1

BI I KHI NIM CHUNG V VN TI T

I-V TR CA VN TI T TRONG CHIN LC PHT TRIN KINH T X HI AN NINH QUC PHNG. 1-Vai tr ca ngnh vn ti t :

Vn ti ni chung v vn ti t ni ring c chc nng vn chuyn hng ha v hnh khch nhm p ng yu cu nguyn, nhin vt liu cho sn xut, tiu dng v s i li ca nhn dn. Nu thiu n th trnh sn xut no cng khng th thc hin c, vic giao lu hng ha gia cc khu vc, cc vng v s i li ca nhn dn s gp rt nhiu kh khn. V vy, vn ti t cn thit i vi tt c cc giai on ca qu trnh sn xut, i vi vic lu thng hng ha phc v nhu cu tiu dng v i li ca nhn dn. Vn ti t l cu ni gia sn xut vi tiu dng, gia thnh ph vi nng thn, gia min xui vi min ngc, ngoi ra cn lm nhim v chuyn ti gia vn ti ng st, vn ti ng khng, vn ti ng thy n cc a im sn xut v tiu dng.

Vn ti t cn phc v c lc cho vic vn chuyn nhn lc, vt t, thit b n cc vng c thin tai nh ha hon, bo l, ng t, phng chng hay khc phc hu qu khi c s c xy ra.

Vn ti t cn gp phn c ng lc lng v trang, kh ti chin u v phc v hu cn trn p cc v bo lon ca k th hoc hot ng bit kch thm nhp qua bin gii trn t lin hay vng b bin. Vn ti t gp phn phn b lc lng sn xut, pht trin kinh t, vn ha, x hi v an ninh quc phng ca mi quc gia.

V vy, pht trin ngnh vn ti t t trc n nay mi quc gia u l mt trong nhng nhim v trng tm ca vic xy dng c s vt cht k thut cho nn kinh t ca t nc, bo m an ninh, quc phng v i hi phi pht trin trc mt bc. 2-Phn loi cc ngnh vn ti : H thng vn ti bao gm cc hnh thc vn ti : Vn ti ng khng, vn ti ng thy, vn ti ng st, vn ti ng b v vn ti ng ng. a)Vn ti ng khng.

Vn ti ng khng c u im l tc cao, c ng ni cc im i, n ngn nht m cc phng tin vn ti khc khng thc hin c. Do tc k thut cao nn vn ti ng khng tit kim c thi gian. Khi vn chuyn cng xa th u im ny cng ln. Ngc li, vi khong cch vn chuyn ngn v sn bay xa cc im hng th u im ny khng ln.

Nhc im c bn ca vn ti ng khng l gi thnh vn chuyn cao v trng lng phng tin v nhin liu vt liu tnh cho 01 tn hng vn chuyn ln, cng sut ca ng c tnh cho mt n v trng ti ln. Hin nay, trn th gii ngnh vn ti ng khng ang pht trin mnh trong phm vi mi quc gia cng nh trong phm vi quc t. b)Vn ti ng thy .

Nc ta vng nhit i, sng ngi nhiu, b bin di li v tr quan trng ca ng giao thng hng hi quc t. Mt s lung chnh cng nh cc cng sng, bin, tu b c th hot ng quanh nm.

Vn ti ng thy c u im : Vn u t xy dng tuyn ng t hn vn ti ng st v vn ti ng b. Mc chi ph nhin liu cho mt n v sn phm thp hn so vi vn ti ng st v vn ti ng b. Vn ti ng thy c nhc

2

im : vn ti ng sng cn ph thuc theo ma, tc k thut ca vn ti ng thy thp. c)Vn ti ng st .

Vn ti ng st l mt trong nhng hnh thc vn ti ph bin nht. Kh nng thng qua v kh nng vn chuyn ln l u im chnh ca vn ti ng st. ng st c th hot ng c lin tc quanh nm, khng ph thuc vo thi tit, ngy m. Gi thnh vn chuyn tng i thp, nng sut lao ng tnh bng T.km cho mt lao ng cao. Vn ti ng st c nhc im l cn nhiu vn trong xy dng. d)Vn ti t.

Vn ti t l hnh thc vn ti ph bin nht, c s dng rng ri trong nn kinh t quc dn tt c cc quc gia. Vn ti t c mt s u im c bn l tnh c ng cao, tc vn chuyn nhanh, gi thnh vn chuyn trn khong cch ngn h hn so vi vn chuyn ng st v vn ti ng thy.

Nh tnh c ng cao nn t vn chuyn trc tip t kho ngi gi n kho ngi nhn, khng phi qua cc hnh thc vn ti khc. t c th hot ng bt k lc no trn cc loi ng, thm ch c nhng ni cha c ng s.

Tc vn chuyn hng ca t nhanh hn ng st c v khong cch ngn v khong cch di. V vy, vic vn chuyn hng gia cc thnh ph bng t ang pht trin mnh. Vic s dng rng ri cc on xe u ko c trng ti ln, ci thin ng s v ci tin t chc qun l c tc dng thc y vn ti t gia cc thnh ph pht trin nhanh.

Do c nhng u im nn ngnh vn ti hnh khch bng t cng pht trin nhanh c v vn ti ni tnh cng nh vn ti lin tnh.

Nh tnh c ng v kh nng vn chuyn hng xy dng trc tip n cc im thi cng, vn ti t c coi l hnh thc vn ti gi vai tr ch o trong xy dng c bn.

Ngoi chc nng vn chuyn c lp, vn ti t cn h tr c lc cho vn ti ng st v ng thy, ng khng trong vic tip chuyn hng ha v hnh khch.

Ngnh vn ti t c nhc im l cc ch tiu kinh t k thut thp hn so vi vn ti ng st v vn ti ng thy, chi ph nhin liu cho mt n v sn phm cao nn gi thnh vn ti t cao hn vn ti ng thy v ng st. c)Vn ti ng ng.

Vn ti ng ng l hnh thc vn ti c bit vn chuyn du m, hi t v nc sch. Trong nhng nm gn y ngnh vn ti ny pht trin rt nhanh.

u im ca vn ti ng ng l ngun vn u t khng nhiu, vn u t xy dng 1 km ng ng so vi ng st ( nu khng tnh phng tin vn ti ) th nh hn 2 ln, nu tnh c phng tin vn ti th nh hn 3 ln. ng thi vn u t ny c th b p li trong vng t 1-3 nm do tit kim chi ph qun l hn so vi cc loi vn ti khc. Tiu hao nng lng t so vi tt c cc hnh thc vn ti khc.

kn ca ng ng tt, do sn phm ch i t b mt mt. Vn ti ng ng li c th t ng ha ton b qu trinh vn chuyn mc cao nn nng sut lao ng khng hnh thc vn ti no snh kp.

Nhc im ca vn ti ng ng l tc vn chuyn du m v sn phm du m thp khong 3-6 km/h. Vic xy dng ng ng s km hiu qu nu khng c khi lng vn chuyn ln, thi gian khai thc khng lu di v khng m bo s hot ng lin tc ca ng ng.

3

II-PHN LOI T THEO MC CH S DNG. 1-Phn loi theo trng ti. i vi t ti, cn c vo trng ti thit k t c phn ra cc loi. - t c trng ti rt nh n 0,75 tn. - t c trng ti nh t 0,75 n 2 tn - t c trng ti trung bnh t 2 n 5 tn - t c trng ti ln t 5 n 10 tn - t c trng ti rt ln trn 10 tn Khi s dng cn phi la chn c th trng ti ca t sao cho ph hp vi tnh cht, khi lng hng ha v iu kin ng s, iu kin xp d m bo hiu qu s dng phng tin.

Thng thng, nhng loi t c trng ti nh dng vn chuyn nhng l hng l vi khi lng khng ln, cn loi t c trng ti ln dng vn chuyn nhng loi hng c kch thc v khi lng ln.

Hin nay, phng thc vn chuyn hng ha bng container c s dng rng ri nhiu nc trn th gii. vn chuyn container ngi ta thng dng t trng ti ln v t c kt cu sn ph hp.

2-Phn loi theo gh ngi. Trong vn ti hnh khch, cn c vo s gh ngi hay s ch ng ( t but

vn ti trong thnh ph thng thit k t gh ngi cn dnh nhiu ch ng) phn loi, theo cch ny t khch c phn thnh cc loi sau : - t khch c nh, c t 10 n 25 ch ngi. - t khch c trung, c t 26 n 46 ch ngi. - t khch c ln c trn 46 ch ngi.

Vic thit k t khch c s ch ngi khc nhau nhm p ng v yu cu, tnh cht v mc i li ca hnh khch. cc thnh ph ln thng s dng t but loi ln. 3- t chuyn dng.

t chuyn dng l loi t c kt cu v trang b c dng ch chuyn ch hng ha cn c s sp xp c bit hoc ch thc hin mt chc nng ring bit.

