Novruz Aslanov

Humanitar

diplomatiya

Bakı – 2014

2

Redaktor: Prof. Rafiq Əliyev

Novruz Aslanov. Humanitar diplomatiya

ISBN: 978-9952-460-58-2

© N.Aslanov, 2014

3

Dr. Novruz Aslanovun

Humanitar diplomatiya haqqında

yazdığı kitaba ön sözü təqdim etmək

mənim üçün çox böyük şərəfdir.

Post sovet Azərbaycanında onun

şəxsi təcrübəsi ilə insanlıq naminə

humanitar diplomatiyanın şəfəq

kimi, insanların ən həssas

təbəqəsinin şəraitinin

yaxşılaşdırılması üçün səfərbər

olması mümkün və vacib

məsələlərdəndir.

Beynəlxalq Hərəkatın banisi Anri Dünanın 1862-ci ildə yazdığı

«Solferino haqqında xatirələrim» adlı kitabının, Novruz Aslanovun

humanitar diplomatiyanın ilkin əsası kimi qələmə verməsi məni xüsusilə

heyrətləndirmişdir. Bu həqiqətən də humanitar diplomatiyanın ilk

nümunəsi idi. Solferino döyüşünü humanitar fəaliyyət və tarixi hadisə

kimi sənədləşdirən bu kitab, o dövrün tanınmış və nüfuzlu insanlarına,

dövlət nümayəndələrinə paylanılmışdır. Cənab Dünanın narahatedici

bu kitabına bir çox nüfuzlu insanların reaksiya verməsi,

zərərçəkmişlərə yardım edilməsi sahəsində humanitar diplomatiyanın

praktiki cəhətdən necə çevik edilə biləcəyini Dr. Novruz Aslanov öz

kitabında izahını vermişdir. Bu çox vacib məsələdir. Belə ki, bir çox

hallarda humanitar diplomatiya termini düzgün təsvir edilmir. Qızıl

Xaç və Qızıl Ayparanın fəaliyyətində həssas təbəqənin maraqlarını

təmin etmək məqsədilə, humanitar diplomatiya əsasən vacib qərarlar

qəbul edən məsul şəxsləri, o cümlədən hökumət nümayəndələrini bu

məsələlərə inandırmaq üçün bir vasitə kimi müəyyənləşdirilməlidir.

Bütün dünyada Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Milli Cəmiyyətləri

humanitar sahədə öz ölkələrinin hökumət strukturlarına müstəqil

yardımçı təşkilat kimi lazımi köməkliyi göstərir. Bu da Qızıl Xaç və

4

Qızıl Ayparanın fəaliyyəti üçün neytral və qərəzsiz humanitar məkan

yaradır. Lakin, qanunverici strukturlar və qanunvericilik humanitar

fəaliyyətə dəstək vermək gücündə deyilsə, onda bundan ən çox əhalinin

ən həssas təbəqəsi əziyyət çəkir. Mən Dr. Novruz Aslanovla tamamilə

razıyam ki, humanitar diplomatiya insan istirablarının azaldılmasında

və onlara xidmətdə bütün milli cəmiyyətlərin və onların rəhbərlərinin

fəaliyyəti üçün ən effektiv bir vasitədir. Eyni zamanda o, Qızıl Xaç və

Qızıl Ayparanın daha geniş əhatəliyi üçün istifadə oluna bilər.

Mən Dr. Aslanovu humanitar diplomatiyanı belə məntiqli və

əhatəli analiz etdiyi üçün təbrik edirəm. Onun «Humanizm naminə

diplomatiya» ifadəsi çox eleqantcasına istifadə olunmuş termindir.

Həmçinin, cənab Aslanovun liderlik xüsusiyyətlərinə, məqsədə doğru

yönəlməsinə və Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatına

sadiqliyinə görə öz dərin minnətdarlığımı bildirirəm.

Hörmətlə,

Tadateru Konoe

Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

Cəmiyyətləri Federasiyasının prezidenti

5

MÜNDƏRİCAT

Giriş ................................................................................ 6

Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri

Federasiyası .................................................................. 30

Humanitar diplomatiya milli cəmiyyətlər səviyyəsində

və hökumət strukturlari ilə qarşılıqlı münasibətləri.

Federasiyanın bu proseslərdə rolu ................................ 37

Deputat olmağimin səbəblərindən biri ......................... 46

Fövqəladə hallar zamanı humanitar diplomatiya ......... 58

Diplomatiya Beynəlxalq Qızıl Xaç və

Qızıl Aypara Hərəkatının komponentlərinin

fəaliyyətində vacib amildir ........................................... 63

Könüllülər üçün humanitar diplomatiya ....................... 80

Donorlarla diplomatiya və vəsaitlərin cəlb

olunmasi metodları ....................................................... 91

Diplomatiyanın korporasiyalarla işi ............................. 98

Son söz ........................................................................ 106

Istifadə olunmuş ədəbiyyat ......................................... 110

6

GİRİŞ

Səmərəli fəaliyyət, ünsiyyət, zehni, mənəvi idrakın

nəticələri, şəxsiyyətin xeyirxah qabiliyyətlərini təzahür edir.

Şəxsiyyəti formalaşdıran prosesləri izləyən alim S.

Rubenşteyn bu cəhəti ön plana çəkib qeyd etmişdir: “Hər

hansı əhəmiyyətli bir qabiliyyəti formalaşdırmaq üçün ən

əvvəl müəyyən fəaliyyət növünə, dünya ilə müəyyən

ünsiyyət formasına həyati ehtiyac oyatmaq gərəkdir”. Bir

sözlə, şəxsiyyət insan varlığında xeyirxah başlanğıcın

vüsətinə meydan verən fəaliyyətdə formalaşmalıdır. Ancaq

bu cəhət eyni zamanda şərin təzahürlərinə qarşı mübarizə

aparmağı nəzərdə tutur. Xeyirxah başlanğıc heç vaxt şərə

biganə qala bilməz. O, şərin əxlaqa, cəmiyyətə zidd təbiətinə

barışmaz münasibət bəsləyir. Xeyrin, səadətin, ədalətin,

mərhəmətin təsdiqinə həmişə şəri fəal dəf etmək sayəsində

nail olurlar. Əslində bu mübarizə yeni insan uğrunda, onun

zəkası, qəlbi, əxlaqı uğrunda, cəmiyyətdə humanizm

prinsiplərinin bərpası naminə aparılır. Deməli, bu mübarizə

çox nəcib, xeyirxah məqsəd daşıyır, insanın özünü

cəmiyyətə xeyirli şəxsiyyət, mərhəmətli insan kimi

formalaşdırmağa yönəldilib.

Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti olaraq biz də

cəmiyyətin, dövlətin həyatında yaxından iştirak edirik, real

gücümüzü, potensialımızı ortaya qoymağa çalışırıq.

Həmçinin beynəlxalq arenada təşkil edilmiş tədbirlərə də

dəvətlər alırıq. Elə tədbirlərdən biri Belarusiyada baş tutdu.

Belə ki, 2012-ci il sentyabr ayının 24-dən 26-a qədər

Belarusiyanın paytaxtı Minsk şəhərində MDB regionu üzrə

Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatının

(Hərəkat) tərkib hissəsi olan milli cəmiyyətlərin

rəhbərlərinin görüşü keçirildi. Bu görüşdə Beynəlxalq Qızıl

7

Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri Federasiyasının

(Federasiya), Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin (BQXK)

nümayəndələri də iştirak edirdilər. Adıçəkilən təşkilatların

hər biri hərəkatın tərkib hissəsi kimi, dünyada humanitar

sahədə fəaliyyət göstərən və hamı tərəfindən böyük

ehtiramla qəbul edilən, tanınan, nəcib məramlara xidmər

edən, fədakar əməkdaşları və çoxlu könüllüsü ilə seçilir.

Bu vacib tədbirdə bir çox cari məsələlərə baxıldı,

xüsusilə MDB məkanında olan milli cəmiyyətlərin

fəaliyyəti, onların potensialının daha da gücləndirilməsi,

təşkilati inkişafı, hüquqi bazasının möhkəmləndirilməsi və

gündəlik məşğul olduqları digər humanitar məsələlər

ətrafında geniş müzakirələr aparıldı. Qeyd edim ki, milli

cəmiyyətlər arasında çox fəal diskussiya atmosferində,

işgüzar müstəvidə keçən bu dialoqda BQXK-nin və

federasiyanın numayəndələri də çox yaxından iştirak etdilər.

Bütün bunlarla yanaşı, görüşdə əhəmiyyəti ilə seçilən bir

çox məsələyə dair fikir mübadiləsi də aparıldı. Bu

məsələlərdən biri də son zamanların çox aktual hesab edilən

və hamını düşündürən “Humanitar diplomatiya” mövzusu

idi və görüşün bir hissəsi bütövlükdə bu məsələnin

müzakirəsinə həsr edildi.

Hələ səfərdən öncə mənə bu məsələyə dair yığıncağa

sədrlik etmək və mövzu barədə çıxış etmək təklif

olunmuşdu. Doğrusu, bu təklifi qəbul etməzdən öncə çox

düşündüm, çünki belə vacib və yüksək səviyyəli görüşdə

hamını maraqlandıran bir mövzu ilə yüksək səviyyəli

beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri qarşısında çıxış

etməyim çox böyük məsuliyyət tələb edirdi.

Bu tədbirin yüksək səviyyəli olmasını şərtləndirən əsas

məsələlərdən biri də görüşdə bütün milli cəmiyyətlərin

prezidentlərinin, baş katiblərinin və ən əsası isə

8

federasiyanın prezidenti cənab Tadateru Kanoenin də iştirak

etməsi idi. Onu da bildirim ki, cənab Tadateru Kanoe

Belarusiya Dövlət Universitetinin beynəlxalq münasibətlər

fakultəsinin tələbələri qarşısında «Qızıl Xaç və Qızıl

Ayparanın müasir humanitar konteksdə rolu» mövzusunda

çıxışı zamanı “Humanitar diplomatiya” barədə müəyyən

fikirlər də səsləndirmişdi.

Bütün bunlar belə aktual mövzuya aid iclasa sədrlik

etməyim üçün bütün gücümü səfərbər etməli olacağımı

göstərirdi. Belə ki, çox ciddi və yüksək intellektual

səviyyəyə malik auditoriyanın qarşısında “Humanitar

diplomatiya”ya aid mövzu ilə çıxış etmək bir o qədər də

asan məsələ deyildi. Əlbəttə, bunları əvvəlcədən bilirdim,

ona görə də bu proseslərə hazırlıq mərhələsində məni

Belarusiya səfərimdə müşayiət edən heyətimizin bəzi üzvləri

mövzuya aid müvafiq materialları mənə təqdim etmişdi və

mən də onlarla ətraflı tanış olmuşdum. Təəssüf ki,

materiallar kasad və çox az idi. Bu da təbiidir. Çünki

«Humanitar diplomatiya» termini bu günümüzə tam nüfuz

etməyib. Əvvəlki yığıncaqlarda da bu barədə fikirlər çox az

səslənmişdi və bu mövzuda demək olar ki, heç müzakirələr

belə aparılmamışdı. Eyni zamanda bu məsələni hələ heç kim

öz fəaliyyətində tətbiq etməmişdi və bu səbəbdən də buna

bir o qədər də əhəmiyyət verilmirdi. Həmçinin digər

ölkələrdəki bəzi həmkarlarım, həmişə olduğu kimi, indi də

bu məsələnin həm praktiki, həm də nəzəri çəhətdən çox

çətin bir problem olduğunu hesab edirdilər. Düzdür, bir

vaxtlar “Xalq diplomatiyası” da perspektivsiz, mübahisəli və

qeyri-müəyyən bir məsələ kimi qəbul edilirdi. Onu hələ

demirəm ki, sülhməramlı proseslərə və bu proseslərin

fəallarına da bəzi vaxtlarda şübhə ilə baxılırdı. Hələ «Qrin

pis» hərəkatının nə qədər mübahisələrə səbəb olduğundan

9

söz açmıram. Ona görə də bu çətin vəziyyəti çox dəqiqliklə

təsəvvür və analiz edir, həmçinin qarşıda məsuliyyətli bir

işlə qarşılaşacağımı da anlayırdım.

Bir tərəfdən kifayət qədər təcrübəsi və yüksək

intellektuallığı ilə seçilən auditoriyanın qarşısında belə bir

aktual məsələ ilə çıxış etməyim, digər tərəfdən də mövzunun

lazımınca işlənilib hazırlanmaması, daha dərindən tədqiq

edilməməsi, lakin düşüncələrimizə nüfuz edərək bu

günümüzün praktik həyatının tələbinə çevrilməsi məni

narahat etməyə bilməzdi. Özünün yaradıcı böyüməsindən,

təkmilləşməsindən dayanmaq, zəmanədən geri qalmaqdır.

Cəmiyyət, təmsil etdiyin təşkilat qarşısında duran vəzifələri

ödəməyə hazır olmamaq deməkdir. Təkmilləşmə təkcə

yazıb-oxumaqdan, düşüncələrə qərq olmaqdan ibarət deyil.

Mənsub olduğun təşkilatın, kollektivin, xalqın qayğılarına

ortaq olmaq deməkdir. Ölkəni düşündürən problemlərin

həllinə cavab vermək deməkdir. Odur ki, mən də bu

məsuliyyəti dərk edib vətəndaş mövqeyindən çıxış

etməliydim.

Əməli fəaliyyət, nəcib hərəkət, nümunəvi davranış –

burada sınanır insanın şəxsiyyəti. Biliklərə, təhsilə meyli biz

haqlı olaraq nəcib, əslində humanist insani tələbat sayırıq. O

bizi mənən zəngin edir, maraq dairəsini genişləndirir. Ancaq

biz əldə edilən biliklərdən necə istifadə edirik? Mən də bu

reallığı gözlərim önünə gətirərək əldə etdiyim müəyyən

bilikləri, anlamları auditoriyaya çatdırmağa səy göstərdim.

Ümumiyyətlə, tarix boyu baş verən proseslərin

hamısında müxtəlif məqsədlərə nail olmaq üçün siyasi və

diplomatik metodlardan istifadə edilib, bu gün də

edilməkdədir. Məqsədlər kimi metodlar da müxtəlif olub.

Amma bizi bu proseslərdə fərqləndirən ən ümdə məsələ

insansevərlik, humanizmdir. Bu danılmaz bir faktdır və heç

10

kim bunu inkar edə bilməz. Əgər məqsədinə çatmaq üçün

hansısa siyasi və ya diplomatik gedişlərdən istifadə

etmirsənsə, deməli, maraqlar təmin olunmaz, tərəflər heç bir

razılığa gələ bilməz. Yalnız əqidəyə və hərəkətə çevrilən

humanizm prinsipləri, onlarla vəhdətdə qovuşan biliklər

yaradıcı əməyin və ictimai-siyasi fəallığın, insanın

özünüdərkinin, özünütəsdiqinin şərtinə çevrilir. Bu mənim

illər boyu əldə etdiyim biliklərin məntiqi nəticəsidir.

Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, «Humanitar diplomatiya»nı

digər diplomatik metodlardan fərqləndirən əsas şərt onun

məhz humanizm naminə aparılan bir siyasət olmasıdır.

Burada heç bir mənfəət güdülmür. Məqsəd insanlıq naminə

humanitar siyasəti diplomatik yollarla həyata keçirməkdən

ibarətdir. Bu, ilk növbədə, milli cəmiyyətlərin,

federasiyanın, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin

fəaliyyətlərinə birbaşa aidiyyəti olan məsələdir. İkincisi, bu

məsələ regional deyil, həqiqətən qlobal düşüncə tələb edən

məsələdir. Üçüncüsü, biz bu gün şahidik ki, özümüz də

istəmədən dünyada uzunmüddətli qloballaşma proseslərinin

iştirakçısına çevrilmişik, bu isə zamanın hökmüdür və buna

diqqət yetirməyə məcburuq.

Beləliklə, iclas və sədrlik barədə düşünərək, əsasən

çıxışıma ilk olaraq nədən başlamağım haqqında

fikirləşirdim. Çünki uğurlu başlanğıc çıxışın hansı sonluqla

qurtaracağına təsir edən vacib bir amildir. Bir də elə bir

məsələ önə çəkilirdi ki, hələ bu məsələnin indiyədək heç

nöqtə-vergülü belə qoyulmayıb. Həmçinin fəaliyyətimizdə

bu günə kimi hələ də “Terra İncognita” olaraq qalır.

«Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatı haqqında mənim

düşüncələrim» adlı ilk kitabımda da dəfələrlə humanitar

diplomatiya mövzusuna toxunmuşam. Hələ 2000-ci ilin

əvvəllərində vurğulamışdım ki, humanitar fəaliyyətdə

11

müvafiq diplomatik metodlardan istifadə etmək lazımdır.

Hansı ki, bu metodlar gələcəkdə daha geniş aspektdə milli

cəmiyyətlərin inkişafına və potensialının güclənməsinə

xidmət edə bilər. Biz fəaliyyətimizin çoxsahəli olmasını

nəzərə alanda, həmçinin onun müxtəlif ölkələrin gündəlik

həyatında yer almasını, insanlar arasında fərqli əqidənin,

düşüncənin, müxtəlif mentalitetin, sosial statusun, dini

mənsubiyyətin, uyğunlaşmanın və intellekt səviyyənin

mövcudluğuna da diqqət yetirməliyik. İnsanlar keçmişin və

bu günün reallıqlarını özünəməxsus tərzdə qəbul edir. Ona

görə də bunu ölkələri bir-birindən fərqləndirən əsas

cəhətlərdən hesab edirik. Təsəvvür edin, yer üzərində

milyardlarla insan yaşayır, deməli, bir o qədər də düşüncə

tərzi, əqidə sahibi var. Hər bir insan ayrılıqda bir fərddir və

bu həyatda öz marağı var. Təbii ki, öz məqsədinə çatmaq

üçün də müxtəlif metodlardan istifadə edir. Amma elə vaxt

olur ki, insan bu metodlardan istifadə edərək bunun məhz

siyasi element və ya diplomatik gedişlər olması barədə heç

düşünmür. İstək və maraqlar müxtəlifdir - bu həm maddi,

həm mənəvi, həm də başqa maraq ola bilər. Ona görə də hər

bir məsələyə yanaşmada həm maddiyyatı, həm də

mənəviyyatı nəzərə almaq vacibdir. Hesab edirəm ki,

humanizm ideyaları və insanlıq naminə aparılan işlərdə

qarşıya çıxan bütün çətin məsələləri məhz “Humanitar

diplomatiya” vasitəsilə həll etmək mümkündür. Bu bizim

həyata keçirdiyimiz adi və standart humanitar yardım

məsələsi deyil, bu məsələyə fərqli prizmadan baxmaq

lazımdır. Problemlər toplusu kimi yox, məhz onların lazımi

səviyyədə həll edilmə imkanı - həqiqi «Humanitar

diplomatiya»nın əsas məramı kimi.

İnsanın əqidəsi, mənəvi “mən”i əslində hər gün sınanır.

Çox halda vəziyyət, gedişat insanı əxlaqi hərəkət tərzi

12

seçmək məcburiyyəti qarşısında qoyur. Onda o, bəzən öz

vicdanı ilə təkbətək qalır. Burada çox şey bizim özümüzdən

asılıdır; hərəkət tərzini daxili inamımız diktə edir. Belə bir

inam, əxlaqi mətinlik, humanist addım, nəcib hərəkət,

mərhəmətli əməl, insanın tərbiyəliliyi – nöqsansız əxlaqi

hərəkətin möhkəm əsasıdır. Şəxsiyyətin ideya- mənəvi

səviyyəsini yüksəltmək zərurəti buradan doğur. Humanitar

diplomatiya da insanın ideya-mənəvi keyfiyyətlər

baxımından zənginləşməsi, əxlaqi keyfiyyətlərinin

nəcibləşməsi ilə həmahəng olmalıdır. Bu bir vəzifə olaraq

cəmiyətin həyatında iştirak edən insanın gözləri qarşısında

daim canlanmalıdır. Onu təşkil etmək, istiqamətləndirmək

bu cəmiyyətin fəal üzvü olan biz ayparaçıların da üzərinə

böyük məsuliyyət qoyur.

Bildiyiniz kimi, Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatı

1965-ci ildə Venada keçirilən Beynəlxalq konfransda

səsləndirilmiş yeddi fundamental prinsipə əsasən öz

fəaliyyətini həyata keçirir. Bunlar:

HUMANİZM - Ayrı-seçkilik etmədən döyüş

meydanlarında yaralılara yardım göstərmək zərurətindən

yaranmış Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatı

istər beynəlmiləl, istərsə də milli səviyyədə hər hansı bir

şəraitdə insan iztirablarının qarşısını almağa və onları

yüngülləşdirməyə çalışır. Hərəkat insanın həyatını və

sağlamlığını qorumaqla yanaşı, insan şəxsiyyətinə hörmətlə

yanaşmağı da himayə etmək məqsədi daşıyır. O bütün

xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşma, dostluq, əməkdaşlıq və

möhkəm sülh olması üçün çalışır.

QƏRƏZSİZLİK - Hərəkat heç kəsə dini, irqi, milli

xüsusiyyətlərinə, sinfi mənsubiyyətinə, siyasi əqidəsi və

sosial mövqeyinə görə fərq qoymur. O, adamların düşdükləri

13

əzab-əziyyətin ölçüsünə görə yardım edir; ilk növbədə ən

ağır bəlalara düçar olanların köməyinə tələsir.

NEYTRALLIQ - Hamının ona olan inamını qoruyub

saxlamaq məqsədilə, hərbi münaqişələrdə heç bir tərəfi

müdafiə etmir, düşmənçiliyə qarışmır, siyasi, irqi, dini və

ideoloji mübahisələrdə bitərəf mövqe nümayiş etdirir.

MÜSTƏQİLLİK - Hərəkat müstəqildir. Öz

insansevərlik fəaliyyətində mövcud hakimiyyətə yardımçı

olub, ölkəsində hakim olan qanunlara tabe olmaqla Milli

Cəmiyyətlər öz muxtariyyətlərinı qoruyub saxlayırlar. Bu da

onlara Qızıl Xaç Hərəkatının prinsipləri ilə işləmək imkanı

verir.

KÖNÜLLÜ XİDMƏT - Hərəkat heç bir maraq

güdməyən könüllü yardım müəssisəsidir.

VAHİDLİK - Bir ölkədə yalnız bir Qızıl Xaç və Qızıl

Aypara Cəmiyyəti ola bilər. Onun qapıları hamının üzünə

açıq olmalı və öz ölkəsinin bütün ərazisində insansevərlik

fəaliyyəti göstərməlidir.

UNİVERSALLIQ - Ümumbəşəri, universal bir qurum

olan Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatında

bütün cəmiyyətlərin bərabər hüquqları var və onlar bir-

birlərinə kömək etməyə borcludurlar.

Bu fundamental prinsiplərdən biri neytrallıqdır və

“Humanitar diplomatiya”nın əsasını da məhz bunun

üzərində qurmaq lazımdır. Heç də təsadüfi deyil ki,

Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri

Federasiyasının prezidenti cənab Tadateru Konoe Minskdə

universitetin beynəlxalq münasibətlər fakultəsinin tələbələri

ilə görüşündə bu sözləri demişdi: “Müasir şəraitdə bizim

təşkilatımız yüksək səviyyəyə çatması üçün yeni yollar

axtarmalıdır. Fəaliyyətimizin əsas məqamı “Humanitar

diplomatiya”dır. Yer kürəsində yaşayan əhalinin həssas

14

təbəqəsinin müdafiəsi baxımından və fundamental

prinsiplərə əsaslanaraq, bir vasitə kimi bundan istifadə edib

dövlətlərə, onların liderlərinin müəyyən fikirlərinə yaxşı

mənada təsir etmək olar”.

Bəzi opponentlərim elə düşünə bilərlər ki, bu diplomatik

metodların humanitar sahədə istifadəsi neytrallıq prinsipinin

pozulmasına gətirib çıxara, hərəkatın prinsipləri ilə ziddiyyət

təşkil edə bilər və buna nail olmaq, ümumiyyətlə,

mümkünsüzdür. Bəs həmin neytrallıq prinsipinə əsaslanaraq

dünyanın hər bir yerində müxtəlif fəlakətlərdən, hərbi

münaqişələrdən zərər çəkmiş insanlara humanitar yardımlar

göstərmirikmi? Məgər bu yardımlar özlüyündə hər hansı bir

siyasi elementi daşıyır? Məgər bunlarla hansısa təbliğat

məqsədi güdülür? Məgər bunlar gizli məqsədlər üçün edilir?

Xeyr, bu, əsla belə deyil! Ona görə də cənab Tadateru

Konoe öz çıxışında xüsusilə qeyd etmişdi: “Artıq

fəlakətlərin sayı, miqyası, kütləviliyi daha da artır. Bunun

səbəbləri müxtəlifdir: iqlimin dəyişilməsi, təbii urbanizasiya,

pandemiya və digər səbəblər. Belə dəyişikliklər humanitar

vəziyyətin də dəyişməsinə təsirsiz ötüşmür. Bütün bu

hadisələr çoxsaylı təşkilatları əhatə edir”. Deməli, bizim

hərəkat da zamanın bu hökmündən kənarda qala bilməz.

Ona görə biz də humanizm prinsipləri əsasında, insanlıq

naminə zəruri hesab olunan dəyişiklikləri etmək

məcburiyyətindəyik.

Ağıl insanın hərəkətlərini düşünülmüş məcrada irəli

aparırsa, deməli, bu proses ona həmahəngdir. Düşünülməmiş

hərəkətdən ağıl özü təzadlarda vurnuxar, rahatlıq tapmaz.

Yalnız hərəkətin gedişi onun nə dərəcədə düzgün

düşünüldüyünü, ağlabatma dərəcəsini göstərir. Bir məsələ

ətrafında düşünəndə ağıl həmişə fikri, motivləri

uzlaşdırmağa çalışır, onları ölçüb-biçir. Bizim hərəkat da

15

vaxtı konkret gerçəkliklə daha çox şərtləndirir, insanın

səviyyəsinin yüksəlməsinə xidmət edir. Xeyirxah iradənin

hərəkətdə, davranışda gerçəkləşməsi həmin səviyyədən

asılıdır. Odur ki, yaşadığımız bu cəmiyyətin fəal üzvü kimi

zamandan asılı həmin səviyyəni gözləməyə çalışırıq.

Bunu deməyi özümə borc bilirəm: o insanlar ki

humanitar diplomatiyaya qısqanclıqla, etimad göstərmədən

və ehtiyatla yanaşırlar, onlar yanılırlar və yaxud bu işin

mahiyyətinə varmırlar. Bəlkə də onlar elə düşünürlər ki, bu

işin arxasında hansısa məqsəd və ya maraq durur. Xeyr, belə

fikirləşmək düzgün olmazdı. Ən azından ona görə ki,

humanist ideyalarla öz işini quran insanın belə düşünməyə,

sadəcə, haqqı yoxdur. Mərhəmət və xeyirxahlıq kimi insani

keyfiyyətləri özündə təcəssüm etdirən insanın məqsədi

yalnız və yalnız bu bəşəri keyfiyyətlərə köklənərək yaşayıb-

yaratmaq olmalıdır.

... Fikirlərin, düşüncələrin, əzablı yolların, sevincli

yaşamın məcmusudur xeyirxahlıq, nəciblik, mərhəmət

hissləri... O, talelərdən keçir, ümid çırağının işığıyla

zülmətləri yararaq sübhə üz tutur. O mənim, sənin, onun,

hamının – od torpağı övladının əməyi ilə yoğrulmuş qismət

və ömür yollarıdır. O, ulu əcdadlarımızın Yer kürəsinin

qədimdən-qədimə bir nöqtəsində açdığı cığırı bu günümüzə

qovuşduran insan toplumunun xeyirxahlıq, savab iş görmək

yoludur. Bu, bəşəriyyət mövcud olduğu gündən indiyədək

əsrləri, qərinələri, illəri, ayları, günləri, saatları adlayıb insan

izinə, ləpirinə çevrilmiş nəcib bir addımdır. Bu addımları

atarkən qəlbimi, daxilimi, bütün varlığımı yerindən

oynadacaq məqamlarla həqiqətə, gerçəkliyə tapınmaq

hissləri baş qaldırdı. Bunun özü də bir səadətdir.

İndiyədək yazdıqlarımın arxasında mərhəmətlə bərabər

həqiqət, vicdan məsuliyyəti də dayanıb. Odur ki, səmimi

16

olaraq etiraf etməliyəm: vərəqlərə həkk olunanların hamısı

ürəyimin Həqiqət çeşməsindən su içib, Vicdan süfrəsindən

qidalanıb. Mənim əqidəmə görə, Həqiqət millətimin ümid və

inam çeşməsidir. Bu fikrə dahi Servantesin dediklərini də

əlavə edib fikrimizi daha da qüvvətləndirək: “Yağ suyun

üstündə qaldığı kimi, həqiqət də həmişə yalandan yüksəkdə

durur”.

Zəngin mənəviyyata dair maraqlarla çərçivələnməyən

konkret həyat amalına malik insanlar dövrünün

problemlərinə əsl ziyalı yanğısı, vətəndaş təəssübkeşliyi ilə

yanaşır, fürsət düşdükcə xalqının nicatına, təminatlı

gələcəyinə xidmət edən xeyirxah əməllərin sahibinə

çevrilirlər. Əsl insan kimi yaşamaq zəhmət çəkmək,

dincəlmək, düşünmək, hərəkət etmək, narahat olmaq,

sevmək, axtarıb tapmaq, gülmək, kədərlənmək, qayğı

çəkmək, qayğının qədrini bilmək, təmiz duyğular və nəcib

arzularla yaşamaq deməkdir. Əsl insan kimi yaşamaq yalnız

özü üçün deyil, başqaları üşün də yaşamaq deməkdir. Çünki

insan elə yaşamalıdır ki, onun atəşi hamını qızdırsın, yalnız

özü üçün yananlar tez kül olub gedirlər. Əgər mənim

sevincim hər gün üzləşdiyim insanlara, həyatında yaxından

iştirak etdiyim cəmiyyətə sevinc gətirmirsə, humanist

addımım onları fərəhləndirmirsə, bu sevinc və humanist

addım kimə lazımdır? Əgər insanların kədəri məni

təsirləndirmirsə, onda mən özüm kimə lazımam?! Bu

fikirləri ona görə xatırladıram ki, humanizm prinsiplərinə

xidmət edən insan daha cəsarətli, işgüzar olmalıdır ki, onlara

etibar, inam da olsun və gələcəyin açarı onların əllərində

olsun, onlara etibar edilsin. Ona görə də bu məsələləri

nəzərə alan hər kəs özündə insanlığı, humanistliyi,

ümumbəşəri keyfiyyətləri tərbiyə etməlidir.

17

Bütün bunlara rəğmən onu da deyim ki, hər zaman yeni

fikirlər çoxlu sualın meydana çıxmasına səbəb olub, belə

yeniliklər hətta tənqidlərlə də üzləşib. Lakin humanitar

sahədə çoxşaxəli fəaliyyət göstərən milli cəmiyyətlər,

federasiya və BQXK tamamilə fərqli məqsədlər üçün çalışır

və onların həyata keçirdiyi siyasətin məqsədi tam fərqlidir,

məramı hamıya açıq və aydındır. Ümumiyyətlə, siyasi

elementlərə harada olmağımızdan asılı olmayaraq, hər

yerdə, hər zaman, bu və ya digər formada, insanların

ünsiyyətində, gündəlik fəaliyyətində, iş yerində,

dövlətlərarası münasibətlərdə və ayrı-ayrı sosial təbəqələrdə,

hətta ailədə belə rast gəlmək mümkündür.

Bu proseslərdə əsas məsələ siyasətin xoşməramlı olması

və düzgün həyata keçirilməsidir. Bu siyasət hərəkatın

məramı ilə üst-üstə düşməlidir. Belə olan halda keçmiş

postsovet məkanındakı milli cəmiyyətlərin, həmçinin

federasiyanın və BQXK-nın çoxşaxəli fəaliyyətinin

məqsədi nədən ibarət olmalıdır?

Əgər biz insanlarla qurulan qarşılıqlı ünsiyyət

siyasətindən danışırıqsa, onda diqqəti yalnız neqativ

aspektdə cəmləşdirmək olmaz. Axı, ayrı-ayrı şəxslərlə

münasibətdə qurulan düzgün siyasət müsbət nəticələr əldə

etməyimizə şərait yaradır. Belə olan halda biz özümüzə

həmfikir, könüllü, yeni tərəfdaş, dostlar tapır, ideyalarımıza

sadiqliyi və bağlılığı ilə onları sınağa çəkir və bundan sonra

onlarla işbirliyi qururuq. Hətta həyatımızda belə səmimi

münasibətlər ailə bağlarının qurulmasına və

möhkəmlənməsinə də gətirib çıxara bilər.

Növbəti fikrimi aydınlaşdırmazdan əvvəl istərdim ki,

onun mahiyyətinə varım, bu məfhum barədə məlumat verim.

Bu da gündəlik həyatımızda addımbaadım rastlaşdığımız

siyasətdir. Siyasət - dövlət hakimiyyətinin əldə edilməsi,

18

qorunub saxlanılması və istifadə olunması ilə bağlı fəaliyyət

sahəsidir. Siyasi fəaliyyət müxtəlif sosial qruplar, siniflər və

dövlətlərarası münasibətlər üzərində qurulur. Hakimiyyət

problemi ilə bağlı olan hər hansı fəaliyyət siyasi xarakter

daşıyır. Siyasət cəmiyyətin inkişafının müəyyən

mərhələsində yaranır və o, xüsusi mülkiyyətə əsaslanan

istehsal formalarının, sosial strukturun, sivil mədəniyyətin

formalaşdığı dövrdə təşəkkül tapmışdı. Müxtəlif sosial

qruplar öz mənafelərini qoruyub saxlamaq üçün xüsusi

idarəetmə aparatını yaradırlar. Siyasi hakimiyyət müxtəlif

təsisat formaları vasitəsilə həyata keçirilir.

Gündəlik fəaliyyətimizdə siyasət bizim üçün sanki

ayrılmaz yol yoldaşı rolunu ifa edir. O, hər an yanımızdadır.

Belə olmasaydı, istədiyimizə nail ola bilməzdik. Onu

düzgün həyata keçirdikdə yüksək və effektli nəticələr əldə

edirik. Həmçinin kollektivdə böyük nüfuz sahibinə

çevrilirik, gələcək karyeramızda yüksəlişə nail oluruq və

xüsusi ehtirama layiq görülürük.

Cəmiiyətimizin öz üzvləri qarşısında qoyduğu

tələblərdən biri də qarşılıqlı hörmət və uşaqların tərbiyəsi

qayğısına qalmaq prinsipidir. Bu gün Azərbaycan dövləti

həyatın bütün sahələrində insanlar arasında əsl insani

münasibətlərin bərqərar olması üçün müqəddəm şərtlər

yaradıb. Burada insanın məişəti, şəxsi həyatı ilə ictimai

fəaliyyəti ahəngdar vəhdət təşkil edir. Müstəqillik dövrü

adamının məişətinin ən mühüm sahəsi ailə həyatıdır. Buna

görə də lap dədə-babadan ölkəmizdə adamların ailəyə, ailə

məişətinə münasibətinə son dərəcə böyük diqqət yetirilir.

Ailə cəmiiyətin bütün həyatı ilə üzvi surətdə bağlı olan

unikal formadır. Onun taleyini cəmiyyətin həyatından

ayırmaq mümkün deyil. Gələcək vətəndaşların taleyi ailədə

münasibətlərin necə qurulmasından, gələcək nəslin necə

19

tərbiyə edilməsindən asılıdır. Buna görə də ailənin mənəvi

əsaslarının möhkəmləndirirlməsi məsələsi həmişə

ictimaiyyətin diqqət mərkəzində durub və durmaqdadır.

Odur ki, ailə və ailələrarası münasibətlərdə də siyasi və

diplomatik metodlardan müəyyən qədər istifadə olunur.

Amma bu o demək deyil ki, tamamilə diqqətdən kənarda

qalan məsələlər var, hansısa problemin həlli istiqamətində

siyasi və ya diplomatik gedişlərdən istifadə edilmir. Belə

münasibətlərdə müəyyən siyasi elementlərin yerində və

düzgün istifadə edilməsi istər birinci, istərsə də ikinci halda

qarşılıqlı razılıq və hörmətin əldə edilməsinə səbəb ola bilər.

Yəqin bu kitabı oxuyan hər kəs də razılaşar ki, bütün ailə

münasibətləri heç də qarşılıqlı hisslər üzərində qurulmur.

Çoxlu fakt mövcuddur ki, bu, ailə münasibətlərinə təsirsiz

ötüşmür. Misal üçün, iki fərqli ailə nümayəndəsi arasında

olan qarşılıqlı məhəbbət və bunun nəticəsində qurulan yeni

qohumluq münasibəti. Bu münasibətlərdə də bəzi siyasi

elementlər mövcuddur. Əlbəttə, siyasət və ya diplomatiya

dedikdə bunu çoxu başqa mənada başa düşə bilər. Sual

oluna bilər ki, ailə hara, siyasət hara? Amma yaşadığımız

dünyada istənilən məqsədə çatmaq üçün müxtəlif

düşünülmüş hərəkətlər etməli oluruq. Bu addımları

atmazdan öncə hər şeyi ölçüb-biçirik. Bu da siyasətin bir

növü hesab olunur. Yəni fərd bir addım atmazdan qabaq

müəyyən siyasət işlədir ki, məqsədinə nail olsun. Belə ki,

qarşılıqlı münasibət baxımından hər iki tərəfin marağı

düzgün istiqamətləndirilmiş addımlardan asılıdır. Burada hər

iki tərəf qarşılıqlı münasibətdə diqqətli olmalı və səhv

addımın atılmaması üçün ehtiyatlı davranmalıdır. Deməli,

öncədən düşünülmüş addım daha çox səmərə verə bilər.

Əlbəttə, söhbət xoşməramlı məqsədlərdən gedir. Və bunun

üçün də müəyyən diplomatik gedişlərdən istifadə edilir. Ola

20

bilər ki, bunu hər iki tərəf adi bir hərəkət kimi

qiymətləndirsin. Amma həqiqətdə bu düşünülmüş siyasi

addımın nəticəsi olur. Burada qayınata və qayınana ilə gəlin

arasında, həmçinin qayın, kürəkən, qayınata, baldız arasında

olan qarşılıqlı münasibətləri də göstərmək olar.

Ailə işıqlı bir dünyadır. Elə çalışmaq lazımdır ki, bu

işıqlı dünyanın üfüqlərini duman, çən almasın. İnsan

sevdiyinin arzularına böyük bir sevinclə tabe olmağı

bacarmalıdır. Bu, insanı alçaldan tabeçilik deyil. Bu, yüksək

hisslərin, nəcib duyğuların bir-birinə qovuşub birlikdə

yaşaması və ailəni yaşatmasıdır. Ona görə də ailədə

qayınata-qayınana, gəlin-kürəkən, qayın-baldız

münasibətləri mütləq nəzərə alınmalıdır. Əks təqdirdə bu

işıqlı dünya dediyimiz ailə tez bir zamanda əriyib yox ola

bilər. Burada həmçinin ailə təsərrüfatını idarə etməkdən

tutmuş, uşaqlarla valideynlər arasında münasibətləri tənzim

etmək kimi çox mühüm məsələlər də daxildir. Bunlar da

ailədə həm ana (qadın), həm də ata (kişi) tərəfdən tədbirli və

təmkinli olmağı, hər kəslə rəftarın ölçü-biçisini gözləməyi

tələb edir. İstər qadın, istər kişi qarşılıqlı surətdə dərk

etməlidir ki, ailəni daim möhkəmləndirmək, onu dağılmağa

qoymamaq hər iki tərəfin ictimai məna daşıyan tarixi

vəzifəsidir.

Mən ailədə olan qarşılıqlı münasibətlər barədə yalnız bir

neçə sadə misalı diqqətinizə çatdırdım. Hansı ki, bu

münasibətlərdə də bizdən asılı olmayan müəyyən qədər

siyasi elementlərə rast gəlmək mümkündür. Tam əminliklə

deyə bilərəm ki, bu kitabı oxuyan hər bir insan belə

ailədaxili və ailələrarası misallarla həmin siyahını

zənginləşdirə bilər. Əsas odur ki, belə proseslər xoşməramlı

məqsədlər daşısın. Əgər bu proseslərdə xoşməramlı yox,

digər şəxsi maraqlar önə çəkilirsə, onda demək olar ki, qarşı

21

tərəf özünün məkrli məqsədləri üçün həm qohumluq, həm

ailə, həm də dostluq əlaqələrini qurban verərək insanlığını

tam itirmiş olur.

Eyni fikirləri humanitar sahəyə də aid etmək olar:

insanlıq naminə həyata keçirilən siyasət və diplomatiya

üçün. Belə olan halda sözsüz ki, həm cəmiyyət, həm də

rəhbərlik tərəfindən qarşıya qoyulan böyük məqsədlərə nail

olmaq bizlər üçün bir o qədər də çətin olmayacaq.

Beləliklə, “nədən başlamalı” barədə düşünəndə özümdən

asılı olmayaraq belə bir sual meydana çıxdı: “Humanitar

diplomatiya hərəkatımızda nə vaxt yaranmışdır?” Bu suala

mümkün cavabı axtarmaq üçün keçmişə, məsələn, XIX əsrin

ortalarına, daha dəqiq desək, 1859-cu ilə nəzər salmaq

məcburiyyətində qaldım.

İndi bu barədə eşidib və oxumaq çox asandır, bəs qanlı

səhnənin canlı şahidi olan insan bunu necə yaşayıb? Kömək

məqsədilə yaralıların ürəkparcalayan zarıltıları, cəsədlərlə

dolu al-qırmızı rəngə boyanmış döyüş meydanı, saysız-

hesabsız insan iztirabları və s. Bu ağır səhnəni gözlə görmək

nə dərəcədə qorxulu, vahiməli və cansıxıcıdır.

Bütün əsrlər boyu insanlar belə qanlı səhnələrin şahidi

olub, təəssüf ki, indiki dövrdə də buna şahidlik edirik. Düz

deyilib: “Müharibə qanunları müharibə kimi, müharibənin

özü isə dünyadakı həyat qədər qədimdir”.

“Hər şey nədən başladı” sualına cavab verməzdən öncə

onu bildirim ki, 1859-cu il humanizm baxımından hesabat

tarixi kimi qəbul edilməməlidir. Belə ki, insan tarixinə nəzər

salsaq, buna oxşar - insanlıq naminə mühüm tarixi, hətta

mən deyərdim qlobal əhəmiyyət kəsb edən çoxlu hadisənin

olduğunu deyə bilərik. Lakin bu hadisələrin fonunda 1859-

cu ili xüsusi tarix kimi qeyd etmək lazımdır. Çünki bu tarix

hazırda nümayəndəsi olduğum hərəkatın ilkin əsasını qoyub,

22

müqəddəratların ilk, başlanğıc nöqtəsi olub. Ona görə də

mən bütün diqqətimi məhz bu mərhələyə cəmləmişəm.

Çünki bu mərhələ dünya tarixində insanlıq naminə görülən

işlərin ayrılmaz hissəsidir.

Yuxarıda qeyd olunanlara əsasən, bəzi məsələlərə

aydınlıq gətirək: «Diplomatiya və humanizm arasında

kəsişmə nöqtəsi və ya sərhəd haradan keçir?» Bunun üçün

biz yenidən keçmişə, Solferino hadisəsinə qayıdıb Hərəkatın

banisi Anri Dünanın həmin an hərəkətlərini təhlil etməli

olacağıq.

