ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐÑªËÄªªÍ

ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐÑªËÄªªÍ

Микро эдийн засаг

lecture-11

Микро эдийн засаг lecture-11


Ìîíîïîëüò ºðñºëäººí ãýñýí îéëãîëò áà ýíý çàãâàð íü 1933 îíä Ý.×åìáåðëèíèé “ Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé îíîë “ ãýñýí á¿òýýë áèé áîëñíîîð ¿¿ññýí ãýæ ¿çäýã. Ýíý á¿òýýëäýý çîõèîã÷ íü îëèãîïîëü áà ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèéã çàõ çýýëèéí á¿ðýëäõ¿¿íèé áèå äààñàí õî¸ð çàãâàð áîëîõûã òîäîðõîéëñîí áàéíà.Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé çàãâàðûí ¿íäýñ íü òºãñ ºðñºëäººí áà ìîíîïîëèéí õîëèìîã çàãâàð þì. Ýíý çàãâàðûã òºãñ ºðñºëäººíèé çàãâàðòàé àäèëòãàæ áàéãàà ç¿éë¿¿ä íü: 1-ÐÒ: ÇÀÕ ÇÝÝËÄ ÎÐÎÕ ÁÀ ÃÀÐÀÕÀÄ ÕÀÐÜÖÀÍÃÓÉ ×ªËªªÒÝÉÇàõ çýýëä øèíýýð ï¿¿ñ¿¿ä îðîõ áîëîí ãàðàõä ÿìàð íýãýí õ¿íäðýëã¿é.2-ÐÒ: ÎËÎÍ ÒÎÎÍÛ ÕÓÄÀËÄÀÃ× ÁÀ ÕÓÄÀËÄÀÍ ÀÂÀÃ×ÒÀÉÒºãñ ºðñºëäººíò çàõ çýýëòýé òºñººòýé òàë íü ýíý çàõ çýýë äýýð ìàø îëîí ï¿¿ñ¿¿ä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áºãººä òýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýã÷äèéí òîî ìàø îëîí áàéíà.3-ÐÒ: ÇÀÕ ÇÝÝËÈÉÍ ÍªÕÖªË ÁÀÉÄËÛÍ ÒÀËÀÀÐ ÒªÃÑ ÌÝÄÝÝËÝËÒÝÉÝäãýýð àäèëòãàõ ç¿éëýýñ ãàäíà òºãñ ºðñºëäººíººñ ÿëãàðàõ ãîë ÿëãàà íü :

4-ÐÒ: ÕÓÄÀËÄÀÆ ÁÀ ¯ÉËÄÂÝÐËÝÆ ÁÀÉÃÀÀ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í¯¯Ä ÍÜ ÍÝÃÝÍ ÒªÐËÈÉÍ ÁÓÑ ßËÃÀÂÀÐÒÀÉ

Õàðèí òºãñ ºðñºëäººíò çàõ çýýëýýñ ÿëãàãäàõ ãîë øèíæ íü çàõ çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü ÿëãàâàðòàé áóþó áàðààíû òºðºëæèëòòýé áàéäãààðàà îíöëîãòîé. Ï¿¿ñ¿¿ä íü ººðèéí ÷àíàð, ºíãº òºðõ, îíöëîã, òºðºë á¿õèé áàðàà ¿éëäâýðëýõ áºãººä ººðèéí ¿éëäâýðëýæ áóé áàðààíû õóâüä ìîíîïîëü ñàëáàð íü áîëäîã.

Ìîíîïîëèñò ºðñºëäººíèé çàõ çýýë (ñàëáàð) íü áèå áèåíèéãýý îðëóóëàõ ÷àäâàð á¿õèé îëîí òºðëèéí áàðààã áîðëóóëæ áàéãàà õýñýã õóäàëäàã÷äûã (¿éëäâýðëýë¿¿äèéã) õýëíý. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí ÿëãààã æèíõýíý áà õèéìýë ÿëãàà ãýæ àíãèëíà.



