I. Përmbledhje ekzekutive - Partneritetet Kosovapppkosova.org/repository/docs/Draft Strategjia PPP...

Republika e KosovësRepublika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria - Vlada - Government

Ministria e FinancaveMinistarstvo za Finansije – Ministry of Finance

E zhvilluar me ndihmën e Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

STRATEGJIA PËR ZHVILLIMIN E PARTNERITETEVE PUBLIKE-PRIVATE PËR REPUBLIKËN E

KOSOVËS (2013 – 2016)

Draft punues për diskutim

D R A F T qershor 2013

PËRMBAJTJAI. Përmbledhje ekzekutive....................................................................................................4II. Historiku............................................................................................................................6

II.1. Partneritetet publike-private në Kosovë.........................................................................7Legjislacioni i Kosovës për PPP-të.................................................................................10

Institucionet e PPP në Kosovë........................................................................................11Procesi për shqyrtimin dhe aprovimin e PPP-ve në Kosovë..........................................14

Asistenca e donatorëve në Kosovë për Departamentin e PPP-së.................................14Praktikat e PPP-së në Kosovë........................................................................................15

III. Metodologjia......................................................................................................................17IV. Çështjet kyçe të zhvillimit të PPP-ve në Kosovë..............................................................18

VI.1. Konsultimet fillestare me grupet e interesit................................................................18VI.2. Përmbledhje e analizës SWOT..................................................................................21

VI.3. Përmbledhje e Çështjeve kyçe zhvillimore.................................................................22VI.4. Përshkrimi i detajuar i çështjeve zhvillimore kyçe......................................................22

Çështja kyçe 1 – Rritja e lidhjes në mes të procesit të PPP-së dhe politikave të qeverisë dhe mekanizmave të planifikimit të shpenzimeve...........................................................22

Çështja kyçe 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për të përkrahur zhvillimin e transaksioneve të PPP-së...............................................................................................26

Çështja kyçe 3 – Zhvillimi i kapacitetit të iniciativës private të financimit (IFP) duke zgjeruar vetëdijesimin për IFP-të si opsion i PPP-së......................................................28

Çështja kyçe 4 – Mirëmbajtja e një liste publikisht të disponueshme të transaksioneve të ardhshme dhe potenciale të PPP-së..........................................................................29

Çështja kyçe 5 – Zhvillimi i një qasjeje sistematike për mbikëqyrjen e menaxhimit të kontratave të PPP-së......................................................................................................30

V. Objektivat strategjike dhe veprimet rreth strategjisë.......................................................33Objektivi strategjik 1 – Ngritja e kapaciteteve për planifikim të PPP-ve duke e ndërlidhur atë me Kornizën afatmesme të shpenzimeve dhe me kornizën e politikave afatmesme me prioritet......................................................................................................................33

Objektivi strategjik 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për zhvillim dhe zbatim të projekteve në Kosovë duke planifikuar dhe themeluar entitetin për asistencë teknike rreth zhvillimit të projekteve............................................................................................35Objektivi strategjik 3 – Zhvillimi i IFP-ve duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si opsion i PPP-së..............................................................................................................38Objektivi strategjik 4 – Rritja e komunikimit me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar listën e transaksioneve të ardhshme të PPP-së.............................................41Objektivi strategjik 5 – Forcimi i menaxhimit të kontratave të PPP-së duke krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezikun...................................................................43

VI. Përmbyllje.........................................................................................................................45

VII. Hapat e ardhshëm...........................................................................................................46Plani i veprimit, viti 1..............................................................................................................48

2


SHTOJCA I NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-ve PËR REPUBLIKËN E KOSOVËS (1 korrik 2013- 30 qershor 2016).........................................................................49

PPP-të në Evropë dhe në rajon..........................................................................................49

SHTOJCA II NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-ve PËR REPUBLIKËN E KOSOVËS (1 korrik 2013- 30 qershor 2016).........................................................................52

OPSIONET E FPPP (Fondi i PPP për perkrahje teknike në zhvillimin e projekteve)........52

LISTA E SHKURTESAVEAkronimi Definicioni

CEIQendra Kroate për Monitorim të Aktiviteteve të Biznesit në Sektorin e Energjisë dhe Investimet

BERZH Banka Evropiane për Rindërtim dhe ZhvillimPVVZHEK Plani i Veprimit për Vizionin e Zhvillimit Ekonomik të KosovësEPEC Qendra Evropiane e Ekspertizës për PPP-tëDQPPP Departamenti Qendror për Partneritetet Publike-Private

GFSIIniciativa për Zhvillim dhe Stabilitet Fiskal e financuar nga USAID-i

APIK Agjencia për Promovim të Investimeve e KosovësKASH Korniza Afatmesme e Shpenzimeve e KosovësKAPP Korniza Afatmesme e Politikave me Prioritet e KosovësFATZHP Fondi i Asistences Teknike për Zhvillim të ProjekteveFPPP Fondi i Partenritetit Publik Privat IFP Iniciativa për Financat PrivatePIP Programi i Investimeve Publike të KosovësPPP Partneriteti Publik-PrivatKPPP Komiteti për Partneritetet Publike-PrivateUSAID Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

3


I. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Sistemi i partneriteteve publike-private (PPP) në Kosovës është vazhdimisht në evoluim dhe zhvillim. Institucionet kryesore që e drejtojnë këtë proces të zhvillimit janë Komiteti për Partneritetet Publike-Private (Komiteti për PPP), një trup ndërministror i përhershëm që kryesohet nga Ministri i Financave me autoritet mbi transaksionet e PPP-së dhe politikat e PPP-së në Kosovë, dhe Departamenti Qendror për PPP-të (Departamenti për PPP-të), i organizuar në kuadër të Ministrisë së Financave. Nën këtë udhëheqje, Kosova është duke ndërtuar kapacitetet e saj për të arritur pastaj ndikimin tek sektori privat me qëllim të sigurimit të infrastrukturës së nevojshme dhe shërbimeve publike përmes PPP-së.

Sot përvoja e Kosovës në PPP-të është ende modeste me një numër të kufizuar të transaksioneve që janë përmbyllur dhe disa të tjera në planifikim e sipër. Kosova ka një direktivë të qartë të politikave për PPP-të, që nga viti 2008. Mjedisi ligjor dhe institucional që rregullon sistemin e PPP-së në Kosovë është modern dhe në përputhje me direktivat e BE-së, dhe me Komitetin për PPP-të (KPPP) dhe Departamentin qendror për PPP-të (DQPPP). Me presionet fiskale në rritje dhe me zgjerimin e nevojave për infrastrukturë, ka një interes gjithnjë e në rritje të autoriteteve publike për të marrë parasysh alternativat e PPP-së për infrastrukturën dhe ofrimin e shërbimeve publike. Rrjedhimisht, KPPP dhe DQPPP e konsiderojnë si një gjë jetike hartimin e një strategjie të zhvillimit të PPP-ve që trason një rrugë të planifikuar të zhvillimit për PPP-të në Kosovë në periudhën afatmesme

Ky dokument përfshin Strategjinë e Zhvillimit të PPP-së, dhe adreson periudhën prej 1 korrikut 2013 deri më 30 qershor 2016. dhe është zhvilluar bazuar në rishikimin e infrastruktures ligjore dhe rregullative,si dhe konsultimin me palët kyçe të interesit, qeveritare dhe joqeveritare, përfshirë përfaqësuesit e organizatave donatore. Pra përfshin një proces të shqyrtimit dhe të identifikimit të çështjeve kryeseore të zhvillimit për të përcaktuar objektivat strategjike të përshtatshme që mund të jenë të arritshme dhe për të siguruar rezultate brenda afatit kohor të strategjisë dhe në varësi me burimet në dispozicion.

Objektivat strategjike që rezultojnë nga ky proces janë nevoja për:

1) Për të lidhur planifikimin e PPP-ve me Kornizën e Buxhetit të Kosovës dhe me planifikimin e politikave me prioritet;

2) Për të ngritur kapacitete të qëndrueshme për zhvillim dhe implementim të projekteve në Kosovë, duke planifikuar dhe themeluar fondin për zhvillim të projekteve;

3) Për të zhvilluar kapacitetet për iniciativën e financave private (IFP) duke zgjeruar ndërgjegjësimin e IFP-ve si një opsion i PPP-së;

4) Për të rritur komunikimin me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar planin e transaksioneve të planifikuara të PPP-së; dhe

4


5) Për të forcuar menaxhimin e kontratave të PPP-së duke krijuar sistemin e mbikëqyrjes bazuar në rrezik.

Faza vijuese e kësaj strategjie do të jetë implementimi dhe monitorimi i performansës. Është parashikuar që kjo strategji do të rishikohet në mënyrë periodike, të paktën një herë në vit, për të shqyrtuar performansën dhe për të bërë përditësimin dhe ndryshimet e nevojshme.

5


II. HISTORIKU

Në ekonominë e sotme globale sfiduese, aftësia e një vendi për të ofruar infrastrukturën dhe shërbimet publike të nevojshme është bërë gjithnjë e më kritike për rritjen e saj ekonomike dhe pozicionin në komunitetin e investimeve. Aty ku ka burime të pamjaftueshme dhe investime për të përmbushur nevojat e infrastrukturës bazë, ky "boshllëk i infrastrukturës", mund të paraqesë një sfidë serioze për perspektivën e vendit sa i përket rritjes ekonomike, zhvillimit të kapitalit njerëzor, dhe kohezionit social. Shtetet në Evropë gjithnjë e më tepër po u drejtohen partneriteteve publike-private si një alternative për të ofruar infrastrukturën e nevojshme dhe shërbimet publike.

Si një model për ofrim të infrastrukturës dhe shërbimeve publike, PPP-të janë të konceptuara në mënyrë që si sektori publik ashtu edhe ai privat të kapitalizojnë avantazhet e tyre përkatëse në raport me njëri tjetrin në zhvillimin e infrastrukturës dhe ofrimin e shërbimeve publike. Duke i lejuar secilit sektor që të angazhohet në ato aktivitete që ka një avantazh dhe përparësi krahasuese, shërbimet publike dhe infrastruktura mund të sigurohen në mënyrë më efikase dhe me kosto efektive.

Rritja e PPP-ve gjatë disa dekadave të fundit dhe veçanërisht në dhjetë vitet e fundit, ka qenë e motivuar nga dy shtytës kyç - nevoja për rritjen e cilësisë së shërbimit dhe mundësit e kufizuarara të fondeve publike per të plotësuar nevojat dhe pritjet për infrastrukturë dhe shërbime publike,. Kohët e fundit, PPP-të janë zhvilluar dhe janë përdorur pjesërisht për shkak të mungesave financiare në sektorin publik, dhe ato kanë demonstruar aftësinë për të shfrytëzuar burimet shtesë financiare dhe efikasitetin në menaxhimin e rrezikut si pjesë e pandarë e sektorit privat. PPP-të përdoren shpesh në sektorët e infrastrukturës të tilla si transporti, shëndeti publik, arsimi, bujqësia dhe siguria kombëtare, dhe ofrojnë një gamë të gjerë të shërbimeve publike, si telekomunikacioni, edukim, shërbime të përgjithshme publike, furnizim me ujë, mbështetje financiare, hulumtim dhe financim inovativ.

Autoritetet publike gjithnjë e më tepër po drejtohen nga PPP-të për të ofruar infrastrukturën dhe shërbimet publike në mënyrë efikase dhe me kosto-efektive. PPP-të mund ti ndihmojnë agjencitë e sektorit publik që të shkurtojnë kohën e ofrimit të shërbimit, ti ndajnë rreziqet, të arrijë vlerën më të mirë për paratë dhe të shtojnë risitë në infrastrukturat e tyre dhe ofrimin e shërbimeve.(Shtojca I në këtë Strategji ofron një përmbledhje të shkurtër të PPP-ve në Evropë dhe në rajon). Partneritetet e tilla u lejojnë entiteteve të sektorit privat që të aplikojnë aftësitë dhe përvojën e tyre në zhvillimin e infrastrukturës, funksionimin dhe mobilizimin e financave për investime afatgjata në infrastrukturë.

Si një shtet i ri me popullatën më të re në Evropë dhe me një ekonomi ende në tranzicion, Kosova ka një nevojë urgjente për rritjen e investimeve në infrastrukturë dhe shërbime publike. Në vitet e fundit Kosova ka shënuar rritje të qëndrueshme të

6


të hyrave, nga viti 2007 deri më 2009, me një rritje në mesatare prej 14% në vit. Megjithatë, në vitin 2012 të ardhurat duket të kenë rënë për 80 milionë €, duke vendosur presione shtesë të konsiderueshme fiskale mbi entitetet buxhetore të qeverisë, në nivel qendror dhe komunal, për prioritizim të nevojave rreth shpenzimeve rrjedhëse dhe për shtyrje të projekteve të prioritetit më të ulët për periudhat e ardhshme buxhetore. Për të adresuar këtë hendek në rritje, Kosova synon të zhvillojë burime alternative të investimit, duke përfshirë PPP-të, për të rritur kapacitetin e saj për të ofruar infrastrukturën e nevojshme dhe shërbimet publike.

Viteve te fundit Kosova ka filluar formalizimin dhe rregullimin e PPP-ve dhe tani ajo po hyn në një fazë të potencialit të shtuar për rritje të PPP-së që paraqet sfida më të mëdha dhe më komplekse për kapacitetin e saj institucional për PPP-të. Këto sfida kanë çuar dy institucionet kyçe që mbikëqyrin PPP-të, Komitetin për PPP-të (organi mbikëqyrës ndërministror) dhe Departamentin e PPP-së në kuadër të Ministrisë së Financave për të ndërmarrë një qasje sistematike në identifikimin e fushave të ardhshme kyçe dhe veprimeve strategjike për ti adresuar ato dhe për te gjet përgjigje adekuate dhe orientim të veprimeve praktike përmes dokumentit të strategjisë së PPP-ve 2013 -2016.

II.1. Partneritetet publike-private në Kosovë

Në shqyrtimin e mundësive të cilat i ofrojnë PPP-të në adresimin e boshllëkut infrastrukturor, Qeveria gjithashtu pranon që PPP-të janë aranzhime komplekse dhe afatgjata që sjellin përgjegjësi të konsiderueshme sa i përket identifikimit, zhvillimit dhe zbatimit të tyre. Transaksionet afatgjata krijojnë detyrime afatgjata për autoritetet publike. Në të vërtetë, pengesa të konsiderueshme politike, ligjore, rregullative dhe institucionale duhet të tejkalohen në mënyrë që të lëvizet nga një model tradicional i sektorit publik për ofrim të shërbimeve publike drejt një modeli ku sektorët publikë dhe privatë punojnë së bashku në mënyrë efektive.

Jo të gjithë projektet potenciale të infrastrukturës dhe të shërbimeve publike janë të përshtatshme për PPP. Prandaj, PPP- të duhet të sigurojnë "vlerë për para" ekuivalente apo më të mirë se sa qasja tradicionale e sektorit publik. Vlera për para nuk barazohet me ofertën më të lirë ose çmimin më të ulët për një aset, por ajo do të thotë që duhet shqyrtuar me zell dhe me kujdes gjetjen e zgjidhjes më të mirë afatgjatë për ofrimin e shërbimit. Vlera për para kërkon një qëndrim rreth ciklit jetësor, me një analizë të thellë të kostos totale afatgjate të infrastrukturës dhe të ofrimit të shërbimeve, dhe të përfitimeve publike.

Përveç kësaj, kur të jenë projektuar dhe dhënë, transaksionet e PPP-së kërkojnë burime të konsiderueshme dhe ekspertizë për tu përmbyllur dhe monitoruar performansën gjatë gjithë jetës së marrëveshjes. Ndërsa prokurimi tradicional i infrastrukturës mund të mbulojë disa vjet të monitorimit të ndërtimit deri në dorëzimin e punëve, PPP-të mund të mbulojë dekada.

7


Në njohjen e përgjegjësive të rëndësishme që PPP-të sjellin me vete, Kosova ka krijuar një kornizë të detajuar të legjislacionit, rregulloreve, politikave dhe institucioneve që udhëheqin identifikimin, zhvillimin dhe implementimin e PPP-ve.

Politikat e Kosovës për PPP-të

Me anë të Direktivës së politikave të datës 4 korrik 2008, Kosova ka themeluar katër objektivat e politikave për PPP-të:

1) Qeveria e Kosovës deklaron përkrahjen e saj të qartë për zbatimin e partneriteteve publiko-private si një mjet për nxitjen e investimeve në infrastrukturën publike dhe ofrimin e shërbimeve publike;

2) Qeveria e Kosovës dhe institucionet e saj do të inkurajojnë dhe mbështesin pjesëmarrjen e sektorit privat në ofrimin e infrastrukturës publike dhe të shërbimeve në qeverinë qendrore dhe nivelin komunal, kudo që shfrytëzimi i PPP-së do të krijojë vlerë më të mirë për paratë;

3) Në mënyrë që të sigurohet që projektet janë të qëndrueshme dhe të suksesshme, duke minimizuar njëkohësisht rreziqet për sektorin publik dhe detyrimet, Qeveria e Kosovës është e përkushtuar për zbatimin e PPP-ve në mënyrë sistematike dhe të rregullt, në përputhje me praktikat më të mira ndërkombëtare; dhe

4) Qeveria e Kosovës është e përkushtuar vendosmërisht për implementimin e PPP-ve përmes procedurave konkurruese, të ndershme dhe transparente dhe do të insistojë-pa përjashtim- që të gjitha palët në një PPP të veprojnë besnikërisht në përputhje me të drejtat dhe detyrimet e tyre.