Döyüş meydanında dəhşətli səhnənin şahidi olan Anri

Dünan özünün kommersiya məqsədlərini kənara qoyub

yaralılara kömək etməyi vacib sayır. Təbii ki, bunu tək

etmək mümkün olmazdı və ona görə də o, yaxınlıqda

yerləşən kəndin sakinlərini bu işdə ona köməklik etməyə

çağırır. Təsəvvür edin, bu işin təşkili üçün insanları səfərbər

etmək nə qədər çətin məsələdir, buna görə o, nə qədər güc

sərf etməli olub. Yəgin ki, insanların bir çoxu öz işini kənara

qoyub bu əziyyəti çəkmək, cəsədləri dəfn etmək istəməzdi.

Rəqəmlər isə kifayət qədər yüksək idi: döyüş meydanında

40 minə yaxın yaralı və həlak olmuş insan var idi. İndi

təsəvvür edin, 4 yox, 40 yox, hətta 4 min yox, 40 min!

Mən bu dəhşətli hadisələr barədə oxuyanda, çoxlu

yaralıya yardım göstərmiş, cəsədləri dəfn etmiş insanların

talelərini vərəqləyəndə gördüm, həmçinin özümçün

aydınlaşdırdım ki, onların hər biri həyatın kriteriyalarına və

şəxsən mənim daxili baxışlarıma görə özlüyündə əsl

qəhrəmandırlar. Anri Dünanın özü isə tükənməz enerjisinə,

yüksək təşkilatçılıq bacarığına və çox gözəl natiqlik

qabiliyyətinə görə xəyalımda həqiqətən də hər zaman uca

səmanı qət edib göy üzündə qanad çalan qartal kimi

çanlanırdı. O həmin insanların qəlblərindəki elə bir incə

23

simə toxunmağı bacarıb ki, bu günə kimi gündəlik ev işləri

və məişət problemləri ilə məşğul olduqlarına görə demək

olar ki, onlar o hissləri tamamilə unudublar. Anri Dünan

insanların ruh yüksəkliyini qaldırmağa nail olub və elə

formada təsir edib ki, bu hadisəyə biganə qalmasınlar.

Adətən müharibələrdən insanlara minlərlə məhv olmuş insan

taleyi, çoxlu əlil və xəstə, əsir, yetim qalmış uşaq, dağılmış

ailə və bir çox düzəlməsi mümkün olmayan nəticə qalır.

Təəssüf ki, müharibələrin şahidi olan insanlar bu olaylarla

üz-üzə qalmaq məcburiyyətində olurlar.

Yaralılara lazımi yardımın göstərilməsində onlara bu işin

vacibliyinin və əhəmiyyətinin başa salınması əsas psixoloji

təsir hesab edilir. Döyüş meydanlarında yaralılara yardım

göstərənlər nə qədər də təəccüblü olsa da, bizim hərəkatın

ilk könüllüsü tibb bacıları və tibb qardaşları olublar. O vaxt

onlar haradan biləydilər ki, 3 il sonra göstərdikləri bu

rəşadət gələcəkdə planetin ən böyük humanitar hadisəsinə

çevrilərək böyük hərəkatın yaranmasına səbəb olacaq.

Həmin hərəkat Beynəlxalq Qızıl Xaç, sonradan isə

Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatı

adlandırılacaq.

O an insanların kömək etmək istəyi olub və onlar bu

köməkliyi ediblər. Minlərlə əsgər cəsədi torpağa tapşırılıb,

yaralılara ilk yardımlar göstərilib və neçə-neçə insanın

həyatı xilas edilib. O vaxt Anri Dünanın rəhbərliyi ilə bu

xoşməramlı missiyanı həyata keçirən insanlar özləri, öz

ailələri, başqa qayğıları və işləri barədə düşünməyərək bu

xeyirxah əməllərə qoşulublar. Onlar fədakarcasına, sabahkı

gün barədə düşünmədən bu çətin işin öhdəsindən gəliblər.

Bir sözlə, onlar özlərini əsl insan kimi aparıblar. Bəli, mən

səhv demədim, məhz əsl İnsan kimi! Çünki zorakılıq və

qəddarlıq insan təbiətinə xas olmayan bir xüsusiyyətdir.

24

Böyük Tanrının xəlq etdiyi insan öz təyinatına görə və şüuru

ilə seçilən yüksək bioloji varlıqdır. Həmçinin o, məhz

“Homo Sapiens” (latınca İNSAN deməkdir) olaraq,

digərlərindən fərqlənən, Yer adı verilmiş planetdə

məskunlaşmış bioloji varlıqdır.

İndi gəlin yuxarıda söylədiyim kimi, humanizm və

diplomatiya arasındakı kəsişən xətti müəyyənləşdirək.

Solferino hadisəsində insanların yaralılara və digər yardıma

ehtiyacı olan zərərçəkmişlərə göstərdiyi təmənnasız

köməkliyin hamısı əsl humanizmin göstəricisidir.

Burada yaddaşımın dərin qatlarında saxladığım

ibrətamiz bir misalı çəkmək yerinə düşərdi: “İsa ilə söhbəti

əsnasında bir müqəddəs qanun alimi ondan soruşdu:

“Mənim qonşum kimdir?” Cavabında İsa bir məsəl söylədi:

“Bir nəfər Yerusəlimdən Yerihoya gedərkən quldurların

əlinə keçdi. Quldurlar onun paltarını çıxartdılar, özünü

yaraladılar və yarımcan halda qoyub getdilər. Təsadüfən bir

kahin həmin yol ilə gedirdi; adamı gördükdə yolun o

tayından keçdi. Bir levili də o yerə çatdıqda yaxınlaşdı və

onu görüb, yolun o tayından keçdi. Bir nəfər samariyalı isə o

yoldan keçərkən ona rast gəldi və onu gördükdə yazığı gəldi,

yaxınlaşıb onun yaralarına zeytun yağı və şərab tökərək

sarıdı; və onu öz eşşəyinə mindirib bir mehmanxanaya

gətirdi və onun qayğısına qaldı. Ertəsi gün isə oranı tərk

edərkən, iki dinar çıxardıb mehmanxana sahibinə verdi və

dedi: “Onun qayğısına qal və əgər artıq xərcin çıxarsa, geri

qayıdanda mən sənə ödəyərəm”. Sonra İsa sualı verən

adamdan soruşdu: “Səncə, bu üç nəfərdən hansı quldurlar

əlinə düşən adamın qonşusu oldu?” O cavab verdi: “Ona

mərhəmət göstərən adam”.

Samariyalının yaralı insanla rəftarı həqiqi mərhəmətin nə

olduğunu parlaq şəkildə göstərir. Samariyalının şəfqət

25

hissindən irəli gələrək etdiyi hərəkət cinayətin qurbanı olana

rahatlıq gətirdi. Zərər çəkən adam samariyalıya yad idi.

İnsanın milliyyəti, dini, yaxud mənsub olduğu mədəniyyəti

mərhəmət göstərmək üçün əngəl deyil. Xeyirxah samariyalı

haqqında məsəldən sonra İsa o adama dedi: “Get, sən də elə

hərəkət et”. Biz bu məsləhətə riayət edib digərlərinə qarşı

mərhəmətli olmağa çalışa bilərik. Bəs necə? Gündəlik

həyatımızda mərhəməti necə təzahür etdirə bilərik?

Həmin hadisələrdə də nə Anri Dünan, nə də könüllü

xidmət göstərənlər hər hansı bir siyasi və ya digər maraqları

güdmürdülər. Onları insansevərlik və humanist hisslər buna

vadar edirdi, hansısa təmənna güdmədən. Yəgin indi sual

verəcəksiniz: “Bəs onda bu Solferino hadisəsində

diplomatiya nədən ibarət olub?”

Oxucularımızı çox intizarda saxlamadan onlara

hərəkatın hər bir üzvünə məlum olan tarixi bir faktdan

danışım. Bu fakt Anri Dünanın fransız dilində ərsəyə

gətirdiyi, dünyada ictimai fikrə çox böyük təsiri olan

“Solferino döyüşü barədə xatirələrim” adlı kitabıdır.

Düşünürəm ki, oxuculara bu insanı təqdim etməyə heç bir

ehtiyac yoxdur. Amma bir neçə kəlmə söz deməyi özümə

borc bilirəm. Jan Anri Dünan (1828-1910-cu illər) İsveçrə

vətəndaşı, humanist insan, ictimai xadimdir. O, 1863-cü il

oktyabrın 26-da Cenevrə şəhərində 14 ölkənin 36

nümayəndəsinin iştirakı ilə keçirilən yığıncaqda Beynəlxalq

Qızıl Xaç Cəmiyyətini təsis edib. Anri Dünan Nobel

mükafatının ilk laureatıdır. O, digər nüfuzlu şəxslərdən

fərqli olaraq, insanların əzab və iztirablarına mərhəmət

göstərib, eyni zamanda, həyatının çox hissəsini dünyanın

müxtəlif bölgələrində hərbi münaqişələr nəticəsində

zərərçəkmişlərə yardım məqsədilə insanların səfərbərliyinə

həsr edib.

26

Bu insan hər kəsə kömək edirdi, özününkülərə,

əsgərlərə, hətta düşmənlərə belə. Onun «Biz hamımız

qardaşıq!» şüara çevrilmiş fikri bütün dövrlərdə inkar

edilmədən bu günümüzə kimi dəyişməz olaraq qalır. Anri

Dünanın təşəbbüsü və hədsiz əməyi sayəsində 1864-cü ildə

“Quru əməliyyatları zamanı xəstə və yaralı əsgərlərin

aqibətinin yaxşılaşdırılması barədə” qəbul edilən Cenevrə

konvensiyası, beynəlxalq humanitar hüququn əsasını qoydu.

Məhz onun tövsiyəsi ilə yaralı və həlak olmuş əsgərlərin

şəxsiyyətini müəyyənləşdirmək üçün əsgər medalyonlarının

tədbiq edilməsi qəbul olunub. Bu sahədə insanların

maarifləndirilməsinə böyük ehtiyacın oduğunu nəzərə alan

Anri Dünan beynəlxalq kitabxananın yaranması təşəbbüsünü

irəli sürüb. Həmçinin 1874-cü ildə o, əməyin istismarına

qarşı kampaniyanın təşəbbüskarı olub. Nobel mükafatı

laureatı adına görə ona verilən pul mükafatından

xeyriyyəçilik məqsədləri üçün istifadə edib. Dünyanın bir

çox şəhərində humanizm çarçısı kimi, xeyirxah və

mərhəmətli əməllərinə görə Anri Dünana ehtiram

göstərilərək abidələr qoyulub.

Solferino hadisələri barədə bir məqamı da nəzərinizə

çatdırım. Üç gün, üç gecə Anri Dünan bu vahimə içərisində

yaşayıb, döyüş meydanında al qana bulaşmış insanlara

yardım edib. Bu xatirələr onu ömrünün sonuna kimi

müşayiət edib, bu acı günləri heç vaxt yaddan çıxarmayıb. O

dövrlərdə onu «Ağ libaslı insan» kimi az qala mələyə

bənzədiblərmiş. Təsəvvür edin ki, o, bir neçə kəndçi ilə

birgə döyüş meydanında yaralıların yaralarını sarıyıb, onları

yedirdib və qayğılarını çəkib. Bu mərhəmət və lütfkarlıqdan

sonra o, bir neçə həkimin yanına gələrək səhra hospitalını

təşkil etməklə insanlara yardımçılıq missiyasının həyata

keçirilməsinə müvəffəq olub.

27

Anri Dünanın kitabı iki hissədən ibarətdir. Birinci hissə

epik formada yazılmış döyüşün təsvirindən ibarətdir, ikinci

hissə isə müharibənin başqa bir tərəfini göstərir: Mojori

kilsəsi, ölümcül yaralıların yan-yana uzandığı qan

gölməçələri, üfunət, qara buluda bənzər uçan milçək ordusu,

haray, əzab, istirab və ölüm...

Kitab 1862-ci ildə Cenevrədə 1600 tirajla müəllifin

vəsaiti hesabına çap edilib. Kitabın titul vərəqəsində böyük

hərflərlə yazılıb: “Pulsuz yaymaq üçün”. Kitabın əksər

nüsxəsi çar ailələrinə, dövlət və hökumət nümayəndələrinə,

generallara, həkimlərə, tanınmış yazıçılara və filantroplara

göndərilib.

Bununla əlaqədar qeyd etməliyik ki, ola bilsin bu,

müasir dünyada humanitar diplomatiyanın ilk nümunəsidir.

Belə ki, bu, Anri Dünanın Solferino hadisələri barədə öz

xatirələri əsasında yazdığı kitabı ilə yanaşı, həm də pulsuz

yayımlanması, dünyanın tanınmış şəxslərinə, liderlərinə

göndərilməsi belə bir qənaətə gəlməyə əsas verir. Kim bilir,

bəlkə də belə bir siyasi gedişdən və yaxud diplomatik

metoddan istifadə edərək Anri Dünan qarşısına qoyduğu

məqsədə nail olub. Hər halda humanitar sahədə əhəmiyyətli

bir addım atılıb və belə bir beynəlxalq hərəkat yaradılıb.

Yuxarıda nəzər saldığımız faktlara əsasən deyə bilərik

ki, diplomatik metodlar ilk olaraq humanist məqsədlər üçün

istifadə olunub. Onu da qeyd etmək yerinə düşərdi ki,

tezliklə Anri Dünan öz kitabına və mövqeyinə görə çoxlu

rəy alıb. Sonrakı aylarda onun daha iki yeni kitabı da kitab

mağazalarına verilib. Bu kitab dünya xalqlarından bir

çoxunun dilinə tərcümə edilib. İngilis, alman, italyan, ispan,

rus, holland və s. dillərə tərcümə də öz orijinallığını saxlaya

bilib. Bununla Anri Dünanın oxucu auditoriyasının geniş

olması qənaətinə gəlmək mümkündür. Onun ünvanına o

28

dövrün çox nüfuzlu şəxsləri tərəfindən məktublar daxil olub.

Bu kitab humanitar diplomatiya sahəsində o əsrin ilk

addımları kimi bütün dünyanın hərəkətə keçməsi üçün bir

amil rolunu oynamışdı. Və tam əsasla demək olar ki, bu gün

də həmin rolunu saxlamaqdadır.

Humanitar diplomatiyanın ən əhəmiyyətli addımı yeni

bir qurumun - Beynəlxalq Qızıl Xaç Cəmiyyətinin

yaranması hesab edilir. Bu cəmiyyət ilk olaraq Yaralı

Əsgərlərə Yardım üzrə Cenevrə Komitəsi adını daşıyıb

(1863-cü il), sonradan Yaralı Əsgərlərə Yardım üçün

Beynəlxalq Komitə (1864-cü il), Yaralı Əsgərlərə Yardım

Beynəlxalq Komitəsi (1868-1874-cü il) adlandırılıb. Sonda

isə Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi (1876-cı il) adını

daşımağa başlayıb.

Solferino hadisəsi barədə kitabın işıq üzü görməsindən

bu günə kimi biz hər addımbaşı humanitar diplomatiyanın

yüzlərlə elementi ilə üzləşirik. Əminliklə deyə bilərik ki,

humanitar diplomatiyanın həyata keçirilməsində müxtəlif

siyasi məqsədlər yox, yalnız insansevərlik amili öndə durur.

Bir anlıq fikirləşin, 1863-cü ildən 5 nəfər üzvü olan

Yaralı Əsgərlərə Yardım üzrə Cenevrə Komitəsinin

yaranmasından 16 ölkənin hökumət rəhbərlərinin imzaladığı

beynəlxalq razılaşmaya qədər cəmi iki il vaxt keçib. Və

bütün bu nailiyyətlər nəcib və alicənab bir insanın çox ciddi

səyləri nəticəsində əldə edilib. Belə bir ifadə var: “Bizim

dünyanın insanı deyil”. Belə insanlar maddi maraq güdmür

və cəmiyyətdə yüksək mövqe tutmağa çalışmırlar. Onlar

üçün əsas bir ideya var: insanlıq naminə öz güc və

bacarıqlarını səfərbər edərək yaşamaq!

Anri Dünan bu obraza tamamilə uyğun gəlir. Heç də

təsadüfi deyil ki, 1901-ci ildə məhz o, ilk olaraq Nobel

mükafatına layiq görülüb. Bu mükafatdan əldə edilən böyük

29

məbləğdə pul vəsaitini o, İsveçrədə və Norveçdə

xeyriyyəçilik fəaliyyətlərinə sərf edib.

Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatının banisi Anri

Dünana həsr edilmiş bu fəsilin sonunda hər bir oxucunun

böyük marağına səbəb ola biləsi bir vacib məqamı

nəzərinizə çatdırmaq istərdim. 1910-cu il oktyabrın 30-da

dünyasını dəyişmiş Anri Dünanın məzarındakı baş daşının

üzərində yaralı əsgərə su vermək üçün dizi üstünə çökmüş

insan rəsminin təsviri həkk edilib...

30

BEYNƏLXALQ QIZIL XAÇ VƏ

QIZIL AYPARA CƏMİYYƏTLƏRİ

FEDERASİYASI

Əvvəlki materiallardan görünür ki, humanitar

diplomatiyanın elementlərinə bütün tarixi proseslərdə, o

dövrdə baş verən hadisələrdə, xüsusilə hərəkatın ilkin

əsaslarının yarandığı zamanlarda rast gəlmək mümkündür.

Biz humanizm və diplomatiyanı bir-birindən ayıran kəsişmə

xəttini çox dəqiqliklə təqdim etdik, amma onların ayrılmaz

və qırılmaz tellərlə bir-biri ilə bağlılığının, bir-birini

tamamlamasının, aralarındakı semantik əlaqələrin

mövcudluğunun da izahını verdik. Belə bağlılıqları ilə onları

siam əkizlərinə və ya bir medalın iki üzünə bənzətmək olar.

Dövrünün ən böyük ictimai xadimi olan Anri Dünanın

bütün fəaliyyətinə artıq demək olar ki, nəciblik və fədakarlıq

möhürü vurulub. Çünki bu insanın fəaliyyətində yalnız bir

məqsəd daşıyıb: Ehtiyacı olan insanlara kömək etmək! Əgər

biz o dövrdə baş vermiş hadisələri dəqiq ardıcıllıqla düzə

bilsək görərik ki, Anri Dünanın bütün hərəkətlərində

diplomatiya elementləri var və o bundan bir vasitə kimi çox

böyük məharətlə istifadə edərək səlahiyyət sahiblərinə, o

dövrdə taleyüklü məsələlərə qərar verən konkret insanlara

təsir etməyi bacarıb. Məhz həmin yüksək çinli şəxslərin

verdiyi tarixi qərarların vasitəsilə milyonlarla insan

iztirablarının qarşısını almaq mümkün olub. Elə buna görə

həmin şəxslər humanitar diplomatiya üçün yaxşı mənada

əsas hədəflərdəndir.

Anri Dünanın ideyalarının həyata keçirilməsinin

mənası aydındır: Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

Federasiyasının yaradılmasında əsas məqsəd əyani şəkildə

31

humanizm və diplomatiya elementlərinin ittifaqına nail

olmaq olub.

Biz çox yaxşı dərk edirik ki, hərəkatın simvolunu əks

etdirən “XAÇ” heç bir dini məna daşımır. Bu simvol hələ

qədim Misir tarixindən məlumdur. Heroqliflər xaçın timsalı

kimi onun yazılışında mövcud olub. Bu çox qədim “Ank

xaçı” adı ilə tanınır. Bu düyünlü xaça Misir fironlarının bir

çoxunun məzarında rast gəlinib. Qədim misirlilər bu

simvolu Axirət dünyasının açarı hesab ediblər. Əgər nəzərə

alsaq ki, misirlilər üçün “piramidanın o biri tərəfindəki

həyat” böyük əhəmiyyət kəsb edib və bir çox adi misir

fironu həyatının çox hissəsini həmin dünyaya hazırlıq

mərhələsinə sərf edib. Onda qədim misirlilərin dini

baxışlarında “Ank xaçı”nın nə qədər böyük məna kəsb etdiyi

heç kimdə şübhə yaratmamalıdır. O, ölməzlik ideyasını

özündə iki nişanla əks etdirirdi: XAÇ - həyat simvolu və

dairə-əbədilik. Ank həmçinin İsida və Osirisanın, yerlə

göyün, kişi və qadının ittifaqını, eyni zamanda müdrikliyi

təcəssüm etdirirdi.

O ki qaldı AYPARAYA, yaxşı məlumdur ki, İslama

qədərki dövrdə o, həm Ərəbistanda, həm də Yaxın Şərqdə

Ay Allahının simvolu olub. Məsələn, Mesopotamiyada

akkadsiya tərəfindən “Sin” adlandırılan Şumer Allahı

Nanaya əsasən Ur şəhərində, həmçinin də Suriyanın Xarran

şəhərində əsas ilahi kimi sitayiş edirdilər. Onun da Ur şəhəri

ilə sıx dini əlaqələri mövcud idi. Urlıların qədim

əlyazmalarını tədqiq edərkən məlum olmuşdu ki, onlar ay

ilahəsi kimi Ur adlı Allaha sitayiş ediblər. Bu da qədim ilahi

abidələrdə AYPARA simvolu ilə əks olunurmuş. Fələstinin

Xasora əyalətində, qədim bürünc dövrünə aid xananın kiçik

müqəddəsləşmiş yerində bazaltdan (bərk vulkanik suxur)

stela (yazılı daş plitə) tapılıb. Həmin stelanın üzərində

32

yuxarı qalxmış iki əlin təsviri var və bu da onu göstərir ki,

əhali Ay Allahına sitayiş kimi ayparaya dua edib.

Arxeoloqların kifayət qədər tapdıqları qədim heykəl və

heroqliflərdə ilahinin başı üzərində əks olunmuş AYPARA

simvolu açıq-aydın görünürdü. Bu da Ay Allahına edilən

ibadət kimi qəbul olunur. Qədim dövrlərdə Yaxın Şərqdə

Aya qadın ilahəsi kimi, Ərəbistan da isə kişi ilahəsi kimi

baxırdılar.

Beləliklə, həm xaç, həm də aypara simvolu birincisi

ümuminsanidir, ikincisi insanların mərhəmətə və yalnız

pozitiv hisslərə bağlılığıdır. İstər xaç, istərsə də aypara

simvollarını sırf dini baxışlara bağlamaq da düzgün olmazdı.

Xüsusilə bizim hərəkatda belə yanaşma mövcud deyil.

Bununla belə xaç əksər xristian ölkəsinin simvolu kimi,

aypara isə əsasən müsəlman ölkələrinin simvolu kimi başa

düşülür. Lakin, müsəlman ölkəsi olmasına baxmayaraq, xaç

emblemindən istifadə edən ölkələr də var. Misal üçün:

Alban Qızıl Xaçı, Livan Qızıl Xaçı, Mavritaniya Qızıl Xaçı,

Nigeriya Qızıl Xaçı, İndoneziya Qızıl Xaçı. Xristian və

müsəlman dünyasına aid olmayan ölkələrin milli

cəmiyyətləri isə “Qızıl Xaç” emblemindən istifadə edir.

Misal üçün: Yaponiya, Monqolustan, Hindistan, Çin. Bu bir

daha onu sübut edir ki, beynəlxalq hərəkatda xaç və aypara

simvolları dini və ya milli mənsubiyyətə görə təsbit

olunmur.

Dediklərimizdən sonra həqiqətən də milli cəmiyyətlərin

istifadə etdikləri emblemlərin heç bir dini məna daşımadığı

qənaətinə gəlmək olar.

Ərsəyə gətirdiyim bütün əsər və elmi işlərimdə oxucu

amili qırmızı xətlə keçib, həmişə onların qarşısında səmimi

olmağa çalışmışam. Ona görə indi də bu mövzu ilə bağlı

şərh etdiyim fikirlərdə oxucularıma qarşı tam səmimiyəm və

33

düşüncələrimi açıq şəkildə izah edirəm. Mənə yad gələn və

xarakterimə xas olmayan ideyalardan həmişə uzaq olmuşam.

Həmçinin hərəkatın hansısa qüvvələrin təsiri altında olması,

hansısa qlobal, geosiyasi, iqtisadi və ya siyasi maraqlardan

ötrü istifadəsi mənim üçün tamamilə yad bir anlayışdır.

Lakin bəzi dövlətlərdə müəyyən qruplar tərəfindən hərəkatın

fəaliyyətinə az da olsa, həm iqtisadi, həm də siyasi

baxımdan təsir etmək cəhdləri olub. Bunu isə biz inkar edə

bilmərik.

Bu gün hərəkatın bütün komponentlərinin bir vəzifəsi

var-şərəf və ləyaqətlə öz missiyalarını yerinə yetirmək,

siyasi və iqtisadi fikirlərlə fəaliyyətimizə müdaxilə

cəhdlərinin qarşısını almaq, bu və ya digər formada öz şəxsi

maraqlarını istər kənardan, istərsə də bizim hərəkatın

daxilində üstün tutan ünsürlərdən qorunmaqdır.

Hərəkatımızda siyasi və diplomatik metodların hamısı yalnız

humanizm naminə həyata keçirilməlidir. Məhz humanizm

naminə biz bütün danışıqları-siyasətçilər, dövlət rəsmiləri,

hərbiçilər və münaqişə tərəfləri ilə aparmalıyıq. “Məsələnin

həlli-danışıq aparmaq deməkdir!” - bizim hərəkatın şüarı

belədir və bu diplomatiyanın əsas alətidir. 1638-ci ildə

məşhur fransalı siyasi xadim kardinal Raşelye özünün

“Siyasi vəsiyyət”ində yazırdı: “Danışıqları fasiləsiz, açıq,

hər yerdə, yarımçıq qoymadan, hətta istənilən nəticə

verməsə belə, gələcəkdə tam nailiyyətin əldə olunmasına

əminliyin olmadığı təqdirdə də aparmaq lazımdır”.

Humanitar diplomatiyanın yaranmasının bariz nümunəsi

XX əsrin 50-ci illərində tanınmış isveçrəli hüquqşünas Jan

Piktenin Beynəlxalq Humanitar Hüququn (BHH)

yaranmasının defintiv təşəbbüsü idi.

Kiçik zaman kəsiyində BHH özünü təsdiq etdi, öncə

hüquqi ədəbiyyatda yer aldı, daha sonra isə hərbi

34

münaqişələr zamanı BHH inkişafı və tətbiqi istiqamətində

İsveçrə diplomatik konfransının (1974-1977-ci illər)

gündəliyinə daxil oldu.

Humanitar diplomatiyanın XX əsrin əvvəllərindəki ilk

addımlarını qiymətləndirmək lazımıdır. Bunu 1864-cü il

avqustun 22-də Cenevrədə keçirilən diplomatik konfransda

“Quru döyüşləri zamanı yaralı və xəstə əsgərlərin taleyinin

yaxşılaşdırılması” barədə konvensiyanın təsdiqi ilə

əlaqələndirirlər. Həmin konvensiyanın hazırlanmasında da

hərəkatımızın banisi Anri Dünanın əvəzsiz rolu olub.

Son beş min il ərzində yer üzərində baş verən 4000-dən

çox müharibədə təxminən 5 milyard insan öz həyatını itirib.

Təkcə son 3400 il ərzində yer üzərində cəmi 250 il sülh

hökm sürüb. XX əsrin adi bir insanı yer üzərində baş verən

hadisələrin əsas iştirakçısına çevrilib. Hər bir şəxs

özlüyündə həqiqi hüquq daşıyıcısı olmasına baxmayaraq,

bəzi ölkələr buna çox vaxt etinasız yanaşır. Bununla bağlı

əsas məqam diplomatik fəaliyyətin humanitar istiqamətdə

həyata keçirilməsi idi.

Qeyd edim ki, humanitar fakt hər hansı fərdin

müdafiəsinə yönəldilmiş müxtəlif, çoxtərəfli forum mövzusu

ilə məhdudlaşmır. Söhbət humanitar diplomatiyanın çeşidli

fəaliyyətinin daha geniş aspektdə yayılmasından gedir.

Burada xüsusilə insanların ən zəif və həssas təbəqəsi, fiziki

və mənəvi iztirablara düçar edilmişlər önə çəkilməlidir.

Buna etnik və dini azlıqların müdafiəsi sahəsini misal

göstərmək olar. 1948-ci ilin məlum konvensiyası genosidin

qarşısının alınmasına yönəldilib. Belə ki, bu, beynəlxalq

cinayət kimi xarakterizə olunur və müqəssir barədə cəza

tədbiri də nəzərdə tutulur.

Yuxarıda söylənilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olar ki,

humanitar amil sosial amilə transfer edilir.

35

Təəssüf ki, indiki zamanımız özünün keçmiş

zamanından yüksək sürətlə silahlanmanın baş verməsi, hərbi

sənayenin böyük həcmdə yayılması, silah alverinin və

narkotik bazarının geniş vüsət alması, varlı və kasıb ölkələr

arasında böyük fərqin olması kimi varisliyi qəbul edib.

Bütün bu hadisələr yeni nəsil naminə bugünkü siyasətçiləri,

həmçinin diplomatları düşündürməli, problemlərin həllininə

istiqamətləndirməlidir. Təəssüf ki, belə münaqişələr

başgicəlləndirici sürətlə artmaqdadır. Söhbət həm lokal, həm

də regional münaqişələrdən gedir. Belə hadisələr keçmiş

postsovet məkanı üçün xarakterikdir, burada təsəlliverici heç

nə görmək olmaz. Təxminən 170 münaqişə bölgəsinin 30-da

artıq neçə illərdir fövqəladə vəziyyət daha da gərginləşib,

10-da isə potensial münaqişələr artıq silahlı toqquşmalarla

müşahidə olunur.

Bu sətirlərin yazıldığı iş otağı Azərbaycanın Qızıl

Aypara Cəmiyyətinin prezidentinə məxsusdur, mən 15 ildir

bu vəzifəni daşıyıram. Məni digər milli cəmiyyətlərin

prezidentlərindən fərqləndirən cəhət ondadır ki, milyona

yaxın həmyerlim məcburi olaraq təcavüzkar tərəfindən

işğala məruz qalmış öz doğma el-obasından qovulub. 1988-

1994-cü illəri əhatə edən münaqişədə, əslində elan

olunmamış müharibədə Ermənistan tərəfi Azərbaycan

torpaqlarının 20 faiz hissəsini işğal edib. Bu münaqişə

nəticəsində Azərbaycana iqtisadi cəhətdən milyardlarla

dollarla ölçülən ziyan dəyib. Münaqişə artıq 20 ildir davam

edir. İndi Azərbaycanda yaranan yeni nəslin nümayəndəlri

arasında qaçqın və köçkün kimi dünyaya göz açmış uşaqlar

var, Onlar neçə yüz illər dədə və babalarının yaşadıqları

topaqlarını belə bu günə kimi görməyiblər.

Mən sanksiyasız hərbi təcavüzə məruz qalmış, öz

ölkəsində deportasiya edilmiş, hərbi vəziyyətdə olan bir

36

ölkənin milli cəmiyyətinin birinci və sonuncu prezidenti

deyiləm. Bu vəziyyəti yaşamış insanlar – soydaşlarım yəqin

məni başa düşərlər ki, 9 milyonluq əhalinin hər 8 nəfərdən

biri qaçqın və məcburi köçkün olan ölkədə işləmək müəyyən

mənada çətindir.

Keçmişin və bu günün hadisələrini fəlsəfi fikirlərlə

tədqiq edərkən istər-istəməz belə bir təbii sualla

qarşılaşırsan: “Xeyir nə vaxt yaranıb?” Cavab bəllidir:

“Yəgin Şər yarananda”. Onda növbəti belə bir sual meydana

çıxır: “Humanizm nə vaxt yaranıb?” Böyük ehtimalla

“Zorakılıq” yarananda. Bəs “Ölüm” nə vaxt yaranıb? Nə

qədər də təəccüblü olsa, cavab alternativsizdir: “Həyat

başlayanda”.

Xeyir və şər, humanizm və zorakılıq, həyat və ölüm

arasındakı daimi mübarizə müəyyən həyati “norma”ya

çevrilib. Bunun nəticəsində insanlar zaman keçdikcə

dəyişikliklərə məruz qalır, bu da təbiidir. Artıq biz

özümüzün də uzaq keçmişdəki insanlarımızdan fərqlənirik.

Bizim təkamülümüz özünün əvvəli kimi sonu da olan dövri

xarakter daşıyır. Bu günün reallığı ondan ibarətdir ki, öz

kimliyimizi dərk edək, gələcək isə bizə müxtəlif çalarlı rəng

kimi təqdim olunur. Yeni dünya haqqında təsəvvürlərimiz

yalnız ehtimallardır, çünki həyatda heç də hər şeyi

qabaqcadan görmək və ya proqnozlaşdırmaq mümkün

olmur. Bunun da çoxlu obyektiv və subyektiv səbəbi var.

Onlar da tarixi proseslərə nüfuz edir və insanın inkişaf

istiqamətini kökündən dəyişir.

Mayın 8-i bütün dünya ictimaiyyəti Beynəlxalq Qızıl

Xaçın yaranma tarixi kimi qeyd edir. Məhz həmin gün 1828-

ci ildə bizim dünyəvi hərəkatın banisi Anri Dünan dünyaya

göz açıb.

37

HUMANİTAR DİPLOMATİYA MİLLİ

CƏMİYYƏTLƏR SƏVİYYƏSİNDƏ VƏ

HÖKUMƏT STRUKTURLARI İLƏ QARŞILIQLI

MÜNASİBƏTLƏRİ. FEDERASIYANIN BU

PROSESLƏRDƏ ROLU

Bü gün dünyada baş verən tarixi proseslərlə əlaqədar,

qloballaşmanın daha geniş vüsət aldığı dövrdə, həmçinin

ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi, coğrafi və bir sıra digər

məsələlərdən asılı olaraq həm ölkələrin, həm də həmin

ölkələrin milli cəmiyyətlərinin inkişaf səviyyəsi fərqlidir.

Təcrübə göstərir ki, güclü iqtisadiyyata malik ölkələrin milli

cəmiyyətləri də lazımi səviyyədə təşkil olunub və inkişaf

edir. Belə ki, yerli hökumət strukturları uzun illərdən bəri

ənənələrə uyğun olaraq milli cəmiyyətləri dəstəkləyir və

onlara xüsusi diqqət ayırırlar.

Belə ölkələrdə yerli hökumət strukturları hərəkatın

məramını, onun prinsiplərini, məqsəd və vəzifələrini

hərtərəfli dərk edir, onlara daim qayğı və diqqət göstərirlər.

Adətən belə ölkələrdə güclü qanunvericilik və hüquqi baza

mövcud olur. Bir çox halda milli cəmiyyətlər əhalinin ən

həssas təbəqəsinin tələbatının ödənilməsi sahəsində mühüm

qərarlar verən mərkəzi, yerli hökumət strukturları və

nümayəndələri ilə sıx əməkdaşlıq edir.

Odur ki, bu cür qarşılıqlı əməkdaşlıq sayəsində

proseslərin iştirakçısı olan hər iki tərəf ən vacib bir məqsədə

- milli cəmiyyətlərin öz ölkələrinin hökumət strukturları

tərəfindən tanınmasına nail olur. Bu cəmiyyətlər də

müstəqil, mütəşəkkil və köməkçi qismində əhalinin ən zəif

təbəqəsinə müvafiq humanitar yardımlar edir, tibbi və digər

sahələrdə təmənnasız xidmətlər göstərərək öz hökumət

strukturlarına yardımçı olurlar.

38

Bildiyiniz kimi, bütün milli cəmiyyətlərin fəaliyyətə

başladıqları dövrdə məqsədləri yalnız müharibə zamanı

yaralanmış əsgərlərə yardım etmək, dinc dövrdə isə belə

hadisələrə hazırlaşmaq olub. Sonradan milli cəmiyyətlərin

fəaliyyət dairələri daha da genişlənib. Bunlarla əlaqədar

olaraq, hazırda milli cəmiyyətlərin fəaliyyəti çoxsahəlidir və

ehtiyacı olan insan qruplarına zəruri yardımlar edir. Belə

sahələrdən biri də müxtəlif xəstəliklərlə mübarizə məqsədilə

səhiyyə maarifi işinin həyata keçirilməsidir. Qeyd etmək

lazımdır ki, humanitar sahədə milli cəmiyyətlərin yerli

hökumət strukturları ilə əməklaşlığı və həyata keçirilən

müxtəlif məqsədyönlü layihələr milli cəmiyyətin

muxtariyyətinə zərər gətirməməlidir. Belə ki, bu vacib

məsələ hərəkatın fundamental prinsiplərindən birini əks

etdirir - Müstəqillik.

Ona görə də milli cəmiyyətlərin hökumət

strukturlarından asılı olmadan tam sərbəst və müstəqil

fəaliyyət göstərmələri, onların bərabərhüquqlu struktur kimi

hərəkatın tərkibi hissəsi olaraq gələcək inkişafına lazımi

şəraitin yaradılmasında vacibdir.

Bu gün dünyada öz dövlətlərinin ciddi təsiri altında

fəaliyyət göstərən milli cəmiyyətlər də mövcuddur. Bu da

sözsüz ki, onların fəaliyyətlərində bəzi neqativ halların

yaranmasına səbəb olur. Bəzi hallarda hətta hökumətin

müdaxiləsi ilə milli cəmiyyətin rəhbəri vəzifəsinə hərəkat

haqqında, ümumiyyətlə, bu sahəyə aid heç bir anlayışları

olmayan sabiq hökumət məmurları gətirilir. Nəticə etibarilə,

belə “rəhbərlik” dövründə hərəkatın daxili münasibətlərində,

həmçinin onun komponentlərindən biri olan federasiyada da

müəyyən deformasiyalar yaranır. Bu mükəmməl vahid bir

mexanizmdir və onun bütün fəaliyyət orqanları normal

vəziyyətdə işləməlidir. Çünki belə bir vahid mexinizmin

39

hansısa bir orqanının işləməməsi bütövlükdə həmin

mexanizmin fəaliyyətinə mənfi təsir göstərər.

Özlərini belə hallardan qorumaq üçün milli cəmiyyətlər

öz imiclərini yüksəltməyə çalışmalıdır. Müxtəlif fəlakətlər

zamanı bu və ya digər formada situasiyadan çıxış yolunu

təkbaşına tapmaqda çətinlik çəkən hökumət qurumlarına, bir

milli cəmiyyət olaraq özlərinin lazımlılığını nümayiş

etdirməyi bacarmaq çox vacib məsələlərdən biridir. Yalnız

belə olan təqdirdə dövlət milli cəmiyyəti tanıya bilər və

onların, qeyri-hökumət təşkilatı kimi, humanitar sahədə

ictimai əsaslarla hökumətə köməkçi qismində çıxış

etmələrini qəbul edə bilər. Bununla əlaqədar hesab edirəm

ki, dövlətin müvafiq qanunvericilik aktlarında hökumət

strukturlarının milli cəmiyyətlərin fəaliyyətinə və beynəlxalq

aləmdə tanınan missiyalarına qarışmalarının

qəbuledilməzliyinin təsbiti yaxşı olardı.

Əlbəttə, hökumət strukturlarında çalışaraq, eyni

zamanda öz milli cəmiyyətlərinin, o cümlədən hərəkatın

rəhbərliyində təmsil olunan, üzvü və ya könüllüsü olan xeyli

insan var. Belə faktlar çoxdur. Bu cür insanlar öz nüfuz və

geniş imkanlarından istifadə edərək hər çəhətdən milli

cəmiyyətin fəaliyyətinə və inkişafına dəstək verirlər. Bu

fikirləri davam etdirərək bir çox misal çəkmək olar ki,

ömürlərinin çox hissəsini öz milli cəmiyyətlərinin

gücləndirilməsinə və inkişafına həsr etmiş müxtəlif kral

ailələri, dövlət nümayəndələri və digər nüfuzlu şəxslər də

var. Biz həmişə milli cəmiyyətlərin və hərəkatın inkişafına

böyük töhfələr verən həmin insanlara minnətdar olacağıq.

Belə ki, onlar öz milli cəmiyyətlərini daha da gücləndirərək,

eyni zamanda bütövlükdə hərəkatın inkişafını təmin etmiş

olurlar.

40

Onu da qeyd etməliyik ki, hökumət də öz tərəfindən

milli cəmiyyətdə baş verən proseslərə etinasız

yanaşmamalıdır. Bir qayda olaraq milli cəmiyyətlərə diqqət

və qayğı göstərən hökumət həmçinin onlara bir sıra

məsələlər barədə də milli cəmiyyətin və Beynəlxalq

Federasiyanın nizamnaməsi və səlahiyyətləri çərçivəsində

məsləhət və tövsiyəsini verə bilər. Qarşılıqlı münasibətlərin

mükəmməl olması, bir-birini tamamlaması, həmiçnin

hərəkatın tərkib hissəsi olan milli cəmiyyətlərin fəaliyyətinə

obyektiv qiymətin verilməsi və onlara cəmiyyətdə ehtiramla

yanaşılması üçün eyni zamanda baş verəcək mübahisəli

məsələlərin aradan qaldırılması məqsədilə hesab edirəm ki,

gələcəkdə dövlətlərin bu istiqamətdə hər bir məsələni

özündə dəqiqliklə təsbit edən konvensiyanı qəbul etməsi

yaxşı olardı.

Siyasi xarakterli bir məsələyə də toxunmaq istərdim.

Çox olmasa da, lakin praktiki cəhətdən stabil olaraq,

müvafiq seçkilər vasitəsilə dövlət rəhbərliyinin

dəyişdirilməsindən sonra biz milli cəmiyyətlərin də yüksək

vəzifələrində bəzi dəyişikliklərin həyata keçirilməsinin

şahidinə çevrilirik. Belə hallar birbaşa olmasa da, dolayısı

yolla milli cəmiyyətlərin strukturlarına siyasi təsirin

elementlərinin mövcudluğunu təsdiqləyir. Amma nə qədər

də təəccüblü olsa, bir çox monarxiya qaydası ilə idarə edilən

ölkələrdə bu proseslər o qədər də problem yaratmır. Çünki

bu ənənələr orada uzun illərdən, hətta əsrlərdən bəri davam

edir və pozitiv, səciyyəvi və simvolik xarakter daşıyır.

Yuxarıda deyilənlər milli cəmiyyətin statusunun dəqiq

müəyyənləşdirilməsi üçün lazımi nəticəyə gəlməyə imkan

verir. Bu milli cəmiyyətlər ictimai və qeyri-hökumət

təşkilatı olaraq, humanitar sahədə öz ölkəsinin hökuməti

tərəfindən tanınan və qəbul edilən yardımçı təşkilatlardır.

41

Hesab edirəm belə bir status bizə başqalarından daha çox

uyğun gəlir. Belə ki, bu günün reallığı digərlərindən fərqli

olaraq bunu daha düzgün xarakterizə edir. Lakin,

deyilənlərlə yanaşı praktiki cəhətdən bir çox halda öz

məqsədlərimizə nail olmaqda çətinlik çəkirik, çünki milli

cəmiyyətin fəaliyyətinə nəzarət və daxili işlərinə müdaxilə

istisna təşkil etmir. Humanitar məqsədlər üçün milli

cəmiyyətin ünvanına daxil olan humanitar yardımın

hökumət anbarlarına verilməsi faktına da rast gəlinir. Başqa

sözlə desək, yerli hökumət strukturu ona aid olmayan

humanitar yardımı öz icrasına götürür və hesab edir ki,

bunun hüquqi əsası var. Belə ki, bu humanitar yardımın

onun ölkəsinin sosial cəhətdən ən həssas təbəqəsinə

(qaçqınlar, xəstələr, ahıllar, fəlakətlərdən zərərçəkmişlər)

yardım məqsədilə ünvanlandığı üçün bu addımını düzgün

sayır.

Amma daha yaxşı olardı ki, humanitar yardım öz

ünvanına çatsın, yəni milli cəmiyyətə və müvafiq yerli

hökumət strukturları ilə birgə həmin yardımın yerlərdə

ehtiyacı olan insanlara paylanılması bir yerdə təşkil olunsun.