Õýðýãëýã÷èä òóõàéí ï¿¿ñèéí áàðààã ìàðê, òýìäã¿¿äèéí òóñëàìæòàéãààð áóñàä ôèðì¿¿äèéí áàðààíóóäààñ ÿëãàäàã. Áàðààíóóäûí æèíõýíý ÿëãàà íü òýäãýýðèéí ôèçèê øèíæ ÷àíàðóóäààð èëýðõèéëýãäýíý.

Æèøýý íü: óãààëãûí íóíòàãèéí, ø¿äíèé îîíû, ñàõëûí òîñíû ãýõ ìýò á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí õèìèèéí á¿ðýëäõ¿¿í;

Õèéìýë ÿëãàà íü ò¿¿íèé ñàâ áàãëàà áîîäîë, õóäàëäààíû òýìäýã, ò¿¿íèé èìèäæ , çàð ñóðòàë÷èëãàà ã.ì.

¯¿íýýñ ãàäíà íýã òºðëèéí áàðààíóóä íü áîðëîãäîæ áàéãàà áàéðøèë áà íýìýãäýë, äàãàâàð ¿éë÷èëãýýíèé òóñëàìæòàéãààð ÿëãààòàé áîëæ áîëíî.

Áèäíèé äýýð ¿çñýíýýð ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé íºõöºëä ýäèéí çàñãèéí ºðñºëäººí çºâõºí çºõ çýýë äýýð áóñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð, ñóðòàë÷èëãàà, áîðëóóëàëòòàé õîëáîîòîé íºõöºë çýðýã ¿íèéí áóñ õ¿÷èí ç¿éë äýýð áèé áîëäîã áàéíà. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü ÿëãàãäàõ øèíæ ÷àíàðòàé áàéäãààñ ººðèéíõºº á¿òýýãäýõ¿¿íèéã èë¿¿ ñàéí ãýäãèéã èòã¿¿ëýõèéí òóëä õóäàëäààíû áîëîí ¿éëäâýðëýëèéí òýìäýãò èë¿¿ àíõààðàë òàâüäàã.



Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÿëãàãäàõ øèíæ ÷àíàð íü íýãäñýí á¿õýë áàéñàí çàõ çýýë íü õàðüöàíãóé áèå äààñàí çàõ çýýë¿¿äýä õóâààãääàã. ¯¿íèéã ñåãìåíò ãýíý . Çàõ çýýëèéí òóõàéí ñåãìåíò á¿ð äýýð áàãàõàí ôèðìèéí îðîëöîî ÷ èõ ìýäðýãääýã. Ñåãìåíò¿¿äèéí õóâüä ï¿¿ñ íü ººðèéí ¿éëäâýðëýæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íòýé èæèë òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã ºðñºëääºã÷ºº áàéíãà ìýäýð÷ áàéõ íü ÷óõàë. Æèøýý íü: Ñíèêåðñ áà ØÎÊ õýäèéãýýð ººð ººð øîêîëàäóóä áîëîâ÷ òýäãýýð íü ºðñºëäººíä îðæ áîëîõóéö èæèë òºðëèéí áàðàà þì. Èéìýýñ ýäãýýðèéí ýðýëò íü ìàø ìýäðýìæòýé áàéíà. Õýðýâ àëü íýãíèéõ íü ¿íèéã º÷¿¿õýí òºäèé ë íýìýõýä õýðýãëýã÷èä íºãºº áàðààã õóäàëäàí àâàõ áîëíî.

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò çàõ çýýëèéí îíöëîã íü òóõàéí çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ áóé áàéãóóëëàãà íü õî¸ð ýðýëòèéí ìóðóéòàé áàéäàãò îðøèíî.



Íýãä¿ãýýðò íü : Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé áàéãóóëëàãà íü á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý ¿íýý ººð÷ëºõºä ºðñºëäºã÷èä íü ¿íýý õýâýýð õàäãàëàõ;

Õî¸ðäóãààðò : Ìºí áàéãóóëëàãà ººðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã ººð÷ëºõºä ºðñºëäºã÷èä íü äàãàí ¿íýý ººð÷ëºõ;

Äàðààõ çóðàã 11.1 – ààñ ýäãýýð ýðýëòèéí ìóðóéíóóäûí ÿëãààã àâ÷ ¿çüå.