Këto objektiva të politikave kanë krijuar dhe siguruar pozicionin e politikës së Republikës së Kosovës mbi PPP-të, duke lejuar që institucionet e specializuara të përgatisin dhe miratojnë kornizën legjislative dhe rregullative për PPP-të, me ndarjen e qartë të përgjegjësive dhe të procedurave. Pas krijimit të këtyre politikave, janë themeluar Komiteti Ndërministror për PPP-të dhe Njësia e PPP-së dhe janë caktuar përgjegjësitë për zhvillim të infrastruktures ligjore për zbatim të projekteve të PPP-së, duke përfshirë dokumentet standarde, udhëzimet, ngritjen e vetëdijes dhe të kapaciteteve duke krijuar një mjedis të zhvilluar për zbatimin e projekteve të PPP-së dhe të bazuar në praktikat më të mira ndërkombëtare.

Objektivi i parë i politikës adreson nevojën për të investuar në infrastrukturën e Kosovës dhe për të ofruar shërbime më të mira dhe më cilësore publike. Kosova njeh faktin që PPP-të ofrojnë një mjet të angazhimit të sektorit privat dhe caktimit të rreziqeve për të stimuluar investimet dhe optimizojnë investimet kapitale të caktuara dhe shërbimet publike. Koncesionet e PPP-së mund të lidhen lehtë në rrjedhat e mundshme të të ardhurave komerciale që ofrojnë një normë të pranueshme të kthimit në treg me kalimin e kohës për të kompensuar shpenzimet e mëdha fillestare, duke lehtësuar presionin e investimeve mbi buxhetin e qeverisë dhe borxhin. IFP-të mund të sigurojnë lehtësim të ngjashëm në këmbim të detyrimit të autoritetit publik

8


për të bërë pagesat e disponibilitetit përgjatë jetës së pritshme të marrëveshjes së infrastrukturës. Të dyja këto kërkojnë caktimin e duhur të rreziqeve në mesin e akterëve të sektorit publik dhe privat për të optimalizuar dizajnimin, ndërtimin, rregullimin, ofrimin e shërbimeve, operimin dhe mirëmbajtjen.

Qasja ndaj objektivit të parë të politikave: E adresuar duke siguruar mbështetje për mjedisin e PPP-së, përmes KPPP-së dhe DQPPP-së.

Objektivi i dytë i politikës adreson çështjen kur duhet të përdoren PPP-të: që ato duhet të zbatohen kur do të siguronin vlerë për paratë. E diskutuar më sipër, vlera për para si një koncept lidhet me analizat e opsioneve: PPP-të duhet të përdoren vetëm kur ato priten të japin rezultate më të mira nga një perspektivë e ciklit të jetës sesa alternativat e tjera të ofrimit –p.sh., ofrimi publik, privatizimi, apo forma hibride. Me fjalë të tjera, PPP-të nuk janë për t'u përdorur thjesht për të anashkaluar kufizimet aktuale buxhetore. Partneriteti duhet të provohet si një opsion optimal për ofrim të shërbimit

Qasja ndaj objektivit të dytë të politikave: E kodifikuar me anë të Ligjit mbi PPP-të, neni 23, dhe në rregullore përmes Direktivës 1 për PPP-të, neni 9. Analiza e vlerës për para është një aspekt kyç i analizës së fizibilitetit që është e nevojshme në përgatitjen dhe vlerësimin e çdo transaksioni të PPP-së

Objektivi i tretë i politikave trajton çështjen e mënyrës "si" në implementimin e PPP-ve në nivelin makro për vendin. PPP-të duhet të zbatohen në një mënyrë sistematike dhe të rregullt, dhe në përputhje me praktikat më të mira ndërkombëtare. Ky objektiv sugjeron nevojën për planifikim domethënës paraprak në zbatimin e PPP-së. Në vend se të ofrohet për PPP-të që të zhvillohen ad hoc, sistemi i PPP-së së Kosovës duhet të sigurojë një aktivitet të konsiderueshëm të planifikimit si pjesë e procesit për përcaktimin e dizajnit të PPP-së, llojit, dhe hapave të transaksionit. Ajo duhet të përfshijë shqyrtimin se si infrastruktura apo ofrimi i shërbimit të përshtaten me zhvillimin ekonomik të vendit dhe planifikimin e politikave buxhetore si një tërësi. Me fjalë të tjera, PPP-të nuk duhet të zbatohen vetëm kur është e mundur, por kur ato u shërbejnë politikave të vendit. Si një çështje praktike, në qoftë se ky proces i planifikimit kryhet sistematikisht dhe publikisht, ai i ofron sektorit publik mundësinë për të vlerësuar në mënyrë kritike si përshtatet ajo me politikat e zhvillimit ekonomik të vendit dhe planet e saj buxhetore. Ai gjithashtu i ofron sektorit privat ekipin e partnerëve të mundshëm dhe këshilltarëve që mbështesin transaksionin me njoftim paraprak për të përgatitur dhe planifikuar resurset për transaksionet e ardhshme në të ardhmen. Ky njoftim paraprak do të jetë kritik për besueshmërinë e vendit në transaksionet e infrastrukturës dhe për kapacitetet planifikuese të partnerëve potencial.

Qasja ndaj objektivit të tretë të politikave: E adresuar përmes procedurave të përshkruara në ligjin për PPP-të dhe direktivat e tij.

Objektivi i katërt i politikave adreson mënyrën "si" në nivel të transaksioneve. Transaksionet duhet të zbatohen në mënyrë konkurruese, të drejtë dhe

9


transparente dhe duhet të sigurojnë pajtueshmërinë me të drejtat dhe obligimet e krijuara sipas projektit. Legjislacioni i Kosovës është dizajnuar që ta zbatojë këtë objektiv të politikave, duke përcaktuar procedurat e detajuara konkurruese të tenderit për përzgjedhjen e partnerëve privatë, një proces ky i centralizuar për shqyrtimin dhe miratimin e transaksioneve dhe për monitorim të përmbylljes së transaksionit, dhe një proces per menaxhimin e implementimit të marrëveshjeve të PPP-së gjatë kohëzgjatjes së marrëveshjes.

Qasja ndaj objektivit të katërt të politikave: E adresuar duke zbatuar procedura të qarta, konkurruese dhe transparente, të zbatueshme sipas ligjit për PPP-të dhe Ligjit të prokurimit publik.

Legjislacioni i Kosovës për PPP-tëEdhe pse procesi për dhënien e koncesioneve ka qenë i rregulluar me ligjin e vitit 2005 mbi procedurën e dhënies së koncesioneve Nr. 02/L-44 (Ligji 2005), legjislacioni i parë i pavarur në Kosovë që adreson në mënyrë specifike PPP-të ishte Ligji për partneritetet publiko-private dhe koncesionet në infrastrukturë dhe procedurat për dhënien e tyre, i miratuar në vitin 2009. Duke shfuqizuar ligjin e vitit 2005, Ligji i PPP-së i vitit 2009 ka themeluar institucionet kyçe, "Komitetin Ndërministror për PPP-të" (KDNM-PPP), i kryesuar nga Ministri i Ekonomisë dhe Financave, për të siguruar udhëheqje të centralizuar të PPP-ve dhe për ushtrim të autoritetit për shqyrtim të transaksioneve, dhe Njësinë qendrore të PPP-së në kuadër të Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave për të siguruar mbështetje për KDNM-PPP dhe për autoritetet kontraktuese, dhe për të luajtur rol ekzaminues në transaksionet e mundshme.

Në vitin 2011, është miratuar ligj i ri për PPP-të, për të siguruar një kornizë të qartë rregullative, për të sqaruar procedurat për zbatimin e partneriteteve publike-private dhe për të qenë në përputhje me direktivat e BE-së si dhe dispozitat model të UNCITRAL. Me ligjin e ri për PPP-të KDNM-PPP dhe Njësia e PPP-së janë shndërruar në Komitetin e sotëm të PPP-së dhe Departamentin qendror të PPP-së në kuadër të Ministrisë së Financave. Si rezultat, Komiteti për PPP-të aprovon të gjitha projektet e PPP-ve para tenderimit dhe nënshkrimit.

Siç përcaktohet nga ligji i zbatueshëm i PPP-së, partneriteti publik-privat ose PPP do të thotë cilido bashkëpunim kontraktues ose institucional në mes të një ose më shumë autoriteteve publike dhe një ose më shumë partnerëve privat ku partneri privat:

- ofron një shërbim publik apo një infrastrukturë publike në emër të autoritetit publik;

- merr përsipër rreziqet financiare, teknike, të ndërtimit dhe operacionale, duke përfshirë rreziqet e kërkesës dhe/ose disponueshmërisë, në lidhje me ofrimin e shërbimit publik ose të infrastrukturës publike;

10


- merr një përfitim për ofrimin e shërbimit publik ose të infrastrukturës publike në formën e:

o pagesës së bërë nga autoriteti publik nga buxheti i atij autoriteti publik;

o ngarkesave ose tarifave që do të mblidhen nga partneri privat prej përdoruesve ose blerësve të një shërbimi publik ose infrastrukturës publike që u ofrohet atyre; ose

o një kombinimi të atyre pagesave, dhe ngarkesave e tarifave të tilla..

Institucionet e PPP në KosovëInstitucionet publike të përfshira në PPP-të në Kosovë janë Komiteti për partneritetet publike-private, Departamenti qendror për PPP-të dhe autoritetet publike

Figura 1: Struktura organizative për PPP-të

Komiteti për PPP-të

Sipas Ligjit mbi PPP-të, Komiteti për PPP-të është organi kryesor i ngarkuar me mbikëqyrjen dhe koordinimin e sistemit dhe të politikave të PPP-ve të Kosovës. Komiteti është një organ i përhershëm i përbërë nga pesë zyrtarë të lartë qeveritarë (ministra dhe zëvendëskryeministra). Neni 16 i Ligjit mbi PPP-të thotë që Ministri i Financave shërben si kryesues, dhe katër anëtarët tjerë emërohen me vendim të qeverisë. Sipas vendimit aktual të qeverisë të datës 11 janar 2012, të katër anëtarët e Komitetit të PPP-së janë:

Përfaqësuesi i Kryeministrit, Anëtar

11

Komiteti për PPP

Departamenti qendror për PPP

Autoriteti publik Autoriteti publik Autoriteti publik

Partneri privat

Partneri privat

Partneri privat Partneri

privatPartneri

privat


Ministri i Infrastrukturës, Anëtar

Ministri i Tregtisë dhe Industrisë, Anëtar

Ministri i Zhvillimit Ekonomik, Anëtar

KPPP siguron lidership në zhvillimin e politikave të PPP, projekteve dhe programeve, të drejtat dhe përgjegjësitë e KPPP janë si vijon:

Zhvillimi dhe menaxhimi i programit nacional për PPP-të;

Zhvillimi i politikave të përgjithshme për PPP-të;

Lëshimi dhe zbatimi i rregulloreve dhe i sqarimeve lidhur me rregullat, procedurat dhe standardet për projektet e PPP-së dhe dokumentet e projektit, që janë detyruese për të gjitha autoritetet publike;

Lëshimi i vendimeve për autoritetet publike me qëllim të sigurimit të zbatimit të duhur të ligjeve dhe të rregulloreve që lidhen me një projekt të PPP-së;

Shqyrtimi dhe miratimi ose mosmiratimi i projekt propozimeve në bazë të vlerës për paratë dhe konsideratave të tjera në interes publik;

Identifikimi i autoritetit kontraktues për projektet specifike;

Veprimi si autoritet kontraktues për projektet specifike;

Miratimi ose mosmiratimi i përkrahjes ekonomike për projektet;

Mbikëqyrja dhe shqyrtimi i pajtueshmërisë së performansës dhe ekzekutimit të projektit;

Shqyrtimi dhe aprovimi i amendamenteve dhe modifikimeve të propozuara në marrëveshjet në bazë të vlerës për paratë dhe konsideratat tjera në ngjashme;

Mirëmbajtja e regjistrit nacional të PPP-ve;

Marrja e vendimeve lidhur me shfrytëzimin e fondeve që rrjedhin nga ndarjet për PPP-të; dhe

Marrja e vendimeve të tjera relevante lidhur me PPP-të

Përveç kësaj, kur është e nevojshme, Komiteti për PPP-të mund të veprojë vet si autoritet kontraktues në një transaksion, edhe pse kjo zakonisht kryhet nga entiteti buxhetor përkatës përgjegjës për fushën përkatëse të transaksionit.

Departamenti i PPP-së

Departamenti i PPP-së është i organizuar në kuadër të Ministrisë së Financave dhe siguron mbështetje për zbatimin e politikave. Misioni i tij është nxitja dhe mbështetja për zbatimin e partneriteteve publike-private në shumë sektorë ekonomik me qëllim të ofrimit më efikas të infrastrukturës dhe shërbimeve publike me kosto më të ulët.

12


Departamenti i PPP-së raporton dhe i përgjigjet Komitetit për PPP-të, dhe është përgjegjës për:

1) Ofrimin e mbeshtetjes teknike, këshillave dhe përkrahjes për autoritetet publike dhe Komitetin e PPP-së në të gjitha çështjet që lidhen me PPP-të

2) Bërjen e rekomandimeve lidhur me kornizën ligjore, rregullative, institucionale dhe të politikave për PPP-të;

3) Zhvillimin dhe dekretimin e procedurave dhe standardeve bazuar në praktikat e mira ndërkombëtare;

4) Shqyrtimin dhe nxjerrjen e opinioneve lidhur me zbatueshmërinë e projekteve të propozuara dhe bërja e rekomandimeve për Komitetin e PPP-së dhe për autoritetet publike;

5) Shpërndarjen e informatave lidhur me programin e PPP-së dhe projektet individuale;

6) Komunikimin me grupet e interesit dhe fushatat e edukimit të publikut për PPP-të;

7) Koordinimin e aktiviteteve lidhur me PPP-të në të gjithë sektorët ekonomik e social..

Departamentit të PPP-së i lejohet gjithashtu:

1) Të kërkojë që autoritetet publike të ofrojnë detaje për projektet që propozohen, që përgatiten për tenderim, që jepen në tenderim apo për negociatat, apo për projektet që janë në proces të implementimit;

2) Të nxjerrë standardet, praktikat dhe procedurat e rekomanduara për PPP-të; 3) Të përgatisë dhe të shpërndajë informata dhe udhëzime për PPP-të; 4) Të dorëzojë pranë Komitetit për PPP-të propozime për forcimin e kornizës

legjislative, rregullative, institucionale dhe të politikave për PPP-të; 5) Të koordinojë asistencën teknike për PPP-të dhe për projektet specifike të

PPP-së e cila i ofrohet autoriteteve kontraktuese; 6) Të shqyrtojë me kujdes projekt-propozimet, tenderët dhe kontratat e sistemet

e menaxhimit të kontratave; 7) Të monitorojë dhe të lëshojë opinione lidhur me nivelin e përputhshmërisë së

Autoritetit Kontraktues dhe Partnerit Privat me kushtet e Marrëveshjes; 8) Të lëshojë opinione teknike për Komitetin e PPP-së dhe për autoritetet

kontraktuese; 9) Të vlerësojë rregullisht performansën dhe efektin e sistemit të PPP-së; 10)Të përcaktojë nëse një projekt i PPP-së arsyeton shpenzimin e resurseve

shtesë të Ministrisë së Financave ose të resurseve të tjera jashtë Autoritetit Kontraktues;

11)Të marrë pjesë në zhvillimin, zbatimin dhe menaxhimin e çdo fondi apo instrumenti tjetër të ngjashëm të themeluar për të siguruar financimin e kapaciteteve lidhur me zhvillimin dhe zbatimin e një projekti të PPP-së

13


Autoritetet publike

Autoritetet Publike që mund të angazhohen në transaksione të PPP-së në bazë të Ligjit mbi PPP-të janë:

1) Një apo më tepër ministri apo agjenci të Qeverisë së Republikës së Kosovës; 2) Një apo më tepër komuna; 3) Një apo më tepër ndërmarrje në pronësi publike apo organe të tjera të

rregulluara me ligjin publik; dhe4) Një asociacion i atyre autoriteteve apo organeve.

Procesi për shqyrtimin dhe aprovimin e PPP-ve në KosovëLigji për PPP-të dhe Direktivat e KPPP-së themelojnë një proces të rishikimit në disa nivele për identifikimin, zhvillimin, miratimin dhe kryerjen e transaksioneve të PPP-së.