Təəssüf ki, bəzi hallarda milli cəmiyyətin ünvanına

göndərilən humantar yardım yerli hökumət strukturu

tərəfindən qəbul edilir və milli cəmiyyətə bu barədə heç bir

məlumat verilmir. Bu da milli cəmiyyətin donor qarşısında

lazımi hesabatın verməsində çox ciddi qayda pozuntusu kimi

qəbul edilir.

Əlbəttə, xüsusilə vurğuladığım kimi, belə hallar həmişə

baş vermir. Bu, əsasən iqtisadiyyatı zəif inkişaf etmiş, siyasi,

hərbi və ya vətəndaş münaqişələri olan ölkələr üçün daha

çox xarakterikdir. Digər tərəfdən də belə hadisələr həmin

milli cəmiyyətlərin imic və inkişaf səviyyəsinin

42

göstəricisidir və bizə yalnız bu sahədə onlara daha çox

uğurlar arzulamaq qalır.

Qarşımıza çıxan bir çox sualı cavablandırmaq vacibdir.

Bəs Beynəlxalq Federasiyanın belə hallarda rolu nədən

ibarətdir? Humanitar diplomatiyanın metodlarını belə

hallarda tətbiq etmək olar?

Suallara cavab olaraq bildirim ki, belə hallarda

humanitar diplomatiyanın metodlarını tətbiq etmək nəinki

olar, hətta vacibdir. Buna federasiyanın imkanları var. Belə

ki, təbii fəlakət, münaqişə və fövqəladə hallar baş vermiş

ölkələrə bizim hərəkat öz nizamnaməsinə uyğun olaraq

zərərçəkmiş insanlara əsasən ərzaq, tibbi, psixoloji və s.

sahələrdə müvafiq humanitar yardımlar göstərir. Adətən belə

hallarda bu yardımlar maddi cəhətdən çox yüksək vəsaitlə

müşayiət olunur və həmin ölkənin hökumətini müəyyən

mənada humanitar təşkilatla hesablaşmağa vadar edir. Bəzi

hallarda belə humanitar layihələrin icrası bir neçə il davam

edir. Burada federasiya çox səmərəli və unikal metoddan

istifadə edərək, yerli hökumət strukturlarının diqqətini milli

cəmiyyətin mövcud probleminə yönəldib onun mövqeyinin

möhkəmləndirilməsinə nail ola bilər. Hətta yerli

qanunvericilikdə milli cəmiyyətin fəaliyyətinin və

mövqeyinin təsbiti kimi uğurlar əldə etmək olar. Məsələn,

hökumət strukturları ilə dialoqa girərək milli cəmiyyətin

fəaliyyətinin daha da yaxşılaşdırılması üçün bir sıra muvafiq

hüquqi aktlara nail olmaq mümkündür.

Federasiya humanitar diplomatiya metodlarını tətbiq

etməklə yanaşı, həmçinin yerli hökumət strukturları ilə milli

cəmiyyətlər arasında əlaqələri gücləndirə və genişləndirə

bilər.

İstəmirəm oxucu elə başa düşsün ki, mən bilərəkdən

humanitar missiyamızı və təşkilati nailiyyətlərimizi

43

cəmləməyə cəhd göstərirəm. Amma başqa tərəfdən bunun

nəyi pisdir? Məqsədim hətta bu, bir qədər «məcburi akt»

kimi qəbul edilsə belə, mövcud konkret vəziyyətdən

maksimum, daha da səmərəli və effektiv istifadə etməyi

diqqətə çatdırmaqdır. Axı hökumət dəqiq bilməlidir ki,

hərəkatımız tərəfindən humanitar layihənin həyata

keçirilməsi onun ölkəsindəki humanitar vəziyyətin, xüsusilə

əhalisinin vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilib. Son

nəticədə federasiya öz missiyasını yekunlaşdıraraq ölkəni

tərk edir, amma yerli milli cəmiyyət öz ölkəsində qaılır.

Onun daha da inkişafı və gücləndirilməsindən ən çox

hökumət strukturları qazanır. Nəticədə ümumilikdə milli

maraqlar da qazanır.

Təəssüflə qeyd edim ki, postsovet məkanında bu

istiqamətdə iş aparılmayıb. Baxmayaraq ki, keçmiş SSRİ

dövründə demək olar onun bütün respublikalarında kifayət

qədər humanitar layihələr həyata keçirilmişdi, lakin milli

cəmiyyətlə hökumət strukturları arasında əlaqələrin

gücləndirilməsi əsasən arxa plana düşmüşdü. Nəticədə milli

cəmiyyətlərin bir çoxu hüquqi bazasız qalmış və bu da

sonradan onların inkişafına çox ciddi və neqativ təsir

göstərmişdi. Mahiyyətcə onlar olduqları kimi də qalmış,

yəni inkişaf etməmiş, bəzi hallarda isə daha pis vəziyyətə

düşmüşdülər. Özlərinin çoxlu gündəlik problemləri

qarşısında aciz qalaraq demək olar ki, onlar mövcudluqları

uğrunda mübarizə aparmalı olmuşdular.

Bəzi ölkələrdə bu günə kimi öz milli cəmiyyətlərinə olan

münasibət kommersiya strukturlarına olan munasibətlə

eynidir. Yəni onların arasında heç bir fərq yoxdur və onları

tərəzinin eyni gözünə qoyurlar. Onlara qarşı da eyni vergi və

kommunal tələblər irəli sürülür. Baxmayaraq ki, hərəkatın

prinsip etibarilə həm fəaliyyət istiqaməti, həm də funksiyası

44

digər kommersiya strukturlarının fəaliyyətindən tamamilə

fərqlidir. Belə ki, kommersiya strukturlarının fəaliyyətlərinin

əsas məqsədi səmərələşdirici sistem üzrə maddi vəsait əldə

etməkdirsə, milli cəmiyyətlər tam fərqli prinsiplərdən çıxış

edir və onların məqsədi vəsaitin əldə edilməsi ilə şərtlənmir.

Ona görə də məqsəd və prinsiplər baxımından fərqlənən,

tam ayrı-ayrı məqsədləri daşıyan təşkilatlara eyni gözlə

baxmaq, sanki düşüncə və xarakterləri bir-birinə zidd olan

antipodları eyniləşdirmək kimi bir fikirə bərabərdir.

Düşünürəm ki, bu, düzgün deyil və yolverilməzdir. Bu

barədə yalnız, humanitar diplomatiya siyasətini təmənnasız

həyata keçirənlərlə asan qazanc siyasətinə əsaslananlar

arasında fərqi görməyən və ya görmək istəməyənlər düşünə

bilərlər. Obrazlı şəkildə desək, milli cəmiyyətlər ilə

kommersiya strukturlarının fəaliyyətləri dünya birliyinin

müxtəlif müstəvilərinə aiddir və onların fəaliyyətləri

eyniləşdirilə bilməz. Sadə dildə desək, onların bərabər

fəaliyyətləri və ümumi məqsədləri yoxdur və ola da biməz.

Humanitar diplomatiyanın metodlarını tətbiq edərək,

federasiya milli cəmiyyətlərin fəaliyyət göstərdikləri

ölkələrin hökumətləri ilə sıx əməkdaşlıq etməlidir. Hətta

məsləhət görərdim ki, federasiyanın katibliyində bu

istiqamətdə humanitar diplomatiya siyasətini işləyib

hazırlayaraq daha effektiv tətbiqinə çalışan şöbə və ya ilkin

olaraq sektor təsis edilsin.

Tərəddüdsüz demək olar ki, artıq humanitar diplomatiya

qeyri-müəyyən və abstrakt konsepsiya deyil. İndi inamla

praktiki cəhətdən humanitar diplomatiyanı bütün 189 milli

cəmiyyətdə və həmçinin Beynəlxalq Federasiyada tətbiq

etmək üçün həmin “X” gününün vaxtı yetişib.

Yuxarıda deyilənlərdən qəti nəticəyə gəlmək olar ki,

humanitar diplomatiyanın əsas məqsədi milli cəmiyyətlərə

45

və Beynəlxalq Federasiyaya yeni dünyagörüşü və

yanaşmaları aşılamaqdan ibarətdir. Onun mahiyyəti

hərəkatın fəaliyyətində müasir dünyamızın reallıqlarını

görmək, mühüm qərarlar qəbul edən hökumət strukturlarının

və məsul şəxslərin fəaliyyət göstərdikləri sahələrdə əhalinin

kövrək qruplarının maraqları çərçivəsində məsələlərin

həllinə inandırmaq və bunun icrasına çalışmaqdır. Məhz

inandırmaq, məcbur etmək yox. Bu, çox mühüm bir

vəzifədir və məhz hökumət strukturlarına humanitar sahədə

köməkçi rol oynayan milli cəmiyyətlər bu imtiyazlara

malikdirlər. Bu vəzifələr Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl

Aypara Hərəkatının dünya miqyaslı humanitar fəaliyyəti,

kütləviliyi, böyük sosial bazası, çoxlu könüllüsü, həmçinin,

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında

«Müşahidəçi» statusu olan Beynəlxalq Federasiya və

Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin müstəqilliyi ilə şərtlənir.

Belə unikal potensialı və imkanları olan bir təşkilat bu

sahədə bütün dünyanı maraqlandıran mühüm qərarların

qəbul edilməsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər.

46

DEPUTAT OLMAĞIMIN

SƏBƏBLƏRİNDƏN BİRİ

“Hər bir liderin səhnəyə çıxmasının öz vaxtı var”. Bu

fikirdə dərin bir məna var, amma bu, göründüyü kimi, o

qədər də sadə iş deyil. Adi vaxtda, sülh şəraitində, normal

həyat axını olan dövrdə Uinston Çerçill bir o qədər də

səmərəli lider ola bilmədi. Ona çağırış lazım idi. Eyni firkin

əsasən tənbəl xasiyyətli adam olan Franklin D.Ruzvelt

haqqında da doğruluğunu güman etmək olar. Düşünmürəm

ki, Franklin D.Ruzvelt 1920-ci illərdə yaxşı bir prezident ola

bilərdi. Ondakı adrenalin heç bir şey hasil edə bilməzdi.

Digər tərəfdən, bir sıra adamlar işləri köhnə qaydada

gedəndə özlərini çox yaxşı hiss edirlər, ancaq fövqəladə

vəziyyətlərdə tab gətirmirlər. Təşkilatların çoxu şəraitdən

asılı olmayaraq, liderlik edə biləcək şəxslərə ehtiyac

duyurlar. Əsas məsələ həmin şəxsin lazımi səriştələrə malik

olmasıdır. Bu hissədə liderin cəmiyyət üçün nə dərəcədə

rolunun olduğunu qeyd etmək istəyirəm. Ona görə də

demokratik ölkələrin təcrübələrindən çıxış edib fikrimi

davam etdirmək qərarına gəldim.

Milli cəmiyyətimizin - Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyətinin 94 yaşı var, üzv və könüllülərimizin hamısı

onun bir əsrlik humanitar fəaliyyəti ilə fəxr edirlər. Lakin

onun tam müstəqilliyindən danışsaq, bildirim ki, milli

cəmiyyətimiz 70 il Sovet Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara

Cəmiyyətinin tərkibində olub, müstəqil fəaliyyət göstərə

bilməyib və Beynəlxalq Federasiyanın tam bərabərhüquqlu

üzvlüyündən kənarda qalıb.

Müstəqillik şirin nemətdir, əvəzsiz və millətə olduqca

gərəkli bir prosesdir. Biz də bir millət olaraq azad, suveren

dövlət kimi inkişaf edən dünyanın cərgəsinə qoşulmaq

47

istədik. Düzdür, məqsədimiz yolunda dolanbaclar, ziqzaqlı

yollar oldu, amma onu mətinliklə dəf edib müstəqilliyimizə,

azadlığımıza qovuşduq. Məhz, dövlətimiz müstəqilliyini

qazandıqdan sonra, 1991-ci il noyabrın 5-də Azərbaycan

Qızıl Aypara Cəmiyyəti də öz növbəsində müstəqil

fəaliyyətini elan edib, Sovet Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara

Cəmiyyətindən çıxması haqqında müvafiq qərar qəbul etdi.

Mövcud tarixi hadisələr artıq yeni dövrdən, yeni

münasibətlərdən xəbər verirdi və bu vəziyyətdə düzgün yol

seçmək, yeni strateji istiqamətləri müəyyən etmək

həddindən artıq çətin idi. Təsəvvürünüzə gətirin, bir anda

Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti öz hüquqi bazasından

tamam məhrum olmuşdu. Bir tərəfdən də Azərbaycan

dövləti Ermənistanın işğalçı güvvələri tərəfindən təcavüzə

məruz qalmış və əhalinin böyük bir hissəsi məcburi köçkün

və qaçqına çevrilmişdi.

Dövlətimiz suverenliyini qorumaqla bərabər, ərazi

bütövlüyü uğrunda savaşa başlamışdı və real vəziyyət

minlərlə yaralı, həlak olan, əsir və girov götürülən insan

taleyi ilə məşğul olan hökumətə Milli Cəmiyyətə tam, geniş

formada dəstək verməsini mümkünsüz etmişdi.

Yaxşı ki, beynəlxalq qurumlar, o cümlədən, Beynəlxalq

Qızıl Xaç Komitəsi (BQXK) və Beynəlxalq Qızıl Xaç və

Qızıl Aypara Cəmiyyətləti Federasiyası (BQXQACF) bütün

bu proseslərə diqqətlə yanaşır və mütəmadi qaydada həm

Azərbaycan dövlətinə, həm də Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyətinə öz yardımlarını əsirgəmirdi.

İlk olaraq, 1992-ci ildə Xocalı faciəsindən dərhal sonra

Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin nümayəndələri

Azərbaycana gəldilər. Müvafiq görüşlərdən sonra öz

nümayəndəliyini açdı və öz mandatına uyğun olaraq geniş

formatda fəaliyyətə başladı. 1992-1995-ci illərdə BQXK-nin

48

vasitəsi ilə 600-dək soydaşımız erməni əsirliyindən azad

edilib vətənlərinə qaytarıldılar. Bununla əlaqədar,

Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti Beynəlxalq Qızıl Xaç

və Qızıl Aypara Cəmiyyətləti Federasiyasına məktubla

müraciət edərək beynəlxalq aləmin bu proseslərə daha fəal

yanaşmasını xahiş etdi.

Müraciətə müsbət reaksiya verildi. 1994-cü il iyunun 4-

də BQXQACF, İran Hilal Əhmər Cəmiyyəti və Azərbaycan

Qızıl Aypara Cəmiyyəti arasında üçtərəfli saziş imzalandı və

BQXQACF-nın ölkəmizdə missiyasının başlanmasına start

verildi.

Beləliklə, Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin

qarşısında yeni, məsul vəzifələr və yeni fəaliyyət sahəsi

açılırdı. Bunlardan ən əsası cəmiyyətimizin beynəlxalq

qurumlar tərəfindən rəsmən tanınması idi. Bunları həyata

keçirmək üçün müvafiq prosedurlara riayət etmək lazım

gəlirdi. Misal üçün, Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin

BQXQACF üzvlüyünə qəbul olunması üçün əsas şərtlərdən

biri onun dövlət və BQXK tərəfindən rəsmən tanınması idi.

Ulu öndər Heydər Əliyevin diqqəti sayəsində

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 25 noyabr 1994-

cü il tarixli 926 saylı «Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyətinin işini yaxşılaşdırmaq haqqında» qərarına

əsasən, Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti rəsmən dövlət

tərəfindən tanındı və respublikada Beynəlxalq Qızıl Xaç və

Qızıl Aypara hərəkatının tərkib hissəsi kimi fəaliyyət

göstərən yeganə rəsmi milli cəmiyyət elan olundu. Bu

qərarda həmçinin Nazirlər Kabinetinə, Milli Məclisin

Büdcəyə nəzarət və İqtisadi siyasət daimi komissiyalarına,

Xarici İşlər Nazirliyinə müvafiq göstərişlər verildi.

Milli Məclisin bu qərarından sonra 1995-ci il noyabrın

1-də Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti rəsmən

49

Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi (BQXK) tərəfindən tanındı

və elə həmin ayın 27-də cəmiyyətimiz Beynəlxalq Qızıl Xaç

və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri Federasiyasının tam

bərabərhüquqlu üzvlüyünə qəbul olundu.

Mən o dövrlərdə cərəyan edən proseslərdən çox

danışmaq istəməzdim, əvvəlki «Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

haqqında düşüncələrim» adlı kitabımda bütün bunlar

haqqında ətraflı söhbət açmışam. Burada qeyd edim ki, milli

cəmiyyətin hüquqi bazasının olmaması onun gələcək

inkişafına ciddi maneə yaradırdı. Hüquqi baza dedikdə

əsasən Beynəlxalq Federasiya standartlarına uyğun

nizamnamə və hökumətin bu sahədə müvafiq hüquqi

aktlarının olmasını nəzərdə tuturam.

Cəmiyyətin Nizamnaməsini 2003-cü ildə Beynəlxalq

Federasiyanın dəstəyi ilə əvvəlkindən köklü surətdə

fərqlənən yeni formada tərtib etdik. Heç təsadüfi deyil ki,

milli cəmiyyətin hazırkı nizamnaməsi Beynəlxalq

Federasiyanın birinci kateqoriyalı nizamnamələr

sırasındadır. Sevindirici haldır ki, bu Nizamnamədən digər

milli cəmiyyətlər nümunə kimi istifadə edirlər.

Eyni zamanda paralel olaraq hökumət strukturları ilə də

işgüzar əməkdaşlıq edilirdi. Bütün bunlara ümummilli lider,

Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin Fəxri üzvü Heydər

Əliyevinin diqqət və qayğısı sayəsində nail olmuşduq. Milli

cəmiyyətə bu şəraitin yaradılmasında ulu öndərin əvəzsiz

rolu olub. Məhz, onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan

Respublikasının Parlamenti milli cəmiyyətin respublikada

beynəlxalq hərəkatın yeganə təmsilçisi kimi qəbul

olunmasına qərar vermişdi. Bununla yanaşı, Nazirlər

Kabinetinin müvafiq qərar və sərəncamları ilə nazirliklərə və

digər hökumət strukturlarına mlili cəmiyyətimizə dəstək

verilməsi tövsiyə olunmuşdu.

50

Ulu öndər Heydər Əliyevin bu ənənələri bu gün

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev

tərəfindən daha da inkişaf etdirilərək həyata keçirilir.

Möhtərəm Prezident İlham Əliyev də Azərbaycan Qızıl

Aypara Cəmiyyətinin Fəxri üzvüdür.

Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin 85 illik yubileyi

münasibətilə tərəfimizdən «Qızıl Aypara» medalı təsis edildi

və ilk olaraq möhtərəm Prezident İlham Əliyevə təqdim

olundu. Yuxarıda qeyd olunan hadisələrin hamısı kütləvi

informasıya vasitələri tərəfindən geniş işıqlandırılmışdır,

televiziyalar tərəfindən geniş reportajlar hazırlanaraq

ictimaiyyətə geniş formada çatdırılıb. Milli cəmiyyətə

verilən bu informasiya dəstəyi bizim nüfuzumuzun

artırılmasında xüsusi rol oynayıb.

Bu günə kimi Prezident cənab İlham Əliyev milli

cəmiyyətin fəaliyyətinin daha da gücləndirilməsi məqsədilə

7 fərman və sərəncam imzalayıb. Bunun nəticəsində

Nazirlər Kabinetinin də 5 sərəncamı olub.

Hesab edirəm ki, bu hüquqi aktların bəziləri ilə tanış

olmaq sizə maraqlı olardı:

1. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 25 noyabr

1994-cü il tarixli 926 nömrəli “Azərbaycan Qızıl

Aypara Cəmiyyətinin işinin yaxşılaşdırılması haqqında”

qərarı;

2. Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham

Əliyevin 31 yanvar 2004-cü il tarixli 70 nömrəli

“Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinə dövlət

qayğısının artırılması haqqında” Sərəncamı;

3. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 5

sentyabr 2003-cü il 186s nömrəli Sərəncamı;

51

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 25 noyabr

1994-cü il tarixli 926 nömrəli qərarına əsasən;

4. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 iyul

2004-cü il 134s,135s nömrəli Sərəncamı; - Azərbaycan

Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin 31 yanvar

2004- cü il tarixli 70 nömrəli “Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyətinə dövlət qayğısının artırılması haqqında”

Sərəncamına əsasən;

5. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 28 fevral 2005-

ci il tarixli “Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti

əməkdaşlarının təltif olunmaları barədə” Sərəncamı;

6. Azərbaycan Respublikasının 8 may 2001-ci il tarixli

128IIQ nömrəli “Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

emblemlərinin istifadəsi və müdafiəsi haqqında” Qanun;

7. Azərbaycan Respublikasının 8 may 2007-ci il tarixli

“Qızıl Xaç və Qızıl Aypara emblemlərinin istifadəsi və

müdafiəsi haqqında” Qanuna əlavə və dəyişikliklər;

8. Azərbaycan Respublikasının 8 may 2007-ci il tarixli

“Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti haqqında” Qanun;

9. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 may 2007-ci

il tarixli “Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti

haqqında” Qanunun qüvvəyə minməsi haqqında

Fərmanı;

10. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 iyul

2008-ci il 255s nömrəli Sərəncamı. Azərbaycan

Respublikası Prezidentinin 22 may 2007-ci il tarixli

“Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti haqqında” Qanun

qüvvəyə minməsi haqqında Fərmanına əsasən;

11. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 07 aprel 2007-ci

il tarixli, hər il mart ayının 10-da “Qızıl Aypara

Günü”nün keçirilməsi barədə Sərəncamı;

52

12. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 04 mart 2010-cu

il tarixli 779 nömrəli Novruzəli Davud oğlu Aslanovun

3-cü dərəcəli “Vətənə Xidmətə görə” ordeni ilə təltif

olunması barədə Sərəncamı.

13. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 04 mart 2010-cu

il tarixli 780 nömrəli “Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyəti əməkdaşlarının təltif olunmaları barədə”

Sərəncamı.

Sadaladığım bu qanunvericilik aktları bir daha göstərir

ki, bu günə kimi milli cəmiyyətin tarixində dövlət başçısının

bu qədər fərman və sərəncamı, həmçinin, Nazirlər

Kabinetinin müvafiq sərəncamları olmayıbdır.

Yalnız bir sənədi istisna hal kimi milli cəmiyyətin

tarixində göstərmək olar. 1920-ci il mart ayının 10-da,

Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə o zamanki

hərbi nazir əvəzi general-leytenant Əliağa Şıxlinskinin

təşəbbüsü ilə demokratik respublikanın hökuməti milli

cəmiyyətə maddi dəstək verilməsi barədə qərar qəbul

etmişdi. Tarixdən bildiyiniz kimi, sonradan bolşeviklər

demokratik respublikanı yıxaraq sovetlərin hakimiyyətini

qurdular.

Onu da qeyd etməyi özümə borc bilirəm ki, keçmiş

Sovetlər dövründə bütün respublikaların, o cümlədən də

Azərbaycanın milli cəmiyyəti hərtərəfli inkişaf etmiş və ölkə

ərazisində genişmiqyaslı humanitar fəaliyyətlər həyata

keçirmişdi. O dövrdə bütün milli cəmiyyətlərin güclü

maddi-texniki bazaları var idi və bu da onların istənilən

humanitar layihənin həyata keçirilməsinə şərait yaradırdı.

Bir faktı qeyd etmək kifayətdir, respublika büdcəsinin 1 faizi

Qızıl Ayparanın hesabına köçürülürdü, o dövr üçün bu, çox

böyük bir məbləğ idi. Beləliklə, dövlətin və əhalinin

53

hərtərəfli dəstəyini qazanmış Qızıl Aypara Cəmiyyəti

keçmiş SSRİ dövründə ən inkişaf etmiş milli cəmiyyətlərdən

biri hesab olunurdu. Bunu çoxlu tarixi fakt da sübut edir.

Gəlin, indi müasir dövrümüzə - yəni bu günlərimizə

qayıdaq. 8 may 2007-ci il tarixli “Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyəti haqqında” Qanunun üzərində xüsusi dayanmaq

istərdim. Ona görə ki, deputat olmağımın səbəblərinin

birinin daha ətraflı açıqlamasını verim.

Milli cəmiyyətin yeni seçilmiş prezidenti kimi mən və

komandam anlayırdıq ki, milli cəmiyyət haqqında işlək və

yaxşı bir qanunun olmaması beynəlxalq hərəkatın strateji

istiqamətlərinə uyğun və milli səviyyədə qarşıda duran

vəzifələrin icrası işində bizim üçün çox çətin olacaq.

Məlumat üçün bildirim ki, milli cəmiyyətimiz haqqındakı

qanuna qədər fəaliyyətimiz ictimai təşkilatlar haqqında

qanunla tənzimlənirdi. Onu da deyim ki, humanitr

missiyamızın hayata keçirilməsində bu qanun bizi qeyri-

hökumət və digər ictimai təşkilatların sırasından ayırmırdı.

2000-ci ildə bu məqsədlə mən dəfələrlə Azərbaycan

Respublikası Milli Məclisinin və əlaqədar qurumların

nümayəndələri ilə görüşlər keçirərək belə bir qanunun

yaradılmasına çalışmışam. Hətta qanun layihəsi hazırlayaraq

parlamentin müvafiq komissiyasına da təqdim etsək də, bu

cəhdlərə baxmayaraq, lazımi nəticə əldə edə bilməmişdik.

Ona görə də bu məsələnin müzakirəsində öz

həmkarlarımla belə qəti qərara gəldik ki, Milli Məclisdə

həmfikirlərin olmadığı təqdirdə lazımi nəticəni əldə etmək

mümkünsüz olacaq. Cəmiyyət üzvlərinin yekdil qərarına

əsasən, ən düzgün yol parlamentdə milli cəmiyyət haqqında

ən düzgün məlumatları, onun humanitar fəaliyyətini,

missiyasını və qarşıya çıxan çətinliklər barədə ətraflı

bilgiləri yerli parlamentarilərin diqqətinə çatdıra bilən

54

numayəndəmizin təmsil edilməsi idi. Eyni zamanda da, o

təmsilçi milli cəmiyyət haqqında xüsusi bir qanunun

yaradılmasına nail olsun.

Beləliklə, uzun sürən diskussiyalar nəticəsində belə bir

fikir hasil oldu ki, 2005-ci ilin parlament seçkilərinə milli

cəmiyyətdən də qoşulan olsun.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə,

seçkilər mojaritar qaydada keçirilir. Buna əsasən mən və

müavinim müvafiq seçki dairələrindən öz namizədliyimizi

irəli sürdük. Onu da qeyd edim ki, mən və müavinim seçki

dövründə öz vəzifələrimizdən istefa verdik və milli

cəmiyyəti bu siyasi proseslərdən kənarda saxladıq.

Seçki kampaniyamın çətinlikləri barədə bir o qədər də

danışmağa lüzum görmürəm. Bircə onu qeyd edim ki,

müavinim parlamentə seçilmədi. Mən isə bu seçkiləri

rəqiblərimdən çox az fərqlə olsa da, qələbə ilə başa vurdum

və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı

seçildim.

Nəzərə alsaq ki, milli cəmiyyət haqqında qanun 2007-ci

ildə qəbul edilib, onda təsəvvür etmək olar ki, bu 2 il

müddətində siyasi səhnədə mənə o qədər də asan olmayıb.

Bu proseslər məhz humanitar diplomatiyaya aid olduğu üçün

onları daha ətraflı şərh etməliyəm.

Bu proseslərdə ən çətin və vacib məsələ hər bir deputatla

bu istiqamətdə fərdi qaydada işləmək olub. İlk növbədə biz

bütün kütləvi tədbirlərimizə onları dəvət etdik. Bu hər bir

millət vəkilinin missiyamızla daha yaxından tanış olması

üçün əhəmiyyətli bir addım idi. Hətta tərəfimizdən keçirilən

bir çox humanitar kampaniyada bəzi millət vəkilləri özləri

də yaxından iştirak edirdilər. Bununla da biz özümüzə

həmfikirlər qazandıq və onlar lazım olan yerdə bizi

dəstəkləyirdilər, o cümlədən də qanunvericilik sahəsində.

55

Ömrümüzdən ötən illər ərzində mən tərəfdaşlarımla

birlikdə milli cəmiyyət haqqında yeni bir qanun layihəsi

hazırlamağa müvəffəq olduq. Biz bu qanun layihəsini

parlamentdə müzakirəyə təqdim etməyə tam hazır idik.

Çox müzakirələrdən sonra biz qeyri-ordinar qərara

gəldik. Möhtərəm Prezident, Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyətinin Fəxri üzvü cənab İlham Əliyevin

qanunvericilik təşəbbüsü ilə bu qanun layihəsinin

parlamentə təqdimatı üçün ona müraciət etdik. Bu

müraciətimiz də möhtərəm Prezident tərəfindən dəstəkləndi

və qanun layihəsi bir sıra müvafiq prosedur qaydalarından

sonra möhtərəm Prezident cənab İlham Əliyevin imzası ilə

parlamentə təqdim olundu. Bunu dövlət başçısının milli

cəmiyyətə olan diqqət və qayğısının bariz nümunəsi kimi

dəyərləndiririk.

Təbii ki, bu diqqət birdən-birə yaranmayıb. Uzun

illərdən bəri milli cəmiyyət dövlətin və hökumətin diqqətini

öz missiyası və fəaliyyətinə, eləcə də qarşıya çıxan

problemlərə, məqsəd və vəzifələrə cəlb etməyə çalışıb. Milli

və beynəlxalq səviyyədə qazandığımız nüfuz dövlət

başçısının diqqətindən heç vaxt kənarda qalmayıb. Adı

çəkilən qanunun qəbuluna qədər dövlət başçısı milli

cəmiyyətin fəaliyyətinə dair kifayət qədər fərman və

sərəncam vermişdi.

Milli Məclisdə qanun layihəsinin müzakirəsi üç

oxunuşdan sonra 2007-ci il mayın 8-də qəbul edildi. Bu tarix

beynəlxalq hərəkatda böyük önəm daşıyır. Belə ki, 8 may

Beynəlxalq Hərəkatın banisi Anri Dünanın doğum günüdür.

Belə bir qanunun məhz bu gündə qəbulu hesab edirəm ki,

heç də təsadüfi deyil. Bu hadisə Azərbaycan dövlətinin

beynəlxalq hərəkata hörmət və ehtiram aktı kimi qəbul

edilməlidir.

56

Bu qanun milli cəmiyyətin tarixində yeni səhifənin

açılmasına səbəb oldu. Cəmiyyət özünün yeni inkişaf

erasına qədəm qoydu və stabil strukturları vasitəsilə

fəaliyyət dairəsini daha da genişləndirdi. Romalılar

demişkən: “Viaest Vita!” (Yol- Həyat deməkdir!).

Qeyd etməliyəm ki, Qızıl Aypara Cəmiyyəti haqqında

qanun dünyada anoloqu olmayan dövlət sənədidir. Belə ki,

bu qanunda milli cəmiyyətə birbaşa dövlət tərəfindən

maliyyə dəstəyi yer alır. Qanuna əsasən dövlət cəmiyyətin

bütün kommunal xərclərini, Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl

Aypvara Cəmiyyətləri Federasiyasına və Beynəlxalq Qızıl

Xaç Komitəsinə ödəniləsi üzvlük haqlarını öz üzərinə

götürür.

Yuxarıdakı proseslərdən aydın olur ki, bütün bu

məsələlərin həyata keçirilməsində məhz, humanitar

diplomatiyanın rolu böyük əhəmiyyət kəsb edib. Yəni bu

proseslərin əmələ gölməsində humanitar diplomatiyanın əsas

elementləri müəyyən mənada özünü büruzə verir.

Gəlin bunlara bir daha nəzər salaq:

1. Ölkə rəhbərinin Cəmiyyətin Fəxri üzvü seçilməsi.

2. Dövlət dəstəyi haqqında Prezidentin sərəncamları.

3. Nazirlər Kabinetinin müvafiq sərəncamları.

4. Milli cəmiyyətin prezidentinin Azərbaycan Respublikası

Milli Məclisinin üzvü seçilməsi;

5. Milli Məclisdə milli cəmiyyətin, o cümlədən də

Hərəkatın həmfikirlərinin yaranması;

6. Dövlət başçısının milli cəmiyyətə dair qanunvericilik

təşəbbüsü ilə MM-ə müraciəti;

7. Qanunun qəbul edilməsi,

8. Milli cəmiyyətin nüfuzunun təsdiqi və davamlılığı.

57

Sonda onu qeyd etmək istərdim ki, milli cəmiyyətdə

rəhbər vəzifə tutanlar müəyyən vaxtdan sonra istər obyektiv,

istərsə də subyektiv səbəblərdən tutduğu vəzifələrdən

gedirlər. Bu da təbiidir. Belə hallar hər bir təşkilatda,

həmçinin dövlət strukturlarında da baş verir. Amma, bu

qanun əsrlər boyu öz xalqına, dövlətinə, eyni zamanda

beynəlxalq hərəkata da xidmət edəcəkdir.

Nə qədər kədərli olsa da, deməliyik ki, bu həyatda heç

kim və heç nə əbədi deyil, lakin yaxşı əməl əbədi olaraq

qalır. Bu qanun da bundan sonrakı nəsillərə bir növ hədiyyə

olaraq qalacaq və ondan neçə-neçə insan bəhrələnəcək.

Humanizmin yer üzərində təqlidçisi Anri Dünan və onun bu

sahədə fədakarlığı humanitar diplomatiyanın nümunəsi kimi,

bu gün də insanlara təmənnasız xidmət edir.

Bu həyatımızın əsas məqsədidir və gələcək nəsillərə bir

örnək olaraq ötürüləcək. Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyəti haqqında qanun hələ bundan sonra da əsrlər boyu

qalacaq, yenilənəcək, dəyişəcək və daha da

müasirləşdirilərək öz xalqına, dövlətinə, bütövlükdə

hərəkata xidmət edəcəkdir.

58

FÖVQƏLADƏ HALLAR ZAMANI

HUMANİTAR DİPLOMATİYA

İnsan əmələ gələn gündən bu günə kimi müxtəlif təbii və

digər fəlakətlərə düçar olub. Minlərlə insan belə halların

qurbanı olub, ətrafa böyük miqyasda ziyan dəyib, illər, əsrlər

boyu insan zəhməti ilə yaradılanlar bir anda dağılıb və məhv

olub. Yalnız son iyirmi il ərzində təbii fəlakətlərin sayı iki

dəfə artıb. Fəlakətlərin böyük hissəsi subasmalardan ibarət

olur və kifayət qədər əraziləri əhatə edir. Təbii kataklizmlər

insan ömrü qədər də qədimdir, planetimizin formalaşmasının

və yaşamasının əsas əlamətidir. Bu bir daha sübut edir ki,

planetimiz həqiqətən də canlı olaraq yaşayır və dəyişir.

Humanitar təşkilatların əsas vəzifələrindən biri də təbii

fəlakətlərin intensivliyini nəzərə alaraq, belə hallara və

cavabvermə tədbirlərinin həyata keçirməsinə hər an hazır

olmaqdır. Belə hallar zamanı, xüsusilə belə halların aradan

qaldırılmasında əlaqədar hökumət strukturlarının olmadığı

ölkələrdə milli cəmiyyətlərin rolu əvəzolunmazdır, həm də

dövlət üçün çox əhəmiyyətlidir. Ona görə də milli

cəmiyyətinin inkişafında dövlətin də marağı var. Belə

hallarda əhaliyə əməli köməklik edilməsi üçün dövlətin milli

cəmiyyətə hərtərəfli dəstək verməsi çox vacib şərtdir. Belə

olmadığı təqdirdə, əsasən maddi çəhətdən çətinlik çəkən

milli cəmiyyət tərəfindən hər hansısa bir tədbirin həyata

keçirilməsi haqqında heç söhbət belə gedə bilməz. Maddi

dəstəklə yanaşı, həm də zəruri təşkilati işlərin görülməsi də

mühüm şərtlərdəndir. Bura təbii fəlakətlər zamanı

könüllülərin cəlb edilməsi, mobil könüllü xilasedici

dəstələrin yaradılması, qiymətləndirmənin aparılması və

digər vacib məsələləri aid etmək olar. İnsanların son illərdə

üzləşdikləri müxtəlif yeni formalı fəlakətlərin bunun əsas

59

mənbəyi insanın yaratdığı texnomühitdir. Texnogen qəzalar

və faciələr çoxlu insan təlafatına səbəb olur, ətraf mühütə

böyük miqyasda ziyan dəyir, hətta belə qəzalar insanın

genetik formasının dəyişməsinə də çox ciddi təsir göstərə

bilir. Bununla da biz digər fəlakətlərdən daha “cavan” yeni

bir ekoloji faciənin şahidi oluruq. Hər il biz insan

orqanizminə yol tapan yeni xəstəliklərə, epidemiyalara və

müxtəlif faciələrə düçar oluruq. Bütün bunlara səbəb isə

insanlar tərəfindən düşünülməmiş, ölçülüb-biçilməmiş

addımların atılması, fəaliyyətin göstərilməsi olur. Hər dəfə

belə faciələrin təsir dairəsi daha da genişlənir, kim bilir

gələcəkdə bizi nə gözləyir, daha hansı problemlərlə

üzləşəcəyik.

Təbii fəlakətlərin aradan qaldırılması sahəsində milli

cəmiyyətlərin rolu çox böyükdür. Bunu da onun

potensialının, könüllülərinin, hər bir şəhər və rayonda olan

yerli strukturlarının, Beynəlxalq Federasiyanın dəstəyinin

mümkünlüyü ilə izah etmək olar. Bunlar xüsusilə inkişaf

etməkdə olan milli cəmiyyətlərin fəaliyyətləri üçün vacib

amillərdir.

Humanitar fəaliyyətlə məşğul olan təşkilatlar və milli

cəmiyyətlər qarşılıqlı münasibətləri özündə təcəssüm etdirən

yalnız anlaşılan dildə ünsiyyət qurur. Bu ünsiyyətdə isə nə

ideologiyaya, nə siyasətə, nə də milli, etnik və dini

mənsubiyyətə yer var.

Deyilənlərdən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, milli

cəmiyyətlərin fövqəladə hallar zamanı fəallığı onlara lazımi

anda, lazımi yerdə olmalarına şərait yaradır və bu da onların

imicinin yüksəldilməsinə təsir göstərir.

Federasiya bu və ya digər formada müxtəlif ölkələrdə

humanitar fəaliyyəti dövründə paralel şəkildə də həmin

ölkənin hökuməti ilə davamlı olaraq iş aparmalıdır və bunun

60

sayəsində həmin ölkənin mili cəmiyyətinə dövlətin dəstəyini

almalıdır. Çünki fəlakətlər zamanı hökumət strukturları daha

ünsiyyətçil və xeyirxah olurlar. Məhz, bu anda humanitar

diplomatiyanı tətbiq etmək daha məqsədəuyğundur və bu da

həm milli cəmiyyətin, həm də ölkənin xeyrinə olardı.

Milli cəmiyyətimizin 1993-2000-ci illərdəki fəaliyyətinə

nəzər salmaq istərdim. Beynəlxalq Federasiya yeddi ildə

Azərbaycanda qaçqın və məcburi köçkünlərə dəstək

məqsədilə humanitar layihələr həyata keçirib. 60 min qaçqın

və məcburi köçkün, o cümlədən də tənha qocalar və xroniki

xəstələr bu genişmiqyaslı humanitar layihədən bəhrələniblər.

Xalqımız o çətin dövrlərdə bizə dəstək olduğu üçün

Beynəlxalq Federasiyaya həmişə minnətdar olacaq. Lakin,

həmin dövrdə humanitar diplomatiyanı lazımi səviyyədə

tətbiq edə bilmədiyimiz üçün milli cəmiyyətin potensialının

daha da möhkəmlənməsinə nail ola bilməmişdik. O illərdə

hökumətlə danışıq apararaq milli cəmiyyət üçün bir çox

imtiyaz və güzəşt əldə etmək, həmçinin milli cəmiyyət

haqqında qanunun qəbuluna da nail olmaq olardı.

Təəssüflər ki, 2000-ci ildə həmin humanitar layihələr öz

işini bitirdi və biz bu imkanlardan lazımınca yararlana

bilmədik.

Müəyyən qədər «paralellik» (yəni humanitar layihə -

milli cəmiyyətin fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq ) prinsipi

əsasında humanitar diplomatiyanı yalnız regional səviyyədə

həyata keçirmiş olduq. Həmin layihələrin baş tutduğu

rayonlarda yerli hökumət strukturları ilə birgə iş apardıq.

Rayon bölmələrinin problemləri bizə məlumdur və məhz

belə anlarda yerli strukturlarla bu problemlərin həllinə

çalışdıq.

Misal üçün, bir gün rayon icra hakimiyyəti başçılarından

biri mənə rayon ərazisində subasma nəticəsində zərərçəkmiş

61

ailələrə kömək etmək məqsədilə müraciət etmişdi. Qeyd

edim ki, həmin rayona bu məqsədlə milli cəmiyyətimiz

müvafiq yardımlar etmişdi, bu, üçüncü belə müraciət idi.

Təbii ki, biz yenə imkanlarımız daxilində lazımi yardımı

etdik və bu dəfə mən özüm həmin rayonun rəhbərliyinə

müraciət edərək yerli bölməyə müvafiq ofis binasının

verilməsini xahiş etdim. Belə ki, rayon bölməsinin fəaliyyəti

üçün lazımi yer yox idi və o, yerli xəstəxanada bir otaqda

yerləşirdi. Bir neçə saatdan sonra mənə cəmiyyətimizin

həmin rayon üzrə bölmə sədri zəng vuraraq rayon

rəhbərliyinin onları yeni ofis binası ilə təmin etməsi xəbərini

verdi və bildirdi ki, bu ofis onların fəaliyyətinə tam cavab

verir. Belə halın onun təcrübəsində ilk dəfə baş verdiyini

vurğulayaraq sevinc hisslərini mənimlə bölüşdü.

Sonralar bu metoddan tez-tez istifadə etməyə başladıq və

lazımi nəticə əldə etməyi bacardıq. Bunu “Paralellik

metodu” adlandırdım, yəni HUMANİTAR AKSİYA +

DİPLOMATİYA = NƏTİCƏ. Bununla da bütün rayon icra

hakimiyyətləri başçıları yerli bölmələrin fəaliyyətlərinin

daha da gücləndirilməsi məqsədilə müvafiq sərəncamlar

imzaladılar. Nəticədə rayon bölmələrimizin bir çoxu yeni

ofislə təmin edildi, ofislərin bəzilərində təmir işləri görüldü,

bəzilərində kommunal xərclər - su, qaz , işıq, telefon və s.

yerli büdcə hesabına ödənildi. Bunlarla yanaşı sıralarımıza

yeni üzvlərin və könüllülərin cəlb olunması istiqamətində də

işlər aparıldı. Beləliklə, bu “paralellik” prinsipi əsasında

milli cəmiyyətimizin yerli bölmələrinin fəaliyyətlərində

daha çox güclənmə hiss edildi.

Bu fəsildə məqsədim oxucularımızın diqqətini fövqəladə

hallar zamanı milli cəmiyyətlərin işinə cəlb etməkdir. Çünki,

bu növ fəaliyyətlər milli cəmiyyətin imicinin artırılmasında

əhəmiyyətli rol oynayır. Bunlara əsaslanaraq belə nəticəyə

62

gəlmək olar ki, humanitar layihələrlə bərabər, həmçinin,

digər vacib məsələlərlə də , o cümlədən yerli hökumət

strukturları ilə əməkdaşlıq etmək kimi vacib bir məsələ ilə

də məşğul olmaq lazımdır.

63

DİPLOMATİYA BEYNƏLXALQ QIZIL XAÇ

VƏ QIZIL AYPARA HƏRƏKATININ

KOMPONENTLƏRİNİN FƏALİYYƏTİNDƏ

VACİB AMİLDİR

Yuxarıda qeyd etmişdim ki, Belarusiyanın paytaxtı

Minsk şəhərində keçirilən regional görüşdə aktual

problemlərdən birinə - “Humanitar diplomatiya” mövzusuna

həsr olunmuş iclasa sədrlik etmək mənə həvalə edilmişdi.

