në grup

ncial dhe niv

iveli më i lartën: pa shkollë, aronale (2 vjeçar

master profesi

Shkollë e mesme epërgjithshme

S

niveli arsim

arsimor që k

2010.0.

4757585252

me kujdes, k janë statiki arritur që jaistuarëve pëqë shprehej nnë studimet ullën e mesmmi terciar). Nmigrojnë, shipin e persona

velit të arsim

ë i arsimit që kearsim fillor (4-5re), shkollë e ional, shkollë

Shkollë e mesmeprofesionale

Unun

mor, 2007 dh

kanë përfun

180 0 .3 .6.8.3.0

sepse kufijtkë dhe mundapin në anke

ër ti ndarë nnë marrjen euniversitare

me (edukimiNdërkaq, të ifër kjo shumave me eduk

mimit në 20

eni përfunduar5 vjet), shkollëmesme profespas-universita

niversitet (diplomeniversitare, master)

e 2018

nduar, 2018

200775.046.250.040.9 44.7 40.3 44.0

të midis grud të ndodhë qetë të kenë k

në grupe kishe një diplomraportuan (m

in sekondardhënat e anmë më e lar

kim sekondar

007 dhe 2018

r deri tani? Përë 8/9 vjeçare, ssionale (mbi 2are, master shk

2018

2007

8 dhe

upeve që një kaluar hte të

me ose me të r) kur nketës rtë se r.

8

rgjigjet shkollë 2 vjet), kencor,

7


45

Ky raport midis arsimimit dhe migrimit shprehet jo vetëm nësynimin për migrim, por edhe në përzgjedhjen e vendit pritës.Kështunëvitin2018,neshohimsepersonatmëtëarsimuardhetë kualifikuar synojnë të migrojnë më shumë në Gjermani, nëAmerikën eVeriut dhe në vende të tjera shumë të zhvilluara tëEuropësPerëndimore.KursepersonatmëpaktëarsimuardhetëkualifikuarsynojnëmëshumënëGreqidhepjesërishtnëItali,kunëpërmjetrrjetevesocialemundtëgjejnëpunëtëpakualifikuara,qoftëedhenësektorininformal.

Raportimidismigrimitpotencialdhearsimimitkaedhenjëanëtjetërqë duhet shfrytëzuar nga politikëbërësit në të ardhmen.Dëshirapër tëmigruar në Gjermani dhe në vënde të tjera të zhvilluaratëEuropësPerëndimoremund të shërbejë sinxitjepërarsimim,kualifikim profesional dhemësimin e gjuhës së huaj nga ana emigrantëvepotencialë.Kështu,sipasnjëintervistetëzhvilluarnëInstitutinGoethenëTiranënumriitërinjveqëmësojnëdhemarrindëshminëegjuhësgjermaneështërriturtreherënëvitin2017nëkrahasimme vitin 2013.55 Ndërkaq, në shumë nga intervistat erealizuara ngaQSESme azil-kërkuesit e kthyer ngaGjermaniavërehejinteresipërtëkryertrajnime/kurseprofesionalenëmënyrëqëtipërshtatenkërkesavetëtreguttëpunësnëkëtëvendnërasttënjëmigrimitëmundshëmnëtëardhmen.56

Kyinteresnërritjeimigrantëvepotencialëpërarsimdhetrajnimprofesionalprovohetedhengatëdhënateanketës.Kështu,thuajse85% emigrantëve potencialë dëshirojnë të marrin pjesë në njëtrajnimnëShqipëripërtupërgatiturpërtëjetuardhepunuarjashtëvendit (Tabela 5).Migrantët potencialë që dëshirojnë tëmarrinpjesë në këto kurse shprehin më shumë interes për mësimin e

55. Intervistë me zj.Alketa Kuka, Përgjegjëse e Departamentit të Gjuhëve,InstitutiGoethe,Tiranë.56. Gëdeshi I., Xhaferaj E.(2016)Social and Economic Profile of the Return Migrants in Albania.Tirana:InternationalOrganizationforMigration.


46

gjuhës së huaj (72.3%), trajnim profesional (39.1%), orientimkulturor(22.9%)dhestudimeuniversitare(17%).57Kyinterespërtupërgatiturpërtëpunuardhejetuarnëvendinemigrimitkanjërritjetëdukshmenëkrahasimmeanketënevitit2007,kurvetëm48.7%emigrantëvepotencialëshprehtekëtëdëshirë.58Kjodëshirëduhetmbështetursepserritkapitalinhumantëvenditdheatëtëmigrantitpotencial.

Tabela 5. Dëshira për trajnim dhe lloji i trajnimit në 2018 dhe në 2007 (në %)


Statusi në tregun e punës

Tëdhënateanketëstregojnësestudentëtdhetëpunësuaritjanëmëtëprirurtëmigrojnënëkrahasimmetëpapunët,tëvetë-punësuaritdheshtëpijaket(Figura5).Kyfakttregonsepunësimi,nëvetvete,nuk e parandalon migrimin. Nga ana tjetër, as papunësia nukështë një faktor i veçantë, i cili nxit nëmënyrë shpërpjesëtimoremendimetpërtëmigruar.Kushtetepunës,pagateultadhemungesaeperspektivësjanëdisangafaktorëtqëishtyjnënjerëzittëmigrojnë.Tëdhënateanketëstregojnësenëdisasektorëtëekonomisëdhenëdisa profesione, si në call centers, shëndetësi, ndërtim, shitje, etjnjerëzitjanëmëtëprirurtëmigrojnë(Tabela6).

57. Pyetjaqëiubëmigrantëvepotencialëishte:Çfarëllojtrajnimidotëdëshironittëbënit?Ianketuarimundtëzgjidhtenjëosemëshumëopsione,simësimgjuhe,orientimkulturor,trajnimprofesional,studimeuniversitare,tjetër(specifikoni).58. European Training Foundation (2007) The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania.Turin:ETF.

Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Ky raport midis arsimimit dhe migrimit shprehet jo vetëm në synimin për migrim, por edhe në përzgjedhjen e vendit pritës. Kështu në vitin 2018, ne shohim se personat më të arsimuar dhe të kualifikuar synojnë të migrojnë më shumë në Gjermani, në Amerikën e Veriut dhe në vende të tjera shumë të zhvilluara të Europës Perëndimore. Kurse personat më pak të arsimuar dhe të kualifikuar synojnë më shumë në Greqi dhe pjesërisht në Itali, ku nëpërmjet rrjeteve sociale mund të gjejnë punë të pakualifikuara, qoftë edhe në sektorin informal. Raporti midis migrimit potencial dhe arsimimit ka edhe një anë tjetër që duhet shfrytëzuar nga politikëbërësit në të ardhmen. Dëshira për të migruar në Gjermani dhe në vënde të tjera të zhvilluara të Europës Perëndimore mund të shërbejë si nxitje për arsimim, kualifikim profesional dhe mësimin e gjuhës së huaj nga ana e migrantëve potencialë. Kështu, sipas një interviste të zhvilluar në Institutin Goethe në Tiranë numri i të rinjve që mësojnë dhe marrin dëshminë e gjuhës gjermane është rritur tre herë në vitin 2017 në krahasim me vitin 2013.55 Ndërkaq, në shumë nga intervistat e realizuara nga QSES me azil-kërkuesit e kthyer nga Gjermania vërehej interesi për të kryer trajnime/kurse profesionale në mënyrë që ti përshtaten kërkesave të tregut të punës në këtë vend në rast të një migrimi të mundshëm në të ardhmen.56 Ky interes në rritje i migrantëve potencialë për arsim dhe trajnim profesional provohet edhe nga të dhënat e anketës. Kështu, thuajse 85% e migrantëve potencialë dëshirojnë të marrin pjesë në një trajnim në Shqipëri për tu përgatitur për të jetuar dhe punuar jashtë vendit (Tabela 5). Migrantët potencialë që dëshirojnë të marrin pjesë në këto kurse shprehin më shumë interes për mësimin e gjuhës së huaj (72.3%), trajnim profesional (39.1%), orientim kulturor (22.9%) dhe studime universitare (17%).57 Ky interes për tu përgatitur për të punuar dhe jetuar në vendin e migrimit ka një rritje të dukshme në krahasim me anketën e vitit 2007, kur vetëm 48.7% e migrantëve potencialë shprehte këtë dëshirë.58 Kjo dëshirë duhet mbështetur sepse rrit kapitalin human të vendit dhe atë të migrantit potencial. Tabela 5. Dëshira për trajnim dhe lloji i trajnimit në 2018 dhe në 2007 (në %) Nr Dëshirojnë

trajnim Mësim gjuhe

Orientim kulturor

Trajnim profesional

Studime universitare

Tjetër Nuk e di

1 Anketa e vitit 2018

85.0 72.3 22.9 39.1 17.0 - -

2 Anketa e vitit 2007

48.7 85.1 9.3 19.4 7.4 0.9 1.4

Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Statusi në tregun e punës

55 Intervistë me zj. Alketa Kuka, Përgjegjëse e Departamentit të Gjuhëve, Instituti Goethe, Tiranë. 56 Gëdeshi I., Xhaferaj E. (2016) Social and Economic Profile of the Return Migrants in Albania. Tirana: International Organization for Migration. 57 Pyetja që iu bë migrantëve potencialë ishte: Cfarë lloj trajnimi do të dëshironit të bënit? I anketuari mund të zgjidhte një ose më shumë opsione, si mësim gjuhe, orientim kulturor, trajnim profesional, studime universitare, tjetër (specifikoni). 58 European Training Foundation (2007) The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania. Turin: ETF.


47

Figura 5. Statusi i punësimit dhe synimi për të migruar


Tabela 6. Migrimi potencial sipas sektorit ekonomik dhe profesionit (në %)

Nr Sektorët/profesionet Dëshirojnë të migrojnë

Nuk dëshirojnë të migrojnë

1 Punonjësnëcallcenter 85 152 Infermier/e 83 173 Punonjësnëndërtim 56 444 Punonjësnërrobaqepësi 53 475 Punonjësnëindustrinëekëpucëve 38 626 Shitës 67 337 Tregtarëtëvegjël 42 588 Mësues 27 73


Shënim:Këtotëdhënaduheninterpretuarmekujdes,sepsenëdisarastenumriipersonaveështëivogëldherezultatimundtëmosjetëbindës.

Të dhënakrahasimpunësimifaktor i v Figura 5

Burimi: Q Kushtet njerëzit tprofesion(Tabela 6 Tabela 6

Nr

1 Pu2 In3 Pu4 Pu5 Pu6 Sh7 Tr8 M

Burimi: QShënim: Krezultati m Të ardhu

Shtëpiake

I/e

at e anketësm me të papi, në vetveteveçantë, i cili

5. Statusi i p

QSES., Anketa

e punës, patë migrojnë. ne, si në call6).

6. Migrimi pSekt

unonjës në cafermier/e

unonjës në nunonjës në rrunonjës në inhitës regtarë të veg

Mësues QSES., Anketa Këto të dhëna

mund të mos jet

urat

e dhe e papunësuar

I/e punësuar më

e punësuar 30 orë

s tregojnë sepunët, të vee, nuk e pari nxit në mën

punësimit d

e migrimit pote

gat e ulta dTë dhënat

centers, shë

potencial siptorët/profes

all center

dërtim robaqepësi ndustrinë e k

gjël

e migrimit poteduhen interpr

ë bindës.

r në ndonjë punë tj

I/e vetëpunë

Të pap

ë pak se 30 orë në j

ose më shumë në j

Stud

Migrim

e studentët detë-punësuarrandalon minyrë shpërpj

dhe synimi p

encial, 2018.

dhe mungesae anketës trëndetësi, ndë

pas sektoritionet

këpucëve

encial, 2018. retuar me kujd

0 10

jetër

suar

punë

javë

javë

dent

mi potencial

dhe të punërit dhe shtëgrimin. Ngajesëtimore m

për të migru

a e perspektegojnë se nëërtim, shitje,

ekonomik dDë

m

des, sepse në

0 20

l dhe statusi

ësuarit janë ëpijaket (Figa ana tjetër,

mendimet për

uar

tivës janë dië disa sekto, etj njerëzit

dhe profesioëshirojnë të migrojnë

85 83 56 53 38 67 42 27

disa raste num

30 40

i i punesimi

më të prirugura 5). Ky as papunësr të migruar

isa nga faktorë të ekonom

janë më të p

onit (në %) Nuk

mri i personav

50 6

it

ur të migrojny fakt tregosia nuk ësht.

torët që i shmisë dhe nëprirur të mig

k dëshirojnëmigrojnë

15 17 44 47 62 33 58 73

ve është i vog

60 70

në në on se të një

htyjnë ë disa grojnë

ë të

ël dhe


48

Të ardhurat

Pavarësisht se dëshira për migrim vërehet tek të gjitha grupetshoqëroreajonukështëmënjëkarakteristikëvetëmegrupeve tëvarfëratëshoqërisëshqiptare.Përtëargumentuarkëtëhipotezëneindamëtëanketuarit(nëvarësitëpërgjigjessëtyre)në10grupetëmëdhadukeubazuarnëtëardhuratmujoreosevjetore(neto)tëfamiljessëtyre.59

Figura 6. Ndërlidhja midis migrimit potencial dhe të ardhurave të familjes (në %)


Grupi që është në fund të shkallës së të ardhuravekamëpak se70Eurotëardhurafamiljaremujoredheaiqëështënëkryetësajka1,416Eurodhemëshumëtëardhurafamiljaremujore.60Tëdygrupet skajore kanë nivelin më të ulët të migrimit potencial për

59. Kërkesa që ju bë të anketuarëve ishte:Këtu jepet një listëme të ardhuradhedotëdonimtëdinimsenëcilingrupbënpjesëfamiljajuaj,dukellogariturtë gjithë rrogat, pensionet, dhe burimet e tjera të të ardhurave.Vetëm tregonishkronjënegrupitnëtëcilinbënpjesëfamiljajuajdukellogariturtëardhuratpaspagimittëtaksavedhedetyrimevetëtjera.60. Në llogaritjen e të ardhurave familjare nëEuro ne u bazuamnë kursin ekëmbimit1Euro=130lekë.