Figura 2: Procesi për PPP-të në Kosovës

Asistenca e donatorëve në Kosovë për Departamentin e PPP-sëUSAID ka dhënë ndihmë të konsiderueshme në zhvillimin e sistemit të PPP-ve në Kosovë dhe ofron mbështetje të vazhdueshme përmes programit të tij Iniciativa për rritje dhe stabilitet fiskal (GFSI). GFSI siguron mbështetje për Departamentin e PPP-së nëpërmjet asistencës teknike këshilluese për të zhvilluar transaksionet, duke punuar me autoritetet publike në vlerësimin e para fizibilitetit dhe realizueshmërisë së transaksioneve dhe gjithashtu në ofrimin e udhëzimeve (Doracaku?) dhe të trajnimeve individuale të drejtpërdrejta në zhvillimin e transaksioneve. GFSI gjithashtu siguron mbështetje në rritjen e kapaciteteve të Departamentit, duke

14


ndihmuar në zhvillimin e trajnimit të përgjithshëm për PPP-të dhe sensibilizimin për ofrimin e autoriteteve publike.

Me mbështetjen e GFSI, Departamenti i PPP-së është në proces të finalizimit të Doracakut mbi PPP-të në Kosovë, që përcaktojnë procedurat e rekomanduara dhe detyrat për të katër fazat e transaksioneve të PPP-së të reflektuara si më sipër: 1) Analiza e para-fizibilitetit; 2) Zhvillimi dhe rishikimi i dokumenteve të transaksionit ; 3) Zhvillimi i tenderit; dhe 4) Menaxhimi i kontratës së PPP-së.

Doracaku jep detaje të nevojshme rreth procesit për identifikimin, zhvillimin, kryerjen, dhe menaxhimin e transaksioneve. Bazuar në draftin e doracakut dhe me mbështetje nga USAID GFSI, në vitin 2012 Departamenti i PPP-së ka zhvilluar edhe një trajnim disaditor për autoritetet publike lidhur me procesin e PPP-së. Trajnimi është i përshtatur për ofrim të kondensuar për audiencat specifike bazuar në nevojat. Në përgjithësi është një kurs i nivel fillestar. Departamenti i PPP-së siguron ofrimin e këtij trajnimi për pjesëmarrësit e ndryshëm të interesuar në kuadër të autoriteteve publike përafërsisht një herë në muaj. Departamenti i PPP-së është duke planifikuar zhvillimin e më shumë kurseve specifike dhe më të thelluara që janë specifike për fazat e ndryshme të projekteve të PPP-së

Praktikat e PPP-së në KosovëKosova është ende në fazën e hershme të zhvillimit dhe zbatimit të transaksioneve të PPP-së, mirëpo ajo ka bërë hapa të mëdhenj drejt ndërtimit të atij kapaciteti, duke nxjerrë dhe rafinuar legjislacionin e veçantë që rregullon PPP-të dhe duke krijuar organet qendrore të dedikuara për politikat e PPP-së dhe udhëzimet për transaksionet –KPPP dhe Departamenti qendror për PPP-të.

Këto zhvillime kanë shërbyer si hapa të rëndësishëm në ndërtimin e kapaciteteve të PPP-së në Kosovë. Si rezultat, që nga kalimi i ligjit të parë për PPP-të në vitin 2009, Kosova ka qenë në gjendje të zhvillojë dhe të përmbyllë dy transaksione të PPP-së: një transaksion kompleks për projektimin, ndërtimin, financimin, operimin dhe transferimin e Aeroportit Ndërkombëtar të Prishtinës "Adem Jashari" dhe një për ofrimin e shërbimit të transportit urban në Komunën e Pejës. Një PPP për ofrimin e shërbimeve të grumbullimit dhe veqimit të mbeturinave në Komunën e Suharekës është dhënë dhe është në pritje të nënshkrimit të kontraktës .

Listat e mëposhtme tregon PPP-të ekzistuese dhe PPP-të potenciale të ardhshme:

Tabela 1(a): Transaksionet e PPP-së në nivel nacional dhe projektet potenciale të ardhshme

Transaksioni Lloji Madhësia StatusiAeroporti i Prishtinës Koncesion / 20 vite Mbi €100 milion Implementim/ndërtimZonat e shërbimit autostrada rruga 7

Koncesion / 20 vite Mbi €12 milion Aprovuar nga Komiteti i PPP

Rruga 7 O&M Koncesion A ardhshme; në planifikim e sipër

15


Tabela 1b: Transaksionet e PPP-së në nivel lokal dhe projektet e ardhshme potencialeTransaksioni Lloji Madhësia StatusiAutobusi urban Pejë

Koncesion /10 vite €2 - 5 milion Implementim/Operim

Suhareka menaxhimi i mbeturinave

Koncesion /10 vite €2 - 5 milion Faza e dhënies

Prishtina parkingu nëntokësor

Koncesion /30vite €5 - 10 milion Dokumentet janë dorëzuar ne DQPPP

Gjilan infrastruktura mbështetëse për shkollat

Koncesion /15 vite Nën €1 milion Aprovuar nga KPPP

Gjilan autobusi urban

Koncesion /10 vite Studimi i fizibilitetit

Prishtinë Transporti urban

Koncesion /10 vite €10 - 50 milion Studimi i fizibilitetit

Viti tregu i gjelbër

Koncesion /30vite Nën €1 milion Studimi i fizibilitetit

Lipjan sheshi i qytetit

Koncesion / 5 vite €5 - 10 milion Revidimi i dokumenteve

Prizren qendra komerciale

Koncesion Prospektive; në planifikim e sipër

Prizren varrezat Koncesion Prospektive; në planifikim e sipër

16


III. METODOLOGJIA

Pse ekziston nevoja për strategjinë?

Sistemi i PPP-së të Kosovës është rritur në mënyrë të vazhdueshme gjatë pesë viteve të fundit, me mbështetje të konsiderueshme teknike dhe udhëzime nga USAID dhe me zhvillimin e një ekipi profesional në Departamentin qendror të PPP-së. Të hyrat publike nuk do të jenë në gjendje të mbulojnë nevojat e vazhdueshme të infrastrukturës në Kosovë dhe nevojat në rritje për shërbime publike. Si rezultat, Kosova do të vazhdojë të mbështetet në rritjen dhe zgjerimin e sistemit të saj të PPP-së për të ndihmuar në adresimin e këtyre nevojave.

Departamenti i PPP-së ka iniciuar këtë aktivitet rreth strategjisë me qëllim të përcaktimit të një qasjeje sistematike të orientuar nga objektivat për fazat e ardhshme të zhvillimit të PPP-së në Kosovë gjatë tre viteve të ardhshme. Procesi i strategjisë i ofron Departamentit të PPP-së dhe Komitetit të PPP-së një mundësi për tu tërhequr nga nevojat dhe operacionet e përditshme dhe për të vlerësuar se cilat janë çështjet e mëdha me të cilat ata përballen, çfarë objektiva duhet të ndiqen, dhe çfarë rrugë duhet marrë për ti arritur këto objektiva. Duke ekzaminuar sistemin aktual, duke identifikuar çështjet kyçe, dhe duke zhvilluar objektivat strategjike për ti adresuar këto çështje, Departamenti i PPP-së pret të përqendrojë energjitë dhe burimet e tij për të maksimizuar kontributin e PPP-së në infrastrukturën e Kosovës dhe nevojat e shërbimeve publike.

Procesi i zhvillimit të strategjisë përbëhet nga rishikimi i kuadrit ligjor dhe rregullativ si dhe nga konsultimet me akterët kyç për të identifikuar dhe diskutuar çështjet dhe për të shqyrtuar veprimet e mundshme për ti adresuar këto çështje në mënyrë optimale. Konsultimi ka përfshirë takimet e planifikuara me palët kryesore të qeverisë dhe akterët jo-qeveritar për të identifikuar çështjet dhe mundësitë për zhvillim të PPP-ve në Kosovë. Si rezultat i këtyre diskutimeve, Departamenti i PPP-së ka kryer një analizë SWOT për zhvillimin e PPP-ve në Kosovë, ka identifikuar çështjet kyçe që ndikojnë në zhvillimin e PPP-ve, dhe ka zhvilluar objektivat strategjike, në përgjigje ndaj këtyre çështjeve.

Puna pasuese pas kësaj strategjie do të jetë zbatimi dhe monitorimi periodik i performansës në përputhje me kërkesat e Strategjisë. Pas shqyrtimit, çështjet kyçe të Strategjisë dhe objektivat strategjike duhet të vlerësohen nga Departamenti i PPP-së për të përcaktuar nëse ato janë aktuale ose relevante dhe nëse janë shfaqur çështje shtesë ose të reja, apo sfida që kërkojnë rishikimin e Strategjisë.

17


IV. ÇËSHTJET KYÇE TË ZHVILLIMIT TË PPP-VE NË KOSOVË

VI.1. Konsultimet fillestare me grupet e interesit

Në këtë fazë të planifikimit strategjik, Departamenti i PPP-së është konsultuar me një grup të akterëve kyç në qeveri, sektorin privat, dhe në nivelet e donatorëve për të identifikuar dhe përsosur fushat e nevojave aktuale për zhvillimin e PPP-ve. Departamenti është konsultuar:

Ekipi mbështetës për PPP-të i GFSI

Ministria e Financave

o Departamenti i Buxhetit (Qendror dhe Komunal)

o Njësia e Makroekonomisë

o PIP ( Programi për Investime Publike)

Ministria e Infrastrukturës

o Departamenti i Transportit

Agjencia e Kosovës për Promovim të Investimeve (APIK)

Asociacioni i Komunave të Kosovës

Përfaqësuesit e:

Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH)

Fondi për infrastrukturë i Ballkanit Perëndimor (FIBP)

Agjencia për zhvillim rajonal-qendror/Prishtinë

UNDP

IFC

Banka Botërore

Oda Ekonomike Amerikane

Oda ekonomike e Kosovës

Departamenti i PPP-së ka diskutuar gjithashtu çështjet lidhur me strategjinë për PPP-të me Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal dhe me përfaqësuesit e Asociacionit të Bankave.

Procesi për zhvillimin e strategjisë ka përfshirë gjithashtu shqyrtimin e ligjeve dhe të rregulloreve kyçe me ndikim në PPP-të në Kosovë:PPP

Legjislacioni dhe rregulloret specifike të PPP-së:

18


Legjislacioni dhe rregulloret specifike të PPP-së:

o Direktiva 1 – Procedurat për shqyrtimin dhe aprovimin e projekteve të PPP-së

o Direktiva 2 – Ekipet menaxhuese të projektit

o Direktiva 3 – Shqyrtimi dhe aprovimi i PPP-ve komunale

o Direktiva 4 – Publikimi i shpalljeve për PPP-të

Ligji për menaxhimin e financave publike dhe përgjegjësitë

Ligji i prokurimit publik

Legjislacioni tjetër me ndikim direkt në PPP-të:

Ligji për vetëqeverisjen lokale

Ligji për financat e pushtetit lokal

Ligji për borxhin publik

Ligji për ndërmarrjet në pronësi publike

Ligji për minierat dhe mineralet

Dokumentet e kornizës së politikave dhe strategjitë sektoriale

PVVZHE (plani i veprimit për vizionin e zhvillimit ekonomik)

KASH ( Korniza Afatmesme e Shpenzimeve 2013-2015

Strategjia e Kosovës për transportin multi-modal (2012-2021)

Strategjia e Kosovës për energjinë (2009-2018)

Strategjia e Kosovës për ngrohjen 2011-2018)

Gjetjet nga takimet konsultuese

Gjatë këtyre diskutimeve konsultative, është ngritur në mënyrë të përsërtitur një listë relativisht e shkurtër e çështjeve kyçe të zhvillimit. Të gjithë akterët e konsultuar mirëpritën miratimin e një qasjeje strategjike nga Departamenti i PPP-së. Çështjet e ngritura në mënyrë konsistente dhe më konkretisht gjatë këtyre konsultimeve ishin:

Niveli i ulët i planifikimit të PPP-ve në nivel të entiteteve buxhetore /natyra ad hoc e transaksioneve të PPP-së/mungesa e planifikimit të resurseve për të mbështetur dizajnin e transaksioneve;

Mungesa e kapacitetit në nivel të entiteteve buxhetore për tu marrë me identifikimin dhe dizajnin e transaksionit të PPP-së

Niveli i ulët i të kuptuarit të mundësive për PPP në nivel të autoriteteve publike

19


Niveli i ulët i vetëdijesimit brenda sektorit privat për mundësitë që ofrojnë PPP-të

Shqetësimi nga bankat sa i përket aftësisë kreditore të komunave

Mungesa e iniciativave të financimit privat (IFP) / mungesa e mundshme e kapacitetit për IFP në nivel komunal

Mundësia për shfrytëzim të përkrahjes nga donatorët:

Në PPP-të, BERZH-i do të krijojë Fondin rajonal për zhvillim të infrastrukturës më vonë gjatë këtij viti për adresim të transaksioneve në mirëmbajtjen e rrugëve, efikasitetin e energjisë në komuna, dhe në menaxhimin e mbeturinave. Asistenca e BERZH-it do të përfshijë prezantimin e interesave të pakicës dhe do të punoj me bankat lokale për të reduktuar rrezikun financiar duke u pajtuar fillimisht për shumat e garancive..

20


VI.2. Përmbledhje e analizës SWOT

Bazuar në konsultimet me grupet kyçe të interesit, Departamenti i PPP-së ka zhvilluar analizën SWOT lidhur me zhvillimin e PPP-ve në Kosovë, e përmbledhur si më poshtë:

Përparësitë Legjislacioni modern në përputhje me kërkesat e BE-së dhe të BERZH-it Anëtarësimi në EPEC, siguron qasje në praktikat më të mira Departamenti qendror i PPP-së – siguron pikën fokale të vetëdijesimit për PPP-të, për

promovim, udhëzime dhe shqyrtim të transaksioneve Ekspertë me përvojë në Departamentin qendror të PPP-së Transaksionet e suksesshme janë përmbyllur dhe të tjerat janë në zhvillim e sipër në

nivelet qendrore dhe komunale Disa transaksione pritet të zhvillohen në të ardhmen e afërt (MSA, transporti urban

Prishtinë, parkingu nëntoksor Prishtinë, transporti urban Gjilan)

Mangësitë Kostoja relativisht e lartë e transaksioneve për zhvillim dhe zbatim të PPP-ve pengon

zhvillimin e qëndrueshëm të PPP-ve Kapaciteti i ulët në nivelin e autoritetit kontraktor për të zhvilluar transaksione të PPP-së pa

ndihmën strategjike konsultative të ofruar nga donatorët, DQPPP ose shërbimet këshilluese të kontraktuara.

Mungesa e planifikimit adekuat të shpenzimeve për shërbimet këshilluese të transaksionit Vetëdijesimi i ulët/ të kuptuarit e PPP-ve brenda autoriteteve publike dhe sektorit privat Mungesa e një liste në dispozicion të publikut për transaksionet e ardhshme të PPP-së që do

tu mundësonte investuesve potencial planifikimet e nevojshme Procesi i mbikëqyrjes për menaxhimin e kontratës mund të zhvillohet më tej për të trajtuar

rritjen e parashikuar në numrin e transaksioneve të PPP-së Nuk ka një lidhje të qartë ndërmjet procesit të planifikimit të PPP-ve dhe MTPP e KASH-it

Mundësitë Ofrimi i infrastrukturës dhe shërbime publike efektive. Zvogëlimi i boshllëkut të infrastrukturës Ristrukturimi i ekonomisë me anë të pjesëmarrjes së sektorit privat në infrastrukturën dhe

shërbimet publike Mundësia për tërheqjen e investimeve të huaja në transaksionet e PPP-së Transaksionet e suksesshme sjellin më shumë investues. Mundësia e forcimit të NVM-ve lokale përmes PPP-ve Asistenca e donatorëve me këshilla strategjike me gjasë do të vijojë në periudhën

afatshkurtër dhe mbase atë afatmesme Krijimi i Fondit te PPP për zhvillimit të projekteve (FPPP) me përkrahje nga donatorët

dhe nga qeveria Zhvillimi i transaksioneve bazë gjatë periudhës afatmesme dhe afatgjate Zgjerimi i praktikës së PPP-së për të inkurajuar mundësitë e zhvillimit të IFP-ve

Kërcënimet

Situata e vështirë ekonomike globale ndikon në Kosovë sa i përket tërheqjes së investimeve të huaja direkte

Dështimi i ndonjë projekti të suksesshëm të profilit të lartë mund të ndikojë në ftohjen e investimeve private

Mbështetja teknike e donatorëve me këshilla strategjike në formimin e transaksionit ka të ngjarë të përfundojë në periudhën afatmesme.

Transaksionet që nuk janë të lidhura në mënyrë adekuate me kornizën e politikave dhe të shpenzimeve mund të rezultojnë në detyrime të paplanifikuara

21


VI.3. Përmbledhje e çështjeve kyçe zhvillimore

Në përgjigje të raundit të parë të konsultimeve dhe të analizës SWOT, Departamenti Qendror i PPP-së është pajtuar për një listë të çështjeve kryesore që duhet të adresohen në kuadër të Strategjisë. Këto çështje janë përmbledhur si më poshtë:

Çështja kyçe 1 Rritja e lidhjes në mes të procesit të PPP-së dhe politikave të qeverisë dhe mekanizmave të planifikimit të shpenzimeve

Çështja kyçe 2 Ndërtimi i kapaciteteve të qëndrueshme për të mbështetur zhvillimin e transaksionit të PPP-së

Çështja kyçe3 Zhvillimi i kapaciteteve për iniciativat e financimit privat (IFP) duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si një alternativë për PPP-të;

Çështja kyçe4 Mbajtja e një liste publike në dispozicion për transaksionet e ardhshme dhe të mundshme të PPP-së

Çështja kyçe5 Zhvillimi i një qasjeje sistematike për mbikëqyrjen e menaxhimit të kontratave të PPP-së

VI.4. Përshkrimi i detajuar i çështjeve zhvillimore kyçe

Më poshtë jepet një përshkrim i detajuar i çështjeve kyçe të zhvillimit të identifikuara nga Departamenti i PPP-së në këtë fazë të procesit të Strategjisë.