Trong nhng nm gn y, t ben ( t ) c s dng ph bin, cho php c gii ha cng vic d hng. Trong iu kin sn xut hin nay, t tham gia vo hu ht qu trnh sn xut cng nghip, nng nghip v s dng chuyn ch mt loi hng ha no ( xi mng, panen, phn bn, sc vt ). vn chuyn nhng hng ha cn c bo v khi s tc ng ca mi trng bn ngoi ( qun o, thc phm ) ngi ta dng t thng kn v t r moc thng kn. Xi mng c chuyn ch bng loi t ring. Mt s t ch xi mng c trang b phng tin x xi mng bng kh nn.

t dng vn chuyn va xy dng gm c xi tc hai y, c dung tch nht nh. Kh thi c truyn vo gia hai y nhm hm nng va xy dng vn chuyn trong ma ng.

Cc tm panen tng, khi ct thp v gin c vn chuyn bng t ch pa nen.

chuyn ch kh ha lng ngi ta dng xitc. Cc loi bt cng c vn chuyn bng xitc-r moc hoc bng t chuyn dng, bt ch trong cc loi xitc ny c x bng kh nn. Nh cc thit b d hng nh vy nn c th d hng ra khi xe c khong cch ln.

Trong vn chuyn cc loi nng phm, vic s dng t chuyn dng c p dng rng ri chuyn ch sc vt, thc n gia sc Tu tnh cht hng ha v mc

4

lung hng m la chn phng tin vn ti ph hp cho tng trng hp ring bit, nhm m bo hiu qu vn chuyn v bo m an ton giao thng.

III-CC CH TIU KINH T K THUT TRONG VN TI T. 1-Cc ch tiu kinh t k thut. a)Ch tiu khi lng, lng lun chuyn. -Khi lng hng ha v hnh khch.

Ch tiu ny phn nh lng hng ha ( i vi vn ti hng ha) v lng hnh khch ( i vi vn ti hnh khch) m phng tin chuyn ch c, nhng khng xt ti khong cch vn chuyn. Ch tiu c tnh bng tn ( T) i vi hng ha, bng hnh khch (HK) i vi vn ti khch v thng c k hiu l Q.

Khi lng vn chuyn c tnh theo s hng thc xp ln xe i vi vn ti hng ha v theo s khch ln xe i vi vn ti khch. -Lng hng ha hoc hnh khch lun chuyn.

Ch tiu ny phn nh bng lng hng ha ( i vi vn ti hng ha) v lng hnh khch ( i vi vn ti hnh khch) vn chuyn trn mt khong cch nht nh. Ch tiu ny c tnh bng T.Km i vi vn ti hng ha v bng HK.Km i vi vn ti khch v thng c k hiu l P.

Cch tnh nh sau : P = Q. Lbq

Trong : Lbq l c ly vn chuyn bnh qun. b)Ch tiu ngy xe tt, ngy xe vn doanh. -Ngy xe tt.

Ngy xe tt (ADT) l s ngy xe c tnh trng k thut tt, sn sng tham gia vn chuyn.

Cch tnh nh sau : Ngy xe tt = ngy xe c ngy xe nm bo dng, sa cha. ADT = ADC ADB -Ngy xe vn doanh.

Ngy xe vn doanh ( ADV) l nhng ngy xe c tham gia vn chuyn khng k mt ngy xe chy nhiu hay t.

Cch tnh nh sau : Ngy xe vn doanh = ngy xe tt ngy xe khc ( bao gm c ngy xe nm ch

i v hot ng khc). ADV = ADT - ADK

Ngy xe c = ngy xe vn doanh + ngy xe khc + ngy xe nm bo dng, sa cha. ADC = ADV + ADK + ADB c)H s s dng qung ng .

Khi xe chy t ni ny n ni khc khng phi lc no cng c hng hay c khch, c lc xe phi chy khng c hng hay khch. phn nh t trng phn qung ng xe c hng hay c khch so vi tng qung ng xe chy ngi ta dng h s s dng qung ng.

Cch tnh nh sau : = LC / Lchg

Trong : LC v Lchg : Qung ng xe chy c hng ( c khch) v qung ng xe

chy ca mt xe. Qung ng xe chy tnh nh sau :

5

Lch = Lc Lk + Lhd Trong : -Lc : Qung ng xe chy c hng (km) -Lk : Qung ng xe chy khng hng ( km)

-Lhd : Qung ng xe chy huy ng, l qung ng xe chy t gara n ni ly hng u tin v t ni d hng cui cng trong ngy tr v gara.

i vi vn ti hnh khch, thng thng = 1 v d c mt khch hng trn xe th vn coi nh xe chy c khch.

H s s dng qung ng nh gi mc xe hot ng c ch khi ln bnh. Ch tiu ny nh hng n nng sut cng nh gi thnh vn chuyn, cho nn nhim v quan trng nht nng cao hiu qu s dng phng tin l nng cao ch tiu ny. d)H s s dng trng ti ( ) C hai loi h s s dng trng ti. -H s s dng trng ti tnh ( t)

Trong vn ti hng ha, ch tiu ny phn nh vic s dng trng ti xe, ngha l cht ln xe bao nhiu hng so vi trng ti xe. Cn i vi vn ti hnh khch, n phn nh c bao nhiu hnh khch ln xe so vi s ch ngi ca xe.

Cch tnh nh sau : t = qtt / qtk

Trong : -qtt : L khi lng hng xp ln xe ( tn) -qtk : Trng ti thit k ca xe ( tn) H s s dng trng ti ng ( ) :Trong vn ti hng ha ch tiu ny phn nh vic s dng trng ti xe khi di chuyn, ngha l trong trng thi ng. Cch tnh nh sau : = ptt / ptk Trong : -ptt : lng lun chuyn thc t ( Tkm; HKkm)

-ptk : lng lun chuyn ln nht c kh nng chuyn ch c ( Tkm ; HKkm), lng lun chuyn ny c tnh bng cch ly trng ti thit k ca xe nhn vi qung ng xe chy, c hng hoc c khch.

H s s dng trng ti ph thuc vo loi hng v kiu xe c s dng vn chuyn, cc loi hng ha c t trng khc nhau thch ng vi cc kiu xe khc nhau. e)Tc xe chy (V). -Tc k thut ( Vt) Tc k thut l tc chy xe trn ng.

Cch tnh nh sau : Khi chy xe trn ng, tc c lc cao, lc thp. V vy, khi tnh tc ny ta tnh bnh qun bng cch ly tng qung ng xe chy chia cho tng thi gian xe chy trn ng. Vt = L/Tch (km/h)

Tc k thut nh hng n nng sut vn chuyn. N ph thuc vo tnh nng ca phng tin v iu kin ng s. -Tc khai thc (Vk)

Tc khai thc l tc di chuyn xe trong qu trnh hot ng thc hin xong mt chuyn hng hay mt chuyn ch khch. Ch tiu ny phn nh kh nng t chc ton b qu trnh vn chuyn. Cch tnh nh sau : Vk = L / Th (km/h)

6

Vic tng tc khai thc c th thc hin do tng tc k thut v gim thi gian xe xp d hng, thi gian khch ln, xung xe ti bn.

Khi vn chuyn ng di ngi ta phi ch tng tc k thut. Khi vn chuyn ng ngn phi ch gim thi gian xp d (hoc n tr khch ti bn). -Tc l hnh ( VL)

Tc ny phn nh mc phc v hnh khch i li c nhanh chng hay khng khi i trn hnh trnh t bn u n bn cui. Cch tnh nh sau : VL = L / ( Tch + Td ( km/h) g)Thi gian hot ng ca xe trong ngy ( Th)

Thi gian hot ng ca xe trong ngy l thi gian xe bt u chy t ni xe (gara) n bn xe hay n ni xp d hng, thi gian hot ng trn ng trong ngy n khi tr v ni xe. Thi gian ny thng tnh bng gi. +i vi vn ti hng ha, thi gian ny bao gm : Th = Tch + Txd (h)

Trong : -Tch : thi gian xe chy trn ng, thi gian ny k c thi gian xe dng ch tn

hiu giao thng, qua ph (h) -Txd : thi gian xp d, l thi gian xe ti ni xp hay d hng lm th tc

xp d v trc tip xp d hng trn xe (h) +i vi vn ti hnh khch, thi gian ny bao gm : TH = Tch + Tb + Td (h)

Trong : -Tb : thi gian xe bn u v bn cui, l thi gian lm th tc xe ra vo

bn v hnh khch ln, xung xe ti bn u v bn cui ca hnh trnh chy xe (h). -Td : thi gian xe n khch dc ng, l thi gian hnh khch ln, xung

xe ti cc bn dc ng (h). Mun tng thi gian lm vic ca xe trong ngy phi t chc lm vic hai ca

hoc ba ca. Cc chuyn xe vn ti ng di c th b tr hai li xe trn mt xe. -H s ngy xe vn doanh ( vd) :

H s ngy xe vn doanh xc nh mc s dng xe vo vn ti c doanh thu trong tng s ngy xe c.