Pavarësiskarakterine i ndamtë ardhurardhurav1,416 Euulët të mvështirë tprocesin për migrkanë të a Figura 6

Burimi: Q Kjo përbndanim fgjendjen migrimi pamjaftu Figura 7

59 Kërkesa bën pjesë fshkronjën të tjera. 60 Në lloga61 Pyetja qpërballuar mjaftueshm

0

10

20

30

40

50

60

sht se dëshiristikë vetëm më të anketurat mujore osve ka më pakuro dhe më s

migrimit potetë migrojnë e migrimit. im është pak

ardhurat më t

6. Ndërlidhj

QSES., Anketa

bën edhe njëfamiljet mbifinanciare t

potencial ishueshme”, e “p

7. Migrimi p

që ju bë të ank

familja juaj, due grupit në të c

aritjen e të ardhqë iu bë të anknevojat tuaja k

me, disa herë jo

Më pak se 70Euro/muaj

70 deri Euro/m

ra për migrie grupeve të

uarit (në varëse vjetore (nk se 70 Eurohumë të ard

encial për arssepse ju munKurse familjk më e lartëtë ulta (Figur

a midis mig

e migrimit pote

ë ndryshim i bazën e tëtë familjes phte më i lartpamjaftuesh

potencial dh

ketuarëve ishteuke llogaritur tcilin bën pjesë

hurave familjarketuarëve ishtekryesore? Përgo; E pamjaftue

142muaj

142 deri 212Euro/muaj

2

Migrimi po

im vërehet të varfëra të sësi të përgjig

neto) të famio të ardhura

dhura familjasye krejtësisngojnë burimjet e pasura

ë në grupetra 6).

grimit poten

encial, 2018.

të dukshëm ë ardhurave për të përbaltë tek familjme” dhe “di

he gjendja fi

e: Këtu jepet njtë gjithë rrogatfamilja juaj du

re në Euro ne ue: Mbi të gjithgjigjet e mundsshme; Fare e p


283 deri 3Euro/mu

otencial dhe

tek të gjithashoqërisë shqgjes së tyre)ljes së tyre.5

a familjare mare mujore.60

sht të ndryshmet financiashpesh nuk që kanë të a

ncial dhe të

me anketënmujore, po

lluar nevojajet që e karaisa herë e mj

inanciare e

një listë me të at, pensionet, dhuke llogaritur t

u bazuam në kuha, a është situshme ishin: M

pamjaftueshme

371uaj


47E

e niveli i të a

a grupet shoqiptare. Për ) në 10 grup59 Grupi që ëmujore dhe a0 Të dy gruphme. Familjeare, humane kanë nevojëardhura mbi

ardhurave

n e vitit 200or në bazë tat e saj kryeakterizonin gjaftueshme d

familjes (20

ardhura dhe dohe burimet e tjtë ardhurat pas

ursin e këmbimuata financiare

Më se e mjaftuee.


708 deri 94Euro/mua

ardhurave t

qërore ajo ntë argumente të mëdha d

është në fundai që është

pet skajore ket shumë të dhe sociale

ë. Është interi mesataren

të familjes

07. Në këtë ë vetë-vlerë

esore.61 Përgjgjendjen finadhe disa herë

007)

o të donim të dijera të të ardhupagimit të tak

mit 1 Euro = 13e e familjes e

eshme; E mjaft

45aj

945 deri1416

Euro/muaj

Më

Eu

të familjes

nuk është mtuar këtë hipduke u bazud të shkallësnë krye të sanë nivelin mvarfëra e katë nevojshmresante se dëse sa në ato

(në %)

anketë ne nësimit të tyrjigjet tregonanciare si “fë jo” (Figura

inim se në cilinurave. Vetëm tksave dhe detyr

30 lekë. mjaftueshme

tueshme; Disa

shumë se1416

uro/muaj

më një potezë uar në s së të saj ka më të anë të

me për ëshira o që i

nuk i re për nin se fare e a 7).

n grup tregoni rimeve

për të herë e


49

arsyekrejtësishttëndryshme.Familjetshumëtëvarfëraekanëtëvështirëtëmigrojnësepsejumungojnëburimetfinanciare,humanedhe sociale tënevojshmepërprocesinemigrimit.Kurse familjete pasura shpesh nuk kanë nevojë. Është interesante se dëshirapërmigrimështëpakmëelartënëgrupetqëkanëtëardhurambimesatarensesanëatoqëikanëtëardhuratmëtëulta(Figura6).

Figura 7. Migrimi potencial dhe gjendja financiare e familjes (2007)


Kjopërbënedhenjëndryshimtëdukshëmmeanketënevitit2007.Nëkëtëanketënenukindanimfamiljetmbibazënetëardhuravemujore,pornëbazëtëvetë-vlerësimittëtyrepërgjendjenfinanciaretë familjes për të përballuar nevojat e saj kryesore.61 Përgjigjettregonin se migrimi potencial ishte më i lartë tek familjet që ekarakterizonin gjendjen financiare si “fare e pamjaftueshme”, e“pamjaftueshme”dhe“disaherëemjaftueshmedhedisaherë jo”(Figura7).

61. Pyetjaqëiubëtëanketuarëveishte:Mbitëgjitha,aështësituatafinanciaree familjesemjaftueshmepër tëpërballuarnevojat tuajakryesore?Përgjigjetemundshmeishin:Mëseemjaftueshme;Emjaftueshme;Disaherëemjaftueshme,disaherëjo;Epamjaftueshme;Fareepamjaftueshme.

Burimi: QS Prirjet r Të gjithagjeografitë ulët arGjirokast2018. Mivogël në Figura 8

Burimi: Q Vendim

Disa herë

DibGjirokas

KorKuk

ShkodDurr

FLezBe

TiraElbas

Vlo

SES., Anketa e

rajonale

a këto karakike të tyre. Krsimor, kryestra) të vendiigrimi potenqarqet e var

8. Migrimi p

QSES., Anketa

i familjes

Më se e m

E m

ë e mjaftueshme, d

E pam

Fare e pam

Migr

0

brastrarçakësdërrës

Fierzhaeratanasanora

e migrimit pote

kteristika tëKështu, ankesisht nga zonit ishin më tëncial është mrfëra (Kukës

potencial sip

e migrimit pote

0

mjaftueshme

mjaftueshme

disa herë jo

mjaftueshme

mjaftueshme

imi potenci

10

Migrimi

encial, 2007.

ë reja të mieta e vitit 20nat e varfëraë prirur të m

më i lartë ng, Dibër) dhe

pas prefektu

encial, 2018.

10

al dhe gjend

20 3

potencial si

grimit poten007 tregonte a të veriut (K

migronin. Kjoga qarqet Vloe kufitare të v

urave në Sh

20

dja financia

30 40

ipas prefekt

ncial pasqyrse të rinjtë

Kukësi) dhe zo tendencë norë, Elbasanvendit (Korç

hqipëri

30 4

are e familje

0 50

turave (në %

rohen edhe e pakualifikzonat jugore

nuk vërehet nn, Tiranë, Beça, Gjirokast

40 50

eve (në %)

60

%)

në shpërndkuar dhe me e kufitare (Knë anketën eerat, etj dhe tra) (Figura 8

60

70

darjen nivel

Korça, e vitit më i 8).


50

Prirjet rajonale

Tëgjithakëtokarakteristikatërejatëmigrimitpotencialpasqyrohenedhenëshpërndarjengjeografiketëtyre.Kështu,anketaevitit2007tregonte se të rinjtë e pakualifikuar dhemenivel të ulët arsimor,kryesisht nga zonat e varfëra tëveriut (Kukësi) dhe zonat jugorekufitare(Korça,Gjirokastra)tëvenditishinmëtëprirurtëmigronin.Kjotendencënukvërehetnëanketënevitit2018.Migrimipotencialështëmë i lartëngaqarqetVlorë,Elbasan,Tiranë,Berat, etj dhemëivogëlnëqarqetevarfëra(Kukës,Dibër)dhekufitaretëvendit(Korça,Gjirokastra)(Figura8).

Figura 8. Migrimi potencial sipas prefekturave në Shqipëri


Vendim i familjes

Vendimi për tëmigruar është rezultat i një diskutimi të gjatë nëfamiljedheshpeshshihetsinjëstrategjiafat-gjatëesaj.Migrimindërkombëtar konceptohet si një mundësi që do të përmirësontegjëndjenfinanciaretëfamiljes.Këtëmendimshprehinthuajse97%emigrantëvepotencialë.

Burimi: QS Prirjet r Të gjithagjeografitë ulët arGjirokast2018. Mivogël në Figura 8

Burimi: Q Vendim

Disa herë

DibGjirokas

KorKuk

ShkodDurr

FLezBe

TiraElbas

Vlo

SES., Anketa e

rajonale

a këto karakike të tyre. Krsimor, kryestra) të vendiigrimi potenqarqet e var

8. Migrimi p

QSES., Anketa

i familjes

Më se e m

E m

ë e mjaftueshme, d

E pam

Fare e pam

Migr

0

brastrarçakësdërrës

Fierzhaeratanasanora

e migrimit pote

kteristika tëKështu, ankesisht nga zonit ishin më tëncial është mrfëra (Kukës

potencial sip

e migrimit pote

0

mjaftueshme

mjaftueshme

disa herë jo

mjaftueshme

mjaftueshme

imi potenci

10

Migrimi

encial, 2007.

ë reja të mieta e vitit 20nat e varfëraë prirur të m

më i lartë ng, Dibër) dhe

pas prefektu

encial, 2018.

10

al dhe gjend

20 3

potencial si

grimit poten007 tregonte a të veriut (K

migronin. Kjoga qarqet Vloe kufitare të v

urave në Sh

20

dja financia

30 40

ipas prefekt

ncial pasqyrse të rinjtë

Kukësi) dhe zo tendencë norë, Elbasanvendit (Korç

hqipëri

30 4

are e familje

0 50

turave (në %

rohen edhe e pakualifikzonat jugore

nuk vërehet nn, Tiranë, Beça, Gjirokast

40 50

eve (në %)

60

%)

në shpërndkuar dhe me e kufitare (Knë anketën eerat, etj dhe tra) (Figura 8

60

70

darjen nivel

Korça, e vitit më i 8).


51

Përgjithësisht meshkujt thonë se vendimi për të migruar merret‘prejtëdypalëve’(48.5%),domethënëprejtyredhepjestarëvetëtjerëtëfamiljes,ose‘tërësishtprejtyre’(48.5%).Ndërsatekfemratpërqindjaeatyreqëthonë‘prejtëdypalëve’(84.1%),padyshimpërshkaktëtraditës,ështëdukshëmmëelartë.Njëpjesëevogëletyre,kryesishtatotëpamartuaradhengazonaturbaneshprehensemundtëvendosinvetë(Tabela7).Pornëkëtëvendimtërëndësishëm,sipastëanketuarëveqëshprehen“të tjerë”,mundtëndikojnëkryesishtbashkëshorti/ja(47.5%)dheprindërit(39.5%).

Tabela 7. Vendimi për të migruar (në %)Nr Gjithsej Meshkuj Femra1 Tërësishtprejjush 23.7 48.5 11.92 Tërësishtprejtëtjerëve 3.3 2 4.03 Prejtëdypalëve 72.6 48.5 84.14 Nukedi 0.3 1.0 0.0

Gjithsej 100.0 100.0 100.0


5.3. Për ku?

Dhjetëvendet eparakudëshirojnë tëmigrojnë shqiptarët janëGjermania (21.7%), SHBA (16.4%), Italia (15.7%), Greqia(14.4%),Mbretëria e Bashkuar (11%), Franca (3%),Kanadaja(2.7%),Zvicra (2.3%),Suedia (2.3%)dheAustria (1.3%).Ngafigura emëposhtme shihetqartë semigrimipotencial shqiptar,nganjëraanë,përqëndrohetnëvendeteBE(74.6%),dhengaanatjetërnëAmerikëneVeriut(SHBAdheKanada-19.1%).Vëndetë tjera, jashtë këtyre dy zonave gjeografike, janë edheTurqia(1.3%)dheAustralia(0.7%).62

62. Vitetefunditvërehetsedisagrupetëmargjinalizuaratëpopullsisëshqiptare,siçjanëromëtdheegjiptianët,gjithnjëemëshumëmigrojnënëTurqi,kupunojnëkryesishtnëmanufakturë.Përmëshumëshiko:Gëdeshi I., Mykerezi P., Danaj E.(2017)Mapping


52

Figura 9. Vendet më të dëshiruara si vende destinacioni


Nëkrahasimmeanketënevitit2007kanjëri-orientimtëfluksevetëmigrimitpotencialshqiptarqëshpjegohetmendryshimete thellaqëkanëndodhurngandikimiidykrizave,krizësekonomikebotëroredhekrizëstërefugjatëve.KështuGjermaniaështëvendiiparëipreferuarimigrantëvepotencialëshqiptarëdherreth22%e tyredëshirojnë tëmigrojnënëkëtëvend.Nëvitin2018,nëkrahasimmeanketënevitit2007,ajokarritjenmëtëmadhengatëgjithavendetetjera,me17pikëpërqindje(Tabela8).PërfytyrimiikrijuarpërGjermaninëngaazil-kërkuesit shqiptarë, si një vend social (arsimi, shëndetësia,mbrojtjasociale)memundësitëmëdhapunësimidhetëardhuratëlarta,ështëtransmetuarnëmasënegjerëtënjerëzvekuratajanëkthyernëShqipëri.Thuajsetëgjithaintervistatezhvilluarameazil-kërkuesitshqiptarëtëkthyertregojnëseatadëshirojnëtëri-emigrojnënëGjermani.63Edhenjë

of Skills, Employment and Entrepreneurship Opportunities of Roma and Egyptians in the Project Sites of Tirana, Durrës, Berat and Shkodra.Tirana:UNDP.63. Gëdeshi I., Xhaferaj E.(2016)Social and Economic Profile of the Return

Burimi: Q Në krahaqë shpjeekonomikmigrantëvitin 201tjera, meshqiptarëpunësimikthyer nëtregojnë 2017-20123% e ty Tabela 8Nr Ve

1 Gj2 SH

63 GëdeshInternation64 Për disaGain, RevAlbanian Sand Develo

TjeteNorvegjiHolland

IrlandAustraliBelgjik

TurqiSpanjAustriZvicrSuedi

KanadFranc

MBGreqi

ItaliSHBA

Gjermani

QSES., Anketa

asim me ankegohet me nke botërore ve potencial8, në krahas

e 17 pikë pëë, si një vei dhe të ardë Shqipëri. Tse ata dëshir18 me 520 s

yre dëshirojn

8. Vendet mendet

jermania HBA

hi I., Xhaferanal Organizatioa nga rezultateersing Brain DStudents Abroopment in Alba

0

era

dada

akaaaa

raa

daaBaa

Aa

e migrimit pote

ketën e vitit 2ndryshimet dhe krizës tlë shqiptarë sim me ankeërqindje (Tabend social (dhura të lartaThuajse të gjrojnë të ri-emstudentë shqë të migrojn

më të dëshiru

aj E. (2016) Son for Migratioet paraprake tëDrain with Aad: The Futurania and the W

5

Vendet m

encial, 2018.