Çështja 1 – Rritja e lidhjes në mes të procesit të PPP-së dhe politikave të qeverisë dhe mekanizmave të planifikimit të shpenzimevePrioritetet qeveritare dhe proceset e planifikimit të buxhetit ofrojnë një mundësi për identifikimin dhe prioritetin e hershëm të PPP-ve dhe të transaksioneve të mundshme të IFP-së. Një sistem që përcakton prioritetet e qarta të qeverisë dhe kërkon planifikim të avancuar të transaksioneve të infrastrukturës gjithashtu mund të mbledhë dhe të sigurojë informacion të dobishëm për të vlerësuar nëse projektet e tilla mund të jenë të zbatueshme përmes PPP-së. Një sistem i tillë kërkon një shkallë të zgjeruar të udhëzimeve në nivel të qeverisë qendrore (Departamenti i PPP-së) dhe ndërgjegjësim më të madh për PPP-të në nivel të organizatave buxhetore në parashikimin e projekteve kapitale.

Korniza e Kosovës për politikat dhe planifikimin buxhetor aktualisht përbëhet nga disa vegla: 1) Korniza Afatmesme e Shpenzimeve, e cila kombinon

22


parashikimet ekonomike dhe të të hyrave me prioritetet strategjike të organizatave buxhetore për të zhvilluar nevojat buxhetore të planifikuara në periudhën afatmesme (3 vjet), 2) Plani i veprimit për vizionin e zhvillimit ekonomik, i cili qartëson prioritetet e qeverisë në nivelin e aktiviteteve; 3) Programi i Investimeve Publike, i cili kërkon informacion në lidhje me investimet e planifikuara në periudhën afatmesme dhe 4) Korniza afatmesme e politikave me prioritet, të cilën Kosova është aktualisht duke e zhvilluar për të vendosur prioritetet e politikave në nivel të organizatave buxhetore nëpërmjet një procesi vjetor të rishikimit dhe raportimit që lidhet me KASH-in.

KASH. Kosova ka krijuar një proces të buxhetimit dhe parashikimit përmes një Kornize Afatmesme të Shpenzimeve (KASH) që azhurnohet për çdo vit, e hartuar dhe zhvilluar nga Ministria e Financave sipas mandatit të Ligjit mbi Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë (03/L-048).Deklarata vjetore e KASH-i është një dokument kyç që bën lidhjen e prioriteteve strategjike të Qeverisë me buxhetin e planifikuar dhe shpërndarjen e resurseve në afat tre vjeçar. Aktiviteti i KASH-it përcakton prioritetet e përgjithshme të politikave për organizatat buxhetore specifike për një periudhë 3-vjeçare vijuese dhe i krahason ato me parashikimet makroekonomike fiskale dhe të të hyrave për periudhën njejtë, për të krijuar një plan për projeksionet e shpenzimeve agregate buxhetore sipas organizatave buxhetore dhe sipas prioriteteve. KASH- dokumenti i fundit i kompletuar për periudhën 2013-2015, ka themeluar katër shtylla për politikat me prioritet:

Rritja dhe zhvillimi i qëndrueshëm ekonomik;

Qeverisja e mirë dhe forcimi i sundimit të ligjit;

Zhvillimi i resurseve njerëzore;

Rritja e mirëqenies sociale për të gjithë qytetarët

Në përputhje me këto shtylla të politikës, KASH-i 2013-2015 zotohet që qeveria do të vazhdojë të financojë sektorët e mëposhtëm brenda kuadrit buxhetor për periudhën e dhënë: "infrastruktura publike, energjia, bujqësia, reforma e sektorit të rendit publik dhe të sigurisë, përdorimi më efikas i resurseve financiare në arsim dhe reforma e administratës publike, shëndetësia dhe mirëqenia sociale". KASH 2013-2015 përcakton një metrikë të shpenzimeve kapitale që nuk duhet të kalojë 40% të alokimeve.

Në nivel të entitetit buxhetor, KASH-i 2013-2015 përcakton prioritetet strategjike të entiteteve dhe alokimet për projekte për secilin prioritet. Përshkrimet në mesin e entiteteve ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme në specifika me disa entitete buxhetore duke krijuar projekte konkrete kapitale bashkë me shumat e veçanta të projektuara, ndërsa të tjerët krijojnë shuma të buxhetuara si një agregat në mesin e disa projekteve të mundshme.

PPAM (Politikat Prioritare Afatmesme). Kosova është duke zhvilluar dhe zbatuar një mjet për të krijuar një kornizë për planifikim të politikave prioritare

23


që është e lidhur me KASH-in, por që zgjeron shqyrtimin e politikave përtej atyre prioritare që mbulohen nga fondet e buxhetit. E menaxhuar nga Zyra e Planifikimit Strategjik pranë Zyrës së Kryeministrit, Korniza e Politikave prioritare afatmesme (PPAM), përcakton politikat afatmesme dhe përcakton prioritetet e Qeverisë për periudhën afatmesme (tre vjeqare). Përveç politikave që janë të mbështetura nga buxheti i Kosovës, ajo përfshin politikat që do të financohen nga burime të tjera, duke përfshirë edhe donatorët, partnerët e tjerë zhvillimor dhe mekanizmat alternativ si PPP. Procesi kërkon nga organizatat buxhetore një shpjegim të prioriteteve të politikave të tyre përkatëse në kuadër të kufizimeve të tyre të shpenzimeve të përcaktuara në KASH dhe burimin e parashikuar të financimit, buxhetit, apo burime alternative. PPAM synon të vendosë një proces vjetor për të qartësuar dhe sistematizuar prioritetet e politikave në nivel mbarëkombëtar

Korniza e PPAM-së është në zhvillim të hershëm, me periudhën 2014-2017 që është periudha e pare e mbulimit. Me zhvillimin e vazhdueshëm të këtij procesi të elaborimit të prioriteteve, ai do të sigurojë informacion të vlefshëm për ndërgjegjësimin rreth PPP-ve si një alternativë e investimeve dhe do të shërbejë si një platformë e fuqishme për planifikimin paraprak të PPP-ve.

PVVZHE (Plani i veprimit për vizionin e zhvillimit ekonomik). Një tjetër dokument i politikave në nivel të qeverisë qendrore është Plani i Veprimit për Vizionin e Zhvillimit Ekonomik (PVVZHE). PVVZHE aktual 2012-2014 përcakton objektiva të nivelit të lartë për një normë reale të rritjes ekonomike prej 7-8% në periudhën afatmesme, e kombinuar me uljen e papunësisë prej 8-10% në vit. PVVZHE 2012-2014 përcakton prioritetet strategjike të politikave në pesë shtyllat e sektorëve që duket se ndajnë disa mbivendosje konceptuale me shtyllat e përgjithshme të politikave të shprehura në KASH:

Ruajtja e qëndrueshmërisë makro-fiskale;

Investimet, mjedisi për investime, dhe përkrahja e sektorit privat;

Zhvillimi i infrastrukturës publike;

Rigjallërimi i sektorit të bujqësisë;

Zhvillimi i kapitalit njerëzor.

Ndërsa KASH-i është i organizuar sipas organizatave buxhetore, PVVZHE është i organizuar sipas shtyllave të saj të politikave për zhvillimin ekonomik. Nën secilin prej këtyre shtyllave, PVVZHE 2012-2014 përcakton objektivat specifike dhe nën çdo objektiv, aktivitetet specifike, kornizat kohore, treguesit dhe implikimet buxhetore të planifikuara. PVVZHE nuk është një vegël buxhetore, por më tepër një dokument kornizë që reflekton prioritetet e politikave të qeverisë për zhvillimin ekonomik në periudhën afatmesme deri në vitin 2014.

24


Për planifikimin e projekteve të infrastrukturës, dokumentet më të fundit të PPVZHE dhe të KASH-it përmbajnë informata të ngjashme, ndonëse jo identike. Aktualisht, PVVZHE është më i gjerë në fushëveprimin në nivelin e aktiviteteve, pasi që në mënyrë eksplicite përfshin informacion për transaksionet përtej implikimeve buxhetore, të tilla si transaksionet e financuara ose pjesërisht nga donatorët dhe transaksionet e PPP.

PIP (Programi i investimeve publike). Informacione të rëndësishme rreth projekteve kapitale të planifikuara të Kosovës janë të vendosura në Programin e Investimeve Publike të Kosovës (PIP), një aplikacion softuerik dhe proces qeveritar ku organizatat buxhetore në nivel qendror dhe komunal kërkohet të fusin të dhëna për projektet kapitale në softuerin për planifikim që mbulon një periudhë prej tre vjetësh vijuese. Projektet kapitale të PIP-it shkojnë nëpër nivele të rishikimit në nivel entiteti nën-buxhetor, të entitetit buxhetor, Ministrisë së Financave, Qeverisë, dhe në nivel të Kuvendit. Lista përfundimtare do të jenë projektet që kanë financim të ndarë nga buxheti i Kosovës. Si e tillë, PIP i Kosovës përmban një numër të konsiderueshëm të projekteve të infrastrukturës, shumë prej tyre shkolla, spitale dhe ndërtesa qeveritare, veçanërisht në nivel lokal, që ndryshe mund të konsiderohen për PPP potenciale. Për më tepër, aktiviteti i PIP-it në nivel entiteti buxhetor siguron një pikë të natyrshme të hyrjes për shqyrtimin e PPP-së si një opsion për projektet infrastrukturore.

Ndërsa PVVZHE identifikon disa transaksione të mundshme të PPP-së (PPP për transportin urban komunal; PPP i mundshëm për të rigjallëruar qendrën e skijimit në Brezovicë), kjo nuk është rezultat i një procesi sistematik për identifikimin, prioritietin, dhe filtrimin e transaksioneve të mundshme, por është më tepër një reflektim i faktit që fondet buxhetore nuk ekzistojnë për transaksione të veçanta, dhe për këtë arsye këto transaksione mund të jenë të përshtatshme për koncesion si PPP. KASH-i në vetvete nuk është i dizajnuar për të identifikuar PPP-të e veçanta, por më tepër nevojat për shpenzime rreth projekteve në periudhën afatmesme. Asnjëri prej këtyre proceseve kritike të planifikimit nuk kërkon informacion sistematikisht për të mundësuar krijimin e një liste të plotë të transaksioneve të mundshme të planifikuara të PPP-së në kuadër të prioriteteve strategjike të Kosovës. Në praktikë, PIP duket që përdoret si një mjet avokimi buxhetor dhe si i tillë nuk jep informacion të mjaftueshëm për të përcaktuar realizueshmërinë ose përshtatshmërinë e PPP-së për çdo projekt të veçantë.

Prandaj, ashtu si janë tani, PPAM, KASH, PVVZHE dhe sistemi i PIP-it nuk përfshijnë detaje të mjaftueshme për të lejuar identifikimin dhe planifikimin e hershëm efektiv të PPP-ve. Siç do të përcaktohet më poshtë në diskutimin e objektivave strategjike, në qoftë se planifikimi i PPP-ve është i lidhur me këto procese të planifikimit, kjo do tu lejonte entiteteve buxhetore dhe Departamenti të PPP-së që të identifikojnë dhe planifikojnë më mirë ndarjet buxhetore të nevojshme për të zhvilluar këto transaksione.

25


Konkluzioni për çështjen kyçe 1: Strategjia duhet të marrë në konsideratë një objektiv strategjik për lidhjen e planifikimit të PPP-ve me procesin e përcaktimit të politikave prioritare afatmesme dhe procesin e KASH-it për planifikimin e shpenzimeve.

Çështja kyçe 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për të përkrahur zhvillimin e transaksioneve të PPP-sëNë disa prej transaksioneve të PPP-së të përmendura më sipër, ndihmesë e konsiderueshme këshilldhenëse strategjike ka qenë dhe vazhdon të sigurohet nga Departamenti qendror i PPP-së dhe USAID-i nëpërmjet programit të tij GFSI.

DQPPP ofron asistencë për PPP-të për të gjitha autoritetet publike që janë të interesuara dhe që kërkojnë ndihmë në faza të ndryshme duke filluar nga identifikimi i projekteve dhe inicimi deri tek përgatitja e dokumenteve të tenderit.

Asistenca e USAID-it është projektuar për të ndërtuar kapacitetet brenda autoriteteve publike të Kosovës për të zhvilluar transaksione të PPP-së përmes përvojës. Këshillat strategjike përbëhen nga mbështetja për autoritetet kontraktuese potenciale, qofshin ato ministritë ose komunat, për të vlerësuar përshtatshmërinë dhe qëndrueshmërinë e mundshme të një transaksioni të propozuar për PPP dhe shqyrtimin e para-fizibilitetit. Në rastet kur ato ecin përpara, ajo përfshin mbështetje për zhvillimin e studimeve të fizibilitetit dhe kujdesin e duhur ligjor, hartimin e dokumenteve të tenderit dhe marrëveshjet e PPP-së dhe mbështetje gjatë procesit të tenderit.

Në përgjithësi, ekspertiza për të identifikuar, shqyrtuar në hollësi dhe për të zhvilluar transaksione të PPP-së është e pazhvilluar brenda organizatave buxhetore atyre qendrore dhe lokale. Disponueshmëria e kësaj ekspertize në Departamentin PPP në masë të madhe rrit cilësinë e transaksioneve të propozuara të PPP-së që të shkojnë përpara dhe gjasat e suksesit të tyre. Për transaksionet më komplekse, ndihma me këshilla strategjike gjithashtu përfshin mbështetje për të zhvilluar termat e referencës dhe të sigurimit të cilësisë të menaxhimit për Autoritetin Kontraktues për të angazhuar këshilltarë të transaksionit nga jashtë. Këshilltarët e transaksionit janë të angazhuar në mënyrë tipike për të trajtuar në një nivel dukshëm më teknik ose në nivel të industrisë më specifike aspektet ligjore, financiare, teknike, dhe të marketingut të transaksionit. Mbështetja për të hartuar angazhimin e një Këshilltari të Transaksionit nga jashtë është dhënë nga USAID-i përmes Departamentit të PPP-së (atëherë Njësia e PPP-së) në transaksionin e Aeroportit të Prishtinës. DQPPP ka përgatitur modelin e termave të referencës, për t'u përdorur në lidhje me format e nevojshme të miratuara nga Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik, bazuar në Ligjin e Prokurimit, për kontraktimin e një këshilltari të transaksionit për të kryer shërbimet e përgatitjes së një studimi të plotë të fizibilitetit dhe këshillave për transaksionin.

26


Me përfundimin e mbështetjes së donatorëve për shërbimet këshillëdhënëse strategjike, që përfundimisht do të ndodhë, Kosova ka gjasa që të përballet me një sfidë në ofrimin e mbështetjes strategjike këshilluese për autoritetet kontraktuese të ardhshme. Transaksionet më komplekse kërkojnë fonde të konsiderueshme për të angazhuar këshilltarë të transaksionit nga jashtë sipas çmimeve të tregut, financim ky që shpesh nuk planifikohet në mënyrë efektive paraprakisht për të qenë në dispozicion në buxhetet e autoriteteve publike përkatëse. Në mënyrë që të siguroj se mbështetja e duhur për transaksionet do të sigurohet për zbatimin e projektit të PPP-së, Qeveria e Kosovës duhet të shqyrtojë mënyrat për të siguruar fonde për ofrimin e shërbimeve këshilluese për transaksionet.

Shërbimet këshillëdhënëse të transaksionit kërkojnë shpenzimet të konsiderueshme, edhe për faktin që ato përfshijnë angazhimin e firmave profesionale që janë të kualifikuara në sektorin apo nën-sektorin përkatës. Ky shpenzim kërkon planifikime paraprake në mënyrë që ndarjet buxhetore të jenë në dispozicion në kohë për një transaksion. Me nivelizimin e të hyrave dhe potencialisht rënien e tyre, disponueshmëria e fondeve buxhetore për të angazhuar këshilltarë të transaksionit për transaksionet komplekse do të ulet. Ajo do të bëhet gjithnjë e më e domosdoshme për zhvillimin e kapaciteteve të vetë-qëndrueshme për të vazhduar sigurimin e këtyre funksioneve kritike mbështetëse.

Prandaj, këto presione në Kosovës tregojnë për një hendek teknik në të ardhmen - mundësia e departamentit të PPP-së për të ofruar shërbime të qëndrueshme këshillëdhënëse për autoritetet publike në identifikimin dhe vlerësimin fillimisht të transaksioneve; dhe një hendek të pranishëm financiar –disponueshmëria e fondeve për autoritetet publike për të angazhuar këshilltarë të jashtëm të transaksionit për të ndihmuar në projektimin dhe marketingun e projekteve komplekse të PPP-së.