Sədrlik missiyamın yekun nəticəsi kimi məni məmnun edən

məsələlərdən biri həmin iclasın yüksək fəallıqla keçməsi və

iştirakçıların bu məsələyə böyük maraq göstərmələri idi. Bu

mövzu ətrafında milli cəmiyyətlərin rəhbərləri də fəal çıxış

etdilər. Belə bir maraqlı və aktual mövzu heç kimi kənarda

qoya bilməzdi. Çıxış edənlər bu mövzu barəsində öz

fikirlərini, həmçinin əvvəlkilərdən fərqli olaraq daha yeni

baxışlarla münasibətlərini bildirdilər.

Ukrayna Qızıl Xaç Cəmiyyətinin prezidenti İ. İ.

Usiçenko həmin mövzu ilə əlaqədar bu sözləri demişdi:

“Deməli, bizim gündəlik fəaliyyətimiz humanitar

diplomatiya ilə sıx bağlı olub, amma biz bu haqda heç

düşünməmişik. Biz hər gün humanitar diplomatiya

metodlarından istifadə etmişik, sadəcə olaraq bunu hiss

etməmişik və öz adı ilə adlandırmamışıq. Fəaliyyətimizdə

hər zaman “təbliğat”, “təsir etmə”, “informasiya dəstəyi”

və digər üsullardan istifadə etmişik, lakin heç vaxt

deməmişik ki, bunların hamısı məhz humanitar

diplomatiyadır”.

Hər hansı bir məmur və ya hökumət nümayəndəsi ilə

işgüzar görüş zamanı humanitar məqsədlərlə etdiyimiz

söhbətləri adi söhbət kimi qəbul edilməməlidir. Bunun özü

humanitar diplomatiyanın təcəssümüdür. Belə görüşlərin

64

hamısı özlüyündə humanitar sahədə həyata keçirilən

diplomatiyadır. Bu yüksək səviyyəli görüş və söhbətlər

özəlliyi ilə digərlərindən fərqlənir, çünki bu söhbətlərin

məqsədi tam başqadır. Bu söhbətlərin tərkibində təbliğat,

təsir etmə və informasiya dəstəyi kimi amillər yer alır və

bunların da hamısı humanizm naminə atılan addımlar,

humanitar diplomatiyanın əsaslarıdır. Bu məqsədyönlü

siyasətin əsasında beynəlxalq hərəkatın fəaliyyəti üçün milli

cəmiyyətin inkişafı, fəaliyyət dairəsinin daha da

genişləndirilməsi, yardımların əhatə dairəsinin artırılması,

təşkilati inkişaf və digər aspektlər dayanır.

Mühüm qərarların qəbuluna səlahiyyəti çatan yüksək

çinli məmurlarla görüşlərdə biz humanitar diplomatiyanın

əsas predmeti olan «inandırmaq» amilindən çıxış edirik.

Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, humantar diplomatiya

həqiqətən də məmurları inandırmaq metodudur. Bütün bu

hallarda hərəkatın fundamental prinsiplərini təşkil edən

humanizm prinsipləri əsas götürülməlidir.

Öz tərəfimdən inandırmaq metodunu humanitar

diplomatiyanın əsas amili kimi qəbul edərək onu deyə

bilərəm ki, bu proseslərdə ən çətin məsələ düzgün

strategiyanın seçilməsidir. Vacib məsələlərdən biri düzgün

ünsiyyət tonunun, aksentin tapılması, “və” ifadəsinin

üzərində lazımi nöqtənin qoyulmasıdır. Bu məsələlər o

qədər də asan məsələ deyil və əsas məqsəd lazımi nəticənin

əldə edilməsidir. Bu da humanitar diplomatiyanı adi

diplomatiyadan fərqləndirən cəhətlərdən biridir. Bu

baxımdan da humanitar diplomatiya siyasətinin və onun

müəyyənləşdirilməsi ətrafında daha geniş şərh vermək

istərdim.

Müasir şəraitdə dünyəvi qloballaşma prosesləri

“humantar diplomatiya”nı dövlətlərarası ünsiyyətdə

65

sülhsevər siyasətin obyektinə çevrilməsi baxımından daha

da zəruri və aktual edib. Əvvəllər humanitar diplomatiya

ideyasına münasibət mülahizələr üzərində qurulurdusa, artıq

indiki şəraitdə belə mülahizələrdən əsaslı surətdə imtina

edilib. Bu gün onun məqsəd və vəzifələri dəqiq

müəyyənləşib və tətbiqinə zərurət yaranıb. Bu həm milli

cəmiyyətlərə, həm də Beynəlxalq Federasiyaya tam

aydındır.

Bu gün hərəkatın bütün strukturları qarşıya çıxan

humanitar problemlərə çox diqqətlə və anlaşılan tərzdə

yanaşırlar. Onlar öz fəaliyyətlərində belə halları aradan

qaldırmağa və uğur qazanmağa hazırdılar. Belə ki, milli və

dini mənsubiyyətdən, irqindən, siyasi baxışlarından asılı

olmayaraq, bunlar humanizm və insanlara hərtərəfli

qayğının göstərilməsi naminə aparılır. Humanitar

diplomatiya üçün hamı eynidir və hər kəsin ondan

bəhrələnməyə haqqı vardır. Humanitar diplomatiya bu

sahədə tək qarşılıqlı münasibətləri güdmür, ondan da

böyüyünə qadirdir.

Humanitar diplomatiya milli cəmiyyətlər və beynəlxalq

hərəkata əsasən yeni və daha işlək düşüncə deməkdir. O,

əhalinin həssas təbəqəsinin maraqlarının nəzərə alınması

istiqamətində mühüm qərarlar verən hökumət

nümayəndələrinin bu işlərə diqqət göstərmələri üçün çox

önəmlidir. Təbii ki, belə məsələlər müasir həyatımızın

reallıqlarından irəli gəlir. Bu zərurətdir və zamanı yetişib,

həmçinin böyük bir məsuliyyətdir. Bu Hərəkatın işi ilə

yanaşı həm də üzərinə düşən məsul vəzifədir və onlar həyat

üçün vacib qərarların verilməsində əhəmiyyətli rol oynayır.

Milli cəmiyyətlər üzərlərinə düşən məsuliyyəti hiss

edərək artıq öz missiyalarına uyğun humanitar sahədə öz

hökumətlərinə yardımçı təşkilat qismində çıxış edirlər. Onlar

66

bu imtiyazdan əlaqədar hökumət strukturuna təsiredici bir

vasitə kimi istifadə etməlidirlər. Bu imkanlar bir tərəfdən

müstəqil, digər tərəfdən dünya üzrə geniş və fəaliyyət

şəbəkəsinə, potensiala malik olmaqdan irəli gəlir. Bu

imkanlar ilk növbədə hərəkatın müstəqil olmağını

şərtləndirir, digər tərəfdən də hərəkatın geniş fəaliyyət

dairəsinə və milyonlarla könüllüyə malik olması buna şərait

yaradır. Eyni zamanda hərəkatın BMT-nin Baş

Assambleyasında müşahidəçi olması da belə vacib

şərtlərdəndir. Bütün bunlarla yanaşı, dünyada bu sahədə

kifayət qədər nüfuza və dünya dövlətlərinin hökumət

strukturlarına təsiretmə kimi unikal imkanlara malik milli

cəmiyyətlər, Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

Cəmiyyətləri Federasiyası qarşıda duran məsuliyyəti yaxşı

anlayırlar. Bu da özlüyündə məhz humanitar diplomatiya

deməkdir.

Bu baxımdan da humanitar diplomatiya siyasətinin

məqsəd və vəzifələri daha da böyük əhəmiyyət kəsb etməyə

başlayır. Çünki bu diplomatiya əlində palma budağı ilə çıxış

edirək böyük kütlə ilə istər xarici münasibətlərdə effektiv

ünsiyyətə, istərsə də daxildə birliyə nail olmaqda israrlıdır.

Ona görə də humanitar diplomatiya həm milli cəmiyyətlər,

həm də Beynəlxalq Federasiya tərəfindən uğurla həyata

keçirilməlidir. Əlbəttə, hər bir konkret hadisədə mövcud

şərait nəzərə alınmaqla, humanitar diplomatiyanın

fundamental problemləri vəziyyətə uyğun olaraq həll

edilməlidir. Çünki, bu diplomatiya tətbiq edilən ölkənin

şəraitinə, mövcud vəziyyətə uyğun hesablanmalıdır. Zəruri

hallarda ola bilsin ki, milli cəmiyyətlər, Beynəlxalq

Federasiya və ya digər humanitar təşkilatlarla da konkret

məsləhətləşmələrə ehtiyac olsun.

67

Bu məsələlərlə əlaqədar belə suallar meydana çıxa bilər:

“Milli cəmiyyət və Beynəlxalq Federasiya üçün humanitar

diplomatiyanın tərifi nədən ibarətdir?”. “Digərlərindən fərqli

olaraq, istifadə olunun terminlərdə misal üçün “təbliğat”

kimi termin nə ilə şərtləndirilir?”. “Lazımdırmı, humanitar

diplomatiya siyasəti özünün müəyyənləşdirilmiş dəqiq

addımlarında milli cəmiyyətlərin və Beynəlxalq

Federasiyanın fəaliyyətlərində özünün həyata keçirdiyi

konkret əməliyyatlarını elan etsin?”.

Belə çətin suallara cavab vermək o qədər də asan deyil.

Humanitar diplomatiya siyasəti özünün tərifi vasitəsi ilə

qurulur, bu tərifin əsasını isə məhz “humanitar” və

“diplomatiya” kimi ifadələr təşkil edir. Bu, lazımi konteksdə

və şəraitə uyğun, tətbiq edilən ölkənin diktə edilən şərtləri

ilə bir o qədər də asan başa gələn məsələ deyil.

Lakin bu o demək deyil ki, humanitar diplomatiya

hərəkatın əsasını təşkil edən prinsiplərə ziddir.

“Diplomatiya” ifadəsi fəaliyyətimizlə uzlaşmayan bir amil

kimi qəbul edilməməlidir. Ona görə də bəzi milli

cəmiyyətlər elə təsəvvür edirdilər ki, guya “diplomatiya”

hərəkatın prinsiplərinə ziddir və o, məqsəd və

məramlarımızı təhlükə altına ala bilər. Hərəkatın

fundamental prinsiplərdən olan “neytrallıq” prinsipi bəzi

hallarda milli cəmiyyətlərin humanitar məkanına təzyiq

göstərir. Bu da yerlərdə əhalinin həssas təbəqəsinə daha da

effektiv xidmət etməyə imkan vermir.

Bununla əlaqədar diplomatiya tərifinin ümumi qəbul

edilməsi baxımından bir neçə söz demək yerinə düşərdi. Bu

sözün kökü qədim yunan sözü olan “diploma”dan irəli gəlir.

Bu, qədim Yunanıstanda ikiqat taxta lövhənin üzərində

döyməciklərlə ifadə olunmuş məktub formasında

səlahiyyətin təsdiqlənməsi üçün insanlara verilən bir cür

68

sənəd idi. Necə oldu ki, “diplomatiya” sözü XVII əsrin

sonlarında dövlətlərin xarici münasibətlərində tez-tez

istifadə olunan bir ifadə kimi gündəmə gəldi? Beynəlxalq

münasibətlərdə diplomatiya əsasən hansısa münaqişənin

qarşısının alınmasında və ya tənzimlənməsində aparılan

qarşılıqlı danışıqlarda sərfəli qərarların verməsində, sülhün

bərqərar olmasında və bir çox digər məsələdə istifadə edilir.

Ona görə də hesab etmək olar ki, ümumilikdə

diplomatiya anlayışı prinsip cəhətdən humanitar

diplomatiyanın məqsəd və vəzifələri ilə üst-üstə düşür. Milli

cəmiyyətlər və Beynəlxalq Federasiya artıq bu sahədə

mövcud təcrübədən öz fəaliyyətlərində çoxdan istifadə

edirlər. Bütün bunlar təbii ki, Qızıl Xaç və Qızıl Ayparanın

dəyərlərinin, fundamental prinsipləri əsasında əhatə

dairəsinin və fəaliyyət şəbəkəsinin daha da inkişafına səbəb

olub, əməkdaşlıq imkanlarını genişləndirib, bütün mövcud

imkanların səfərbər olunmasına şərait yaradıb.

Bunu belə şərh etmək olar ki, humanitar diplomatiya

müasir qloballaşma şəraitində, mürəkkəb beynəlxalq

münasibətlərdə, ümumilikdə dünyada humanitar sahənin

mahiyyətini təşkil edir.

Bəzən “humanitar” və “diplomatiya” terminləri bir araya

sığmayan ifadələr kimi şərh edilir. Bu da diplomatiya

ifadəsinin əsasən dünya siyasəti ilə bağlılığından irəli gəlir.

Lakin, humanitar diplomatiya termini hərəkatımızın tolerant

fəaliyyətini əks etdirir, həmçinin bu fəaliyyətlərdə bu və ya

digər formada iştirak edən hər bir insanı, hətta dövlət

məmurlarını belə əhatə edir. Hər halda hərəkat üzvlərinin

müvafiq hökumət rəsmiləri ilə sıx əməkdaşlığını da inkar

etmək olmaz. Beynəlxalq Federasiya və milli cəmiyyətlər

demək olar ki, lazımi hallarda əhalinin həssas təbəqəsinə aid

69

məsələlərdə hökumət strukturları ilə mütləq sıx əlaqələr

qururlar.

Ona görə də “diplomatiya” və “humanitar” ifadələrinin

birgə işlədilməsi həqiqətən də hərəkatın məqsəd və

məramlarına tam cavab verir. Əlaqədar hökumət strukturları

və məsul şəxslərlə daim əməkdaşlıq edərək biz hər iki tərəfə

sərf edən humanitar tədbirləri həyata keçirir və bununla da

milli cəmiyyətin inkişafına nail oluruq. Belə işgüzar

münasibətlər tam şəffaf şəraitdə baş verir və Beynəlxalq

Federasiya tərəfindən də müsbət qarşılanır.

“Humanitar diplomatiya” əsasən milli cəmiyyətlər və

Beynəlxalq Federasiya tərəfindən, özü də bəzi hallarda

müxtəlif növ təhlükələrlə üzləşməsinə baxmayaraq, mövcud

siyasi mühitə uyğun olaraq fəaliyyət göstərdiyi qarşı tərəflə

qurulur. Bu, millətlərarası, dövlətlərarası, etnik, daxili

münaqişələr, təbii fəlakətlər və müharibələrdir. Belə hallarda

“humanitar diplomatiya” siyasəti mütləq hökumət

strukturları ilə birgə fəaliyyətə yönəlməlidir, çünki bütün

bunlar əhalinin daha həssas təbəqələri üçün nəzərdə tutulur.

Məhz, belə halda milli cəmiyylətlərin və Beynəlxalq

Federasiyanın fəaliyyətləri daha effektiv və tam olaraq daha

geniş auditoriyanı əhatə edər və lazımi səviyyədə həyata

keçirilə bilər.

«Humanitar diplomatiya» əsasən reallıqdan irəli gələn,

xüsusilə də milli cəmiyyətlərin hökumət rəsmiləri ilə

qurduğu qarşılıqlı işgüzar fəaliyyətlər fonunda bir zərurətdir.

Bunun sayəsində milli cəmiyyətlər daha sərbəst yolla belə

humanitar fəlakətlər zamanı mühüm qərarların verilməsinə

məsul lazımi dövlət məmurlarına çıxış tapırlar.

Jan Pikte hərəkatın əsasını təşkil edən prinsiplər barədə

danışarkən qeyd edib: “Dövlət və hakimiyyətlə qarşılıqlı

70

əlaqələr milli cəmiyyətin fəaliyyətində təbii bir haldır”. Bu

da özlüyündə “humanitar diplomatiya” deməkdir.

Amma bunlara baxmayaraq milli cəmiyyətlər

müstəqildir, hökumətdən asılı olmayıb, qeyri-hökumət

təşkilatı kimi fəaliyyət göstərirlər. Jan Pikte hesab edir:

“Qızıl Xaç və Qızıl Aypara sərbəst olaraq humanizmə və

ədalətə yol açmalıdır”.

“Humanitar diplomatiya” hökumət strukturları ilə

qarşılıqlı işgüzar münasitətlərin qurulması ilə yanaşı,

həmçinin ictimai fikrin formalaşmasına da yönəldilməlidir.

Elə bir siyasi xətt seçmək lazımdır ki, humanitar siyasətlə

məşğul olan və mühüm qərarlar verən şəxslərin lazımi anda

və zəruri qərarların qəbul etmələrinə nail olunsun. Bu

istiqamət xətti bizi təmsil edən və humanitar diplomatlar

kimi çıxış edən nümayəndələrimizin bu sahədə səriştəsi

baxımından çox vacib şərtlərdəndir. Bu halda düzgün

yanaşma, vəziyyətin obyektiv qiymətləndirilməsi və

munasibətin qarşılıqlı səmimiyyətlə qurulması çox vacib

şərtlərdəndir. Belə ki, çıxarılacaq qərarlardan bir çox insanın

taleyi asılıdır.

Onu da qeyd edim ki, “Humanitar diplomatiya” anında

həll olunan bir məsələ deyil, o, perspektiv üçün hesablanır

və uzun müddət ərzində də ərsəyə gələ bilər. Deməli, milli

cəmiyyətlər və Beynəlxalq Federasiya dövlətin və ictimai

fikrin formalaşmasında iştirak edən liderlərin potensialını

özü üçün müəyyənləşdirməlidir. Bunun üçün mühüm

yollardan - parlament tribunasından, kütləvi informasiya

vasitələrindən, ictimai xadimlərdən, həmçinin də nüfuzlu iş

adamları və alimlərdən istifadə etmək lazımdır.

Heç vaxt yaddan çıxarmamalıyıq ki, diplomatiya

fasiləsiz bir prosesdir. Çünki, əlaqədar hökumət strukturları

belə hallarda həmin an qərar vermir, onları mövcud

71

vəziyyətlə bağlı humanitar problemlərin həllinə inandırmaq

lazımdır. Bunun üçün məsələlərə səbir və təmkinlə

yanaşmaq vacibdir. Hətta bəzi hallarda onların bu

problemlərə baxışlarını belə dəyişməyə nail olmaqla

hərəkatın problemlərinə diqqəti daha da artırmaq olar. Ona

görə də humantar təşkilatlar diplomatiyanı tətbiq etməklə

yanaşı, həmçinin məqsəd və vəzifələr baxımından da mədəni

davranış qaydalarına riayət etməlidir. Bu məqsədlə müxtəlif

mövzularda tədbirlər keçirərək onları dəvət etmək, görülən

işlərlə daha yaxından tanış etmək, onların diqqətini bu vacib

işlərə yönəltmək lazımdır. Belə olan halda onların mövcud

problemlərə baxışlarını dəyişmək mümkündür və bu da

bizim ümumi məqsədlərimiz üçün vacib amillərdəndir.

Bu məsələləri kuluar söhbətlər zamanı etmək olar, buna

bir növ “sakit diplomatiya” da demək olar. Təbii ki,

humanitar diplomatiya sahəsində müzakirələrin daha da

effektiv aparılması üçün lazımi biliklərə malik olan insanları

cəlb etmək lazımdır. Amma bu sahədə daha etibarlı, nüfuzlu

və bilikli “təcrübəli elçiləri” eyni zamanda həm düşüncə

etibarilə, həm də məqsəd və məramlara çatmaq üçün ilk

növbədə humanitar diplomatiya bacarığını aşılamaq vacib

şərtlərdəndir. Digər tərəfdən də kollektiv fəaliyyət göstərən

və kifayət qədər təcrübəyə malik milli cəmiyyətlər və

Beynəlxalq Federasiya bu sahədə lazımi bilik və bacarıqlara

yiyələnmək məqsədilə bank yaratmalıdır. Bunsuz humanitar

diplomatiyanın həyata keçirilməsi və lazımi nəticənin əldə

edilməsi mümkünsüz olar.

Bunlarla bərabər 189 milli cəmiyyət və milyonlarla

könüllü ordusu bizim qarantımız, gücümüz və təsir

vasitəmizdir. Birgə effektiv fəaliyyətimiz də bizi

fərqləndirən cəhətlərdəndir, Qızıl Xaç və Qızıl Ayparanın

malik olduğu potensial vasitəsilə bunları həyata keçirmək

72

daha məqsədəuyğundur. Başqa sözlə desək, humanitar

diplomatiya tək bir şəxsdən deyil, onu həyata keçirən işlək

sistem və mexanizmdən asılıdır. Təcrübə göstərir ki,

əlaqədar hökumət strukturları və ya məsul vəzifəli şəxslərlə

ünsiyyət zamanı onları inandırmaq, məhz humanitar

diplomatiyanın əsas elementlərindəndir və bu hərəkatın

prioritet vəzifəsidir. Belə əməkdaşlıq zamanı qarşı tərəf də

hərəkatın fundamental prinsiplərini nəzərə alır və onlara

hörmətlə yanaşır. Bu fəaliyyətlər əhalinin həssas təbəqəsinin

maraqlarına cavab verməlidir.

Belə hesab edirəm ki, “fundamental humanitar

prinsiplər” humanitar cəmiyyət tərəfindən qəbul edilən bir

konsepsiyanı ifadə edir. Bu ifadə imkan verir ki, milli

cəmiyyətlər və Beynəlxalq Federasiya zəruri hallarda

hərəkatdan kənar əməkdaşlarla da öz fəaliyyətini qursun.

Digər tərəfdən də bu ifadə milli cəmiyyətlərin və Beynəlxalq

Federasiyanın imicinin artmasna təkan verir və çoxlu

həmkar əldə edir. “Fundamental humanitar prinsiplər”i

tətbiq edərək Qızıl Xaç və Qızıl Aypara bir daha özünün

hamı üçün açıq təşkilat olduğunu bildirir. O, hamı ilə müasir

humanitar müstəvidə əməkdaşlığa hazırdır və buna böyük

önəm verir. Bu bir daha sübut edir ki, humanitar diplomatiya

siyasəti də davamlı olaraq digər siyasətlərlə yanaşı,

humanizim naminə və hərəkatın əsas prinsiplərinə uyğun

olaraq həyata keçiriməlidir.

Bu mərhələnin ən vacib məsələlərindən biri də bu sahədə

milli cəmiyyət tərəfindən müzakirələrdə iştirak edən

nümayəndələrin seçimidir. Belə insanlar əsasən bizim

sahənin mükəmməl bilicisi kimi, eyni zamanda da

cəmiyyətdə tanınan və müəyyən nüfuza malik şəxs

olmalıdır. Təsəvvür edin ki, müvafiq hökumət strukturunun

rəhbərinə və ya digər məsul şəxsinə milli cəmiyyətin

73

“prezidenti” ilə nəzərdə tutulmuş görüş barədə məruzə

edirlər. İndi fikirləşin ki, bu “prezident” sözünün yanına

digər titullar da, misal üsün “professor”, “elmlər doktoru»,

“deputat” və s. əlavə olunur. Əlbəttə, bu halda müraciət edən

tərəfə münasibət daha fərqli olur və məsələnin həllinə imkan

daha da artır.

Bəzi ölkələrdə milli cəmiyyətlərin prezidentiləri xarici

işlər naziri, kral ailələrinin üzvləri və ya yüksək çinli

məmurlar olurlar. Bu baxımdan da həmin ölkələrin milli

cəmiyyətləri nəinki yüksək səviyyədə inkişaf etmiş olur,

həmçinin lazımi nəticələr əldə edir. Ona görə də milli

cəmiyyətə rəhbər seçimində mütləq onun cəmiyyətdə

mövqeyi, nüfuzu, tanınması, müsbət imici olması kimi

şərtlərə önəm vermək lazımdır. Bunlar yüksək səviyyəli

görüşlər zamanı lazımi nəticənin əldə olunması və hərəkatın

humanitar mövqeyini izah etmək üçün vacib elementlərdən

biri hesab edilir.

Yuxarıda söylədiklərim elə fikir yaratmamalıdır ki, milli

cəmiyyətin rəhbərliyinə mütləq yüksək çinli məmur

gətirilməlidir. Xeyir, bu, belə deyil. Lakin, hərəkatın

yaranma tarixinə nəzər salsaq, həqiqətən də milli

cəmiyyətlərin strukturlarının yaranmasında və inkişafında

şəxsiyyətin rolunun çox böyük olduğunu görərik. Bu

ümumilikdə hərəkatın bütün komponentlərinin fəaliyyətində

əsas şərtdir. Bu gün də bu amil böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Burada hərəkat banilərinin adını çəkmək yerinə düşərdi:

Anri Dünan, Qustava Muanye, Qiyom-Anri Dyufura,

Lui Appia və Teodora Monuara.

Qustava Muanye tanınmış hüquqşünas və vəkil olub,

xeyriyyə cəmiyyətinin prezidenti vəzifəsində çalışıb.

74

Qiyom-Anri Dyufura isveçrəli general, məşhur

riyaziyyatçı, mühəndis və kartoqraf olub.

Lui Appia məşhur həkim, cərrah olub və dəfələrlə

yaralılara köməklik edib.

Teodora Monuara da bacarıqlı cərrah və tanınmış

ictimai xadim idi.

Gördüyünüz kimi, bu hərəkatın yaradıcıları, Anri Dünan

da daxil olmaqla, öz dövrlərinin tanınmış və nüfuzlu şəxsləri

olublar. Məhz, bu amil yeni yaranmış təşkilatın

dünyəviliyinə bir işarədir.

Söhbətimizin, təhlilimizin bu yerində şəxsiyyət və onun

cəmiyyətdəki rolu haqqında danışmaq da yerinə düşər. Ona

görə bu mövzuya başlamazdan öncə şəxsiyyəti xarakterizə

edək.

Avstriyalı nevroloqist Ziqmund Freydin təbirincə desək,

şəxsiyyət müasir psixologiyanın ən mühüm

kateqoriyalarından biridir. Psixologiyanın kateqorial sistemi

özünün iearxik strukturuna görə müxtəlif kateqoriyaların

sistemli düzülüşünə malikdir. Şəxsiyyət bu strukturun

önündə gedir. Şəxsiyyət konkret ictimai varlıqdır.

Şəxsiyyətin aşağıdakı əlamətləri vardır:

- şəxsiyyər şüura malik olmalıdır;

- şəxsiyyət nitqə malik olmalıdır;

- şəxsiyyət ictimai tarixi təcrübəni mənimsəyə

bilməlidir;

- şəxsiyyət ictimai tarixi təcrübəni başqalarına ötürə

bilməlidir;

- şəxsiyyət əmək alətlərindən istifadə etməyi

bacarmalıdır;

- şəxsiyyət əmək alətlərini qoruya bilməlidir.

75

Bu mövzudan söz açarkən onun qeyd edə bilərəm ki,

şəxsiyyətin rolu insan tarixində şübhəsizdir. Belə məşhur və

tanınmış şəxsiyyətlər dünya tarixinin əsas fiqurlarından olub

və onlar yer üzərində baş vermiş bütün tarixi hadisələrin

iştirakçıları, səbəbkarları və liderləridir. Ona görə bizim

hərəkatda da şəxsiyyət amili çox böyük rol oynayır. Əgər

hərəkatın tarixinə yaxından nəzər salsaq, yüzlərlə, bəlkə də

minlərlə şəxsiyyətin Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

strukturlarına ayrı-ayrı dövrlərdə rəhbərlik etdiyini görərik

və onların əksəriyyəti nəinki öz ölkələrində, həmçinin

dünyada tanınmış və məşhur insanlar olub.

Ona görə də yuxarıda söylədiyimdən belə nəticəyə

gəlmək olar ki, təkcə milli cəmiyyətlərin deyil, onların yerli

strukturlarının da başında hərəkatın prinsiplərini və

humanizm ideyalarını rəhbər tutan, ictimaiyyət tərəfindən

tanınan, qəbul edilən və nüfuzlu şəxslər dayanmalıdırlar.

Kadr seçimi çox vacib məsələdir. Bu bütöv bir sistemdir

və bunun yaradılmasında çoxsaylı insan əməyi və hətta mən

deyərdim ki, insan şüuru olub. Belə bir sistemin düzgün

istifadəsi fəaliyyət sferamızda da çox yaxşı və zəruri

nəticələrin əldə olunmasına gətirib çıxarar. Onu da qeyd

edim ki, belə bir sistemdə diqqət, tolerant və ədalət

prinsipləri əsas götürülməlidir. Çünki tutduğu vəzifəsindən

asılı olmayaraq hər bir insan öz xüsusiyyətinə və baxışlarına

görə ayrı-ayrılıqda bir fərddir və biri digərindən fərqlənir.

XX əsr görkəmli Amerika psixoloqu Karl Yunq belə bir

iddia ilə çıxış edirdi ki, hər bir fərd doğularkən müəyyən irsi

imkanlarla doğulur, xüsusi genetik proqrama malikdir və bu

proqramı həyata keçirmək üçün istiqamətləndirilməlidir.

Ona görə hər bir rəhbər özünün tabeçiliyində olan

işçilərə həssas və diqqətlə yanaşmalı, onları fərqli

76

xüsusiyyətə malik bir fərd kimi qəbul etməlidir. Həmçinin

hər bir işçiyə yanaşma fərdi olmalıdır və bu da kollektivdə

çox vacib şərtlərdəndir. Bunları nəzərə alaraq qarşılıqlı

balanslaşdırılmış münasibətlərə nail olmaq olar. Hər bir

işçinin bacarığını, işə məsuliyyətini düzgün

qiymətləndirmək və məqsədəuyğun mükafatlandırmaq

lazımdır.

Hərəkatımızın könüllüləri ilə fəaliyyətimizi xüsusilə

vurğulamaq istərdim. Onlar milli cəmiyyətlərin əsas kadr

potensialıdır. Onların düzgün seçimi və səmərəli istifadəsi

bizim əsas vəzifələrimizdəndir. Bu da humanitar

diplomatiyanın məqsədlərindən biridir.

Bu məqamda könüllülər sözünü xırdalamaq istərdim.

Hər hansı mənfəət güdməyən təşkilatda maaş alan işçilərdən

könüllülər yalnız əməkhaqqı almadıqları ilə fərqlənirlər.

Onların gördükləri işlə maaş alan işçilərin gördükləri iş

arasındakı fərqlər getdikcə daha da azalır, bir çox halda isə

onlar eynidir və get-gedə könüllülər mənfəət güdməyən

təşkilatlar üçün daha da mühümləşirlər. Özü də artan təkcə

könüllülərin sayı deyil. Onlar getdikcə daha çox liderlik

uğrunda mübarizə aparırlar. Bu meyl daha çox davam

edəcək. Çünki, cəmiyyətdə çoxlu yaşlı insan var ki, onlar

fiziki və əqli cəhətdən fəal çalışmağa qadirdirlər və

həmçinin həvəslidirlər ki, fəal olaraq da qalsınlar, qarşıda

duran, tapşırılan işlərdə yaxından iştirak etsinlər, cəmiyyətə

öz töhfələrini versinlər. Beləliklə, cəmiyyətimiz məhfəət

güdməyən bir təşkilat olaraq onların məxsusi missiyalarına

cavab verəcək. Biz onu da hesablamalıyıq ki, onların

vasitəsilə biz cəmiyyəti daha da irəli apara, bütün üzvləri

çalışqan və səmərəli fəaliyyət göstərən vətəndaşa çevirə

bilərik.

77

Cəmiyyətdə hər kəs, istər onun rəhbəri, istər adı könüllü,

ilk növbədə ona tapşırılımış işi başa düşməlidir. Cəmiyyət

məndən hansı işimə görə hesabat tələb etməlidir? Növbəti

vəzifə budur ki, könüllülərlə rəhbərlik qarşılıqlı olaraq

anlamalıdırlar ki, diqqət nəyin üzərində cəmlənməli və

ondan nəyə görə hesabat istənilir.

Cəmiyyətin hər bir üzvünün inkişafı üçün ilk prioritet

mükəmməl çalışmaqdır. Bu həm razılıq, həm də özünə

hörmət hissi gətirir. Ustalıq məharəti də saya alınır. Təkcə

ona görə yox ki, o, görülmüş işin keyfiyyətində bu cür fərq

yaradır, həm də ona görə ki, o, işi görən insanın özündə belə

fərq yaradır. Sənətkarlıq olmayan yerdə nə yaxşı iş var, nə

özünə hörmət, nə də ki şəxsi inkişaf. Bir neçə il qabaq yaxşı

tanıdığım peşəkar sənət sahibindən: - hansı işinə görə yadda

qalmaq istəyirsən, - deyə soruşdum. Və o da cavabında dedi

ki, səni iş otağımda görəndə istəyirəm desinlər ki, bu adamın

yüksək kateqoriyalı və ixtisaslı sənət dostu var imiş! Bu

münasibət işini başdansovdu görən, heç kimin onu hiss

etməyəcəyinə ümid edən şəxsinkindən necə də fərqlidir!

İnsan yalnız özünü səmərəli çalışan edə bilər, daha bir

başqasını yox. İşlədiyi cəmiyyət qarşısında onun ilk vəzifəsi

odur ki, elə etməlidir özü üçün bacardığının ən çoxunu əldə

edə bilsin. Bütün bunları da yaxşı kadrlar həyata keçirir

desəm yanılmaram. Kadr özündə olan bacarıq potensialı ilə

işləyə bilər.

Dediklərimin nəticəsi olaraq nəzərə çatdırım ki, yaxşı

kadr hərəkatın fəaliyyətinin qarantıdır. Bunun sayəsində

hərəkat hər bir insan üçün, ümumilikdə bütün dünya üçün

vacib olan humanitar fəaliyyətini daha da effektiv həyata

keçirir!

Bu növ fikir mübadiləsinin forması tamamilə müxtəlif

ola bilər. Əslində haqqında eşitdiyim misallardan ən yaxşısı

78

dahi dirijor, dirijorluq etdiyi musiqiçilər tərəfindən çox

sevilən Bruno Valter tərəfindən improvizə edilmişdi. Hər

musiqi mövsümünün sonunda Valter orkestrin hər bir

üzvünə belə bir məzmunda məktub yazırdı: “Mənim əzizim

(birinci şeypurçu), Haydnın simfoniyasını məşq edərkən

oradakı çətin keçidin öhdəsindən bacarıqla gəlməyinlə mənə

xeyli təzə şey öyrətdin. Bununla belə bəs birgə çalışmağın

nəticəsi olaraq sən bu mövsümdə nə öyrəndin?”. Bəlkə də

musiqiçilərin yarısı cavab olaraq sadəcə, bir açıqca

göndərirdi. Lakin digər yarısı əyləşib ciddi məktublar

yazırdı: “Mən indi birdən anladım ki, iyirminci əsrin

şeypurçusu olaraq, Haydnın simfoniyasında on səkkizinci

əsr şeypurçusu kimi səslənmək üçün mən nə etməliyəm”.

Vruno Valterin orkestrində çalmaq onun musiqiçiləri üçün

davamlı inkişaf çağırışına çevrilmişdi.

Bu misalı nəyə görə çəkdim. Məqsədim onu

çatdırmaqdır ki, bu cür uğur qazanmağın ən başlıca amili

hesabat vermək məsuliyyətidir, yəni özün öz qarşında

gördüyün işə görə hesabat verəsən: siz özünüzdən

soruşursunuz: mən nə öyrənmişəm, nə etməliyəm ki,

gördüyüm işdə bir fərq yaransın? Yerdə qalan şeylər

bundan sonra gəlir.

Yaxşı yadımdadır, uzun illər birgə çalışdığım ağıllı bir

şəxs mənə demişdi: “Yaxşı işə görə biz həmin adamı irəli

çəkirik. Lakin biz o insanları, kadrları irəli çəkirik ki, onlar

özlərindən sonra ortaya əvvəl gördüklərindən xeyli böyük

bir iş qoymuş olsunlar”.

Özünü inkişaf etdirmək mənə bütövlükdə bir şəxs kimi

daha çox bacarıq və həmçinin daha çox çəki əldə etmək kimi

görünür. Cavabdehlik üzərində diqqəti cəmləşdirərək

insanlar özlərinə daha iri planda baxırlar. Bu, şöhrətpərəstlik

deyil, qürur da deyil, bu özünə hörmət və özünə inamdır. Bu

79

elə bir şeydir ki, bir dəfə əldə olunduqdan sonra şəxsin

əlindən bir daha alına bilməz. O həm kənarda, həm də

mənim daxilimdədir.

80

KÖNÜLLÜLƏR ÜÇÜN

HUMANİTAR DİPLOMATİYA

Yuxarıda qeyd olunanlardan görünür ki, humanitar

diplomatiyanın əsas metodu inandırmaqdır. Bu metodun

əsas subyekti təbii ki, danışıq apardığımız hökumət

nümayəndələridir və əksər halda bu prosesin özü kifayət

qədər vaxt tələb edir. Bəzi hallarda belə danışıqlar çox çətin

şəraitdə aparılır. Belə ki, bəzi məmurların məlumatsızlığı və

ya bu sahəyə diqqətsizliyi belə danışıqların uğurla başa

çatmasına mane olur. Ona görə də danışıq aparan

nümayəndələrimiz bir çox halda humanitar diplomatiyanın

özəyi olan “inandırmaq” metodundan istifadə edir və

bununla da qarşı tərəfin vacib məsələlərə daha çox diqqət

ayırmasına və qərarlara “xeyirxahlıq” prinsipləri baxımından

yanaşmasına çalışır.

Hər dəfə hökumət nümayəndələri ilə görüşüb danışıqlar

aparanda qarşı tərəfin bizi narahat edən əsas məsələdən -

bizim fəaliyyətimizdən, missiyamızdan və məramımızdın

məlumatsız olmasıdır. Hətta belə bir təəssürat yaranır ki, bir

ölkənin nümayəndələri olmağımıza baxmayaraq bir-

birimizlə danışıqları tamamilə başqa bir dildə aparırıq.

Bu çox ciddi problemdir və buna böyük önəm

verilməlidir. Çünki, məmurlar da bizim kimi düşünən,

həyatda məqsəd və prinsiplərə malik olan insanlardır. Onlar

da uşaq olub, məktəbə gedib, ali məktəb bitirib və sonda

əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmağa başlayıblar. Əlbəttə,

həyatda və işdə kifayət qədər təcrübəyə malikdirlər, belə

olmasaydı, onlar məsul vəzifədə çalışmazdılar.

Bizi maraqlandıran vacib qərarlar onlardan asılıdır. Bu

məqsədlə biz hərəkat haqqında onlara ətraflı məlumat

verməli, onun tarixi, məqsədi və milli cəmiyyətlər tərəfindən

81

həyata keçirilən humanitar proqramların vacibliyini onlara

izah etməli və bununla da onlarda fəaliyyətimiz haqqında

müəyyən təsəvvürün yaranmasına çalışmalı, humanizm

naminə lazımi qərarın verilməsinə nail olmalıyıq.

Belə çətin sualları çavablandırmazdan öncə, mən özüm

oxuculara bəzi suallarla müraciət etmək istərdim:

1. Necə düşünürsüz, əgər həmin məmurun valideynləri

vaxtilə milli cəmiyyətin əməkdaşı olsaydı, onda həmin

məmuru hərəkat haqqında məlumatlandırmaq üçün bu qədər

vaxt sərf etməyə ehtiyac olardı?

2. Həmin məmur nə vaxtsa hərəkatın könüllüsü olsaydı,

onda lazımi qərarın verilməsi bizim üçün bu qədər çətin

olardı?

Hər iki sualın çavabı birmənalıdır: “Əlbəttə, yox!”.

Məhz bu iki sualın mahiyyəti qarşılıqlı münasibətləri

özündə ehtiva edir. Bizim məqsədlərimiz həm şəffaf, həm də

ciddi şəkildə bu günümüz və gələcəyimiz üçün

hesablanmalıdır. Bunları nəinki tək hərəkatımızın üzvləri,

həmçinin fəaliyyətimizlə bağlı olan hər bir kəs, o cümlədən

də lazımi qərarları verən insanlar bilməlidirlər.

Bu çox vacib və israrlı məsələdir. Atdığımız hər bir

addımın müsbət nəticə verməsi üçün həm bu gün, həm də

gələcək perspektivdə çalışmalıyıq. Hər şey tək məmurlardan

yox, həmçinin bizim kadr və könüllülərdən də çox asılıdır.

Könüllünün kim olmasının kifayət qədər izahı və

müəyyənləşdirilmiş təyinatı var. Bu barədə çox danışmaq

istəməzdim. Lakin, könüllü barədə bir neçə parlaq misal

çəkmək istərdim. Birinci, könüllü, əlbəttə ki, vəzifədir.

İkinci, təmənnasız fəaliyyət göstərərək öz əməyi ilə

82

sosialyönümlü layihələrə töhfə verir. Üçüncü, könüllü adi

bir insandır və o, ilk növbədə özü haqqında deyil, yaxınları,

xalqı, dövləti haqqında düşünür. Dördüncü, könüllü

vətəndaş olaraq xeyriyyəçi kimi hər cür təmənnasız əmək

fəaliyyəti ilə müxtəlif humanitar təşkilatlara kömək edir,

həmçinin öz əmək təcrübəsini artırır, kollektivdə çalışaraq

ona ehtiyacı olan insanlarla daim ünsiyyət saxlayır. Beşinci,

könüllü optimist, humanizm ideyaları üçün özünü fəda edir.

Bir sözlə, o, humanist insandır, deməli, əsl könüllüdür – bu,

iftixarla səslənir!

Hər bir gənc - könüllü və ya milli cəmiyyətin əməkdaşı

olmasından asılı olmayaraq gələcək perspektivdə öz

ölkəsinin qurucusu, ictimai və ya dövlət xadimi, naziri, baş

naziri, bəlkə də gələcəyin ölkə prezidentidir!

Hərəkatımızın milyonlarla üzvü və könüllüsü var. Onlar

gələcəkdə ailə quraraq bu sıraları demək olar ki, daha da

artırmış olacaqlar. Belə nəticəyə gəlməyimin səbəbi onların

hər birinin könüllü fəaliyyətinin istər keçmişdə, istərsə də

gələcəkdə ailədaxili mövzularda yer alacağı, müzakirə

olunacağıdır. Bu da təbii bir haldır. Belə müzakirələr

hərəkatımızın təbliğatı rolunu oynayır. Yuxarıda qeyd

etdiyim kimi, belə müzakirələrdə iştirak edən subyektlər

müxtəlif vəzifə sahibləri, o cümlədən də məsul dövlət

məmurları ola bilərlər. Bu o deməkdir ki, yuxarıda qeyd

etdiyim səbəblərdən humanitar missiyamız və

fəaliyyətimizlə tanış olan məmurlarla danışıqlar zamanı heç

bir çətinlik olmayacaq. Belə ki, öz valideynləri, yaxınları və

ya dostları vasitəsilə vaxtilə iştirak etdiyi müzakirələr,

eşitdiyi söhbətlər o məmuru artıq bu istiqamətə kökləmiş

olacaq. Bir sözlə, danışıqlar bir dildə – humanitar dəyərlər

dilində aparılıcaq.

83

Könüllülərin hərəkatımızdakı çox əhəmiyyətli rolu artıq

hamıya bəllidir. Hərəkatın ilkin əsasları onlarla bağlıdır.

Könüllülər hər zaman və hər yerdə özlərinin təmənnasız

humanitar fəaliyyətləri ilə fərqləniblər və əvəzsiz yardımlar

ediblər. Hər bir çətinliklərə dözərək, hətta öz həyatları

bahasına öz missiyalarını layiqincə yerinə yetirib tərəqqiyə

və sülhə çalışıblar. Bu çətinliklərə baxmayaraq könüllülərin

sıraları nəinki azalır, əksinə, durmadan artır. Könüllülər

bütün mümkün xidmətlər sahəsində böyük işlər görür və

vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına öz töhfələrini verirlər.