Cch tnh nh sau :

vd c

v

ADAD

Mun nng cao h s ngy xe vn doanh phi nng cao ngy xe tt. Mt khc, phi khc phc nhng yu km trong cng tc t chc vn ti v th tc giy t ca xe, ngi iu khin phng tin gim ngy xe ch i. i)Doanh thu vn ti.

Doanh thu vn ti ca mt chuyn xe bng lng hng ha hoc khch lun chuyn xe nhn vi gi cc vn ti tnh theo T.km hoc HK.km. Dt = P x C

Trong : P : Lng hng ha hoc s khch lun chuyn ( T.km) hoc (HK.km)

C: Gi cc vn ti tnh cho T.km hoc HK.km. 2-Ni dung cng tc qun l Nh nc trong vn ti t. a)Qun l Nh nc i vi cc ch doanh nghip vn ti.

Qun l ca Nh nc i vi cc ch doanh nghip vn ti cng nh cc doanh nghip khc trong nn kinh t l qun l v m.

7

Hot ng qun l ny thng qua cc cng c ch yu sau : -H thng k hoch ha nn kinh t quc dn : Trong tng giai on Nh nc

xy dng chin lc, k hoch pht trin kinh t x hi chung ca c nc, trong c chin lc v k hoch pht trin ca ngnh giao thng vn ti.

Trong tng thi k, Nh nc iu tit s pht trin giao thng vn ti cho ph hp vi cc ngnh khc t mc tiu tng trng chung.

-H thng php lut : Thng qua cng c ny to hnh lang php l cho cc doanh nghip hot ng, m bo trt t x hi v an ninh quc gia, chng hot ng kinh doanh tri php lut. -H thng cc chnh sch kinh t x hi : H thng ny bao gm cc chnh sch v ti chnh, thu, gi c, xut nhp khu to ra mi trng n nh, kch thch s pht trin ca cc thnh phn kinh t. -Cc cng c khc : Ngoi cc cng c trn, Nh nc cn thng qua vic xy dng cc doanh nghip Nh nc mnh trong mt s ngnh kinh t ch lc c sc can thip vo nn kinh t khi cn thit.

Ngoi nhng vn chung, trong lnh vc vn ti, m bo mc tiu ca nn kinh t, ca tng doanh nghip vn ti hng ha v hnh khch, nh nc ban hnh h thng lut php, cc quy ch nh hng cho hot ng vn ti nh v k thut, an ton giao thng, bo v mi trng, iu kin kinh doanh, kim tra, kim sot cc phng tin vn ti.

Vi chc nng qun l Nh nc, ngnh giao thng vn ti c th ha, hng dn thc hin cc vn bn quy phm php lut v t chc vn ti, to mi trng php l cc thnh phn kinh t bnh ng trong kinh doanh, t chc li ngnh vn ti ng b pht trin. Qun l ngnh tp trung vo cc cng tc trng tm sau y :

a)An ton v k thut cho cc phng tin hot ng, bao gm ban hnh tiu chun k thut cho cc loi phng tin; nh k kim tra cht lng phng tin theo tiu chun. Nhng xe t tiu chun c dn tem chng nhn t cht lng k thut, c phn lm 2 loi :

-Tem mu xanh cho xe kinh doanh vn ti. -Tem mu vng cho xe vn ti khng kinh doanh. i vi xe kinh doanh vn ti khch c quy nh nin hn s dng cho tng loi

xe theo c ly hot ng di, ngn khc nhau. t ch khch trn tuyn c nh v khng c nh. +C ly trn 300km. -Khng qu 15 nm i vi t sn xut ch khch.

-Khng qu 12 nm i vi t chuyn i cng nng trc ngy 01/01/2002 t cc loi xe khc thnh t ch khch. t tc xi c nin hn s dng khng qu 12 nm b)An ton trong qu trnh vn chuyn cc loi hng nguy him ( nh cht phng x, xng du, cht n cng nghip, cc loi cht c) hng qu kh, qu ti c nhng quy nh ring nhm bo m an ton cho dn c, mi trng v ng s. Khi vn chuyn cc loi hng ny phi c giy php. c)Bo m trt t trong kinh doanh vn ti khch : m bo mc tiu an ton, vn minh, thun tin cho hnh khch i xe, b giao thng vn ti cng b cc tuyn lin tnh v quc t, b u quyn cho cc s giao thng vn ti, giao thng cng chnh cc tnh, thnh ph cng b cc tuyn ni tnh. Khi m tuyn mi hoc hu b tuyn c phi c cp qun l thm nh v cho php.

8

ng thi t chc li hot ng cc bn xe khch cc xe hot ng trn tuyn bo m ng lch trnh m cc doanh nghip, c nhn kinh doanh vn ti ng k. d)Vn ti th : Khuyn khch mi thnh phn kinh t tham gia vna ti xe but, hn ch xe c nhn gim bt n tc giao thng v tai nn giao thng, t chc cc tuyn xe but hot ng ng gi, ng bn v ng gi v quy nh. e)Vn ti quc t : gp phn bo m an ninh quc gia, ch quyn v lnh th cng nh tn trng php lut nc s ti, khi tham gia vn chuyn qua bin gii, nh nc c quy nh cc riu chun phng tin, ngi li, th tc lu thng hng ho, hnh khch qua cc ca khu. Hin nay nh nc c cp php cho nhng xe hot ng qua bin gii. V phn cng vn ti : -B giao thng vn ti thng nht qun l v cng b cc tuyn vn ti hnh khch lin tnh, t chc lin vn gia cc ngnh vn ti, hng dn lc lng vn ti hnh khch lin tnh, lin vn quc t. -S giao thng vn ti, giao thng cng chnh cc tnh, thnh ph chu trch nhim t chc qun l v phn cng cc tuyn vn ti ni tnh, thnh ph, t chc cc tuyn lin vn ng ngn gia cc vng gip ranh hai tnh, t chc qun l cc bn tu, bn xe phc v cho vn ti hnh khch lin vn, lin tnh trong phm vi a phng.

CU HI N TP

1. Nu r vai tr ca ngnh vn ti ni chung 2. Trnh by cch phn loi cc ngnh vn ti 3. Cch phn loi t theo mc ch s dng 4. Cc ch tiu kinh t k thut trong vn ti t 5. Ni dung cng tc qun l nh nc trong ngnh vn ti t

9

BI II CNG TC VN CHUYN HNG HO V HNH KHCH

I-CNG TC VN TI HNG HO

1-PHN LOI HNG HO : a-Phn loi theo trng lng hng ho :

Hng ho l i tng ca sn xut vn ti. V vy, mun tin hnh sn xut c kt qu cn phi hiu phn loi hng ho trong vn ti. Theo cch phn loi ny, hng ho c phn thnh 5 loi : -Loi 1 : L nhng hng ho khi xp y thng xe theo thit k th h s s dng trng ti ca xe bng 1. -Loi 2 : nL nhng hng ho c h s s dng trng ti ca xe t t 0,71-0,99. -Loi 3 : L nhng hng ho c h s s dng trng ti ca xe t t 0,51-0,7 -Loi 4 : L nhng hng ho c h s s dng trng ti ca xe t t 0,41-0,5 -Loi 5 : L nhng hng ho c h s s dng trng ti ca xe t t 0,3-0,4 Qua phn loi cho thy, i vi nhng hng ho nh, cng knh, (hng cht y xe theo kch thc gii hn ca thng m trng lng ton b s hng cht ln t khng qu 1/3 trng ti thit k coi l hng cng knh) th h s s dng trng ti thp.V vy, trong qu trnh vn ti cn quan tm n vic xp hng ln xe khi nhn hng ng yu cu k thut, m bo an ton hng ho, tn dng tt tch thng xe.

b-Phn loi theo tnh cht hng ho : Theo tnh cht hng ho, khi vn chuyn c phn theo cc nhm sau Nhm 1 : Bao gm cc hng ho d chy, d v, cht n, nguy him Khi vn chuyn cc loi hng trn, cn tun th nghim ngt cc quy nh v an ton. Cc hng nguy him phi c ng gi hoc ch trn cc phng tin chuyn dng, c bin php bo qun tt trong qu trnh vn chuyn m bo an ton. Nhm 2 : Hng chng hng Hng chng hng l nhng hng thc phm ti sng nh h hng theo thi gian v nhit khng kh. Loi hng ny thng c bo qun bng t c thit b ng lnh. Nhm 3 : Hng hng Hng hng l nhng hng cht lng nh : Xng du, kh ho lng v cc cht lng khc. Hng cht lng c nhiu loi, tnh cht rt a dng. V vy, khi vn chuyn phi quan tm n tnh cht l ho, c bin php bo qun hng ho. Nu hng cht lng c tnh cht n mn cao hoc han r cc thit b bng kim loi, cn phi thc hin tt cc quy nh bo qun khi vn chuyn v phi cn thn khi sp, d hng ho. Hng cht lng c vn chuyn bng xitc t trn t, cn tun th nguyn tc phi ch y hng m bo n nh trong vn chuyn, c thit b v bin php phng chng chy. Nhm 4 : Hng c kch thc v trng lng ln. Nhng loi hng di, trng lng ln nh ct in, dm cu, my bin th, my cng dng khi vn chuyn nhng loi hng ny cn s dng t v cc thit b chuyn dng vn chuyn. t bit c nhng kin hng c kch thc v trng lng thc t vt qu gii hn quy nh cho php gi l hng siu trng siu trng. Hng siu trng l hng khng tho ri ra c, khi xp ln phng tin vn chuyn c mt trong cc kch thc thc t sau : Chiu di ln hn 20m