Konkluzioni për çështjen kyçe 2: Me zvogëlimin e mbështetjes so donatorëve Kjo Strategji duhet të marrë në konsideratë një objektiv strategjik duke adresuar nevojën për ofrimin e qëndrueshëm të përkrahjes këshilldhënëse strategjike dhe mbështetjen me këshilla për transaksionet për zhvillimin e transaksionit të PPP-së.

Çështja kyçe 3 – Zhvillimi i kapacitetit të iniciativës së financimit privat (IFP) duke zgjeruar vetëdijesimin për IFP-të si opsion i PPP-së.Deri më tani, transaksionet e PPP-së të planifikuara dhe përfunduara në Kosovë përbëhen vetëm nga transaksionet e PPP-së të bazuara në koncesione, transaksionet që ofrojnë rimëkëmbjen e investimeve fillestare në infrastrukturë përmes tarifave të përdoruesve ose të ardhurave komerciale (ose

27


të dyja) në dispozicion nga operimi dhe mirëmbajtja e projektit të infrastrukturës. Transaksionet e IFP-së te cilat deri më tani nuk kanë qenë të planifikuara ose të zhvilluara e qe janë kontratat publike të parapara sipas ligjit të PPP-së - ku vet Autoriteti Publik i bën pagesat e disponueshmërisë me kalimin e kohës tek partneri privat.

Në vend të kësaj, për projekte kapitale për të cilat nuk ka rrjedha të të hyrave komerciale ose janë të pamjaftueshme, organizatat buxhetore të Kosovës i kryejnë projektet mbi bazën e prokurimit, duke u angazhuar në transaksione atëherë kur fondet buxhetore për të mbuluar shpenzimet kapitale të bëhen të disponueshme nëpërmjet ndarjeve buxhetore dhe jo përmes PPP-së. Kjo qasje i kufizon investimet në infrastrukturë bazuar në fondet që janë në dispozicion menjëherë.

Presioni për të ofruar infrastrukturën e nevojshme publike i ka çuar edhe disa autoritete publike në eksplorimin dhe ndjekjen e opsioneve të PPP-së për të ndërtuar objekte publike dhe kombinimin e tyre me mundësitë për gjenerimin e të hyrave komerciale, të tilla si zhvillimi i ndërtesave publike dhe sigurimi i hapësirës për aktivitete komerciale dhe rrjedhave të të ardhurave për të kompensuar koston e investimit dhe për të siguruar një kthim adekuat tek partneri privat. Me planifikim më të madh fiskal, megjithatë, mund të bëhet e realizueshme që të shqyrtohen mundësitë për transaksione të tilla IFP-të.

Në shumë vende të tjera IFP-të sigurojnë përfitime të rëndësishme në zhvillimin e infrastrukturës. Kroacia, për shembull, ka një praktikë të zhvilluar mirë të zbatimit të IFP-ve për të kontribuar në mënyrë të përgjegjshme ndaj nevojave të zhvillimit të infrastrukturës në sektorët kyçë të nevojës sociale, të tilla si shkollat dhe spitalet, si dhe për projektimin dhe zhvillimin e ndërtesave publike.

Vëmendja më e madhe ndaj mundësive të IFP-së do të lejonte që shumë nga projektet e nevojshme të projektohen dhe ndërtohen (ose rinovohen) në këmbim të pagesave të bëra nga autoritetet publike gjatë jetës së asetit. Sikur me PPP- të e koncesionit, IFP-të do të kërkojë shfaqjen e vlerës për paratë –që ofrimi i infrastrukturës publike ose shërbimeve rezulton në një përfitim më të lartë ekonomik, social dhe financiar, duke përfshirë koston, çmimin, cilësinë, sasinë, transferimin e rrezikut, në krahasim me ofrimin e një infrastrukture të tillë publike apo shërbimeve në ndonjë formë tjetër. Zotimet e IFP-së gjithashtu do të rrisin nevojën për kontrolle të planifikimit financiar, pasi që IFP-të janë zotime të autoritetit publik. Që autoriteti publik të bëjë angazhime të IFP-së, procesi i planifikimit për këto transaksione do të jetë jetik për të menaxhuar ndikimin e tyre në buxhet.

Konkluzioni për çështjen kyçe 3: Strategjia duhet të marrë në konsideratë një objektiv strategjik për të stimuluar dhe mbështetur ndërgjegjësimin më të madh dhe konsideratën e transaksioneve të PPP-së të llojit të IFP-së.

28


Çështja kyçe 4 – Mirëmbajtja e një liste publike të transaksioneve të ardhshme dhe potenciale të PPP-së.Me zhvillimin e transaksioneve të PPP-së gjatë disa dekadave të fundit, shumë vende kanë filluar zhvillimin, mirëmbajtjen dhe publikimin e një "Listë" të transaksioneve të PPP-së. Kjo liste në përgjithësi është një përmbajtje e transaksioneve të ardhshme të planifikuara të PPP-së, zakonisht sipas sektorëve, që ofron informacion në lidhje me çfarë lloji të transaksioneve janë duke u planifikuar nga autoritetet publike dhe në çfarë korniza relative kohore pritet të zhvillohet ai transaksion.

Pse është një “Listë” e PPP-ve e dëshirueshme? Gjenerimi i këtij informacioni dhe vënia e tij në dispozicion të publikut u shërben disa qëllimeve të vlefshme. Së pari, zhvillimi dhe mirëmbajtja e një liste të PPP-së kërkon që qeveria të kalojnë nëpër një proces të shqyrtimit dhe të identifikimit të transaksioneve të mundshme dhe vlerësimin e tyre nga një perspektiva e nivelit sektorial dhe kombëtar, duke siguruar një proces cilësor të shqyrtimit para zotimit të resurseve të konsiderueshme për transaksione, për dallim nga një qasje ad hoc, ku secili transaksion shqyrtohet në izolim. Qasja e listës lejon identifikimin dhe vlerësimin e çështjeve që mund të lindin kur transaksionet e shumta janë duke u përgatitur në të njëjtën kohë dhe që rrezikojnë të konkurrojnë për resurset e kufizuara në dispozicion, duke i dhënë mundësi për të minimizuar rrezikun e tejkalimit të kapacitetit lokal për transaksionet ose vazhdimin me transaksionet që nuk janë në përputhje me prioritetet e sektorëve apo në nivel të vendit.

Zhvillimi i një liste për PPP-të gjithashtu ndihmon në gjenerimin e kërkesës si pjesë e angazhimit të qeverisë me sektorin privat për investime. Një listë e mirëmbajtur mirë e PPP-ve siguron për partnerët potencial investues në sektorin privat njoftim paraprak të transaksioneve të planifikuara. Kjo u lejon vet investitorëve që të planifikojnë për një transaksion të mundshëm në të ardhmën, për shembull duke organizuar dhe planifikuar resurset që do të jenë në dispozicion për një afat kohor të caktuar të investimeve dhe gjetjen e partnerëve potencial për transaksionet më komplekse. Kjo është një praktikë standarde në shumë vende të zhvilluara dhe në zhvillim.

Së fundi, prodhimi dhe mirëmbajtja e një liste të PPP-ve ndihmon në gjenerimin e kredibilitetit të nevojshëm për zhvillimin e një ekonomie në tranzicion si Kosova, ku thellësia e përvojës së transaksioneve të suksesshme mund të jetë relativisht e lehtë në krahasim me tregjet më me përvojë që konkurrojnë për investime. Një listë e mirëmbajtur mirë e PPP-ve nënkupton se qeveria po merr veprime të zellshme për të planifikuar transaksionet, duke përmirësuar gjasat e transaksioneve të suksesshme dhe përmirësimin e konkurrencës në mesin e partnerëve potencial privat.

29


Konkluzioni për çështjen kyçe 4: Strategjia duhet të marrë në konsideratë një objektiv strategjik për zhvillimin, mirëmbajtjen, dhe publikimin e një liste të transaksioneve të ardhshme të PPP-ve.

Çështja kyçe 5 – Zhvillimi i një qasjeje sistematike për mbikëqyrjen e menaxhimit të kontratave të PPP-së.Transaksionet e PPP-së mbulojnë një periudhë të konsiderueshme kohe, në përgjithësi përputhen me jetëgjatësinë e projektit dhe dobishmërin e pritshme të infrastrukturës përkatëse, shpesh jetëgjat edhe me dekada. Pasi një transaksion të jetë planifikuar, projektuar, tenderuar, kontraktuar dhe përmbyllur financiarisht, autoriteti kontraktues merr përsipër për të menaxhuar zbatimin e marrëveshjes, së pari përmes fazës së ndërtimit, dhe pastaj përmes fazës së shërbimit ose të operacioneve dhe të mirëmbajtjes për jetëgjatësinë e marrëveshjes.

Ka dy nivele të procesit të menaxhimit: menaxhimi i i drejtpërdrejtë i kontratës në nivel të autoritetit kontraktues – dmth., ndërmjet autoritetit kontraktues dhe partnerit privat –dhe mbikëqyrja e atij menaxhimi të kontratave në nivel të Departamentit të PPP-së. Menaxhimi i drejtpërdrejtë i kontratës është shumë specifik për kontratën përkatëse, bazuar në kërkesat e saj të prodhimit, kohën, koston, sasinë dhe cilësinë. Menaxheri i kontratës gjithashtu do të duhet të merret me çështjet e panumërta që në mënyrë të pashmangshme do të lindin gjatë jetës së performansës së marrëveshjes që nuk janë apo nuk kam mundur të parashikohen dhe adresohen në marrëveshje. Procesi i mbikëqyrjes është dizajnuar për të vendosur pritjet e performansës dhe kërkesat e raportimit mbi menaxherin e kontratës për të siguruar që kontratat janë të menaxhuara në mënyrë të planifikuar dhe të standardizuar.

Mbikëqyrja e këtij procesi të menaxhimit të kontratës është një pjesë themelore e sistemeve të shëndetshme të PPP-së. Autoritetet e ndryshme kontraktuese në nivel qendror të qeverisjes dhe ne nivelin lokal, nëse lihen pa mbikëqyrje, në mënyrë të pa ndryshueshme do të zhvillojnë praktika të ndryshme dhe nivele të ndryshme të cilësisë në menaxhimin e kontratës. Pasi që PPP-të përfshijnë asete publike dhe shërbime publike, dhe shpesh përfshijnë ushtrimin e aktiviteteve monopoliste dhe qasje në burimet publike, menaxhimi efektiv i këtyre marrëveshjeve do të mbetet një interes publik suprem për mbarëvajtjen gjatë ciklit jetësor të saj. Ndërsa aspektet teknike të zbatimit të kontratës mund të menaxhohen më lehtë nga një ministri e linjës, departament ose komunë, interesat publike fiskale dhe të përdoruesit janë treguar si më sfiduese.

Ligji mbi PPP-të, në nenin 19.2.4, kërkon krijimin e një ekipi të profesionalisht të kualifikuar për menaxhim të kontratës për monitorimin e zbatimit të rreptë nga ana e partnerit privat sipas kushteve të marrëveshjes. Komiteti për PPP-të ka krijuar rregullat e menaxhimit të kontratës në Urdhëresën Administrative 2 të saj. Sipas Direktivës 2 të PPP-së, autoriteti kontraktues është i obliguar me

30


Ligjin për PPP-të që të emërojë një ekip të menaxhimit të projektit, i cili mbetet është funksional gjatë gjithë jetëgjatësisë së marrëveshjes dhe raporton para udhëheqjes së autoritetit kontraktues dhe para Komitetit të PPP-së përmes Departamentit të PPP-së. Departamenti i PPP-së kërkohet të përcaktojë termat e referencës për ekipin e menaxhimit të projektit. Direktiva parashikon që ekipi për menaxhim të projektit në nivel të autoritetit kontraktues të raportojë "në bazë të rregullt, ose siç mund të kërkohet" para autoritetit publik dhe [Komitetit të PPP-së] nëpërmjet [Departamentit të PPP-së]. Megjithatë, nuk ka kërkesa të standardizuara, procese, udhëzime ose modele për këtë raportim. Menaxhimi i kontratës është adresuar po ashtu si një kapitull në Udhëzimet e ardhshme të Departamentit të PPP-së, megjithëse Udhëzimet nuk japin detaje mbi rolin dhe funksionin e mbikëqyrjes si një proces i standardizuar.

Aktualisht, me një numër të vogël të transaksioneve të kompletuara, barra e mbikëqyrjes në Departamentin qendror të PPP-së nuk është e konsiderueshme dhe në përgjithësi mund të trajtohet individualisht. Megjithatë, me akumulimin e transaksioneve më afatgjate të PPP-së me kalimin e kohës, kërkesat rreth menaxhimit dhe mbikëqyrjes së kontratës do të bëhen më komplekse, dhe barra e mbikëqyrjes së shumë autoriteteve kontraktuese mbi PPP-të e shumëfishta do të bëhet gjithnjë e më sfiduese për DQPPP-në. Në pritje të kësaj situate, DQPPP duhet të konsiderojë zhvillimin e një procesi të standardizuar të bazuar në parimet e menaxhimit të rrezikut për raportimin periodik të autoritetit kontraktues para Departamentit të PPP-së.

Parimet e menaxhimit të rrezikut do të sugjeronin një proces të standardizuar për të pranuar raportimin e informacionit themelor të performancës ndaj autoritetit mbikëqyrës dhe për arkivimin ose analizën nga autoriteti mbikëqyrës të informacionit të raportuar në varësi të llojit të atij informacioni. Me pak vëmendje do ti kushtohej të dhënave themelore të performancës dhe informacioni do të arkivohej më lehtë dhe sigurt për analizë të më tejme. Megjithatë, kërkesat e raportimit do të përfshinin gjithashtu metricën kyçe të performancës dhe përjashtimet e mundshme që tregojnë për ndryshime në cilësinë e performancës ose prirjen drejt problemeve potenciale të performancës në të ardhmen.

Për këto metrica kyçe të performansës dhe përjashtime, autoriteti mbikëqyrës do të kushtojë vëmendje të shtuar. Këto përfshijnë çështje të veçanta, të tilla si dështimi i përsëritur për të përmbushur standardet e kërkuara apo treguesit kyç të performansës, gjasat në rritje të mospërmbushjes, ose perspektiva e nevojës për të rinegociuar. Me një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezik, Departamenti i PPP-së do të pranonte dhe arkivonte të dhënat në një bazë të standardizuar dhe të rregullt dhe vetëm do duhej të kushtojë vëmendje më të madhe kur shfaqen fushat e nevojave. Kur kërkohet një vëmendje më e madhe, autoriteti mbikëqyrës atëherë ka mundësi për t'u angazhuar me trupin e menaxhimit të kontratës për të zhvilluar strategjitë e ndërhyrjes të përshtatshme për situatën e paraqitur.

31


Duke planifikuar dhe krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në parimet e menaxhimit të rrezikut, Departamenti i PPP-së do të krijonte një sistem efektiv të monitorimit, të aftë të trajtojë një vëllim më të madh të transaksioneve, duke gjeneruar ndërhyrje vetëm ku është e nevojshme për të adresuar çështjet e mundshme dhe aktuale ashtu si shfaqen ato.

Konkluzioni për çështjen kyçe 5:Strategjia duhet të marrë në konsideratë një objektiv strategjik që formalizon një proces të monitorimit të menaxhimit të kontratave bazuar në parimet e menaxhimit të rrezikut

32


V. OBJEKTIVAT STRATEGJIKE DHE VEPRIMET RRETH STRATEGJISË

PPP-të në Kosovë duke u nisur nga një themel i fortë në fazën e saj fillestare të rritjes ,tani ka nevojë të vazhdojë ndërtimin e kapaciteteve të qëndrueshme për të zhvilluar dhe mbështetur transaksionet e PPP-së. Siç u diskutua më sipër, për momentin Kosova ka zhvilluar një praktikë të fortë fillestare të zhvillimit dhe implementimit të PPP-ve, por mbështetet në mënyrë të konsiderueshme nga ndihma teknike e donatorëve që eventualisht do të përfundojë. Nëpërmjet shqyrtimit të infrastrukturës ligjore me ndikim në PPP-të, dokumentet aktuale të politikave, si dhe intervistat me palët e interesuara, kjo përpjekje rreth strategjisë ka identifikuar disa çështje që duhet të adresohen në këtë fazë të zhvillimit. Prandaj kjo strategji sugjeron disa objektiva që Kosova mund ti ndjekë në mënyrë që të adresojë këto fusha të identifikuara.

Figura 3: Nevojat kyçe dhe objektivat strategjike

NEVOJAT KYÇE

1 Procesi i PPP-së nuk është mjaftueshëm i lidhur me politikat qeveritare dhe me mekanizmat e planifikimit të shpenzimeve

2 Qeveria e Kosovës duhet të ndërtojë kapacitete të qëndrueshme për të mbështetur zhvillimin e transaksioneve të PPP-së

3 Kapaciteti i IFP-ve në Kosovë është i pazhvilluar

4 Kosova do të përfitonte nga një listë publikisht e disponueshme e transaksioneve të ardhshme apo atyre potenciale të PPP-së

5 Kosova duhet të zhvillojë një qasje sistematike për mbikëqyrje të menxhimit të kontratave të PPP-së

OBJEKTIVAT STRATEGJIKE

Ngritja e kapaciteteve të planifikimit të PPP-së duke e lidhur atë me Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve dhe Kornizën e Politikave Prioritare Afatmesme

Ndërtimi i kapaciteteve të qëndrueshme për zhvillim dhe zbatim të projekteve në Kosovë duke planifikuar dhe krijuar një Entitet për zhvillim të projekteve

Zhvillimi i kapaciteteve për IFP duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si një opsion për PPP-të

Rritja e komunikimit me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar një listë të transaksioneve të planifikuara të PPP-së

Forcimi i menaxhimit të kontratave të PPP-së duke krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezik

në vijim janë përshkruar këto objektiva strategjike dhe sugjerimi i veprimeve per të i arritur ato.