Milli cəmiyyətlərin əsas məqsədlərindən biri də belə

könüllüləri tapmaq, öyrətmək və ən əsası isə qoruyub

saxlamaqdır. Bu gün fəaliyyətimizə könüllülər cəlb etmək

üçün yeni üsullar aramaq tələb edilir. Kifayət qədər

təcrübəsi olan milli cəmiyyətlərin də təcrübəsindən

yararlanmaq lazımdır.

Bəzən dəyişiklik istər böyük, istərsə də kiçik olsun,

özünü yenidən stimullaşdırmaq üçün zəruridir. Bu ehtiyacın

tanınmasının vacibliyi getdikcə artacaq, insanlar əvvəlkinə

nisbətən daha çox yaşadıqca, daha uzun müddət ərzində fəal

qalacaqlar. Misal üçün, könüllülərin çoxu mənfəət

güdməyən bir təşkilatda on il və ya bir qədər çox işlədikdən

sonra başqa bir təşkilata keçirlər. Onların adətən hiss

etdikləri ehtiyac köhnədən qalmış qaydanı dəyişdirməkdir.

İfadə olunması mümkün olmayan bir ehtiyac da ola bilər ki,

onlar sözügedən təşkilat və cəmiyyətdə artıq təzə heç nə

öyrənmirlər. Burada incə məqam odur ki, hər hansı işdə

adamın özünə güvənməyi azalanda, o adam kiçilməyə

başlayır.

Dəyişmə heç də tam fərqli bir sahədə olmaya da bilər.

Buna bir misal çəkmək istərdim. Həm əmək məsələləri üzrə

vəkil, həm də özəl universitetdə kadrlar şöbəsinin meneceri

84

işləmiş, uzun illər Amerika Qızıl Xaç Cəmiyyətinin

prezidenti olmuş Rişard Şubert qırx yaşlarında hökümət

işinə keçmişdi. Bir müddətdən sonra yenə də özəl sektora

qayıtmışdı, daha sonra isə yenə də Qızıl Xaç Cəmiiyətinə.

O, bir-birindən tamamilə fərqli olan iş mədəniyyətləri

mühitində və çoxlu müxtəlif insanla çalışdığı üşün çox

səmərəli işləyən bir insandır.

Bu sahədə humanitar diplomatiyanın əsas məqsədi

könüllünü maraqlandıraraq ümumi fəaliyyətə cəlb etməkdir.

Misal üçün, milli cəmiyyətə işə götürərkən ilk növbədə

mütləq könüllüləri nəzərə almaq lazımdır. Bu, milli

cəmiyyətin digər üzvlərinə də stimul verəcək və onlar da

humanitar layihələrə maraq göstərəcəklər. Bizdə artıq belə

bir təcrübə mövcuddur. Belə ki, Azərbaycan Qızıl Aypara

Cəmiyyətinin sabiq baş katibi E. Rəhimov bu məsul

vəzifəyə 25 yaşında təyin olunmuşdu. O, 20 yaşından

cəmiyyətimizin könüllüsü kimi fəaliyyət göstərmişdi, 5 il

ərzində özünü yaxşı tərəfdən, işgüzar və məsuliyyətli

göstərərək sonda bu vəzifəyə layiq görülmüşdü. E.

Rəhimov o dövrdə öz həmkarları arasında ən gənc baş katib

idi. Hazırda o Beynəlxalq Federasiyanın məsul işçisidir.

Məlum və mövcud təcrübədən bu gün də çəkinmədən

istifadə edirik. Əməkdaşlarımızın əksəriyyəti vaxtilə könüllü

kimi fəaliyyətimizə yaxından köməklik edən gənclər olub və

bu gün də onların nümunəvi işlərini görürük. Bizi sevindirən

bu cəhət azərbaycanlıların həm nüfuzumuzu beynəlxalq

aləmdə artırmaq, həm də xarici ölkələrdə məsul vəzifələrdə

təmsilçilik etmək baxımından çox əhəmiyyətlidir. Milli

cəmiyyətimiz belə kadrları ilə fəxr edir.

Yuxarıda deyilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olar ki,

könüllüləri humanitar layihələrə cəlb etməklə yanaşı, onların

bu sahədə bilik və bacarıqlarının artırılması istiqamətində də

85

mütəmadi olaraq iş aparılmalı və onların fəaliyyət dairəsi

daha da genişləndirilməlidir. Başqa sözlə desək, könüllüləri

fəaliyyətimizə cəlb edərək onların bu sahədə fəallığını

artırmaq, qabiliyyətlərini bir daha yoxlamaq lazımdır.

Öyrənməni işinin tərkib hissəsi etmək və onu orada daim

saxlamaq, nəticələrdən təşkil olunmuş cavab reaksiyaları,

ümidləri qurmaq vacibdir. Cəmiyyətin hər bir üzvü dərk

etməlidir ki, işindəki əsas fəaliyyəti, bəlkə də həyatındakı

əsas fəaliyyəti onu müəyyənləşdirməkdən ibarətdir. Onlar

təşkilatdakı, çalışdıqları kollektivdəki, öz mühitlərindəki, öz

tanışlarının arasındakı insanlara baxmalı, onlarla

humanistcəsinə davranmalıdırlar. Onlar nəyi həqiqətən yaxşı

edirlər və bunu necə edirlər? Başqa sözlə, qazanılmış

uğurlara baxmalıdırlar. Öz işlərinin öhdəsindən gəlmək və

karyeralarını qurmaq onların özlərindən asılıdır. Milli

cəmiyyətə daha uyğun olduqlarını anlamaq da, o cümlədən

onların özlərindən asılıdır. Buna onlar cəmiyyətin işinə yeni-

yeni töhfələr verməklə, üzərlərinə yüksək tələblər qoymaq

vasitəsilə, özlərinə işdə darıxmağa imkan verməmək

vasitəsilə və qarşılarında daha böyük problemlər qoyub,

onları həll etməyə çalışmaq, daim öyrənmək, biliklərini

artırmaq vasitəsilə nail ola bilərlər.

Biliklərin artırılmasına həm məktəb masasından, həm də

iş yerindən başlamaq olar. Nəzərə alsaq ki, mütəmadi olaraq

yeni fikir və ideyalar meydana çıxır, onda biliklərin

artırılması müntəzəm olaraq həyata keçirilməlidir. Belə ki,

son illər dünyada kompüterləşdirmə şəbəkəsi daha geniş

vüsət almaqda, informasiya və tədris daha sürətlə inkişaf

etməkdədir. Ona görə yeni texnologiyalar, metodlar fonunda

biz də öz növbəsində bu inkişafa köklənərək bu sahədə daim

yeniliyə can atmalıyıq. Hazırda istifadə etdiyimiz sosial

şəbəkələr vasitəsilə geniş insan kütləsinə fəaliyyətimiz

86

haqqında məlumatlar verməli, bu sahədə müzakirələr

aparmalı, fikir və tövsiyələr nəzərə alınmaqla əhatə dairəsini

daha da genişləndirməliyik. Bu tədbirlərin həyata

keçirilməsində sözsüz ki, gənc və künüllülərin böyük rolu

var.

Könüllülərlə yanaşı, daim yenilənən üzvlərimizlə də

mütəmadi iş aparmaq vacib vəzifələrdən sayılır. Tez-tez

müxtəlif mövzularda treninq, seminar, kampaniya, aksiya,

dəyirmi masa və təcrübə mübadilələri təşkil etmək olduqca

vacibdir. Bununla da onlara nümayiş etdirmək lazımdır ki,

onların üzvlüyü milli cəmiyyət üçün mühüm bir məsələdir.

Onlar dərk etməlidirlər ki, bu sahəyə verdiyi töhfələr onlar

üçün az da əhəmiyyət daşımır və bu şərəfli iş onlara yalnız

fəxarət gətirir.

Könüllü və üzvlərimizin potensialından istifadə edərək

vacib məsələlərdən biri də ictimaiyyətlə əlaqələrin

qurulmasıdır. Bu, cəmiyyətdə fikir formalaşdıran şəxslərə və

strukturlara bütövlükdə hərəkatımızın məqsəd və vəzifələri,

fəaliyyətimiz barədə məlumatların çatdırılmasında mühüm

rol oynayır.

Əlbəttə, milli cəmiyyət üçün özünün fəaliyyəti barədə

geniş ictimai kütləni məlumatlandırmaq nə qədər vacib

məsələ olsa da, bunu daha səmərəli etmək ondan da

vacibdir. Bu baxımdan da düzgün seçim etmək lazımdır;

səmərəli olması üçün milli cəmiyyətin işini kimlərə və hansı

üsullarla daha çox çatdırmaq vacibdir. Buna misal olaraq

real variant kimi televiziya və internetdə sosial şəbəkələri

göstərmək olar. Bu gün internet və televiziya hər bir insanda

müəyyən fikrin formalaşmasına təsir edən mühüm, hətta

deyərdim ki, bəlkə də yeganə vasitədir.

Hər halda treninq, seminar, aksiya, dəyirmi masa və

digər bu tipli tədbirlər bizim təbliğatımız üçün vacib metod

87

sayıla bilər. Amma burada da imkanlarımız məhduddur.

Belə ki, hər bir belə tədbirin müəyyən, misal üçün, 100-150

nəfərlik, bəlkə daha da çox auditoriyası olur. Bu növ

tədbirlərin tutumuna görə keçiriləcəyi yerin də böyük

əhəmiyyəti var. Nə qədər çox insan belə tədbirlərin

iştirakçısı olacaq, deməli, bir o qədər insanı biz humanitar

sahədə maarifləndirmiş oluruq. Hətta ola bilər ki, tədbirin

keçiriləcəyi məkan potensial iştirakçıların yaşadıqları yerdən

kənarda yerləşsin. Bu da məhdudiyyətin bir göstəricisidir.

Lakin televiziya və internetin imkanları daha genişdir.

Burada auditoriya minlərlə, milyonlarla ola bilər.

Belə təbliğat metodlarının üzərində dayanmağım heç də

təsadüfi deyil. Belə tədbirlərin keçirilməsinə kifayət qədər

maliyyə vəsaiti, təşkilati işlər və digər lazımi əməliyyatların

aparılması səmərəlilik baxımından o qədər də əlverişli hesab

olunmaya bilər. Demək olar ki, tədbirin yüksək səviyyədə

keçirilməsinə kifayət qədər xərc tələb olunur, yeri icarəyə

götürmək lazım gəlir, nəqliyyat və iştirakçıların qalması

üçün yerə ehtiyac olur və digər vacib məsələlər, daha

doğrusu, problemlər ortaya çıxır.

Bunlar nə dərəcədə effektiv olacaq? Könüllü və

üzvlərimizin nöqteyi-nəzərincə, belə tədbirlərin hamısı vacib

və zəruridir, bunun vasitəsilə humanitar sahənin gələcək

fəaliyyət dairəsi müəyyənləşdirilir. Amma yeni cəlb

olunmuş könüllü və üzvlərimizin nöqteyi-nəzərincə, belə

növ tədbirlər məhdud təbliğat xarakteri daşıyır. Belə

tədbirlərin əksəriyyəti artıq müasir tarixin keçmiş

səhifələridir. Təsəvvür edin, il ərzində nə qədər belə

tədbirlər keçirilir və nə qədər maliyyə vəsaiti xərclənir. Belə

böyük xərcləri çəkməkdənsə, yerli televiziya kanallarının

biri ilə müqavilə bağlayıb təbliğat aparılsa, dəfələrlə geniş

auditoriyaya malik olmaq olar.

88

Belə bir təcrübəni biz uğurla həyata keçirmişik. İki il

müddətində Azərbaycanın aparıcı televiziya kanallarının

birində hər həftə fəaliyyətimiz işıqlandırılırdı. Bünün çox

böyük effekti oldu. Üzvlərin sayı üç dəfə, 50 mindən 150

minə kimi artdı, könüllülərin sayı isə 3 mindən 20 minə

çatdı. Hazırda milli cəmiyyətin 300 minə yaxın üzvü var. İki

ilə ərzində gördüyümüz işlərin real nəticələri bax, bunlardır!

Əgər biz bunları ənənəvi metodlar - treninq, seminar,

dəyirmi masa, aksiya, kampaniya və digər tədbirlər

vasitəsilə həyata keçirmiş olsaydıq, yəgin ki, bu nəticəni 10-

20 il ərzində əldə edərdik. Hesab edirəm ki, tərəfimizdən

həyata keçirilən bu müasir metodu humanitar diplomatiya

kimi qəbul etmək olar. Belə təbliğatın nəticəsində həm

üzvlərimizin, həm də könüllülərimizin sayını artırmış olduq.

Ola bilər ki, belə bir üsulda humanitar diplomatiya

elementlərinin olmasına etiraz edənlər olsun. Əlbəttə, bunlar

subyektiv fikir kimi qəbul edilir. Fikrimcə, əgər humanitar

diplomatiya qərar qəbul edən insanları inandırmaq və

təsiretmə kimi elementləri fərdi yanaşaraq özündə ehtifa

edirsə, onda televiziya belə fərdi yanaşmanı kütləvi vasitə

kimi daha geniş auditoriyada həyata keçirmiş olur. Belə

kütləvi yanaşma vasitəsilə ayrı-ayrı kateqoriyalı insanlara

tamaşaçı qismində praktiki cəhətdən demək olar ki, təsir

etmiş oluruq və onlar fəaliyyətimizə diqqəti daha da artırmış

olurlar.

İndi bizə saatlarla və ya günlərlə qərar qəbul edən şəxsi

inandırmaq üçün vaxt tələb olunmur. Biz bunu operativ

şəkildə, tez bir zamanda televiziya və ya internet vasitəsilə

həyata keçiririk. Obrazlı şəkildə desək, həmin şəxsin

kabinetinə və ya evinə bu vasitələrlə daxil olaraq bunu etmiş

oluruq. Yaddan çıxarmaq lazım deyil ki, belə metodlar

yardımçı üsullardır.

89

Bizi və bütün hərəkatı maraqlandıran bir misalı

diqqətinizə çatdırmaq istərdim. Uzun illərdir Qızıl Xaç və

Qızıl Aypara Hərəkatının Baş Assambleyası mühüm

beynəlxalq tədbirləri həyata keçirir. Mən belə tədbirlərin

iştirakçısı və üzvü kimi, dünyanın aparıcı telekanallarını

izləyirdim, lakin təəssüflər olsun ki, BBS, CNN,

EVRONEWS kimi tetekanallar çox az hallarda belə

tədbirləri işıqlandırırdılar.

Bununla da bizim belə beynəlxalq miqyaslı tədbirlərimiz

milyonlarla insanın diqqətindən kənarda qalmış olur. Bu

tədbirlər barədə məlumatlar yalnız internet saytlarımız

vasitəsilə işıqlandırılır. Razılaşın ki, bu, kifayət etmir.

İndi biz informasiya üçün yuxarıda qeyd etdiyim köhnə

metodlardan istifadə edirik və buna kifayət qədər vəsait

xərcləyirik. Nə üçün yeni innovasiyalı metodlardan istifadə

edərək və az miqdarda vəsait xərcləyərək daha böyük

auditoriyanı əhatə etməyək? Bunun sayəsində daha çox

insana təsir edə bilərik.

Məlumatlarımız təbii ki, kommersiya maraqları daşımır.

Lakin, humanitar diplomatiyanın müəyyən metodlarından

istifadə edərək biz aparıcı telekanalların bu sahəyə marağını

artıra bilərik. Nəzərə alsaq ki, telekanallar öz reytinqlərini

qaldırmaq üçün müxtəlif üsüllardan istifadə edirlər, onda

belə üsullarla ortaq nöqtəni tapmaq lazımdır. Misal üçün,

Beynəlxalq Federasiyanın fəaliyyətlərinin işıqlandırılması,

humanitar brend kimi bir çox insanın maraq dairəsinə cavab

verir və bu telekanalları maraqlandıra bilər. Həmçinin

telekanalın bu sahəyə önəm verməsi onun imicinin

artmasına da səbəb olar.

Yuxarıda deyilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olar ki,

çoxlu gənc və könüllünü fəaliyyətimizə cəlb etmək, yerli və

xarici telekanallarla əməkdaşlıq etmək, eyni zamanda sosial

90

şəbəkələrdən fəal istifadə etməklə, milli cəmiyyətlərin,

bütövlükdə isə hərəkatın imicini artırmaq mümkün olar.

91

DONORLARLA DİPLOMATİYA VƏ

VƏSAİTLƏRİN CƏLB OLUNMASI

METODLARI

Milli cəmiyyətlər üçün donorlarla və tərəfdaşlarla

qarşılıqlı münasibətlərin böyük rolu var. Hamıya məlumdur

ki, humanitar fəaliyyətlər üçün lazımi vəsaitin cəlb olunması

həm şəxsi əlaqələrdən, həm də milli cəmiyyəti qarşı tərəfə

necə təqdim etməkdən çox asılıdır. Bir sözlə, humanitar

layihələrə cəlb edilən donorlarla müntəzəm olaraq işləmək

lazımdır və layihələrə müəyyən vəsaitlərin ianə edilməsi

üçün donorları inandırmaq çox vacib şərtlərdəndir.

Qeyd etdiyim kimi, humanitar diplomatiyada əsas şərt

qarşı tərəfi inandırmaq və düzgün istiqamətdə danışıqlar

aparmaqdır. Ona görə keçən əsrin əvvəllərində baş vermiş

bir ibrətamiz hadisəni diqqətinizə çatdırmaq istərdim. Bu

hadisəni mən müəllifi olduğum «Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

Hərəkatı haqqında düşüncələrim» adlı kitabımda

söyləmişəm. Onun aktual olduğunu nəzərə alaraq sizinlə də

bu barədə bölüşmək istərdim:

«O dövrün məşhur neft maqnatından uşaqlıq dostu böyk

məbləğdə pul borc istəyir. Neft maqnatının, - bu pul sənin

nəyinə lazımdır və sən bunu necə istifadə edəcəksən? -

sualına cavab olaraq dostu həmin vəsaiti özünün yeni

yaratmaq istədiyi fermer təsərrüfatına xərcləyəcəyini

bildirdi. Bu vəsaitə iri buynuzlu mal-qara, qoyun, ev

quşlarının alınaraq saxlamaq və onların satışından gəlir əldə

etmək fikrində olduğunu və iki ildən sonra isə həmin borcu

geri qaytaracağını söylədi. Bu layihənin kifayət qədər gəlirli

olmasına dostunu inandırmağa çalışdı.

Təbii ki, belə primitiv layihə maqnatı maraqlandıra

bilməzdi və o, bir neçə misal çəkərək uşaqlıq dostuna

92

mədəni surətdə imtina etdi. Lakin, dostunun xətrinə

dəyməməsi və layihəsini müəyyən qədər həyata keçirməsi

üçün kiçik bir məbləği verərək onu yola saldı.

Bu imtina nəticəsində dostunun verdiyi vəsaiti artırmaq

üçün əlində olan bəzi əmlakını sataraq bütün vəsaiti həmin

layihənin gerçəkləşməsinə sərf etdi. Bir sözlə, düşündüyü

fantastik təsərrüfatın kiçik bir modelini təşkil etdi.

İki ildən sonra o, maqnat dostunun yanına gələrək ona

verilən məbləğdən də bir qədər artığını dostuna qaytardı. Bu

məbləği tamamilə unutmuş neft maqnatı hadisələrin belə

tərzdə baş verməsini gözləmədən təəccüblə dostundan buna

necə nail olduğunu soruşdu. Dostu əvvəldən sona kimi hər

şeyi danışaraq təsərrüfatı ilə tanış olmaq üçün onu evinə

dəvət etdi. Maraq içində olan maqnat bu dəvəti qəbul etdi və

vaxtı olan kimi onlara təşrif buyuracağını bildirdi.

Bir müddətdən sonra maqnat dostunun evinə getdi.

Dostu onu təsərrüfatı ilə yaxından tanış etdi. Maqnat yüksək

səviyyədə təşkil olunmuş təsərrüfatdan razı qaldı və məntiqli

bir sualla dostuna müraciət etdi: “Sənə daha nə çatmır?”.

Dostu suala cavab olaraq bildirdi ki, əgər vəsait çox olsaydı,

o bu təsərrüfatı daha da genişləndirə bilərdi və əldə olunan

gəlir bir neçə dəfə artardı. Dostunun bacarığına və

düzgünlüyünə şübhə etməyən maqnat lazımi vəsaiti dostuna

verdi və bu biznesdə onun tərəfdaşına çevrildi”.

Hadisənin sonunda hər iki tərəf razı qaldı. Biz də öz

növbəmizdə bir daha şahid oluruq ki, potensial donarla

diplomatiya yolu ilə münasibət quraraq onu lazımi

layihələrin gerçəkləşməsinə cəlb etmək olar. Bu ibrətamiz

hadisədən görürük ki, donoru işə cəlb etmək üçün iki il vaxt,

işə məsuliyyətlə yanaşma, şəffaflıq, hesabat və bacarıq tələb

olunur. Bütün bunlar maraqların bir sahəyə yönəlməsi üçün

bir növ baza olaraq qəbul edilməlidir.

93

Əlbəttə, heç kimin xoşuna gəlməz ki, ondan kimsə pul

istəsin. Xüsusilə də həmin insanın sizdən fərqli olmaması,

istər əqli, istərsə də fiziki cəhətdən. Ona görə də yardım

etməzdən öncə insanlar öz hərəkətlərinin düzgünlüyünə tam

əmin olmalı və bu yardıma zərurətin olduğunu bilməlidir.

Bundan sonra ianə edilə bilər. Donora da eynilə belə

münasibət bəslənilməlidir. Qarşı tərəfə düzgün və asan dildə

məqsəd və zərurəti təqdim etmək vacib şərtlərdəndir. Yalnız

bundan sonra ianə edən şəxs humanizm naminə öz

gəlirindən müəyyən qədər ayıra bilər.

Proqram şəklində düzgün istiqamətləndirilmiş plan

effektiv vəsait yığımının açarıdır. Belə olan halda vəsaitin

vaxtında əldə edilməsi təmin oluna bilər. Çox vacibdir ki,

belə bir strategiya müntəzəm olaraq yeniləşdirilsin, inkişaf

etdirilsin və tez-tez nəzərdən keçirilsin.

Vacib şərtlərdən də biri ianə toplamaq üçün subyekti

düzgün seçmək və qiymətləndirməkdir. Elə donor seçmək

lazımdır ki, onun həqiqətən də ianəetmə imkanları olsun.

Belə insanlara öz işlərində müxtəlif nailiyyətləri qazananları,

iş adamlarını, peşəkarları, qulluqçu və xarici vətəndaşları aid

etmək olar. Uzun müddət müntəzəm olaraq ianə edən

donorlar milli cəmiyyət üçün etibarlı və vacib mənbə hesab

olunur.

Donorlar əsasən kommersiya strukturlarına deyil,

müxtəlif səbəblərdən xeyriyyəçi təşkilatlara müəyyən vəsait

ayırırlar. Misal üçün bəzi donorlar öz ianələrini yalnız təbii

fəlakətlərdən zərər çəkmiş insanlara yardım məqsədilə

edirlər. Belə donorlar təbii fəlakətlər zamanı hər zaman

bizim müraciətlərimizə reaksiya verəcəklər. Ona görə digər

məsələlər də onları narahat etməyə dəyməz.

Əgər milli cəmiyyət digər məsələlər üçün yeni donorlar

cəlb etmək istəyirsə, onda mütləq məqsəd və görüləsi işləri

94

analiz edib, düzgün yanaşma tərzi ilə münasib donora

müraciət etmək olar. Biz gərək bilək ki, hansı effektiv

metodla donora müraciət edək: press-reliz, poçt vasitəsi,

mətbuat konfransı və ya digər tədbirlərlə.

Donorlara yanaşmalar müxtəlif olar bilər. Misal üçün

ölkədən, hadisələrdən, zərurətdən, imkandan asılı olaraq

yanaşma metodunu düzgün seçmək çox vacibdir. Belə

hallarda milli cəmiyyətlər öz ehtiyaclarını düzgün

qiymətləndirməlidir.

Donorları cəlb etmək üçün digər metodlardan biri də

reklam materiallarının qəzetlərdə, jurnallarda, telekanallarda

və radioda işıqlandırılmasıdır. Qəzet və jurnallarda reklamın

təsir qüvvəsi daha genişdir. Xüsusilə də bu reklamlar hansısa

təbii fəlakətdən zərərçəkmişlərə yardım edilməsi üçün

yerləşdirilibsə (artıq belə fəlakətlər - sürüşmə, zəlzələ və

subasmalar barədə geniş ictimai kütlənin xəbəri olur), ianə

etmək istəyən subyektlər də bu barədə məlumatlı olurlar.

Sadəcə, belə hallar zamanı donorlara yardımı necə

etmələrini izah etmək və düzgün istiqamətləndirmək çox

vacibdir.

Beləliklə, humanitar diplomatiya metodlarını müntəzəm

olaraq tətbiq edərək müxtəlif humanitar layihələrin həyata

keçirilməsi üçün kifayət qədər donor cəlb etmək

mümkündür. Lakin, yaddan çıxarmamalıyıq ki, hər bir belə

donora görülən işlər barədə şəffaf hesabat təqdim etmək

lazımdır. Hər bir xeyriyyəçi subyektin ianə etdiyi vəsaitin

məbləğindən asılı olmayaraq ianənin təyinatı üzrə

xərclənməsi barədə hesabat əldə etmək hüququ var.

Donorlara təşəkkür məktublarının göndərilməsi də vacib

məsələdir. Hətta bir manat ianə etmiş insana da göndərilən

təşəkkür məktubu, özünün ianəsi barədə qəzetlərdə və ya

95

internet saytlarda yerləşdirilmiş siyahıda da adının əks

olunması onun üçün çox xoş olar.

Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti dəfələrlə bu

metoddan istifadə edib. Belə ki, Somalidə və 2011-ci ildə

Türkiyədə baş vermiş zəlzələ zamanı keçirilən

kampaniyalarda rəsmi saytımızda hər bir ianə etmiş insanın

adı və soyadı, iş yeri, ianənin məbləği və tarixi barədə

məlumatlar yerləşdirilmişdi. Hətta həmin cədvəldə ianənin

qəbzinin nömrəsi də qeyd olunmuşdu. Yığılan məbləğin

hansı tarixdə və hansı banka köçürülməsi də saytda öz əksini

tapmışdı. Bir sözlə, ianə etmiş şəxs bir neçə saatdan sonra öz

adını müvafiq cədvəldə görür və digər ianə etmiş insanlar

ümumi məbləğ barədə də məlumatlı olurdu.

Sosial şəbəkələrin, internetin unikallığı tez bir zamanda

geniş bir kütləni əhatə etməsindən ibarətdir. Bunun vasitəsi

ilə müxtəlif faydalı məlumatları əldə etmək mümkündür.

Tərəfimizdən keçirilən kampaniyalar barədə yerli internet

xəbər portalları rəsmi saytımızdan məlumatları götürərək öz

saytlarında müntəzəm olaraq yerləşdirirdi. Bununla da daha

geniş ictimai kütlə belə kampaniyaların şəffaflığını görür və

insanlar donor kimi bu kampaniyalara qoşulmağa

başlayırdılar. Belə kampaniyalara 1 manatdan 5000 manata

qədər ianə edən şəxslər olurdu. İanənin məbləğindən asılı

olmayaraq hər bir belə addım minnətdarlıq hissi ilə

qarşılanırdı.

Bununla da biz öz imkanlarından asılı olaraq az

məbləğdə ianə edən şəxsləri “az məbləğdir” kompleksindən

qurtarmaq barədə düşünürük. Əsas məqsəd edilən yardımın

məbləği deyil, insanların humanitar kampaniyalarda fəal

iştirak edərək zərərçəkmişlərə yardım etmək və vətəndaş

mövqelərini ortaya qoymaqda onlara kömək etməkdir.

96

Mən həmişə demişəm milli cəmiyyətlər donorlar

arasında fərq qoymamalıdırlar. İstənilən ianə edən şəxs

ianənin məbləğindən asılı olmayaraq ehtirama və təşəkkürə

layiqdir. Belə insanlar qəlbən könüllü olaraq ianə edirlər.

Bəzi hallarda imkanların məhdudluğu səbəbindən ianələrin

məbləği kiçik ola bilər. Lakin, buna donorun gözü ilə

baxmaq gərəkdir, həmin insan imkanlarının məhdud

olmasına baxmayaraq mənəvi borcunu yerinə yetirir. Kiçik

məbləğ olmasına baxmayaraq, humanizm naminə ianə edir.

Əsas məsələ belə humanitar kampaniyalarda iştirak edən

insanlara təmənnasız özlərinin töhfələrini verməkdə

köməklik göstərməkdir.

Bu mövzunu inkişaf etdirərək qeyd etmək istərdim ki,

əldə olunan nailiyyətlərlə kifayətlənmək lazım deyil.

Məqsədyönlu və sistematik şəkildə irəli getmək lazımdır.

İnanın ki, belə insanlar həmişə diqqət mərkəzində olurlar,

onları hər kəs görür və xeyirxah əməllərini təqdir edirlər.

Gözləmək lazım deyil ki, kimsə gəlib öz töhfəsini verəcək.

Daha çox donor cəlb etmək üçün humanitar diplomatiyanın

bütün metodlarından istfadə edərək hərəkət etmək lazımdır.

Çünki bunun sayəsində ehtiyacı olan insanlara zəruri

yardımlar edilir.

Bu mövzunun yekunlaşdıraraq donorların cəlbi üçün

əsas üç şərti önə çəkmək istərdim:

1. Şəffaflıq – milli cəmiyyətlər tərəfindən həyata

keçirilən belə layihələr ictimaiyyət və donor üçün açıq

olmalıdır. Cəmiyyətin hər bir üzvünə keçirilən kampaniyalar

barədə sərbəst məlumat alması üçün şərait yaradılmalı və

maraqlandıqları suallara cavab verilməlidir.

2. Keyfiyyət – humanitar məqsədlər üçün bütün

resurslardan maksimum istifadə edərək, donorun təqdim

97

etdiyi vəsaiti təyinatı üzrə daha effektiv və operativ surətdə

zərərçəkmişlərə çatdırmaq lazımdır.

3. Hesabat – Xalq məsəlində deyildiyi kimi: “Hesabatı

savadlı hazırlamaq işin yarısını görmək deməkdir». Hər bir

donor ianə etdiyi vəsaitin hara və necə xərclənməsini

bilməlidir.

Yuxarıda neft maqnatı ilə dostu barəsində söylədiklərim

bir daha bunu təsdiq edir. Şəffafliq, Keyfiyyət və Hesabat

əməkdaşlıq üçün ən vacib şərtlərdəndir.

98

DİPLOMATİYANIN

KORPORASİYALARLA İŞİ

Vəsaitlərin milli cəmiyyətlərə cəlb olunma məsələsinin

ardıcıllığını davam etdirərək, bu fəaliyyətin əhatə dairəsini

də nəzərə almalıyıq. Əvvəlki hissələrdə biz donor kimi

əsasən fiziki şəxsləri, ayrı-ayrı insanları nəzərdə tuturduq.

İndi biz bu fəaliyyəti daha geniş əhatə etməyə çalışacağıq,

Əsasən şirkətlərlə, firmalarla, korporasiyalarla qarşılıqlı

əməkdaşlıq və humanitar diplomatiya münasibətlərinin

tətbiqindən danışacağıq.

Müxtəlif metodlardan istifadə edərək vəsaitlərin

şirkətlərdən yığımı çox çətin və zaman tələb edən bir

prosesdir. Bu proses - araşdırma, qiymətləndirmə, əlaqələrin

qurulması və milli cəmiyyətə yardımın zəruriliyini əhatə

edir. Şirkətlər bir qayda olaraq nəinki maliyyə vəsaiti

mənbəyi kimi, həmçinin yeni üzvlər, könüllülər və ya lazımi

avadanlıqlar, ərazilər təqdim edən subyekt kimi də çıxış edə

bilər. Onlar milli cəmimyyətə öz töhfələrini müxtəlif cür

verə bilərlər:

1. Pul ianələri və ya qrantlar - bunlar müxtəlif

layihələr, humantar aksiyalar üzrə birdəfəlik və ya

müntəzəm ola bilər.

2. Avadanlıqlar - şirkətlərin özlərinin istehsal etdiyi və

ya digər şirkətlərdən aldıqları avadanlıq və texnika.

3. Kadr dəstəyi - şirkətlər hər hansı bir humanitar

layihəni və ya aksiyanı həyata keçirilməsi üçün dəstək

məqsədilə öz kadrlarını cəlb edə bilər.

4. Sponsorluq. - şirkətlər milli cəmiyyətin bəzi

xərclərini öz üzərilərinə götürə, zəruri humanitar layihələri

davamlı olaraq maliyyələşdirə bilərlər.

99

5. Müştərək aksiyalar və satış - şirkətlər mili

cəmiyyətlərlə birlikdə aksiyalar və ya məhsulların satışını

təşkil edər və gəlirin müəyyən hissəsini cəmiyyətin hesabına

köçürə bilərlər.

Yuxarıda sadalanan siyahı mənim subyektiv

fikirlərimdir. Hər bir oxucu bu siyahını daha da genişləndirə

və bu da mənim yanaşmamı daha da zənginləşdirə bilər.

“Yanaşma” və “şirkətlə iş planı”nın qarşılıqlı

münasibətlərdə xüsusi rol oynadığı bu proseslərdə düzgün

yanaşma ilə bərabər şirkətin ümumi siyasətinə zidd hər hansı

bir məsələnin olmaması da mütləq nəzərə alınmalıdır.

Humanitar layihələrimiz şirkətin fəaliyyətinə zərər

gətirməməlidir. Vacibdir ki, işlədiyin şirkətin hər birinə

konkret yanaşma metodu tapasan.

Hamı bilir ki, kommersiya strukturlarının əsas məqsədi

gəlir və mənfəət əldə etməkdir. Onlar lazımsız yerlərə pul

xərcləməkdən çəkinirlər. Əgər onlar hər hansı bir ianəni

edirlərsə, deməli, buna hansısa səbəb var. Ona görə də bu

işin faydasını görməsində onlara köməklik etmək lazımdır.

Milli cəmiyyəti dəstəkləyən şirkət hansı mənfəəti əldə

edə bilər? Şirkətlər kifayət qədər əldə etdiyi gəlirin bir

qismini milli cəmiyyətin fəaliyyətini dəstəkləyərək onunla

əməkdaşlıq edə bilər. Bununla şirkət özünün humanitst və

düşünülmüş ciddi fəaliyyətini nümayiş etdirir. Belə bir

addım atan şirkət təbii ki, ictimaiyyət tərəfindən rəğbətlə

qarşılanır və cəmiyyətdə dəstəklənir. Yaddan çıxarmaq

lazım deyil ki, Qızıl Xaç və Qızıl Aypara bir brenddir, bütün

dünyada dəstəklənən və geniş şəbəkəyə malik olan

təşkilatdır. Ona görə də milli cəmiyyətlər öz strukturları,

könüllüləri və çoxsaylı üzvləri vasitəsilə həmin şirkətlərə

yeni bazarlara çıxmasına şərait yarada bilər, hətta dünya

bazarlarına. Bu baxımdan da qarşılıqlı əməkdaşlıq nəinki

100

milli cəmiyyətlərə, o cümlədən də şirkətlərə sərf edir. Belə

ki, bunun vasitəsilə şirkətlər özlərinə diqqəti cəlb etdirə bilir

və mövqeyini daha da möhkəmləndirir.

Şirkətlə milli cəmiyyət arasındakı ikitərəfli münasibətlər

eyni zamanda şirkətin öz əməkdaşlarına göstərəcək ki, şirkət

nəinki onlara, həmçinin, digərlərinə də qayğı göstərir.

Sözsüz ki, əməkdaşların işə götürən insanlar haqqında

fikirləri müsbət olacaq və onlara xeyriyyəçi gözü ilə

baxacaqlar. Bu da işçi ilə işəgötürən arasında münasibətlərə

müsbət təsir göstərən amillərdəndir.

Bir sözlə, Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatı ilə

əməkdaşlıq hamıya, hətta dövlətlərə də sərf edir. Bu

qarşılıqlı səmərəli proseslərin iştirakçıları əhalinin kövrək

təbəqəsinə yardım edərkən özlərinin mənəvi borclarını

yerinə yetirmiş olurlar, bu onların həyat tərzinə müsbət təsir

edir, həmçinin kommersiya fəaliyyətləri üçün daha geniş

imkanlar açır. Belə qarşılıqlı əməkdaşlıq nəinki səmərəli

işgüzar təklif kimi, eyni zamanda da bir növ yeni kapital

qoyuluşu kimi qəbul edilə bilər.

Yuxarıda qeyd olunanları daha aydın şəkildə təsəvvür

etmək üçün Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin və

özümün iştirak etdiyim bir hadisə ilə sizi də tanış etmək

istərdim.

2003-cü ildə Azərbaycan bazarında öz məhsulunu

realizə edən tanınmış bir firmanın prezidenti ilə görüşüm

oldu. Milli cəmiyyət olaraq biz həmin firmanın Bakı

şəhərində həyata keçirdiyi bütün humanitar layihələri

diqqətlə izləmişdik. Açıq deyim ki, həmin layihələr o qədər

də uğur qazanmırdı və bir növ formal xarakter daşıyırdı.

Bununla firma demək olar ki, özünün səhmdarları, təsisçiləri

və tərəfdaşları qarşısında humantar aksiyalara önəm

verdiyini nümayiş etdirmək istəyirdi. Belə aksiyalarla firma

101

öz imicini o qədər də qaldıra bilməmişdi, belə ki, bu

fəaliyyətin keçirilməsi üçün ona peşəkarlıq bəs etmirdi.

Firmanın rəhbəri ilə söhbətimdə hiss etdim ki, onun

bizimlə əməkdaşlıq etməyə o qədər də marağı yoxdur. O,

daha çox öz əməkdaşlarının iştirakı ilə belə aksiyaların

həyata keçirilməsinə üstünlük verir.

Mən ona tanışlıq üçün milli cəmiyyətin bir illik

hesabatını, strategiyasını təqdim etdim. Amma onun bununla

nə vaxt tanış olacağı, ümumiyyətlə, buna vaxt ayıracağı

qeyri-müəyyən qalırdı.

Ona görə vaxtı keçirmədən ona öz təkliflər paketimi

bildlirdim və bununla onun marağını özümə cəlb etməyə

bacardım. Firmanın həyata keçirdiyi humanitar aksiyaların

effektiv olmaması barədə ona konkret faktlarla açıqlama

verdim. Həmin vaxt firma tənha ahıllara, xroniki xəstələrə

ərzaq yardımı edirdi. Mən bu aksiyaların səmərəsiz

olduğunu və firma üçün lazımsız xərclər hesabına başa

gəldiyini izah etdim. Bildirdim ki, firma ərzaq məhsullarının

alınmasına xərclədiyi vəsaitlə yanaşı, həmçinin onun

nəqliyyat xərclərinə, yanacağa, yardımda iştirak edən

əməkdaşlarına, onların qablaşdırılmasına, eyni zamanda

reklama, kütləvi informasiya vasitələrində işıqlandırılmasına

kifayət qədər əlavə xərc çəkir. Bu əlavə xərclər firmaya

demək olar ki, nəzərdə tutduğu ərzaq yardımından da baha

başa gəlirdi.

Firmanın rəhbərinə aşağıdakıları təklif etdim:

1. Firma lazımi arzaq məhsullarını alaraq milli

cəmiyyətə təhvil verir. Diqqət yetirin, mən burada ərzaq

məhsullarının alınması üçün vəsaiti bizim hesaba

102

köçürülməsini istəmədim, bunu onların öhdələrinə

buraxdım.

2. Milli cəmiyyətin könüllüləri vasitəsilə həmin ərzaq

məhsulları qablaşdırılır, firmanın və milli cəmiyyətin

emblemləri həmin qabların üzərinə vurulur. Qabların

alnımasını milli cəmiyyət öz üzərinə götürür.

3. Ehtiyacı olan insanların siyahısını nəinki Bakı

şəhərində, həmçinin digər şəhərlərdə də hazırlayır.

4. Milli cəmiyyət bütün nəqliyyat xərclərini öz üzərinə

götürür və özünün avtomobillərindən istifadə edir.

5. Təmənnasız olaraq kütləvi inforomasiya vasitələrini,

o cümlədən də televiziya kanallarını bu aksiyaya cəlb edir.

Bunları izah edərək mən qarşı tərəfin sifət mimikasında

necə dəyişikliyin olduğunu seyr etdim. O məni təəccüb dolu

baxışları ilə süzürdü. Sonda bütün biznesmenlərə xas bir

sualla mənə müraciət etdi: “Milli cəmiyyət bu aksiyanın

təşkilinə kifayət qədər vəsait xərcləyir, bəs onun xeyiri

nədən ibarətdir?”.

Mən bu sualı gözləyirdim. Burada mən humanitar

diplomatiyanın bəzi elementlərindən istifadə etdim. Onun

nəzərinə aşağıdakıları çatdırdım:

Birinci: Milli cəmiyyət bu vəsaiti ehtiyacı olan insanlara

yardım məqsədilə vətəndaşlar tərəfindən edilən ianələr

hesabına əldə edib. Təəssüf ki, bu vəsait daha geniş kütləni

əhatə etmək üçün kifayət etmir.

İkinci: Könüllülər bu aksiyaya təmənnasız qoşulurlar.

Üçüncü: Respublika ərazisində - bütün rayon və şəhərdə

bizim strukturlarımız, o cümlədən nəqliyyat vasitələri,

əməkdaşlar və könüllülər mövcuddur.

103

Dördüncü: Bizim kütləvi informasiya vasitələri ilə

müvafiq razılaşmalarımız vardır və onlar bizim

fəaliyyətimizi təmənnasız olaraq işıqlandırırlar.

Beşinci: Əməkdaşlığımız nəticəsində daha çox insan bu

aksiyada iştirak edəcək. Həm Bakı şəhərində, həm də digər

şəhər və rayonlarda yuzlərlə, minlərlə insanı əhatə edəcəyik.

Sonda firmanın rəhbərinə həm bizim üçün, həm də

onların firması üçün reklamın faydasını izah edərək

bildirdim ki, hər iki tərəf dünyada tanınmış brenddir. Ona

görə də bizimlə qarşılıqlı əməkdaşlıq sayəsində firma öz

nüfuzunu daha da artırmış olacaq və onun gələcək

fəaliyyətinə bu, müsbət təsir göstərəcək. Milli cəmiyyət isə

öz növbəsində humanitar fəaliyyətini daha da

genişləndirəcək. Hər iki tərəf burada fayda əldə edəcək.

Bu razılaşmanın - sövdələşmənin sonluğu onunla bitdi

ki, firmanın rəhbəri mənim təkliflərimi qəbul etdi və biz

birlikdə geniş kütləni əhatə edən humanitar layihəni uğurla

həyata keçirdik. Bu proseslərin hamısı açıq şəkildə keçirildi

və KİV, o cümlədən televiziya kanalları da bu aksiyada

iştirak etdilər. Respublikanın aparıcı telekanalları bu

aksiyanı geniş işıqlandırdılar. Bununla yanaşı, firma kifayət

qədər vəsaitə qənaət etdi. Ərzağın qablaşdırılması, nəqliyyat

və yanacaqla təminat, televiziyada reklam olunma kimi

məsələləri milli cəmiyyət öz üzərinə götürdü.

Ən əsası isə bir müddətdən sonra donora buklet

formasında şəkillərlə əks olunmuş hesabat, həmçinin

maliyyə hesabatı və tərəflərin bu aksiyada iştirakını bildirən

faiz göstəriciləri də təqdim edildi.

Bununla da biz firmanın etimadını qazandıq və bir

müddət həmin firma ilə birlikdə respublikanın digər şəhər və

rayonlarında da humanitar aksiyalar keçirdik. Yeganə fərq

ondan ibarət oldu ki, bu aksiyalarda firma ərzağın alınması

104

üçün vəsaiti artıq milli cəmiyyətin hesabına köçürürdü.