10

Chiu rng ln hn 2,5m Chiu cao ln hn 4,2m Hng siu trng l hng khng tho ri ra c c trng lng trn 32 tn. Phng tin vn chuyn hng siu trng, siu trng phi c trng ti, kch thc ph hp vi kin hng vn chuyn. Trong trng hp cn thit c th gia c, tng cng kh nng chu ti ca phng tin nhng phi theo thit k c duyt. Trong qu trnh t chc vn chuyn nhng loi hng c kch thc, trng lng ln cn c phng n vn chuyn ring. t bit hng thuc loi siu trng, siu trng phi kho st trc tuyn ng xe i qua, gia c nhng im, on ng xung yu nhm tng cng kh nng chu ti v kh nng thng qua ca ng b. Sau khi c cp giy lu hnh cho xe qu ti, qu kh c tin hnh vn chuyn trn ng giao thng cng cng. Nhm 5 : Hng ri. Hng ri l nhng hng ho ri khng c bao b c ng nh , ct, si, than i vi nhng loi hng ny, nu khong cch vn chuyn ngn, nn dng loi xe t vn chuyn Nhm 6 : Hng thng dng Hng thng dng bao gm nhng loi hng cn li khng thuc 5 nhm hng nu trn, chng hn nh hng bch ho, hng lng thc ng bao i vi cc loi hng ny, s dng xe thng thng vn chuyn. i vi hng bch ho, hin nay cc nc trn th gii dng thng cha hng Continrer vn chuyn, phng thc vn chuyn ny ngy cng pht trin. c bit l cc nc ng Nam , tc pht trin nhanh hn. Vn chuyn hng ho bng thng cha hang c u im l t l hao ht hnh ho thp, khong 0,5-1%, gim thi gian xp d. Do nhu cu ca kinh doanh trn th trng, quan h kinh t gia nc ta v cc nc ngy cng m rng, nn t nm 1976 nc ta thnh lp cng ty vn ti container. n nay, s lng Container tng ng k, chng ta cng ch trng pht trin cc cng chuyn dng v tng cng cc loi t chuyn dng vn chuyn hng bng container t cng v kho ch hng. 2-XP D HNG HO : a-Xp d hng ho : Xp d hng ho l mt khu trong qu trnh sn xut vn ti. Nu qu trnh xp d b ch tc th qu trnh vn chuyn khng th thc hin c hiu qu. Nu khu xp d hng ho khng ng yu cu k thut s mt an ton v khng m bo cht lng hng ho. Qu trnh xp d hng ho trong vn ti bao gm : Thi gian lm giy t th tc hng ho Thi gian a xe vo im xp v d. Thi gian xe ch xp v d hng ho. Thi gian xp v d hng ho. Trong 1 ngy lm vic, thi gian xp d cng ngn th thi gian xe ln bnh cng ln v ngc li. Do , thi gian xp d c nh hng n nng sut vn ti. V vy, trc khi tin hnh cng tc vn ti i vi nhng tuyn mi cn phi tm hiu tnh hnh xp d cc im ly v tr hng. -Trch nhim ca ngi li xe trong qu trnh xp d.

11

Li xe c trch nhim thc hin cc khu trong qu trnh xp d, m bo thc hin lin tc khc phc thi gin lng ph khng cn thit, m bo an ton cho xe v hng ho khi xp d v vn chuyn. Theo di, nm chc s lng v cht lng hng ho trn xe ng ho n xut kho v a ch giao hng. m bo an ton trong qu trnh vn chuyn, hng ho phi c b tr u, mt bo cn bng ca xe, khng c xp lch v mt pha, xe ch cht lng phi ch y xi tc, khi xp d cc loi hng kin nh, khng qung qut, hoc nm mnh hm kin.Phi thc hin ng yu cu k hiu ghi ngoi kin hng, trng hp phi xp hng chung vi cc lng hng c trng lng ln th loi hm kin nh phi xp ln trn, khng c xp hng nng c kch thc ln trn hm hng nh c kch thc nh. i vi bao hng ( 50kg-100kg) phi xp theo kiu bc thang t pha trc v pha sau xe theo hng ngang. Xp nh vy m bo cc bao hng no gi ln nhau, khi xe chy khng x v ri hg ra ngoi. Mt khc, xp nh vy kim tra s bao hng xp trn xe c d dng. Hng ho xp trn cc xe phi c chng buc trnh ri vi, mt mt trong qu trnh vn chuyn. i vi tng loi ng, chiu cao ca hng ho phi ph hp vi chiu cao thnh xe, chiu cao xp hng ti a trn t phi m bo ng quy nh. Giy t v hng ho phi y v bo m c s php l. Hin nay trch nhim bo qun hng ho trong qu trnh vn ti thc hin theo 2 phng thc : +Ch hng u nhim cho li xe bo qun hng ho t im giao n im nhn, li xe phi chu trch nhim ho ton v s lng v cht lng hng ho. +Trng hp qu trnh vn ti c ngi p ti hng ho i theo th trch nhim bo qun, giao nhn hng ho do ch hng chu trch nhim. Trong qu trnh vn chuyn, d c p ti hay khng p ti, ngi li xe phi nu cao tinh thn trch nhim i vi hng ho vn chuyn trn xe, phi hp vi ngi p ti qun l an ton hng ho trong qu trnh vn chuyn. b-K hiu hng ho trong vn ti : Hng ho c ng bao hoc kin, hp ng c ghi k m hiu bn ngoi bao b. Nhn vo bao b ca hng ho c th bit c tn hng ho, ni sn xut, s lng v phng php bo qun trong qu trnh vn chuyn. i vi nhng hng ho xut nhp khu, bn ngoi kin hng cn ghi r : s vn n, s kin ca hng cng loi ( thit b ng h) trm i (cng i) v ngi giao hng, cng n v ngi nhn hng. Ngoi nhng ni dung ghi trn bao b mt s hng ho, cn mt s k hiu quy nh phng thc bo qun nh v tr mc cu khi xp d v, k hiu hng ho theo chiu thng ng, k hiu trnh ma, trnh nh nng trc tip vo hng ho Sau y trnh by mt s k hiu thng thng ca hng ho cn ch khi d d, vn chuyn v bo qun. 3-T CHC VN TI HNG HA: a-Khai thc hng ha. Trong c ch mi, Nh nc khng ch nh cho doanh nghip vn chuyn cho tng ch hng, cc doanh nghip vn ti phi t khai thc hng vn chuyn.