Objektivi strategjik 1 – Ngritja e kapaciteteve për planifikim të PPP-ve duke e ndërlidhur atë me Kornizën afatmesme të shpenzimeve dhe me kornizën afatmesme të politikave me prioritet.Kosova është duke zhvilluar vazhdimisht procesin e saj të planifikimit për çdo vit, me KASH-in që mbulon tri vitet vijuese për planifikimin e nevojave të pritshme për shpenzime dhe së fundi me procesin e iniciuar të PPAM-së që

33


punojnë për të ngritur një procedurë të ngjashme për të centralizuar planifikimin e politikave me prioritet. Me zhvillimin e mëtejmë të këtyre proceseve, Kosova fiton një pamje gjithnjë e më të qartë të zonave prioritare të politikave të saj të ardhshme në periudhën afatmesme, duke e lejuar atë të alokojë resurset në dispozicion dhe ato të pritshme në këto fusha dhe të përmirësojë performansën e qeverisë. Kjo ndihmon për të ndërtuar transparencën në planifikimin e buxhetit dhe sjell besim më të madh në planet e Kosovës për infrastrukturën.

Planifikimi paraprak është një pjesë integrale e sistemeve të avansuara të PPP-së. Si transaksione të gjata dhe komplekse, PPP-të kërkojnë planifikim të rëndësishëm paraprak për të mbuluar shpenzimet e nevojshme rreth angazhimit të ekspertëve për shqyrtimin e hollësishëm, dizajnimin, zbatimin dhe menaxhimin e transaksioneve. Pa planifikim paraprak, entitetet buxhetore do të duhet ti gjejnë këto resurse në mënyrë ad hoc, zakonisht duke bërë transferimin e fondeve në kurriz të nismave të tjera të politikave ekzistuese apo planeve të infrastrukturës, ose duke gjetur një donator të gatshëm për të siguruar fonde për një transaksion të veçantë. Për të mënjanuar kete situat, PPP-të duhet të lidhen gjithnjë e më shumë me formimin e politikave të qeverisë dhe me Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve. Proceset e PPP-së do të përmirësohen me planifikim më të mirë në vend se ad hoc, pasi që entitetet buxhetore do të fitojnë një aftësi më të mirë për të angazhuar profesionistë në këto transaksione.

Proceset e PPAM, KASH, dhe PIP-it sigurojnë një mundësi të shkëlqyer për të zgjeruar ndërgjegjësimin, dhe për të inkurajuar planifikimin paraprak për PPP-të në nivel të entitetit buxhetor si dhe në nivelin qendror qeveritar. Me pjesëmarrjen e entiteteve buxhetore, komunave dhe ministrive në këto procese të planifikimit, nga ato kërkohet të shqyrtojnë prioritetet e tyre aktuale dhe performansën, dhe të rifreskojnë prioritetet e tyre mbi një bazë periodike (vjetore). Ky proces ofron një platformë të mundshme për identifikimin e hershëm të projekteve kapitale dhe iniciativave të shërbimeve publike që mund të jenë të përshtatshme për zbatim me anë të PPP-së. Identifikimi i hershëm jep kohë për shqyrtim dhe planifikimin e opsioneve për financimin e procesit të zhvillimit të PPP-ve përmes buxhetit apo burimeve të tjera, të tilla si fondet e donatorëve ose shërbimet e ofruara në mënyrë qendrore nga Departamenti i PPP-së ( e diskutuar me heret në këtë strategji si një fushë e zhvillimit).

Veprimet rreth strategjisë për OS 1.

Për të përmbushur objektivin 1 të strategjisë, Departamenti i PPP-së duhet të planifikojë veprimet si më poshtë:

Një sistem i identifikimit të hershëm të PPP-së mund të inicohet me anë të të dhënave të marra në PPAM, KASH, PIP, dhe proceset e Qarkoreve Buxhetore duke përfshirë një pyetje për çdo projekt kapital të identifikuar dhe planifikuar, nëse entiteti

34


buxhetor ka konsideruar zhvillimin e projektit si një Partneritet Publiko-Privat. Ky lloj i pyetjes do të stimulojë konsideratë më të madhe dhe hetim në nivel projekti nëse një transaksion i PPP-së mund të jetë i përshtatshëm.

Pyetja për PPP-në ka gjithashtu gjasa të gjenerojë ndërgjegjësimin dhe interesin më të madh për të mësuar në lidhje me funksionet dhe përdorimet e mundshme të PPP-së në nivel të organizatës buxhetore. Pra, bashkë me pyetjen, instruksioni ose qarkorja me të cilën kërkohet informata duhet gjithashtu të sigurojë një pikë kontakti për më tepër informata në Departamentin e PPP-së dhe një link në faqen e saj të internetit

Këto veprime mbase nuk do të gjenerojnë rezultate njëqind për qind të sakta, pasi që personeli në nivel të organizatave buxhetore ende nuk është plotësisht i informuar mirë për qëllimin dhe zbatimin e PPP-ve. Por ky nuk është funksioni i tyre. Pasi që këto udhëzime janë të dhëna në baza periodike, ato do të duhej të shërbejnë për të gjeneruar në mënyrë progresive ndërgjegjësimin më të madh për PPP-të si një mjet për trajtimin e projekteve kapitale dhe për të ndërtuar interesimin për të mësuar më shumë rreth tyre. Rrjedhimisht, këto veprime rreth strategjisë duhet të shërbejnë për të ndërtuar vetëdijesimin dhe kapacitetin e planifikimit për PPP-të, duke gjeneruar një rritje të PPP-ve në periudhën afatmesme dhe afatgjate

Objektivi strategjik 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për zhvillim dhe zbatim të projekteve në Kosovë duke planifikuar dhe themeluar Fondin për përkrahje teknike rreth zhvillimit të projekteveSiç është vërejtur më lartë në seksionin për çështjet zhvillimore të kësaj Strategjie, Kosova duhet të adresojë si boshllëkun teknik në identifikimin dhe vlerësimin e realizueshmërinë së transaksioneve, ashtu edhe boshllëkun financiar për financimin e angazhimit të këshilltarëve të transaksionit nga jashtë për nevojat e projektimit, zhvillimit dhe kryerjes së transaksioneve komplekse. Zhvillimi i një transaksioni të PPP-së për tender është zakonisht shumë më i kushtueshëm dhe konsumon më tepër kohë se sa metodat alternative të tilla si prokurimi ose transaksionet e mbështetura nga donatorët. PPP-të kërkojnë domosdoshmërisht një qasje rigoroze dhe sistematike duke përfshirë studimin e fizibilitetit,analizën e vlerës për paratë, kujdesin e duhur dhe dokumentacionin e gjerë të kontratës për të mbuluar caktimin e rrezikut mbi çdo fazë të një projekti afatgjatë. Kjo sjell nevojën përcjellëse për profesionistë të trajnuar dhe në shumë raste për këshilltarë të jashtëm të transaksionit për të kryer një transaksion deri në përmbylljen financiare. Është e paarsyeshme të pritet që në afat të shkurtër dhe të mesëm organizatat buxhetore të kenë profesionistë me aftësitë dhe kapacitetet e nevojshme për të identifikuar, planifikuar, përgatitur, projektuar, tenderuar dhe negociuar e përmbyllur transaksionet e PPP-së.

35


Ky shpenzim dhe kompleksitet në zhvillimin e transaksionit mund të jetë i frikshëm. Së bashku me mungesën e vetëdijesimit mbi PPP-të si një metodë e ofrimit efektiv të infrastrukturës, ajo shërben si një faktor kyç frenues i rritjes së PPP-ve në Kosovë. Për më tepër, atëherë kur transaksionet nuk janë të dizajnuara në mënyrë adekuate, qoftë përmes përcaktimit të pasaktë ose të paqartë të rrezikut, supozimeve tepër optimiste të tregut apo përcaktimit të dobët të rezultateve të performancës, paraqiten rreziqe të konsiderueshme për dështimi të transaksionit.

Për të ndihmuar në kompensimin e kësaj kostoje dhe zbutjen e këtyre rreziqeve, Departamenti qendror i PPP-së ofron ndihmë strategjike këshilluese për autoritetet kontraktore në disa raste, dhe në disa raste duke përfshirë asistencë teknike nga programi GFSI i USAID-it bashkë me Departamentin e PPP-së. Këto shërbime përbëhen nga informimi për të identifikuar transaksionet e ardhshme të PPP-së, shqyrtimi i propozimeve për të përcaktuar transaksionet teknikisht të përshtatshme, duke punuar direkt me subjektet kontraktuese për të zhvilluar një studim të fizibilitetit në përputhje me Ligjin mbi PPP-të dhe pastaj duke ndihmuar në zhvillimin e dokumenteve të tenderit për transaksionin dhe për marrëveshjen e PPP-së.

Megjithatë, në transaksione të ndërlikuara që kërkojnë shërbime këshilluese shumë të specializuara, specifike për transaksionin konkret, financim i konsiderueshëm alternativ do të jetë i nevojshëm për të angazhuar këshilltarë të transaksionit nga jashtë. Në planifikimin për përmirësim të financimit dhe asistencë teknike për të zhvilluar PPP-të, Departamenti i PPP-së ka shqyrtuar në mënyrë aktive mundësitë se si të vazhdohet ofrimi i këtyre shërbimeve, më së fundi duke shqyrtuar mundësinë për të krijuar një Fond për përkrahje teknike në zhvillimin e projekteve të PPP-së(FPPP). Ky program i ardhshëm sugjeron krijimin e një programi mbështetës të financuar bashkërisht nga qeveria dhe donatorët për të përmirësuar qasjen e autoriteteve kontraktuese në këshillat e ekspertëve për zhvillimin e transaksioneve. Programi do të krijojë fonde për autoritetet kontraktore që të angazhojnë këshilltarë të transaksionit nga një listë e para-kualifikuar e këshilltarëve për të përfunduar studimet dhe dokumentet e kërkuara për të tenderuar një transaksion të PPP-së.

FPPP do të jetë një program me qasje në zhvillimin dhe rritjen e PPP-ve ne Kosovë. Ekzistojnë eksperienca te ndryshme të një qasje te tillë, disa vende kanë zhvilluar programe për të siguruar mbështetje teknike dhe financiare në transaksionet e PPP-së. Varësisht se cili lloj i sistemit do të jetë i arsyeshëm per te e konsideruar si model, mund të gjendet një alternativë e përshtatshme për t'u shqyrtuar, Departamenti i PPP-së konkludon se fushat e tanishme ku Kosova ka mangësi janë kryesisht rreth financimit por poashtu edhe ato teknike. Autoritetet publike të ardhshme, qendrore dhe lokale, në përgjithësi nuk kanë ekspertizë të mjaftueshme interne për tu marrë me studimin e transaksioneve, shqyrtimin e hollësishëm dhe zhvillimin, kështu që këshillat rreth transaksionit janë të nevojshme. Në afat të shkurtër dhe të mesëm këto

36


organizata, për pjesën më të madhe, nuk do të jenë në gjendje të planifikojnë fondet e nevojshme për të angazhuar këshilltarë të transaksionit. Kështu disponueshmëria e financimit nga jashtë do të jetë shumë e dobishme në përgatitjen e transaksioneve ku ekspertiza teknike mungon dhe janë demonstruar nevojat financiare. Prandaj, kjo Strategji konfirmon vendimin e Departamentit qendror të PPP-së për të ndjekur një model që adreson si hendekun financiar ashtu edhe hendekun teknik të autoriteteve kontraktuese. Një analizë e modeleve te funksionimit te FPPP bazuar në qasjet alternative ndërkombëtare është dhënë në Aneksin e kësaj Strategjie.

Veprimet rreth strategjisë – OS 2

Për të ecur përpara me një model të krijimit te fondit të financimit për PPP / këshillave për transaksionin, Qeveria e Kosovës do të duhet të përcaktojë disa pika kyçe:

Si do të financohet Fondi i PPP. Përveç fondeve nga buxheti, financim i rëndësishëm fillestar mund të ketë nevojë të sigurohet nga donatorët ndërkombëtarë. Përveç kësaj, pasi jo çdo angazhim i financuar do të rezultojë në një transaksion të suksesshëm, financimi do të duhet të rifreskohet kohë pas kohe. Ligji për PPP-të i Kosovës (në nenin 13) parasheh që autoritetet kontraktore të ngarkojnë partnerët privatë fitues me rimbursimin e kostove të transaksionit dhe / ose mbikëqyrjen. Kjo dispozitë rimbursimi mund të ketë nevojë të ndryshohet dhe të zgjerohet nëse Kosova do që të lëvizë përpara me një fond vetë plotësues për zhvillim të projekteve.

Si do të menaxhohet Fondi. Një çështje kyçe për tu zgjidhur është se si do të mirëmbahet një fond i tillë. Nëse fondi mbahet nga një organ i kontrolluar nga shteti apo përfshin ndonjë nga fondet publike, atëherë sipas Ligjit mbi Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë çfarëdo kontributesh në të do të hynin në buxhetin e Kosovës dhe do të jenë subjekt i procesit vjetor të ndarjeve buxhetore. Donatorët kontribuues me gjasë do të kërkonin një siguri për një rindarje të vazhdueshme çdo vit për të siguruar që fondet e donatorëve vazhdojnë ti shërbejnë qëllimit të synuar për mbështetjen e zhvillimit të transaksionit të PPP-së dhe për të sqaruar të drejtat e shpërndarjes në shpërbërjen e fondit.

Si do të ofrohen këshillat për transaksionin. Autoritetet publike do të vazhdojnë të kërkojnë asistencën strategjike këshilluese për para-shqyrtimin dhe zhvillimin e transaksioneve dhe për të menaxhuar mbështetjen e angazhimit të këshillave për transaksionin. Ky funksion sigurohet përmes Departamentit qendror të PPP-së aktualisht mbështetet nga asistenca teknike e

37


USAID-it. Në afat të shkurtër dhe të mesëm, Departamenti qendror i PPP-së pret që të vazhdojë zhvillimin e ekipit të tij të këshillëdhënës strategjike me përkrahje nga USAID-i. Megjithatë, me zvogëlimin gradual të ndihmës teknike të donatorëve, Departamenti i PPP-së do të punojë për të zhvilluar më tej kapacitetin për të vazhduar sigurimin e mbështetjes me këshilla për transaksionet.

Duke pasur parasysh nivelin e lartë të ekspertizës së tregut të vënë në këtë shërbim të këshillëdhënies strategjike, ka të ngjarë që kostoja e ofrimit të këtyre shërbimeve do të tejkalojë kufizimet e shërbimit civil. Nëse është kështu, këto mund të kenë nevojë të ofrohen nëpërmjet marrëdhënieve të kontraktimit me profesionistë të kualifikuar, qoftë me individë apo me firma / entitete. Prandaj, Departamenti i PPP-së do të duhet të planifikojë buxhetimin në planin afatmesëm për këto angazhime të kontraktimit të jashtëm brenda afatit kohor të pritur për zvogëlimin e mbështetjes së USAID-it me këshilla strategjike për Departamentin.

Hapat e ardhshëm të Departamentit të PPP-së në dizajnimin e FPPP do të jenë:

Vlerësimi i realizueshmërisë së një fondi dhe përcaktimi i kushteve të nevojshme për funksionimin e tij , duke përfshirë identifikimin e donatorëve që mund të jenë të interesuar të marrin pjesë në FPPP dhe kërkesat / kushtet e veçanta të këtyre donatorëve.

Hartimi i një plani që adreson hapat për krijimin e një FPPP-je, duke përfshirë ndryshime ligjore dhe zhvillimin e rregulloreve

Zhvillimi i një marrëveshjeje operacionale ndërmjet pjesëmarrësve,

Hartimi i Statutit për Fondin e PPP

Hartimi i dokumenteve udhëzuese me role dhe përgjegjësi të qarta dhe me indikacionin e autoriteteve

Hartimi i deklaratës së rregullave dhe procedurave me të cilat drejtohet i tërë procesi i punës për FPPP-së

Objektivi strategjik 3 – Zhvillimi i IFP-ve duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si opsion i PPP-sëAktualisht, të gjitha transaksionet e përfunduara dhe të ardhme të PPP-së në Kosovë përfshijnë koncesionet, ku infrastruktura dhe shërbimet paguhen përmes palës së tretë me pagesat për shfrytëzim, qofshin ato tarifa të qirasë, tarifat e rregulluara të ofrimit të shërbimit, ose të ardhurat komerciale të fituara në lokacionin e infrastrukturës. Modeli i PPP-së permes IFP eshtë transaksioni ku pagesa bëhet në masë të madhe ose plotësisht nga entiteti qeveritar, dhe jo

38


nga pagesat prej përdoruesit të fundit, është një model në rritje i transaksionit në mbarë botën. Ajo është e njohur sipas legjislacionit të Kosovës si Kontrata Publike, ku entiteti buxhetor i bën pagesat për disponueshmërinë e infrastrukturës ose sigurimin e shërbimit publik.