B’ B

D”

D

0 q0 q’1 q1 q

A

D”Çóðàã 11.1

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò ï¿¿ñèéí ýðýëòèéí ìóðóéí õî¸ð õýëáýð

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò ï¿¿ñ íü q0 òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã Ð0 ¿íýýð áîðëóóëäàã ãýæ ¿çüå. Ï¿¿ñ áîðëóóëàëòûíõàà õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîòîéãîîð ¿íýý Ð0 – Ð1

áîëãîí áóóðóóëàõàä (ýíý òîõèîëäîëä ìàíàé ï¿¿ñèéí ºðñºëäºã÷ ï¿¿ñ¿¿ä ¿íýý äàãàæ áóóðóóëàõã¿é, õýâýýð ¿ëäýýñýí ãýæ ¿çâýë) á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîðëóóëàëòûí õýìæýý DD ýðýëòèéí ìóðóéí äàãóó ºñºí q1 áîëñîí. Çóðàã 11.1

ªºðººð õýëáýë òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í íü áóñàä ï¿¿ñ¿¿äèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã îðëîõ ÷àäâàðòàé òóë ººðèéí õýðýãëýã÷èä äýýð íü áóñàä ºðñºëäºã÷ ï¿¿ñ¿¿äèéí õýðýãëýã÷èä íýìýãäýí èðæ áàéíà.

Õýðýâ òóõàéí ï¿¿ñèéã ¿íýý ººð÷ëºõºä ò¿¿íèé ºðñºëäºã÷ ï¿¿ñ¿¿ä äàãàæ ¿íýý áóóðóóëñàí ãýæ ¿çâýë ò¿¿íèé áîðëóóëàëò áàãàõàí õýìæýýãýýð ë ºñºí q’1 õýìæýýíä õ¿ð÷ 0Ð1Â’q’1 ãýñýí òýãø ºíöºãòèéí òàëáàéãààð õýìæèãäýõ áîðëóóëàëòûã õèéíý. Ó÷èð íü òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áóóðñàíààð ººðèéíõ íü õóäàëäàí àâàã÷èä èë¿¿ èõ õýìæýýãýýð õóäàëäàí àâ÷ áîëîõîîñãàäíà, òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý íü óðüä íü èõ ãýæ òîîöäîã áàéñàí çàðèì íýã õýðýãëýã÷èä íýìýãäýæ áîëîõ þì..



Ýíý ¿åä ºìíºõ òîõèîëäîëòîé àäèë DD ýðýëòèéí ìóðóéí äàãóó áóñ, õàðèí D”D” ýðýëòèéí ìóðóé äýýð áàéðëàõ B’ öýãýýð èëýðõèéëýãäýõ òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâàõ áîëíî Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò çàõ çýýë äýýð îðëóóëäàã áàðàà îëîí áàéäàã íü ¿éëäâýðëýã÷èéí áóþó õóäàëäàã÷èéí ìîíîïîëü õ¿÷èéã õÿçãààðëàæ, ýðýëòèéí ìóðóéã ºíäºð ìýäðýìæòýé áîëãîäîã.

ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐÑªËÄªªÍÒ ÇÀÕ ÇÝÝËÈÉÍ ÒÝÍÖÂÝÐ

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ï¿¿ñ¿¿ä íü ¿íèéí áîëîí ¿íèéí áóñ ºðñºëäººíèéã àëü àëèíûã íü ìàø õ¿÷òýé ÿâóóëäàã. Ó÷èð íü òóõàéí çàõ çýýë äýýðõ á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü íýãýí òºðëèéí áà ÿëãààòàé áàéäàã õýäèé ÷ îðëóóëàõ áîëîìæ ñàéòàé áàéäàã òóë òóõàéí çàõ çýýëèéí òýíöâýð òîãòîõîä ¿íýýñ ãàäíà ¿íèéí áóñ õ¿÷èí ç¿éëñ èõýýõýí íºëººëäºã. ªðñºëäººíèé ýíý îëîí õ¿÷èí ç¿éëñèéã ãðàôèê ä¿ðñëýëýýð èëýðõèéëýõýä èõýýõýí õ¿íäðýëòýé áàéäàã. Èéìýýñ ¿íèéí ºðñºëäººíèé òóõàé ýõëýýä àâ÷ ¿çüå.