12

Vi s canh tranh gay gt ca nhiu lc lng vn ti, thuc cc thnh phn kinh t, i hi cc ch phng tinphi ch ng nhy bn tip cn th trng nm bt nhu cu hng ho vn chuyn, ng thi nng cao cht lng phc v vn chuyn nhm p ng yu cu ca khch hng. V vy, vic tip cn th trng, khai thc hng ho, vn chuyn l yu cu sng cn ca cc lc lng vn ti, c bith l i vi cc ch phng tin v cc li xe nhn khon sn phm, tu theo tnh hnh ca tng thnh phn v n v vn ti khc nhau m mc nhn ra i vi li xe khai thc hng ho cng khc nhau. Trong thc t hin nay, nhng n v vn ti vic khai thc hng c thc hin theo 2 cch : -Doanh nghip thc hin khai thc hng v giao cho li xe vn chuyn. -Giao cho li xe t khai thc hng vn chuyn. D l doanh nghip hay li xe t khai thc hng, ngi khai thc hng phi nm bt thng tin v nhu cu vn chuyn hng ho trn th trng, c th l nm bt c cc ch hng cn vn chuyn nhng loi hng g, quy cch nh th no, khi lng bao nhiu, i t u n u, thi gian vn chuyn, cc yu cu v bo qun, xp , cc th tc giao nhn hng cng vi gi cc vn chuyn m ch hng chp nhn c. Mun lm c iu , ch phng tin phi gi mi quan h gn b vi ch hng nm chc nhu cu, c tnh ca ch hng, nm bt c nhp v chi k sn xut kinh doanh, k c lch xut, nhp hng ho, cc i l v bn hng ca h.C nh vy mi nm nhu cu vn ti, ra cc phng n vn ti tho mn cc yu cu ca ch hng v s n nh c phn th trng vn ti ca mnh. T chc tt cc dch v, mi quan h gia ngi lm cng tc vn ti vi cc t chc dch v l mt yu cu khng th thiu c, thng qua xy dng mi quan h lu di. Mt cng vic cn thit trong cng tc dch v l gi c v phn chia li nhun gia ngi lm cng tc vn ti vi cc ch hng vng chc v n nh. Vic i mi phng tin v nng cao cht lng vn chuyn tuy khng nm trong cng tc khai thc hng ho nhng n l tin thu ht khch hng. y l vn cn thit, nht l trong c ch th trng, v i mi phng tin hin i s c thm iu kin cnh tranh trong vn ti. Vic khai thc hng ho cho nhu cu vn ti trong c ch th trng l mt vn phong phv a dng, i hi ngi lm cng tc vn ti phi nm bt thng tin nhanh nhy, x l linh hot trng mi tnh hung . V vy, nhng ni dung nu trn linh hot trong mi tnh hung, v vy ni dung nu trn l nhng kin thc c bn, cn thit trng hot ng vn ti, thng qua thc tin, t rt kinh nghim s c mt phng thc vn chuyn kinh t nht, hiu qu i vi tng loi doanh nghip. b-T chc vn chuyn hng ho : T chc vn ti hng ho l cng vic quan trng ca cc doanh nghip vn ti. T chc vn ti hng ho phi nhm m bo vn chuyn an ton, nhanh chng vi mt chi ph thp nht cho mi khi lng hng ho nht nh. Vi mc tiu trn, trong vn ti phi phn u t c mc vn chuyn hng hai chiu cng nhiu cng tt. Lng hng hai chiu cng ln, chi ph vn ta cng thp. y l mt ch tiu quan trng trong vic nng cao nng sut vn ti, gim chi ph trn mt n v sn phm vn ti. Ngi li xe phi thc hin ng phng n t chc vn chuyn do b phn iu hnh vn ti lp.

13

Trng hp t t chc vn ti cho mnh th cn phi nm chc thng tin v hng ho, thi gian nhn v tr hng, tuyn ng i v cc vn chuyn t chc chuyn hng i, v sao c hiu qu nht. Tu theo c cu hng ho, yu cu vn chuyn, loi hng hotrong vn ti t c cc loi hnh trnh chy xe nh sau : Hnh trnh con thoi : y l loi hnh trnh ph bin hin nay, i vi loi hnh trnh ny, t chy t n v vn ti n ni xp hng A, ch hng t A n B v sau xe chy khng v A ch chuyn th hai. Loi hnh trnh con thoi mt chiu c hng h s s dng qung ng trong mt chuyn =0,5 (hnh 1-a) Trng hp xe n im A xp hng ch n im B v sau xp hng khc tr v im A hng. y l hnh trnh con thoi hai chiu, c h s s dng qung trng trong mt chuyn =1 Hnh trnh ng vng : y l loi hnh trnh chy xe trn nhiu on ng theo mt vng trn khp kn v trn mt oan ng c th thc hin nhng chuyn hng nht nh (hnh 2) Theo thc t, nhu cu vn ti rt a dng, vic t chc vn ti theo cc loi hnh trnh trong phm vi khu vc hot ng cng a dng, yu t quyt nh la chn hnh trnh vn ti l hiu qu t c ca tng loi hnh trnh, loi hnh trnh no t cc ch tiu cao th la chn thc hin.

Khi thc hin cng tc vn ti, nu qung ng huy ng t v tr ca n v vn ti n im ly hng ln th ch phng tin a xe n im ly hng v xe nm ti trong sut qu trnh vn chyn khi lng hng ho theo yu cu, lm nh vy gim qung ng huy ng. c-Phng thc vn ti theo loi hng : Mc tiu ca vn ti l s dng phng tin ph hp vi iu kin c th nhm nng cao nng sut v hiu qu vn chuyn hng ho, t c mc tiu , cc phng thc vn chuyn theo loi hng ra i chuyn mn ho trong vn chuyn. Nn kinh t ca ta hin nay tuy c bc pht trin kh, nhng vn l nn sn xut nh, trnh tch t v tp trung sn xut cn thp, th trng hng ho phn tn c v chng loi, khng gian cng nh thi gian. Vic t chc mt h thng vn ti mang tnh chuyn mn ho cho mt loi hng (hoc vi loi) hng ho cha pht trin. Tuy nhin, c mt s loi hng ho chng ta thc hin phng thc chuyn mn ho nh : Hng ri nh : t, ct, si, than. Hng cht lng nh : Xng du, kh t, nc. Hng siu trng, siu trng nh : Cu trng b tng, khung thp, ct in, dm cu Hng ti sng nh : Rau, qu, thc phm iu kin thc hin phng thc vn chuyn theo hng l : -Khi lng hng ho phi p ng yu cu vn chuyn (d ch mt chuyn hng). -Phng tin vn chuyn l loi phng tin chuyn dng, c phng tin xp d ph hp xp v d hng m bo thi gian, an ton v rt ngn thi gian xe nm ti bn xp, d hng. Hin nay, hng cht lng c khi lng ln nht l xng du, ngoi vic dng h thng ng ng a hng t ca nhp n cc kho ln, phn ln khi lng xng du c chuyn ch bng t t kho n cc im tiu th.

14

Hng ri nh than v vt liu xy dng c khi lng ln thng dng xe c thng t , cc khu m dng xe t c trng ti ln, phng tin xp d thng dng loi gu xc c trng ti ph hp vi trng ti ca xe. i vi hng c kch thc di th dng loi xe c trng ti v kch thc thng xe ln nh s mi r mc hoc r mc mt trc vn chuyn, ng thi dng cn cu xp d. Nh vy, vic t chc vn ti theo loi hng, phi kt hp mt cch cht ch gia hng ho, phng tin vn ti v thit b xp d, nu khi lng ca mt loi hng ho ln th vic u t cc phng tin vn ti v thit b xp d chuyn dng s em li hiu qu kinh t cao. d-Vn ti hng ho trong thnh ph : Nhu cu v nguyn, vt liu dng cho sn xut xy dng v vt phm tiu dng phc v cho i sng cc th rt ln, i hi phi t chc vn ti hng ho tt p ng thng xuyn, lin tc. Tr ngi ln nht i vi vn ti hng ho trong cc th l trn cc tuyn ng mt phng tin i li ng, ng hp d gy n tc giao thng v tai nn giao thng, khc phc iu ngi ta cm cc xe c trng ti ln hot ng ban ngy, ch cho php cc xe c trng ti ln vn chuyn vt liu xy dng hot ng vo ban m c th l t 20h n 5h sng hm sau, ng thi t chc cc trm trung chuyn hng ho cch xa trung tam thnh ph, nm trn cc trc l giao thng gn bn tu thu, ga ng st. Cc trm trung chuyn l ni cc xe c trng ti ln n vic d hng xung v xp hng ln a i cc tnh. Vic vn chuyn hng ho vo, ra khu trung tm do cc xe vn ti nh m nhim. Mi trm trung chuyn c t chc nh sau : C khu nh xe vo xp, d hng ho trnh c ma, nng. C kho gi nhng hng lu li cha a i c ngay, c bi xe u ch, xp, d hng, c khu dch v k thut phc v cho xe v c ni n ngh cho li xe. Khi vn ti trong thnh ph, ngi li xe cn ch cc bin bo ch dn lung ng, gi c php hot ng v cc ni quy nh c dng, . 4-Cng tc giao nhn hng ho : 4.1-a im giao nhn hng ho : a)ng ni quy nh : a im giao nhn hng phi c ghi c th, r rng trong hp ng vn chuyn, ni giao nhn l ni quy nh cho t ra, vo. Trng hp ni giao nhn l ni cm t ra vo th bn c hng phi lm th tc xin php cho t ra vo. b)a im giao nhn thay i : Nu thy ni nhn hng khng m bo an ton cho t ra vo th bn c hng phi t chc chn ni giao nhn khc bo m an ton cho xe v phi thanh ton mi ph tn do thay i ni giao nhn. Khi ch hng yu cu thay i ni giao nhn hng phi c vn bn xc nhn s thay i ny. c)a im giao nhn khng c hng : Trng hp t n ni giao nhn hng m ch hng khng c hng hoc phi ch i nhn hng th ch hng phi thanh ton mi tn ph cho bn vn ti. Trng hp t a hng n ng a im giao nhn hng m khng tm c ch hng hoc ch hng t chi khng nhn hng th bn vn ti phi bo cho ch gi hng bit x l, mi ph tn pht sinh bn ch hng gi chu. Trng hp ch hng chun b hng gi nhng t n khng ng thi gian quy nh th bn vn ti phi thanh ton ph tn ch i cho hng. 4.2-Nguyn tc giao nhn :