IFP-të zakonisht adresojnë infrastrukturën publike dhe shërbimet në rrethanat ku nuk ekzistojnë ose janë të pamjaftueshme të hyrat e përdoruesit nga palët e treta për ta bërë një transaksion të zbatueshëm pa kontributin e madh të qeverisë. IFP-të tipike përfshijnë shkollat, spitalet, dhe objektet publike. Shqyrtimi i buxhetit vjetor të Kosovës tregon për një planifikim të rëndësishëm në nivel qendror dhe komunal për ndërtimin dhe renovimin e objekteve publike, shkollave dhe spitaleve përmes prokurimit. Këto mund të paraqesin mundësi për zhvillimin e IFP-ve.

Pse janë të rëndësishme IFP-të? IFP-të do të lejonin zgjerimin e kapacitetit të shpenzimeve kapitale ku pak apo aspak të ardhura komerciale të arsyeshme janë në dispozicion për të mbështetur zhvillimin. Me hartimin dhe zbatimin e IFP-ve qeveria qendrore dhe lokale mund të jenë në gjendje të planifikojnë zhvillimin dhe ofrimin e infrastrukturës publike të cilat ndryshe nuk do të ishin të mundura përmes ndarjeve buxhetore aktuale. Në një mjedis të rritjes së ulët ekonomike dhe rritjes së ulët të të ardhurave, IFP-të u ofrojnë autoriteteve publike alternativa ndaj prokurimeve dhe koncesioneve.

Megjithatë, IFP-të sjellin me vete nevojën për planifikimin dhe projektimin e kapaciteteve të buxhetit në të ardhmen. Detyrimi i një organizate buxhetore për të bërë pagesat e plota shtrihen gjat gjithe viteve të ciklit jetësor të marrëveshjes, e cila zakonisht do të përputhet me afatin e kontrates për projektin ne fjalë. Planifikimi i kujdesshëm dhe transparenca do të jetë e nevojshme për të hartuar dhe zhvilluar IFP-të. Përveç kësaj, IFP-të nuk duhet të kryhen thjesht sepse nuk ka ndarje buxhetore të mjaftueshme për zhvillimin përmes prokurimit (ose financim të pamjaftueshëm të donatorëve). Organizata buxhetore duhet të përgatisë analizë të vlerës për paratë e cila demonstron që zhvillimi i transaksionit si një IFP përbën alternativë më të mirë ekonomik për zhvillimin e infrastrukturës dhe ofrimit të shërbimeve.

Si njësi më të vogla ekonomike, komunat janë të sfiduara veçanërisht në zhvillimin e infrastrukturës, dhe IFP-të mund të paraqesin një mundësi të konsiderueshme. Megjithatë, është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se duke pasur parasysh kostot e projektimit dhe zhvillimit, transaksionet janë dukshëm më të mëdha se prokurimi tradicional, dhe mund të jetë e nevojshme për të zhvilluar transaksione të mëdha (p.sh., 10-15 shkolla) dhe njekohisht duke e zvogëluar koston e projektit ashtu duke bërë të realizueshëm një transaksion të IFP-së. Kjo mund të kërkojë lidhjen ose marrëveshje në mes të më shumë komunave, për të zhvilluar një transaksion që është ekonomikisht i qëndrueshëm. Kjo ngre çështje të planifikimit dhe të bashkëpunimit, dhe ofron

39


një mundësi për Departamentin e PPP-së për të luajtur një rol udhëheqës në promovimin dhe planifikimin e IFP-ve.

Veprimet rreth strategjisë – SO 3

Shumica e organizatave buxhetore, dhe veçanërisht komunat, me sa duket nuk janë të informuar për IFP-të si një alternativë e ofrimit të infrastrukturës. Në një takim të kohëve të fundit rreth ndërgjegjësimit mes Departamentit të PPP-së dhe komunave, disa komuna kanë shprehur interesim të konsiderueshëm në IFP-të si një alternativë e infrastrukturës.

Si pasojë, Departamenti PPP duhet të zgjerojë komunikimin dhe programin e trajnimit për të zhvilluar dhe zbatuar një plan të qasjes së shënjuar për komunat në çështjen specifike të alternativave të IFP-së për ngritjen e ndërgjegjësimit për IFP-të si një opsion për ofrim të infrastrukturës. Komunikimi i shënjuar në terren konsiston në takimet individuale dhe diskutimet me komunat e identifikuara dhe organizatat buxhetore qendrore mbi bazën e informacionit në lidhje me infrastrukturën përkatëse të tyre të planifikuar dhe nevojat për shërbime publike. Për të zhvilluar objektivat e kontaktimit, Departamenti i PPP-së duhet të ketë qasje të zgjeruar në informacionin në lidhje me nevojat për infrastrukturë dhe shërbime të entitetit buxhetor. Ajo mund ta bëjë këtë përmes qasjes në informatat e mbledhura rregullisht nga entitetet buxhetore si pjesë e PPAM, KASH, PIP, dhe procesit vjetor të qarkoreve buxhetore, të përshkruara në veprimin strategjik SO2, më sipër.

Plani i Departamentit të PPP-së për komunikimin në terren duhet të përfshijë shqyrtimin periodik nga Departamenti të këtij informacioni për identifikimin dhe prioritizimin e mundësive potenciale për IFP-të. Departamenti pastaj do të takohej me entitetet buxhetore me mundësitë potenciale më të mira për IFP-të për të diskutuar nëse ka interes dhe vullnet politik për të zhvilluar projektin si një perspektivë për IFP. Qasja mbështetëse duhet të përfshijë ofrimin e trajnimeve të specializuara mbi IFP-të për personat e duhur brenda entitetit buxhetor, për të ndërtuar vlerësimin dhe të kuptuarit e procesit të zhvillimit të IFP-ve.

Pasi që IFP-të mund të kërkojnë bashkim të disa komunave në mënyrë që të arrihet një volum i mjaftueshëm për një madhësi ekonomikisht të zbatueshme për një transaksion, Departamenti i PPP-së mund të ketë nevojë të lehtësojë marrëveshjen në mes të komunave të shumta për të marrë pjesë në një transaksion të përbashkët, duke përfshirë caktimin e roleve të qarta dhe përgjegjësive ndërmjet komunave.

40


Departamenti i PPP-së duhet të përgatisë një udhëzues të veçantë për zbatimin e IFP-ve, duke përfshirë promovimin e informacionit të detajuar mbi përfitimet e modeleve IFP. Krijimi i modulit të veçantë të trajnimit duke përfshirë studimet e rasteve specifike që kanë të bëjnë me nevojat e autoritetit publik. Për më tepër DQPPP në bashkëpunim me zyrën e Kryeministrit, Ministrinë e Administratës Publike dhe Ministrinë e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor duhet të përgatisë udhëzime të veçanta për zbatimin e PPP / IFP për ndërtesat publike

Së bashku me këtë ndërgjegjësim, do të jetë e rëndësishme që IFP-të të trajtohen hapur dhe në mënyrë transparente brenda qeverisë. Si obligime detyruese të kontratës me investime të konsiderueshme nga partneri privat, transaksionet e IFP-së do të shërbejnë si një pengesë për opsionet e ofrimit të shërbimit të autoritetit publik gjatë jetës së marrëveshjes Departamenti i PPP-së sqaron që raportimi fiskal i transaksioneve të PPP-së (duke përfshirë IFP-të) duhet t'i përmbahet vendimit Eurostat (18/2004) - projektet të klasifikohen si joqeveritare dhe "jashtë librave " në qoftë se partneri privat mbart rrezikun e ndërtimit dhe rrezikun e disponueshmërisë ose rrezikun e kërkesës.

Objektivi strategjik 4 – Rritja e komunikimit me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar listën e transaksioneve të ardhshme të PPP-së.Departamenti qendror i PPP-së ruan informacionin e brendshëm në lidhje me transaksionet e ardhshme të mundshme, i cila përditësohet përmes takimeve me autoritetet publike dhe ka qenë e prezantuar dhe promovuar në audienca të ndryshme, por nuk ka krijuar ende një listë me qasje publike të transaksioneve. Për të krijuar një listë dhe publikuar atë, Departamenti do të duhet të krijojë një metodë efektive të para-shqyrtimit të transaksioneve, në mënyrë që vetëm transaksionet e besueshme dhe të realizueshme të publikohen. Transaksionet që shfaqen në listë dhe që nuk procedohen brenda një afati relativ pasi të publikohen do të rrezikojnë duke ndikuar negativisht në kredibilitetin e listës. Prandaj, lista do të kërkojë përpjekje efektive të para-shqyrtimit me një komponent cilësor që vlerëson gjasat që autoriteti publik është duke u përgatitur për projektin, dhe një komponent sasior që vendos realizueshmërinë potencialin ekonomik të një projekti (por jo studim fizibiliteti). Si pasojë, një sasi e konsiderueshme e kujdesit të duhur do të duhet të ndërmerret në mënyrë që të vendoset një projekt në listën publike.

Departamenti i PPP-së do të duhej të vendos kritere minimale për listën. Në një minimum, për të qenë e dobishme për investitorët lista duhet të përfshijë një përshkrim të shkurtër të projektit duke përfshirë infrastrukturën e parashikuar / metricen e shërbimeve publike dhe madhësinë relative (p.sh., 39 kilometra të autostradës, 9 shkolla për 350 nxënës, por jo shpenzimet kapitale të pritura), statusin aktual , dhe informatat kontaktuese në Departamentin e PPP-së dhe

41


autoritetin kontraktues për të siguruar më shumë informacion për investitorët potencialë. Nëse pritet të angazhohet një këshilltar transaksioni, ky informacion duhet të përfshihet gjithashtu në ketë listë. Në kontekst të prezantimit më të mirë,numrit te projekteve dhe lidhjeve për çdo projekt është e preferueshme krijimi i një tabele të thjeshtë unike.


Departamenti i PPP-së duhet të fillojë duke krijuar një plan për zhvillimin e listës. Plani duhet të përfshijë marrëveshjen për matricën e listës dhe proceset për mirëmbajtjen e saj duke e mbajtur atë aktuale dhe realizueshme. Ndërsa do të jetë i vetëdijshëm për shumë transaksione të mundshme, Departamenti i PPP-së ka nevojë që të ketë një besim të nivelit të lartë që projektet e publikuara në listë do të vazhdojnë. Prandaj, Departamenti duhet të planifikojë veprimet e mëposhtme:

Vazhdimi i angazhimit në takimet me zyrat kryesore të qeverisë, agjencitë, ministritë dhe komunat për të identifikuar transaksionet e planifikuara që mund të jenë të përshtatshme për PPP dhe të mblidhen informata relevante për zbatueshmërinë e transaksionit. Takimet me ministrinë kyçe do të përfshinin: Ministrinë e Zhvillimit Ekonomik, Ministrinë e Administratës Publike, Ministrinë e Tregtisë dhe Industrisë, Ministrinë e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, Ministrinë e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, Ministrinë e Shëndetësisë, Ministrinë e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve për të kuptuar planet infrastrukturore dhe nevojat në lidhje me mundësitë e PPP..

Krijimi i një metodologjie për para-shqyrtimin e projekteve që përfshin një vlerësim cilësor të kapaciteteve dhe nivelit të angazhimit të autoritetit kontraktues, një vlerësim i lehtë apo i përmbledhur kuantitativ që tregon potencialin për qëndrueshmërinë ekonomike, si dhe një angazhim me shkrim apo memorandum nga autoriteti kontraktues ose autoritetet që nënvizon planet për të ecur përpara në projekt. Projekti GFSI i USAID-it ka zhvilluar një vegël cilësore dhe sasiore të para-shqyrtimit që mund të jetë e dobishme për t'u marrë parasysh në vendosjen e këtij para-fizibiliteti për transaksionin.

Lista duhet të koordinohet edhe me Agjencinë për Promovimin e Investimeve të Kosovës (APIK) dhe të ndërlidhet me ueb faqen e saj.

42


Objektivi strategjik 5 – Forcimi i menaxhimit të kontratave të PPP-së duke krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezikunSiç u tha në fillim tek historiku dhe më pastaj dhe çështjet e identifikuara më lart, rregullat aktuale të menaxhimit të kontratës të përcaktuara në Direktivat Administrative dhe Udhëzimet e Departamentit të PPP-së nuk përcaktojnë një proces të standardizuar për mbikëqyrjen e procesit të menaxhimit të kontratave. Ndërsa nuk është një pengesë në vëllimin aktual të projekteve të Departamentit të PPP-së, ky vëllim i projekteve do të rrisë ngarkesën me kalimin e kohës dhe sfidat për mbikëqyrjen efektive. Prandaj, Departamenti i PPP-së nuk është në pozitë të planifikojë për këtë rritje të ngarkesës dhe të zhvillojë një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në parimet e menaxhimit të rrezikut. Një sistem i tillë do të duhej të konsideronte përdorimin e raportimit sistematik të të dhënave të performansës, arkivimin e këtyre të dhënave dhe analizën e të dhënave-informatave të jashtëzakonshme që sugjeron që problemet mund të jetë në horizont.


Vëllimi modest i PPP-ve që priten në të ardhmen e afërt të arsyeshme në Kosovë e arsyeton një sistem dy-nivelsh të raportimit - njëri nivel në ekipin e menaxhimit të kontratave / niveli i autoritetit kontraktues me raportimin në baza mujore, dhe një në nivel të autoritetit kontraktues / Departamentit të PPP-së me raportimin periodik duke u fokusuar në çështjet e pajtueshmërisë dhe përjashtimit.

Departamenti qendror i PPP-së duhet të përgatisë një direktivë të PPP-së mbi procedurat e menaxhimit të kontratave për të zgjeruar dhe zhvilluar më tej Direktivën 2 të PPP-së.

Departamenti qendror i PPP-së duhet të zhvillojë udhëzime mbi menaxhimin dhe mbikëqyrjen e kontratës duke përgatitur modele të standardizuara për raportimin periodik nga ekipet e menaxhimit të projektit për të siguruar të dhëna të përgjithshme të performancës për arkivimin dhe çështje të pajtueshmërisë dhe përjashtimit për ndërhyrje.

Si pjesë e këtij procesi, Departamenti qendror i PPP-së gjithashtu duhet të marrë parasysh sigurimin e trajnimit projekt për projekt për të siguruar që ekipet e menaxhimit të projektit brenda autoriteteve kontraktuese kuptojnë dhe kanë kapacitet për të menaxhuar kontratat dhe të ofrojnë raporte efektive, duke tërhequr vëmendjen për çështjet aktuale dhe të parashikuara të performancës.

Departamenti i PPP-së duhet të krijojë një divizion apo njësi përbrenda, për të ofruar ndihmë teknike në menaxhimin e

43


kontratës.Ky divizion / njësi duhet të ketë personel të përshtatshëm për të qenë në gjendje të monitorojë të gjitha projektet e PPP-ve që kanë arritur datën efektive. Duke pasur parasysh që monitorimi nuk mund të jetë punë me kohë të plotë; divizioni / njësia mund të ndihmojë edhe në fusha të tjera siç shihet e arsyeshme bazuar në nevojat e Departamentit.

44


VI. PËRMBYLLJE

Kjo strategji përcakton çështjet aktuale kyçe për zhvillim të PPP-ve, objektivat strategjike që i adresojnë këto çështje kyçe, dhe veprimet që duhet të ndërmerren në mënyrë që të arrihen këto objektiva. Përveç këtyre çështjeve, objektivave dhe veprimeve, ka çështje të tjera që nuk ngrihen në nivelin e çështjes kyçe ose objektivit strategjik, por që mbeten të rëndësishme dhe relevante për zhvillimin e PPP-ve

Transaksionet e vogla. Një çështje e tillë e ngritur në konsultime me palët e interesuara ka të bëjë me shkallën e kompleksitetit të kërkesave të PPP-së në lidhje me transaksionet e vogla. Ky kompleksitet përfshin koston dhe kohën e procesit të studimit të fizibilitetit dhe kompleksitetin e marrëveshjes së PPP-së. Në veçanti, autoritetet publike më të vogla, të tilla si komunat, janë të sfiduara nga shkalla e resurseve dhe koha e nevojshme për të përgatitur transaksione të PPP-së në raport me madhësinë e transaksionit dhe kohën dhe burimet që do të nevojiten për prokurimin tradicional krahasuar me PPP-në.

Edhe pse nuk arrin në nivelin e një çështjeje kyçe që gjeneron një objektiv strategjik, Departamenti i PPP-së e njeh këtë si një çështje që duhet të adresohet. Prandaj, për të qenë i përgjegjshëm, Departamenti i PPP-së do të ndërmarrë një rishikim për të përcaktuar realizueshmërinë e krijimit të një studimi më modest të fizibilitetit dhe të modelit të dokumenteve të tenderit për të akomoduar transaksione të tilla të vogla, për shembull, transaksionet të cilat janë vlerësuar në më pak se € 2 milion në shpenzime kapitale.