Bütün prosesləri yenə də, həmişə olduğu kimi, milli

cəmiyyət həyata keçirirdi. Firma nümayəndələri yalnız

aksiyalarda iştirak edib mətbuata müsahibələr verirdilər.

Bununla firma respublika ərazisində öz nüfuzunu daha da

artırmış oldu.

Qeyd etdiyim fikir və mülahizələrin nəticəsini belə

təqdim etmək olar:

1. Şirkətlərlə danışıqlar aparan zaman ilk növbədə

konkret müəyyənləşdirilmiş taktika və strategiya seçmək

lazımdır. Bu, uğurun əldə edilməsi üçün böyük əhəmiyyət

kəsb edir.

2. Şirkətin həyata keçirdiyi humanitar layihələrin

“mənfi” və “müsbət” tərəflərini analiz etmək olduqca vacib

şərtdir.

3. Mənasız ideyalarla pul istəmək qəti olmaz. Bu böyük

bir səhv olardı və sövdələşmənin müvəffəqiyyətsizliyə

uğraması qaçılmazdır.

4. Əməkdaşlıq təklif etmək lazımdır. Məhz milli

çəmiyyətin hansı xidmətləri öz üzərinə götürərək şirkətin

xərclərini azalda bilər.

5. Danışıqlara mütləq nüfuzlu şəxs getməlidir.

Cəmiyyətdə belə nüfuz sahibi olan şəxs danışıqlar zamanı

nəzərə alınır.

6. Uğurlu aksiyalardan sonra mütləq maliyyə hesabatı,

foto və video materiallar təqdim etmək lazımdır.

Məncə, bu proseslərdə əsas istiqamətlərin hamısını qeyd

etdim. Bu istiqamətlər düzgün və savadlı olaraq diplomatiya

metodlarının tətbiq olunması ilə həyata keçirilməlidir. Yəgin

105

ki, bu sətirləri oxuyaraq, söylədiklərimə özünüz heç bir

əlavə etmədən mənimlə razılaşarsınız. Əgər belədirsə, onda

mən sizi təbrik edə bilərəm. Çünki, belə humanitar

diplomatiya ilə əksər halda uğurlu nəticəyə nail olmaq

mümkündür!

106

SON SÖZ

Qarşımda bu kitabın əlyazmasını tutaraq istər-istəməz

düşünürəm ki, görəsən mən hər bir fikrimi bu kağız üzərində

əks etdirə bildimmi? Qeyd edim ki, həmin gün (kitabı

yekunlaşdırdığım gün) mənim üçün çox əlamətdar oldu.

Sanki güzgü qarşısında dayanıb yeni bir obrazın siluetini

təsvir edirsən.

Mən güzgünü təsadüfən misal çəkmədim. Çoxu bəlkə

deyərdi ki, nə üçün rəsm tablosunun qarşısında yox? Çünki

güzgü bizim xarici görünüşümüzlə yanaşı, bütün canlılara

xas olan ruhu da əks etdirir. Kitab da bu ruhu əks etdirən

kiçik bir hissəcikdir. Kitab ərsəyə gətirmək çox çətin bir

prosesdir, xüsusilə də əgər səhhətində problem varsa. Öz iş

stolumun üzərinə baxaraq görürəm ki, bir tərəfdə dərmanlar,

digər tərəfdə müxtəlif məlumatlarla dolu vərəqlər, bir sözlə,

stolun üstündə əsl xaosdur. İnanıram ki, kitabı qurtardıqdan

sonra stolun üstünü səliqəyə sala biləcəyəm.

Qarşımdakı kitabı 2012-ci ildə başlamışam, indi isə 5

sentyabr 2014-cü ildir. Kitab müəllifləri bilirlər ki, bu

proseslər necə çətin olur. Nə qədər enerji, vaxt sərfi tələb

olunur, nə qədər vərəqdən istifadə edilir. Ən əsası isə

məsuliyyətdir. Mən də hər an onu oxucu və xüsusilə də Qızıl

Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatı qarşısında məsuliyyətimi dərk

etdiyimi hiss etdim.

Ən maraqlısı həmin an mənimlə baş verənlər idi, yəni

kitabın son sözünü yazmaq üçün öz fikirlərimi cəmləməkdə

çətinlik çəkirdim. Təsəvvür edə bilməzdim ki, bunu yazmaq

nə qədər çətin ola bilər. Baxmayaraq ki, buna qədər mən bir

neçə kitab yazmışdım və bu mənim üçün birinci deyildi,

həyəcan hissi məni tərk etmirdi. Mən hər yerdə, həm işdə,

həm də evdə yazırdım.

107

Kitabı yazmaqda əsas məqsədim hərəkatı təmsil etdiyim

bu neçə ildə topladığım subyektiv fikirlərimi cəmləşdirib

vərəq üzərində əks etdirmək idi. Mən inkar etmirəm ki, bu

kitab kiminsə xoşuna gəlməyə bilər, bu da təbii haldır.

Amma əminəm ki, bu kitab çoxuna nəinki maraqlı olacaq,

hətta bu kitabdan müəyyən auditoriya öz işində vəsait kimi

də istifadə edə biləcək. İdeya çox sadədir. Mən öz

düşüncələrimi Azərbaycan oxucusu ilə bölüşmək istəyirdim,

çətin və ziqzaqlı inkişaf yollarından keçmiş milli

cəmiyyətimizin ilk addımlarından, bu yolda üzləşdiyi

problemlərdən və hamılıqla əldə etdiyimiz və kollektiv

surətdə sevindiyimiz uğurlardan danışmaq istəyirdim.

Nəhayət, milli cəmiyyətimizin fəaliyyəti, humanitar

diplomatiyanın metodlarından necə istifadə etməsi sizin

üçün də maraqlı ola bilər.

Əlbəttə, kitabda yazdıqlarım, bir ehkam kimi hamı üçün

mütləq ola bilməz. Bu, hərəkatımız və özümüz haqqında

yalnız mənim düşüncələrimdir.

Mən burada son dərəcə səmimi olmağa çalışmışam, bəzi

hallarda isə bir qədər də kəskin fikirlər söyləmişəm. Biz bir

suala aydın cavab verməliyik: “Gələcəkdə bizi nə gözləyir

və biz onu necə görürük?”. Bu sual hərəkatın bütün üzvlərini

maraqlandırır. Həyatın və dünyagörüşünün hər an dinamik

olaraq dəyişməsi bizi düşünməyə vadar edir ki, görəsən biz

öz prinsip və ideyalarımıza nə dərəcədə sadiqik, onların

həyata keçirilməsi üçün nə edirik? Milli cəmiyyətlərin

qlobal şəbəkəsi, bütün dünya üzrə könüllülər, əsas

fundamental prinsiplər və bir çox başqa məsələlər bizi

düşündüyümüzdən də xeyli yüksəkliyə qaldırır. Vəzifə

borcumuzu yerinə yetirərək, biz eyni zamanda öz insanlıq

missiyamızı da yerinə yetirmiş oluruq.

108

İnsan sözü çox iftixarla səslənir! Tanış ifadədir. Lakin,

isanların əzabını, anaların göz yaşlarını, səfalətdən əziyyət

çəkən uşaqları, dağıdılmış şəhərləri, milyonlarla qaçqın və

köçkünləri, diskriminasiyanı, nəhayət, insan əməyi

nəticəsində sızıldayan təbiəti görəndə, dəhşətə gəlirsən ki,

bunları edən yenə İNSANLARDIR.

Bunların hamısını görəndə özünə sual verirsən: “Başqa

cür də ola bilərdi?, əgər biz alicənab olaraq digərlərinin

əzablarına biganə qalmasaydıq”. Bizi hər zaman, hər yerdə

təqib edən suallar, insan varlığının əsl mahiyyəti, onun

bioloji ölümü, ruhu, mənəviyyatı və humanistliyi bizləri

daim düşündürür. Dəyişiklik olacaqmı? Əgər olacaqsa, hansı

istiqamətdə? Problemlərə fəlsəfi baxımdan yanaşaraq,

gələcəkdə bunlar insan şəxsiyyətinin formalaşmasına necə

təsir edə bilər: kosmosu fəth edərək digər sivilizasiyalar

axtarmaqlamı? Bunlar bu gün və gələcəkdə insanın özünü

dərk etməsinə necə təsir göstərə bilər?

Bütün bu suallara cavabı, yalnız hər bir insana bir fərd,

eyni zamanda ümuminsani dəyərlərin və humanizmin real

daşıyıcısı kimi yanaşaraq tapa bilərik.

İnsan həyatının mahiyyəti haqqında düşüncələr bütün

fəlsəfi elmlərin tarixindən keçir. Filosof Senekanın dediyi

kimi: “Əsas insanın uzunömürlüyü yox, bu ömrü düzgün

yaşamasıdır”. “Düzgün yaşanan ömrün özü uzunömürlü

olur” - vaxtilə Leonardo da Vinçi demişdi. Bu fikirləri

Mişel de Monte də qeyd etmişdi: “Ömrün həddi onun

uzunluğundan yox, onun necə istifadə olunmasından

asılıdır”.

Gəlin bir anlıq düşünək, bu həyatda nə qədər ömür

yaşayırıq? Bir AN… Bu an keçmiş və gələcək arasındadır.

Bu günə kimi yadımdadır, bu sözlər mənim uşaqlıq

dövrümün bir mahnısında da ifadə olunur. Bu barədə

109

düşünərkən, mən Tanrı tərəfindən verilən hər bir günün

vacibliyini dərk edirəm: dünən - keçmişimiz, sabah -

gələcəyimiz, bu gün isə - reallıqdır! Ona görə sabahı gözləmədən bu günün reallığını

yaşamalıyıq. Bu gün biz həqiqətən də real olaraq yaşayırıq,

nəfəs alırıq, mövcuduq, düşünürük və hərəkət edirik,

qururuq və yaradırıq. Bir sözlə bu gün - VARIQ. Məhz, bu

günü hər birimiz gələcək nəsillər üçün yaşamalıyıq.

Əks təqdirdə öz insanlığımızı həmişəlik itirə bilərik!

Dərin hörmət hissi ilə,

Dr. Novruz ASLANOV (Novruz ASLAN)

110

İSTIFADƏ OLUNMUŞ

ƏDƏBİYYAT

1. Jan Pikte, “Beynəlxalq Humanitar Hüququn

prinsipləri və inkişafı”, Moskva, 1994-cü il;

2. Fransua Bunyon, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi və

müharibə qurğanlarının müdafiəsi”, Beynəlxalq Qızıl

Xaç, Cenevrə, 2005-ci il;

3. Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri

Federasiyası “2020 strategiyası”, Cenevrə, 2009-cu il;

4. Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi, Qızıl Xaç və Qızıl

Aypara, “Beynəlxalq Hərəkatın portreti”, Cenevrə,

1991-ci il;

5. Novruz ASLANOV, “Xeyir və Şər”, Bakı, 1997-ci il;

6. Novruz ASLANOV, “Qızıl Xaç və Qızıl Aypara

Hərəkatı haqqında düşüncələrim”, Bakı, 2004-cü il;

7. H. OCAQOV, “Fövqəladə hallara hazırlıq,

cavabvermə və idarə edilməsi”, Bakı, 2002-ci il;

8. Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri

Federasiyası, “Humantar diplomatiya sferasında

siyasət”, Cenevrə, 2010-cu il.

111

Novruz Aslanov

Humanitar

diplomatiya

“Zirvə” mətbəəsində çap olunmuşdur.

Sifariş: 020/20. Say: 500 ədəd

112

Novruz Aslanov

Humanitarian

Diplomacy

Baku – 2014

113

Editor: Prof. Rafig Aliyev

Novruz Aslanov. Humanitarian Diplomasy

ISBN: 978-9952-460-58-2

© N.Aslanov, 2014

114

CONTENTS

From the Editor ................................................................. 117

Introduction ....................................................................... 123

What did everything start from? ....................................... 131

The International Federation of Red Cross and

Red Crescent Societies...................................................... 139

Humanitarian diplomacy at the level of

National Societies and relationship with governments.

The role of the Federation in the processes ...................... 147

One of the reasons of why I became Deputy of

Parliament ......................................................................... 156

Humanitarian diplomacy in emergency situations ........... 166

Diplomacy as a necessary condition for work of all

components of the Red Cross and

Red Crescent Movement ................................................... 171

Humanitarian diplomacy with volunteers ......................... 184

Diplomacy with donors and some resource

mobilization methods ........................................................ 194

The use of diplomacy in work with corporate sector ....... 202

Conclusion ........................................................................ 210

My thanks to ..................................................................... 214

References ......................................................................... 215

115

It is an honour to provide

this foreword to Dr. Aslanov’s

insightful book on humanitarian

diplomacy. His personal

experiences in post-Soviet

Azerbaijan shine a human light

on how humanitarian diplomacy

can and must be mobilized to

improve the lives of vulnerable

people.

I was particularly struck by

Dr. Aslanov’s observation of how

“A Memory of Solferino”, a book

published in 1862 by Henry

Dunant - the founder of the International Red Cross and Red

Crescent Movement - was likely the first example of humanitarian

diplomacy in action. This book, which documented a battle in

Solferino and the humanitarian response that followed it, was

distributed to reigning houses, government officials and other key

influencers of the time. Dr. Aslanov points out that many of these

people responded to Mr. Dunant’s concerns, and thus

demonstrates in very practical terms how humanitarian

diplomacy can be deployed to serve people in need. This is

important as humanitarian diplomacy is a term that is often

misunderstood. At the Red Cross Red Crescent, we define

humanitarian diplomacy as persuading decision makers,

including governments, to advance the interests of vulnerable

people.

Worldwide, National Red Cross and Red Crescent Societies

support their public authorities as independent auxiliaries to

government in the humanitarian field. This creates a neutral and

impartial humanitarian space for the Red Cross Red Crescent to

serve within. However, if the right legislation or structures are

not in place to facilitate humanitarian action, then it is

vulnerable people who suffer the most. I wholeheartedly agree

116

with Dr. Aslanov who stresses that humanitarian diplomacy is a

necessity for all National Societies and their leaders to

implement, for it is an effective tool that can strengthen their

ability to serve and alleviate suffering. And as such, it can also be

used to significantly expand the reach of the Red Cross Red

Crescent.

I offer my sincere congratulations to Dr. Aslanov for his

informative and passionate analysis of humanitarian diplomacy,

or as he so eloquently states, diplomacy for humanity. I also offer

my grateful thanks to Dr. Aslanov for his continued leadership,

commitment and selfless dedication to the International Red

Cross and Red Crescent Movement.

Sincerely,

Tadateru Konoé

President

International Federation of Red Cross and

Red Crescent Societies

117

FROM THE EDITOR

Diplomacy for humanity is as ancient as life on the

Earth. The difference between them is the form and scale of

diplomacy which is good by its characteristics. However, for

some unknown reasons, the issue has remained out of sight

of researchers, psychologists and people applying the

diplomacy for humanity in practice.

From this viewpoint, the author’s address to this difficult

and critical issue is a sort of beginning of its far-going

researches in future.

In this concrete case, diplomacy is an important factor of

influence on the mind of those who the warm of humanity

backed materially and physically is addressed to. Humanists,

in most cases, are wonderful psychologists. Otherwise,

confidence to them would suffer, and the noble aim of the

deed would not be achieved in full.

Criteria of humanity define both the essence and the

ways of such diplomacy, i.e. they achieve the aim by means

of persuasion, negotiations, rendering of unselfish aid,

sincere concern and compassion.

Novruz Aslanov, the author of the book, has, of course,

delicate senses, inner mercy and indispensable need for

doing well for others. And this is a strong reason for his

successful activity as the President of the Azerbaijan Red

Crescent Society. He can be where compassion and help are

needed for people to find a way out of deep psychological

and financial crises in the aftermath of natural disasters and

humans’ evil deeds that cynically drive others to poverty,

despair and loss of ways out from this kind of “surprises of

fate”.

118

During N. Aslanov’s leadership, the organization gained

the status of virtue, image of server for the benefits of the

destitute and ill-fated citizens of our country. The image

helped to enhance the prestige of the National Society and

attract to the cause hundreds, thousands of volunteers, for

whom others’ fate is of great significance. They are ready to

come at the first call to the place where they are needed.

Everybody knows that the best teacher is a good

example for a person. If he were not a humanist, the author

would not have achieved weighty successes reflected on the

pages of the book presented to the reader. It is imbued with

care for all society members’ interests.

As we can read between the lines, hundreds of young

Azerbaijanis, generations of those terrifying tragedies of the

90s of the last century, which left behind indelible traces and

scars in our hearts, are following his example. Young

people, who got a share of humanity in childhood, have

first-hand knowledge of value of humanity and unselfish

activity of the Red Crescent Society workers.

The tragedy did not break and embitter the victims just

thanks to those who in that time and years later appeared by

their side together with the authorities of the country and

shared their grief, misfortune and gave their love to them.

Love to a person is one of the important features of

diplomacy for humanity spoken in the book. Humanity not

saturated with love is like dry rations, by giving which, you

just complete your mission.

This is the lowest level of humanity which a tree cannot

grow from and a sense of compassion towards a neighbor

cannot appear despite, for example, his nationality, religion

or belonging to one of the combatants. Humanity feeds upon

119

personal courage of every single member of society, its

neutrality, impartiality…

While reading and editing the book by N. Aslanov, I am

receiving evidence that humanity in action is the basic

essence, a credo of humanitarian diplomacy. I have made

another important conclusion for myself: this diplomacy

differs from another, known diplomacy in its features and

aims. It protects the interests of one of the parties at the

expense of the other party. It serves the needs of main

participants of events – people, needy for compassion,

waiting for someone who is able to take them somehow out

of trap of evil intentions – they may be wars, civil

confrontations for power, numerous and various “tricks” of

nature – various disasters, hurricanes, floods, fires, etc.

As follows from the author’s stories, the material aid is

undoubtedly important. On the other hand, it is also

important that the person receives aid without being shamed

and with gratitude- suggestion to rephrase. In N. Aslanov’s

opinion, this is the basic meaning of diplomacy for

humanity. Both components create single favorable

atmosphere for rendering and accepting aid and

implementing humanity in reality.

As is seen from the author’s narration, humanity is

universal. It does not distinguish between those whom the

bright beams of humanness are directed at. Here, nationality,

religion or political belonging do not play any role.

Perhaps this is what diplomacy for humanity differs

from traditional forms and notions of diplomacy.

The diplomacy, written about in the book, is universal; it

comes out as a noble mission of every participant of an

international Movement, a member of which the Azerbaijan

Red Crescent is.

120

When reading the book, one can reproduce in

imagination the history of the Movement at large and its

worthy representatives in Azerbaijan. The author managed

to depict the scene of mercy in an Azerbaijani way and put it

in the context of general mosaic of the Universal Movement

of the Red Cross and Red Crescent Societies.

Selflessness and unselfish activity under the banner of

the Movement cannot leave anybody indifferent. Wishing

them every success cordially, you admire what they do and

how they do it, giving not only hope, but also corporal food

across firing line to ones whose lives depend on their heroic

deed.

This is a special world of senses, the world between life

and death, when the chances to win and to say goodbye to

life are the same. However, support of courageous members

of the Red Cross and Red Crescent Movement helps life to

prevail over death!

Some people may think that I am praising and admiring

those who demonstrate mercy not according to their deserts,

because we all have it. I think this is not quite so. If all

people in the world were merciful, humane, there would not

have been bloody wars, acts of terror, different kinds of

terrifying murders, crimes, robbery. There is a variety of

sins in the world.

Besides, persons worthy of kind words and gratitude by

right must receive them, and we must spread the Red

Crescent Movement participants’ activity experience in our

country. This is not a compliment about the Azerbaijan Red

Crescent Society and its leader. This is, rather, a fixation of

our present history for future generations’ edification, a

reminder to ones who have not understood that the human

121

world is multifaceted, and there is not only the power of

good but that of evil, too, unfortunately.

Our words are a peculiar contribution to receptacle of

virtue. From this point of view, I have no other words than

gratitude to those who have courage to stand next to

humanity and mercy and participate in their implementation

in difficult conditions and situations. This is what we can do

for the cause of Diplomacy for Humanity, struggle of good

against evil.

One would like to say loudly: “Peace, good and mercy

to us all!” to ones who want to do something comparable

with their deeds. Naturally, I would like more young people

in our country and all over the world to master the lesson of

humanity.

Thanks to the main humanist Henry Dunant and his

followers, people – young and older (yes, there are older

people, as age is of no importance for doing well!) are

imbued with a heartwarming spirit of mercy, devotion for a

neighbor.

This is a great educational cause, a long but noble

process which is built, as a rule, on an unordinary person’s

personality. In this meaning, the path of mercy continues,

divides, extends, new volunteers and donors are involved in

it, and it envelops more audience and territory day by day.

Novruz Aslanov, the author of the book Diplomacy for

Humanity, our compatriot, friend, carries a torch of

legendary Jean-Henry Dunant, the founder of the Movement

of Mercy.

I believe the readers will find it interesting to learn how

the Movement started by one person’s efforts and how the

number of humanity followers are increasing and expanding

nowadays. We are proud of our compatriots, Azerbaijanis,

122

being part of the Movement, in the genes of whom great

geneticists of the world will hardly find indications of

hatred, hostility and revenge.

The book, its author and all participants of the

Movement in our country are a good example of that. The

book, Diplomacy for Humanity, will supplement the

chronicle of the Movement with Azerbaijani elements as

part of global system of acts of Mercy!

Rafig Aliyev,

Prof., PhD, Director of the “Irshad” Centre of

Scientific Studies, Baku

www.raliyev.az

E-mail: aliyevrafig@gmail.com

123

INTRODUCTION

On September 24 to 26, 2012 in Minsk, the capital of

Belarus, there was held a regional meeting of leaders of

National Societies of post-Soviet area with the participation

of representatives of the International Federation of Red

Cross and Red Crescent Societies as well as the International

Committee of the Red Cross.

The forum participators reviewed a number of

organizational issues, discussed some aspects of post-Soviet

National Societies’ activities in the field of strengthening of

their capacities, organizational development, legal basis and

many other problems relating to everyday work and

humanitarian activity. It should be noted that the meeting

was held in the atmosphere of an active dialogue among

representatives of all Post-Soviet National Societies, which

are the members of the very important and responsible

movement the main actors of which are International

Federation of Red Cross and Red Crescent Societies and the

International Committee of the Red Cross. At the same time

during appropriate sessions concrete topics were discussed

and attracted attention of the all Movement participants.

One of the sessions was dedicated to a disturbing and

actual problem like Humanitarian Diplomacy. Still in Baku,

I was offered to chair the session and to make a report on the

topic. Frankly speaking, I did not give my consent to such a

serious offer at once, because I fully realized the

responsibility of the event, taking into account its high level

and the circle of participants, representing main international

organizations of our field of work.

It should be mentioned that almost all the presidents of

National Societies, Secretaries General as well as Mr.

124

Tadateru Konoé, President of the International Federation of

Red Cross and Red Crescent Societies, attended the meeting.

It is relevant to mention that during the meeting with the

students of the International Relations Department of the

University of Belarus, he delivered lecture, The Role of the

Red Cross and Red Crescent in Modern Humanitarian

Context, i.e. in the course of “humanitarian diplomacy”.

Everything was evident of the fact that in case of my

consent to chair the session, I would have to do my best to

attract the active, interest and attention of such a highly

intellectual audience to the difficult problem like

“humanitarian diplomacy”.

Naturally, I had to get some members of my team

involved in initial spadework to present me necessary

information about the issue. The information was very

scanty, because the notion “humanitarian diplomacy” has

been voiced at our meetings since recently, and it should be

acknowledged that not every person perceived the problem

as the easy one not only for understanding, but also for using

it in everyday practice.

Therefore, even today most of my counterparts in other

countries still consider “humanitarian diplomacy” as a very

difficult sphere, both from the theoretical and practical

viewpoints. True, “popular diplomacy” was once supposed

to be unpromising, even disputable and not quite

understandable notion, too. The peacemaking process and its

activists in due time also raised suspicion. Greenpeace, too,

gave rise to many disputes.

Thus, I was realizing at that moment the whole

complicity of the situation. On the one hand there was a

highly intellectual audience in front of which I had to make

a responsible report; on the other hand, that was a difficult

125

and not well-developed subject, which “intruded” into our

complicated activity several years ago and started capturing

our minds, requiring not just attention, but its efficient

implementation.

First, “humanitarian diplomacy” is directly associated

with the activities of the International Federation of Red

Cross and Red Crescent Societies and the International

Committee of the Red Cross. Second, the notion is not

regional, but quite global. Third, today we are witnesses and

involuntary participants of globalization, so we have to meet

the call of the times. Fourth, we are obliged to be active in

the planetary process of “humanitarian diplomacy” in the

same way.

Thinking about the coming session and my chairmanship

on it, I, of course, thought about what to begin with. I think

every speaker asks this question because it is the

“beginning” that the success of the “final” of speech

depends on. In addition, we should keep in mind that we

have not dotted i’s and crossed t’s in such an unordinary

problem we have started thinking about. Actually, the

problem is terra incognita in our many-sided and not simple

activities.

In my first book, My Thoughts about the Red Cross and

Red Crescent Movement, I touched upon humanitarian

diplomacy several times. As far back as the early 2000s, I

used to note tirelessly that in humanitarian work methods of

diplomacy which will cause the development and

strengthening of the potential of National Societies as well

as their organizational evolution in a wider aspect should be

used. In our activity we should take into account both its

versatility and the fact that it takes place in different

countries, societies, among people with different mentality,

126

character, social status, religious belonging, knowledge

level, traditionalism and self-identification. Every country

perceives the reality of the past and present in its own way.

Specific material and spiritual culture should be taken into

consideration as well. It is “humanitarian diplomacy” that

can cope with all these difficult problems. This is not a

standard elementary humanitarian assistance. This is not just

a tangle of problems, but the implementation of our tasks at

a proper level; i.e. truly, this is the task of “humanitarian

diplomacy”.

As you know, the Red Cross and Red Crescent

Movement is based on seven fundamental principles which

were adopted by the 20th

International Conference of the

Red Cross and Red Crescent Societies (Vienna, 1956).

These are:

1. Humanity. The International Red Cross and Red

Crescent Movement, born of a desire to bring assistance

without discrimination to the wounded on the battlefield,

endeavors, in its international and national capacity, to

prevent and alleviate human suffering wherever it may be

found. Its purpose is to protect life and health and to ensure

respect for the human being, for an Ego of an individual. It

promotes mutual understanding, friendship, cooperation and

lasting peace amongst all peoples.

2. Neutrality. In order to continue to enjoy the

confidence of all, the Movement may not take sides in

hostilities or engage at any time in controversies of a

political, racial, religious or ideological nature.

3. Impartiality. It makes no discrimination as to

nationality, race, religious beliefs, class or political opinions.

It endeavors to relieve the suffering of individuals, being

127

guided solely by their needs, and to give priority to the most

urgent cases of distress.

4. Independence. The Movement is independent. The

National Societies, while auxiliaries in the humanitarian

services of their governments and subject to the laws of their

respective countries, must always maintain their autonomy

so that they may be able at all times to act in accordance

with the principles of the Movement.

5. Unity. There can be only one Red Cross or one Red

Crescent Society in any one country. It must be open to all.

It must carry on its humanitarian work throughout its

territory.

6. Universality. The International Red Cross and Red

Crescent Movement, in which all Societies have equal status

and share equal responsibilities and duties in helping each

other, is worldwide.

7. Voluntary service. It is a voluntary relief movement

not prompted in any manner by desire for gain.

Thus, one of the fundamental principles is neutrality, on

which humanitarian diplomacy should be based. It is not

accidental that Mr. Tadateru Konoé, President of the

International Federation of Red Cross and Red Crescent

Societies, speaking at the meeting with students in Minsk

said: “In modern circumstances our organization must

search for a way out to a qualitatively new level. We regard

humanitarian diplomacy, which is a key factor in our work,

as a means of influence on governments, a tool of influence

upon the opinions of the leaders of the countries in behalf of

a more vulnerable category of citizens in accordance with

the fundamental humanitarian principles”.

Some opponents still think today that the use of

diplomatic methods in the humanitarian field can lead to

128

violation of the principle of neutrality in future, for the

application of policy in this field is inadmissible and does

not correspond to the rest of the Movement’s principles.

However, is not it neutrality that humanitarian aid to the

countries suffered from natural cataclysms or military

actions based on? Does this aid have political nature? Does

it pursue propagandistic aims? Does it pursue hidden tasks

different from humanitarian ones? No, no, once more no!

Therefore, Mr. Tadateru Konoé was right when said that

nowadays our key position is to analyze problems and

perspectives of development of the Movement in modern

conditions. He elaborated, saying “The number, frequency

and scale of misfortune are constantly increasing. There are

a lot of reasons for that. They are climatic changes,

spontaneous urbanization, pandemia, etc. In such

circumstances, the humanitarian sector is undergoing

changes, too. A lot of organizations are involved in it”.

It means that our Movement cannot stand aside from this

call of the times.

Therefore, I would say that people treating

“humanitarian diplomacy” warily, even mistrustfully, are

mistaken, or they do not understand its essence, or think that

not humanitarian intentions, tasks and aims are hidden

behind its facade.

It should be noted in connection with this that the

elements of policy are present in all aspects of our life.

Wherever we are, they are always present in one or another

form in people’s communication, in their everyday work,

job, family, let alone the life of separate societies and

intergovernmental relations.

129

The main thing of these processes – the presence of

policy – must be determined with the humane aims of the

Movement.

If we talk about policy in communication among people,

we cannot focus our attention only on the negative aspect. A

competent policy in interpersonal relations brings to good

results. In this case, we find new partners, supporters, like-

minded persons, volunteers, friends whose patience and

faithfulness to our ideals we test. Moreover, in case of

positive result, we create families.

In everyday work, policy is an inseparable concomitant

of our life. Its right application can lead to quite high

positive results, great effect and respect in team, good

relation and further promotion.

Policy is rarely used in family and interfamilial

relationship; however, it is present, as in case of right and

rational application of its elements, peace and concord can

be achieved in both cases. You must admit that not all

relations in family are built on mutual feelings. There are a

lot of factors influencing the level of development of family

relations. Suffice it to give as an example of applying the

elements of policy in relationship between two different

families, which become related as a result of mutual love

between their representatives. It is appropriate to mention

here a daughter-in-law’s relations with mother-in-law or

father-in-law, as well as with brother-in-law or a son-in-

law’s relation with father-in-law, mother-in-law or sister-in-

law.

I have given just several examples from everyday life

where the elements of policy are present irrespective of us. I

am quite sure that everyone reading this book can

supplement the list of examples of family and inter-family

130

relationship. What is important is that, the factor of good

intention should be taken into consideration in these

processes. If the application of policy in family and inter-

family relationship lacks this factor, we can say with

confidence that we deal with dishonorable people who, in

order to achieve their selfish aims, are ready to sacrifice

everything: friendship, family and philanthropy!

We can say the same about the humanitarian sphere -

about application of policy and diplomacy in the name of

humanness. In that case, we will achieve all the lofty aims,

society set before us.

Thus, still thinking about what to start with, I asked

myself a question unintentionally: “When did humanitarian

diplomacy appear in our Movement?”. Going on with

analyses and searches for the answer to such a sacramental

question, I had to launch into a digression on the end of the

19th

century, more specifically, the year of 1859.

131

WHAT DID EVERYTHING START FROM?

June 24, 1859…

This not simple date became one of the critical moments

in history of mankind. It is then that Henry Dunant, the

founder of the Red Cross Movement, crossed the Italian

province of Lombardy, ignescent in flames of war, and

passed through Solferino where a day before there was a

bloody massacre, which left thousands of wounded

combatants doomed to sure death.

It is very easy to read and hear about the history, but was

it as easy to the eyewitness to experience that? Heart-

rending howls of the wounded, calling for help, the

battlefield covered with corpses and stained with human

blood – the humanity has seen all this for centuries and

millennia and can still see today. It is rightly said: “The laws

of war are as old as the war is, and the war is as old as life

on the Earth”.

Before answering the question “What did everything

start from?”, I have to give an explanation. The year of 1859

is not a reference point, since there are a lot of examples in

the history of mankind, being of general historical,

worldwide,I would say even universal, global significance.

However, the year of 1859 stands by itself, for it

appeared to be a starting point, crucial moment in the origins

of the Movement, one of the representatives and participants

of which I am. For this reason namely, I would focus my

attention on that period, because every period of

development is an integral part of the whole historical

process of human evolution.

In connection with the aforesaid, the following should be

explained: “Where is the so-called borderline or height of

132

lands between diplomacy and humanity? For this, we have

to return to the battle of Solferino and to analyze Henry

Dunant’s actions at that moment.

So, having seen a horrifying scene at the battlefield and

forgetting his commercial aims, he decided the first thing he

must do is to help the wounded. Naturally, he could not do it

alone practically. Therefore, Henry Dunant decided to

address the local population living near the battlefield. It is

not difficult to imagine how many efforts he had to make to

raise people to such a difficult, but noble work. Not every

person would wish to stop his peace and to busy himself

with suffering soldiers and dead people’s burial. Both the

wounded and killed people approximately estimated 40,000

altogether. Just imagine for a moment that the loss is not 4,

40, 400 or 4,000, but 40,000 people.

When I read about these terrifying facts, the people who

helped the wounded and victims voluntarily and

disinterestedly appeared to me as true heroes. And the

personality of Henry Dunant, an indefatigable man of

inexhaustible energy, his huge organizational abilities and

brilliant oratorical talent acquired in my imagination the

uniqueness and heroic halo. He managed to affect people’s

chords and awaken their feelings that probably became

“dull” in everyday household cares and monotonous work

long ago. He managed to raise those people’s spirits and

make them not be indifferent to terrible events, because wars

leave thousands of ruined lives, great numbers of the ill and

disabled, captives and orphans, broken families and many

other irretrievable sequences.

The main line of psychological influence on people was

a desire to explain them the necessity of rendering assistance

to the needy and suffering. The people who helped the

133

wounded on the battlefield in Solferino disinterestedly were

the first volunteers, nurses and nurse boys of our Movement.

They did not think that three years later their heroic deeds

and examples will be a noble cause for the creation of a big

humanitarian event of the planetary scale called the Red

Cross Movement, and later on the Movement of Red Cross

and Red Crescent.

At that moment people, even volunteers had a desire to

help, and they did it. Thousands of killed soldiers were

consigned to the earth; thousands of lives were helped and

saved. At the time, Henry Dunant’s numerous voluntary

assistants did not think about themselves, their families,

work and concerns. No, they acted selflessly,

enthusiastically not thinking about future. They behaved as

real humans!

I haven’t made a slip of the tongue, yes, they behave as

real HUMANS! Violence and brutality are not peculiar to

man by nature. By destination, man as the Almighty’s

creature is a complex biological being endowed with

intellect and consciousness. He is Homo sapiens and this

makes him quite different from other biological species,

populating the EARTH! He aims at noble deeds, self-

sacrifice for his neighbors! This is his mission on the Earth.

History knows a lot of similar examples. Man has proven

and still proves that he is a noble, grateful creature doing

good things. He has performed exploits for the sake of

people many times. There are so many examples of heroism,

self-sacrifice and exploit.

One of the bright examples in human history is the

exploit of the giant Prometheus from ancient Greek

mythology who stole fire for people from Mount Olympus.

Aeschylus, the ancient Greek poet of the 6th

century,

134

perpetuated this unordinary event in his tragedy, Prometheus

Bound. Another not less educational example of self-

sacrifice is the exploit of Gaius Mucius Scaevola, a Roman

youth, patrician. According to the legend, he became famous

for an attempt to kill the leader of the enemies who besieged

Rome in 509 BC. When Scaevola was caught and threatened

by torture and death, he stretched his right hand into the fire

on the altar and held it until it became charred. The Roman’s

bravery stroke the enemies so that they set him free, and so

he was named Scaevola, meaning “left-handed”. Paul Peter

Rubens, a Flemish Baroque painter, immortalized his deed

on one of his canvases.

Now let’s go back to the chronicles I talked at the

beginning and try to determine the border separating

humanity and diplomacy. Well, everything we have already

read (burial of the killed, help to the wounded, volunteers’

mobilization, their unselfish assistance) was genuine

humanity. At that moment neither Henry Dunant, nor

hundreds of volunteers pursued political aims. They were

driven by philanthropy and humanity. As I have mentioned,

they did not think about consequences, let alone dividends.

The reader is probably asking the question: “Where is the

marking line of diplomacy in the events in Solferino?”

I won’t like to keep you waiting long and will tell you

one well-known historical fact every single member of our

Movement knows. The fact is the appearance of Henry

Dunant’s invaluable book, A Memory of Solferino, in French

that had an immense influence on the world public opinion.

I think it is unnecessary to present this Man with a

capital M. However, I must say some words. Jean Henry

Dunant (1828-1910) was a Swiss humanitarian, public

figure who on October 26, 1863 in Geneva found the

135

International Society of Red Cross with 36 representatives

from 14 European countries. He is the recipient of the first

Nobel peace prize. He is the man who took compassion upon

his contemporaries most of all other authoritative

personalities, the man who devoted his life to the unity of

people’s efforts in many countries to help victims of armed

conflicts.

Henry Dunant used to help everybody. His slogan “All

are brothers!” has stood the test of time and political

changes. Thanks to his efforts and incredible energy,

Convention “for the Amelioration of the Condition of the

Wounded in Armies in the field” was adopted in 1864 in

Geneva. It laid the foundations for the creation and

development of the international humanitarian law. He

offered to use medallions to identify the dead and seriously

wounded soldiers. Understanding the necessity to enlighten

people, Henry Dunant initiated the implementation of the

international library project. In 1874 he took the lead in a

campaign against slave trade. The amount of money he

received as a Nobel Prize recipient he gave for charity.

There are monuments to Henry Dunant established in many

cities as a sign of worldwide gratitude to the Man who has

shown high humanity, compassion and mercy.

I would like to mention the following about his deeds in

Solferino. He lived in the nightmare he remembered for the

rest of his life, caring for the wounded and dying for three

days and nights. He was known then as “the man in white”,

being considered as an angel. With the help of few peasants,

he fed people and dressed their wounds unless several

physicians came to organize field hospital.

Henry Dunant’s book, A Memory of Solferino, consists

of two parts. The first is the description of the battle in epic

136

narration. The second part reveals the other face of the war:

the church of Castiglione, Chiesa Maggiore, where the

wounded and dying were lying side by side in a row,

surrounded by blood, stink, and lots of flies, gaping wounds,

cries, pain, fear and death.

1,600 copies of the book were printed in Geneva in 1862

at the author’s expense. There was a note “For free

distribution” engrossed on the cover page of the book. Most

of the copies were distributed to reigning houses,

governmental offices, generals, physicians, famous writers,

public figures and philanthropists.

In connection with this, it should be observed that it was

probably the first example of humanitarian diplomacy of

that time. It included both the appearance of Henry Dunant’s

book, A memory of Solferino, and the indication For free

distribution, as well as its distribution among eminent

personalities of the world scale.

These three facts have good cause to talk about the fact

that thanks to Henry Dunant, the methods of diplomacy

were first applied in the name of humanity then. It should be

also mentioned that soon Henry Dunant received numerous

responses both to his book and his attitude and in subsequent

period two new editions of his book appeared in the

bookstores. The book was translated into many languages,

including English, Dutch, Italian, Spanish, German, Russian,

thus expanding its audience. Henry Dunant started receiving

letters from the most authoritative figures of that time. The

book appeared to be a factor that roused the mankind of that

time and the first step in humanitarian diplomacy. It roused

the world and united Henry Dunant’s like-minded persons

around him.

137

The most important result of humanitarian diplomacy is

the creation of a new society – “The International Red Cross

Society”, first called differently: “The Geneva Committee

for Relief to the wounded” (1863), “The International

Committee for Relief to the wounded” (1864), “The

International Committee for Relief to wounded warriors”

(1868-1874) and “The International Committee of the Red

Cross” (1876).

From the day of the publication of Henry Dunant’ book,

A Memory of Solferino, to the present, we have faced, nearly

at every turn, numerous cases of display and application of

humanitarian diplomacy. We can say with confidence that

while applying it, our aims are not of political but absolutely

philanthropic nature.

Let’s think for a while… For two years the way from the

establishment of the International Committee for Relief to

the wounded in 1863 in Geneva, consisting of 5 persons, to

the signing of the international agreement among 16

countries was passed. All this happened, mainly owing to

energetic efforts and as a result of selfless, noble and

disinterested attitude of one, single-minded Man!

There is a famous byword “a man is not of this world”.

They are people not caring personal welfare and prosperity,

place in society; they live for one single idea, in which they

see their destination, mission and which they direct all their

strength, talent and life at.

Henry Dunant is a person completely matching to the

image. Therefore, it is not accidental that in 1901 it was this

devotee that became the first laureate of the Nobel Peace

prize. Henry Dunant got a great amount of money which he

sent for charity in Switzerland and Norway.

138

In completion of the chapter, dedicated to the founder

and organizer of the Red Cross and Red Crescent

Movement, one very important moment should be observed

which will draw the reader’s attention without sure. On the

gravestone of Henry Dunant died on October 30, 1910, a

person in the kneeling position, giving water to a wounded

soldier, is imaged!

139

THE INTERNATIONAL FEDERATION OF RED

CROSS AND RED CRESCENT SOCIETIES

As follows from the preceding chapter, the elements of

humanitarian diplomacy were virtually present in all

historical processes took place in the time when the Red

Cross and Red Crescent Movement was in the stage of

appearance. We had to distinguish between humanity and

diplomacy at the same time noting the inseparable,

indissoluble semantic relation between them. In this respect,

they remind of Siamese twins or the two sides of one coin.

Therefore, Henry Dunant’s actions are hallmarked with

nobility and selflessness because this devotee’s whole work

pursued the only goal – to help people. If we line up

correctly successive chronicles of that time, we can be

convinced of the fact that Henry Dunant’s actions include

the elements of diplomacy as a tool of influence upon

certain persons, having authorities to make crucial decisions.

It was this circle of high-ranking figures that had resources

to make key decisions of historical scale in the name of

millions of suffering people’s rescue, and to voice and

implement them in future. Therefore, they are the main

target for humanitarian diplomacy in the good sense of the

word.

In this aspect the implementation of Henry Dunant’s

idea, i.e. the creation of the International Red Cross, is clear,

what serves as an illustrative example of the unity of

elements of diplomacy and humanity.

Speaking about the symbols of the Movement, we

realize very well that they are not of religious nature. Thus,

the symbol of a cross is known from the history of Ancient

Egypt. In the ancient Egyptian script, there is a hieroglyph

140

that served as a prototype of a cross. This is the most

ancient, so-called “cross of Ankh”, a tau cross with a loop

on the top, found in tombs of Egyptian pharaohs. Ancient

Egyptians believed this symbol to be a key to eternal life. If

to take into consideration the fact that trans-pyramidal life

was of significance for the Egyptians and a major part of life

of the “ordinary Egyptian pharaoh” was devoted to the

preparation to death, then we can imagine how significant

the Ankh was in religion of Ancient Egypt. It contained the

idea of immortality and united two signs – the cross as the

symbol of life and the circle as the symbol of eternity. The

Ankh also symbolized the unity of Isis and Osiris, the earth

and heaven, the unity of male and female origins, and meant

wisdom.

As to the crescent, it is well-known that in pre-Islamic

period it used to be a symbol of a moon god both in Arabia

and everywhere in the Greater Middle East. For example, in

Mesopotamia, Nanna, a Sumerian moon god, called Sin by

Akkadians, was worshipped mainly in the city of Ur where

he was the patron deity and in the city of Harran, Syria,

which had religious ties with Ur. Records of the Ugaritians,

citizens of Ugarit, an ancient trade city in Syria, indicate that

Ur was the patron moon god there. On monuments the god

is represented with the symbol of a crescent. In Hazor,

Palestine, in a small shrine of Canaanites of the late Bronze

Age, there was found a stele of basalt representing two

hands raised to the crescent as if asking something,

indicating that the shrine was dedicated to a moon god.