15

a)Hp ng : Vi mi chuyn vn chuyn, bn c hng phi lm giy gi hng ghi r a ch nhn hng, k m hiu, tn hng, s lng, trng lng, phng thc giao nhn, t l hao ht. Bn vn ti phi lp giy i ng ( mu s 01-CGB) giy i ng phi khp vi giy gi hng ( mu s 03-CGB) s ng k phng tin v trng ti cho php v hp ng vn chuyn, phiu thu cc (mu s 02-CGB) b)S lng hng ho : Hng ho c ch hng giao, xp ln t theo phng thc no ( gm cc phng thc : cn, ong, o, m) th cng phi c ch nhn hng nhn theo phng thc . Hng ch i c ng trong bao, thng, hm, kin c cp ch gn xi th khi tr cho ch nhn hng phi thu bao, thng, hm, kin, c cp ch gn xi nguyn vn, nu b mt du th hai bn cng phi kim tra hng trong bao, thng, hm, kin. Nu hng c thuc tnh hao ht phi thng nht t l hao ht v ghi trong hp ng vn chuyn. Nu hao ht di mc t l ghi trong hp ng th ch hng gi cho bn vn ti. Nu nghi ng v thit b o lng th hai bn cn t chc gim nh li. II-CNG TC VN CHUYN HNH KHCH : 2.1-PHN LOI HNH KHCH : 2.1.1-Hnh khch i li thng xuyn : S hnh khch i li thng xuyn c tnh cht c nh, c quy lut, tng i n nh nh hc sinh, sinh vin, cn b cng chc, cng nhn lao ng, ngi i bun bn thng xuyn cc nc pht trin, s ngi c nhu cu i li thng xuyn chim 40% so vi tng lng hnh khch vn chuyn. i vi nhng hnh khch ny, phi s dng cc loi phng tin vn ti t cng cng p ng nhu cu i li. 2.1.2-Hnh khch i li khng thng xuyn. Hnh khch i li khng thng xuyn l loi hnh khch i li xut pht t nhu cu nht thi ( theo thi v, theo yu t t chc x hi ) nh l hi hng nm, hot ng vn ha, tham quan, ngh mt. i vi nhng hnh khch ny, cn cn c vo tnh hnh thc t t chc vn ti cho ph hp. 2.2-T CHC VN CHUYN HNH KHCH. T chc vn chuyn hnh khch c chia thnh cc hnh thc sau : 2.2.1-Vn ti hnh khch theo tuyn c nh. Vn ti hnh khch theo tuyn c nh l c xc nh bn i, bn n v xe chy theo lch trnh, hnh trnh quy nh, cc im dng ly khch, cc im cho khch ngh ngi cng c xc nh trong hnh trnh chy xe. Tuyn vn ti khch c nh c th l nhng tuyn trong mt tnh, thnh ph, tuyn lin tnh hoc tuyn vn ti khch qua bin gii n cc nc trong khu vc. n v hoc c nhn tham gia vn ti khch trn tuyn c nh no th phi ng k phng n chy xe, bao gm lch trnh, hnh trnh, loi phng tin, gi v v cc dch v khc ( nu c) vi c quan qun l tuyn, phi c cam kt thc hin phng n chy xe dng k. C quan qun l vn ti khch theo tuyn c nh nh sau : Cc ng b Vit Nam qun l tuyn vn ti khch quc t, tuyn lin tnh trn 1000km. Cc khu qun l ng b qun l tuyn lin tnh c c ly t 300-1000km, c bn i thuc a danh cc tnh, thnh ph nm trong phm vi khu qun l.

16

S giao thng vn ti qun l tuyn ni tnh, tuyn lin tnh vi tnh lin k, tuyn lin tnh khc c c ly n 300km. Trong t chc vn ti khch trn tuyn c nh, vn quan trng l thm nh phng n chy xe m bo an ton, thun tin cho khch. Nu c nhiu n v cng chy trn tuyn, c gi xut bn trng nhau, cn t chc hip thng sp xp lch trnh. Cc doanh nghip vn ti khng c b chuyn, t a thm xe vo tuyn qu s lng ng k, chuyn nhng khch dc ng khng c l do chnh ng, thu tin ca khch cao hn gi v ng k, chy sai lch trnh v hnh trnh quy nh. Vn ti khch bng xe but trong thnh ph v vng ph cn thuc loi hnh vn ti khch. Theo tuyn c nh nhng c c th ring. Xut pht t nhu cu i li ca s ng hnh khch nh i hc, lm vic cc x nghip, cng s vo mt gi nht nh nn c khong thi gian cao im, trc gi lm vic v sau gi tan tm. Trong khong thi gian ny, b tr t 5 n 7 pht c mt chuyn xe. Ngoi gi cao im b tr t 10-15 pht trn mt chuyn xe. Cc im dng khch ln xung khng qu 500m, ti im ny xy dng nh ch c mi che v gh ngi cho khch. Trn nhng tuyn ng khch, b tr xe c sc ch ln, 1 hoc 2 tng, c 2 n 3 ca ln xung, s ch ng nhiu hn gh ngi ch khch nhiu hn. Cc thnh ph ln c trung tm iu hnh xe but chuyn t chc vn ti trn mng li chuyn xe but. Hin nay, chnh ph rt quan tm pht trin vn ti khch bng xe but v khuyn khch mi thnh phn kinh t tham gia vn ti xe but. 2.2.2-Vn ti khch khng theo tuyn c nh : Vn ti khch khng theo tuyn c nh l loi hnh vn ti m hnh trnh, lch trnh theo yu cu ca khch. Cc tnh theo km xe chy, thi gian ch i hoc tnh theo ngy xe nu thu bao c xe. C 2 loi hnh vn ti theo hnh thc ny : Vn ti bng tacxi Vn ti theo hp ng. Tacxi l loi hnh vn ti phc v theo yu cu ca khch trong cc khu th v vng ph cn, tacxi bt buc phi c ng h tnh tin v b m thng xuyn lin lc vi trung tm, ngi li xe chu s iu hnh ca trung tm trong ca lm vic tacxi ch s dng loi xe nh, c s ch ngi ti a n 8 gh (k c gh ngi li xe). Vn ti theo hp ng l loi hnh vn ti phc v theo nhu cu ca khch thu bao c xe phc v cho chuyn i. Nhng tho thun ca hai bn vn ti v khch c ghi vo hp ng. Hp ng vn ti l chng t bt buc phi c. Khch s dng xe theo hp ng thng c nhu cu cao hn v tin nghi ca xe v tinh thn phc v tn tnh, chu o ca li xe nn cn phi chun b chu o v theo di gii quyt kp thi nhng pht sinh trong chuyn i. 2.3-Cht lng phc v hnh khch : Trong qu trnh pht trin kinh t x hi, nhu cu i li ca nhn dn ngy cng ln, i hi cht lng phc v hnh khch ca vn ti cng ngy cng nng cao. Thc hin ch trng i mi, cc thnh phn kinh t trong vn ti cng pht trin v cnh tranh nhau, thc y vn ti nn nng cao cht lng phc v. Cht lng phc v th hin trc ht vic p ng yu cu i la nhanh chng v thun tin, vic chy xe phi theo ng biu chy xe, chy ng tuyn, ng gi, ng ni quy nh. Phng tin vn ti phi bo m an ton tuyt i, cc tin nghi phc v khch nh gh ngi, nh sng, thng thong v sch p. i vi vn ti khch ng di, cn m bo ch ng s ngi, s gh theo quy nh. Thi phc v ca li, ph xe

17

phi th hin s vn minh, lch s. m an ton cho khch, khng khch ng, ngi bc ln xung, u bm thnh xe, khng cht hng ho trong xe hoc ca ln xung, khng ch xc vt trn xe khch.

CU HI N TP

1-Trnh cc phng php phn loi hng ho. 2-Trnh b cc k hiu hng ho trong vn ti 3-Ni dung ca cng tc t chc vn ti hng ho 4-Trnh by ni dung ca cng tc giao nhn hng ho. 5-Trnh by cc phng php phn loi hnh khch. 6-Ni dung ca cng tc t chc vn ti hnh khch.

18

BI III CC TH TC TRONG VN TI

I- NGHA CA CC TH TC GIY T TRONG VN TI

Cc th tc, giy t trong vn ti nhm m bo p ng yu cu qun l Nh nc i vi hot ng sn xut kinh doanh vn ti ca t chc v cc c nhn thuc cc thnh phn kinh t. ng thi, cn m bo s bnh ng v ngha v, trch nhim v quyn li ca cc bn tham gia vn chuyn.

Ngoi ra, cc loi giy t cn phn ng y , kp thi, chnh xc v hp php cc s liu ban u trong khu giao, nhn, vn chuyn, lm cn c thc hin nghip v thng k k ton, bo m chng l kim tra, gim st hot ng kinh t, ti chnh ca nh nc.