¯íèéí áóñ õ¿÷èí ç¿éëñ áîëîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð, çàð ñóðòàë÷èëãàà, áîðëóóëàõ öýãèéí áàéðøèë, ñàâ áàãëàà áîîäîë, áîðëóóëàëòûí äàðààõ ¿éë÷èëãýý çýðãýýð ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò ï¿¿ñ¿¿äèéí õîîðîíä ºðñºëäººí èõ õ¿÷òýé ºðíºäºã. ¯¿íèé òóëä ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ï¿¿ñ òýíöâýðò áàéäàëä áèø áàéíà ãýñýí òààìàã äýâø¿¿ëüå. Çóðàã 11.2

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé ï¿¿ñèéí õî¸ð ýðýëòèéí ìóðóé D’D’ áîëîí DD ºãºãäæýý. Òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý Ð0 , ãàðöûí õýìæýý q0 – ãýýð èëýðõèéëýãäýõ À öýã äýýð õî¸ð ýðýëòèéí ìóðóéí îãòëîëöîíî. Ýðýëòèéí ìóðóé D’D’ – í àõèóö îðëîãûí ìóðóé MRD’ – òàé àõèóö çàðäëûí ÌÑ ìóðóé îãòëîëöîõ öýã G íü àøãèéí õàìãèéí èõ õýìæýýã èëýðõèéëíý ãýâýë Ð0 ¿íý íü àøãèéã õàìãèéí èõ áàéëãàõ ¿íý áîëæ ÷àäàõã¿é. Àõèóö çàðäëûí ìóðóé, àõèóö îðëîãûí ìóðóéí îãòëîëöîëûã èëýðõèéëýõ D’D’ ýðýëòèéí ìóðóéí öýã Â – èéí êîîðäèíàò Ð1 ¿íý, ãàðöûí õýìæýý q1 – íü ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé ï¿¿ñèéí àøãèéí õýìæýýã õàìãèéí èõ áàéëãàíà. Çóðàã 11.2

Ãýõäýý òóõàéí çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áóé áóñàä ï¿¿ñ ¿íýý ººð÷ëººã¿é òîõèîëäîëä.





MC

MRD’

G

A’B

D’

D

0 q0 q’1 q1 q

A

D’

D

Ð,Ñ

P0

P1

Çóðàã 11.2

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò áàéãóóëëàãûí áîãèíî öàã õóãàöààíû òýíöâýðò áóñ áàéäàë

Ãýâ÷ áîãèíî öàã õóãàöààíä ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé áóñàä á¿õ ï¿¿ñ¿¿ä ¿íýý äàãàæ ººð÷èëíº ãýæ ¿çâýë (ãýõäýý ¿íèéí ººð÷ëºëò íü ÿíç á¿ð áàéæ áîëíî) áèäíèé àâ÷ ¿çýæ áóé ï¿¿ñèéí áîðëóóëàëòûí õýìæýý òºäèéëýí èõ ºñºõã¿é áóþó áèäíèé çàãâàðò q’1 õýìæýýíä ë ºñíº. Áîðëóóëàëòûí q’1 õýìæýýã èëýðõèéëýõ ¿íý íü DD ýðýëòèéí ìóðóéí À’ öýãèéí ¿íèéí êîîðäèíàò Ð1 þì. Ýíý ¿åä áèäíèé æèøýý áîëãîí àâñàí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òóõàéí ¿íý Ð0 áèø Ð1 áîëæ DD áà D’D’ ýðýëòèéí ìóðóéíóóäûí îãòëîëöîëûí öýã À áàðóóí òèéø äîîø øèëæýí À’ öýã äýýð èðíý. Çóðàã 11.2

Ýðýëòèéí ìóðóé D’D’ èéíõ¿¿ áàðóóí ãàð òèéø øèëæèõýä DD ýðýëòèéí ìóðóé õýâýýð áàéõ íü òóõàéí çàõ çýýë äýýðõ ï¿¿ñ¿¿äèéí òîî øèðõýã õýâýýð áàéãàà ÿâäàë þì. Çóðàã 11.3





P1

MC

MRD”