2007 ka një re thella që

të refugjatëvdhe rreth 2

tën e vitit 20bela 8). Përf(arsimi, shëna, është tranjitha intervismigrojnë në qiptarë që stunë pas përfun

uara për të mAnketa e vi

21.716.4

Social and Econ. ë kësaj ankete lbanian Sciene Scientific D

Western Balkan

10

më të dëshir

ri-orientim të kanë ndodve. Kështu G22% e tyre d007, ajo ka rfytyrimi i krndetësia, mbnsmetuar në stat e zhvilluGjermani.63

udjojnë në vndimit të stud

migruar, 20itit 2018

74

conomic Profil

shiko: Gëdeshtific Diasporaiaspora? Preses’, Tirana, 27–

ruara të mig

të flukseve tdhur nga n

Gjermania ësdëshirojnë tërritjen më të rijuar për Gj

mbrojtja socimasën e gj

uara me azil-Edhe një an

vende të ndrdimeve në G

018 krahasuAnketa e

20074.5

14.5

le of the Retu

hi I., King R.a. Tirana: UNDentation to the–28 October.

15

grimit (në %

të migrimit pdikimi i dyshtë vendi i ë migrojnë nmadhe nga

Gjermaninë nale) me mujerë të njerë-kërkuesit sh

nketë e realizryshme të B

Gjermani.64

uar me 2007e vitit7

5 5

urn Migrants

. (2018) ReseaDP; King R.,

e Conference ‘

20

%)

potencial shqy krizave, kparë i prefernë këtë vendtë gjitha ven

nga azil-kërkundësi të mëzve kur atahqiptarë të kzuar në periuBE tregoi se

7 (në %) Diferenc

+ 17.2+ 1.9

in Albania. T

arch Study on , Gëdeshi I. (Migration, Di

25

qiptar krizës ruar i d. Në ndet e kuesit

mëdha a janë kthyer udhën

rreth

ca

Tirana:

Brain (2017) aspora


53

anketëerealizuarnëperiudhën2017-2018me520studentëshqiptarëqëstudjojnënëvendetëndryshmetëBEtregoiserreth23%e tyredëshirojnëtëmigrojnëpaspërfundimittëstudimevenëGjermani.64

Tabela 8. Vendet më të dëshiruara për të migruar, 2018 krahasuar me 2007 (në %)

Nr Vendet Anketa e vitit 2018 Anketa e vitit 2007

Diferenca

1 Gjermania 21.7 4.5 + 17.22 SHBA 16.4 14.5 + 1.93 Italia 15.7 31.2 -15.54 Greqia 14.4 26.5 -12.15 MB 11.0 14.7 -3.76 Franca 3.0 2.0 +1.07 Kanada 2.7 3.6 -0.98 Suedia 2.3 0.2 +2.19 Zvicra 2.3 0.0 +2.310 Austria 1.3 0.2 +1.111 Spanja 1.3 0.0 +1.312 Turqia 1.3 0.0 +1.313 Belgjika 1.0 1.8 -0.814 Tjetër 2.7 0.8 +1.9

Gjithsej 100.0 100.0Burimi:QSES.,Anketaemigrimitpotencial,2018.

Tabela8tregonseItaliadheGreqia,tradicionalishtdyvendetkryesoretëmigracionit shqiptar, padyshim për shkak të papunësisë së lartë

Migrants in Albania.Tirana:InternationalOrganizationforMigration.64. Përdisanga rezultatetparaprake tëkësaj ankete shiko:Gëdeshi I., King R. (2018)Research Study on Brain Gain, Reversing Brain Drain with Albanian Scientific Diaspora.Tirana:UNDP;King R., Gëdeshi I. (2017)AlbanianStudentsAbroad:TheFutureScientificDiaspora?PresentationtotheConference‘Migration,DiasporaandDevelopmentinAlbaniaandtheWesternBalkans’,Tirana,27–28October.


54

dhetëzgjaturqëpërjetuansipasojëekrizësekonomikeglobale,poehumbasinjoshjenpërmigrantëtshqiptarë.Nëvitetemëparshme,këtodyvendepritësedalloheshinedhepërniveletelartatëracizmitkulturordhestigmatizimitqëduhettëpërballoninmigrantëtshqiptarë.Krahasimiidyanketavetregonsegjatënjëharkukohorprej11vjetëshatokanëhumburrespektivisht15.5dhe12pikëpërqindjesecila.

TendencaterejatregojnësemigrantëtshqiptarëdotëpërqëndrohengjithnjëemëshumënëvendetezhvilluaratëEuropësPerëndimore.Kështu Karoline Novinscak Kölker në një studim të saj theksonse në fund të vitit 2015 numri i migrantëve legalë shqiptarë nëGjermani arrintenë rreth59.000persona.65Padyshim,kur numri imigrantëvedhe i rrjeteve socialeqë i lidhin arrinnjëmasëkritikeky migrim kthehet pastaj në një dukuri që ripërtërit vazhdimishtvetveten.Nëpërmjetrrjetevesocialemigrantëtpotencialëekanëmëtëlehtëmarrjeneinformacionit,strehimin,gjetjenenjëvendipune,rregulliminedokumentave,martesat,etj.

Ky ri-orientim i flukseve të migrimit shqiptar kryesisht drejtGjermanisë, por edhe disa vendeve të tjera të BE (Mbretëria eBashkuar,Francë,Suedi,Zvicër,Austri,Spanjë,Belgjikë,etj),dotësjellënëperspektivëndryshimetëtjera,sasioredhecilësore,nëraportmetëardhurat,kursimet,dërgesatfinanciare,investimet,dhekapitalinhumanesocialtëmigrantëveshqiptarë.Kështu,anketaevitit2007memigrantët ekthyer tregoi sepërqindja e atyreqë ishin trajnuarnëvendinemigrimitishtedyherëmëelartënëGjermanidheMBnëkrahasimmeataqëkishinqënënëGreqi.66Ndërsadyanketatëmëdhatërealizuaranëviteteparatëkrizësekonomikebotërore(2008dhe2009)tregojnësetëardhurat,kursimetdhedërgesatfinanciareefamiljevetëmigrantëveshqiptarëngavendeteEuropësPerëndimore

65. Novinscak Kölker K. (2017) PowerPoint presentation of the study: ‘Migration Networks between Germany and the Countries of Origin: Republic of Albania and Republic of Kosovo’.Tirana,9March2017.66. European Training Foundation (2007). The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania.Torino:ETF.


55

dheQëndrore janëmëtë lartaseatongaGreqiadheItalia(Tabela9).67Rrjedhimishtndikimi iflukseve tëreja tëmigracionitshqiptarnë ekonominë e vendit - nëpërmjet dërgesavefinanciare e sociale,investimevedhekapitalithumannërastkthimi-dotëjetëmëimadh.

Tabela 9. Të ardhurat, kursimet dhe dërgesat e familjeve migrante shqiptare

Burimi: Gëdeshi I. (2010) Global Crisis and Migration: Monitoring a Key Transmission Channel for the Albanian Economy.Tirana:InternationalOrganizationforMigrationandUnitedNationsDevelopmentProgrammewiththesupportoftheWorldBank;de Zwager N., Gressmann W., Gëdeshi I.(2010)Market Analysis: Albania—Maximising the Development-Impact of Migration-Related Financial Flows and Investment to Albania.Vienna, IASCI,http://cessalbania.al/wp-content/uploads/2017/02/Albania_Market_Analasys.pdf(lastaccessed29September2018).

67. Gëdeshi I. (2010)Global Crisis and Migration: Monitoring a Key Transmission Channel for the Albanian Economy. Tirana: International Organization forMigration and United Nations Development Programmewith the support of theWorldBank;de Zwager N., Gressmann W., Gëdeshi I.(2010)Market Analysis: Albania—Maximising the Development-Impact of Migration-Related Financial Flows and Investment to Albania.Vienna, IASCI,http://cessalbania.al/wp-content/uploads/2017/02/Albania_Market_Analasys.pdf(lastaccessed29September2018).

Nr IFAD/2008 ONM/BB/PNUD 2009VëndetëtjeratëBE

Italia Greqia VëndetëtjeratëBE

Italia Greqia

1 Tëardhuratmesataremujoreindividuale

2,279 1,412 1,283 2,226 1,344 1,125

2 Tëardhuratmujoretëfamiljes

3,065 2,380 2,120 3,260 2,518 1,897

3 Shpenzimetmujoretëfamiljes

2,157 1,439 1,362 1,972 1,610 1,309

4 Kursimetmujoretëfamiljes

908 941 757 1,287 908 587

5 Dërgesatfinanciare(vjetore)

2,573 1,545 1,650 2,893 984 1,527

6 Përqindjaefamiljeveqëdërgojnëdërgesafinanciare

72.1 76.8 79.1 62.6 57.5 72.9


56

Por nga ana tjetër, siç do të shohim, ky proces do të shoqërohetedhemenjëmigrim të trurit dhe zvogëlim të burimevehumane nëShqipëri.Kështu,numriiinxhinierëve,informaticienëve,mjekëvedheinfermiereve qëmigrojnë në drejtim tëGjermanisë është në rritje.68 Dorina,njëngatëintervistuarittanëqëkanjëPhDnëfushënemjeksisë,shprehshqetësiminesaj:“RjedhjaetruritngaShqipëriadotëvazhdojë.NëHollandëështëevështirëpër t’upranuarsimjeksepseduhet t’ijapësh provimet nga e para.KurseGjermania i ka lehtësuar shumëproceduratepranimittëmjekëve.AtapranojnëngaigjithëBallkani,pornëfillimuvenësikushtqëtëpunojnënëkëtëoseatëzonëruraledhetëbëjnëtrajnime(...).NëGjermanikanëikurgati30%estudentëveqëkanëpërfunduarstudimetmemua.Teknediplomohenrreth180mjekënëvitdhegjatë3-4vitevetëfunditrreth30%etyrekanëmigruarnëGjermani.Kjopërqindjeështëshumëelartëdheështëpërtëardhurkeq,sepseështëinvestuar6vjetpërpërgatitjenetyreplusqëjanëmëtëmirët.Migrojnëataqëjanënëgjendjetëmësojnëmëshpejtgjuhënehuaj(gjermanishten)dhetëbëjnëmëmirëpunën.”

Rrjedhimisht është detyrë e politikëbërësve, të cilët nëpërmjetpolitikave efikase duhet të maksimizojnë anët pozitive dhe tëminimizojnëanëtnegativetëfluksevetërejatëmigrimitshqiptar.

Migrantët potencialë u pyetën edhe për mundësinë e përzgjedhjessënjëvenditjetër,krahastëparit,përtëmigruar.69ËshtëinteresanteseedhenëkëtërastGjermaniaështëpërsërivendiiparëidëshiruarnga23.7%emigrantëvepotencialë.ShumëngamigrantëtpotencialëqëkanëzgjedhursivendtëparëtëmigrimitGreqinëoseItalinëkanësimundësitëdytëGjermaninë.Ndërsarenditjaevendevetëtjeranëklasifikimndryshon.

68. Gjypi A.,(2018)Largimi i mjekëve nga Shqipëria.Tirana:FriedrichEbertStiftung;Tollkuci E., Collaku M.(2017)Challengesofsocialindicatorsaffectingtheskilledmigration of Albanian physicians. Paper presented at the Conference ‘Migration,DiasporaandDevelopmentinAlbaniaandtheWesternBalkans’,Tirana,27–28October.69. Pyetjaqëiubëmigrantëvepotencialëishte:Kavendetëtjeraqëjumundtëkonsideronipërtëemigruar?Shkruajeni.


57

Ne i pyetëm migrantët potencialë edhe për disa nga faktorët qëndikojnë në përzgjedhjen e vendit të dëshiruar të migrimit.70 Përgjigjet tregojnë se përzgjedhja e këtyre vëndeve (Figura 10)përcaktohet kryesisht nga faktorë ekonomiko-socialë, të tilla simundësia e punësimit dhe të ardhurat e larta (39.6%),mundësiapërtëkursyerpara(12.5%),ekzistencaerrjetevesociale(10.6%),mundësitëearsimimit(9.6%),bashkimifamiljar(5.3%)dhesistemiisigurimevesociale(4.2%).

Figura 10. Arsyet kryesore për përzgjedhjen e vendit të destinacionit (në %)


Midisvendeve tëndryshmeekzistojnëedhedallimenëfaktorëtepërzgjedhjes(Tabela10).KështumigrantëtpotencialëqëdëshirojnëtëmigrojnënëGjermanidheSHBAvlerësojnëmëshumëpunësimindhe të ardhurat, mundësinë e kursimit, arsimimin e fëmijëve,sistemin e sigurimeve sociale dhe shërbimet shëndetësore. Nga

70. Pyetjaqëiubëmigrantëvepotencialëishte:Psedotëemigronitnëkëtëvend?Nëtërësinëealternativavesecilimigrantpotencialmundtëzgjidhtederinëtremundësi.

Migrantëparit, përi dëshiruzgjedhur Ndërsa re Ne i pyettë dëshirpërcaktohardhurat (10.6%), sociale (4

Figura 1

Burimi: Q Midis veKështu mshumë psigurimevpotencialse mesata Tabela 1 69 Pyetja qShkruajeni70 Pyetja qmigrant po

Për të shoq

ët potencialër të migruar.uar nga 23.

si vend të enditja e ven

tëm migrantruar të mighet kryesishe larta (39.mundësitë

4.2%).

10. Arsyet k

QSES., Anketa

endeve të nmigrantët popunësimin dve sociale dlë që përzgjearja.

10. Arsyet e

që iu bë migri.

që iu bë migranotencial mund t

Kisha qëAu

Nuk kisha vë

KLe

KishaNjerëzit j

Prqëruar/për tu bash

ë u pyetën e69 Është inte7% e migrparë të mig

ndeve të tjera

ët potencialërimit.70 Përg

ht nga fakto.6%), mundëe arsimimi

ryesore për

e migrimit pote

dryshme ekotencialë që he të ardhudhe shërbimedhin Gjerm

përzgjedhj

rantëve potenc

ntëve potenciatë zgjidhte deri

ënë atje për një vizutoritetet e vendit n

Për tu martuar/ështirësi për të hyrë

Kisha mundësi përehtësi në shërbime

Kisha jetuaa njohuri të gjuhësjanë më miqësorë ej sistemit të sigurkuar me bashkësh

MunKisha shokë

Për tëPunë/mundës

Arsyet

dhe për muneresante se erantëve potegrimit Greqina në klasifik

ë edhe për digjigjet tregorë ekonomikësia për të kit (9.6%), b

r përzgjedhj

encial, 2018.

kzistojnë edhdëshirojnë t

urat, mundësmet shëndetëmaninë dhe S

es së vendit

ialë ishte: Ka

lë ishte: Pse di në tre mundës

0

zitë të shkurtërnuk janë strikt/I sapomartuarë në këtë vend

Tjetërr të marrë vizëe shëndetësorear atje më parës të këtij vendindaj të huajverimeve socialeortin/prindërit

ndësi arsimimië/të afërm atjeë kursyer parasi të ardhurash

t e përzgjed

ndësinë e pëdhe në këtë

encialë. Shunë ose Italin

kim ndryshon

isa nga faktoojnë se përzko-socialë, kursyer para

bashkimi fam

jen e vendit

he dallime ntë migrojnë sinë e kursi

ësore. Nga tSHBA për sh

t të destinac

vende të tjer

do të emigronitsi.