Archaeologists have found numerous statutes and

hieroglyphic inscriptions on which the crescent is placed on

the deity’s head to reflect symbolically the moon god’s cult.

141

Thus, the symbols of cross and crescent are, first,

universal, second, are connected with human thoughts and

hopes for the best and positive, third, the symbols used to

serve to people as guidelines from the earliest times.

Nevertheless, we acknowledge the well-known fact of

present use of the cross as a state symbol by Christian

countries mainly, for example, by Switzerland, Great

Britain, Georgia, Norway, and Sweden, etc.; and of the

crescent in a number of countries of Western and Central

Asia, for example, by Azerbaijan, Turkey, Singapore,

Algeria, Malaysia, Pakistan and Uzbekistan.

National Societies of some Muslim countries, members

of the Movement, despite the prevalence of the Prophet

Mohammed’s religion there, use the definition of “the red

cross”. For example, there are the Albanian Red Cross, the

Lebanese Red Cross, the Mauritanian Red Cross, the

Nigerian Red Cross, and the Indonesian Red Cross. We can

also note some countries belonging neither to the Christian

nor Muslim world but using the definition of “the red cross”

as members of the Movement. Among them are Japan,

Mongolia, India and others.

All these facts definitely confirm the idea that the

symbols of National Societies do not contain any religious

meaning. They correspond completely to neutrality, one of

the seven fundamental principles of the Movement.

The keynote of all my books and scientific works has

always been the factor of the reader – I always try to be

sincere before him. So now, too, I won’t act against my

conscience expressing my thoughts and opinions about the

subject and will appear frank and impartial before my

reader. I am far from the alien idea that the Movement is

never influenced by any religion or somebody’s certain

142

geostrategic or global interests concealing both economic

and political natures. In some countries there are attempts of

economic and political influence, to a degree, on National

Societies by certain groups.

Therefore, the present goal of all structures of the

Movement, including the International Federation of Red

Cross and Red Crescent Societies, is to protect themselves

correctly and worthily from any kind of influence and to

resist all attempts of imposing on us anybody’s opinion of

political, economic or confessional nature in order to

achieve the aims of one or another group which is beyond or

has penetrated the Movement.

All the methods of application of policy and diplomacy

in the Movement must be based on one ground – humanity.

It is for humanity that we must negotiate at all levels – with

politicians, state officials, military personnel, belligerents.

“Problem solving means negotiating!” is the motto of the

Movement, the main tool of humanitarian diplomacy. As

Cardinal Richelieu, an eminent French political figure, wrote

in his Testament Politique (Political Testament) in 1638,

“negotiations must be continuous, open and all-round; you

should negotiate even though they do not lead to an

expected result and do not make you sure to achieve it in

future”.

A bright example of the use of humanitarian diplomacy

is the acceptance of the definition “International

Humanitarian Law” (in short IHL) proposed by Jean Pictet,

a Swiss lawyer, in the 50s of the 20th

century.

For a short period of time, the definition “International

humanitarian law” gained general acceptance, first in

political journalism, juristic literature, then entered the name

of the Geneva diplomatic Conference (1974-1977) on the

143

Reaffirmation and Development of International

Humanitarian Law Applicable in Armed Conflicts.

The beginning of the development of the humanitarian

law in the 20th

century is usually connected with the

adoption, by the Geneva conference on August 22, 1864, of

Convention “for the Amelioration of the Condition of the

Wounded in Armies in the field”, in the development of

which Henry Dunant, the founder of the Movement, played

an invaluable role.

For the latest five thousand years, the world has

experienced 4,000 wars which took approximately 5 billion

people’s life. For only 250 years out from the latest 3,400,

there has been peace on the earth, when neither shots nor

wars have been observed.

The events of the 20th

century turned an ordinary man

into the leading actor for the world’s human drama. The

personality was accepted as a true bearer of natural rights

governments often ignored. In connection with that, the

humanitarian aspect assumed a special meaning in

diplomatic work.

I have to note that the humanitarian factor is not

confined to the subject of various many-sided forums,

directed at the protection of a person. The matter is the

spread of various actions of humanitarian diplomacy to a

wider circle of problems of the Movement, but, first of all

and chiefly, to the protection of more vulnerable groups of

human cohabitation which are subject to physical and moral

suffers. Documents of the international community,

including that of protection of ethnic and religious

minorities, are also the example of that. Thus, on December

10, 1948 the UN General Assembly adopted The Universal

Declaration of Human Rights, on December 18, 1992 – the

144

Declaration on the Rights of Persons Belonging to National

or Ethnic, Religious or Linguistic Minorities. On April 18,

1995 the Council of Europe adopted the Framework

Convention for the Protection of National Minorities.

The Convention on the Prevention and Punishment of

the Crime of Genocide adopted by the United Nations

General Assembly on December 9, 1948, aims at the

prevention of genocide characterized as the international

crime against mankind and fixes a punishment to guilty

persons.

It is evident from the aforesaid that the humanitarian

factor transforms into the social one.

Unfortunately, our present world has inherited from the

old world order a giant growth of military-industrial

complex, increasing turnover in world traffic in arms,

human trafficking, drug traffic, a dramatic gap between rich

and poor countries. All these make diplomats not only think,

but also be active in solving problems of the prevention and

solution of the conflicts of the so-called “new generation”.

However, unfortunately, the number of conflicts is

increasing with a breathtaking speed. The matter is, first of

all, conflicts of local and regional nature. The examples of

the kind are peculiar to the post-Soviet space, where we can

observe a not very comforting picture. There are 170

conflict zones, in 30 out of which there has been acute

tension for many years and in 10 zones – potential conflicts

have changed into bloody wars.

The office, the lines are being written in, belongs to the

president of the National Society of Azerbaijan, i.e. to me,

who has held the position for 14 years. And my difference

from presidents of other National Societies is that about a

million of my compatriots were forced to leave their houses

145

appeared in the area of military actions or occupied by the

aggressor. As a result of another military conflict in 1988-

1994 launched by Armenia against Azerbaijan, 20 per cent

of the territory of my country was occupied by the

aggressor. In addition to that, Azerbaijan sustained a great

economic damage estimated at billions of dollars. All these

have been going on for over 20 years. In Azerbaijan, there

has appeared a generation of people born to refugees’ or

displaced persons’ families and who have never seen their

native home of their ancestry.

I am not the first and the last president of the National

Society in the country at war, which has underwent

unsanctioned military attack, plunder, genocide and

deportation of the population. People who have first-hand

knowledge of difficulties of the kind will probably

understand how hard it is to work in a state in which every

8th

person out of 9-million population is either a refugee or

IDP.

Continuing with philosophic reflection about all events

of the past and the present, a quite natural question arises

willy-nilly: “When did GOOD appear?” The answer is very

simple: “Probably, in the time when EVIL did”. Then

another question comes about: “When did HUMANITY

appear?” Apparently, in the time when VIOLENCE did.

“Well then, when did DEATH appear?” Strange as it may

seem again, the answer is leaving no alternative: “In the time

when LIFE originated”.

An eternal confrontation between good and evil,

humanity and violence, life and death has become a certain

“norm”, as a result of which we change. It should be

accepted that nowadays people are not the same as our

ancestry used to be in a remote past.

146

Our development and perfection are cyclic and have the

beginning. The reality of the present is the recognition of

who we are, and the future just appears in various colors and

tones. We can only guess how much real our ideas about the

new world are, because it is impossible to prognosticate

everything in the world. There are a lot of subjective and

objective reasons having an influence on the course of

history and changing fundamental main direction of the

whole mankind’s development.

On May 8 progressive mankind celebrates the

International day of the Red Cross. It is this day in 1828 that

Henry Dunant, a founder of the Movement, was born.

147

HUMANITARIAN DIPLOMACY AT THE LEVEL

OF NATIONAL SOCIETIES AND

RELATIONSHIPS WITH GOVERNMENTS.

THE ROLE OF THE FEDERATION IN THE

PROCESSESS.

In connection with historical developments in the world,

especially at present, in the epoch of globalization as well as

depending on political, social, geographical and other

conditions, the states and National Societies in them are at

different levels of development. Practice shows that

National Societies in economically developed countries are

stronger and better organized because local governments

have been traditionally supporting their National Societies

and paying them due attention for many years.

Therefore, the governments of such countries differ in

constant and overall understanding of the very essence of the

Movement, its principles, aims and objectives. As a rule,

these countries have a strong legislative and legal basis. In

these conditions, National Societies closely collaborate with

state structures and persons, making decisions in their work

and in cases when their participation to meet the needs of

most vulnerable groups of the population is necessary.

As a result of the collaboration, the participants of the

process achieve their main goal – to recognize National

Societies by governments as an organized, auxiliary,

autonomous structure reacting efficiently to the

developments in those countries provided that all-round

humanitarian, medical and other kinds of assistance are

rendered to a more vulnerable part of the population.

It is not a secret that the initial goal of every National

Society was to render aid to wounded soldiers during

148

military actions and preparation to that work at peace. Later

on, the scope of work of National Societies was enlarged

and covered a wider range. Therefore, nowadays the work of

National Societies is greater and directed at help to certain

strata of the population that need it. So, one of the goals of

the Society is to fight with diseases and suffering in general.

It is proper to mention here that during definite purposeful

humanitarian programs the cooperation of National Societies

with governments must by no means threaten the autonomy

of National Societies because it is a very important factor

reflected in the seven fundamental principles of the

Movement as INDEPENDENCE.

Therefore, absolute independence of National Societies

from governments is a necessary condition for further

development and of Societies as structures enjoying full

rights as members of the International Red Cross and Red

Crescent Movement.

There are a lot of National Societies in the world of

today, which are influenced by the governments of their

countries. This has, as a rule, negative consequences. Cases

are known when under the pressing of state structures,

National Societies were led by state officials sometimes

having no relation to the Movement. Owing to that, the

“leadership” of the kind leads to deformation of relations

inside the Movement, for the Federation, as one of its

components, is a single mechanism, all the organs of which

must work in a normal way. Malfunction of any of the

organs may lead to the failure of the whole mechanism and

have far-reaching consequences which are not often

favorable.

To avoid such abnormality, National Societies must

improve their image. They must demonstrate their

149

usefulness in situations when governments are not able to

independently tackle one or another challenge they face as a

result of extraordinary circumstances.Only then the

governments will accept National Societies as auxiliary

structures based on public principles and ranking as non-

governmental organizations. In this respect, it would be

good if a corresponding legislative act of the country

confirmed inadmissibility and inconsistency of state

structures’ interference into the work of National Societies.

Naturally, there are a lot of people working for a state

and at the same time leading National Societies, or being

their members or volunteers of the Red Cross and Red

Crescent Movement for many years. We have numerous

facts proving that these people help National Societies in

their work and further development in every possible way,

using their authority and respect in society. Developing the

idea, a lot of examples of contribution made by members of

royal families and state figures who devoted a major part of

their life to the development and strengthening of the

potential of National Societies can be given. We shall

always be grateful to them for that, as by developing and

strengthening their National Societies, they develop the

Movement as a whole.

It should be noted that governments on their part must

not be indifferent to the developments taking place in

National Societies. As a rule, by showing proper attention

and assistance, the governments can give advice on some

problems appearing as a result of one or another

consequence, at the same time not violating the Statutes of

National Societies and the Constitution of the Federation.

Governmental conventions which would define the

principles of interrelation and impartial assessment and

150

respect to National Societies as constituents of the

International Federation of the Red Cross and Red Crescent

Movement would become a sufficient obstacle against

violations of the kind.

I would like to touch upon one more problem of political

nature. Not very often but quite stably, in connection with

the political change of the leadership of one or another

country as a result of election held there, we also witness the

change of the higher echelons of leadership of National

Societies. This circumstance confirms, directly or indirectly,

the presence of elements of political influence on the

structure of National Societies. However, strange as it may

seem, the given process is not so problematic in a number of

countries with monarchic regime because it has old, not to

say centuries-old, time-honoured traditions, what is very

positive, significant, symbolical and worthy of imitation and

any kind of support.

Proceeding from the aforesaid, we can come to the

following important and determinative conclusion which

allows us state, logically and impartially, the status of a

National Society. This is a PUBLIC NON-

GOVERNMENTAL organization recognized by the

government of the country as an auxiliary autonomous

structure, first of all and mainly, in the humanitarian sphere.

I think the definition of the kind is much more suitable

for us, for our Movement, because it characterizes the real

situation best of all. At the same time, in practice, we cannot

always approximate the definition as the work of National

Societies or their internal business is often controlled or

interfered with.

In our practical work, there have been cases when

humanitarian aid which is meant for the National Society

151

and which arrived at the destination was distributed among

state storehouses. In other words, the local government

voluntarily disposed of the property not belonging to them,

thinking the actions of the government to be lawful as, in

their opinion, the humanitarian aid is intended for the more

vulnerable part of the population of the country – refugees,

IDPs, sick persons, casualties and other as it is.

It would be good and right ideally if the humanitarian

aid reaches its direct addressee – the National Society, and

later, as a result of close interrelation and agreement with

local state structures, it is distributed among the injured part

of the population. Unfortunately, there are cases when

governments receive the humanitarian aid meant for

National Societies without informing them about that, and

that may lead to the imbalance of accountability before

donors.

True, the situations of the kind do not happen very often.

They are usually characteristic for the countries with weak

economy and for ones where military, political and civil –

interethnic or interconfessional conflicts take place. On the

other hand, this indicates the fact that the image and the

level of development of National Societies in these countries

leave much to be desired.

There are many questions arising before us we must

answer and in particular: “What is the role of the Federation

and National Societies in such extraordinary situations?” or

“Is it possible to apply the methods of humanitarian

diplomacy in reality?”

Answering these difficult and sharp questions, I would

say: “It is not only possible but also necessary!” The

Federation has resources for that as in the countries where

force majeure, conflicts and catastrophes occur, the

152

Movement renders a many-sided humanitarian aid, including

medical, psychological assistance and food supply,

optimally corresponding to the Constitution of the

Federation, to the injured part of the population.

Sometimes the aid is very impressing from the financial

viewpoint, what causes sort of independence of the

governments on the international humanitarian organization.

Sometimes the implementation of this kind of projects takes

many years. In such unordinary cases, the Federation can

make a unique irreplaceable work to strengthen the positions

of National Societies by drawing attention of the

governments to the problems of their National Societies.

In such cases, success can be achieved by strengthening

the positions and activities in the local legislation. For

example, through the dialogue with state structures, it is

possible to achieve the adoption of a number of

corresponding acts, the application of which might favor the

improvement of the local National Society’s work.

Thus, using the methods of humanitarian diplomacy, the

Federation may carry out a policy of strengthening of

relations and expansion of contacts between National

Societies and state structures at the same time.

I do not want at all the reader to have an opinion that I

am deliberately trying to lump the humanitarian mission and

achievement of organizational aims together. No way!

However, on the other hand, what is bad about it? My

intention in this given case is just a desire to use the

situation more rationally, efficiently and with more benefit

both for the aggrieved groups and humanitarian work of

National Societies,even though all these seems a little bit as

an act of “coercion”. Governments must realize that the

153

work of the Movement is directed at the improvement of

humanitarian situation in countries and nations.

Finally, the Federation leaves the countries after the

completion of the mission, but local National Societies

remain. The better they are organized and strengthened, the

more local governments as well as their national interests

win.

Unfortunately, this kind of work was not carried out in

the post-Soviet region. Despite the fact that humanitarian

programs of many years were carried out in nearly all

former USSR countries, work with governments on

strengthening of relations among them and local National

Societies remained in the background. As a result, most

National Societies remained without legislative and legal

basis, what had a serious negative influence on their further

development afterwards. As a matter of fact, they remained

as weak as they had been, not to say weaker. Figuratively,

appeared under the weight of problems, these National

Societies had to survive.

The attitude to National Societies in most countries has

been the same as to commercial organizations up to now.

That’s, they are not differed, they are put on the same level.

Similar tax and municipal demands are applied to them. This

happens despite the fact that the work of the structures of the

Movement is different from that of commercial

organizations and they are carried out in principally different

spheres and differ functionally. Commercial organizations

base their work on creation of a rational system of money

making, while National Societies have no relation to it.

Therefore, it is incorrect, wrong and inadmissible to

equal the structures opposite by aims and goals; I would say

two systems of antipode organizations. Only people who

154

cannot see or do not want to see a principle difference

between unselfish policy of humanitarian diplomacy and a

policy of elementary profit can think and act so.

Figuratively, National Societies and commercial

organizations work in different planes of the world

community and are not in contact with each other. In simple

terms, there is nothing common between them and their

work.

Applying the methods of humanitarian diplomacy, the

Federation needs constant cooperation with the governments

of the countries the Movement functions in. I would advise

to establish a correspondent department or, at first, a special

sector under the Secretariat of the Federation to work out a

policy of humanitarian diplomacy with a glance at its further

effective application in practice.

We can say with certitude that humanitarian diplomacy

is no longer an indefinite and abstract conception. The very

“one day” has come when it can and must be understood

and carried out in practical work of all 187 National

Societies and the Federation.

In connection with the aforesaid, we can summarize

firmly and definitely that the main objective of humanitarian

diplomacy is to inculcate a new worldview in all National

Societies and the Federation. The essence of the new world

view is to make predominant the impartial view of present

reality of the world, based on a duty to carry out successive

actions in order to persuade authorities and decision-makers

to act for the benefit of more vulnerable groups of the

population.

To persuade, not to force or compel, is a result of free

choice and a very important duty. This duty comes from the

privileged access National Societies have, appearing as

155

assistants of state bodies in the humanitarian field. The duty

is conditioned with independence of the International

Movement of Red Cross and Red Crescent, global scale of

its humanitarian work, social basis numbering tens of

millions of volunteers as well as with the Observer status in

the UN General Assembly the International Federation and

the International Committee of the Red Cross have.

The organization of the kind with its unique resources

can have a significant influence on those making decisions

that concern the entire world.

156

ONE OF THE REASONS WHY I BECAME

DEPUTY OF PARLIAMENT

Despite the age of 92 of the National Society of

Azerbaijan, every member and volunteer is proud of its

century-old history and humanitarian work it carries out. If

to talk about independence, it should be observed that for 70

years our National Society had been a member of the USSR

Community and had not had a status of a full member of the

International Federation of Red Cross and Red Crescent

Societies. Our National Society gained independence and

started independent work in 1991 when Azerbaijan declared

its state independence and seceded from the Union of Soviet

Socialistic Republics (USSR).

Naturally, after Azerbaijan gained independence, the

National Society as well as the country and its population

underwent negative moments of post-Soviet developments

with their difficulties and obstacles.

Suffice it to mention that the National Society did not

have any legal status at that moment, and it was not a full

member of the Federation. Several years later, in 1994, the

government of the Republic of Azerbaijan recognized our

National Society as the only humanitarian organization

within the territory of the country. The same year, the

International Committee of the Red Cross recognized the

National Society of Azerbaijan and in 1995 the International

Federation of Red Cross and Red Crescent Societies

admitted our National Society as a full member.

I am not going to describe in details the historical events

of that time because I wrote all this in my previous book, My

Thoughts about the Movement of the Red Cross and Red

Crescent. I have to mention here that the absence of legal

157

basis did not give us a chance for all-round development.

Under the legal basis we understand:

1. Present Statute of the Society meeting the criteria of

the Federation.

2. The corresponding decree of the government and

also, ideally, the adoption of the law on the National

Society.

As to the Statute, I have to note that with the help of the

Federation in 2003, we adopted the present Statute of the

National Society fundamentally differing from previous

conditions in the version. It is not accidental that the present

Statute of the Azerbaijan National Society fits into the first

category according to the gradation of the Federation. We

are very glad that today our Statute is used as an example for

other National Societies.

At the same time, work with governmental bodies was

carried out. Heydar Aliyev, national leader, late President of

Azerbaijan, played an immense and indispensable role in

support and made incomparable contribution to the

development of the Azerbaijan National Society. It is on his

initiative that Decree of the Azerbaijan Parliament (Milli

Majlis) on recognition of the National Society of Azerbaijan

was issued.

It is appropriate also to mention here our using of

methods of humanitarian diplomacy. Thus, in 1999

Presidium of the National Society of Azerbaijan elected the

President of Azerbaijan H.A. Aliyev an honored member of

the Azerbaijan Red Crescent. That unordinary event had a

psychological favorable influence on all governmental

structures. Doors we had not entered before opened for us.

Correspondently, eight years after the adoption of the

Decree on the National Society, we achieved the appearance

158

of a special Order of the Cabinet of Ministers of Azerbaijan

which instructed the Republic ministers and departments to

support our humanitarian work by all means.

Ilham Aliyev, present President of Azerbaijan, an

honored member of the National Society, is continuing the

tradition to render all-round assistance to the Society we

inherited from the national leader as invaluable heritage.

On the occasion of the 85th

anniversary of the National

Society of Azerbaijan, a medal of the Red Crescent was

instituted and presented to Mr. President. I must observe that

the aforesaid got extensive media coverage, including TV,

as a result of which the National Society enjoyed

information support and rise of the image.

The present President of the country has signed seven

orders and decrees concerning the National Society.

Correspondently, as a result of that we achieved five

decisions of the Cabinet of Ministers directed at the

improvement of the work of the National Society of

Azerbaijan.

I think you will be interested, at least in short, in the

content of the legal acts mentioned above.

1. Decision No. 926 of the Parliament (Milli Majlis) of

the Republic of Azerbaijan dated November 25, 1994 “On

the improvement of activities of the Azerbaijan Red

Crescent”.

2. Decree No. 70 of the President of the Republic of

Azerbaijan dated January 31, 2004 “On strengthening of

state concern for the Azerbaijan Red Crescent”.

3. Order No. 186s of the Cabinet of Ministers of the

Republic of Azerbaijan dated September 5, 2003 in

accordance with the Decision No. 926 of the Parliament of

the Republic of Azerbaijan dated November 25, 1994 “On

159

the improvement of activities of the Azerbaijan Red

Crescent”.

4. Order No. 134s and 135s of the Cabinet of Ministers

dated July 2, 2004 in accordance with Decree No. 70 of the

President of the Republic of Azerbaijan dated January 31,

2004 “On intensification of state concern for the Azerbaijan

Red Crescent”.

5. Decree No. 651 of the President of the Republic of

Azerbaijan dated February 28, 2005 “On awarding of the

Azerbaijan Red Crescent workers”.

6. Law No. 128 IIQ of the Republic of Azerbaijan dated

May 8, 2001 “On the use and protection of the symbols of

Red Cross and Red Crescent”.

7. Law of the Republic of Azerbaijan “On amendments

to the Law of the Republic of Azerbaijan “On the use and

protection of the symbols of Red Cross and Red Crescent””

8. Law No. 327 IIIQ of the Republic of Azerbaijan

dated May 8, 2007 “On the Azerbaijan Red Crescent”.

9. Decree No. 584 of the President of the Republic of

Azerbaijan dated May 22, 2007 on application of Law of the

Republic of Azerbaijan “On the Azerbaijan Red Crescent”.

10. Order No. 255s of the Cabinet of Ministers

dated July 21, 2008 on application of Law of the Republic of

Azerbaijan “On the Azerbaijan Red Crescent” in accordance

with Decree No. 584 of the President of the Republic of

Azerbaijan dated May 22, 2007 on application of Law of the

Republic of Azerbaijan “On the Azerbaijan Red Crescent”.

11. Order of the President of the Republic of

Azerbaijan dated April 7, 2007 “On the establishment of the

Day of the Azerbaijan Red Crescent”.

12. Order No. 779 of the President of the Republic

of Azerbaijan dated March 4, 2010 about awarding N.D.

160

Aslanov with Third Class Order “For merits before

Motherland”.

13. Order No. 780 of the President of the

Republic of Azerbaijan dated March 4, 2010 about awarding

the staff of the Azerbaijan Red Crescent.

Thus, the list of legal acts given above convinces,

evidently and definitely, the fact that there have never been

such amount of Decrees and Orders of the President of the

Republic of Azerbaijan and decisions of the Government in

the history of existence of the Azerbaijan Red Crescent

Society.

The exception is the only document of the independent

Azerbaijan Democratic Republic (ADR) existing in 1918-

1920.On March 10, 1920,on the proposal of A. Shikhlinsky,

ADR acting Ministry of Defense, a corresponding Decision

of the ADR government allocated funds to the Azerbaijan

Red Crescent for its activities.

As we know from the history of the last century, the

Bolsheviks overthrew the ADR and established a Soviet rule

in Azerbaijan.

My human and civic duty obliges me to note that in the

time of the USSR, National Societies of all Soviet

Republics, including Azerbaijan, were well-developed and

carried out their large-scale humanitarian activities

throughout the country. All National Societies had strong

and stable material and technical resources which were a

guarantor for implementation of all humanitarian programs.

Suffice it to note one fact – 1% of state budget was

transferred to the account of the Azerbaijan Red Crescent,

and it presented an impressive amount of money for those

days. So, with every kind of assistance both from the

government and population, the Azerbaijan Red Crescent

161

was one of the strongest in Soviet time. There are numerous

historical facts indicating that.

However, let’s come back to our time. I would like to

touch upon the Law No. 327 IIIQ of the Republic of

Azerbaijan dated May 8, 2007, “On the Azerbaijan Red

Crescent” to divulge in detail the reason that caused me to

become a Parliament member.

As new-elected President of the Azerbaijan Red

Crescent, I and my team realized clearly that without a good

and working law on the National Society, we would not

achieve the goals we had set before us for future in strategic

directions of our activities. It should be observed that before

the enactment of the special law on our National Society, its

activities were regulated by the law on public organizations.

The given law did not single us and our humanitarian

work out of other public and non-governmental

organizations. That created a great deal of discomfort for us

when carrying out all-round, not always standard and

ordinary work.

In 2000, I made several attempts to bring the existing

problem to the notice of the Parliament of the Republic of

Azerbaijan, and in connection with that I had to meet and

talk with representatives of law-making bodies. We worked

out and submitted to a corresponding Committee of the

Parliament a draft law on the National Society. However,

despite our numerous attempts, we did not achieve the

expected result.

Therefore, as a result of discussion of the problem with

my colleagues, we came to the only right conclusion:

without like-minded persons in the Parliament, we will not

achieve the aim. The best variant was to delegate a

representative who, being informed about our work and the

162

Movement as a whole would be able to bring our aims and

goals, difficulties and wishes to Parliament members’ notice.

The adoption of a special law on the Azerbaijan Red

Crescent was, of course, necessary.

So, as a result of the discussion, an idea to run a

candidate from the National Society for regular

parliamentary election to be held in 2005 was conceived.

According to the Constitution of the Republic of

Azerbaijan,Parliamentary elections in Azerbaijan are held by

the majoritarian system. So, taking this into account, my

colleague and I nominated for election from corresponding

electoral districts and launched a campaign. I must note that

for the period of election, my colleague and I sent in our

temporary resignation not to involve the National Society

into politics.

I would not like to tire you by describing why and how

difficult the elections were. Unfortunately, my deputy did

not win. As to me, I was elected a member of the Azerbaijan

Parliament having a narrow victory in comparison with the

rest of the candidates.

Taking into consideration the fact that the Law on our

Society was adopted in 2007, it becomes evident that, as a

Parliamentarian, I had two hard years in my political career.

Underlining the fact that the events of that time were

directly related to the methods of humanitarian diplomacy, I

have to dwell at length on that period of time.

The most difficult task we had to do was the necessity to

work, individually and intensively, with every single

Member of Parliament. We invited them regularly to all our

events in the course of which they started understanding our

mission better, and some of them even participated in

163

humanitarian projects. Thus, like-minded persons appeared

who were ready to support us in any legislative undertaking.

For that period of time we worked out a quite new draft

law on the Azerbaijan National Society and were ready to

submit it for consideration and discussion in the Parliament.

In the course of the discussions we came to an

unordinary decision. As Mr. I.H. Aliyev, President of

Azerbaijan, is an Honored member of the Azerbaijan Red

Crescent, we requested him on behalf of the Society to put

forward a legislative initiative in Parliament, and Mr.

President supported us at once. After certain legal

procedures, the draft law was submitted to the Parliament

for discussion, this time signed by the President of the

Republic. This indicates the degree of respect the head of the

country pays to us and our Movement.

Naturally, we did not earn his respect at once. For many

years, the Azerbaijan National Society had done the best to

draw the attention of Mr. President and the government to

our activities, aims and goals, as well as problems the

Azerbaijan Red Crescent had. High authority and

international image of the Society allowed us to win support

on the President’s part who had signed many Decrees and

Orders concerning the National Society before the adoption

of the Law “On the Azerbaijan Red Crescent”.

As a result of three hearings, on May 8, 2007 the

Parliament (Milli Majlis) of the Republic of Azerbaijan

adopted the Law “On the Azerbaijan Red Crescent”, and as

you have noticed that the event happened on the birthday of

Henry Dunant, the founder of the Red Cross and Red

Crescent Movement.

The adoption of the law helped the Azerbaijan National

Society enter a new epochal stage in the revival. It is for this

164

reason that our Society took the road of steadily working

structure. The Romans’ saying “Via est Vita!” (A road is

life!) is not accidental.

It should be also noted that the Law on the National

Society did not have an analogue in the world then, as,

unlike other laws, it provides for direct financial assistance

to the staff of the Society. According to the Law, the

government took upon itself the utility expenditures,

membership fees to the International Federation of Red

Cross and Red Crescent Societies and financial contributions

to the International Committee of the Red Cross.

In connection with the above, it should be observed that

humanitarian diplomacy comes into sight in all mentioned

processes, namely:

1. Election of the President of the National Society as a

Parliament member.

2. Creation of a support group of like-minded persons of

the Society and the Movement in Parliament.

3. An appeal by the President of the country to the

Parliament with a legislative initiative about the Azerbaijan

Red Crescent.

4. The adoption of the Law.

5. Evidence of high authority and international image

and steadiness of the Azerbaijan Red Crescent Society.

In conclusion, I would like to note that people in leading

positions in National Societies leave, sooner or later, their

posts for some objective or personal reasons. The same

happens in the state sector. Roughly speaking, by

“struggling” for the law and using methods of humanitarian

diplomacy, we serve both our National Society and,

accordingly, the people, country and the Movement on the

Earth today, tomorrow and always.

165

It is difficult and distressing to talk about that, but we are

not immortal. However, our noble deeds and acts as well as

good memory of grateful descendants remain. Henry

Dunant, worthy of every imitation and his selfless

humanitarian activities as an example of humanitarian

diplomacy is a graphic evidence of that!

This is the main aim of our life, what we will be thanked

for by grateful descendants. We will leave this world, but

the Law on the Azerbaijan Red Crescent will live on for

centuries, being always renewed and supplemented in future

to serve the people, the country and the Movement!

166

HUMANITARIAN DIPLOMACY IN

EMERGENCY SITUATIONS

Throughout the history, mankind has undergone and is

still undergoing the influence of emergency situations. The

latter claims thousands of human lives, causing great

damage, destroying what has been created for centuries. For

recent 20 years alone, the number of registered natural

disasters has increased from 200 to over 400 a year. Most of

disasters are floods, and the damage they cause covers vast

territories. Natural cataclysms are as “old” as mankind and

are the sign of existence and forming of the planet.This

proves once again that the Planet is alive and is constantly

changing like people.

The immediate task of humanitarian organizations is to

determinate measures to provide for readiness for natural

disasters appearing with high intensity and for

corresponding reaction to emergency situations.

The role of National Societies in the process is

irreplaceable, especially in countries where there are no

appropriate state structures to deal directly with the

processes. In such cases, National Societies play a special

role for the state, which must be interested in their

development so that they would be able to render effective

assistance to the population suffered from a natural disaster.

What assistance can be talked about if the National Society

itself is in a difficulty? Besides the financial support,

rendering assistance requires the implementation of

immense organizational activities: involving volunteers,

creation of mobile groups, rescue teams, investigation and

assessment, and many other things necessary to prevent the

consequences of natural disasters the scale of which can be

167

enormous. Recently, mankind has been facing different

kinds of new catastrophes, and the man-made technosphere

is the main source of danger for all living beings. Accidents

and calamities lead to huge human sacrifices as well as

destruction of the environment, its global degradation, what

can cause irreversible genetic changes in people in the

aftermath. Thus, we are witnessing the world ecological

catastrophe which is much “younger” than other calamities.

We are witnessing newer diseases, epidemics and other

calamities which fell upon us as a consequence of not

considered and poorly thought-out activities. The range of

calamities and accidents is expanding and nobody knows

what expects us in future. What kind of disasters will we

face tomorrow?

The role of National Societies in prevention of

consequences of natural disasters is irreplaceable as they

have appropriate infrastructure throughout the country,

volunteers and members and the support on the part of the

International Federation of Red Cross and Red Crescent

Societies. Undoubtedly, it is a serious bid for existence,

especially for the National Society on the stage of

development.

Humanitarian activities of national and international

organizations is a very understandable, universal language

of international communication and cooperation having no

room for ideological, political, national, ethnic, cultural,

religious or other contradictions.

It follows from the above that National Societies’ active

participation in emergency situations gives them a chance to

be needed where it is necessary. This is very significant for

improvement of the National Society’s image.

168

In previous chapters I noted that the Federation,

implementing humanitarian programs in one or another

country, must carry out a consistent work with governments

to achieve favorable working conditions for National

Societies, because in difficult situations governments

become more manageable and benevolent. It is in the

situation like this that methods of humanitarian diplomacy

must be applied for the benefit of the National Society itself

and the country.

I would like to return to the work of our National

Society for the period from 1993 to 2000s. The Federation

had implemented charity programs and humanitarian relief

in encampments for refugees for seven years. About 60

thousand refugees and IDPs as well as single elderly and

chronic patients persons were covered by that noble and

large-scale program. Our people will always be grateful to

the Federation and our donors for support they gave in those

hard times. However, as a result of insufficient use of

methods of humanitarian diplomacy we did not manage use

the projects with the aim of development of the National

Society’s resources. For that period of time, we could have

achieved significant concessions, advantages and the

adoption of the law for the Society if we had negotiated with

the government. But, alas, it did not happen – the projects

ended in 2000, and we missed a chance to use them for the

benefit of society.

To use, to some extent, the principle of “parallelism”

(i.e. humanitarian projects and improvement of the National

Society’s working conditions), we applied methods of

humanitarian diplomacy on local regional level.

In the districts where natural disasters occurred, we

carried out work with authorities along with humanitarian

169

activities. We know the problems of our district branches,

and we try to solve them at the moment when local

authorities want to help us in reality.

For example, once a Head of Local Executive Power of

one of the regions of the country asked me for assistance to

families suffering as a consequence of flood. It should be

noted that the National Society had rendered humanitarian

aid to the population of the region which suffered from flood

– that was the Head of Local Executive Power’s third

request to us. Naturally, we rendered assistance as far as

possible and at the same time in response for that I asked

Head of Local Executive Power of the region to help us. The

matter is that the local branch of the region had not had an

office and had been placed in one of the wards of a district

hospital for many years.The result of my humanitarian

diplomacy did not take long to appear. Several hours after

my talk with the Head of Local Executive Power, the

Chairman of the local branch of the Red Crescent called me

and informed that they were provided with an

accommodation suiting the employees. And he added with

joy that he had experienced that for the first time.

Later, I used that method very often and called it “a

method of parallelism”, i.e. HUMANITARIAN ACTION +

DIPLOMACY = RESULT. For example, Chiefs Executive

of all districts of the Republic gave an order “On the

improvement of the work of Red Crescent Branches” on

local and regional level. As a result of that, most of district

branches got new offices, the old ones were repaired, some

were freed from public utilities expenditure - energy,

heating, water, phone and other utilities were covered by

means of local budgets. In parallel, the organizational mass

work on getting new members and volunteers involved in

170

the Movement was carried out. Thus, as a result of this

“parallelism”, local district branches were strengthened as a

structure of the National Society.

In the chapter, I wanted to focus your attention on the

work of National Societies during emergency situations, as

this kind of work is very effective for improving the image

of the National Society. Based on this, a certain conclusion

can be made that in parallel with humanitarian work, a

number of other important activities must be carried out,

such as assistance to the suffering population and

negotiations with local authorities.

171

DIPLOMACY CONDITION FOR WORK OF ALL

COMPONENTS OF THE RED CROSS AND RED

CRESCENT MOVEMENT

As you remember, in the beginning of the book I told

you about the regional meeting held in Minsk, a capital of

Belarus, which did me a honor to chair the session dedicated

to the urgent problem named “humanitarian diplomacy’.

Summarizing this mission, I can note with pleasure that

the session was held up to the mark, and the participants

demonstrated great interest in the problem. Everybody was

enthusiastic. Naturally, presidents of most National Societies

made speeches as such important and “hot” issue could not

leave anybody indifferent. Each of them managed to express

their opinion and to take a different view of the issue at

behest of today.

I remember Mr. I.I. Usichenko, President of the

Ukrainian Red Cross, saying: “It turns out that our everyday

humanitarian work is inseparably linked with humanitarian

diplomacy, and we have never thought about that. While

using methods of humanitarian diplomacy, we feel its

presence every day, or, perhaps, we are just afraid of calling

it by name. We have used the definitions of “propaganda”,

“influence”, “information support” in our work but we have

never said that these is “humanitarian diplomacy” in effect.

We considered meetings and negotiations with ministers

or other high-ranking officials, in the context of “humanit-

arian diplomacy” to be ordinary conversation. However, as a

matter of fact, every meeting and talk had a mark of

humanitarian diplomacy because high level talks and

meetings pursued one definite, peculiar aim. It was not

simply “propaganda”, “influence” and search for

172

“information support”. These were a task-oriented search

aiming at further development of National Societies,

improvement of their work, increase in amount of aid to the

needy, organizational development and many other aspects

of the Movement’s activities.

Naturally, all this has led to understanding of that we

carry out a policy which widely and clearly condensed in the

notion of “humanitarian diplomacy”.

When talking to persons authorized to make decisions,

we often used and still use methods of persuasion which is

the very important element of humanitarian diplomacy.

Hence it follows that humanitarian diplomacy is really a

method of persuading officials responsible for decisions and

authoritative persons having necessary potential to act for

the benefit of more vulnerable groups in any circumstance,

at the same time strictly abiding by and respecting

fundamental humanitarian principles which constitutes the

firm foundation of the Movement.

On my part, regarding the factor of humanitarian

diplomacy as a method of persuasion, I have to note that the

choice of appropriate diplomatic strategy is of great

importance in the process, what is often more difficult. It is

very important to strike the right note, to make necessary

emphasis and to dot i’s and cross t’s. These tasks are not

simple. However, the main goal is to achieve required

humanitarian results. This is the main difference of

diplomacy for humanity from common diplomacy.

Therefore, I would like to dwell on the policy of

humanitarian diplomacy and its principal definition.

In present conditions of globalization of the world,

humanitarian diplomacy is becoming one of the urgent

forms of interstate intercourse asked for by time and is

173

transforming into object/subject in international

peacemaking policy. Therefore, the previous attitude to the

idea of humanitarian diplomacy as a particular phenomenon

or even something indefinite, undeveloped and abstract was

reasonably given up. Today the aims and goals of

humanitarian diplomacy are clearly defined and insist on

their being implemented. All 187 National Societies and the

International Federation of Red Cross and Red Crescent

Societies understand that.

Present components of the Movement are very attentive

towards and understand fundamental problems of

humanitarian diplomacy. They are ready to practice it

successfully and to apply it in their work which is permeated

with the idea of humanity, peacekeeping and rendering any

kind of assistance to people without distinction as to racial,

national, political and other belongings. All are equal for

humanitarian diplomacy, and everybody has a right for it,

because it is directed not only at humanitarian interrelations

but at the most.

The fundamental idea of the policy of humanitarian

diplomacy is to create a structurally new and quite effective

thinking of representatives of National Societies and the

International Federation of Red Cross and Red Crescent. It

must be based on a necessity to develop and accept agreed

measures to persuade authorities and decision-makers to act

in interest of vulnerable groups of the population. Naturally,

such decisions are very crucial and dictated by present

difficult reality. They are a burning and pressing necessity

and responsibility! We all, the whole mankind and the

Movement, of course, are not simply responsible, but also

obliged to be always ready for making determining

decisions. And this is humanitarian diplomacy for us.

174

On the other hand, National Societies already feel

responsibility and are ready to use the status of auxiliary

structures of state power in the humanitarian sphere they

have due to their form of activity. They should use that

privilege as “an operating tool” to influence appropriate

official structures. This prerogative of the Movement comes,

on the one hand, from the paradigm of independence and,

the other hand; from the scale of humanitarian work which

millions of volunteers take an active part all over the world.

The observer status of the Movement in the UN General

Assembly is, of course, of significance. At the same time,

National Societies and the International Federation of Red

Cross and Red Crescent Societies having unique resources

to have an important influence on power structures and

decision-makers understand their responsibility for that very

well. And this is humanitarian diplomacy as a matter of fact.

That is why the aims and goals of humanitarian

diplomacy assume a greater meaning and clear-cut visible

outlines, for this diplomacy going with peace towards

masses allows obtaining a more effective open

communication both from the perspective of external

influence and internal solidarity.

Therefore, humanitarian diplomacy must be successfully

implemented in work of all National Societies and within the

Federation. It is natural that fundamental problems of

humanitarian diplomacy should be solved according to every

single situation, because this kind of diplomacy is designed

for solutions corresponding to circumstances of the country

it is implemented in. Consultations with specific National

Societies and the Federation and other humanitarian

organizations are possible or necessary at that.

175

A question is asked in connection with that: “What does

the definition of “humanitarian diplomacy” mean for

National Societies and the Federation in practice?” “How

does it differ from other terms, for example “propaganda”,

linked with it in one way or another?” “Must the policy of

humanitarian diplomacy define the steps National Societies

and the Federation will take in their work to make their

concrete actions public?”

The answers are as difficult and uncommon as the

questions are. The policy of humanitarian diplomacy is

based on the definition, the key words of which are

“humanity” and “diplomacy” used in an appropriate context

in respect with specific circumstances of National Societies’

and the Federation’s actions in a definite country and

situations often dictating their own difficult terms.

However, this does not mean that humanitarian

diplomacy jeopardizes the fundamental principles of the

Movement; so to speak, stating that as if “diplomacy” is not

something can be applied in our work at all. For this reason,

some National Societies were worried and concerned that

the policy of humanitarian diplomacy as if threatens the

aims and goals of the Movement, in particular the

fundamental principle of neutrality, and has in influence on

humanitarian space of National Societies, and this, as a

result, will not let meet the needs of vulnerable groups of the

population.

In connection with that I have to explain what the

definition “diplomacy” means in general. The term is based

on an ancient Greek diploma. The ancient Greeks called so

the double small planks with letters which were handed to

envoys as letters of credence and documents confirming

their powers. As an indication of state activities in the

176

sphere of external relations, the word “diplomacy” became

current in Western Europe in the end of the 18th

century. In

international relationship, the notion of diplomacy is

attributed to the ability to negotiate for prevention or

settlement of conflicts, to come to concord and mutually

acceptable solutions, to expansion and confirmation of

peaceful intentions.

Therefore, we can suppose that, principally, the notion

diplomacy coincides with the aims and goals of humanitari-

an diplomacy. Moreover, practice confirms positive and

wider benefits the Movement has from the policy of humani-

tarian diplomacy National Societies and the Federation are

successfully carrying out. That extended the field of activity

and allowed interpreting and applying the fundamental prin-

ciples of the Red Cross and Red Crescent and using their va-

lues more dynamically, efficiently and quickly. That also ex-

tended the sphere of cooperation with other partners. There

appeared an opportunity to use the reserves for resources

mobilization more prospectively and with a good result.

Thus, we can state that humanitarian diplomacy is the

quintessence of the concept of humanitarian activity in

modern globalization conditions, in complicated

international reality and difficult relationships in separate

countries and the whole world.