D”

D

0 q’1 q”2 q2 q

D”

D

G’

A’

Ð,Ñ

Ð2

Çóðàã 11.3Áîãèíî öàã õóãàöààíä ìîíîïîëüò

ºðñºëäººíò áàéãóóëëàãûí òýíöâýðò áóñ

áàéäëûí ººð÷ëºëò

Äýýðõ øèëæèëòýýð áèé áîëñîí øèíý íºõöºë áàéäàë íü DD ýðýëòèéí ìóðóé, ÌÑ àõèóö çàðäëûí ìóðóé, Ð1 ¿íý, q’1 òîî õýìæýýãýýð èëýðõèéëýãäýõ À’ öýã áîëæ áàéíà. Õàðèí D’D’ ýðýëòèéí ìóðóé áàðóóí äîîø øèëæèí À’ öýã äýýð DD ìóðóéòàé îãòëîëöîí D”D” áîëæ áàéíà. Ìºí àõèóö îðëîãûí ìóðóé ººð÷ëºãäºæ MRD” áîëæ ººð÷ëºãäººã¿é àõèóö çàðäëûí ÌÑ ìóðóéã G’ öýãýýð îãòîëñîí. Ýíý øàëòãààíààð àøãèéí õàìãèéí áàéõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ ¿íý Ð1 – ýýñ àðàé áàãà Ð2 áîëíî. Õýðýâ ºðñºëäºã÷èä ìºí ¿íýý ººð÷ëºõã¿é áîë òóõàéí ¿éëäâýðëýã÷ íü q2 òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîðëóóëàõ áîëíî. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä ìºí ë ºðñºëäºã÷èä ¿íýý áóóðóóëñàíààð Ð2 ¿íýýð áîðëóóëàõ áîäèò òîî õýìæýý íü q2 áèø q”2 áàéíà. Ýíý ¿éë ÿâö íü öààøèä ¿ðãýëæèëñýýð òóõàéí ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé ï¿¿ñ ¿íýä ººð÷ëºëò îðóóëàõã¿é áîëñîí öàãò çîãñîíî. Áîãèíî öàã õóãàöààíä ýíý çîãñîëò áîëîõ íºõöºë áàéäëûã çóðàã 11.4– ä ¿ç¿¿ëýâ.





P*

MC

MRD’

D’

D

0 q* q

D’

D

G’

A’

P,C

Çóðàã 11.4Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé

ï¿¿ñèéí áîãèíî öàã õóãàöààíû

òýíöâýð

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé áîãèíî öàã õóãàöààíû òýíöâýðèéã ¿ç¿¿ëñýí 11.4 – ð çóðàãò DD áà D’D’ ýðýëòèéí ìóðóéíóóä îãòëîëöñîí À’ ìºí ÌÑ áà MRD’ îãòëîëöîëûí G’ öýã¿¿ä íü òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý Ð*, ãàðöûí òîî õýìæýý q* - íü àøãèéí õýìæýý õàìãèéí èõ áàéõ íºõöºëèéã èëýðõèéëíý. Ýíý ¿åä òóõàéí ï¿¿ñ íü ººðèéí ¿íý Ð* - ã ººð÷ëºõ ñîíèðõîëã¿é áàéíà.

Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé ï¿¿ñ áîãèíî öàã õóãàöààíä ýäèéí çàñãèéí àøèãòàé áàéäàã áîë óðò öàã õóãàöààíä òóõàéí ñàëáàðò øèíýýð ï¿¿ñ¿¿ä îðîõ áîëîìæòîé áàéäãààñ ï¿¿ñ á¿ðèéí ýðýëòèéí ìóðóé àøãèéí õýìæýý 0 áîëòîë áóóðäàã. Èéìýýñ óðò öàã õóãàöààíû ìîíîïîëüò ºðñºëäººíèé õî¸ð íºõöºë áàéäëûã àâ÷ ¿çüå.