5 10

dhjes së vënd

ërzgjedhjes rast Gjerma

umë nga mnë kanë si mn.

orët që ndikozgjedhja e ktë tilla si ma (12.5%), emiljar (5.3%

t të destinac

në faktorët në Gjerman

imit, arsimitabela shihehkak të këty

cionit nga m

ra që ju mund

t në këtë vend?

0 15 20

dit të migri

së një vendiania është pë

migrantët potmundësi të d

ojnë në përzkëtyre vënd

mundësia e pekzistenca e

%) dhe siste

cionit (në %

e përzgjedhni dhe SHBimin e fëmiet se përqindyre faktorëve

migrantët po

d të konsidero

? Në tërësinë e

0 25 3

mit

i tjetër, krahërsëri vendi itencialë që dytë Gjerma

gjedhjen e vdeve (Figurapunësimit de rrjeteve soemi i sigurim

%)

hjes (TabelaBA vlerësojnijëve, sistemdja e migrane është më e

otencialë (në

oni për të emi

e alternativave

30 35

has të i parë kanë

aninë.

vendit a 10)

dhe të ociale meve

a 10). në më min e ntëve

e lartë

ë %)

igruar?

e secili

40


58

tabelashihetsepërqindjaemigrantëvepotencialëqëpërzgjedhinGjermaninë dheSHBApër shkak të këtyre faktorëve ështëmë elartësemesatarja.

Tabela 10. Arsyet e përzgjedhjes së vendit të destinacionit nga migrantët potencialë (në %)


Mundësitë Gjithsej Gjermania SHBA Italia Greqia MBPunë/mundësitëardhurash 39.6 45.2 39.8 36.7 44.4 41.7Përtëkursyerpara 12.5 20.0 14.3 11.9 13.3 6.9Prejsistemittësigurimevesociale 4.2 4.4 6.1 2.8 3.3

1.4

Përtumartuar/Isapomartuar 0.8 0.0 0 1.8 0.0 2.8Përtëshoqëruar/bashkuarmebashkëshortin/prindërit 5.3 4.4 1.0 7.3 14.4

4.2

Kishashokë/tëafërmatje 10.6 5.2 11.2 17.4 11.1 19.4Njerëzitjanëmëmiqësorëndajtëhuajve 3.7 0.7 2.0 3.7 2.2

5.6

Mundësiarsimimi 9.6 8.9 14.3 10.1 1.1 12.5Kishanjohuritëgjuhëstëkëtijvendi 3.3 1.5 3.1 1.8 3.3

1.4

Lehtësinëshërbimeshëndetësore 2.2 2.9 2.0 0.0 1.1 1.4Nukkishavështirësipërtëhyrënëkëtëvend 0.9 0.7 1.0 0.9 2.2Autoritetetevenditnukjanëstrikt 0.5 1.5 0.0 0.0 0.0

1.4

Nukishteevështirëpërtëhyrëilegalisht 0 0.0 0.0 0.0 0.0Kishajetuaratjemëparë 2.5 0.7 2.0 2.8 3.3Kishaqënëatjepërnjëvizitëtëshkurtër 0.5 0.7 0.0 0.9Kishamundësipërtëmarrëvizë 2.0 1.5 2.0 1.8 1.4

Tjetër 1.1 1.5 0.0 0.0Nukedi 0.6 0.0 0.0Papërgjigje/epaaplikueshme 0.1 0.0 1.0Gjithsej 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0


59

Mundësitë Gjithsej Gjermania SHBA Italia Greqia MBPunë/mundësitëardhurash 39.6 45.2 39.8 36.7 44.4 41.7Përtëkursyerpara 12.5 20.0 14.3 11.9 13.3 6.9Prejsistemittësigurimevesociale 4.2 4.4 6.1 2.8 3.3

1.4

Përtumartuar/Isapomartuar 0.8 0.0 0 1.8 0.0 2.8Përtëshoqëruar/bashkuarmebashkëshortin/prindërit 5.3 4.4 1.0 7.3 14.4

4.2

Kishashokë/tëafërmatje 10.6 5.2 11.2 17.4 11.1 19.4Njerëzitjanëmëmiqësorëndajtëhuajve 3.7 0.7 2.0 3.7 2.2

5.6

Mundësiarsimimi 9.6 8.9 14.3 10.1 1.1 12.5Kishanjohuritëgjuhëstëkëtijvendi 3.3 1.5 3.1 1.8 3.3

1.4

Lehtësinëshërbimeshëndetësore 2.2 2.9 2.0 0.0 1.1 1.4Nukkishavështirësipërtëhyrënëkëtëvend 0.9 0.7 1.0 0.9 2.2Autoritetetevenditnukjanëstrikt 0.5 1.5 0.0 0.0 0.0

1.4

Nukishteevështirëpërtëhyrëilegalisht 0 0.0 0.0 0.0 0.0Kishajetuaratjemëparë 2.5 0.7 2.0 2.8 3.3Kishaqënëatjepërnjëvizitëtëshkurtër 0.5 0.7 0.0 0.9Kishamundësipërtëmarrëvizë 2.0 1.5 2.0 1.8 1.4

Tjetër 1.1 1.5 0.0 0.0Nukedi 0.6 0.0 0.0Papërgjigje/epaaplikueshme 0.1 0.0 1.0Gjithsej 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

Ekzistenca e rrjeteve sociale luan një rol të rëndësishëm nëpërzgjedhjenevendittëmigrimit.Pasjaetëafërmvedheshokëveapo një eksperiencë e mëparshme migrimi në një vend e rrittërheqjen e migrantëve potencialë ndaj tij. Këto rrjete socialereduktojnërreziqet,ashtusiçulinkostonmaterialedhepsikologjiketëmigrimit.KjoshpjegonpseItaliadheGreqia,pavarësishtrënjessëdukshmetëpreferencësnëanketëne2018kundrejtasajtëvitit2007,vazhdojnëtëjenëndërvendetepara(përkatësishtitretidheikatërti)tëmigrimitpotencialshqiptar.Tabelaemësipërmetregonse përqindja emigrantëve potencialë që përzgjedhin Italinë dheGreqinë(poredheSHBA)përshkaktëpranisësërrjetevesocialeështëmëelartësemesatarja.Njëfaktortjetërirëndësishëmpërkëtodyvende,kukanjëpërqëndrimtëmigracionitshqiptar,ështëedhebashkimifamiljar.

Figura 11. Arsyeja kryesore për përzgjedhjen e vendit të migrimit potencial

Burimi:QSES.,Anketaemigrimitpotencial,2018.Burimi: Q Përgjithëtë thelluapërzgjedhmundësia(4.5%) dmigrimit frymëzojsocial. 5.4. Arsy Ekzistojnekonomikperspektistandartedhe borxfaktorë pKjo tregotë vogël, Figura 1

71 Pyetja që72 Të ankerëndësishm

Për të sho

QSES., Anketa

ësisht njerëziar analizën hjen e vendia e arsimimdhe eksperie

potencial në njerëzit

yet e dëshirë

në shkaqe kë, arsimorivën e tyre neve të jetesësxhet, vazhdopërfaqësojnë on se migrimvazhdon të

12. Shkaqet

ë ju bë migrantetuarëve ju kë

me.

KishPr

LK

Njerëzit j

oqëruar/për tu bash

e migrimit pote

it mund të kene i pyetëmit të migrimi

mit të fëmijëencat e mëp(Figura 11)të migrojnë

ës për të mi

të ndryshmrë, familjarënë vendlindjs, papunësiaojnë të mbet

57% të shkami shqiptar eudhëhiqet ng

e migrimit

tëve potencialëërkua të jepnin

a njohuri të gjuhësrej sistemit të sigur

Lehtësi në shërbimeKisha mundësi për

Për t

janë më miqësorë Kisha jetua

Kisha shokhkuar me bashkësh

Mun

Punë/mundës

Arsya krye

encial, 2018.

enë arsye të m migrantët it.71 Nga përve (9.8%),

parshme në . Rrjedhimië ato janë f

igruar

me të migrië, shëndetëse.72 Sidoqof

a, pagat e ultten shtytësitaqeve të mig

edhe në fundga faktorë ek

potencial

ë ishte: Cila ëshn tre arsyet k

0

s të këtij vendirimeve sociale

e shëndetësorer të marrë vizë

Tjetërtë kursyer para

ndaj të huajvear atje më parë

kë/të afërm atjehortin/prindërit

ndësi arsimimi

si të ardhurash

esore e përz

shumta në ppotencialë e

rgjigjet vërehbashkimi faatë vend (3

isht, nëqoftëfaktorët mat

imit potencsorë dhe pftë faktorët eta dhe kushtt kryesorë tgrimit ose m

d të dekadës konomikë (F

htë arësya më ekryesore të mi

10

zgjedhjes së

përzgjedhjenedhe për fakhet se punësamiljar (9.4%3.1%) janë ëse i grupoterialë, hum

cial, ku muperceptimin ekonomikë, tet e punës, të migrimit

më shumë se së tretë të tij

Figura 12).

e rëndësishme?igrimit dhe pa

20 30

ë vëndit të m

n e vendit të mktorin kryessimi dhe të a%), prania efaktorët kry

ojmë faktorëmanë (arsimi

und të përmqë të ankeku bëjnë pjeskemat e sishqiptar. Sigjysma e tëj, megjithëse

? astaj të përcak

40 50

migrimit

migrimit. Posor që ndikoardhurat (65e rrjeteve soyesorë shtytët kryesorë imi) dhe ka

mëndim faketuarit kanëesë përmirësigurimeve soipas anketësë gjithë faktoe në një mas

ktonin arsyen

60 7

or për on në .2%), ociale tës të

që i apitali

ktorët ë për simi i ociale s këta orëve. së më

më të

70

Arsyeja kryesore për përzgjedhjen e vendit të migrimit


60

Përgjithësishtnjerëzitmundtëkenëarsyetëshumtanëpërzgjedhjenevendittëmigrimit.Porpërtëthelluaranalizënneipyetëmmigrantëtpotencialë edhe për faktorin kryesor që ndikon në përzgjedhjene vendit të migrimit.71 Nga përgjigjet vërehet se punësimi dhetë ardhurat (65.2%), mundësia e arsimimit të fëmijëve (9.8%),bashkimi familjar (9.4%), prania e rrjeteve sociale (4.5%) dheeksperiencatemëparshmenëatëvend(3.1%)janëfaktorëtkryesorështytëstëmigrimitpotencial(Figura11).Rrjedhimisht,nëqoftëseigrupojmëfaktorëtkryesorëqëifrymëzojnënjerëzittëmigrojnëatojanëfaktorëtmaterialë,humanë(arsimimi)dhekapitalisocial.

5.4. Arsyet e dëshirës për të migruar

Ekzistojnëshkaqe tëndryshmetëmigrimitpotencial,kumundtëpërmëndimfaktorëtekonomikë,arsimorë, familjarë, shëndetësorëdhe perceptimin që të anketuarit kanë për perspektivën e tyre nëvendlindje.72

Sidoqoftë faktorët ekonomikë, ku bëjnë pjesë përmirësimi istandartevetëjetesës,papunësia,pagateultadhekushtetepunës,skemat e sigurimeve sociale dhe borxhet, vazhdojnë të mbetenshtytësitkryesorë tëmigrimit shqiptar.Sipasanketëskëta faktorëpërfaqësojnë57%tëshkaqevetëmigrimitosemëshumësegjysmaetëgjithëfaktorëve.Kjotregonsemigrimishqiptaredhenëfundtëdekadëssëtretëtëtij,megjithësenënjëmasëmëtëvogël,vazhdontëudhëhiqetngafaktorëekonomikë(Figura12).

71. Pyetja që ju bë migrantëve potencialë ishte: Cila është arsyeja më erëndësishme?72. Tëanketuarëvejukërkuatëjepnintrearsyetkryesoretëmigrimitdhepastajtëpërcaktoninarsyenmëtërëndësishme.


61

Figura 12. Shkaqet e migrimit potencial


Krahasfaktorëveekonomikënjëgrupmëivogëlpersonash(19.4%),por i dyti për nga rëndësia, citojnë faktorë që lidhen kryesishtmemungesën e perspektivës ekonomike, sociale dhe politike nëShqipëri.Këtubëjnëpjesëpohimetemigrantëvepotencialëse‘nëShqipërinukkatëardhme’,‘nukmëpëlqentëjetojnëShqipëri’,‘dëshirojtëmigrojjashtështetit’dhendoshta‘aventura’,tëcilatnëtabelënemëposhtëmeikemigrupuarnënetiketën“Arsyetëtjera’(Tabela11).

Pohimet e mësipërme nuk tregojnë mungesën e dashurisë përvendlindjen. Përkundrazi, shqiptarët e duan dhe janë krenarë përvendinetyre.EdhetëdhënateanketëssëEVStregojnësethuajse95%etëintervistuarëvethonësejanë‘shumëkrenarë’ose‘krenarë’qëjanëshqiptarë.73PordëshirapërtularguarngaShqipërialidhet73. NëanketëneEVStëanketuarëvejubëhejpyetja:Sakrenarëndjeheniqëjenishqiptar?Përgjigjetemundshmeishin:shumëkrenar,krenar,jodheaqkrenar,aspakkrenar.