II-CC TH TC TRONG KINH DOANH VN TI :

1-ng k kinh doanh : Tt c mi t chc, c nhn thuc cc thnh phn kinh t, nu c iu kin,

u c quyn ng k kinh doanh vn ti bng t trn lnh th Vit Nam. Vn ti bng t l ngnh ngh kinh doanh c iu kin, bao gm : -Kinh doanh vn ti khch theo tuyn c nh -Kinh doanh vn ti khch bng xe but -Kinh doanh vn ti khch bng tacxi -Kinh doanh vn ti khch theo hp ng -Kinh doanh vn ti hng. ng vi mi ngnh ngh kinh doanh c mt s iu kin ring, khi ng k kinh

doanh phi ghi r ngnh ngh kinh doanh c th. Sau khi c c quan ng k kinh doanh cp Giy chng nhn ng k kinh doanh, ngi ng k kinh doanh phi chun b cc iu kin kinh doanh theo tng ngnh ngh mi c thc hin kinh doanh.

Trong qu trnh kinh doanh, c quan qun l c thm quyn kim tra, nu khng cc iu kin kinh doanh th khng cho php tip tc kinh doanh na.

2-ng k phng tin vn ti : Cc loi phng tin vn ti phi c ng k v gn bin s ng k quc gia

theo quy nh ca c quan qun l Nh nc. Cc phng tin vn ti phi bo m cc tiu chun cht lng, an ton k

thut v bo v mi trng theo quy nh. nh k phi thc hin kim nh, nu xe t tiu chun s c cp giy chng nhn v c dn tem kim nh an ton k thut v bo v mi trng.

3-ng k phng tin vn ti : Ch xe c gii phi tham gia bo him bt buc v trch nhim dn s i vi

nhng thit hi do phng tin gy ra cho ngi khc.Do vy, cn phi np ph bo him cho c quan bo him. Qu bo him ch yu cho vic bi thng thit hi, xy dng cc cng trnh an ton giao thng v chi cho hot ng ca c quan bo him.

Ch xe phi ng bo him y v ng hn, bo him trch nhim dn s i vi ch xe c gii l bo him bt buc.

4-Thc hin cc chnh sch thu : Cc n v, c nhn tham gia kinh doanh vn ti t phi nghim chnh thc

hin cc chnh sch v thu m nh nc ban hnh. 5-Hp ng cc bn xe, a phng v cc im lu :

19

Cc n v vn ti phi c hp ng vi cc bn xe hoc a phng v ccng tc im lu .

III-CC TH TC GIY T CN THIT THC HIN VN TI :

1-Giy t xe : tham gia kinh doanh vn ti, xe phi c y nhng giy t sau : -Giy ng k xe t. -Giy chng nhn bo him cc loi -Giy chng nhn kim tra an ton k thut v bo v mi trng (gi tt l giy

chng nhn kim nh), c dn tem kim nh. -Giy chng nhn bo him cc loi. -S nht trnh chy xe (nu l xe khch theo tuyn c nh). -Ph hiu xe chy hp ng ( nu l xe khch chy hp ng). -Giy lu hnh cho xe qu kh, qu ti (nu c). 2-Giy t ca ch a phng : Ch phng tin cn phi c : -Giy chng nhn ng k kinh doanh vn ti theo ngnh ngh c th. 3-Giy t ca ngi iu khin phng tin : -Giy php li xe ph hp vi xe ang iu khin. -Giy chng nhn tp hun li xe tacxi hoc giy chng nhn hun luyn vn

chuyn hng nguy him khi thc hin nhim v tng ng. -Giy chng nhn sc kho nh k i vi ngi li xe tacxi. 4-Cc loi giy t khc : a)Hp ng vn chuyn : Giao dch gia bn thu vn ti vi bn nhn vn ti thuc loi nhng giao dch

kinh t. Hp ng vn ti l cam kt thc hin nhng tho thun ca hai bn bng vn bn. Hp ng vn ti l chng t c tnh php l gii quyt khi c tranh chp xy ra. Bi vy, ngi i din cho mi bn ng tn trong hp ng vn ti phi l ngi c thm quyn cao nht. Cng c th ngi c thm quyn cao nht ca mt bn u quyn ngi khc (bng giy u quyn) thay mt mnh k hp ng vn ti.

Ni dung hp ng vn ti hng ho vi hp ng vn ti khch c nhng im chung :

-S lng hng ho (hnh khch) -Thi gian, a im nhn hng (n khch) -Thi gian, a im tr hng (tr khch) -Cc ph, hnh thc thanh ton, thi gian thanh ton. -Nhng tho thun khc v ngha v, trch nhim, quyn hn ca mi bn. Do i tng vn chuyn khc nn c nhng iu cn chi tit hn i vi vn ti

khch hay vn ti hng ho, c th l : -i vi vn ti hnh khch : Cn ghi thm loi xe, tin nghi ca xe, s lng

hnh l, loi hnh l em theo b tr xe ph hp. -Theo quy nh hin hnh, khi vn chuyn khch theo hp ng (hnh thc thu

bao trn gi) bn vn ti phi c hp ng vn ti khch mang theo (mu hp ng ph lc km theo).

-i vi vn ti hng ho : cn ghi r thm : +Quy cch, tnh cht hng ho +Cch xp d, chng buc, chn lot. +Phng thc giao, nhn hng ho. +Cch phng h dc ng khi c s c

20

+Cc iu kin khc v : Hi quan, qun l th trng, kim dch. b)Giy i ng : Giy i ng dng cho xe kinh doanh vn ti hng ho. Giy i ng c

cp cho tng chuyn hng, cho tng xe, lm chng t trong thc hin vn chuyn. n v vn ti s dng giy i ng giao nhim v ca ngi li xe, hch

ton cc chi tiu kinh t k thut, theo di cc s c xy ra trn ng. Giy i ng l chng t ngi li xe giao dch vi ch hng, giao v nhn

hng ho trn phng tin ca mnh ph hp vi giy gi hng. Phng php v trch nhim ghi chp giy i ng : -Phn do ngi lp giy i ng ghi, n v vn ti cn ghi r tn theo quyt

nh thnh lp, ghi r a ch tr s chnh, s in thoi, giy i ng v thi hn gi tr ca giy i ng.

-Ghi r h v tn li xe, s giy php li xe, s ng k xe v r moc, trng ti ca xe v r moc. Sau , ghi r ngy, thng, cp giy i ng v phi c ch k ca th trng n v.

Phn dnh cho cc c quan kim sot ghi. Nhn vin kim sot, thanh tra v cnh st s dng mc ny ghi nhn cn thit c lin quan n qu trnh lu hnh ca xe v ngi li xe trn ng. Tt c nhng ghi nhn trong giy i ng phi c ngy, thng, ch k v chc v, cp bc ca ngi k.

-Phn dnh cho ngi li xe ghi : Mc thuyt minh cn thit dnh cho li xe ghi nhng l do s c trn ng lin quan n vic thc hin qa trnh vn ti nh khng tm thy ch hng hoc xe hng phi quay v.

-Li xe ghi ch s ng h cy s khi ri n v v khi v n v, s ho n xut hng, phiu xut kho, giy gi hng km theo ho n vn chuyn.

-Ni gi hng cn ghi r a im giao, nhn v a im tr hng, tn hng vn chuyn, khi lng vn chuyn c b ghi theo n v trng lng l tn thc t ca hng ho ch trn xe.

c)Phiu thu cc : Phiu thu cc l chng t gc phn nh kt qu sn xut kinh doanh vn ti, do

s dng phiu thu cc : -Tnh gi tr cng vic vn chuyn v dch vuh thnh tin. -Lm chng t thu, chi tin cc vn chuyn v dch v. -Hch ton kt qu qu trnh vn chuyn hng ho. -Kim tra hot ng vn chuyn hng ho v dch v hon thnh. Ch hng s dng phiu thu cc lm chng t xut tin tr cho n v vn ti

v xc nhn cng vic vn chuyn v dch v hon thnh. Ch hng s dng phiu thu cc lm chng t xut tin tr cho n v vn ti

v xc nhn cng vic vn chuyn v dch v hon thnh. Trng hp ch hng l, ch hng thu ch tng chuyn hng th phiu thu c

lp cng lc vi hp ng vn ti, lm chng t cho ch hng tr tin cc trc khi vn chuyn.

Phiu thu cc do n v vn ti lp, ngi lp phiu thu cc c trch nhim ghi y , ng v chnh xc ni dung cc mc, ng thi chu trch nhim v nhng ghi chp ca mnh.

d)Giy gi hng : n v vn ti s dng giy gi hng lm cn c chng minh cng vic vn

chuyn hon thnh, thanh ton thu cc ph vn chuyn. Giy gi hng l chng t php l v hng ho c ch trn xe, giy gi hng thay cho ho n, phiu xut kho.