The terms “humanitarian” and “diplomacy” are often

interpreted as principally incompatible. This, prima facie,

apparent dissimilarity is due to the fact that “diplomacy” is

perceived as a notion, associated with the world of politics

very much. However, humanitarian diplomacy should be

understood and perceived as a term reflecting properly the

tolerant work of the Movement and all those, including

power structures and officials, somehow involved in it.

177

Anyway, we cannot ignore the fact that the Movement

members are always in close touch with representatives of

political and state structures. National Societies and the

Federation communicate, surely and on different levels, with

governments and other persons, making decisions

concerning their jobs and in cases when their participation is

necessary to meet the needs of more vulnerable population.

Therefore, the use of term “diplomacy” in combination

with “humanitarian” is quite logic and answers the purposes

and aims of the Movement. Therefore, it is appropriate and

just that we cooperate with power structures and officials

who cooperate with us in accordance with their occupations

and make decisions which are very important for National

Societies and the Federation. Another thing is that, due to

the dynamically changing international situation, the context

of contacts and interrelation with officials and power

structures must be intensified and become more transparent

and permanent.

The interpretation of the term “humanitarian diplomacy”

is founded on understanding of one important factor that

National Societies and the Federation always have to act in

political situations, which are often fraught with dangers of

different nature. These are natural disasters, interethnic,

interdenominational, intertribal, interstate and internal wars.

In dangerous situations like that the policy of humanitarian

diplomacy must be undoubtedly connected with power

structures and officials who must be persuaded that the

Movement acts on part of and for the benefit of the

vulnerable population. In such interaction, the work of

National Societies and the Federation assumes a significant

influence and wide popularity and therefore can be

implemented fully and effectively.

178

Therefore, diplomacy is important for the reason that it

reflects the reality National Societies act in and the necessity

of their interrelation with decision-makers. Proceeding from

that, National Societies get a comparatively easy access to

persons helping get in touch with state power bodies acting

in the humanitarian field. According Jean Pictet, listing the

fundamental principles of the Movement, “The nature of

National Societies’ activity presupposes cooperation with

the power, interrelation with the government”. And this is

the policy of humanitarian diplomacy.

However, despite that, National Societies are not

dependent on the power, because, in Jean Pictet’s opinion,

“The Red Cross and Red Crescent must be free to show a

way to humanity and justice”.

The Movement uses the policy of humanitarian

diplomacy to persuade decision-makers, movers and shakers

to act. In connection with that an appropriate diplomatic

strategy is chosen to favor decision making by state

structures and responsible persons to have humanitarian

results. This line should be part of skills necessary for our

representatives acting as humanitarian diplomats. In this

connection, a specific approach is necessary and it depends

on a right assessment of culture and context of interrelations

within which an appropriate decision should be made.

In that case it should be taken into account that the

success of humanitarian diplomacy is not a momentary

occurrence. It reckons for prospects for many years. It

means that National Societies and the Federation must

define the resources of leaders of states, movers and shakers.

One of the ways for that is using by the Movement of a

tribune, mass media, social net as well as authoritative

people, scholars and businessmen.

179

It is important that National Societies and the Federation

remember that diplomacy is a continuous process, because

state structures and decision-makers will not act at once for

the benefit of vulnerable strata of society. Therefore, in

order to persuade, persistence and patience are needed as

well as an ability to instill into them an appropriate

paradigm of behavior and sometimes an attitude to everyday

problems of the Movement with the view of changing their

mentality. That is why it is very important for humanitarian

organizations not simply to use diplomacy but also to

understand the significance of culture of behavior in the

context of their aims and goals. For that, important steps

must be taken and necessary events must be held to persuade

power structures and decision-makers to act rigorously for

the benefit of the vulnerable populations.

For these purposes, behind-the-scenes negotiations, i.e.

the so-called “low-key diplomacy”, can be carried on.

Naturally, effective and fruitful implementation of

humanitarian diplomacy requires people with appropriate

abilities being involved. Such skillful negotiators having a

certain pull and confidence must be brought up. At the same

time it is necessary to cultivate in them certain skills,

understanding and a way of thinking, meeting the goals and

aims of the policy of humanitarian diplomacy. On the other

hand, collective experience and practical activities of

National Societies and the Federation let create a bank of

needy knowledge and skills without which the policy of

humanitarian diplomacy will be no success.

At the same time, 187 National Societies and tens of

millions of volunteers are our guarantee of power and

influence, our efficiency which, on the one hand,

distinguishes the Movement, on the other hand, can be

180

spread effectively by means of the Red Cross and Red

Crescent. This inference is especially right if we take into

consideration the fact that practicing of humanitarian

diplomacy is of institutionalized nature. In other words, the

policy of humanitarian diplomacy depends not on the

personality but rather on gained application system. In

particular, it can be observed that our practice confirms: by

using the policy of humanitarian diplomacy, we succeed in

persuading power structures and decision-makers to act for

the benefit of vulnerable groups of the population. They

respect and understand our fundamental humanitarian

principles at that.

It should be observed that the word combination

“fundamental humanitarian principles” stands for a concept

every participant of humanitarian community understands.

The word combination conveys a desire of National

Societies and the Federation, in case of need, to implement

their activities in collaboration with actors outside the

Movement. On the other hand, the word combination favors

the image and enhancement of the prestige of National

Societies and the Federation. In its turn, this favors a

potential proliferation of partners of the Movement. It is not

less important to mention that the use of the definition

“fundamental humanitarian principles” convincingly

confirms that the Red Cross and Red Crescent open indeed.

It is ready for partnership in the modern humanitarian

context. This is also indicative of the fact that humanitarian

diplomacy, like other forms of accepted policy, should be

carried out in accordance with the seven fundamental

principles of the Movement.

What is very important for us at the present is to choose

a delegation for negotiations on behalf of National Societies

181

or the Red Cross and Red Crescent Movement as a whole.

Along with required knowledge and negotiator’s experience,

the persons representing the interests of the Movement must

be respected to a special degree and enjoy authority in

society. Imagine that an official is informed about a

forthcoming meeting with the President of a National

Society. If we add other regalia and epithets to the word

“President”, for example, PhD, Professor, a Parliament

member, etc., the position of the person asking for help

becomes stronger and he gets more chances for positive

solution of the problem.

Therefore, it is perhaps not accidental that in some

countries foreign ministers, members of royal families and

high-ranking officials are presidents of National Societies.

As a result, the work of National Societies in these countries

is not only well organized, but also is highly and positively

effective.So while choosing candidates for leading posts in

National Societies, the candidates’ authority, personal

image, degree of consequence and popularity should be

always taken into account. They all are important elements

helping to come to positive results in summits and explain

humanitarian stand of the Movement in general and an

individual National Society in particular.

Naturally, I do not want the reader to have an impression

as if only officials and other high-ranking state figures

should lead National Society. This is not so, but the

hindsight of the history of the Movement, from the day of its

appearance, will convince us of the fact that it is a

personality that has always played and still plays a

significant role in the development of National Societies and

the Movement at large. Here it is appropriate to remember

the founders of the Movement: Henry Dunant, Gustave

182

Moynier, Guillaume-Henri Dufour, Louis Appia and

Théodore Maunoir.

Gustave Moynier was a lawyer and chairman of the

Geneva Society for Public Welfare and the author of many

books.

Guillaume-Henri Dufour was a Swiss Army general,

outstanding mathematician, engineer and cartographer. He

had commanded an army coming out against cantons

separated from Switzerland from 1847 to 1859.

Louis Appia was a famous physician and experienced

field surgeon; helped to the wounded on the field more than

once.

Théodore Maunoir was also an outstanding surgeon and

public figure.

As is seen from the above, the fathers of the

International Committee of Red Cross, including Henry

Dunant, were famous personalities of that time. This is what

earned immense prestige and drew the world’s attention to

the re-founded organization.

Generally, the role of personality in the history of

mankind is incontestable, because this is outstanding

representatives of human race that, together with creative

people, play the role of main actors and leaders of history.

Therefore, the thesis about the role of personality in human

history has a direct relation to the Movement as well. So,

following the path the Movement has passed from the very

beginning to the present, we will be convince of that

hundreds or maybe thousands of personalities headed

different structures of the Red Cross and Red Crescent

Movement, most of them being well known in their

countries and worldwide.

183

Proceeding from the above, we can make a conclusion

that respected personalities devoted to the fundamental

principles and ideals of the Red Cross and Red Crescent

should head not only National Societies but also structural

committees and units.

Recruiting is a very important issue, a whole system, the

creation of which most intellectual people were interested in.

Correct usage of the system can lead to good results in the

activity like that of the Movement. However, I have to note

that while using the system, a person should be very

attentive, tolerant and impartial, for one should know that

every person holding one or another post is a personality

with characteristic psychology, behavior, manners, personal

views and many other features describing him as a

personality.

So every leader of every level must treat his assistants

and see in them not only the executor but personality with

characteristic features. It is also necessary to take into

consideration that every worker requires an individual

approach as this is very significant for collective work and

for establishment of balanced and positive relations. A

worker’s qualities and encouragement for well-done job

should be appreciated rightly and impartially.

I would like to make special mention of the work with

volunteers. They are the main human resources of National

Societies and their recruiting and efficient use is one of the

basic aims of humanitarian diplomacy. Professional staff is

90% guarantee that the Movement will carry out its mission

which is very important and necessary for every individual

and the world community adequately.

184

HUMANITARIAN DIPLOMACY WITH

VOLUNTEERS

As is seen from the above, the method of persuasion is

the main tool of humanitarian diplomacy. As a rule, officials

are players of this difficult and sometimes long process. We

negotiate with them, for this is they who have appropriate

right of making decisions we need. It has been mentioned

above that negotiating is not always an easy process because

the dialogue with some state officials causes troubles due to

their incompetence. Our negotiators often have to use

various methods of influence, including the elements of

humanitarian diplomacy to persuade decision-makers to be

more humane in their actions. When we talk about actions,

we mean a certain decision an official can make in

accordance with authorities he has.

Every time we start negotiating with officials, we are

always worried about one circumstance that they have

scanty information about our activities, aims, goals and

needs. Therefore, the impression is that the two parties are

speaking two different languages despite the fact that the

negotiation is carried on by the representatives of one and

the same country.

The problem is very profound, as the official is not a

robot. He is a human like millions of other people; he has

passed the same stages of life development as his

compatriots; he used to be a child, too, he had or has parents,

studied at school, at university and started working like

others. Naturally, he gained some experience and has

furniture of mind. Otherwise, he would not have become a

high-ranking state official making decisions we need.

185

Well then, why do we have to explain in detail and

disseminate for a long time the principles of the Movement,

its history, meaning of humanitarian programs worked out

and being implemented by the National Society and many

other things which will form (maybe not) a certain idea in

his mind about our difficult work and make him make a

positive decision aiming for humanity.

To answer this not simple question, I would like to ask

the reader some questions first:

1. What do you think, if the official’s parents were

members of the Red Cross or Red Crescent, would we have

to spend much time informing and persuading him to make a

right decision?

2. If the official were a volunteer of the Movement,

would we have to persuade him to make a decision

persistently and for a long time?

The answers of the questions above are definite: “No, of

course!”

However, the essence of the problem of interrelations of

the Movement with officialdom is in these two questions. In

folk’s terms, this is a stumbling block.

Our aims must be clear and specified for today and

future. Both the participants of the Movement and

everybody somehow related to it must know and understand

them. First of all, these should be persons who the important

state decisions for the benefit of suffering groups of the

population depend on.

This is very important and most necessary. Our every

single step must have a positive result in the present, in

future and in prospect. Everything depends not only on

officials but also on our staff, more specifically on

volunteers of the Movement.

186

There are a lot of explanations and definitions of a

volunteer! I am not going to get into details, but,

nevertheless, if we are talking about volunteers, several

bright and exhaustive definitions should be given. First, a

volunteer is vocation, of course! Second, a volunteer is a

person who, working gratis, is craving for making

contribution to the implementation of very different socially

significant projects. Third, he is an ordinary man who often

thinks not about himself but the welfare of neighbor, his

own country and people. Fourth, volunteers are citizens

carrying out charity in the form of free labor, both for the

benefit of the charitable organization and for gaining

experience of working in a team, communicating with

colleagues and people needy of his help. Fifth, a volunteer is

an optimist, a person working and fighting for the idea. In a

word, a volunteer is a humanist, so it is a proud name!

Every young man, be it a volunteer or a member of a

National Society, is, in perspective, a future builder of the

country, a future public or state figure, minister, prime

minister, or a president! Therefore, it is very important to

support a young movement, its undertakings and efforts.

When we say that about 100 millions of members and

volunteers take part in the Movement, we must know that in

future each of them will enlarge our rows by starting

families. The conclusion is due to the fact that a volunteer

activity is always discussed in such families in one form or

another in the past, present or future. Every discussion is a

sort of certain propaganda of the Movement, as every

participant of the discussion is a potential state official with

certain powers. This means that if he has an idea about our

principles and work, the negotiators will not have to make

efforts to him, because he will be already “tuned in” by his

187

parents or relatives, friends and companions on “a wave” we

need. In a word, the conversation will be held in the

negotiation language both the parties understand – the

language of humanitarian values.

It is an open secret that volunteers play a significant role

in the Movement and it is they that our historical origins

come from. Volunteers have given free and unselfish

humanitarian aid always and everywhere. Despite all

difficulties, sometimes at the expense of their own lives,

they carried on their difficult and noble mission with

dignity, challenging everything that impeded progress and

peace. Despite all this, the number of volunteers did not

drop, but were increasing. Volunteers carry out huge job

doing all possible services and play an important role in the

strengthening of civil society. The main objective of the

National Society is to find, train and KEEP volunteers.

Today we must find new methods of involving volunteers

into many-sided work of Societies and working with them.

To use the experience of other National Societies, of the

Movement as a whole, having an immense experience of

work in this direction, is very important.

Speaking about humanitarian diplomacy in this field, it

is important to be able to make volunteers interested in with

concrete actions. For example, a person should be employed

for the National Society after he carries out a volunteer

activity. This will provide a stimulus for other members of

the Movement who set themselves humanitarian activity as

an object. For example, E. Rahimov, a former Secretary

General of the Azerbaijan Red Crescent, was 25 when he

was appointed to that high and responsible position. At that

time, he was the youngest among the counterparts. He was

20 when he became a volunteer, and after 5 years of difficult

188

and honorable path of volunteer activities, he scored big

successes. At present, he is a responsible worker of the

International Federation of Red Cross and Red Crescent

Societies. The Azerbaijan National Society is proud of its

personnel presenting us on the international level with

dignity.

It can be concluded from the above that besides

volunteers’ interest in their unselfish work for the benefit of

the Movement, the training methodology should be

improved continuously to make it meet the call of the times

and our humanitarian aims and goals. In other words, the

sphere of their activities should be extended and they should

be attracted to humanitarian activities more actively and

everywhere.

Training of volunteers may start straight from school and

on the working place. Taking into account the fact that new

ideas and methods appear regularly, training should be

permanent. Actually, since the mid of the 20th

when new

technologies started appearing one by one, when the

computerization process started, there began acting a system

of continuous education. The matter is that the stock of

knowledge and various technologies used for it is regularly

modernized. Therefore, stagnation for a while can make you

miss the boat.

Along with the work with volunteers, the work with

members of the National Society the contingent of which is

always renewed is important as well. Certain events,

workshops, trainings, experience exchange, round tables,

conferences should be regularly and continuously held. It is

also necessary to show them how important their

membership is for the National Society, at the same time

189

convincing them of the significance and pride of their

participation in the Movement.

The use of the volunteers’ and Society members’

potential and activity is very important for the establishment

of relations with the public. It includes bringing the aims,

goals of the National Society and the Movement to the

notice of persons and structures forming public opinion.

This also means the use of structural elements of programs

of the National Society (including the elements of positive

image) to direct information to people we need.

Naturally, a desire of the National Society to inform as

many strata of society as possible about the work it carries

out can be a very costly and non-productive project.

Therefore, a right choice is needed: who should know about

the work of the Society and what communication facilities

are more economical for that. The ideal variant is to carry

out this kind of work by means of TV and social networks.

At the present stage of communication, the TV and Internet

are the most effective tools of direct influence on human

thinking and conduct principles, and they have no alternative

to date. However, by holding necessary workshops,

trainings, experience exchange, round tables, conferences

and other events, we always limit the scales of our influence

due to their being less popular. We are the losers, as a rule.

The matter is that the above listed events are of restricted

time and place nature. Here, everything depends on the place

and time of their holding and, of course, on the number of

attendees. Halls to host the event participants can seat from

100 to 600 persons, indicating the limitedness of the

audience. The venue for the event may be far from the living

place of the great mass of potential audience as well.

190

The TV and Internet facilities are quite another thing:

they bring together an incomparable big audience numbering

thousands, or even millions of viewers and listeners.

I have touched deliberately upon the unproductiveness

of traditional methods of making influence on people,

dissemination of the Movement, its aims and objectives and

forms of activity. Pay attention that holding an event

requires certain costs. It is necessary to pay rental costs for

accommodation and printing service, to provide guests with

transportation and accommodation and to carry out many

other organizational actions necessary for successful holding

of the event.

Well, how much effective and successful will it be? As

to the members and volunteers of the Movement, the events

like that are very important and necessary, because they

strengthen and define their further professional activities in

the humanitarian sphere. As to the involvement of new

members and volunteers in the Movement as well as its

spreading in modern reality, all this is limited. This is an

outdated standard.

On the other hand, if we put together all the costs of this

kind of events, we will be convince of what an impressing

amount of money is spent on their organization and holding,

let alone efficiency of the system which is evidently old and

does not meet the needs of the present.

An agreement with a popular TV channel for regular

coverage of the work of the National Society and for holding

necessary events by means of the small silver screen can

have very striking effective positive results.

The Azerbaijan National Society has experienced that,

and one of the Azerbaijan leading channels televised our

activities weekly for two years. Believe me that the effect

191

was so tremendous that the Society members’ number

increased three times – from 50 thousand to 150 thousand!

Today we have about 300 thousand members when the

population is 9 million! The volunteers’ number has

increased from 3,000 to 20,000 persons. All that happened

during two years.

If we had tried to carry out that work by means of old

traditional methods – actions, workshops, trainings,

experience exchange, round tables, conferences and other

forms of events, we would have achieved the results in 10-

20 years. Therefore, every innovational step we take can be

called efficient implementation of humanitarian diplomacy

for the purpose of promoting and attracting new members

and volunteers to the Movement.

Some people can oppose me by stating that our

innovation does not include the elements of diplomacy. I

think that such reasoning is subjective. From my viewpoint,

if humanitarian diplomacy contains the elements of

persuasion and influence on decision-makers individually,

then communication with people by means of TV is of

general humanitarian nature with an individual approach to

every viewer. In this case I mean that our communication

through TV is sort of mass influence and persuasion of

people of different categories covering nearly all the strata

of the population.

Nowadays, we do not need strive for an official’s

audience for hours and days to persuade him to make a

decision for humanity. We do it efficiently, quickly, roughly

speaking, by “bursting” into his room or house through the

Internet or TV channel. Naturally, it should be taken into

consideration that the efficiency of the kind is an auxiliary

192

factor for further steps in the sphere of humanitarian

diplomacy.

I would like to give an example relating most of us, and

the Movement as a whole. The Red Cross and Red Crescent

Movement have held general assemblies and international

conferences for many years. At least, as a member and

delegate of the events, I observed deliberately the entire

world’s TV agencies. Believe that such TV agents like BBC,

CNN, EURONEWS and others haven’t reported information

about the Movement’s events very often.

As a result, our important events of historical scale, such

as General Assemblies and international conferences, remain

out of billion viewers’ attention. The information about them

is only given on Web-sites, and this is not enough, of course.

Using old communication methods today, we spend a lot

of money on different actions, workshops, trainings,

experience exchange, round tables, conferences and other

kinds of events, thus limiting our audience. Why not spend

much less money by using modern telecommunication

innovations extending the range of influence on people?

We understand very well that our information is not

commercially interesting, but TV channels can be interested

by definite methods of influence on the audience using

policy and principles of humanitarian diplomacy. Taking

into account the fact that TV channels carry out a systematic

work on rise in rating, appropriate points of contact can be

found. For example, programs dedicated to the work of the

Federation are an important humanitarian brand which will

draw the viewer’s attention and interest, hence will increase

the channel viewers’ number. From the impartial view point,

the weight of the organization will not only make people

look at the policy of the channel from a special perspective,

193

but also increase its prestige and image, drawing more

attention to it.

Proceeding from the above, a structural conclusion can

be made that work with the youth, involvement of new

members and volunteers, interrelation and cooperation with

leading local and international TV channels as well as active

use of social nets may have good results for further

improvement of the image of National Societies and the Red

Cross and Red Crescent Movement at large.

194

DIPLOMACY WITH DONORS AND SOME

RESOURCE MOBILIZATION METHODS

Interrelations with donors and partnership with

organizations are of great importance for National Societies.

We all realize that resource mobilization for appropriate

humanitarian projects depends to a large extent on personal

contacts and ability to represent the organization up to the

mark. In a word, resource mobilization is inseparably linked

with direct and invariable communication with donors and

their systematic persuasion to make decisions on donation of

part of their funds for the Movement to implement

humanitarian goals and aims.

As we have convinced of the essence of humanitarian

diplomacy, the main method of influence is a dialogue and

persuasion. Therefore, taking into consideration the above, I

would like to give an instructive story that happened at the

beginning of the last century. It should be noted that I

mentioned once this story in my previous book, My

Thoughts about the Red Cross and Red Crescent Movement.

However, due to its urgency, and all the more, the presence

of undeniable elements of humanitarian diplomacy in it, I

think it necessary to share that very interesting story with

readers again.

“Once, a famous oil king was visited by one of his

childhood friends with a request to lend him a big sum of

money. To the magnate’s question why he needed so much

money and how he planned to use it, the childhood friend

told him about his project on breeding domestic animals,

especially bulls, cows and poultry, for their further selling

on market at a profitable price. As a result, two years later

195

he would have a good profit of the project and would return

his debts.

Naturally, the primitive project did not convince the

magnate and he, trying to get away with excuses, refused to

subsidize his childhood friend tactfully, but decided to give

him a considerable sum of money for his needs.

Having been tactfully refused, and having a certain sum

of money in his pocket, the friend sold some of his

belongings and added the fetched money to one he got from

the magnate. He bought cows, sheep and poultry for the

money he had and set up a small business; he created a small

model of that “fantastic” project he had imagined in his

mind for available sum of money.

Two years later, he came to his friend again as it had

been initially supposed, and talking friendly put an amount

of money covering the sum the magnate had gifted him. The

millionaire was surprised as he did not expect that

development. He thought first that his childhood friend had

come to ask for money again, but to his joy and

astonishment, everything turned out the other way: the sum

he forgot about and did not think to take back was returned

to him with interest.

The magnate’s natural curiosity made him ask his friend

how he had managed to do that. The friend told him about

his already implemented project again and invited the

millionaire to visit his small enterprise located not far from

the city. The magnate accepted the invitation with pleasure

and promised to visit his farm in near future.

He was very astonished when he saw his friend’s

abilities with his own eyes! The enterprise he visited was

very organized; everyday attention and concern on part of

people working there was felt. Having looked around

196

attentively, he asked his friend a quite logic question: “What

else do you need?” The childhood friend replied that if he

had had more money, he would have been able to develop

his business to a larger scale and to gain more profit.

Unfortunately, he had to be satisfied with what he had in

reality due to lack of funds.

Further, everything happened like in popular movies:

having seen the profitability of the project and his friend’s

honesty and responsibility with his own eyes, the millionaire

made a considerable contribution to his friend’s business

and became his partner”.

As a result, both parties remained satisfied with their

actions, and we, in our turn, convinced of diplomatic

relations towards a potential donor. As is seen from the

instructive story, it took two years to persuade the donor.

Nevertheless, the result appeared to be positive, for

persuasion and actions, containing accountability,

transparency and quality of actions served as a basis for

making a satisfactory decision described in the story.

Probably, nobody likes to be asked for money by

persons who do not differ from you in physical and mental

abilities. Therefore, we render assistance just when we see

definite necessity and are convinced of the rightness of our

actions, in this case – of necessity to donate. This is just,

logic and justified in every life positions. So, personal aims

and tasks must be presented to potential donors correctly and

intelligibly to persuade them to donate part of their profits

for humanness.

It is an open secret that private persons’ donations are an

important source of income of National Societies. Every

National Society’s resource mobilization strategy must be

transparent and intelligible for the donor, including methods

197

of involving new donors further persuading them into

becoming main sources of fundraising.

A programmatically correct plan can be a key to the

effective resource mobilization, as it will favor confidence in

that necessary funds will be received and by the time fixed.

It is very important and necessary that the resource

mobilization strategy of the kind should regularly develop,

be reviewed, renewed and constantly applied.

The right choice of the subject is also very important for

fundraising and involvement of new donors. It is important

to address those of them who have funds indeed and are

ready to be donors. These are successful businessmen,

professionals, officials and foreigners.Besides, donors

making small donations for a long period of time are

important and safe source of the National Society.

Donors make donations to non-commercial and

charitable organizations for many various reasons. For

example, some of them make donations in case of natural

disasters. As a rule, they will always show a positive

reaction to our appeals in connection with extraordinary

events. This type of donors can be simply called

EMERGENCY DONORS. There is no need to encumber

them with appeals on other occasions.

If a National Society wishes to attract new donors, it

must analyze all the aims and tasks and choose a right

approach to potential donators. We must know what method

to choose to succeed in communication with a donor. It can

be a method of press-release, press conference, a certain

event, appeal by post and others.

Every National Society must choose the specific form of

communication with donors that will be more efficacious in

a certain country, more efficient in a certain situation and

198

necessary for achieving the aim. In this connection, the

National Society must analyze its needs proceeding from the

reality and all positions.

Another way of attracting donors is placement of

advertisements in newspapers, magazines, on TV and radio.

The advertisement in newspapers and magazines has more

influence if it says about misfortune and an emergency

situation often occurring in the country and the public knows

well about. For instance, floods, earthquakes, and landslips.

As a rule, many donors appear in such situations wishing to

do what they can to help. At that moment they should be

explained how to help.

Thus, with a regular use of methods of humanitarian

diplomacy, a great number of donors can be attracted to

carry out certain humanitarian programs. At the same time

we should not forget that donors should be reported on the

results of implemented tasks. Every donor wants to know

what his money, irrespective of the donated amount, was

spent on, as this is his inalienable right.

A letter of thanks should be sent to every donor, again

irrespective of the donation amount. A person who sent a

dollar on a specific humanitarian campaign will be thrilled

on finding his name in a newspaper or on a web-site in the

list of persons who rendered free aid.

The Azerbaijan National Society used this method for

many times during the assistance campaigns in Somali and

victims of the 2011 earthquake in Turkey. A special plate

with the donor’s name, working place, amount of donation,

date of receipt and its sending to the addressee was placed

on the Internet site of the National Society. We also made an

innovation: we indicated the number of the receipt or

warrant confirming the receipt of money.

199

In a word, a person who donated a certain amount of

money could find his name in the list of other donors few

hours later. He also had a chance to learn the number of

persons who donated and the amount of money donated.

The uniqueness of social nets consists in a wide

opportunity for interactive exchange of different and useful

information. In our case, the information was elicited from

the Society’s Web-site and placed on information blogs of

other popular sites of the country. People were convinced of

the transparency of the campaign and each of them had a

desire to donate as they saw the names of the persons, some

donating just $5, some $5,000.

Thus, we hope that the openness and clearness of our

actions in the work with donors will eliminate the complex

of “scanty investment” that people withlow-income have.

Not a concrete amount of money from a person, but his

participation in rendering unselfish aid to groups of people

in distress and acts of God is significant.

I am ready to repeatedly state that National Societies

must not discriminate between donors. Every person who

made a donation, no matter how small or big it is, is worthy

of respect and gratitude in return. He does that by the will of

his heart and within the limits of the possible. Sometimes the

means are so small that the amount of money can be taken

as too scanty at first sight. But look at this from the donor’s

viewpoint who did not stay aside (unlike others) despite his

little money and due to his moral duty and made an

insignificant (from the material viewpoint) and invaluable

(from the moral viewpoint) contribution to the cause of

kindness and humanity! Finally, it is not the material result

but the participation in rendering unselfish and noble aid,

which will come back to him, that is important.

200

Developing the topic, I would like to note that the main

thing is to never stop at what has been accomplished. It is

necessary to go ahead persistently, methodically,

purposefully and successively, remembering and believing

that there are kind people in the world! They are always and

everywhere; they will notice and appreciate your labor

without sure, helping other more needy persons at that. A

person should not sit and wait until people do what they can

to help him. It is necessary to act using all the methods of

humanitarian diplomacy for attracting as more donors and

hence means necessary for our charitable freewill work for

the benefit of groups of people needing for our attention as

possible.

Thus, summarizing the chapter, three main conditions

important for a successful and constant attraction of donors

can be marked out:

1. TRANSPARENCY – the programs National

Societies carry out must be accessible to the limit to all

strata of society, including donors and donor organizations.

Every member of society must have a free access to

humanitarian programs and receive answers to the questions

he is interested in.

2. QUALITY – maximum use of all resources for

achieving humanitarian aims and tasks by covering a greater

number of groups of the needy and effective use of all

means donors granted.

3. ACCOUNTABILITY – as a popular saying goes, “a

competent report is a half of work”. And this is quite

explainable, as every donor wants to know how his money is

spent and how programs are carried out.

201

I think the example of a millionaire and his childhood

friend described above confirms my words:

TRANSPARENCY, QUALITY and ACCOUNTABILITY

in work are necessary conditions of partnership and donors’

attraction.

202

THE USE OF DIPLOMACY IN WORK WITH

CORPORATE SECTOR

Continuing a successive line on the matter of fundraising

in national Societies, we should take into account the range

of such actions. In previous chapters, we meant attraction

and work with donors – natural persons as concrete

personalities and groups of people. In the current chapter,

we will try to cover a much wider range of actions, namely

the use of humanitarian diplomacy in work with legal

entities – firms, companies and corporations.

Resource mobilization by means of corporations is a

long and consistent process with use of various methods and

actions. These are investigations, assessments, establishment

of relations and persuasion of corporations to support the

National Society. Corporations do not only serve as a source

of financial aid but also of new members and volunteers,

equipment and accommodation. They can contribute to the

National Society in different ways:

1. Financial contributions and grants – they can be

single or regular donations both to support the National

Society and to carry out special humanitarian programs.

2. Donation of goods – this can be goods produced by

donor companies or other manufacturers, as well as different

kinds of service the company does, equipment and many

other things belonging to the company.

3. Personnel support – corporations can support

National Societies by involving their personnel in the

organization and holding of one or another event or action of

the Society.

4. Sponsorship - companies can meet the expenses of

the National Society and finance humanitarian projects.

203

5. Joint actions and sale – companies together with

National Societies can cooperate in order to carry out

common actions and sales, making partial payments to the

Society’s budget.

In my purely subjective opinion, the directions in the list

given above are basic ones. However, every reader can,

perhaps, considerably supplement the list with new methods

and he will be absolutely right because he will only enrich

the methodology and approach to the issue I have proposed.

The preparation to the work with corporations requires a

special “approach plan” or “plan for work with companies”.

It should be defined in its content whether the approach

corresponds to the company’s general policy and whether it

will give a lot of trouble and complications to the company

or not. It is important to know how to approach a certain

company with the work which is planned.

We all know well that commercial enterprises exist to

earn money and not to spend it in vain. If they make

donations, they often have special reasons for that, and

therefore, it is necessary to help them see profit they will

gain by supporting National Societies.

Well, what profit will corporations have from supporting

National Societies? From the public viewpoint, commercial

enterprises often have good incomes and can afford to do

what they can to help the Society. At that the company

demonstrates its serious and deliberate attitude towards

humanitarian activity. Acting that way, they will surely have

the public’s support. Do not forget that the Red Cross and

Red Crescent are brands recognized and supported

worldwide. Therefore, National Societies can provide these

companies’ access to an absolutely new market through their

volunteers, members and structural units. So, cooperation of

204

the kind is profitable both to National Societies and

companies attracting the public’s attention and favor.

Corporations’ cooperation with National Societies can be a

good way of demonstrating to their workers that they care

not only of them, but also of others. The image of the Red

Cross and Red Crescent will further the fact that the

companies’ personnel will have a lofty opinion about their

employers and liking of them.

In whole, cooperation with the Red Cross and Red

Crescent Movement can be profitable for everybody,

because the support of more vulnerable groups of the

population will help the participants of the mutually

beneficial process to gain self-confidence and will influence

the living standard and improve resources for commercial

activity. Hence, corporations’ cooperation with national

Societies can be considered as a beneficial business proposal

and less profitable investment.

For a more clear idea of the situation in this sphere, I

would like to give an example of using humanitarian

diplomacy in cooperation with corporations after the

example of the Azerbaijan Red Crescent, which I took a part

in.

In 2003 I met with the president of one reputable firm

which had been selling its products on the Azerbaijan

market for many years. As a National Society, we watched

over all the project the firm was implementing in Baku, the

capital of the country.

Frankly speaking, none of them was success and was of

purely declarative nature. In other words, the firm as if was

reporting back to society, its founders, companions and

shareholders about the humanitarian projects it had carried

out. For that reason probably, the “humanitarian activity” of

205

the kind did not improve the image and popularity level of

the firm properly as it lacked professionalism for that work.

During the meeting with the president of the firm, I noticed

that the tone of his conversation did not indicate his

disposition to cooperation with the National Society’s

involvement. He was rather aiming at a traditional activity

only with his personnel’s participation.

I have to note that I submitted the president of the

company the whole package of the National Society’s

activities for that period, including a strategic plan and

annual report. I understood well that he would not consider

them then and whether he would do it later was uncertainty.

Therefore, not to waste time, I began with a proposal

that aroused his interest. I told him about humanitarian

actions his firm had carried out and advanced forcible

arguments for their inefficiency. I managed to convince him

of high costs of the projects (the firm provided food to the

lonely, aged and chronic patients in several districts of

Baku), as along with humanitarian aid expenses, the firm

had to pay the personnel for distribution of the aid.

Transportation and fuel took much money. At the same time,

it was necessary to buy goods wholesale in different

supermarkets and then to pack them up. All these required

much time and money. If we plus advertising, the

participation of one TV channel in covering the firm’s

humanitarian activity would cost the amount of money

equivalent to all expenses specified in the project.

Having stated my arguments about the issue, I proposed

the following:

1. To buy all necessary food staff and to give them to

the National Society (pay attention that I did not ask to

206

transfer money on our account, but gave the firm a chance to

use its money on its own).

2. With the volunteers’ help to pack up the goods in the

plastic bags with the Red Crescent symbol and the firm’s

trade mark on them (the National Society undertook for the

expenses of bag making).

3. To prepare the lists of the needy in the capital and

other cities of the country.

4. The National Society undertook for transportation

costs using its own stock of vehicles.

5. To attract volunteers for further delivery and

distribution of the humanitarian aid free of charge for the

firm.

6. To involve mass media, including TV channels free

of charge for the firm.

While voicing the above given sentences, I was

watching attentively my opponents’ eyes, which were

gradually opening wider and wider! He was looking at me

bewildered and asked me a quite expected question in a tone

characteristic of most businessmen that betrayed (not

always, of course) the narrow-mindedness of their views on

humanitarian values. He asked: “What benefit will the

National Society have from that, as it spends so much

money for the implementation of the project?”

I was ready for that kind of turnabout in our

conversation and passed on the final stage of persuasion by

using some ways of humanitarian diplomacy. First, I noted

that the National Society had money for the project the

population donated to help the aged, lonely and chronic

patients. Unfortunately, it was not enough for covering all

strata of society. Second, volunteers involved in the

implementation of the project will work gratis, for this is

207

their devotion to the Movement and its principles. Third, we

have an organized net of structural units all over the country,

including transport, personnel and volunteers. Fourth, we

have definite agreements with a number of mass media and

TV channels on regular free coverage of our activities. And

fifth, as a result of our cooperation, we will score bigger

successes in implementing humanitarian projects on a

broader scale, because not tens and hundreds but thousands

of people in all regions of the country will be involved in the

project.

In conclusion I told the president of the firm about the

benefit of publicity we can gain for us and for him as a result

of cooperation, as both brands, if one can put it that way, are

world-known and our participation in common projects will

contribute to his company’s further activity, i.e. the firm will

increase its authority and enrich the image, while the

National Society will extent its humanitarian work for more

people wanting it.

Everybody probably wonders what happened at the end.

Finally, the president of the firm accepted all my proposals

and we carried out successfully the planned humanitarian

work in Baku. The process was open, and mass media and

TV representatives participated in all the events. They were

broadcasted repeatedly on all the channels of the republic.

More than that the firm saved money, as it did not have to

pay for transportation, personnel, fuel and packing up of the

goods, TV advertisement, for which the National Society

paid.

The main thing is that some time later, the donor was

submitted a report on the implemented project in a form of a

booklet with pictures and a financial report and percentage

of share in capital of the parties.

208

As a result, we justified the firm’s and its president’s

confidence, and as a consequence, the humanitarian program

was prolonged for a year and a half and covered several

regions of the country. The only difference from the initial

stage was that money were transferred now directly to our

account (if you remember, before that, the firm itself bought

goods). The rest of the things were done by the National

Society in the same way. The representatives of the firm had

only to take part in events, to give interviews to the press

and TV, to receive an over-all financial report and to rest on

their laurels of popularity in our country.

Proceeding from the above, the following conclusion can

be made:

1. Special tactics and strategy are needed to negotiate

with corporations, because they are a necessary condition of

successful course and result of talks.

2. To study the activity of a corporation in humanitarian

projects, analyzing all “advantages” and “disadvantages”.

3. In no way to ask money for no special reason – this is

a wrong action which does not help gain favor and is

doomed to failure.

4. Partnership should be proposed – especially the

services the National Society can do to save a donor

company’s finances.

5. A person whose authority will lead to a successful

result of the talks should negotiate.

6. After a successful implementation of the project, a

financial report with photo- and video materials should be

submitted to the firm.

I think I have given all basic directions that negotiators

must use correctly together with the methods of

humanitarian diplomacy. When reading these lines, you will

209

perhaps not find a new idea from what I have described, so I

can only congratulate You on a successful result of using

methods of humanitarian diplomacy in your practice!

210

CONCLUSION

Re-reading the manuscript in my hands time and again, I

thought, willy-nilly, if I had told and reflected all my

thoughts on paper? I must observe that the day of finishing

the book is very momentous, as you stay before the mirror in

which a silhouette of a new image with certain outlines is

reflected.

The example of the mirror is not coincidence. Most

people may say “Why not a picture?” The mirror reflects not

only our appearance but also the soul every human being

has. The book, too, is a piece of the soul, because to write a

book is difficult and cyclic, especially when you have health

problems. I am looking at my desk with several bottles of

drugs from high arterial pressure and some sedatives, a pile

of papers with different kinds of information, in a word;

there is really CHAOS on my desk! I hope I will manage to

put my desk in order after I finish writing the book.

I started writing the book in 2012, and today is January

5, 2013. Most authors know what a difficult process it is.

This is incredible amount of spent energy, piles of papers,

strong tension, and, above all, responsibility you always feel

before readers and the world-known Red Cross and Red

Crescent Movement.

The most interesting thing happening to me at these

moments (I mean writing of the conclusion) is that I have

not been able to concentrate on writing of the final action,

the conclusion for a long time. I did not even imagine that I

would have difficulties. Despite the fact that this is not my

first book, I could not help feeling excited for a moment. I

was writing everywhere – at work and at home.

211

My aim of writing the book is to record all my thoughts I

have gained for several years of working for the Movement

and to express my subjective opinion. I agree that some

people may find it not interesting, what is quite natural.

However, I am sure that most people will like it and use it in

their work. The idea is simple – I wanted to share my

thoughts, to tell about the path the Azerbaijan Red Crescent

Society has passed overcoming obstacles. And finally,

somebody may be interested in the work of the Azerbaijan

Red Crescent and the way methods of Humanitarian

Diplomacy are used in practice.

Naturally, everything written here cannot be a dogma

and obligatory for everybody – this is just my thoughts

about the National Society and the Movement at large.

I tried to be very sincere, sometimes being sharp in my

statements at that. In the long run, we must give a clear

answer to one question: “What is our future and what do we

think it to be?” Every member of the Movement is interested

in it. The world and the worldview that change very rapidly

make us think how much faithful we are to our ideals and

principles, and whether we do our best to make them come

true. The global net of National Societies, volunteers all over

the world, fundamental principles and many other things set

us above what we can imagine, because by carrying out a

world scale mission, each of us carries out our personal,

universal mission.

The word Man is a proud word! The sentence is familiar.

However, when you see people suffering, mothers’ tears and

moans of hungry children, destroyed cities and millions of

refugees, discrimination, intolerance and nature, tormented

by pain and wounds inflicted in the aftermath of the very

MAN’s activity…

212

When you see all these, you ask yourself “Could this

have been otherwise, if we were nobler and sensitive to

other people’s suffering?” The questions and thoughts,

haunting us always and everywhere, allow imagining the

essence of a human being’s existence, thinking over the

development of his way of thinking, death, both from the

biological and spiritual and humanistic aspects. Does the

philosophic content of these problems change, and if yes, in

what directions does this happen? What impacts will this

have on human personality’s development perspectives in

future, taking into account the spacewalk and search for

extraterrestrial civilizations? What influence will this have

on a personality’s self-consciousness in present and future?

We can only get answers to this kind of questions on the

basis of new humane realities of human society considering

man as an individual and bearer of universal scientific and

spiritual values.

Meditations about the meaning of human life are running

through the whole history of philosophy. Seneca was right

when said that “The point is not how long you live, but how

nobly you live!”. “Life well spent is long”, said Leonardo da

Vinci in his time. Michel de Montaigne stated the same

thought, saying that, “living is not measured by

length, but by use”.

Let us think over how long we have been living on the

Earth. It is just a MOMENT – an instance between the past

and the future. These are the lyrics from my childhood that I

still remember and every time I remember them, I

understand the importance of every single day the Creator

gifted us, for yesterday is the past, tomorrow is the future,

and today is reality!

213

Therefore, let us start living since today not putting it off

till tomorrow as we really breathe, think and act, create and

invent today. In other words, we do really exist. Today we

must start a new life for the name of generations to come.

Otherwise we may disappear forever!..

With best regards,

D. Novruz Aslanov (Novruz Aslan)

214

MY THANKS TO:

Bekele Geleta, the secretary general of the

International Federation of Red Cross Societies for an

irreplaceable contribution to the sphere of development and

application of a new policy on humanitarian diplomacy by

reviving, sensu stricto, the notion “humanitarian diplomacy”

and introducing the idea on the scale of the Movement.

R. Aliyev, PhD, Professor.

R. Huseynov, PhD in History.

The Azerbaijan Red Crescent collaborators: R.

Aliyev, Sh. Bilandarli, L. Alakbarova, A. Mirzazade.

All my friends and family members who supported

me during my creative work.

215

REFERENCES:

1. Jean Pictet, Development and

Principles of International Humanitarian Law, Moscow,

1994.

2. François Bugnion, The International Committee of

the Red Cross and the Protection of War Victims, Geneva,

2005.

3. Strategy 2020 – The International Federation of Red

Cross and Red Crescent Societies, Geneva, 2009.

4. The International Committee of the Red Cross, The

Red Cross and Red Crescent Societies: Portrait of an

International Movement, Geneva, 1991.

5. Novruz Aslanov, Good and Evil, Baku, 1997.

6. Novruz Aslanov, My Thoughts about the Red Cross

and Red Crescent Movement, Baku 2004.

7. H.O. Odjagov, A Guide on Training, Reaction and

Management in Emergency Situations, Baku, 2002.

8. The International Federation of Red Cross and Red

Crescent Societies, Humanitarian Diplomacy Policy,

Geneva, 2012.

216

Novruz Aslanov

Humanitarian

Diplomacy

Published in“Zirva” Company.

Order: 020/20. Edition: 500