Burimi: Q Krahas facitojnë fanë Shqipardhme’,‘aventura11). Pohshqiptarëthuajse 9Por dësh(papunësshihet si Një grup‘dëshirojtyre (12%shqiptar. që shkojnpavarësispopullsis

73 Në ankeishin: shum74 GëdeshDiaspora.

Skema e sPë

Për të sho

QSES., Anketa

faktorëve ekoaktorë që lidpëri. Këtu b ‘nuk më pa’, të cilat në

himet e mësët e duan dhe95% e të intehira për tu lsia, të ardhunjë rrugëdalj

i tretë faktonë të arsimo

%). Kjo shpjStudimet tr

në për të studsht se për tësë e treta ndë

etën e EVS të më krenar, kreni I., King R. Tirana: UNDP

Për tu larguar

Per sigurimeve sociale ër të marrë ndihmë

Dëshiroqëruar/bashkuar m

Nuk më p

PunMendoj se në Sh

Për të financuNuk kisha

Per te permir

e migrimit pote

onomikë njëdhen kryesisbëjnë pjesë pëlqen të jetë tabelën e mipërme nuk e janë krenarervistuarëve larguar nga urat e ulta, clje e mundsh

orësh është aohen’ në veegohet me c

regojnë se sidjuar në univë ardhurat për këto vënde

anketuarëve ju

nar, jo dhe aq k(2018) Resea

P.

Nr nga problemet fa

Per te paguar btu martuar/I sapomnuk ishte e mjaftu

ën e nevojshme mjAv

oj të emigroj jashtëme bashkëshortin/pëlqen të jetoj në Sh

Për tu arna nuk ishte e kënahqipëri nuk ka të auar arsimimin e fë

a punë/nuk gjeja doresuar standartet e

Shk

encial, 2018.

ë grup më i vht me mungpohimet e

oj në Shqipmëposhtëme

tregojnë mrë për vendinthonë se janShqipëria li

cilësia e ulëhme.

arsimimi (17endin pritës cilësinë e ulëi pasojë e cilversitetet e Bpër frymë Se.74

u bëhej pyetja:krenar, aspak krch Study on

0

Nuk e dimiljareborxhetmartuarueshmejeksoreventuraë shtetitprindinhqipërirsimuaraqshmeardhmeëmijëveot punëjeteses

kaqet e mig

vogël persongesën e persp

migrantëve përi’, ‘dëshir

i kemi grupmungesën e d

n e tyre. Edhnë ‘shumë kridhet me peët e shërbim

.4%). Një pj(5.4%) dhe ët të arsimitlësisë së ulëBE është mëhqipëria ren

: Sa krenarë ndkrenar.

Brain Gain, R

5 10

grimit poten

nash (19.4%)pektivës eko potencialë roj të migropuar nën etikdashurisë pëhe të dhënat

krenarë’ ose esimizmin e

meve, etj) dh

jesë e migrantë ‘financoj, i cili është

ët të arsimit ë i larti në vënditet e para

djeheni që jen

Reversing Bra

15

ncial (në %)

), por i dyti onomike, soc

se ‘në Shqoj jashtë shteketën “Arsyeër vendlindje anketës së‘krenarë’ që krijuar nga

he ku migrim

ntëve potencjnë arsimim një faktor snë Shqipëri

ëndet e Ballkafundit dhe

i shqiptar? Për

in Drain with

20 25

)

për nga rëndciale dhe poqipëri nuk ketit’ dhe nde të tjera’ (Tjen. Përkundë EVS tregojë janë shqipta gjendja akmi ndërkom

cialë theksojmin e fëmijëv

shtytës i mignumri i të r

kanit Perëndpër nga nu

rgjigjet e mund

h Albanian Sci

30

dësia, olitike ka të

doshta Tabela drazi, jnë se tarë.73 ktuale

mbëtar

jnë se ve’ të grimit rinjve

dimor, umri i

dshme

ientific

35


62

mepesimizminekrijuarngagjendjaaktuale(papunësia,tëardhurateulta,cilësiaeulëteshërbimeve,etj)dhekumigrimindërkombëtarshihetsinjërrugëdaljeemundshme.

Një grup i tretë faktorësh është arsimimi (17.4%). Një pjesë emigrantëve potencialë theksojnë se ‘dëshirojnë të arsimohen’ nëvendin pritës (5.4%) dhe të ‘financojnë arsimimin e fëmijëve’ tëtyre(12%).Kjoshpjegohetmecilësinëeulëttëarsimit,iciliështënjëfaktorshtytësimigrimitshqiptar.StudimettregojnësesipasojëecilësisësëulëttëarsimitnëShqipërinumriitërinjveqëshkojnëpër të studjuar nëuniversitetet eBEështëmë i larti në vëndet eBallkanit Perëndimor, pavarësisht se për të ardhurat për frymëShqipëriarenditeteparafunditdhepërnganumriipopullsisëetretandërkëtovënde.74

Faktorët familjarë ku bëjnë pjesë ‘për tu martuar/sapo martuar’,‘bashkimimebashkëshortinoseprindërit’dhepërtu‘larguarngaproblemetfamiljare’,tëcilatkanëqënëkarakteristikëedekadëssëdytëtëmigrimitshqiptar,përfaqësojnëvetëm4.6%tëpërgjigjeve.Krahastyre,disatëanketuartheksojnësimotivshtytësedhefaktorëshëndetësorë(1.5%).

Nërastsekrahasojmëfaktorëtaktualështytëstëmigrimitpotencialme ato të anketës së vitit 2007, vërejmë se faktorët ekonomikë,megjithësevazhdojnëtëjenëmbizotërues,janëzbuturnëShqipëri.Krahas tyre janë ulur edhe faktorët familjarë. Por nga ana tjetërvërehetnjërritjeenumrittënjerëzveqëtheksojnëfaktorëtarsimorë,mungesënetëardhmesnëShqipëridhe,nënjëmasëmëtëvogël,përkujdesjenshëndetësore(Tabela11).

74. Gëdeshi I., King R.(2018)Research Study on Brain Gain, Reversing Brain Drain with Albanian Scientific Diaspora.Tirana:UNDP.


63

Tabela 11. Arsyet kryesore për migrimin nga Shqipëria


Nr Arsyet për të migruar Anketa e vitit 2018

Anketa e ETF e vitit 2007

Diferenca

I Faktorët ekonomikë 57.0 65.8 -8.81 Përtëpërmirësuarstandartete

jetesës30.9 35.7 -4.8

2 Nukkishapunë/nukgjejadotpunë

18.3 19.7 -1.4

3 Natyraepunësnukishteekënaqshme

6.1 9.3 -3.2

4 Skemaesigurimevesocialenukishteemjaftueshme

1.3 0.0 +1.3

5 Përtëpaguarborxhet 0.4 0.2 +0.2II Arsimimi 17.4 8.1 + 9.31 Përtuarsimuar 5.4 5.4 0.02 Përtëfinancuararsimimine

fëmijëve12.0 2.7 +9.3

III Arsye familjare 4.6 11.2 - 6.61 Përtëshoqëruar/bashkuarme

bashkëshortin/prindin3.5 10.2 -6.7

2 Përt’umartuar/isapomartuar 0.8 0.5 0.33 Përtularguarngaproblemet

familjare(konfliktemeprindërit,divorce)

0.3 0.5 -0.2

IV Shëndeti 1.5 1.1 + 0.41 Përtëmarrëndihmënmjeksoretë

nevojshme1.5 1.1 +0.4

V Arsye të tjera 19.4 13.8 + 5.61 NëShqipërinukkatëardhme 10.8 2.9 +7.92 Dëshirojatëemigrojajashtë

shtetit2.6 2.7 -0.1

3 NukmëpëlqentëjetojnëShqipëri

4.4 2.3 +2.1

4 Aventura 1.6 0.2 +1.45 Tjetër 0 5.7 - 5.7


64

Për të thelluar analizën migrantët potencialë u pyetën që ngatërësia e faktorëve të përzgjedhur të përcaktonin edhe faktorinkryesorshtytëspërtëmigruarngaShqipëria.75Sipaspërgjigjevetëmigrantëvepotencialëfaktorikryesorpër36.5%tëtyreështëpërtëpërmirësuarstandartetejetesës(Figura13).

Figura 13. Faktori kryesor për emigrimin nga Shqipëria


5.5. Nën-kampioni i migrantëve të rikthyer

Procesi i migrimit ndërkombëtar të shqiptarëve, sidomos dukefilluarqëngafundiiviteve1990’,bashkëjetonedhemefenomeninerikthimittëtyre.Tëdhënateanketëstregojnëse17.5%epersonavetëanketuar,18vjeçesipër,kanëqënënëmigrimpër tëpaktënnjëvit,kryesishtnëGreqi(63.3%),Itali(20.6%),Gjermani(6%),dhenënjëmasë

75. Tëanketuarëvejukërkuaqënëtërësinëefaktorëvekryesorëtëpërzgjidhninmëtërëndësishmin.

Figura 1

Burimi: Q 5.5. Nën-

Procesi i bashkëjetpersonavGreqi (6Austri, F Figura 1

Pë

Për të sho

13. Faktori k

QSES., Anketa

-kampioni i

migrimit ndton edhe me

ve të anketua3.3%), Itali rancë, Suedi

14. Vendet k

ër të marrë ndihmë

Dëshiroj

Nuk më pë

Pun

Mendoj se ne Sh

qëruar/bashkuar m

Për të financu

Nuk kisha

Per te permir

A

kryesor për

e migrimit pote

i migrantëve

dërkombëtar e fenomeninar, 18 vjeç e(20.6%), G

i, Turqi, MB

kryesore nga

Per te paguar b

ën e nevojshme mj

oj të emigroj jashtë

Av

ëlqen të jetoj në Sh

na nuk ishte e kena

hqiperi nuk ka te a

Për tu ar

me bashkëshortin/p

uar arsimimin e fë

a punë/nuk gjeja do

resuar standartet e

Arsya kryes

emigrimin

encial, 2018.

e të rikthye

të shqiptarën e rikthimie sipër, kanë

Gjermani (6%B, etj (Figura

a janë kthye

0

borxhet

jeksore

ë shtetit

ventura

hqipëri

aqshme

ardhme

rsimuar

prindin

ëmijëve

ot punë

jeteses

sore për të e

nga Shqipë

r

ëve, sidomost të tyre. Tëë qënë në m%), dhe në na 14).

er migrantë

5 10

emigruar ng

ëria

s duke filluarë dhënat e a

migrim për tënjë masë shu

ët afat-gjatë

15 20

ga Shqipëri

r që nga funanketës tregë paktën njëumë më të

ë shqiptarë (

25 30

ia (në %)

ndi i viteve 1gojnë se 17.ë vit, kryesisvogël në SH

(në %)

35 4

990’, 5% e

sht në HBA,

40

Arsyeja kryesore për të emigruar nga Shqipëria (në %)


65

shumëmëtëvogëlnëSHBA,Austri,Francë,Suedi,Turqi,MB,etj(Figura14).

Figura 14. Vendet kryesore nga janë kthyer migrantët afat-gjatë shqiptarë (në %)


Figura15,ecilabazohetnëvitinekthimittëmigrantëvetëanketuar,tregon se rikthimi ka qënë një proces dinamik, duke kulmuar dyherënëdhjetëvjeçarine fundit, nëvitet2009-2013,kurukthyen31.7%emigrantëveshqiptarëtërikthyer,dhenëvitet2016-2018,kurukthyen18.7%etyre.Rikthimiimigrantëveshqiptarënëvitet2009-2013 lidhetmekrizënekonomikeglobaledhepapunësinëelartënëGreqidheItali.Nëfundtëvitit2013,sipastëdhënavetëEurostat,76papunësiashifronte27.8%nëGreqidhe12.6%nëItali,por ishteshumëmëelartëmidismigrantëve.SipastëdhënavetënjëstudimitëpërbashkëttërealizuarngaINSTATdheONMgjatë

76. EUROSTAT.,Euroareaunemploymentrateat11.4%,December2014.20/2015-30January2015.https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/6581668/3-30012015-AP-EN.pdf/9d4fbadd-d7ae-48f8-b071-672f3c4767dd

Burimi: Q Figura 15një procekthyen 3tyre. Riktpapunësipapunësimigrantëgjatë kës2016-201BE. Siparreth 147dhe shumdisponojmBE.79 Figura 1

76 EUROhttps://ec.e672f3c47677 INSTATOrganizati78 Sipas të në 2015. D22,075 në v79 MorricaReintegrati

Belgj

TurSueFraAusSH

GjermaIt

Gre

QSES., Anketa

5, e cila bazes dinamik, 1.7% e migrthimi i migrinë e lartë nia shifronte ve. Sipas tësaj periudhe18 lidhet kryas të dhënav7,000 qytetarmica e tyre më, Shqipër

15. Rikthimi

STAT., Euro

europa.eu/euros67dd T, IOM (2014)on for Migratiodhënave të EA

Duke filluar ngvitin 2017; a V., Stavrouion of (Roma)

0

gjikaMBrqiaediaancastria

HBAaniataliaeqia

Vëndet k

e migrimit pote

ohet në vitinduke kulmurantëve shqiantëve shqipnë Greqi dh27.8% në

ë dhënave tëe u kthyen nyesisht me ktve të Europerë shqiptarë

u kthyen nria ishte vend

i i migrantë

area unempl

stat/documents

) Return Migraon.

ASO, 11,075 pga viti 2016, kj

S. (2018) PowReturnees in th

10

ryesore prit

encial, 2018.

n e kthimit tuar dy herë niptarë të riktptarë në vitethe Itali. Në Greqi dhe

ë një studiminë Shqipëri thimin e azil

ean Asylum kërkuan azilnë vitet nëdi i parë në

ëve në përgj

loyment rate s/2995521/658

ation and Reint

ersona nga Shqjo tendencë ësh

werPoint presehe Western Ba

20

tëse të migr(

të migrantëvnë dhjetëvjeçthyer, dhe nët 2009-2013fund të viti

12.6% në Iti të përbashrreth 134,0

l-kërkuesve Support Of

l në vendet evijim.78 Nëbotë për num

ithësi si dhe

at 11.4%, D1668/3-300120

tegration in Al

qipëria kërkuahtë në ulje. Kë

entation at thealkans’, Vienna

30 40

rantëve afatnë %)

ve të anketuaçarin e fundë vitet 2016- lidhet me kit 2013, siptali, por ish

hkët të realiz000 migrantë

nga Gjermaffice (EASOe BE (kryesië vitet 2015mrin e qytet

e sipas vend

December 201015-AP-EN.pd

lbania. Tirana:

an azil në vitin ështu, 31,553 p

e Inception Woa, 15 January.