Monitorimi fiskal. Një tjetër çështje është ajo e monitorimit sa më të mirë të ndikimit të përgjithshëm fiskal të PPP-ve në të ardhmen në Kosovë. Përkundër kërkesave dhe përjashtimeve në kërkesat e kontabilitetit, PPP-të kanë një ndikim në fleksibilitetin e ardhshëm fiskal, dhe monitorimi i këtij ndikimi do të bëhet më i rëndësishëm me rritjen e numrit të transaksioneve. Ka një shqyrtim të konsiderueshëm profesional aktualisht në drejtim të njohjes së kësaj çështjeje dhe sugjerimit të mjeteve të mundshme dhe qasjeve për zhvillimin e sistemeve të efektshme të monitorimit fiskal të PPP-ve (p.sh., Partneritetet Publiko Private në shtetet e reja anëtare të BE- Menaxhimi i rreziqeve financiare, Banka Botërore, Dokument pune Nr. 114 , aktualisht në dispozicion online në :https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/6743) Departamenti i PPP-së e njeh këtë nevojë, dhe në periudhat e strategjisë së ardhshme, me rritjen në numër të transaksioneve të PPP-së dhe me zhvillimin e mjeteve monitoruese fiskale më efektive pranon që Kosova do të duhet të marrë në konsideratë si të zhvillojë më tej qasjet e veta drejt monitorimit në rrugën e mëtejme të saj drejt integrimit më të thellë në tregjet evropiane dhe botërore.

45

https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/6743


VII. HAPAT E ARDHSHËM

Kjo përgatitje e kësaj Strategjie përfaqëson përfundimin e fazës së parë të procesit të Strategjisë.

Faza e dytë e procesit të strategjisë do të jetë zbatimi dhe monitorimi periodik i performansës në përputhje me kërkesat e Strategjisë përfundimtare. Pas shqyrtimit periodik (vjetor), çështjet kyçe të Strategjisë, objektivat strategjike duhet të vlerësohen nga Grupi Punues për të përcaktuar nëse ato mbeten aktuale ose relevante dhe nëse janë shfaqur çështje shtesë ose të reja apo sfida që kërkojnë rishikimin e Strategjisë

Përmbledhje e veprimeve të implementimit që do të ndërmerren gjatë periudhës së strategjisë:

Për OS1:

Rishikimi i qarkores buxhetore dhe pyetësorëve për KASH dhe PPAM dhe programi softuerik për PIP-in për të vendosur pyetjet e përshtatshme të PPP-së për projektet infrastrukturore të planifikuara

Hartimi i pyetjeve dhe përfshirja në qarkore, në pyetësorë dhe në PIP

Për OS 2:

Zhvillimi i studimit të fizibilitetit për FATZHP

Zhvillimi i planit të themelimit të FATZHP

Hartimi i marrëveshjes operacionale për FATZHP

Hartimi i statutit për fondin e FATZHP

Përgatitja e udhëzimeve për FATZHP

Nxjerrja e rregullave dhe deklaratës së procedurave për FATZHP

Për OS SO3:

Zhvillimi i Planit për komunikim rreth IFP-së i bazuar në shqyrtimin e të dhënave nga proceset e planifikimit

Vlerësimi i mundësive për bashkim të transaksionit për të arritur shkallën ekonomike që transaksionet e ardhshme të jenë të zbatueshme

46


Zhvillimi i trajnimit të specializuar për IFP-të për ta mbajtur me entitetet buxhetore të targetuara

Për OS SO4:

Përgatitja e planit për zhvillim të listës së projekteve të PPP-së

Takimet e synuara me autoritetet publike për të identifikuar dhe qartësuar transaksionet e ardhshme të PPP-së sipas sektorit

Zhvillimi / rafinimi i metodologjisë për para-shqyrtim të fizibilitetit të transaksionit

Zhvillimi i modelit të memorandumit të mirëkuptimit për zotim rreth transaksionit

Zhvillimi dhe publikimi i listës fillestare

Lidhja me APIK

Për OS 5:

Zhvillimi i udhëzimeve dhe modelit të mbikëqyrjes për sektorin specifik të bazuar në transaksionet ekzistues dhe të ardhshme

Zhvillimi i trajnimit për projektet specifike sa i përket menaxhimit dhe mbikëqyrjes së kontratës

47


PLANI I VEPRIMIT, VITI 1

48


SHTOJCA I NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-VE PËR REPUBLIKËN E KOSOVËS (1 KORRIK 2013- 30 QERSHOR 2016)

PPP-të në Evropë dhe në rajon

Historikisht, rritja e PPP-ve në Evropë ka qenë e lartë edhe pse e ndikuar nga kriza financiare globale. Sipas Bankës Evropiane të Investimeve për vitin 2010, më shumë se 1,300 projekte të partneritetit publik-privat me vlerë prej 250 miliardë € janë zbatuar në BE midis viteve 1999 dhe 2009. Gjatë kësaj periudhe ka dominuar Franca, me Britaninë dhe Spanja jo shumë larg prapa tyre. PPP-të e realizuara në tregun e BE-së janë me vlerë më të madhe se sa vlera e cilit do projekt të PPP-së parashikuar në vendet e tjera.

Përkundër kësaj performance të fortë të transaksioneve të PPP-së për dy dekadat e mëparshme, tregu për PPP-të në Evropë është gjithashtu duke përjetuar presion të rënies, pasi që transaksionet e reja të PPP-së në Evropë kanë qenë duke u përmbyllur me një ritëm më të ngadaltë se sa mesatarja e dhjetë viteve të kaluara. EPEC raporton për 66 transaksione të mbyllura në vitin 2012 me një vlerë prej 11.7 miliardë €, një rënie nga 84 projekte dhe 213 milionë € në vitin 2011.

Figura 4: Tregu evropian i PPP-së 2003-2012 sipas vëllimit dhe numrit të transaksioneve

Burimi: EPEC azhurnimi i tregut, shqyrtim i tregut evropian të PPP-ve 2012

Kroacia

Në rajon, Kroacia është një performuese e fortë për një kohë të gjatë në PPP-të. Kroacia ka iniciuar segmentin e parë të ndërtimit të autostradës Istria "Y" si një PPP me koncesion në vitin 1995, dhe që atëherë ka zbatuar një seri të fuqishme të transaksioneve të PPP-së. Në vitin 2008 Kroacia kaloi legjislacionin e pavarur për

49


PPP-të dhe ka krijuar një organ të centralizuar të PPP-së, Agjencia për PPP-të. Praktika e Kroacisë me PPP-të është zgjeruar më tej në iniciativat financiare private, apo IFP-të (ku qeveria, në vend të përdoruesit e palës së tretë, i bën pagesat për infrastrukturë dhe shërbime) për të ndërtuar shkolla dhe qendra sportive:

Tabela 2: Projektet PPP në KroaciAutostrada Istria “Y”, koncesion 32-vjeçar, 131 km 500,000,000

Koncesioni për terminalin e ri të pasagjerëve në aeroportin e Zagrebit është dhënë për ndërtimin e terminalit të ri të pasagjerëve, 30 vite të operimit

236,000,000

Shkolla e lartë dhe salla e sporteve Koprivnica (IFP) 9,300,000Stacioni qendror i autobusëve në Osijek 16,000,000Rindërtimi i ndërtesës së administratës publike të qytetit Varazhdin 1,200,000Shkollat dhe sallat sportive në qarkun Varaždinsko-Križevačka, ndërtimi i dy shkollave të reja, rikonstruksioni i 27 shkollave ekzistuese dhe ndërtimi i 15 sallave sportive shkollore, tre vite të periudhës së ndërtimit plus 25 vjet të periudhës operative. (IFP)

55,000,000

Total 817,500,000

Së fundi, në prill 2012 qeveria kroate miratoi programin për ndërtimin, rikonstruktimin dhe modernizimin e ndërtesave publike duke përdorur modelin kontraktues të PPP-së për katër vitet e ardhshme në fushën e shkencave, arsimit, shëndetësisë, drejtësisë , kulturës, mirëqenies sociale dhe të mbrojtjes, me një vlerë totale investimi të llogaritur prej 2 miliardë dollarë. Kjo pritet të zgjerojë në mënyrë të konsiderueshme fushëveprimin e PPP-ve në Kroaci.

Shqipëria

Korniza për PPP-të në Shqipëri bazohet ne Ligjin e saj për Koncesione, dhe koncesionet janë të mbuluara nga një autoritet qendror, Njësia e Trajtimit të Koncesioneve në varësi të Ministrisë së Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës.

Tabela 3: Projektet e PPP-së në ShqipëriTransport• Autostrada Thumane – Rrogozhine) • Terminali i kontejnerëve në portin e Durrësit • Ndërtimi dhe operimi i marinave të vogla • NOT i kontrollit teknik periodik të veturave

Nisur më 2010Nisur më 2010Nisur më 2008Nënshkruar 2009

Administrata e shërbimeve publike• Koncesioni lidhur me prodhimin e kartave të identitetit dhe pasaportave biometrike të qytetarëve shqiptarë• kontrata e koncesionit për zbatim të prodhimit dhe implementimit të sistemit të kontrollit të vulave fiskale

Nënshkruar më 2008 Nënshkruar më 2010

Bujqësi• Kontratë e koncesionit për shfrytëzim të 1000 hektarëve për kultivim të ullirit

Nënshkruar më 2009

Tregtia dhe energjia •Procedurat e koncesionit për implementimin e zonës së lirë ekonomike në Shengjin dhe Spitalle• koncesion 35-vjeçar për hidrocentralin Ashta 220 milion$

Nisur më 2009

50


Maqedonia

Maqedonia ka legjislacion special për PPP-të (Ligji për koncesionet dhe partneritetet publike-private) por nuk ka një trup qendror që merret me shqyrtimin dhe rregullimin e transaksioneve.

Projektet e PPP-së në Maqedoni

Aeroporti: Aeroporti i Shkupit dhe Ohrit, Vlera: 30M, 15 vite NOT

Koncesioni për largimin e mbeturinave në deponinë Drisla-Shkup

Ndërtimi dhe rindërtimi i konvikteve të studentëve në Republikën e Maqedonisë

Projektimi, ndërtimi, financimi, mirëmbajtja dhe operimi i infrastrukturës së Sistemit të Menaxhimit të Integruar të Mbetjeve të Maqedonisë Perëndimore, për një periudhë prej njëzet e shtatë (27) vjet.

Në planifikim – PPP për autostradën korridori 8 Maqedon

Në tender – projekti i tramvajit për Shkupin me metodën DNFOT

51

SHTOJCA II NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-VE PËR REPUBLIKËN E KOSOVËS (1 KORRIK 2013- 30 QERSHOR 2016)

OPSIONET E FATZHP (Fondi për asistencë teknike në zhvillimin e projekteve)

Në shqyrtimin e një modeli të përshtatshëm ndërkombëtar sipas të cilit do të modelohet FATZHP, Departamenti i PPP-së ka ekzaminuar tri lloje të modeleve, ato që zbatohen në Filipine, Indi dhe Kroaci:

Modeli i Filipineve

Me mbështetje të Bankës për zhvillim të Azisë, kohët e fundit Filipinet kanë iniciuar Fondin për zhvillim dhe monitorim të projekteve (FZHMP) që siguron këshilla teknike të kualifikuara strategjike dhe qasje në financim për shërbimet këshilluese teknike dhe të transaksionit nga një panel i firmave të para kualifikuara. FZHMP financohet bashkërisht nga qeveria dhe donatorët dhe synon rimbursimin e tarifave të këshilltarit të transaksionit nga ofertuesi fitues në tenderin e PPP-së. Për asistencë të FZHMP-së, Qendra e Filipineve për PPP-të (organ qendror përkrahës për PPP-të) kontrakton me këshilltarin e transaksionit (nga një panel i firmave të para kualifikuara) në emër të autoritetit kontraktues që synon zhvillimin e PPP-së. Nëse ka një transaksion të suksesshëm, kostoja e transaksionit do të duhej kthyer nga ofertuesi i suksesshëm plus 10%. Në rast se një transaksion nuk do të ndodhë, detyrimi i autoritetit kontraktues për të rimbursuar fondin varet nga roli i autoritetit –nëse transaksioni dështon për arsye jashtë kontrollit të autoritetit, ajo duhet të paguajë 50% të kostos së shkaktuar. Nëse arsyet për dështimin e transaksionit ishin brenda kontrollit të autoritetit, ajo është e detyruar të kthejë 100%.

52

Kështu, modeli i Filipineve është projektuar për të korrigjuar si boshllëkun financiar

ashtu edhe atë teknik në qeveri. Qendra e PPP-së ofron asistencë strategjike këshillimore për autoritetet publike, në mënyrë që transaksionet të shqyrtohen në hollësi dhe të angazhohen këshilltarët e transaksionit në emër të autoriteteve kontraktuese. Fond është përdorur për të angazhuar këshilla rreth transaksionit dhe rimbursohet nga transaksionet e suksesshme.

Modeli i Indisë

India ka ngritur një program të ngjashëm të financimit, Fondi për zhvillim të projektit të infrastrukturës (FZHPI), për transaksione të kualifikuara. FZHPI mbulon koston e angazhimit të këshilltarëve të jashtëm për të kryer një analizë të para-fizibilitetit, dhe në varësi të rezultateve, financim shtesë për të angazhuar këshilltarë të transaksionit, përsëri nga një panel i firmave të para-kualifikuara. Ashtu si FZHMP në Filipinet, FZHPI financohet bashkërisht nga qeveria dhe donatorët dhe kërkon rimbursimin e tarifave të transaksionit nga ofertuesi fitues i PPP-së. Megjithatë, FZHPI ia huazon fondet entitetit publik, i cili pastaj kontrakton drejtpërdrejt me këshilltarin e transaksionit. Fondi nuk është i lidhur me shërbimin këshillimor strategjik për autoritetin kontraktues në shqyrtimin e transaksionit. Fondet thjesht kalojnë nëpërmjet autoritetit kontraktues, i cili angazhon dhe menaxhon konsulentët dhe këshilltarët e transaksionit. Fondi kërkon rimbursim nga ana e autoritetit kontraktues me një Premium të suksesit që ndryshon në varësi të llojit të transaksionit. Kostot e transaksionit mund të mbulohen nga partneri privat.

53

Figura 5 – Modeli EZHMP për Filipinet

Figura 6– Modeli i FZHPI për Indinë

Prandaj, modeli i Indisë është projektuar për të mbushur një boshllëk të financimit, por jo një boshllëk teknik. Fondi paguan për një këshilltar i jashtëm për të para-shqyrtuar transaksionet sa i përket fizibilitetit dhe pastaj për të zhvilluar dhe kryer transaksionin.

SEI i Kroacisë

Kroacia ka filluar zhvillimin e një qasjeje që ofron shërbime këshillimore strategjike për të angazhuar këshilltarë të jashtëm të transaksionit, por të cilat nuk përfshijnë një mekanizëm për ndihmë rreth financimit. Përveç Agjencisë së PPP-së, Kroacia ka krijuar një organizatë të veçantë jo-fitimprurëse, Qendra për Monitorimin e Aktiviteteve të Biznesit në Sektorin e Energjisë dhe Investimeve (CIE), për të ofruar shërbime në zhvillimin e termave të referencës dhe për angazhimin dhe menaxhimin e këshilltarëve të transaksionit në emër të entitetit kontraktues, por financimi për këto prokurime vjen nga fondet e buxhetuara të entitetit kontraktues. CIE mban një pjesë të tarifës si komision për të kompensuar shpenzimet e saj në ofrimin e shërbimeve profesionale në monitorimin dhe angazhimin e këshilltarëve të transaksionit.

54

Figura 7 – Modeli SIE për Kroacinë

Modeli i Kroacisë nuk është projektuar për të mbushur një boshllëk të financimit, por më tepër një hendek të ekspertizës teknike. Ajo e siguron atë ekspertizë teknike përmes një entiteti qeveritar jofitimprurës që mbështet projektet e infrastrukturës për të angazhuar dhe për të menaxhuar këshilltarët e transaksionit, me këto angazhime të financuara nga autoritetet kontraktuese

Vlerësimi i modeleve

Në përcaktimin e një të qasjeje të përshtatshme rreth zhvillimin të Fondi për zhvillim të projektit, Kosova duhet të marrë në konsideratë se çfarë secili model është projektuar për të përmbushur. Modeli i Filipineve ofron si financim për këshilla strategjike ashtu edhe financim nga jashtë (përveç fondeve të përvetësuara) për të mbështetur zhvillimin e transaksionit të PPP-së. Modeli i Indisë ofron fonde, por nuk është i lidhur me sigurimin e asistencës strategjike këshilluese për autoritetin kontraktues. Në vend të kësaj, financimi do të përdoret për të kontraktuar me konsulentë dhe këshilltarë të transaksionit në bazën transaksion për transaksion. Modeli i Kroacisë siguron një trup të centralizuar të shërbimeve këshillimore strategjike, por shërbimet e tij për kryerjen e shqyrtimit të marrëveshjes dhe angazhimin e shërbimeve këshilluese të transaksionit financohen plotësisht nga autoriteti kontraktues, me anë të fondeve të përvetësuara për buxhetin.

55

I. Përmbledhje ekzekutive - Partneritetet Kosovapppkosova.org/repository/docs/Draft Strategjia PPP...

Documents

Transcript of I. Përmbledhje ekzekutive - Partneritetet Kosovapppkosova.org/repository/docs/Draft Strategjia PPP...