21

Trng hp l hng lm cn c chng minh cng vic vn chuyn hon thnh, thanh ton thu cc ph vn chuyn. Giy gi hng l chng t php l v hng ho c ch trn xe, giy gi hng thay cho ho n, phiu xut kho.

Trng hp l hng, chuyn hng c ngi p ti hoc ch hng i theo m tin cc vn chuyn c tr cho ngi li xe th khng cn thit phi lp giy gi hng cho l hng, chuyn hng . Ngi p ti hoc ch hng i theo chu trch nhim v l hng, chuyn hng ca mnh.

Giy gi hng c lp thnh 4 lin ging nhau, lin th 1,2,3 c giao cho li xe mang theo hng ho vn chuyn, lin th 4 c lu ch gi hng.

Lin th 1, li xe giao cho ch hng, 2 lin cn li li xe np cho n v vn ti cng vi giy i ng ca chuyn hng .

CU HI N TP 1- ngha ca cc th tc giy t trong cng tc vn ti? 2-Cc th tc tin hnh khi kinh doanh vn ti? 3-Cc th tc cn thit cho vic thc hin vn ti?

22

BI IV QU TRNH LM VIC CA NGI LI XE

I-C IM LAO NG CA NGI LI XE :

1-c im ngh nghip : Ngi li xe l ngi trc tip thc hin qu trnh qu trnh vn ti, c nhng

c im ring so vi nhng ngnh ngh khc. -Li xe thc hin cng vic vn chuyn trn ng giao thng cng cng, i

hi phi t ch trong mi hot ng v khc phc cc s c lin quan n vn ti. -Li xe phi thng xuyn lm vic cng thng c v u c, ln chn tay, ngoi

cng vic vn ti, li xe phi lm thm nhng cng vic bo dng, sa cha xe, bc xp hng ho v cc th tc, giy t lin quan n vn ti.

2-K lut lao ng : K lut lao ng ca ngi li xe th hin ch n lm vic ng gi v hon

thnh cng vic ng nhim v giao, chp hnh nghim chnh cc quy nh v trt t an ton giao thng trong vn chuyn. Thc hin chm sc, bo qun thng xuyn i vi t, thit b vn chuyn, dng c ngh, nhin liu du m v hng ho trn xe.

K lut lao ng ca ngi li xe c lin quan ti nhng hot ng ca doanh nghip vn ti t, v nhng cng vic ca vn ti c thc hin ngoi phm vi doanh nghip. V vy, k lut lao ng t gic ca ngi li xe c mt nghac bit quan trng.

II.QU TRNH LM VIC CA NGI LI XE : 1-Cng tc chun b : a)Nm vng k hoch vn chuyn : i vi vn ti hng ha, khi nhn nhim v ghi trong giy i ng, ngi li xe cn nm vng nhim v c giao, nht l cc iu kin vn chuyn. Phi bit c nhng kh khn, thun li trong qu trnh vn ti ra bin php thc hin. i vi vn ti khch, cn nm vng tuyn ng v lch chy xe trn tuyn, cc im dng, , gi v. b)Kim tra an ton phng tin. Trc khi hot ng, xe t cn c kim tra nht l phi kim tra cc thit b chiu sng, ci, b gt nc, gng chiu hu, kim tra s hot ng ca h thng li, h thng phanh, lng nghe ting ng c lm vic cc ch Nu c h hng cn kim tra, iu chnh, sa cha kp thi. c)Chun b vt t v cc nhu cu cn thit phc v cho xe v hnh khch. Tu theo cng vic sp thc hin, trc khi xe chy, li xe phi mang theo nhng thit b v dng c cn thit, b ngh sa cha, nhin liu d tr. Trn cc xe khch phi c t thuc cp cu phc v hnh khch. d)Chun b th tc giy tng Trc khi xe ra ng, cn phi xem xt li cc giy t cn thit nh : Giy php li xe, giy ng k xe, giy bo him v giy chng nhn kim nh ca xe, giy php lu hnh cho xe qu kh, qu ti ( nu c) e)Nm bt thng tin khai thc hng : Ngi li xe cn bit cc thng tin v nhu cu vn chuyn hng ha hoc hnh khch, c th l cn bit cc ch hng, cn vn chuyn loi hng g, quy cch v khi lng hng, thi gian i v n, cc yu cu bo qun v xp d, gi cc vn ti

23

2-Thc hin nhim v vn ti. a)m bo an ton vic giao, nhn hng ha v a, n hnh khch ng ni

quy nh. Ngi li xe phi n im ly hng lm th tc nhn v xp hng ha, li xe

n im tr hng v d hng ng a ch ghi trong giy gi hng hoc a xe n im n khch, xp khch ln xe, kim tra s lng khch trc khi cho xe chuyn bnh n im tr khch. Vic ly hng v tr hng, n v tr khch ng thi gian quy nh l yu cu cn thit ca ch hng v ca khch. Do , ngi li xe phi tnh ton gi i, gi n, gi ngh cho ph hp. Ngi li xe cn nhc nh hnh khch bo m an ton khi xe chuyn bnh. Hng ha xp trn nc xe phi c chng buc cn thn. b)T chc ni ngh ngi hp l, bo m sc khe cho hnh khch. Ngi li xe c t cch o c tt l ngi c trch nhim cao i vi hnh khch cng nh hnh l mang theo ca h. Khi vn chuyn hnh khch cc tuyn lin tnh, cn tnh ton trc cc chng ngh c iu kin v n, ngh cho khch. Ngi li xe cn bit chm sc v p ng nhng yu cu cn thit ca hnh khch v to iu kin thun li m bo sc kho cho h. c)Gii quyt cc trng hp cn thit khi c s c trn ng vn chuyn. -Sc kho hnh khch. Ngi li xe cn c bit ch khi vn chuyn nhng ngi m, ngi c thng tt, tr em Trn xe ch khch phi c t thuc cp cu. Khi hnh khch phi cp cu, nhng vic cp cu trn xe khng t kt qu th ngi li xe phi a ngi bnh n bnh vin gn nht. Trng hp ngi m khng th tip tc i c, ngi li xe phi lm th tc nhp vin. -Tai nn giao thng, thin tai. Khi xe b tai nn giao thng, ngi li xe phi tm cch cu cha v bo ngay vi chnh quyn s ti hoc cnh st giao thng gn nht gip . Khi t b nn, hnh khch c v ca chuyn xe c c quan bo him bi thng theo quy nh. Hnh l ca ngi b tai nn phi c bo v chu o. Trng hp do thin tai, tc ng giao thng khu vc bn xe v trn tuyn th ngng vn chuyn cho n khi c thng bo cho php mi c tip tc hot ng. -n tc giao thng. Trng hp khi b tc nghn giao thng trn tuyn m c th ch i ti ch tip tc chuyn xe th thu xp cho hnh khch ngh ngi ch i. Hnh khch t lo nhng tn ph pht sinh. Trng hp tc nghn giao thng trn tuyn m phi a hnh khch quay tr li ni xut pht th ngi li xe phi tm mi bin php gii quyt vn chuyn v khng c thu thm cc ph. Trng hp b tc nghn giao thng m phi chy sang tuyn khc tip tc chuyn xe, phi tng thm ng chy so vi chiu di chuyn xe tnh cc ph trong v th hnh khch tr thm cc ph chng ng . Trng hp xe b hng do k thut, ngi li xe phi tm mi cch khc phc, phi thng bo r cho hnh khch bit v chu mi tn ph pht sinh. -Trt t an ton trn xe. Ngi li xe c quyn yu cu hnh khch chp hnh ng quy nh v an ton trn xe. Nu hnh khch no khng chp hnh th li xe c quyn mi hnh khch xung xe m bo an ton chung cho tt c khch trn xe.

24

3-Kt thc qu trnh lm vic. a)Kim tra xe sau khi hot ng. Sau khi hon thnh qu trnh vn chuyn hoc sau mt ngy lm vic, ngi li xe tin hnh kim tra ton b xe trc khi a xe vo garage hoc ni xe. Kim tra tnh trng k thut ca xe cn ch v h thng phanh, h thng li, h thng truyn lc nu c h hng pho kp thi sa cha gim tiu hao nhin liu v an ton trong qu trnh sn xut vn ti. b)Tng hp, nm tnh hnh sau chuyn vn ti, gii quyt cc tn ti. Kim tra li cc cng vic ca chuyn vn chuyn thc hin, nhng vn pht sinh trong qu trnh vn ti phi bo co kp thi vi n v hoc trc tip vi lnh o c hng gii quyt. Ghi chp giy i ng, kim tra v k cc giy t lin quan ca chuyn xe v np cho b phn iu hoc ch hng trc tip hp ng.

CU HI N TP

1-c im lao ng ca ngi li xe ? 2-Qu trnh lm vic ca ngi la xe?