0 50

t-gjatë shqip

ar, tregon se dit, në vitet 2-2018, kur u

krizën ekonopas të dhënahte shumë mzuar nga INSë.77 Ndërsa ania dhe disa

O) gjatë periuisht në Gjerm5-2016, sipatarëve të kth

deve, sipas v

4. 20/2015 - df/9d4fbadd-d7

: Institute of St

2013, 16,805 persona kërkua

orkshop ‘Supp

60

ptarë të kthy

rikthimi ka 2009-2013, u kthyen 18.mike global

ave të Eurosmë e lartë mSTAT dhe Orikthimi në

a vende të tjeudhës 2013-mani, Francëas të dhënavhyer nga ven

vitit të rikth

30 January 7ae-48f8-b071

tatistics/Interna

në 2014, dhe 6an azil në 201

porting the Eff

70

yer

qënë kur u 7% e e dhe stat,76 midis ONM

vitet era të -2017 ë, etj) ve që ndet e

himit

2015. -

ational

65,900 16 dhe

fective


66

kësaj periudhe u kthyen në Shqipëri rreth 134,000 migrantë.77 Ndërsa rikthiminëvitet2016-2018 lidhetkryesishtmekthimineazil-kërkuesvengaGjermaniadhedisavendetëtjeratëBE.Sipastë dhënave të European Asylum Support Office (EASO) gjatëperiudhës2013-2017rreth147,000qytetarëshqiptarëkërkuanazilnëvendeteBE (kryesishtnëGjermani,Francë,etj)dheshumicae tyre u kthyen në vitet në vijim.78 Në vitet 2015-2016, sipas tëdhënave që disponojmë, Shqipëria ishte vendi i parë në botë përnumrineqytetarëvetëkthyerngavendeteBE.79

Figura 15. Rikthimi i migrantëve në përgjithësi si dhe sipas vendeve, sipas vitit të rikthimit


77. INSTAT, IOM (2014) Return Migration and Reintegration in Albania. Tirana:InstituteofStatistics/InternationalOrganizationforMigration.78. Sipas tëdhënave tëEASO,11,075personangaShqipëriakërkuanazilnëvitin2013,16,805në2014,dhe65,900në2015.Dukefilluarngaviti2016,kjotendencëështënëulje.Kështu,31,553personakërkuanazilnë2016dhe22,075nëvitin2017;79. Morrica V., Stavrou S. (2018) PowerPoint presentation at the InceptionWorkshop ‘Supporting theEffectiveReintegrationof (Roma)Returnees in theWesternBalkans’,Vienna,15January.

Burimi: QSES., Anketa e migrimit potencial, 2018. Procesi i rikthimit të migrantëve është shumë i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik dhe social të Shqipërisë, sepse ata sjellin kapitale financiare (kursimet), humane (aftësi dhe eksperiencën e fituar jashtë vendit, mentalitete dhe ide të reja, shprehi pune, etj) dhe sociale. Por kjo varet, nga njëra anë, nga koha e qëndrimit në vendin e migrimit dhe arsyet e rikthimit të tyre. Përfitimet potenciale për vendin e origjinës janë maksimale kur migrantët e kthyer kanë qëndruar në vendin e migrimit për një periudhë kohe të mjaftueshme për të arritur objektivat e tyre të kursimit, arsimimit ose formimit profesional, kur ata janë të rinj dhe dëshirojnë të investojnë kapitalet humane dhe financiare në vendin e tyre. Ndërsa, nga ana tjetër, kjo varet edhe nga krijimi i kushteve në vendin e origjinës për përdorimin me efikasitet të kapitaleve humane, financiare dhe sociale të migrantëve të kthyer. Në rast se analizojmë kohën e qëndrimit në vendin pritës vërejmë se koha mesatare e qëndrimit të migrantëve të kthyer është 6.1 vite. Ndërkaq, një segmentim më i detajuar i këtyre të dhënave tregon se 23.7% e migrantëve të kthyer kanë qëndruar 1 vit në vendin pritës dhe 24.9% nga 1 deri në 3 vjet (Figura 16). Pjesa më e madhe e migrantëve që u përkasin këtyre dy grupeve janë azil-kërkues që iu është refuzuar kërkesa dhe janë kthyer, migrantë ilegalë të kthyer forcërisht nga autoritetet e vendit pritës ose migrantë që e kanë humbur vendin e punës si pasojë e krizës ekonomike në vendet fqinj, sipas parimit të njohur ‘last hired, first fired’. Rrjedhimisht ata nuk kanë patur kohën e nevojshme për të arritur objektivat e tyre të migrimit. Pjesa tjetër e migrantëve të kthyer ka qëndruar 3 deri 10 vjet (30.1%) dhe mbi 10 vjet (21.3%). Grupi i fundit padyshim ka patur kohën e mjaftueshme për të realizuar objektivat e migrimit. Figura 16. Kohëzgjatja e qëndrimit në vite e të rikthyerëve në vendin pritës (në %)

0

5

10

15

20

25

Rikthimi i migrantëve sipas viteve dhe vëndeve të migrimit

Gjithsej

Greqia

Italia

Gjermania

Tjetër


67

Procesi i rikthimit të migrantëve është shumë i rëndësishëm përzhvillimin ekonomik dhe social të Shqipërisë, sepse ata sjellinkapitalefinanciare (kursimet), humane (aftësi dhe eksperiencën efituar jashtëvendit,mentalitetedhe ide të reja, shprehipune, etj)dhesociale.Porkjovaret,nganjëraanë,ngakohaeqëndrimitnëvendinemigrimitdhearsyeterikthimittëtyre.Përfitimetpotencialepërvendineorigjinësjanëmaksimalekurmigrantëtekthyerkanëqëndruarnëvendinemigrimitpërnjëperiudhëkohetëmjaftueshmepër tëarriturobjektivate tyretëkursimit,arsimimitoseformimitprofesional, kur ata janë të rinj dhe dëshirojnë të investojnëkapitalethumanedhefinanciarenëvendinetyre.Ndërsa,ngaanatjetër,kjovaretedhengakrijimi ikushtevenëvendineorigjinëspërpërdoriminmeefikasitet tëkapitalevehumane,financiaredhesocialetëmigrantëvetëkthyer.

Nërastseanalizojmëkohëneqëndrimitnëvendinpritësvërejmësekohamesatareeqëndrimittëmigrantëvetëkthyerështë6.1vite.Ndërkaq,njësegmentimmëidetajuarikëtyretëdhënavetregonse23.7%emigrantëvetëkthyerkanëqëndruar1vitnëvendinpritësdhe24.9%nga1derinë3vjet (Figura16).Pjesamëemadheemigrantëveqëupërkasinkëtyredygrupevejanëazil-kërkuesqëiuështërefuzuarkërkesadhe janëkthyer,migrantë ilegalë tëkthyerforcërisht nga autoritetet e vendit pritës ose migrantë që e kanëhumbur vendin e punës si pasojë e krizës ekonomike në vendetfqinj,sipasparimittënjohur‘last hired, first fired’.Rrjedhimishtatanukkanëpaturkohënenevojshmepërtëarriturobjektivatetyretëmigrimit.Pjesatjetëremigrantëvetëkthyerkaqëndruar3deri10vjet(30.1%)dhembi10vjet(21.3%).Grupiifunditpadyshimkapaturkohënemjaftueshmepërtërealizuarobjektivatemigrimit.


68

Figura 16. Kohëzgjatja e qëndrimit në vite e të rikthyerëve në vendin pritës (në %)


Nëpërmjetanketësneipyetëmmigrantëtekthyerlidhurmearsyete kthimit të tyre në Shqipëri duke i ndarë përgjigjet, sipas vetëpërcaktimittëtyre,në‘shumëtërëndësishme’,‘disierëndësishme’dhe ‘jo e rëndësishme’.Tabela emëposhtëme tregonpërgjigjet etyre(Tabela12).

Burimi: Q Nëpërmjduke i nrëndësish Tabela 1Nr

1 Pë2 E

du3 Më4 Du

fam5 Dë

Sh6 Ma7 Rik8 Hu

ard9 Di10 Pe11 Dë

ShBurimi: Q Në varëse tregon

nga 1 d

nga 3 d

nga 5 de

QSES., Anketa

et anketës nndarë përgjihme’ dhe ‘jo

12. Arsyet k

rfundimi i parrita objekheshin ë ofruan një uhej të kthehmiljen ëshiroja që fhqipëri alli për Shqipkthimi i detyumba vendindhura të ulta vorci ose prinsion

ëshiroja të hqipëri QSES., Anketa

si të arsyeve edhe tabela

0.0

1 vit

deri ne 3 vite

deri ne 5 vite

eri ne 10 vite

mbi 10 vite

Ko

e migrimit pote

ne i pyetëm migjet, sipas o e rëndësish

kryesore përArsyet

rogramit të sktivin e kurs

punë të mirëhesha për tu

fëmijët të ed

përinë yruar n e punës

ishja e bashk

krijoja nj

e migrimit pote

që ata dhane mëposhtëm

5.0

oha e qëndri

encial, 2018.

migrantët e kvetë përcak

hme’. Tabela

r kthimin në

studimeve simeve që m

ë në Shqipëru kujdesur p

dukoheshin n

ose kisha

këjetesës

ë biznes n

encial, 2018.

në ne i grupume (Tabela 1

10.0

imit të migr

kthyer lidhuktimit të tyra e mëposhtë

ë Shqipëri Shum

rëndës1.

më 7.

ri 4.për 49

në 8.

1115

të 22

1.1.

në 8.

uam migrant13):

15.0

rantëve të k

ur me arsyet re, në ‘shumëme tregon p

më e sishme rë.2 .3

.8 9.3

.5

1.7 5.82.7

.6

.2

.1

tët e rikthyer

20.0

kthyer në vë

e kthimit tëmë të rëndëpërgjigjet e ty

Disi e ëndësishme

0.4 11.7

2.4 8.5

5.3

18.6 0.4 4.9

0.8 1.2 4.5

r në katër gr

25.0

ëndin pritës

ë tyre në Shqësishme’, ‘dyre (Tabela

Jo e rëndësish

98.481.0

92.742.1

86.2

69.683.872.4

97.697.687.4

rupe kryesor

30.0

qipëri disi e 12).

hme

re, siç


69

Tabela 12. Arsyet kryesore për kthimin në Shqipëri

Nr Arsyet Shumë e rëndësishme

Disi e rëndësishme

Jo e rëndësishme

1 Përfundimiiprogramittëstudimeve

1.2 0.4 98.4

2 Earritaobjektivinekursimeveqëmëduheshin

7.3 11.7 81.0

3 MëofruannjëpunëtëmirënëShqipëri

4.8 2.4 92.7

4 Duhejtëktheheshapërtukujdesurpërfamiljen

49.3 8.5 42.1

5 DëshirojaqëfëmijëttëedukoheshinnëShqipëri

8.5 5.3 86.2

6 MallipërShqipërinë 11.7 18.6 69.67 Rikthimiidetyruar 15.8 0.4 83.88 Humbavendinepunës

osekishatëardhuratëulta

22.7 4.9 72.4

9 Divorcioseprishjaebashkëjetesës

1.6 0.8 97.6

10 Pension 1.2 1.2 97.611 Dëshirojatëkrijojanjë

biznesnëShqipëri8.1 4.5 87.4


Nëvarësitëarsyeveqëatadhanëneigrupuammigrantëterikthyernë katër grupe kryesore, siç e tregon edhe tabela emëposhtëme(Tabela13):


70

Tabela 13. Grupet e të rikthyerëve sipas arsyeve kryesore

Nr Grupet e migrantëve shqiptarë të rikthyer Madhësia e grupit (në %)

1 Migrantëtekthyermeforcëngaautoritetetevenditpritës;

11.9

2 Migrantëtqëkthehensipasojëehumbjessëvendittëpunësosetëardhuravetëulta;

17

3 Migrantëtqëkthehenpërtukujdesurpërfamiljenosepërarsyenostalgjie/psikologjike;

54.7

4 MigrantëtqëikanëarriturobjektivatemigrimitdhedëshirojnëtëkrijojnënjëbiznesnëShqipëri.

16.2


Shënim:Kjotabelëduhetinterpretuarmekujdessepsetregonmadhësinëepërafërttëçdogrupibazuarnëpërgjigjetemigrantëvetëkthyer.

Në grupin e parë bëjnë pjesë migrantët e kthyer me forcë ngaautoritetetevenditpritës.Këtubëjnëpjesëazil-kërkuesitekthyer(vullnetarishtosemeforcë)kryesishtngaGjermaniadhemigrantëte parregullt që nuk kishin dokumenta osemigrantët që ju kishtepërfunduar leja e qëndrimit (përgjithësisht në Greqi). Rikthimimeforcë imigrantëvetëparregullt,sidomosngaGreqia,kaqënëkarakteristikëgjatëdekadëssëparëtëmigracionitshqiptar.Kështu,sipasReynerirreth1.4milionëmigrantëshqiptarëudeportuangjatëperiudhës1990-1998.80Sipastëdhënavetëanketëssonërreth15%emigrantëvetërikthyerbëjnëpjesënëkëtëgrup.Këtamigrantëpërshkaktëkthimittëparakohshëmnukikanëarriturobjektivatetyretëmigrimitdheshumicaetyredëshirojnëtëmigrojnëpërsëri.

80. Reyneri E. (2001)Migrants’ Involvement in Irregular Employment in the Mediterranean Countries of the European Union.Geneva:InternationalLabourOrganization. Kjo shifër duhet interpretuar me kujdes, sepse shumëmigrantëshqiptarëurikthyennëGreqiedhenëtënjëjtënditë.Kështuinjëjtipersonmundtëjetëdeportuardisaherë.


71

Në grupin e dytë bëjnë pjesë migrantët që kthehen si pasojë ehumbjes së vendit të punës ose të ardhurave të ulta nga puna nësektorin formal ose informal në vendin pritës. Kriza ekonomikeglobaledhepapunësiamasiveqëeshoqëroigoditinjëpjesëtëmirëtëmigracionitshqiptar,sidomosnëGreqidhenëItali.81Rreth17%emigrantëvetëkthyerbëjnëpjesënëkëtëgrup.

Nëgrupinetretëbëjnëpjesëmigrantëtqëkthehenpër‘tukujdesurpërfamiljen’osepërarsyenostalgjie/psikologjike.Këtubëjnëpjesëedheataqë shprehen sekthehennga ‘mallipërvendlindjen’,përarsye ‘divorci ose prishje bashkëjetese’, dalje në pension ose qëdëshirojnëqëfëmijëtetyretëedukohennëShqipëri.Kyështëgrupimëimadhimigrantëvetëkthyerdhepërfaqëson54.7%tëtyre.

Ndërsa në grupin e katërt bëjnë pjesë migrantët që thonë se ikanë arritur objektivat e tyre tëmigrimit (kursimet, përfundimi istudimeve), dëshirojnë të krijojnë një biznes në Shqipëri ose juështëofruarnjëpunëmëemirënëvendlindje.Pavarësisht sekygrupështërelativishtivogël,rreth16%,aikanjërëndësishumëtëmadhepërzhvilliminekonomiktëvendit,përshkaktëkapitalevefinanciare, humane dhe sociale që zotëron. Megjithatë shkalla emigrimitpotencialtëtyreështëshumëelartë.

Pyetja që shtrohet në këtë rast është raportimidismigrantëve tërikthyerdhemigrimitpotencial.Sipastëdhënavetëanketës,70.7%etërikthyerëvetëgrup-moshës18-40vjeçdëshirojnëtëmigrojnënga Shqipëria, shumica brenda vitit (54.7%) dhe një pjesë tjetër(18.7%)brenda3vitevetëardhshme.Kjopërqindjeështëdukshëmmëelartëseeatyreqënukkanëqënënëmigrim(47.8%).Ndërkaq,krahasimimeanketënmemigrantëterikthyernëvitin200782 tregon

81. Gëdeshi I., de Zwager N. (2012)Effectsoftheglobalcrisisonmigrationand remittances inAlbania, në librin:Sirkeci I., Cohen J.H., Ratha D. (eds)Migration and Remittances during the Global Financial Crisis and Beyond. WashingtonDC:TheWorldBank2012,237–254.82. European Training Foundation (2007). The Contribution of Human


72

seprirjaaktualeekëtijgrupinëvitin2018ështëdukshëmmëelartë(Tabela14).

Tabela 14. Dëshira për të migruar te të rikthyerit dhe te ata që nuk kanë migruar më parë (në %)

Nr 2018 ETF 20071 Nukkanëqënënëmigrimpërnjë

periudhëtëpaktën1vjeçare47.8 na

2 Kanëqënënëmigrimpërnjëperiudhëtëpaktën1vjeçare

70.7 44.0

Burimi:QSES.,Anketaemigrimitpotencial,2018

Faktorëtëshumtëeshpjegojnëkëtëfenomen.Eparandërtoështësemigrantëterikthyerkanënjëeksperiencëtëmigrimitdhekanëmëshumëbesimnëvetvetenëndërmarrjenenjëinisiativetëtillë.Shumë prej tyre, siç e tregon edhe tabela 13, nuk i kanë arriturobjektivat e migrimit dhe synojnë ti realizojnë ato nëpërmjet ri-emigrimit.Veçkësajatakanërrjetesocialenëvendinemigrimitqëmundt’indihmojnënëinformacion,strehimtëpërkohshëmdhenëgjetjenepunës.Kështu,anketa tregonserreth54%emigrantëvetë kthyer nga Italia dhe rreth 40% e atyre të kthyer nga Greqiadëshirojnëtëshkojnënëvendinemëparshëmtëmigrimit.Ndërsapjesatjetëretërikthyerëvepreferojnëvëndetëtjera,siGjermaninë,SHBA,MB,etj.KursemigrantëtpotencialëqënukkanëqënënëmigrimdëshirojnëtëmigrojnëmëshumënëGjermani,nëAmerikëneVeriutdhenëvendetëtjerashumëtëzhvilluaratëBE.

Në rast se këto tendenca vazhdojnë, - domethënë rikthimi imigrantëve nga Greqia, ri-emigrimi i tyre në vende të tjera dheflukset e reja tëmigrantëve që synojnëGjermaninë, - Greqia do

Resources Development to Migration Policy in Albania.Torino:ETF.


73

ta humbasë rëndësinë relative (edhe nga pikëpamja sasiore) nëmigriminshqiptar.Ndërkaq,tëdhënatëtjeratregojnësemigrantëtshqiptarëngaGreqiari-emigrojnënëGjermani,nëMB,nëAmerikëneVeriutdhenëvëndetëtjeratëBEpakaluarnëpërmjetnjëprocesiri-kthimidheqëndrimitëpërkohshëmnëShqipëri.

Nëkëtëkontekst,natyrshëmmund të formulohenpyetjet:Krahaseksperiencës së mëparshme migratore dhe rrjeteve sociale qëzotërojnëtërikthyeritnëvendinpritës,kushjanëfaktorëtetjerëtëbrendshëmshtytës?Psetërikthyeritdëshirojnënënjëmasëshumëmëtëmadhe(+26pikëpërqindje)tëemigrojnënëkrahasimmeataqënukkanënjëeksperiencëmigrimi?

Përt’jupërgjigjurkëtyrepyetjeveanalizajonëupërqëndruanëdyaspekte.Sëpari,neanalizuammotivetemigrimittëkëtijgrupidheikrahasuammeataqënukkanënjëeksperiencëtëmëparshmemigrimi.Krahasimiimotivevetëdygrupevetregonsetektërikthyeritjanëpakmëtëtheksuaradisafaktorëekonomikë(papunësiadhenatyraepunësepakënaqshme),arsimorë(financimiiedukimittëfëmijëve),shëndetësorëdhesenjëpjesëetyreshprehense“nukpëlqejnëtëjetojnënëShqipëri”(Tabela15).


74

Tabela 15. Arsyet kryesore për të migruar nga Shqipëria (në %)

Nr Arsyet për të migruar Të kthyer 2018 Nuk kanë qenë në migrim 2018

I Faktorët ekonomikë 60.0 55.91 Përtëpërmirësuarstandartete

jetesës30.7 30.9

2 Nukkishapunë/nukgjejadotpunë 20.5 17.63 Natyraepunësnukishtee

kënaqshme7.3 5.7

4 Skemaesigurimevesocialenukishteemjaftueshme

1.5 1.2

5 Përtëpaguarborxhet 0.0 0.5II Arsimimi 14.7 18.51 Përtuarsimuar 1.5 6.82 Përtëfinancuararsimimine

fëmijëve13.2 11.7

III Arsye familjare 3.4 4.91 Përtëshoqëruar/bashkuarme

bashkëshortin/prindin2.4 3.9

2 Përt’umartuar/isapomartuar 1.0 0.73 Përtularguarngaproblemet

familjare0.0 0.3

IV Shëndeti 2.4 1.21 Përtëmarrëndihmënmjeksoretë

nevojshme2.4 1.2

V Arsye të tjera 19.6 19.61 Këtunukkatëardhme 8.8 11.52 Dëshirojatëemigrojajashtështetit 2.9 2.53 NukmëpëlqentëjetojnëShqipëri 5.9 3.94 Aventura 1.5 1.75 Tjetër 0.5



75

Sëdyti,nevlerësuamnësekëtodallimenëmotivekanënjëbazëreale apoburojnë thjesht ngaperceptimiqë të rikthyeritmund tëkenëpërrealitetinnëShqipëri.Përkëtëarsyeneanalizuamstatusinemigrantëvetërikthyernëtregunepunësdhedëshirënetyrepërmigrim (Tabela 16). Ky status tregon se pavarësisht papunësisësë lartë (28.2%), një pjesë e të rikthyerve punon me kohë tëplotë (27.6%) dhe të pjesëshme (6.6%) ose janë të vetëpunësuar(13.3%,porthuajsedyherëmëshumëseataqënukkanëmigruar).MegjithatëdëshirashumëelartëpërmigrimpërtëpunësuaritdhevetëpunësuariterikthyertregonsetëardhuratdhekushtetepunësnukjanëmotivuesepërtëqëndruarnëShqipëri.

Tabela 16. Krahasimi i të rikthyerve me ata që nuk kanë migruar më parë, sipas statusit në tregun e punës dhe dëshirës

për të migruar (18-40 vjeç)


Nr Të rikthyer Nuk kanë qënë në migrim

Nëpërqindje Dëshirojnëtëmigrojnë

Nëpërqindje

Dëshirojnëtëmigrojnë

1 Tëpapunë 28.2 64.5 27.4 49.22 I/epunësuar30orë

osemëshumë në javë 27.6

78.6 19.9 56.9

3 I/evetëpunësuar 13.3 84.6 6.8 21.94 Shtëpiakedhee

papunësuarnëndonjëpunëtjetër 17.1

55.0 25.9 38.8

5 I/epunësuarmë pakse30orë në javë 6.6

100.0 1.9 33.3

6 Meaftësitëkufizuara 1.7

0.0 0.6 0.0

7 Student/e 5.5 100.0 17.3 62.98 Gjithsej 100.0 100.0


76

Mbizotërimi i faktorëveekonomikëdhepakënaqësiandajcilësisësë ulët të shërbimeve (shëndetësia, arsimi) nuk janë të rastit dhetheksohenedhengastudimetëtjera.Kështu,studimiipërbashkëtiINSTATdheIOMtregoisenëkohëneanketimit,nëvitin2014,thuajse 46% e të rikthyerëve ishin të papunë. Studimi tregoigjithashtu se vetëm 7% e migrantëve të kthyer kishin investuarkapitaletetyrefinanciare,kryesishtnësektorineshërbimevedhenëbujqësi.Mëshumësegjysmaemigrantëvetëkthyer theksuanmungesëneshërbimevecilësoredhenjësistemtëpapërshtatshëmshëndetësor. Studimi theksonte se si pasojë e papunësisë, tëardhuravetëpamjaftueshmedhemungesëssëshërbimevecilësore,thuajse një e treta e migratëve të kthyer dëshironte të migrontepërsëringaShqipëria.83

Niveletelartatëpapunësisëdheinvestimetepaktangamigrantët,nëmungesëtëkushtevetëpërshtatshmesocio-ekonomike,kanëçuarnëmos-përdoriminekapitalevetëtyrepërzhvilliminevendit.Kemitheksuaredhenënjëstudimtjetër84semospërdorimimeefikasitetikapitalevetëmigrantëvetëkthyernëzhvilliminekonomikesociallokal ka pasoja negative, çka ndikon në zgjatjen e tranzicionitmigratortëShqipërisë.

83. INSTAT, IOM (2014) Return Migration and Reintegration in Albania. Tirana:InstituteofStatistics/InternationalOrganizationforMigration.84. Gëdeshi I., King R.(2018)Research Study on Brain Gain, Reversing Brain Drain with Albanian Scientific Diaspora.Tirana:UNDP.


77

6. Përfundime dhe rekomandime

Shqipëriakanjohurqëngafillimiitranzicionitpas-socialistnjëngaprocesetmigratoremëtëmëdhabashkëkohorenëbotëpërsaupërketpërmasave(sipërqindjendajpopullsisëaktuale)dheintensitetittë migrimit ndërkombëtar.85 Migrimi shqiptar vazhdon dhe sipas tëgjithagjasavedotëvazhdojëedhenëtëardhmen.Kykonkluzionbazohetnëstatistikatekufizuarapërfluksetederitanishmedhengaanketa jonë e migrimit potencial, të cilat tregojnë se synimi përtëmigruar është rritur nga44%epopullsisë së anketuarnëvitin2007 në 52% në vitin 2018. Rrjedhimisht Shqipëria, megjithësenëfundtëdekadëssësaj të tretëtëmigrimitndërkombëtar,ështëendelargpërfundimittëtranzicionittësajmigratordhepoaqlargnganjësituatëkubalancamigratoremundtëshënojëfilliminenjëtranzicionidrejtnjëvendimeniveltëkonsiderueshëmimigrimi.86

Pavarësisht se nuk përputhet plotësisht me shifrat tona, GallupInternational,icili,dukefilluarngaviti2005ekamaturmigriminpotencialnë160vëndetëbotës,erenditShqipërinënëvendeteparatëbotës(përkatësisht të tretën)dhekrahasdisavendeveafrikane.Veç kësaj, krahasimi i dy periudhave (2013-2016 kundrejt 2010-

85. World Bank (2016a)Migration and Remittances Factbook 2016.WashingtonDC:WorldBank.86. Nëmënyrëtipike,“tranzicioniimigrimit”nganjëgjendjemeemigrimnetonënjëgjendjemeimigrimnetopërfshinndryshimenëndërvepriminmidisdisafluksevehyrësedhedalëse.Nënjëfazëtëhershmetëtranzicionit,emigrimizbutetgradualisht, dhemëpas tejkalohet nga kthimi imigrantëve.Mëpas, imigrimisjellfluksetërejangavendetëtjera.KjokaqenëpërvojaekohëvetëfunditnëvendetëtillasiItalia,SpanjadheGreqia,megjithësesidomosnëkëtodytëfundit,krizaekonomikenxitinjëfazëtërenëdinamikënemigrimit:rifillimtëemigrimittëqytetarëvespanjollëdhegrekë, reduktimtëkthimit tëmigrantëvegrekëdhespanjollëqëjetojnëjashtë,uljetëfluksevehyrësetëimigrantëvetërinj,dhenëfundrikthimtëimigrantëveqëjetoninnëkëtovende(sipërshembull,kthimiimigrantëveshqiptarëngaGreqiaapomigrimidrejtnjëvenditëtretë).


78

2012) tregon se në krahasimme vendet e tjera të botësmigrimipotencial ka rritjen më të lartë në Shqipëri (20 pikë përqindje).Kështu,migrimipotencialvlerësohetnë56%nëperiudhën2013-2016,nga36%nëperiudhën2010-2012.87

Krahasimi i anketës 2018 me atë të vitit 2007 tregoi se kanëndodhur ndryshime të rëndësishme, sasiore dhe cilësore, nënatyrënemigracionitshqiptar,tëcilatduhenmbajturparasyshngapolitikëbërësit.Faktorëtekonomikëdhenënjëmasëmëtëvogëlatafamiljarëmbizotërojnë,poratajanëmëtëzbehtënëkrahasimmeanketënevitit2007.Krahas tyre janëfuqizuarfaktorë të rinj,siçjanë‘arsimimiifëmijëve’dhe‘mungesaeperspektivësnëShqipëri’.Pavarësishtsedyvendetfqinje,GreqiadheItalia,vazhdojnëtëjenëvendetkryesorekuështëpërqëndruarmigrimishqiptar,rëndësiaetyrerelativenëperspektivëdotëvijëdukeuzvogluar.Gjermaniadhe SHBA janë aktualisht vendet më të dëshiruara të migrimitshqiptarnëtëardhmen.

Këto ndryshime në faktorët shtytës dhe gjeografinë e migrimitndërkombëtar shqiptar pasqyrohen edhe në strukturën socio-demografike dhe cilësinë e flukseve të tij. Dëshirojnëmë shumëtë migrojnë të rinjtë në fund të 20-ve, më të arsimuarit dhe tëkualifikuarit, të punësuarit dhe ata me të ardhura të mesme e tëlarta.Ndërsathuajsenjëdekadëmëparëdëshironintëmigroninmëshumëtërinjtënëfillimtë20-ve,menivelmëtëulëtarsimordheprofesional,tëpapunëtdheatametëardhuratëulta.RrjedhimishtShqipëriadotëpreketedhemëshumënëtëardhmenngafenomeniimigrimittëtruritdhepersonavetëkualifikuar,çkadotëketëpasojanegative.

87. Esipova N., Ray J., Pugliese A. (2017) Number of potential migrantsworldwide tops 700million, 8 June,Gallup News, 8 June, http://news.gallup.com/poll/211883/number-potential-migrants-worldwide-tops-700-million.aspx(lastaccessed26February2018).


79

Ndërkaq, edhe migrantët e kthyer, kurba e rikthimit të të cilëvekulmoi në vitet 2010-2013 (kriza ekonomike greke) dhe 2016-2017 (azil-kërkuesit e refuzuar nga Gjermania), dëshirojnë tëmigrojnëmëshumëseataqënukkanëqënënëmigrim.Kjo,nganjëra anë, tregon seprocesi i ri-integrimit të tyrenukkaqënë isukseshëm.Ndërsangaanatjetërtregonsevendinukkaditurtëpërdorësiçduhetkapitaletetyrefinanciare,humanedhesocialepërzhvillimineekonomisësëvendit.

Për këdo është e qartë se dëshira/qëllimi i thuajse gjysmës sëpopullsisë të grup moshës 18 deri 40 vjeç për të migruar ngaShqipëria është një sindromë e padëshirueshme, por edhe njërealitetqëduhetpranuar.Nërastsemigrimivazhdon,duhenbërëpërpjekjeqëaitëadministrohetnëmënyrëtëtillëqëtëminimizohenpasojat negative të tij (largimi në mënyrë të çrregullt, rrjedhjae trurit, shfrytëzimi), dhe të maksimizohen ndikimet pozitivetë tij (përdorimi produktiv i dërgesave të migrantëve, ndikimimodernizuesiremitancavesociale,lidhjetmevendlindjen,kthimingamigracioni,braingain,etj.).

Bazuarnërritjeneprofilittëarsimimittëmigrantëvepotencialë,mund të shihen mundësitë për marrëveshje midis vendeve nëlidhje me migrimin e rregulluar të personave të kualifikuar,duke mbajtur gjithmonë parasysh rreziqet e rrjedhjes së truritdhe të aftësive.Ky sugjerimpër politikat bëhet sepsemigrantëte kualifikuar (nëpërmjet kursimeve e dërgesave financiare mëtë larta, investimeve dhe kapitalit më tëmadh human e social)kontribuojnëmëshumë,kurkthehen,përvetene tyre,vendineorigjinësdhevendinpritës (a triple-win situation).Rrjedhimishtarsimimi dhe trajnimi paraprak i migrantëve potencialë (dukembajtur parasysh edhe kërkesat e tregut të punës të vendevetëBE)mund të jetë një alternativë, e cilamund të arrihet edhenëpërmjetnjëbashkëpunimitëngushtëmevendinpritës.Studimitregoi se migrantët potencialë shqiptarë janë aktualisht shumë


80

më të ndërgjegjshëm, në krahasim me një dekadë më parë, sekanënevojëpërnjë trajnimprofesional,njohjenegjuhësdhe tëkulturëssëvenditpritësnëmënyrëqëtëpërshtatenmëlehtëmekërkesatetreguttëpunës.Nëkëtërastvendipritës,nëkuadrinemarrëveshjevebilaterale,mundtëinvestojënëShqipërinëedukimdhetrajnimprofesional,mekushtqëburimethumanetëtrajnuaratë jenëmë tëmëdha se ato që dëshirojnë tëmigrojnë.Njohja enivelittëedukimitdhekualifikimevengavendetpritëseështënjëmasë tjetërqëdo të lehtësontepunësimindhedo tësiguronte tëardhuramëtëlartapërmigrantëtshqiptarë.

Nëkëtëaspektnjëroltërëndësishëmmundtëluajnëkanaletformaleoseagjensitëepunësimit.Atomundtëlehtësojnëdheminimizojnëperiudhëntranzitorederinëgjetjenenjëvendipunenësektorinformalnëpërputhjemearsimindhekualifikiminemigrantit.88Nëkëtërastnukdotëkishimnjëshpërdorimtëburimevehumaneaponjëbrain waste,pornjëwin-win-winsituation.

Këto kanale formale mund të përdoren edhe për rikthimin emigrantëve dhe punësimin e tyre në Shqipëri, duke mbajturparasysh kualifikimet dhe eksperiencën e re të fituar në vendinpritës. Krahas punësimit, një pjesë e migrantëve të rikthyerdëshirojnë të investojnë kapitalet e tyre në ekonomi dhe kanënevojëpërmbështetjedhekrijiminenjëklimetëfavorshmepërbiznesin.Agjensitëekonsultimevepërbiznesinmundtëluajnënjëroltërëndësishëmnëorientiminekapitalevetëtyrenëekonominëlokale.

Gjithashtu,duhenbërëpërpjekjepërpërmirësimindhezgjeriminestrukturëssëpunësimitdhemundësivetëbiznesitnëShqipëri,

88. Anketaevitit2007tregoisemigrantëtshqiptarëharxhoninmesatarisht2-3vjet deri sa gjenin një vend pune në përputhjeme arsimin dhe kualifikimin etyre.Kjoperiudhëtranzitorekarakterizohejnganjëmobilitetilartëdheperiudhapapunësie. Minimizimi i kësaj periudhe padyshim do të rriste të ardhurat emigrantëveshqiptarëdhedërgesatetyre.


81

nëmënyrëqësamëpaknjerëztëndihenpesimistëpërtëardhmenetyrenëShqipëridhesamëpaktashohinmigriminsi‘evetmjarrugëdalje’.Ngaanatjetër,kjodotëndikonteedhenëpërdoriminefikas të dërgesave të migrantëve, ashtu si dhe të kapitalevefinanciare,humanedhesocialetëmigrantëvetëkthyerpërzhvillimineekonomisësëvendit.


83

Bibliografia

Arslan C., Dumont J-C., Kone Z., Moulan Y., Ozden C., Parsons Ch., Xenogiani T.(2014)A New Profile of Migrants in the Aftermath of the Recent Economic Crisis.Paris:OECDSocial,EmploymentandMigrationWorkingPaperNo.160.

Barjaba K.(2000)ContemporarypatternsinAlbanianmigration,South-East Europe Review,3(2):57–64.

Barjaba K., King R. (2005)IntroducingandtheorisingAlbanianmigration,in:King R., Mai N., Schwandner-Sievers S.(eds)The New Albanian Migration.Brighton:SussexAcademicPress,1–28.

Boyle P., Halfacree K., Robinson V. (1998) Exploring Contemporary Migration. London:Longman.

Carletto G., Davis B., Stampini M., Zezza A. (2006)Acountryon themove: internationalmigration in post-communistAlbania,International Migration Review,40(4):767–85.

Carling J. (2002)Migrationintheageofinvoluntaryimmobility:theoretical reflections and CapeVerdean experiences, Journal of Ethnic and Migration Studies,28(1):5–42.

De Haas H. (2010) Migration and development: a theoreticalperspective,International Migration Review,44(1):227–264.

De Haas H. (2012)Themigrationanddevelopmentpendulum:acriticalreviewofresearchandpolicy,International Migration,50(3):8–25.


84

De Soto H., Gordon P., Gëdeshi I., Sinoimeri Z.(2002)Poverty in Albania: A Qualitative Assessment.WashingtonDC:WorldBankTechnicalPaperNo.520.

de Zwager N., Gëdeshi I., Germenji E., Nikas C. (2005)Competing for Remittances. Tirana:InternationalOrganizationforMigration.

de Zwager N., Gressmann W., Gëdeshi I.(2010)Market Analysis: Albania—Maximising the Development-Impact of Migration-RelatedFinancial Flows and Investment to Albania. Vienna,IASCI, http://cessalbania.al/wp-content/uploads/2017/02/Albania_Market_Analasys.pdf(lastaccessed29September2018).

Elitok S.P.(2010)Estimating the Potential Migration from Turkey to the European Union: ALiterature Survey. Hamburg:HamburgInstituteforInternationalEconomics,PolicyPaper,3–11.

Esipova N., Ray J., Srinivasan R.(2011a)The World’s Potential Migrants: Who Are They, Where They Want to Go, and Why it Matters. WashingtonDC:Gallup.

Esipova N., Ray J., Pugliese A.(2011b)The Many Faces of Global Migration.Geneva:InternationalOrganizationforMigration.

Esipova N., Ray J., Pugliese A.(2017)Numberofpotentialmigrantsworldwide tops 700 million, Gallup News, 8 June.http://news.gallup.com/poll/211883/number-potential-migrants-worldwide-tops-700-million.aspx(lastaccessed11December2018).

European Training Foundation (2007) The Contribution of Human Resources Development to Migration Policy in Albania. Turin:ETF.

EUROSTAT (2015) Euro area unemployment rate at 11.4%,December 2014. 20/2015–30 January 2015. https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/6581668/3-30012015-AP-EN.


85

pdf/9d4fbadd-d7ae-48f8-b071-672f3c4767dd.

Eurostat Newsrelease (2016)Asylum in the EUmember states:record number of over 1.2 million first-time asylum seekersregisteredin2015,Eurostat Newsrelease 44,4March.

Gëdeshi I. (2010) Global Crisis and Migration: Monitoring a Key Transmission Channel for the Albanian Economy. Tirana:International Organization for Migration and United NationsDevelopmentProgrammewiththesupportoftheWorldBank.

Gëdeshi I., de Zwager N. (2012)Effects of the global crisis onmigrationandremittances inAlbania, in:Sirkeci I., Cohen J.H., Ratha D. (eds) Migration and Remittances during the Global Financial Crisis and Beyond.WashingtonDC:TheWorldBank,237–254.

Gëdeshi I., King R. (2018) Research Study on Brain Gain: Reversing Brain Drain with Albanian Scientific Diaspora.Tirana:UNDP.

Gëdeshi I., Xhaferaj E.(2016)Social and Economic Profile of the Return Migrants in Albania.Tirana:InternationalOrganizationforMigration.

Gëdeshi I., Mykerezi P., Danaj E. (2017) Mapping of Skills, Employment and Entrepreneurship Opportunities of Roma and Egyptians in the Project Sites of Tirana, Durrës, Berat and Shkodra. Tirana:UNDP.

Gjypi A.,(2018)Largimi i mjekëve nga Shqipëria.Tirana:FriedrichEbert Stiftung.

Graham C., Markowitz J. (2011)Aspiration and happiness ofpotentialLatinAmericanmigrants,Journal of Social Research and Policy,2(2):9–25.


86

INSTAT (2004) Migration in Albania. Population and housing Census 2001. Tirana:InstituteofStatistics.

INSTAT (2012) Population and Housing Census 2011. Tirana:InstituteofStatistics.

INSTAT, IOM (2014) Return Migration and Reintegration in Albania. Tirana: Institute of Statistics/International OrganizationforMigration.

Karamoschou C. (2018) The Albanian Second Migration: Albanians Fleeing the Greek Crisis and Onward Migrating to the UK.Brighton:UniversityofSussex,SussexCentreforMigrationResearchWorkingPaperNo.93.

King R.(2003)Acrosstheseaandoverthemountains:documentingAlbanianmigration,Scottish Geographical Journal,119(3):283–309.

King R.(2005)Albaniaasalaboratoryforthestudyofmigrationanddevelopment,Journal of Southern Europe and the Balkans,7(2):133–155.

King R. (2018)Ismigrationaformofdevelopmentaidgivenbypoortorichcountries?Journal of Intercultural Studies,39(2):114–128.

King R., Mai N.(2008)Out of Albania: From Crisis Migration to Social Inclusion in Italy. NewYork:Berghahn.

King R., Vullnetari J. (2009) Remittances, return, diaspora:framingthedebateinthecontextofAlbaniaandKosovo,Southeast European and Black Sea Studies,9(4):385–406.

King R., Gëdeshi I.(2017)AlbanianStudentsAbroad:TheFutureScientific Diaspora? Presentation to the Conference ‘Migration,DiasporaandDevelopment inAlbaniaand theWesternBalkans’,Tirana,27–28October.


87

King R., Fielding A.J., Black R. (1997) The internationalmigration turnaround inSouthernEurope, in:King R., Black R. (eds)Southern Europe and the New Immigrations.Brighton:SussexAcademicPress,1–25.

King R., Uruçi E., Vullnetari J. (2011)Albanianmigration anditseffectsincomparativeperspective,Journal of Balkan and Near Eastern Studies,13(3):269–286.

Laczko F., Tjaden J., Auer D.(2017)Measuring Global Migration Potential, 2010–2015. Berlin: Global Migration Data AnalysisCentre,DataBriefingSeriesNo.9.

Lovo S. (2014) Potential migration and subjective well-being inEurope,IZA Journal of Migration,3(1):24.

Morrica V., Stavrou S. (2018) PowerPoint presentation at theInception Workshop ‘Supporting the Effective Reintegration of(Roma)ReturneesintheWesternBalkans’,Vienna,15January.

Novinscak Kölker K. (2017) PowerPoint presentation of thestudy: ‘Migration Networks between Germany and the Countries of Origin: Republic of Albania and Republic of Kosovo’.Tirana,9March2017.

Reyneri E. (2001)Migrants’ Involvement in Irregular Employment in the Mediterranean Countries of the European Union. Geneva:InternationalLabourOrganization.

Sabadie J.A., Avato J., Bardak U., Panzica F., Popova N.(2010)Migration and Skills. The Experience of Migrant Workers from Albania, Egypt, Moldova, and Tunisia. Washington DC: WorldBank.

Tollkuci E., Collaku M. (2017) Challenges of social indicatorsaffecting the skilled migration of Albanian physicians. Paper


88

presentedattheconference‘Migration,DiasporaandDevelopmentinAlbaniaandtheWesternBalkans’,Tirana,7–28October.

Van Hear N., Sørensen N.N.eds(2003)The Migration–Development Nexus. Geneva:InternationalOrganizationforMigration.

Vullnetari J.(2012)Albania on the Move: Links between Internal and International Migration. Amsterdam:AmsterdamUniversityPress.

Vullnetari J., King R.(2011)Remittances, Gender and Development: Albania’s Society and Economy in Transition.London:I.B.Tauris.

World Bank (2011)Migration and Remittances Factbook 2011. WashingtonDC:WorldBank.

World Bank (2016a)South-East Europe Regular Economic Report No. 10: Resilient Growth and Rising Risks.WashingtonDC:WorldBank.

World Bank (2016b)Migration and Remittances Factbook 2016. WashingtonDC:WorldBank.

World Bank(2018)Higher but Fragile Growth. Western Balkans Regular Economic Report No.14.WashingtonDC:WorldBank.

Ilir Gëdeshi and Russell King PÑRTÑTASHMEN TENDENCAT E...

Documents

Transcript of Ilir Gëdeshi and Russell King PÑRTÑTASHMEN TENDENCAT E...