Íýãä¿ãýýðò: Çàõ çýýë äýýð íýìæ ï¿¿ñ îðæ èðýõã¿é ï¿¿ñ¿¿äèéí õ¿÷èí ÷àäàë ººð÷ëºãäºõã¿é ãýæ ¿çâýë òóõàéí áàéãóóëëàãà íü àøèãàà õàìãèéí èõ áîëãîõ òîî õýìæýý íü q* áàéõ áºãººä ýíý íºõöºëä LMC = MRD òýíö¿¿ áîëîõ áà òýíöâýðò ¿íý Ð* áàéíà. Çóðàã 11.5 – ä àøãèéí õýìæýý õàðëóóëñàí òýãø ºíöºãòèéí òàëáàéãààð (LAC(q*)Ð*À’G’) õýìæèãäýíý.





LAC(q*)

P*

LMC

MRD’

D’

D

0 q* q

D’

D

G’

A’LATC

P,C

Çóðàã 11.5Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò çàõ çýýë ð¿¿ øèíýýð ï¿¿ñ

îðîõ áîëîìæã¿é áàéõ òîõèîëäîë äàõ óðò öàã

õóãàöààíû òýíöâýð

Õî¸ðäóãààðò : Òóõàéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ï¿¿ñèéí ýäèéí çàñãèéí àøèã ýåðýã áàéõ ¿åä áóñàä ñàëáàðààñ ï¿¿ñ¿¿ä òóõàéí ñàëáàðò øèëæèí îðæ èðíý



P1*

LMC

MRD’

D’

D

0 q1* q

D’

D

A1’LATC

Çóðàã 11.6Ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò çàõ çýýë

ð¿¿ øèíýýð ï¿¿ñ îðîõ òîõèîëäîë äàõ óðò öàã

õóãàöààíû òýíöâýð

Èéíõ¿¿ òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõ çýýëèéí õýìæýý õýâýýð áàéõàä ¿éëäâýðëýã÷äèéí òîî íýìýãäýõ íü ¿éëäâýðëýã÷ á¿ðä íîãäîõ á¿òýýãäýõ¿¿í ãàðãàëòûí õýìæýý áóóðíà ãýæ ¿çýæ áîëíî.

Ýíý íü ãðàôèêò äàðààõ áàéäëààð èëýðõèéëýãäýíý. D’D’ ýðýëòèéí ìóðóé áîëîí ò¿¿íèé õàìòààð àõèóö îðëîãûí MRD’ ìóðóé ç¿¿í òèéø øèëæñýíýýð óðò öàã õóãàöààíû òýíöâýðò õ¿ðíý. Çóðàã 11.6

Çóðàãò 11.7 – ä ¿ç¿¿ëñýíýýð ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò áàéãóóëëàãà ººðèéí ãàðöûí q*1

ãýñýí òîî õýìæýýíä àøãèéã õàìãèéí èõ õýìæýýíä õ¿ðãýæ áàéíà.

Ýíý íºõöºë íü ¿éëäâýðëýã÷ ¿íèéã äàðààõ áàéäëààð òîãòîîõîä ¿¿ñíý. ¯¿íä:

Èéìýýñ óðò öàã õóãàöààíû òýíöâýðò áàéäàëä ýíãèéí ìîíîïîëüò ºðñºëäººíò ï¿¿ñ òýã ýäèéí çàñãèéí àøãèéã áèé áîëãîíî. Çóðàã 11.6



“ÒªÃÑ ÁÓÑ ªÐÑªËÄªªÍÒ ÇÀÕ ÇÝÝË”

ÑÝÄÂÈÉÍ ÕÀÂÑÐÀËÒ

Ï¯¯ÑÈÉÍ ÌÎÍÎÏÎËÜ Õ¯×ÍÈÉ ÈÍÄÅÊÑ

Ìîíîïîëü õ¿÷èéã òîäîðõîéëîõ äàðààõ àðãûã 1934 îíä ýäèéí çàñàã÷ Àááà Ëåðíåð áîëîâñðóóëæýý. Ëåðíåðèéí èíäåêñ íü äàðààõ áàéäëààð èëýðõèéëýãäýíý. ¯¿íä:

Ëåðíåðèéí òîîí ¿ç¿¿ëýëòèéí óòãà íü 0 - 1 õîîðîíä õýëáýëçýíý. L –íü õýäèé èõ áàéíà òºäèé÷èíýý ìîíîïîëü ýðõ íü èõ áàéíà.

ªºðººð õýëáýë ìîíîïîëèéí õóâüä 1, òºãñ ºðñºëäººíèé õóâüä 0 – òýé òýíö¿¿ áàéíà. Òºãñ ºðñºëäººíèé ¿åä ó÷èð L = 0 .

Ëåðíåðèéí èíäåêñèéã á¿òýýãäýõ¿¿íèéõ íü ìýäðýìæòýé õàìààðóóëàí òîîöîæ ¿çüå. Ìîíîïîëü ï¿¿ñ íü óðóóäñàí ÷èãëýë á¿õèé ýðýëòèéí ìóðóéòàé òóëãàðñíààð íýìýëò íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä ¿íèéí áàãà çýðãèéí áóóðàëò áèé áîëíî. Ýíý òîõèîëäîëä íèéò îðëîãûí õýìæýý áàãà çýðýã áóóðíà. ¯¿íä:



Q

P

P

QPP

Q

PQPMR

áóþó áàðóóí ãàð òàëûí íýìýãäýõ¿¿íèéã äàðààõ òýíöýòãýëýýð îðëóóëáàë:

Ýíäýýñ äàðààõ òýíöýòãýë áèåëýãäýõýä ï¿¿ñèéí õóâüä õàìãèéí èõ àøèã áàéõ òóë:

áîëíî. Äýýðõ òýãøèòãýëèéã õóâèðãàæ òýíö¿¿ãèéí òýìäýãèéí íýã òàëä íü ìýäðýìæèéã íºãºº òàëä íü àõèóö çàðäàë, ¿íèéã ãýðãàæ ýìõýòãýëáýë:



dEQ

P

P

Q 1

dEPPMR1

MCMR

;

dEPPMC1

dEP

MCP 1

áà òýíö¿¿ãèéí òýìäãèéí ç¿¿í ãàð òàë íü Ëåðíåðèéí èíäåêñòýé òýíö¿¿ ãýâýë:

ÑÀËÁÀÐÛÍ ÌÎÍÎÏÎËÜ Õ¯×ÈÉÍ ¯ÍÝËÃÝÝÍÈÉ ÀÐÃÀ×ËÀË

¯éëäâýðëýã÷ áà õóäàëäàã÷ áàéãóóëëàãóóäûí öººíõèéí ¿íýëãýýíä îëîí ÿíçûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã àøèãëàäãààñ õàìãèéí ºðãºí õýðýãëýãääýã íü Õåðôèíäàëü – Õèðøìàíû èíäåêñ (HHI) þì. Àìåðèêèéí ýäèéí çàñàã÷èä Õåðôèíäàëü, Õèðøìàí íàð íü áèå áèåíýýñýý ¿ë õàìààðàí òóõàéí õýìæèëòèéã òóðøñàí áàéíà. Ýíýõ¿¿ èíäåêñ íü ñàëáàð äàõ ï¿¿ñ¿¿äèéí çàõ çýýëä ýçëýõ õóâèéí óòãóóäûí êâàäðàòûí íèéëáýðýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

ñàëáàðûí íèéò ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýíä ï¿¿ñèéí ýçëýõ õóâü;

- HHI – èéí áàéæ áîëîõ õàìãèéí äýýä óòãà íü çàõ çýýë á¿ðýí



deL

1

n

iiSHHI

1

2

–

ni ,...,2,1

i

-

nSSS ...21

;

ìîíîïîëü÷ëîãäñîíûã èëýðõèéëíý.



¯¿íä: 100001002 HHIÕýðýâ ñàëáàðûí n áàéãóóëëàãóóäûí çàõ çýýëä ýçëýõ õóâü íü òýíö¿¿ ãýâýë:

nqqqq n

1...321

nnn

nHHI

n

i

1112

1

2

HHI – íû èíäåêñèéí óòãà íü õýäèé èõ áàéíà, íèéë¿¿ëýã÷ ñóáúåêòèéí òîî òºäèé÷èíýý áàãà áàéíà.

End of lecture – 11

Анхаарал тавьсанд баярлалаа

Микро эдийн засаг

ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐÑªËÄªªÍ

Documents

Transcript of ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐÑªËÄªªÍ