HPV en de toekomstige mondhygiënist€¦ · de toekomst wellicht een belangrijke rol zal kunnen...

1

Iris van den Berg & Rosalie Dool

Hogeschool Utrecht

Opleiding Mondzorgkunde

27 januari 2017

HPV en de toekomstige mondhygiënist

De bereidheid om patiënten voor te lichten over HPV

en de associatie met oropharyngeale carcinomen

2

Afstudeeronderzoek

HPV en de toekomstige mondhygiënist

De bereidheid om patiënten voor te lichten over HPV

en de associatie met oropharyngeale carcinomen

Auteurs: Iris van den Berg (1634534) en Rosalie Dool (1639771)

[email protected]

[email protected]

Inlevercode: GMO-4.TH.4.1

Datum: 27 januari 2017

Begeleider: Deborah de Jong

Hogeschool Utrecht

Faculteit Gezondheidszorg

Opleiding Mondzorgkunde

3

Auteursrechten

De auteurs verklaren het volledige auteursrecht op hun werk te bezitten. De auteurs

vrijwaren de Opleiding Mondzorgkunde van de Hogeschool Utrecht voor alle vorderingen van

derden betreffende de inhoud en vorm van het onderzoeksverslag.

Vermenigvuldiging en verspreiding van dit onderzoeksverslag is, zonder toestemming van de

Opleiding Mondzorgkunde, Hogeschool Utrecht, niet toegestaan. De auteurs zullen bij

eventuele publicatie, gebaseerd op het onderzoeksverslag, de Opleiding Mondzorgkunde

slechts vermelden: ‘na verleende toestemming’.

4

Voorwoord

Voor u ligt het afstudeerproject van Iris van den Berg en Rosalie Dool. In de afgelopen vier

studiejaren hebben wij kennis opgedaan wat betreft het uitvoeren van tandheelkundige en

mondhygiëne behandelingen, communicatief handelen, samenwerken, analyseren,

gefundeerd handelen, methodisch handelen, probleemoplossend handelen en innoveren. Zo

zijn wij voorbereid op het werken in een kennisintensieve en dynamische samenleving. Dit

afstudeerproject is uitgevoerd met als doel een bijdrage te leveren aan ontwikkelingen

binnen het beroep mondhygiënist en om nieuwe normen en inzichten binnen het vakgebied

toe te passen. De opgedane onderzoeksvaardigheden en professionele vaardigheden

hebben binnen dit scriptieverslag bijgedragen aan het uitwerken van een klinisch vraagstuk.

Deze klinische vraag gaat over de mate waarin studenten Mondzorgkunde bereid zijn om

patiënten voor te lichten over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen, oftewel

mond- en keelkanker. Er is gekozen voor dit onderwerp, aangezien wij op zoek waren naar

een innovatief, leerzaam en uitdagend onderwerp. Gezien onze geringe kennis over de

relatie tussen HPV en oropharyngeale carcinomen, leek het onderwerp ons allereerst zeer

leerzaam. Daarnaast is er in Nederland nauwelijks onderzoek gedaan naar dit onderwerp en

sprak de onderzoekspopulatie ‘studenten Mondzorgkunde’ ons aan. Dit maakte het

onderwerp innovatief terwijl het tegelijkertijd dicht bij ons stond. Bovendien wordt het

takenpakket van de mondhygiënist steeds verder uitgebreid, waardoor de mondhygiënist in

de toekomst wellicht een belangrijke rol zal kunnen gaan vervullen binnen de oncologische

preventie. Onze nieuwsgierigheid ging uit naar de wijze waarop studenten Mondzorgkunde

hier tegenover zouden staan en in hoeverre de uitkomst van dit onderzoek een bijdrage zou

kunnen leveren aan het curriculum van de opleidingen Mondzorgkunde in de toekomst.

Onze hartelijke dank gaat uit naar onze begeleider Deborah de Jong die ons gedurende het

schrijven en uitvoeren van het onderzoek heeft voorzien van de nodige ondersteuning en

feedback. Daarnaast bedanken wij Deborah de Jong, Katarina Jerkovic, Timea Parhonyi,

Sietske Dijkstra en Vanessa Hollaar voor het beoordelen van de enquête. We bedanken

Greet Zwart voor haar communicatieve begeleiding in het afnemen van interviews. Ook

bedanken wij de respondenten; zonder hun medewerking had het onderzoek niet plaats

kunnen vinden. Als laatste bedanken wij de opdrachtgevers van het ACTA en de SBT voor

het vrijgeven van deze afstudeeropdracht.

Veel leesplezier!

5

Samenvatting

Doel

Het doel van het huidige onderzoek was het inventariseren van de bereidheid van studenten

Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over HPV en de associatie met oropharyngeale

carcinomen en het onderzoeken van de factoren die de bereidheid beïnvloeden.

Materiaal en methode

In dit cross-sectioneel, mixed-method onderzoek werd kwantitatief onderzoek opgevolgd

door kwalitatief onderzoek. Kwantitatief onderzoek: Er is een digitale enquête verspreid

onder alle 1248 Nederlandse studenten Mondzorgkunde (HAN, HANZE, INH, HU). De

kennis en attitude met betrekking tot HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen

werden hiermee getest. Er zijn reminders verstuurd na twee, zeven en tien dagen. Na twee

weken is de enquête gesloten. Statistische technieken Cronbach’s alpha, Kruskal Wallistest,

Chi-kwadraattoets en Spearmans rangcorrelatiecoëfficiënt vormden het uitgangspunt voor de

data-analyse. Kwalitatief onderzoek: Er zijn zeven individuele, semigestructureerde, diepte

interviews afgenomen onder studenten Mondzorgkunde om de factoren die de bereidheid

beïnvloeden te onderzoeken. Deze studenten meldden zich aan via de enquête en werden

geselecteerd middels een quotasteekproef. Interviews werden op drie dagen afgenomen via

een videogesprek of face-to-face. Alle interviews zijn met een video recorder opgenomen.

Datapreparatie en data-analyse bestond uit het handmatig transcriberen en coderen, waarna

de resultaten per themacode zijn bestudeerd middels een analyseschema.

Resultaten

Van de 303 respondenten hebben 229 studenten de enquête volledig ingevuld. 102

studenten waren bereid deel te nemen aan het interview. Het gemiddeld kennisniveau nam

significant toe naarmate de opleiding vordert, maar was binnen alle studiejaren onvoldoende

(cc=0,28 ; p=0,00). Volgens 97,5% van de studenten dienen mondhygiënisten de relatie

tussen HPV en oropharyngeale carcinomen met patiënten te bespreken. 98,5% staat positief

tegenover een richtlijn. 71,7% vindt het moeilijk om seksueel gerelateerde onderwerpen te

bespreken. Studenten hebben een positieve attitude met betrekking tot het voorlichten over

het onderwerp. De bereidheid wordt belemmerd door kennisgebrek en de intimiteit van het

onderwerp, en kan worden bevorderd door meer onderwijs en voorlichtingsmateriaal.

Conclusie

Studenten Mondzorgkunde zijn bereid een rol te spelen binnen de preventie van HPV en

oropharyngeale carcinomen. Meer onderwijs, ervaring en hulpmiddelen zijn noodzakelijk om

deze preventieve taak daadwerkelijk te implementeren.

6

Inhoudsopgave

Voorwoord…………………………………………………………………………………………….4

Samenvatting…………………………………………………………………………………………5

1 Inleiding ........................................................................................................................ 8

1.1 Oropharyngeale carcinomen ................................................................................... 8

1.2 Het humaan papillomavirus (HPV) en oropharyngeale carcinomen ......................... 9

1.3 De rol van de (toekomstige) mondhygiënist binnen de preventie van HPV .............10

1.4 Probleemanalyse en onderzoeksvragen .................................................................11

1.5 Doelstelling ............................................................................................................12

2 Materiaal en methode (kwantitatief onderzoek) ...........................................................14

2.1 Onderzoeksdesign .................................................................................................14

2.2 Populatie en steekproef ..........................................................................................15

2.3 Ethische verantwoording ........................................................................................15

2.4 Materiaalverzameling .............................................................................................16

2.4.1 Relatie kennis, attitude en bereidheid ..............................................................19

2.4.2 Dimensies en indicatoren van kennis en attitude .............................................20

2.4.3 Dataverzameling .............................................................................................21

2.4.4 Validiteit en betrouwbaarheid ..........................................................................22

2.5 Datapreparatie .......................................................................................................23

2.6 Data-analyse ..........................................................................................................23

2 Materiaal en methode (kwalitatief onderzoek) .............................................................26

2.7 Populatie en steekproef ..........................................................................................26

2.8 Ethische verantwoording ........................................................................................27

2.9 Materiaalverzameling .............................................................................................27

2.9.1 Dataverzameling .............................................................................................28

2.9.2 Validiteit en betrouwbaarheid ..........................................................................29

2.10 Datapreparatie .......................................................................................................30

2.11 Data-analyse ..........................................................................................................30

3 Resultaten ....................................................................................................................32

3.1 Resultaten kwantitatief onderzoek ..........................................................................32

3.1.1 Resultaten kwantitatief onderzoek - kennis .....................................................33

7

3.1.2 Resultaten kwantitatief onderzoek - attitude ....................................................38

3.2 Resultaten kwalitatief onderzoek - factoren die de bereidheid beïnvloeden ............39

4 Discussie .....................................................................................................................43

5 Conclusie .....................................................................................................................50

6 Aanbevelingen .............................................................................................................51

7 Literatuurlijst ...............................................................................................................53

Bijlage A Toestemmingsverklaring ....................................................................................57

Bijlage B Samenwerkingsovereenkomst ............................................................................58

Bijlage C Enquête ..............................................................................................................62

Bijlage D Codeboek ...........................................................................................................70

Bijlage E Interviewleidraad ................................................................................................76

Bijlage F Transcripten interviews .......................................................................................78

Interview 1 ........................................................................................................................78

Interview 2 ........................................................................................................................83

Interview 3 ........................................................................................................................88

Interview 4 ........................................................................................................................93

Interview 5 ........................................................................................................................97

Interview 6 ...................................................................................................................... 102

Interview 7 ...................................................................................................................... 108

Bijlage G Tabellen Resultaten…………………………………………………………………..114

8

1 Inleiding

1.1 Oropharyngeale carcinomen

In 2015 kregen meer dan 100.000 mensen de diagnose kanker. Van de 140.000 mensen die

in 2014 stierven, was in ruim 43.000 gevallen kanker de doodsoorzaak. De meest

voorkomende soort kanker in 2015 in Nederland was darmkanker; gevolgd door huidkanker,

borstkanker, longkanker en prostaatkanker (IKNL, 2016). Kanker in het hoofd-halsgebied,

waartoe de lip, mondholte, keelholte, speekselklieren, neusholte en neusbijholten en het

strottenhoofd behoren, komt minder vaak voor. In 2015 leden 16.452 personen aan een

vorm van hoofd-halskanker. De incidentie van deze carcinomen is tussen 1990 en 2015

opmerkelijk gestegen; van 2.074 gevallen in 1990 tot 2.869 in 2015 (grafiek 1). Na een

aanzienlijke stijging daalt het aantal sterfgevallen door hoofd-halskanker momenteel licht

(grafiek 2). In 2014 stierven 868 mensen aan hoofd-halskanker ten opzichte van 628 in 1990.

Met name tussen 1990 en 2000 is de sterfte toegenomen. Vanaf 2010 fluctueert dit aantal

rond de 860. De meeste mensen overlijden aan oropharyngeale carcinomen: carcinomen in

de mond- of keelholte (IKNL, 2016).

keelholte (IKNL, 2016).

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

1990 1995 2000 2005 2010 2013 2014 2015

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1990 1995 2000 2005 2010 2012 2013 2014

Hoofd en hals Lip

Mondholte Keelholte

Speekselklieren Neusholte en neusbijholten

Strottenhoofd

Grafiek 1 Incidentie van het totaal aantal gevallen

hoofd-halskanker in Nederland tussen 1990 en 2015

bij mannen en vrouwen.

Grafiek 2 Totaal aantal sterfgevallen van (verschillende vormen van)

hoofd-halskanker in Nederland tussen 1990 en 2014 bij mannen en

vrouwen.

9

De levensverwachting in Nederland is de afgelopen decennia gestegen, waardoor de

bevolking vergrijst. Infectieziekten vormen een belangrijk deel van de gezondheidsproblemen

bij ouderen. De medische mogelijkheden zijn echter toegenomen en de kwaliteit van de

gezondheidszorg is verhoogd (CBS, 2016). Doordat infectieziekten tegenwoordig beter te

voorkomen, te diagnosticeren en te behandelen zijn, worden mensen ouder (Rappuoli,

Mandl, Black & Gregoria, 2011). Naarmate mensen ouder worden, is de kans op het

ontstaan van kanker groter (Berger et al., 2006). Samen met de vergrijzing verklaart dit

onder andere de toegenomen sterfte aan hoofd-halskanker.

Eerder werden tumoren in het hoofd-halsgebied sterk geassocieerd met het gebruik

van tabak en alcohol (Hashibe et al., 2007). Door de toenemende incidentie van

oropharyngeale carcinomen en de afname van roken en alcoholgebruik werd echter

gesuggereerd dat niet-traditionele gedrags- en omgevingsfactoren een belangrijke rol

spelen. Bepaald seksueel gedrag lijkt de kans op het ontstaan van deze carcinomen te

beïnvloeden; onafhankelijk van het type rookgedrag en alcoholgebruik. Het humaan

papillomavirus wordt hier sterk mee geassocieerd (D’Souza et al. 2007).

1.2 Het humaan papillomavirus (HPV) en oropharyngeale carcinomen

Het humaan papillomavirus (HPV) is een virus dat wordt overgedragen via seksueel contact.

HPV is de veroorzaker van baarmoederhalskanker, genitale wratten en kan een rol spelen bij

het ontstaan van andere vormen van kanker zoals kanker in of rondom de geslachtsdelen

(vagina, schaamlippen, anus en penis) en in de mondholte, keelholte en slokdarm (RIVM,

2016). Het virus verdwijnt in 90% van de gevallen binnen anderhalf jaar weer vanzelf uit het

lichaam. Als het virus langer in het lichaam blijft, kan het kanker veroorzaken. Tussen

besmetting met HPV en het ontstaan van kanker zit meestal minimaal vijftien jaar (RIVM,

2016). Volgens onderzoek van Westra (2009) is 60 tot 70% van de oropharyngeale

carcinomen gerelateerd aan HPV. In Nederland is het percentage keelkanker dat

veroorzaakt wordt door HPV de laatste twee decennia gestegen van 5 naar 30% (Rietbergen

et al., 2013). Met name wisselende seksuele contacten, orale en anale seks worden gezien

als belangrijke risicofactoren voor het ontstaan van keelkanker (Rietbergen et al., 2013;

Smith et al., 2004). Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen (Rietbergen et al.,

2013).

Er bestaan verschillende typen van het virus HPV. Deze typen worden ingedeeld in

typen met een hoog risico (hoog-risico varianten) en typen met een laag risico (laag-risico

varianten) op het veroorzaken van kanker. Kanker ontstaat veelal door een hoog-risico

variant (RIVM, 2016). Er zijn vijftien hoog-risico varianten die kanker kunnen veroorzaken,

waaronder de typen 16 en 18 (Gillison, Chaturvedi & Lowy, 2008).

10

Er bestaan verschillende vaccins tegen HPV. In westerse landen worden twee vaccins

toegepast: Gardisil® en Cervarix® (Daley et al., 2014). Sinds 2009 is het HPV-vaccin

Cervarix® opgenomen in het Nederlandse Rijksvaccinatieprogramma (RVP) met als doel

baarmoederhalskanker te voorkomen. Elk meisje vanaf 12 jaar krijgt in Nederland de kans

om zich in te laten enten tegen het HPV-virus. De vaccinatie kan het beste worden

toegediend voordat iemand seksueel actief wordt. Zowel het vaccin Gardisil® als Cervarix®

beschermt tegen de twee meest gevaarlijke HPV-varianten (type 16 en 18). Deze typen

veroorzaken samen 70% van alle gevallen van baarmoederhalskanker. Het vaccin werkt niet

tegen alle varianten van HPV; iemand met een vaccinatie is wel beter beschermd. Jongens

in Nederland krijgen het vaccin niet toegediend. De Gezondheidsraad geeft aan dat er te

weinig wetenschappelijke inzichten over HPV-gerelateerde ziekte bij jongens beschikbaar is,

waardoor HPV-vaccinatie bij jongens (nog) niet wordt geadviseerd (RIVM, 2016). Recent

Nederlands onderzoek toont aan dat het aanbieden van de HPV-vaccinatie aan volwassenen

zorgt voor een aanzienlijke vermindering van de HPV incidentie. Het doorvoeren van deze

vaccinatie zou een efficiënte optie zijn om de HPV preventie te verbeteren.

Baarmoederhalskanker en mannelijke HPV gerelateerde kankers (peniskanker, anuskanker)

zouden zo kunnen worden geweerd (Matthijsse et al., 2016). Onderzoek van Mammas et al.

(2011) toont bovendien aan dat de HPV-vaccinatie ook een preventieve werking heeft wat

betreft de ontwikkeling van HPV geïnduceerde tumoren in het hoofd-halsgebied.

1.3 De rol van de (toekomstige) mondhygiënist binnen de preventie van HPV

De mondhygiënist speelt een belangrijke rol binnen de preventie van mondaandoeningen

(Bowen, 2013). Een specifieke taak hierin is het screenen van patiënten om de mate van

mondgezondheid vast te kunnen stellen. Hierbij worden het gezicht, de nek, de lippen, de

gingiva, de mucosa, de mondbodem, botstructuren, het harde en zachte palatum en de tong

geïnspecteerd op aandoeningen of afwijkingen (NVM, 2016). Veel orale carcinomen zijn al in

een vroeg stadium te detecteren (ACS, 2016). Bij deze vroegtijdige detectie zijn naast

tandartsen ook mondhygiënisten van bijzonder belang. Het Besluit ‘opleiding en

deskundigheidsgebied mondhygiënist’ (2006) beschrijft in artikel 17 dat ‘het screenen van de

mond op afwijkingen betreffende de mondgezondheid’, waaronder ook de screening van

carcinomen en de risicobeoordeling hiervan valt, een belangrijke functie is binnen het beroep

mondhygiënist (Beroepsprofiel Mondhygiënist in Nederland, 2006).

Naast het uitvoeren van een mondonderzoek behoort ook het geven van voorlichting,

instructie en advies tot het deskundigheidsgebied van de mondhygiënist. Het doel hiervan is

het beïnvloeden van het gedrag van de patiënt om een goede mondgezondheid te

bewerkstelligen (NVM, 2016). Mondhygiënisten hebben de verplichting om het welzijn van

hun patiënten te bevorderen door hen te informeren over onderwerpen die zowel hun

11

persoonlijke gezondheid als de volksgezondheid aangaan (Minassian, 2014). Door patiënten

voor te lichten over de risico's van roken en alcoholconsumptie zouden oropharyngeale

carcinomen kunnen worden voorkomen. Het betrekken van de mondhygiënist in het

voorlichten van patiënten over HPV-gerelateerde oropharyngeale carcinomen zou een

zinvolle strategie kunnen zijn om de incidentie van en mortaliteit door deze carcinomen in de

toekomst te verminderen (Minassian, 2014). Mondhygiënisten zouden de verhouding tussen

HPV en oropharyngeale carcinomen en het HPV-vaccin als preventief middel tegen deze

carcinomen met hun patiënten kunnen bespreken. De relatie tussen HPV en oropharyngeale

carcinomen wordt in wetenschappelijke literatuur namelijk steeds meer bewezen en ook de

media komt steeds vaker met berichten betreffende dit onderwerp. Patiënten wenden zich

steeds meer tot tandheelkundige professionals voor informatie en begeleiding hierin

(Rautava & Syrjänen, 2011). Zowel tandartsen als mondhygiënisten dienen voorbereid te zijn

om dit met hun patiënten te bespreken.

In de Verenigde Staten van Amerika is reeds een onderzoek uitgevoerd waarin de

bereidheid van tandartsen werd onderzocht om patiënten voor te lichten over de HPV-

vaccinatie. Het onderzoek toont aan dat het merendeel van de ondervraagde tandartsen

bereid is om het HPV-vaccin te bespreken met hun patiënten. Slechts 9% van de tandartsen

gaf aan dit al te doen. Het merendeel deelde mee dat er te weinig richtlijnen met betrekking

tot dit onderwerp zijn. Ook lieten zij weten het vaak ongemakkelijk te vinden om seksueel

gerelateerde gesprekken met hun patiënten te voeren. Verder bleken veel tandartsen hun

kennis over de relatie tussen HPV en oropharyngeale tumoren beperkt te vinden (Daley et

al., 2014). In Nederland hebben studenten van het Academisch Centrum voor

Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) onlangs de mening van studenten Tandheelkunde over

de rol van de tandarts bij de preventie van HPV geïnventariseerd. Uit dit bacheloronderzoek

bleek dat studenten Tandheelkunde bereid zijn om HPV en de relatie met oropharyngeale

carcinomen te bespreken met hun patiënten. De kennis van de studenten over HPV leek hier

voldoende voor, hoewel de kennis over de HPV-vaccinatie gering was. Daarnaast toonde het

onderzoek aan dat studenten Tandheelkunde onzeker waren over het uitvoeren van

mondonderzoek naar oropharyngeale carcinomen en gaven zij aan hier meer onderwijs over

te willen ontvangen (Martens & Verwijmeren, 2016).

1.4 Probleemanalyse en onderzoeksvragen

In Nederland is er tot op heden geen onderzoek verricht naar de bereidheid van studenten

Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over HPV en de associatie met oropharyngeale

carcinomen. Aangezien de preventie van mondaandoeningen de kerntaak is binnen het

beroep mondhygiënist, lijkt hier een belangrijke rol voor hen in weggelegd.

12

In dit onderzoek zal daarom worden onderzocht in hoeverre studenten Mondzorgkunde

bereid zijn om patiënten voor te lichten over dit onderwerp. De probleemstelling die voor het

onderzoek is opgesteld:

In hoeverre zijn studenten Mondzorgkunde bereid om patiënten voor te lichten over HPV en

de associatie met oropharyngeale carcinomen en welke factoren beïnvloeden de bereidheid?

De onderzoeksvragen die hierbij zijn opgesteld:

1 Wat is de kennis van studenten Mondzorgkunde over HPV en de associatie met

oropharyngeale carcinomen?

2 Hoe is de attitude van studenten Mondzorgkunde met betrekking tot het voorlichten van

patiënten over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen?

3 Welke factoren beïnvloeden de bereidheid van studenten Mondzorgkunde om patiënten

voor te lichten over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen?

1.5 Doelstelling

Het doel van dit praktijkgericht onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de bereidheid van

Nederlandse studenten Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over HPV en de

associatie met oropharyngeale carcinomen. Het onderzoek is een onderdeel van het HPV-

preventieproject zoals eerder is uitgevoerd onder studenten Tandheelkunde aan het ACTA in

Amsterdam. De theoretische of maatschappelijke relevantie van het onderzoek ligt indirect

bij het voorkomen van oropharyngeale carcinomen met als doel het aantal kankergevallen in

de toekomst te verminderen. HPV-gerelateerde oropharyngeale carcinomen komen steeds

frequenter voor; het wordt een steeds groter maatschappelijk probleem. Wanneer studenten

Mondzorgkunde bereid zijn om patiënten voor te lichten over HPV en dit realiseren, zou dit

mogelijk voor een maatschappelijke winst kunnen zorgen, namelijk het terugdringen van het

aantal oropharyngeale carcinomen en daarmee indirect het sparen van mensenlevens.

Het onderzoek is praktisch relevant aangezien er vanuit het werkveld behoefte is om

onderzoek te doen naar de bereidheid van tandheelkundige professionals om patiënten voor

te lichten over HPV-gerelateerde oropharyngeale carcinomen. In het buitenland is reeds

veelvuldig onderzoek gedaan naar dit onderwerp (waarin het belang van HPV-preventie

werd benadrukt), terwijl er in Nederland slechts één onderzoek is uitgevoerd; het eerder

genoemde onderzoek onder studenten Tandheelkunde (Martens & Verwijmeren, 2016). Door

het uitvoeren van dit huidige onderzoek zal ook de rol van de mondhygiënist binnen de

preventie van HPV kunnen worden geïnventariseerd, waardoor een bijdrage geleverd kan

worden binnen de preventieve mondzorg. Vervolgens zouden er maatregelen getroffen

13

kunnen worden om preventiestrategieën te ontwikkelen om de incidentie van en de

mortaliteit door deze carcinomen in de toekomst te verminderen.

In het kader van de klinische relevantie zullen patiënten baat hebben bij voorlichting

over HPV doordat kennisvergroting mogelijk zal leiden tot het treffen van weloverwogen

maatregelen tegen HPV, met als gevolg een afname van de incidentie van oropharyngeale

carcinomen.

14

2 Materiaal en methode

2.1 Onderzoeksdesign

In dit cross-sectioneel, mixed-method onderzoek werd de bereidheid van Nederlandse

studenten Mondzorgkunde binnen de preventie van HPV geïnventariseerd. Voor het

verkrijgen, analyseren en integreren van data zijn kwantitatieve en kwalitatieve

onderzoeksmethoden gecombineerd (Doyle, Brady & Byrne, 2009; Giddings & Grant, 2006;

Onwuegbuzie & Leech, 2006). Gegevens van een grote onderzoeksgroep zijn eenmalig

verkregen via een survey onderzoek. Dit is kenmerkend voor een kwantitatief onderzoek.

Door dit type onderzoek werd het ondervragen van een groot aantal respondenten mogelijk

gemaakt. Hierdoor is cijfermatig inzicht verkregen en konden verhoudingen ten aanzien van

de kennis en attitude worden weergegeven. Kwantitatief onderzoek werd opgevolgd door

kwalitatief onderzoek om de factoren die de bereidheid beïnvloeden nader te kunnen

onderzoeken. Dit type onderzoek is ingezet om meer diepgaande informatie en

onderliggende gedachtes wat betreft de bereidheid te kunnen achterhalen. Uitgangspunt van

het mixed-method design was het formuleren van een uitspraak over de bereidheid van

studenten Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over HPV en de associatie met

oropharyngeale carcinomen.

In het vervolg van dit hoofdstuk wordt het mixed-method design weergegeven. In Deel I

wordt het kwantitatief onderzoek beschreven en in Deel II het kwalitatief onderzoek.

Deel I Kwantitatief onderzoek

15

In de paragrafen 2.2 t/m 2.6 wordt de onderzoeksopzet van het kwantitatief onderzoek

beschreven.

2.2 Populatie en steekproef

Het kwantitatief onderzoek werd uitgevoerd onder alle 1248 Nederlandse studenten

Mondzorgkunde, die op 1 september 2016 stonden ingeschreven bij een van de volgende

opleidingsinstituten: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), Hanzehogeschool

Groningen (HANZE), Hogeschool Inholland (INH) en Hogeschool Utrecht (HU).Via het

Landelijk overleg Opleidingen Mondzorgkunde (LOM) is per mail contact gezocht met de

betreffende opleidingscoördinatoren. Dit contact vormde de basis voor het benaderen van de

studenten voor deelname aan het onderzoek.

Er is geen steekproef genomen om alle studenten Mondzorgkunde te kunnen

bereiken en een zo hoog mogelijke respons te realiseren. Een beperking van cross-

sectioneel onderzoek is dat de onderzoeksgegevens slechts op één moment worden

verzameld, waardoor mogelijk een vertekening van de werkelijkheid ontstaat. Door het

bereiken van een grote en gevarieerde onderzoekspopulatie op basis van hogeschool,

studiejaar, geslacht, leeftijd, afkomst en culturele oriëntatie is gestreefd naar een hoge mate

van betrouwbaarheid en externe validiteit. Hierdoor was het alsnog mogelijk om de

werkelijkheid in kaart te brengen aan de hand van gegevens uit een momentopname.

2.3 Ethische verantwoording

Tijdens de uitvoering van het huidig onderzoek stond het waarborgen van ethische aspecten,

en daarmee het beschermen van de rechten en het welzijn van alle bij de

onderzoeksactiviteit betrokken partijen, voorop. Deze ethische aspecten werden in het

deelnamebericht en op de eerste pagina van de digitale enquête weergegeven. Wanneer

studenten op ‘Verder’ klikten, stemden zij in met deelname aan het onderzoek. Alle

studenten gaven in feite toestemming door het invullen van de enquête.

In de toestemmingsverklaring is onder andere opgenomen dat de student juist werd

voorgelicht over het doel en de werkwijze van het onderzoek, op elk moment zonder opgaaf

van reden mocht stoppen met het onderzoek, deelname aan het onderzoek en de

uitkomsten van het onderzoek geen nadelige gevolgen zouden hebben voor de student, de

gegevens anoniem werden verwerkt, het onderzoek op een eerlijke en wetenschappelijk

verantwoorde manier werd uitgevoerd, de onderzoeker geen gegevens zou verstrekken aan

derden als de opdrachtgever geen toestemming daarvoor had verleent, de onderzoeker zich

niet zou laten leiden in de opzet en uitvoering door belangen van derden, de onderzoeker tot

de student herleidbare data zorgvuldig zou opbergen en verwijderen van persoonlijke media


16

na afloop van het onderzoek. De volledige toestemmingsverklaring is toegevoegd als bijlage

A.

De auteursrechten met betrekking tot de onderzoekers en de opdrachtgevende

organisatie zijn vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. Hierin werd onder andere

opgenomen dat de onderzoekers binnen het kader van de door hen gevolgde opleiding

deelnamen aan een project binnen de opleiding Mondzorgkunde, de onderzoekers zich

realiseerden dat deelname aan het project beperkingen op het auteursrecht met zich

meebrengt en partijen de afspraken met betrekking tot het project in de overeenkomst

wensten vast te leggen (omvang en duur project, kosten, contactpersonen, intellectuele

eigendom, publicatierechten, geheimhouding, bijzondere omstandigheden, geschillen,

toepasselijk recht). De volledige samenwerkingsovereenkomst is toegevoegd als bijlage B.

De toestemmingsverklaring en samenwerkingsovereenkomst zijn verkregen conform de

Medisch Ethische Screeningscommissie (MES-FG, 2016).

2.4 Materiaalverzameling

Het meetinstrument werd gevormd door een enquête; een typisch onderdeel van het kwantit

atief survey onderzoek. De enquête is gebaseerd op een soortgelijk onderzoek onder tandart

sen uit Florida (Daley et al., 2014). Bij het operationaliseren van de bereidheid van studenten

Mondzorgkunde zijn de uitkomstmaten ‘kennis’ en ‘attitude’ getest. Daarnaast werden enkele

demografische kenmerken vastgesteld. De enquête bevatte in totaal 21 vragen waarvan 3 ke

nnisvragen (31 subvragen), 7 attitudevragen (19 subvragen) en 11 demografische vragen (1

1 subvragen).

Kennisvragen over HPV en de HPV-vaccinatie werden geformuleerd in de vorm van s

tellingen die konden worden beantwoord met ‘juist’, ‘onjuist’ of ‘weet ik niet’. Deze laatste ant

woordmogelijkheid (‘weet ik niet’) werd aangeboden om de gokkans te verlagen. Bovendien

gaf een antwoord ‘weet ik niet’ ook informatie over het kennisniveau, namelijk dat er sprake

was van onvoldoende kennis ten aanzien van de betreffende stelling. Daarentegen had deze

mogelijkheid ervoor kunnen zorgen dat studenten afdoende tijd besteedden aan het beantwo

orden van de vraag en uit gemakzucht voor deze optie zouden kiezen. In de enquête is daar

om verzocht alleen voor deze optie te kiezen wanneer de student niet in staat was een gefun

deerde keuze te maken tussen juist of onjuist. De overige kennisvragen over de risicogroepe

n van mond- en keelkanker konden worden beantwoord met ‘ja’ of ‘nee’.


17

Twee voorbeelden van kennisvragen zijn:

Geef aan of je denkt dat de volgende patiënten een verhoogd risico hebben op mond- en

keelkanker.

Ja Nee

Patiënten met een infectie van het HPV virus

Middels deze vraagformuleringen is kennis op een nominaal niveau gemeten, aangezien

deze variabele op slechts één manier kan worden gemeten. Dit is de enige manier die juist of

van toepassing is op de student. Een ratio weergave werd vervolgens gevormd door de

procentuele uitkomst. Bij het inzichtelijk maken van het kennisniveau is onderscheid gemaakt

tussen onvoldoende en voldoende kennis. Hierbij werd een absolute norm van 60%

gehanteerd (Bruijns & Kok, 2013; Universiteit Utrecht, 2017). Dit hield in dat de student met

een voldoende werd beoordeeld indien ≥ 60% van de kennisvragen juist beantwoord werd.

Attitudevragen, waarin de mening van de studenten werd geïnventariseerd, konden worden

beantwoord volgens een 4-punts Likert schaal. Antwoordmogelijkheden varieerden van ‘1=

zeer belangrijk / zeer moeilijk / zeer zeker’ tot ‘4= zeer onbelangrijk / zeer makkelijk / zeer

onzeker’. Antwoordmogelijkheid ‘neutraal’ is niet aangeboden zodat studenten werden

aangespoord tot het nemen van een positieve of negatieve houding ten opzichte van de

vraag. De keuze voor deze antwoordschaal sloot aan bij het kwantificeren van een

individuele attitude; een begrip dat te complex is om enkel te kunnen beantwoorden volgens

een 2-punts schaal en waarbij een 6- of 7-punts schaal mogelijk onoverzichtelijk is (Likert,

1932). De overige attitudevragen waren meerkeuzevragen waarbij onderscheid werd

gemaakt tussen één of meer antwoordmogelijkheden.

Hieronder staat een uitspraak over HPV. Geef aan of deze uitspraak naar jouw mening juist of

onjuist is. Gok je het antwoord? Kies dan voor ‘weet ik niet’.

Juist Onjuist Weet ik niet

Een infectie met HPV kan mond- en keelkanker

veroorzaken.


18

Twee voorbeelden van attitudevragen zijn:

Hoe belangrijk vind je het dat er een richtlijn wordt ontwikkeld voor screening op mond- en

keelkanker binnen de tandheelkunde?

1 Zeer belangrijk

2 Belangrijk

3 Onbelangrijk

4 Zeer onbelangrijk

Stel, je wilt de relatie tussen HPV en mondkanker bespreken met je patiënten, wat zou dan naar

jouw idee de beste manier zijn om dit gesprek te vergemakkelijken?

A HPV presenteren als een risicofactor voor mond- en keelkanker

B In de medische anamnese vragen opnemen over het seksuele verleden van de patiënt en

deze informatie met de patiënt bespreken

C HPV presenteren als een infectieziekte

Attitudevragen die volgens een 4-punts Likert schaal konden worden beantwoord, zijn op

een ordinaal niveau gemeten. Er is namelijk sprake van een duidelijke rangorde, maar de

verhouding tussen deze scores is niet exact aan te geven. Meerkeuze attitudevragen zijn op

een nominaal niveau gemeten. Hierbij werd immers aangegeven of de antwoordmogelijkheid

wel of niet door de student werd gekozen.

Aan het eind van de enquête zijn enkele demografische kenmerken vastgesteld. Er werd

gevraagd naar leeftijd, geslacht, hogeschool, studiejaar, geboorteland, geboorteland van

beide ouders, culturele oriëntatie en e-mailadres (optioneel). Met het invullen van een e-

mailadres konden studenten aangeven dat zij bereid waren hun standpunten toe te lichten in

een kort interview. Demografische vragen zijn op een nominaal of interval niveau gemeten.

De enquête is gedigitaliseerd met het programma ‘Enquêtes Maken’. De volledige enquête is

toegevoegd als bijlage C.


19

2.4.1 Relatie kennis, attitude en bereidheid

De kenmerken ‘kennis’ en ‘attitude’ zijn getest om een uitspraak te kunnen doen over de ber

eidheid van studenten Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over HPV en de associat

ie met oropharyngeale carcinomen. Kennis is het geheel van persoonsgebonden deskundigh

eid en vastgelegde gegevens (Nonaka & Takeuchi, 1997). Weggeman (1997) formuleerde v

olgens deze theorie een definitie van kennis waarin onderscheid wordt gemaakt tussen expli

ciete en impliciete deskundigheid: ‘kennis = Informatie x Ervaringen, Vaardigheden en Attitud

e (K= I x EVA)’. In deze theorie is terug te zien dat kennis bestaat uit zowel informatieve als p

ersoonsgebonden componenten. Kennis en informatie mogen dan ook niet gelijk worden ges

teld. Informatie over HPV wordt pas kennis als men iets met die informatie doet, bijvoorbeeld

: men vergelijkt informatie over HPV met informatie over dit onderwerp uit een andere bron,

men trekt conclusies over HPV en de HPV-vaccinatie en maakt daarom wel/geen gebruik va

n dit vaccin, men voegt nieuwe informatie over HPV samen met andere kennis of men praat

over HPV met anderen. Informatieoverdracht en kennisoverdracht mogen evenmin met elkaa

r gelijk worden gesteld, omdat bij informatieoverdracht het delen van ervaringen, vaardighed

en en attitude niet aan de orde is. Wanneer men informatie opneemt, wordt die informatie we

l - bewust of onbewust - gecombineerd met de in het hoofd aanwezige informatie, ervaringen

, vaardigheden en attituden. Zo muteert de opgenomen informatie de kennis van de ontvang

er, aldus Weggeman.

Attitude wordt volgens Perloff (2003) gedefinieerd als: ‘een geleerde globale (meestal

emotionele) evaluatie van een object (persoon, plaats of onderwerp) die invloed heeft op ged

achten en gedrag.’ Volgens Perloff zijn attitudes verkregen tijdens socialisatie. Dat wil zegge

n dat een attitude een geleerde beoordeling is. Het is een optelsom van een aantal overtuigin

gen en de evaluatie daarvan. Een attitude is een ‘label’ voor binnenkomende informatie en k

an daarmee gedachten en gedrag beïnvloedden (Fishbein & Ajzen, 1975). Gesteld kan word

en dat attitudes ten aanzien van HPV aangeleerd en veranderbaar zijn. Men kan de regie ne

men over deze attitude en invloed uitoefenen op het gedrag. Dit leverde het inzicht dat infor

matie over de kennis en attitude van Mondzorgkunde studenten ten aanzien van HPV voorw

aardelijk is, om een uitspraak te kunnen doen over de bereidheid van deze studenten om vo

orlichting te geven over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen.

De theorie van gepland gedrag (Theory of Planned Behavior, TPB) van Ajzen (2005)

ondersteunt dit gegeven. TPB is een theorie die stelt dat intentie de belangrijkste factor is vo

or gepland gedrag. Die intentie volgt uit drie factoren: 1. het belang dat aan het gedrag en he

t effect daarvan wordt gehecht, 2. hoe de omgeving over dat gedrag denkt, 3. de ingeschatte

vaardigheid. De theorie van geredeneerd gedrag (Theory of Reasoned Action (TRA), die Ajz

en in 1975 ontwikkelde met Fishbein, ligt ten grondslag aan de TPB. De uitbreiding bestond


20

uit de toevoeging van de ondervonden bekwaamheid. Dit is gebaseerd op het begrip ‘zelfeffe

ctiviteit’ (Percieved Behavioral Control) dat Albert Bandura introduceerde in 1977. In figuur 1

wordt de TPB schematisch weergegeven.

Figuur 1. Theory of Planned Behavior volgens Ajzen (2005).

2.4.2 Dimensies en indicatoren van kennis en attitude

In dit onderzoek zijn de complexe begrippen ‘kennis’ en ‘attitude’ ten aanzien van HPV en de

associatie met oropharyngeale carcinomen gemeten. Bij het concreet waarneembaar maken

van deze heterogene begrippen, oftewel het operationaliseren, zijn verschillende dimensies

onderscheiden. Informatie, geleerdheid, bekwaamheid en innovatie vormen de dimensies

van het begrip ‘kennis’. Volgens Kellerman (2002) kan kennis namelijk worden gezien als

een input (bekwaamheid) die leidt tot een output in de vorm van een innovatie, en die op

haar beurt weer als een nieuwe vorm van kennis kan worden gezien.

(Emotionele) evaluatie, mening en overtuiging vormen de dimensies van het begrip

‘attitude’. Deze dimensies kwamen in paragraaf 2.4.1 naar voren in de omschreven definitie

volgens Perloff (2003). In het huidige onderzoek werd bij het in kaart brengen van de kennis

en attitude van Mondzorgkunde studenten, geïnformeerd naar de geleerdheid of

bekwaamheid en naar een mening of overtuiging. Voor een concrete uitwerking van deze

dimensies zijn een aantal indicatoren vastgesteld, zie tabel 1.


21

Tabel 1 Dimensies en indicatoren van kennis en attitude ten aanzien van de onderzoeksvragen.

Dimensies Indicatoren

Kennis

Geleerdheid

Bekwaamheid

betreffende HPV, de HPV-

vaccinatie en de relatie met

oropharyngeale carcinomen

HPV infectie

Prevalentie en incidentie

HPV -vaccinatie

Oropharyngeale oncologie

Risicofactoren en –indicatoren

Risico groepen

Klinische kenmerken

Diagnose

Orale screening

(Daley et al., 2014)

Attitude

Mening

Overtuiging

om patiënten voor te lichten over

HPV, de HPV-vaccinatie en de

relatie met oropharyngeale

carcinomen

Zelfverzekerdheid

Behoeften

Belangen

Zelfontplooiing

Openheid

Bespreekbaarheid

Belemmerende / bevorderende

factoren

(Daley et al., 2014)

2.4.3 Dataverzameling

De methode van dataverzameling bestond uit het afnemen van enquêtes om inzicht te

krijgen in de onderzoeksvraagstellingen. De enquête werd op maandag 21 november 2016

verspreid onder alle 1248 Nederlandse studenten Mondzorgkunde. Het bericht met daarin de

link naar de enquête bevatte een korte toelichting over het doel en belang van het onderzoek

zodat de studenten, alvorens zij besloten deel te nemen, over voldoende informatie

beschikten. De studenten werden verzocht om via de link te starten met het invullen van de

enquête. De wijze van verspreiding was afhankelijk van de medewerking vanuit de

verschillende hogescholen. Studenten van HU (424) en HAN (259) ontvingen de enquête via

hun studenten e-mailadres. Studenten van INH (359) en HANZE (206) ontvingen de enquête

via een elektronische leeromgeving. Op maandag 28 november 2016 werden er onder HU


22

en HANZE studenten reminders verstuurd met het verzoek aan non-respondenten om de

enquête alsnog in te vullen. Het verspreiden van deze reminders verliep op dezelfde wijze

als de primaire verspreiding. Om de respons te verhogen is tevens gebruik gemaakt van

verspreiding via social media. Op woensdag 23 november 2016 is het verzoek om de

enquête in te vullen geplaatst in de Facebook groepen: Vakgroep Mondzorgkunde HU,

Mondzorgkunde HU, OC Mondzorgkunde, Inholland Amsterdam Diemen, HAN

Mondzorgkunde, Tandheelkunde & Mondzorgkunde Groningen en CTM UMCG Centrum

voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde. Op donderdag 1 december 2016 werd de laatste

reminder geplaatst op de NVM studenten Facebook pagina. Nadat de enquête gedurende

twee weken kon worden ingevuld, is deze op maandag 5 december 2016 gesloten.

Data werd gestructureerd verzameld vanwege het vastleggen van alle vragen in de enquête.

Onderzoeksgegevens zijn zowel direct als indirect geïnterpreteerd; direct door het stellen

van concrete vragen over kennis en demografische kenmerken, indirect door het stellen van

vragen over attitude.

2.4.4 Validiteit en betrouwbaarheid

De validiteit en betrouwbaarheid van de oorspronkelijke enquête is in de studie van Daley et

al. (2014) aangetoond door een panel van deskundigen. Dit panel beschikte over een

inhoudelijke, klinische en methodologische expertise op het gebied van HPV,

mondgezondheid en hoofdhals oncologie. De enquête werd in 2015 vertaald en toegepast in

een vergelijkbaar onderzoek onder studenten Tandheelkunde van ACTA. Deze versie

vormde de basis voor de enquête in het huidige onderzoek. Een kanttekening hierbij is dat

een goed vertaalde enquête geen garantie geeft voor de betrouwbaarheid en validiteit in een

andere onderzoekspopulatie (Petersen et al., 2003). Vanwege taal- en cultuurverschillen, is

het belangrijk dat de enquêtes niet alleen taalkundig maar vooral conceptueel vergelijkbaar

zijn. Dat wil zeggen dat de vragen niet altijd exact dezelfde formulering moeten hebben,

maar dat ze vooral hetzelfde moeten betekenen (Beaton, Bombardier, Guillemin & Ferraz,

2000). Daarom dienen meeteigenschappen van de vertaalde enquête te worden onderzocht

in een representatieve steekproef van de populatie waarin de enquête zal worden gebruikt

(Koller et al., 2007).

Alhoewel de verschillen tussen Nederlandse studenten Tandheelkunde en studenten

Mondzorgkunde hoogstwaarschijnlijk gering zijn, werd de enquête binnen het huidig

onderzoek geëvalueerd alvorens deze werd verspreid. In het kader van facevaliditeit werd de

enquête door twee studenten Mondzorgkunde beoordeeld om de volledigheid en validiteit te

bepalen. Expertvaliditeit werd toegepast door vijf docenten van de opleiding Mondzorgkunde

(4 HU, 1 HAN). Zij beoordeelden eveneens de volledigheid en validiteit van de

vraagstellingen.


23

2.5 Datapreparatie

Het statistische computerprogramma IBM SPSS Statistics 23 (Statistical Package for the

Social Sciences) is gebruikt om de onderzoeksgegevens te verwerken en weer te geven. De

coderingen die in SPSS werden gebruikt voor de variabelen zijn te vinden in het codeboek;

zie bijlage D. Het programma Microsoft Excel is gebruikt voor het maken van verschillende

grafieken. Aantallen en frequenties zijn verkregen middels het product ‘Enquêtes Maken’

(www.enquetesmaken.com). Dit is tevens het programma waarmee de enquête tot stand is

gebracht en is verspreid.

2.6 Data-analyse

Er is gebruik gemaakt van zowel beschrijvende als toetsende statistiek. De beschrijvende

statistiek is per variabele (demografisch, kennis en attitude) weergegeven in een tabel.

Hierbij zijn aantallen, frequenties, percentages, gemiddelden, standaarddeviaties, de

mediaan en het bereik (range) weergegeven; passend bij het meetniveau van de variabele.

Bij de variabele ‘kennis’ zijn scores van het aantal juist beantwoorde vragen berekend (in

aantallen en percentages) en is het aantal voldoende scores berekend. Om de gegevens

inzichtelijk te maken en om de mate van significantie te kunnen bepalen, zijn er verschillende

statistische technieken gebruikt. Hierbij is gekozen voor een significantieniveau van vijf

procent; de resultaten werden significant bevonden indien p < 0,05. Aangezien de keuze

voor een statistische techniek afhankelijk is van het meetniveau van de variabele, zal

hieronder voor elke onderzoeksvraag de statistische techniek worden vermeld.

Onderzoeksvraag 1 – kennis

Onderzoeksvraag 1 is een frequentievraag. De vraag luidde: ‘Wat is de kennis van studenten

Mondzorgkunde over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen?’ Het

meetniveau van de drie kennisvragen is nominaal (zie bijlage D codeboek). Er is echter ook

gemeten met percentages, waardoor de variabele ratio afhankelijk was.

Cronbach’s alpha

Cronbach’s alpha, een betrouwbaarheidscoëfficiënt, is toegepast om de betrouwbaarheid

van de kennisvragen te testen. Op basis van de onderlinge correlatie van de verschillende

kennisvragen werd vastgesteld of de vragen één schaal mochten vormen. Hierbij werd de

regel gehanteerd dat een uitkomst van α ≥ 0,75 resulteerde in voldoende samenhang. Dit

betekent namelijk dat de samenstellende items nagenoeg hetzelfde concept meten; hoe

hoger de α hoe hoger de betrouwbaarheid.


24

Kruskal Wallistest

De Kruskal Wallistest, een non-parametrische toets, is ten eerste gebruikt om het verschil

tussen het kennisniveau en het studiejaar te testen. Ten tweede is deze test gebruikt om te

toetsen of er een verschil was tussen het kennisniveau en de verschillende hogescholen.

Ten derde is de test gebruikt om het verschil tussen antwoordoptie ‘weet ik niet’ en het

studiejaar te bepalen. De keuze voor de Kruskal Wallistest werd bepaald aan de hand van

een histogram voor het kennisniveau en middels de Kolmogorov-Smirnov en Shapiro-Wilk

toetsen. Daarnaast is er voor deze test gekozen vanwege het ratio meetniveau van de

afhankelijke variabele ‘kennis’ (in percentage) en het feit dat er een verschil werd getoetst

tussen meer dan twee groepen (vier studiejaren).

Chi-kwadraattoets

De Chi-kwadraattoets is gebruikt voor het testen van het verschil tussen de onafhankelijke

variabele ‘studiejaar’ en het aantal behaalde voldoendes voor de totale kennisvragen

(voldoende bij ≥ 60% juist beantwoord). Er is gekozen voor de Chi-kwadraattoets, vanwege

het nominale meetniveau van de afhankelijke variabele ‘voldoendes’ (in aantallen) en het feit

dat er een verschil werd getoetst tussen meer dan twee groepen (vier studiejaren).

Spearmans rangcorrelatiecoëfficiënt

De Spearmans rangcorrelatiecoëfficiënt, een non-parametrische toets, is gebruikt om de

correlatie tussen het kennisniveau en het studiejaar te testen. Daarnaast is deze

rangcorrelatiecoëfficiënt gebruikt voor het testen van de correlatie tussen het studiejaar en

de antwoordoptie ‘weet ik niet’. De toepassing van de Spearmans rangcorrelatiecoëfficiënt is

gebaseerd op het interval meetniveau van de onafhankelijke variabele ‘studiejaar’ en het

ratio meetniveau van de afhankelijke variabele ‘kennis’ (in percentage).

Onderzoeksvraag 2 – attitude

Onderzoeksvraag 2 is een frequentievraag. De vraag luidde: ‘Hoe is de attitude van

studenten Mondzorgkunde met betrekking tot het voorlichten van patiënten over HPV en de

associatie met oropharyngeale carcinomen?’ Het meetniveau van de attitudevragen is

nominaal en ordinaal (zie bijlage D codeboek).

Cronbach’s alpha

Cronbach’s alpha, betrouwbaarheidscoëfficiënt, is gebruikt om de betrouwbaarheid van de

attitudevragen te testen. Op basis van de onderlinge correlatie van de verschillende

attitudevragen werd vastgesteld of de vragen één schaal mochten vormen. Hierbij werd, net


25

als bij de kennisvragen, de regel gehanteerd dat een uitkomst van een α ≥ 0,75 resulteerde

in voldoende samenhang.

Vanwege de uitkomst van de betrouwbaarheidscoëfficiënt is er geen overige toetsende

statistiek toegepast. De resultaten worden daarom alleen beschrijvend weergegeven.

Deel II Kwalitatief onderzoek

26

2 Materiaal en methode

In de paragrafen 2.7 t/m 2.11 wordt de onderzoeksopzet van het kwalitatief onderzoek

beschreven.

2.7 Populatie en steekproef

Het kwalitatief onderzoek is uitgevoerd binnen een select steekproefkader. Het

steekproefkader bestond uit 102 studenten Mondzorgkunde die zich aanmeldden via het

invullen van hun e-mailadres in de enquête (kwantitatief onderzoek). Wanneer studenten hun

e-mailadres invulden, maakten zij kans op het winnen van een Nationale Bioscoopbon ter

waarde van tien euro. Hiermee is geprobeerd het aantal respondenten voor het kwalitatief

onderzoek te stimuleren. Met een quotasteekproef werden zeven studenten uit het

steekproefkader geselecteerd op basis van variërende attitude en persoonskenmerken.

Deze selectie op basis van verschillende kernmerken zorgde voor een representatief beeld

van de onderzoekspopulatie. In tabel 2 wordt de verdeling binnen het steekproefkader

weergegeven.

Tabel 2 Selectie steekproefeenheden op basis van een quotasteekproef.

a A: Attitude positief of negatief (+ / -). b L: Leeftijd in jaren. c G: Geslacht (M / V). d H: Hogeschool (HU

/ INH / HANZE / HAN). e S: Studiejaar (1 / 2 / 3 / 4). f A: Afkomst. g CO: Culturele oriëntatie.

A A

L B

G C

H D

S E

A F

CO G

1

+

48

V

HU

3

NL

Westers

2 + 23 V HU 4 NL Westers

3 + 29 V INH 4 Iran Midden-Oosters,

Oosters

4 + 18 V HU 1 Irak Midden-Oosters

5 + 21 V HAN 3 NL Midden-Oosters

6 + 24 M HU 4 NL Westers

7 - 21 V HANZE 2 NL Westers


27

Doel van het kwalitatief onderzoek was het onderzoeken van factoren die de bereidheid

beïnvloeden. Op deze wijze werd verdieping gegeven aan het kwantitatief onderzoek

waardoor verhoging van de interne validiteit werd gewaarborgd. Het verzamelen van een

veelheid aan meningen van de geselecteerde populatie stond centraal. Door het afnemen

van interviews werden belemmerende en bevorderende factoren voor het geven van

voorlichting over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen achterhaald.

Hiermee is dieper en breder inzicht verkregen in de bereidheid van de studenten om

voorlichting te geven over dit onderwerp. Het uiteindelijke doel was het aanbevelen van

maatregelen binnen het onderwijs om de bereidheid van studenten Mondzorgkunde in de

toekomst te bevorderen. Deze aanbevelingen zouden mogelijkerwijs in de toekomst kunnen

bijdragen aan de preventie van HPV.

2.8 Ethische verantwoording

Bij de uitvoering van het kwalitatief onderzoek stond eveneens het waarborgen van ethische

aspecten voorop. Deelnemers ontvingen de toestemmingsverklaring via hun e-mailadres,

waarnaar zij mondeling toestemming gaven bij de start van het interview. Zij gaven in feite

toestemming door hun aanmelding en deelname aan het interview. In de verklaring zijn de in

hoofdstuk 2.3 genoemde aspecten opgenomen, zie bijlage A.

2.9 Materiaalverzameling

Een individueel, semigestructureerd, diepte interview vormde het meetinstrument voor het

kwalitatief onderzoek. Voorafgaand aan de interviews werd een interviewleidraad opgesteld.

Deze leidraad werd ingezet als stappenplan om richting te geven aan het interview. Hierin

zijn de volgende onderdelen opgenomen: het doel van het interview, de manier van

vastleggen, afspraken over anonimiteit, themaonderwerpen en optionele doorvraag

mogelijkheden. De interviewleidraad is toegevoegd als bijlage E.

Het onderdeel ‘themaonderwerpen’ bestond uit onderwerpen die werden bevraagd

om de mening ten aanzien van het betreffende thema nader te kunnen onderzoeken. Tijdens

het interview is dieper ingegaan op de volgende onderwerpen: persoonlijke vaardigheden

met betrekking tot het screenen op mond- en keelkanker, het ontwikkelen van een richtlijn of

hulpmiddelen voor screening en het geven van voorlichting, het onderwijs van de opleiding

Mondzorgkunde, moeilijk bespreekbare onderwerpen binnen de tandheelkunde, de

preventieve rol van de mondhygiënist met betrekking tot HPV, de HPV-vaccinatie en

cultuurverschillen. Deze onderwerpen vormden de basis voor elk interview en werden zoveel

mogelijk in dezelfde volgorde bevraagd. Dit was onder andere afhankelijk van het antwoord

van de deelnemer en de mate van het optioneel doorvragen. Afhankelijk van de verkregen


28

antwoorden, werd er namelijk met behulp van open vragen doorgevraagd naar persoonlijke

standpunten. Met deze extra toevoeging werden daadwerkelijke behoeften, meningen,

motivaties en intenties onderzocht. Er waren geen richtlijnen voor het stellen van deze

vragen en ze werden logischerwijs niet bij elke deelnemer gesteld. Twee voorbeeldvragen

binnen het interview zijn: ‘Kun je iets vertellen over je ervaringen met betrekking tot het

screenen op mondkeelkanker?’ en ‘Hoe denk je over een richtlijn voor het screenen op

mondkeelkanker?’. Bij de afronding van het interview kreeg elke deelnemer de gelegenheid

om een onderwerp te bespreken waar nog niet naar was gevraagd.

Gedurende het afnemen van de interviews speelde het principe van verzadiging een

belangrijke rol. Dat wil zeggen dat er is doorgegaan met interviewen totdat verzadiging werd

bereikt. Volgens Robson (2002) is theoretische verzadiging bereikt wanneer men op een

punt komt waar er niets nieuws meer kan worden toegevoegd en de dataverzameling

afneemt. Binnen dit onderzoek werd het punt van verzadiging bereikt wanneer een helder

beeld kon worden gevormd over de belemmerende en bevorderende factoren die de

bereidheid van de studenten beïnvloedden. Dit werd bereikt indien dezelfde antwoorden

herhaaldelijk gegeven werden. Er is gestopt met het afnemen van interviews nadat er sprake

was van een hoge mate in voorspelbaarheid van antwoorden waardoor er geen nieuwe

informatie meer ontstond. Vanaf het punt van verzadiging was alle nodige informatie

verzameld om de derde onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden.

2.9.1 Dataverzameling

De methode van dataverzameling bestond uit het afnemen van interviews om de factoren die

de bereidheid beïnvloeden te kunnen onderzoeken. De selecte groep bestaande uit zeven

studenten, werd via het in de enquête ingevulde e-mailadres benaderd voor deelname aan

een individueel interview. Per mail werd de interviewdatum, het tijdstip en de manier van

interviewen afgesproken. Deelname was mogelijk via Skype, WhatsApp videogesprek,

Facetime of face-to-face. De voorkeur van de deelnemer was bepalend voor de wijze waarop

het interview is afgenomen. Voordat is gestart met het afnemen van de interviews, volgden

de interviewers een training met een docent Mondzorgkunde die deskundig is op het gebied

van het afnemen van interviews. De training bestond uit het afnemen van verschillende

proefinterviews. Hierdoor werden de interviewers getraind om elk interview op dezelfde wijze

af te nemen.

Door het maken van persoonlijke afspraken zijn de interviews op verschillende dagen

en tijden afgenomen. De eerste vier interviews zijn afgenomen op vrijdag 16 december 2016

van 12.10uur tot 15.00uur. Het vijfde interview vond plaats op maandag 19 december 2016

om 12.00uur. De laatste twee interviews vonden plaats op vrijdag 23 december 2016 van

12.30uur tot 13.10uur. Tijdens de interviews werden de vragen hoofdzakelijk gesteld door


29

interviewer 1, waardoor interviewer 2 in staat was om de interviewleidraad en de verkregen

antwoorden nauwkeurig te volgen. Interviewer 2 stelde tijdens de interviews daarom alleen

aanvullende vragen of gaf een korte samenvatting. Alle interviews zijn met een video

recorder opgenomen zodat zowel verbale als non-verbale communicatie kon worden

vastgelegd.

De individuele benadering sloot aan bij de mogelijk gevoelige aard van het onderwerp

HPV. Tevens werd hierdoor voorkomen dat studenten elkaar zouden beïnvloeden in een

focusgroep, met sociaalwenselijke antwoorden - minder betrouwbare antwoorden - als

gevolg. Daarnaast lag de drempel om deel te nemen aan het interview mogelijk lager

aangezien deelnemers vanuit hun vertrouwde omgeving konden worden geïnterviewd.

Data is semigestructureerd verzameld, enerzijds doordat acht themaonderwerpen werden

bevraagd volgens de interviewleidraad (gestructureerd) en anderzijds omdat er in het

interview kon worden doorgevraagd naar aanleiding van de verkregen antwoorden

(ongestructureerd). Zo kon er worden ingespeeld op de gedachte achter (gesloten) vragen

totdat verzadiging werd bereikt. Dit houdt in dat onderzoeksgegevens indirect zijn

geïnterpreteerd door het stellen van open vragen. De keuze voor grotendeels indirecte

vraagstellingen berustte op een eerder genoemd aspect, namelijk de mogelijk gevoelige of

bedreigende aard van het onderwerp.

2.9.2 Validiteit en betrouwbaarheid

Ter bevordering van de validiteit en betrouwbaarheid zijn de resultaten binnen het huidig

onderzoek op een systematische wijze verzameld. De toepassing van een interviewleidraad

droeg bij aan dit proces vanwege het systematische verloop van het interviewen. In het

semigestructureerde interview zijn telkens dezelfde onderwerpen besproken waarbij steeds

de mogelijkheid bestond om door te vragen naar specifieke onderwerpen.

Deelnemers werden geselecteerd waardoor kon worden voldaan aan een theoretische

selectie, namelijk een representatieve onderzoeksgroep. Interviews vonden individueel

plaats op verschillende dagen, tijden en in een voor de deelnemer vertrouwde omgeving.

Hiermee is gestreefd naar het verzamelen van nauwkeurige en valide gegevens die

bovendien consistente en betrouwbare resultaten zouden opleveren. Met name de

betrouwbaarheid van het onderzoek is vergroot doordat de interviews op een neutrale tijd en

plaats zijn afgenomen. Toevalligheden, op basis van de interviewsituatie en de

geïnterviewde, werden hierdoor zoveel mogelijk voorkomen. Ook de rol van de interviewers

is hierin meegenomen; zij volgden een training voordat is gestart met het afnemen van de

interviews. De mate van overeenstemming tussen de verschillende interviewers kon hierdoor

worden geëvalueerd (betrouwbaarheid). Doordat interviewer 1 hoofdzakelijk verantwoordelijk

was voor het bevragen, werd interviewer 2 in de gelegenheid gesteld om de validiteit en


30

betrouwbaarheid tussentijds te controleren aan de hand van de interviewleidraad en hier -

indien noodzakelijk - op in te spelen.

De interviews zijn uiteindelijk woordelijk getranscribeerd. Transcriberen wordt

gedefinieerd als het omzetten van een gesproken inname naar tekst. Door transcripten te

maken wordt de werkelijkheid gewaarborgd; dit verhoogt de betrouwbaarheid. Later werden

de gegevens open, axiaal en selectief gecodeerd waardoor de validiteit van het onderzoek

werd gewaarborgd. Axiaal coderen zorgt veelal voor een meer uniforme en valide codering

terwijl open en selectief coderen zorgen voor ordening en het uitwerken van een theorie. Het

transcriberen en coderen wordt nader besproken in de paragrafen 2.10 en 2.11.

2.10 Datapreparatie

Interviewdata is kwalitatieve data die niet gestandaardiseerd en niet telbaar is.

Betekenisgeving en inzicht in denkpatronen, mechanismen en processen staan centraal. De

datapreparatie van het kwalitatieve gedeelte van het onderzoek bestond uit het volledig

transcriberen van de interviews aan de hand van video-opnames. Het proces van

transcriberen verliep handmatig; er werd geen gebruik gemaakt van transcriptiesoftware. Dit

bespaarde ten eerste kosten en ten tweede raakten de onderzoekers hierdoor beter bekend

met de interviewdata, wat het analyseren vervolgens makkelijker maakte. Er is woordelijk

getranscribeerd, aangezien de interpretatie van intonatie niet de kern van dit kwalitatieve

gedeelte van het onderzoek betreft. Naar toepasselijkheid zijn bepaalde

gelaatsuitdrukkingen, lichaamstaal, stemgebruik, taalgebruik of emoties cursief genoteerd in

de transcripten. De software Microsoft Word 2013 is gebruikt om de transcripten in weer te

geven. De transcripten van de zeven interviews die zijn afgenomen, zijn toegevoegd als

bijlage F.

2.11 Data-analyse

Na volledige transcriptie van de interviews werd de interviewdata gecodeerd. Middels open,

axiaal en selectief coderen is orde aangebracht in de interviewdata. Hierbij zijn verschillende

segmenten met dezelfde code vergeleken op verschillen en uitkomsten. Codes werden

geoperationaliseerd en gevalideerd. Elk interview is allereerst opgesplitst in segmenten

(open coderen). Dit is gedaan om overzicht te creëren, maar ook om de context te vormen

waaraan de interpretatie kan worden ontleend. Aan de segmenten is een themacode

verbonden. Er is samenvattend gecodeerd; het segment is doorgelezen en aan de hand

daarvan is er een (thema)code aan het betreffende segment verbonden. De themacodes

geven aan over welk thema een bepaald segment gaat. De themacodes die werden gebruikt

zijn: ‘vaardigheden screenen’, ‘richtlijn’, ‘hulpmiddelen’, ‘onderwijs’, ‘moeilijk bespreekbare

onderwerpen’, ‘preventieve rol van de mondhygiënist’, ‘HPV vaccinatie’, en ‘cultuur’. Aan


31

elke themacode is een kleur toegekend zodat het betreffende thema in het interview snel

terug te vinden is. Na het coderen van de segmenten, is ook binnen elk segment de

belangrijkste informatie met betrekking tot het thema met een kleur weergegeven; passend

bij de kleuren van de themacodes (axiaal coderen). Ten tweede is deze informatie per

themacode en per deelnemer weergegeven in een analyseschema. Hierbij zijn verticaal de

verschillende themacodes genoteerd en horizontaal de antwoorden van de zeven

deelnemers. Door het creëren van een dergelijk analyseschema is geprobeerd een duidelijk

en gestructureerd overzicht te creëren wat betreft de variërende informatie die de

deelnemers onder elke themacode gaven. Ten slotte zijn er relaties gelegd op basis van de

frequentie waarin concepten terugkomen in de data en is de samenhang tussen de codes

geanalyseerd aan de hand van constante vergelijking (selectief coderen). Hierbij is rekening

gehouden met de onderdelen die van belang zijn voor de beantwoording van de derde

onderzoeksvraag. Gegevens zijn beschrijvend en samenvattend weergegeven in het

hoofdstuk Resultaten.

32

3 Resultaten

In dit hoofdstuk worden de resultaten van zowel het kwantitatief onderzoek als het kwalitatief

onderzoek weergegeven.

3.1 Resultaten kwantitatief onderzoek

In totaal hebben 303 studenten Mondzorgkunde deelgenomen aan de enquête. 229

studenten hebben de enquête volledig ingevuld (kwantitatief onderzoek). 102 studenten

hebben bij de laatste vraag van de enquête aangegeven deel te willen nemen aan een

interview over het onderwerp (kwalitatief onderzoek). 48,3% van de studenten volgde de

opleiding Mondzorgkunde aan de Hogeschool in Utrecht, 20,7% aan de Hanzehogeschool in

Groningen, 19,4% aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en 11,6% aan de

Hogeschool Inholland in Amsterdam. 18,1% van de studenten zat in het eerste studiejaar,

25,4% in het tweede studiejaar, 28,9% in het derde studiejaar en 27,6% in het vierde

studiejaar. De gemiddelde leeftijd van de studenten was 21,5 jaar. 94,4% van de

onderzoekspopulatie was vrouw en 5,6% was man. 91,5% van de studenten is in Nederland

geboren. Van 80,2% van de studenten is de vader en van 77,2% is de moeder in Nederland

geboren. De landen die na Nederland werden ingevuld voor de afkomst van de studenten en

één of beide ouders, waren: Afghanistan, Irak, Iran en Turkije. Van de 61 studenten die

aangaven bekend te zijn met een niet-westerse cultuur, was 55,7% bekend met de Midden-

Oosterse (Islamitische) cultuur. 36,6% van de studenten is gevaccineerd tegen HPV. 51%

van de studenten gaf aan niet bekend te zijn met de HPV-vaccinatie vóór deelname aan dit

onderzoek. 26,1% van de studenten gaf aan informatie over HPV en mond- en keelkanker

verkregen te hebben via het theoretisch onderwijs van de opleiding Mondzorgkunde, terwijl

21,6% aangaf op geen enkele manier informatie te hebben ontvangen over dit onderwerp. In

tabel 3 (bijlage G) worden de resultaten van het demografische gedeelte uit de enquête

weergegeven.

33

3.1.1 Resultaten kwantitatief onderzoek – kennis

Beschrijvende statistiek

In totaal zijn er in de enquête drie kennisvragen gesteld, met in totaal 31 subvragen. De

studenten hebben gemiddeld 16,8 van de 31 kennisvragen juist beantwoord (54,2%). Er

werd minimaal 19,4% en maximaal 87,1% juist beantwoord. Hieronder worden de resultaten

per kennisvraag beschreven.

Kennisvraag 1: Patiënten met een verhoogd risico op mond- en keelkanker

De studenten beantwoordden gemiddeld 6,6 van de 8 subvragen juist (82,6%). De stelling

die door de studenten het beste werd beantwoord was de stelling dat rokers een verhoogd

risico op mond- en keelkanker hebben. 98,1% van de studenten vulde bij deze stelling het

juiste antwoord ‘ja’ in. De meest gemaakte fout binnen deze kennisvraag was de stelling dat

mannen een verhoogd risico op mond- en keelkanker hebben. Slechts 9,2% van de

studenten vulde hier het juiste antwoord ‘ja’ in.

Kennisvraag 2: HPV-virus

De studenten beantwoordden gemiddeld 7,4 van de 17 subvragen juist (43,3%). De stelling

die door de studenten het beste werd beantwoord was de stelling dat iemand drager van het

HPV-virus kan zijn, zonder het te weten. 80,2% van de studenten vulde hierbij het juiste

antwoord ‘juist’ in. De meest gemaakte fout binnen deze kennisvraag was de stelling dat

patiënten met mond- en keelkanker steeds jonger zijn. Slechts 8,2% van de studenten vulde

bij deze stelling het juiste antwoord ‘onjuist’ in. Daarnaast wist slechts 11,7% van de

studenten dat HPV besmettingen kunnen verdwijnen na korte tijd.

Kennisvraag 3: HPV-vaccinatie

De studenten beantwoorden gemiddeld 2,7 van de 6 subvragen juist (44,7%). De stelling die

door de studenten het beste werd beantwoord was de stelling dat er geen veilige seks meer

nodig is om HPV te voorkomen wanneer iemand is gevaccineerd tegen HPV. 69,7% van de

studenten vulde bij deze stelling het juiste antwoord ‘onjuist’ in. De meest gemaakte fout

binnen deze kennisvraag was de stelling dat mannen de huisarts kunnen verzoeken om een

HPV-vaccinatie, maar dat het niet standaard wordt vergoed. Slechts 22,2% van de studenten

vulde hier het juiste antwoord ‘juist’ in.

De resultaten van de kennisvragen uit de enquête worden weergegeven in tabel 4 (bijlage

G).

34

Toetsende statistiek

De 31 subvragen waarmee het kennisniveau van de studenten is getest, hebben voldoende

samenhang (α = 0,8). De uitkomsten van de Kolmogorov-Smirnov en Shapiro-Wilk toetsen

toonden aan dat de variabele ‘kennis’ niet normaal verdeeld was. Volgens de Kruskall

Wallistest, waarmee het verschil tussen het kennisniveau en het studiejaar is getest, was er

een statistisch significant verschil tussen het studiejaar en het kennisniveau (Chi-Square =

23,4; df = 3; p = 0,00). Het berekenen van de correlatie tussen het kennisniveau en het

studiejaar middels de Spearmans rangcorrelatiecoëfficiënt resulteerde in een

correlatiecoëfficiënt van 0,28. Dit was statistisch significant (cc = 0,28; p = 0,00). Deze

uitkomst toont samenvattend aan dat het kennisniveau significant stijgt per studiejaar (28%).

Grafiek 3 geeft een overzicht van het kennisniveau per studiejaar. In deze grafiek is te zien

dat het kennisniveau in studiejaar twee het laagst en in studiejaar vier het hoogst is. Het

gemiddeld kennisniveau is binnen alle studiejaren onvoldoende (< 60%).

Grafiek 3 Het kennisniveau (gemiddeld aantal vragen juist beantwoord en gemiddeld percentage juist

beantwoorde vragen) van studenten Mondzorgkunde uitgezet tegenover het studiejaar. De rode lijn geeft het

percentage (60%) van een voldoende score aan.

15,6 14,6

17,9 18,5

50,4 47,2

57,7 59,7

0

10

20

30

40

50

60

70

1 2 3 4

Ken

nis

niv

eau

Studiejaar

Gem. aantal juist

Gem. % juist

35

Volgens de Chi-kwadraattoets, waarmee het verschil tussen het aantal behaalde voldoendes

en het studiejaar is getest, was er een statistisch significant verschil tussen het aantal

voldoendes en de verschillende studiejaren (chi2 = 14,68; df = 3; p = 0,002). Deze uitkomst

toont samenvattend aan dat het aantal behaalde voldoendes significant toeneemt per

studiejaar. Grafiek 4 geeft een overzicht van de behaalde voldoendes en onvoldoendes. In

deze grafiek is te zien dat er in studiejaar twee gemiddeld de meeste onvoldoendes worden

gehaald. In studiejaar vier worden gemiddeld de meeste voldoendes gehaald. Studiejaar vier

is het enige studiejaar waarin het aantal voldoendes hoger is dan het aantal onvoldoendes.

Grafiek 4 Het aantal behaalde voldoendes en onvoldoendes in aantallen uitgezet tegenover het studiejaar van

de opleiding Mondzorgkunde.

12

15

28

36

30

44

39

28

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1 2 3 4

Aan

tal

(on

)vo

ldo

en

des

Studiejaar

Voldoende (≥ 60%)

Onvoldoende (< 60%)

36

Volgens de Kruskall Wallistest, waarmee het verschil tussen het kennisniveau en de

verschillende hogescholen (opleidingen Mondzorgkunde) is getest, was er een statistisch

significant verschil tussen het kennisniveau en de hogescholen (Chi-Square = 18,28; df = 3;

p = 0,00). Deze uitkomst toont samenvattend aan dat het kennisniveau significant verschilt

per opleiding Mondzorgkunde. Grafiek 5 geeft een overzicht van het kennisniveau per

opleiding. In deze grafiek is te zien dat het kennisniveau van studenten die hun opleiding

volgen aan de Hanzehogeschool Groningen het hoogst is. Het kennisniveau van studenten

die hun opleiding volgen aan de Hogeschool Utrecht is het laagst.

Grafiek 5 Het kennisniveau (gemiddeld aantal vragen juist beantwoord en gemiddeld percentage juist

beantwoorde vragen) uitgezet tegenover de vier opleidingen Mondzorgkunde in Nederland.

17,918,7 17,8

15,4

57,660,2

57,4

49,7

0

10

20

30

40

50

60

70

INH HANZE HAN HU

Ken

nis

niv

eau

Opleidingen Mondzorgkunde

Gem. aantal juist

Gem. % juist

37

De uitkomsten van de Kolmogorov-Smirnov en Shapiro-Wilk toetsen toonden aan dat de

antwoordoptie ‘weet ik niet’ niet normaal verdeeld was. Volgens de Kruskal Wallistest,

waarmee het verschil tussen de antwoordoptie ‘weet ik niet’ en het studiejaar is getest, was

er een statistisch significant verschil tussen antwoordoptie ‘weet ik niet’ en het studiejaar

(Chi-Square = 15,45; df = 3; p = 0,001). Het berekenen van de correlatie tussen de

antwoordoptie ‘weet ik niet’ en het studiejaar, middels de Spearmans

rangcorrelatiecoëfficiënt, resulteerde in een negatieve correlatiecoëfficiënt van 0,26. Dit was

statistisch significant (cc = - 0,26; p = 0,00). Deze uitkomst toont samenvattend aan dat het

aantal ingevulde antwoorden ‘weet ik niet’ significant afneemt naarmate de opleiding

Mondzorgkunde vordert. Grafiek 6 geeft een overzicht van het gemiddeld aantal en het

gemiddelde percentage van de ingevulde antwoorden ‘weet ik niet’ uitgezet tegenover het

studiejaar. In deze grafiek is te zien dat het gemiddeld aantal ingevulde antwoorden ‘weet ik

niet’ het grootst is in studiejaar twee. In studiejaar vier is dit aantal het kleinst.

Grafiek 6 Het gemiddeld aantal en het gemiddelde percentage ingevulde antwoorden ‘weet ik niet’ (WN)

uitgezet tegenover het studiejaar van de opleiding Mondzorgkunde.

11,012,3

9,1 7,6

48,0

53,5

39,5

23,9

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

1 2 3 4

Fre

qu

en

tie W

N

Studiejaar

Gem. aantal WN

Gem. % WN

38

3.1.2 Resultaten kwantitatief onderzoek – attitude

Beschrijvende statistiek

In totaal zijn er in de enquête 7 attitudevragen gesteld, met in totaal 19 subvragen. Wat

betreft visuele inspectie en palpatie voor het screenen op mond- en keelkanker gaf

respectievelijk 49,8% versus 42,9% van de studenten aan hier ‘zeker’ over te zijn.

Respectievelijk 38,6% versus 41,9% gaf aan hier ‘onzeker’ over te zijn. Studenten gaven aan

het ‘eens’ of ‘helemaal eens’ te zijn met het gegeven dat meer wetenschappelijk bewijs

(81,9%), meer algemene bekendheid bij patiënten (89,3%), beschikbaarheid van

hulpmiddelen (95,4%) en meer onderwijs (90,5%) bijdragen aan het onderzoeken van alle

patiënten op mond- en keelkanker. 98,5% van de studenten gaf aan het ‘belangrijk’ of ‘zeer

belangrijk’ te vinden dat er een richtlijn wordt ontwikkeld voor het screenen op mond- en

keelkanker. 71,7% van de studenten gaf aan het ‘moeilijk’ of ‘zeer moeilijk’ te vinden om

seksueel gerelateerde onderwerpen te bespreken met de patiënt. 97,5% van de

respondenten vond het ‘belangrijk’ of ‘zeer belangrijk’ dat mondhygiënisten de relatie tussen

HPV en mond- en keelkanker met hun patiënten bespreken. 62,6% van de studenten gaf

aan dat het presenteren van HPV als risicofactor het gesprek met de patiënt over de relatie

tussen HPV en mond- en keelkanker vergemakkelijkt. De grootste reden dat studenten de

HPV vaccinatie niet zouden bespreken met patiënten is onvoldoende onderwijs over het

onderwerp (83,6%). De resultaten van de attitudevragen uit de enquête worden

weergegeven in tabel 5 (bijlage G).

Toetsende statistiek

De 13 subvragen (met een ordinaal meetniveau; de overige 6 subvragen hebben een

nominaal meetniveau) waarin de attitude van de respondenten werd getest, hebben weinig

samenhang met elkaar (α = 0,55). Het toepassen van statistische technieken was daarom

niet van toepassing.

39

3.2 Resultaten kwalitatief onderzoek - factoren die de bereidheid beïnvloeden

In totaal hebben zeven respondenten deelgenomen aan de interviews. Van de zeven

deelnemers volgden vier studenten de opleiding Mondzorgkunde aan de Hogeschool in

Utrecht, één student aan de Hanzehogeschool in Groningen, één student aan de

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en één student aan de hogeschool Inholland in

Amsterdam. Één student zat in het eerste studiejaar, één student in het tweede studiejaar,

twee studenten in het derde studiejaar en drie studenten in het vierde studiejaar. De leeftijd

van de studenten varieerde van 18 tot 48 jaar. Zes deelnemers waren vrouw en één

deelnemer was man. Vier studenten waren van Nederlandse afkomst. De andere twee

studenten waren van Iranese en Irakese afkomst. Drie studenten waren, behalve met de

Westerse cultuur, ook bekend met de Midden-Oosterse of Oosterse cultuur. Het

analyseschema van de interviews, inclusief de toegekende themacodes, wordt weergegeven

in tabel 6 (bijlage G).

In het vervolg van dit hoofdstuk worden de resultaten per themaonderwerp beschreven. Er is

gebruik gemaakt van citaten ter ondersteuning van de bevindingen. Het nummer dat wordt

vermeld achter elk citaat, komt overeen met het toegekende deelnemersnummer in de

transcripten (bijlage F).

Vaardigheden screenen

Zes deelnemers gaven aan geen of nauwelijks ervaring te hebben met het screenen op

mond- en keelkanker. Eén student vond dat er te weinig wordt gescreend op mond- en

keelkanker en gaf aan dit wel belangrijk te vinden. Eén student vertelde dat het screenen

meestal door de tandarts wordt gedaan. Twee studenten hebben hun ervaring vooral

opgedaan in de praktijk, tijdens bijvoorbeeld stage. Wat betreft visuele inspectie en palpatie

werd genoemd dat studenten vooral screenen op de aanwezigheid van verkleuringen (witte

vlekken), verdikkingen, harde structuren en contrastverschillen in de mond- en keelholte.

Drie deelnemers gaven aan het lastig te vinden om mondafwijkingen te herkennen. Eén

deelnemer vond het jammer om niet te weten hoe te handelen na het ontdekken van een

bepaalde afwijking, zo blijkt uit het volgende: ‘Na een tijdje ga je wel verschillen zien in de

mond, maar weet je toch niet wat je daar precies mee moet. Dat vind ik heel jammer, want ik

denk dat het heel belangrijk is dat je als mondhygiënist zoiets kan ontdekken en dat je weet

wat je ziet en wat je ermee kan doen.’ (2).

Richtlijn

Alle zeven deelnemers stonden positief tegenover het ontwikkelen van een richtlijn of

protocol voor het screenen op mond- en keelkanker. Zij waren van mening dat dit voor meer

40

duidelijkheid en ondersteuning zal zorgen bij het herkennen van mondafwijkingen. Een

typerend antwoord is:‘Ik denk dat als er een richtlijn is, dat je een soort van houvast hebt.’

(6). Eén deelnemer vermoedde dat een richtlijn niet zal bijdragen aan de bespreekbaarheid

van het onderwerp HPV en één deelnemer dacht van wel. Daarnaast werd de mening

gedeeld dat, wanneer er ooit een richtlijn wordt ontwikkeld, de naleving moet worden

gewaarborgd. Ook werd aangehaald dat het onderwerp HPV eerst onder de aandacht kan

worden gebracht in ziekenhuizen en daarna kan worden vertaald in een richtlijn binnen de

tandheelkunde.

Hulpmiddelen

Er werden ook andere hulpmiddelen genoemd die het screenen en de bespreekbaarheid van

HPV en mond- en keelkanker zouden kunnen bevorderen. Zo werden meer kennis en

informatie over het onderwerp door het verhogen van de bekendheid genoemd (twee

deelnemers) en werd het bespreken van het onderwerp aan de hand van een toevoeging

aan de medische anamnese aangehaald (twee deelnemers). Ook werd

voorlichtingsmateriaal genoemd, zoals een patiëntenfolder of een formulier voor de

behandelaar met daarop symptomen en afbeeldingen (drie deelnemers). Volgens twee

deelnemers zou een dergelijk hulpmiddel als ‘bruggetje’ kunnen fungeren om de drempel

van de bespreekbaarheid verlagen. Eén deelnemer meldde dat een hulpmiddel vooral niet te

uitgebreid moet zijn omdat dit de toepassing zou kunnen belemmeren. Een veelzeggend

antwoord is: ‘Ik denk nu meer aan voorlichtingsmateriaal; hoe je het kunt aankaarten bij

mensen, zodat mensen het zelf te weten komen. Want dan heb je een minder hoge drempel

dan wanneer je het zelf zou moeten aankaarten.’ (5).

Onderwijs

Het onderwijs binnen de opleiding Mondzorgkunde over de relatie tussen HPV en mond- en

keelkanker is volgens zes deelnemers onvoldoende. Alle deelnemers vonden het belangrijk

of noodzakelijk dat het onderwijs meer aandacht besteedt aan dit onderwerp. Er is behoefte

aan een richtlijn voor het onderwijs (om afwijkingen makkelijker te herkennen), het volgen

van colleges met duidelijk beeldmateriaal, meer praktische begeleiding en controle, een

communicatievak waarbij het bespreken van HPV en andere seksueel gerelateerde

onderwerpen aan bod komt en een apart onderdeel mond- en keelkanker binnen het

curriculum. Daarnaast zouden twee deelnemers het liefst deel willen nemen aan een

patiëntencollege waarbij zij daadwerkelijk in de mond kunnen meekijken. Eén deelnemer

vertelde het keuzevak ‘oncologie’ te hebben gevolgd. HPV is binnen het keuzevak wel

behandeld, maar niet uitgebreid. Bovendien bleken er na het volgen van de colleges nog

steeds onduidelijkheden te zijn over het onderwerp. Deze deelnemer zou willen weten wat

41

HPV is, welke risicogroepen er zijn, hoe men het kan diagnosticeren en welke voorlichting of

adviezen er gegeven kunnen worden. Eén deelnemer gaf aan een minor over dit onderwerp

gekozen te hebben, mocht deze beschikbaar zijn geweest. Twee deelnemers vonden dat de

kennis over mond- en keelkanker snel vervaagde, aangezien het onderwerp in het eerste

studiejaar werd behandeld en daarna werd overtroffen door andere onderwerpen die als

belangrijker werden beschouwd. Een allesomvattend antwoord is: ‘Ik vind het belangrijk om

er binnen het onderwijs meer over te leren. Het is natuurlijk verschrikkelijk als je iemand in

de stoel hebt die iets heeft en je weet niet hoe te handelen, en je hebt er niets aan kunnen

doen terwijl je dat eigenlijk als mondhygiënist wel had kunnen doen.’ (2).

Moeilijk bespreekbare onderwerpen

De meerderheid was het eens over het feit dat het moeilijk of lastig is om seksueel

gerelateerde onderwerpen met patiënten te bespreken (vijf deelnemers). Het antwoord:

‘HPV, ja dat is ook lastig omdat het een seksueel overdraagbare aandoening is.’ (1), geeft

aan dat het bespreken van HPV als moeilijk wordt ervaren vanwege de intimiteit van deze

seksueel overdraagbare aandoening. Naast seksueel gerelateerde onderwerpen werden

drugsgebruik, medicatiegebruik zoals antidepressiva en (kinder)mishandeling genoemd. Ook

het juist onder woorden kunnen brengen van onverwachte en ernstige situaties in de mond

werd als moeilijk ervaren.

Preventieve rol van de mondhygiënist

Wanneer er werd gevraagd naar de preventieve rol van de mondhygiënist ten aanzien van

HPV, dachten alle deelnemers aan het geven van voorlichting en adviezen. Zes deelnemers

gaven aan het belangrijk of noodzakelijk te vinden dat de mondhygiënist deze rol op zich

neemt, ondanks een voelbare drempel (moeilijk en lastig bespreekbaar onderwerp). Drie

deelnemers gaven aan dat een aanknopingspunt noodzakelijk is. Eén deelnemer was van

mening dat een gesprek over dit onderwerp de vertrouwensband met de patiënt ten goede

zal komen als men de voorlichting kan onderbouwen. Meer algemene bekendheid, het

opnemen van het onderwerp HPV in de medische anamnese en het geven van voorlichting

over HPV in groepsverband (op bijvoorbeeld scholen) zouden de preventieve rol kunnen

ondersteunen, doordat de drempel wat betreft de bespreekbaarheid van het onderwerp zo

wordt verlaagd. Een typerend antwoord dat gegeven werd, was: ‘Want de patiënten komen

zo ongeveer elk half jaar bij jou langs en ze worden niet elk half jaar bij een dokter

gescreend; dus ik vind dat wij daar wel een bijdrage aan kunnen leveren. Ik zou dat zeker

wel met de patiënt bespreken, ook al is het een moeilijk gesprek.’ (7).

42

HPV-vaccinatie

Vijf deelnemers zouden de HPV-vaccinatie niet adviseren aan patiënten. Van deze vijf

deelnemers zouden drie deelnemers ook de vaccinatie niet bespreken. Één van de drie zou

dit wel willen, maar vond dit lastig omdat er geen geschikt moment voor is. Argumenten die

werden genoemd voor het NIET bespreken zijn: het is niet de taak van de mondhygiënist

(meer van de GGD of huisarts), eigen ervaringen met HPV, onvoldoende wetenschappelijk

onderzoek en onbekendheid over de bijwerkingen op lange termijn. Twee deelnemers

zouden de HPV-vaccinatie wel adviseren (aan hoogrisico patiënten) en vonden dat de

verantwoordelijkheid voor de keuze om zich te laten vaccineren uiteindelijk bij de patiënt ligt.

Aan drie deelnemers werd gevraagd of zij hun eigen kinderen zouden vaccineren. Hier werd

uiteenlopend op gereageerd. Antwoorden varieerden van ‘Ja, ik zou het wel doen.’ (1) tot

‘Nee, ik ben sowieso niet zo voor de vaccinaties.’ (2) en ‘Op dit moment durf ik daar nog niet

veel over weg te geven.’ (3).

Cultuur

Drie deelnemers waren bekend met zowel de Westerse als een niet-Westerse cultuur. Wat

betreft het onderwerp HPV, ervaarden twee deelnemers geen verschillen tussen de culturen.

Eén van deze twee gaf aan dat dit te maken heeft met opvoeding en dat het persoonlijk is.

Wel zou een taalbarrière de bespreekbaarheid kunnen bemoeilijken. De moeder van één

deelnemer is tegen vaccinaties vanwege afkomst en geloof. Het verschil dat deze deelnemer

opmerkte, is dat Nederlanders nuchter zijn en zich snel laten vaccineren. De deelnemer gaf

aan dat het onderwerp HPV binnen de Midden-Oosterse cultuur als een taboe wordt gezien

en daarom niet binnen families wordt besproken. Toch zal het vermoedelijk worden

gewaardeerd wanneer zorgverleners dit soort onderwerpen bespreekbaar maken, zo bleek

uit het volgende: ‘Ik denk niet dat het in cultuur uit zal maken of het onderwerp meer of

minder serieus zal worden genomen. Het is cruciaal. Zeker is het moeilijk bij sommige

patiënten, maar dat is aan jou als mondhygiënist om die afweging te maken.’ (4).

43

4 Discussie

In dit hoofdstuk zullen de resultaten en tekortkomingen van het onderzoek ter discussie

worden gesteld. Het doel van dit praktijkgericht onderzoek was het verkrijgen van inzicht in

de bereidheid van Nederlandse studenten Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over

HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen en te onderzoeken welke factoren de

bereidheid beïnvloeden.

Resultaten ter discussie

Het huidige onderzoek kent veel overeenkomsten wanneer het onderzoek vergeleken wordt

met eerder uitgevoerde studies.

Allereerst gaf een kwart van de studenten Mondzorgkunde aan dat het theoretisch

onderwijs van de opleiding Mondzorgkunde de belangrijkste bron is voor het ontvangen van

informatie over HPV en mond- en keelkanker. Een vijfde deel van de studenten gaf aan op

geen enkele manier informatie over het onderwerp te hebben ontvangen. Met name derde-

en vierdejaars studenten Mondzorgkunde benoemden het theoretisch onderwijs als

voornaamste bron. Dit zou verklaard kunnen worden vanwege het feit dat studenten in het

verloop van de hoofdfase van de opleiding meer onderwijs over de onderwerpen hebben

genoten dan studenten in de propedeusefase. De resultaten van het huidige onderzoek

bevestigen dat meer onderwijs leidt tot meer kennis over het onderwerp; elk jaar nam het

kennisniveau met 28% toe. Dit kwam overeen met de resultaten van een soortgelijk

onderzoek onder studenten Tandheelkunde; de kennis van masterstudenten was groter dan

de kennis van bachelorstudenten (Martens en Verwijmeren, 2016).

Daarnaast liet het onderzoek van Martens en Verwijmeren (2016) zien dat studenten

in de masterfase minder vaak het antwoord ‘weet ik niet’ invulden dan in de bachelorfase. Dit

kwam overeen met de resultaten uit het huidige onderzoek. Naarmate de opleiding vordert,

vulden ook steeds minder studenten Mondzorgkunde het antwoord ‘weet ik niet’ in.

Vervolgens toonde een soortgelijk onderzoek onder tandartsen in de Verenigde

Staten van Amerika (Daley et al., 2014) aan dat tandartsen het belangrijk vonden om

patiënten voor te lichten over HPV en de relatie met oropharyngeale carcinomen. Daarnaast

wees zowel het onderzoek van Daley et al. (2014) onder tandartsen als het onderzoek van

Martens en Verwijmeren (2016) onder studenten Tandheelkunde uit dat het ontwikkelen van

een richtlijn met betrekking tot het screenen op mond- en keelkanker, het bespreken van de

relatie tussen HPV en oropharyngeale carcinomen en de wijze van het adviseren van de

HPV-vaccinatie aan de patiënten als belangrijk werd beschouwd. Dit kwam overeen met de

resultaten uit het huidige onderzoek. Zo gaven ook studenten Mondzorgkunde aan dat

44

mondhygiënisten de relatie tussen HPV en mond- en keelkanker met hun patiënten dienen te

bespreken, het belangrijk is een richtlijn te ontwikkelen en er binnen het onderwijs meer

aandacht dient te worden besteed aan het screenen op mond- en keelkanker en de

bespreking hiervan met de patiënt.

Het merendeel van de tandartsen in het onderzoek van Daley et al. (2014) gaf aan

het onderwerp wel met hun patiënten te willen bespreken (precontemplatie, contemplatie),

maar dit niet direct zouden doen. Ook studenten Mondzorgkunde uit het huidig onderzoek

gaven dit aan. Studenten zijn bereid patiënten voor te lichten over het onderwerp, mede

vanwege de preventieve rol van het beroep mondhygiënist, maar gaven aan dat er teveel

factoren zijn die de bereidheid belemmeren, zoals weinig kennis over het onderwerp en de

intimiteit van het onderwerp.

Verder gaven zowel de tandartsen in het onderzoek van Daley et al. (2014), de

studenten Tandheelkunde in het onderzoek van Martens en Verwijmeren (2016) en de

studenten Mondzorgkunde in het huidige onderzoek aan het lastig te vinden om seksueel

gerelateerde onderwerpen met hun patiënten te bespreken. Terwijl in het onderzoek onder

studenten Tandheelkunde nog werd gespeculeerd over onvoldoende training op dit gebied

als mogelijke oorzaak, kan het huidige onderzoek bevestigen dat er behoefte is aan een

communicatief vak waarbij het bespreken van HPV en andere seksueel gerelateerde

onderwerpen aan bod komt. Andere onderwerpen die studenten Mondzorgkunde lastig

vonden om te bespreken waren huiselijk geweld en eetstoornissen. Studenten

Tandheelkunde vonden het bespreken van huiselijk geweld lastig. Zowel studenten

Tandheelkunde als studenten Mondzorgkunde gaven aan het bespreken van de relatie

tussen mondgezondheid en algehele gezondheid en het bespreken van ongezonde

leefgewoontes makkelijk te vinden.

Ten slotte toont het onderzoek van Martens en Verwijmeren (2016) aan dat studenten

Tandheelkunde onzeker zijn over het uitvoeren van een mondonderzoek naar mond- en

keelkanker. Zij wensten daar meer onderwijs over te ontvangen. Ongeveer de helft van de

studenten Mondzorgkunde uit het huidige onderzoek gaf aan onzeker te zijn over het

screenen op mond- en keelkanker, maar het overgrote merendeel gaf aan dat meer

onderwijs zal bijdragen aan het onderzoeken van alle patiënten op mond- en keelkanker.

Ook het ontwikkelen van een richtlijn met betrekking tot het screenen wordt door studenten

Mondzorgkunde als zeer belangrijk beschouwd.

Naast bovenstaande overeenkomsten, zijn er ook verschillen te benoemen tussen het

huidige onderzoek en eerder uitgevoerde studies.

Allereerst bleek uit het onderzoek van Daley et al. (2014) dat tandartsen de kennis

over HPV en de relatie met mond- en keelkanker grotendeels hebben verworven via televisie

45

en wetenschappelijke publicaties. Het merendeel van de studenten Mondzorgkunde uit het

huidige onderzoek en de studenten Tandheelkunde uit het onderzoek van Martens en

Verwijmeren (2016) gaven aan kennis over dit onderwerp verkregen te hebben via het

theoretisch onderwijs aan de betreffende opleiding. Deze verschillen zijn wellicht te verklaren

vanwege het feit dat tandartsen zelf verantwoordelijk zijn voor het up-to-date houden van

hun kennis via het volgen van bij- en nascholing en het lezen van wetenschappelijke

vakliteratuur. Studenten volgen onderwijs waardoor zij wellicht zelf niet de

verantwoordelijkheid nemen om wetenschappelijke literatuur te lezen; waardoor dit voor hen

geen belangrijke informatiebron vormt.

Daarnaast bezaten de masterstudenten Tandheelkunde in het onderzoek van

Martens en Verwijmeren (2016) meer kennis over het HPV virus dan de bachelorstudenten.

De kennis over de HPV vaccinatie bleek echter voor beide studiefasen gelijk. Het

kennisniveau van studenten Mondzorgkunde in het huidige onderzoek wat betreft zowel het

HPV virus als de HPV vaccinatie was onvoldoende. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn

dat studenten Tandheelkunde beter geschoold zijn en hierdoor meer kennis geworven

hebben over het onderwerp. Een andere mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat er binnen

het academisch onderwijs meer aandacht wordt besteed aan de theorie van het onderwerp

dan binnen een beroepsopleiding.

Vervolgens hebben 303 studenten deelgenomen aan de enquête van het huidige

onderzoek; een respons van 24,3% waar de onderzoekers zeer verheugd over waren. Van

de respondenten waren 102 studenten bereid om deel te nemen aan een individueel

interview; een respons van 33,7%. De respons op de enquête in het onderzoek onder

studenten Tandheelkunde was slechts 13,8% (Martens en Verwijmeren, 2016). De respons

op de enquête in het onderzoek onder tandartsen was 8,2% (Daley et al., 2014). Het verschil

in respons zou allereerst verklaard kunnen worden door de actualiteit van het onderwerp bij

studenten Mondzorgkunde. Het onderwerp HPV en oropharyngeale carcinomen is een

onderwerp dat door veel studenten Mondzorgkunde als interessant en leerzaam wordt

gezien. Een tweede verklaring zou te maken kunnen hebben met de wijze waarop de

enquête is verspreid. In het onderzoek onder studenten Tandheelkunde is de enquête per

mail verspreid en is er eenmalig een reminder verstuurd. In het huidige onderzoek zijn er

verschillende methoden gebruikt voor de verspreiding, waaronder e-mail, de elektronische

leeromgeving en verschillende Facebookgroepen (inclusief meerdere reminders). Daarnaast

was er in het huidige onderzoek een beloning uitgeloofd voor personen die deelnamen aan

de enquête. Dit heeft mogelijk een positieve invloed uitgeoefend op de respons.

In het onderzoek onder studenten Tandheelkunde (Martens en Verwijmeren, 2016) is

er enkel onderzoek gedaan onder studenten Tandheelkunde aan het ACTA in Amsterdam,

hoewel er meerdere opleidingen Tandheelkunde in Nederland gevestigd zijn. De resultaten

46

van het onderzoek geven daarom geen goede afspiegeling van de gehele Nederlandse

populatie studenten Tandheelkunde en het doen van gegeneraliseerde uitspraken over het

onderwerp was niet mogelijk. In het huidige onderzoek zijn echter alle studenten

Mondzorgkunde in Nederland bereikt voor deelname aan het onderzoek; middels een a-

selecte steekproef (lage selectiebias). Het huidige onderzoek was daarmee een landelijk

onderzoek. Dit vergroot, samen met de hoge(re) respons, de externe validiteit en daarmee

het doen van gegeneraliseerde uitspraken over studenten Mondzorgkunde in Nederland; wat

betreft dit onderwerp. De externe validiteit had hoger geweest als de respons nog hoger was

geweest of de totale onderzoekspopulatie de enquête had ingevuld.

In het onderzoek van Daley et al. (2014) en Martens en Verwijmeren (2016) is er ten

slotte alleen een kwantitatief onderzoek uitgevoerd. Het huidige onderzoek bevatte zowel

een kwantitatief als een kwalitatief gedeelte waarbij in het kwalitatieve gedeelte de veelheid

aan meningen van de studenten met betrekking tot het onderwerp en de bereidheid werd

verzameld. De onderzoekspopulatie was heterogeen wat gezorgd heeft voor een hoge

interne validiteit.

Tekortkomingen

Er zijn verschillende tekortkomingen van het huidige onderzoek te benoemen.

Allereerst zijn de demografische vragen in de enquête aan het eind opgenomen. Dit

met als reden om de deelnemers eerst de meer moeilijke en aan het onderwerp gerelateerde

vragen te laten beantwoorden en aan het eind de meer makkelijke vragen (demografische

vragen). Het nadeel hiervan is echter dat er studenten zijn die deelgenomen hebben aan de

enquête, maar slechts een aantal vragen hebben ingevuld. Van deze respondenten zijn geen

demografische gegevens beschikbaar, zoals onder andere het geslacht, de hogeschool en

het studiejaar. Voor vervolgonderzoek wordt aanbevolen eerst de demografische vragen te

stellen binnen de enquête alvorens over te gaan naar de vragen met betrekking tot de

andere variabelen die getest worden.

Daarnaast volgt bijna de helft van de respondenten van het kwantitatieve gedeelte

van het onderzoek de opleiding Mondzorgkunde aan de Hogeschool in Utrecht. Dit zal

grotendeels te wijten zijn aan de wijze waarop de enquête is verspreid. Hogeschool Utrecht

en Hogeschool Arnhem en Nijmegen waren de enige hogescholen waar de enquête per mail

verspreid kon worden. In Utrecht is, in tegenstelling tot de Hogeschool in Arnhem en

Nijmegen, tevens nog een e-mail als reminder verstuurd. Dit leidde tot een hoge respons van

de studenten aan de Hogeschool Utrecht. Een andere verklaring hiervoor zou kunnen zijn

dat de onderzoekers van het huidige onderzoek de opleiding volgden aan de Hogeschool in

Utrecht en studenten uit Utrecht de enquête hierdoor sneller invulden wegens solidariteit. Het

feit dat de plaats Utrecht centraal ligt en studenten uit verschillende streken van het land de

47

opleiding in Utrecht volgen, maakt dit gegeven van minder belang. Echter had een eerlijke

verdeling tussen de opleidingen beter geweest. Wellicht had er één methode gekozen

moeten worden voor het verspreiden van de enquête. Gezien het feit dat de verschillende

hogescholen aangaven de enquête op een andere manier te willen verspreiden, was dit niet

haalbaar en is er de keuze gemaakt om de studenten binnen de vier hogescholen via

verschillende wegen te benaderen. Wat betreft het kwalitatieve gedeelte van het onderzoek

zijn deelnemers geselecteerd aan de hand van variërende kenmerken. De hogeschool waar

de deelnemers de opleiding volgden was slechts één van deze zeven kenmerken waarop is

geselecteerd.

Vervolgens verschilden de uitkomsten van de drie kennisvragen uit de enquête van

elkaar. Het gemiddeld percentage dat de studenten scoorden voor kennisvraag 1 (patiënten

met een verhoogd risico met mond- en keelkanker) was 82,6%; voor kennisvraag 2 (HPV-

virus) 43,3% en voor kennisvraag 3 (HPV-vaccinatie) 44,7%. Het gemiddeld percentage van

de drie kennisvragen was daarmee 54,2% (een score van ≥ 60% werd gezien als voldoende

kennis). Een eerste verklaring voor deze uitkomst zouden de verschillende

antwoordmogelijkheden kunnen zijn. Alleen bij de eerste kennisvraag is er geen

antwoordoptie ‘weet ik niet’ toegevoegd. De andere twee kennisvragen beschikten wel over

deze keuzemogelijkheid. De gokkans bij de eerste kennisvraag is dus groter (50%) dan bij

de andere twee kennisvragen (33,3%). Hoe groter de gokkans is, hoe groter de kans is dat

het juiste antwoord wordt ingevuld. Een tweede verklaring voor deze uitkomst zou de

volgorde kunnen zijn waarin de vragen gesteld zijn. Waar men mee start, wordt over het

algemeen het beste gedaan. Naarmate een enquête langer duurt, neemt de concentratie van

de deelnemer af waardoor bij de tweede en derde kennisvraag de kans groter is om ‘weet ik

niet’ in te vullen; uit gemakzucht. Een derde verklaring zou te maken kunnen hebben met de

inhoud van de vragen. De eerste kennisvraag gaat over patiënten die een verhoogd risico

hebben op mond- en keelkanker. De tweede kennisvraag gaat over het HPV-virus en de

derde kennisvraag gaat over de HPV-vaccinatie. Het zou kunnen zijn dat de kennis van de

studenten over mond- en keelkanker beter is dan de kennis over het HPV-virus en de HPV-

vaccinatie. Studenten Tandheelkunde scoorden immers ook lager bij de kennisvragen over

de HPV-vaccinatie (Martens en Verwijmeren, 2016).

Er is een significant verschil in opleiding aangetoond bij het vergelijken van het

kennisniveau. De resultaten toonden aan dat de kennis over HPV en de associatie met

oropharyngeale carcinomen van studenten die de opleiding volgden aan de Hogeschool

Utrecht het laagst was. Een kanttekening hierbij is dat de opleiding in Utrecht met ongeveer

50% de hoogste opkomst had; gevolgd door de opleidingen in Groningen en Nijmegen

(ongeveer 20%). Amsterdam had met ongeveer 10% de laagste opkomst. Studenten van de

opleidingen in Groningen, Nijmegen en Amsterdam scoorden rond de 60% van de vragen

48

goed, terwijl Utrechtse studenten 50% goed scoorden. De uitkomst dat het gemiddeld

kennisniveau van alle studenten onvoldoende was; zou te wijten kunnen zijn aan de hoge

opkomst en het lage kennisniveau van de studenten aan de Hogeschool Utrecht.

Daarnaast zou het feit dat juist de meer betrokken studenten deelnamen aan de

enquête, bijgedragen kunnen hebben aan vertekening van de resultaten van het kwalitatieve

gedeelte van het onderzoek. Naar verwachting hebben studenten met een duidelijk

negatieve attitude en deelnemers die het onderwerp niet belangrijk vinden en er niet in zijn

geïnteresseerd niet deelgenomen aan het kwantitatieve gedeelte van het onderzoek en

zouden zij ook hun e-mailadres niet hebben opgegeven voor deelname aan het kwalitatieve

onderzoek.

Vervolgens is een systematische verstoring die veel voorkomt binnen praktijkgericht

onderzoek het verkrijgen van sociaal wenselijke antwoorden. Er zouden sociaal wenselijke

antwoorden gegeven kunnen zijn doordat studenten de neiging hadden in hun antwoorden

niet prijs te geven wat ze werkelijk dachten of voelden, maar rekening te houden met de

vraagsteller of met de mogelijke gevolgen van hun antwoorden. Aspecten zoals persoonlijke

ervaringen en openheid vervullen een mogelijke rol bij het geven van sociaal wenselijke

antwoorden. Om de betrouwbaarheid van het onderzoek te verhogen werden de enquêtes

digitaal verspreid en werden de interviews individueel afgenomen vanwege de aard van het

onderwerp. Zowel in het kwantitatieve onderzoek als in het kwalitatieve onderzoek werden

afspraken gemaakt over ethische aspecten, waaronder anonimiteit, door gebruik te maken

van een toestemmingsverklaring.

Wat betreft het kwalitatieve gedeelte van het onderzoek zijn er in totaal zeven

interviews afgenomen waarna deze werden geanalyseerd. Dit zou in het vervolg anders

aangepakt kunnen worden. Wellicht had er tussentijds al kunnen worden geanalyseerd.

Kwalitatief onderzoek heeft namelijk als kenmerk dat bij aanvang een kant-en-klaar

conceptueel kader veelal ontbreekt. Het doel van het kwalitatieve onderzoek is om een

conceptueel kader op te stellen, of aan te vullen, op basis van het materiaal. Door tussentijds

te analyseren is het mogelijk om in de vervolginterviews beter door te vragen naar bepaalde

onderwerpen of nieuwe onderwerpen in te brengen en om vragen nauwkeuriger te

formuleren.

Ten slotte bestaat er de mogelijkheid dat de omstandigheden van de interviewers van

invloed zijn geweest op de resultaten. De interviewers waren onervaren in de uitvoering van

kwalitatief onderzoek en hadden voorheen nooit onderzoek gerelateerde interviews

afgenomen. De enige oefening bestond uit het volgen van een eenmalige training met een

docent Mondzorgkunde. Wellicht verbeterde de afname van de interviews naarmate deze

vorderden of verliepen de eerste interviews juist beter omdat de training vlak (een uur) voor

het eerste interview plaatsvond.

49

Vervolgonderzoek

Aanbevolen wordt om dit onderzoek te herhalen na bijvoorbeeld twee en vijf jaar middels

longitudinaal onderzoek, na het opvolgen van de klinische aanbevelingen van het huidige

onderzoek. Zo kan worden getest in hoeverre de bereidheid van studenten Mondzorgkunde

beïnvloed wordt door het toepassen van maatregelen, ontwikkelen van preventiestrategieën

of aanpassingen in het onderwijs. Ook wordt aanbevolen om het kennisniveau binnen de

verschillende studiejaren en per opleiding te analyseren middels multivariabele regressie. In

het huidige onderzoek werden alleen de gemiddelde scores per hogeschool of de

gemiddelde scores per studiejaar geïnterpreteerd; aangezien het toepassen van multivariate

statistiek het bachelorniveau van deze opleiding overstijgt. Daarnaast wordt aanbevolen het

huidige onderzoek uit te voeren onder mondhygiënisten om een representatief beeld te

krijgen van de wijze waarop mondhygiënisten met ervaring in het werkveld tegenover dit

onderwerp staan. Vervolgonderzoek wordt zeker aanbevolen, aangezien de incidentie van

HPV-gerelateerde oropharyngeale carcinomen is gestegen en dit niet wenselijk is; voor

zowel de patiënt als voor de tandheelkundige behandelaar.

50

5 Conclusie

In het huidige onderzoek stond de volgende probleemstelling centraal:

In hoeverre zijn studenten Mondzorgkunde bereid om patiënten voor te lichten over HPV en

de associatie met oropharyngeale carcinomen en welke factoren beïnvloeden de bereidheid?

De drie onderzoeksvragen die aan de hand van bovenstaande probleemstelling zijn

opgesteld, zullen hieronder worden vermeld en beantwoord.

1 Wat is de kennis van studenten Mondzorgkunde over HPV en de associatie met


Het kennisniveau van studenten Mondzorgkunde is binnen alle studiejaren onvoldoende. Het

kennisniveau verschilt significant per studiejaar en hogeschool en neemt significant toe

naarmate de opleiding vordert.

2 Hoe is de attitude van studenten Mondzorgkunde met betrekking tot het voorlichten van

patiënten over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen?

Studenten Mondzorgkunde hebben een overwegend positieve attitude. Zij vinden het

belangrijk om de relatie tussen HPV en oropharyngeale carcinomen met patiënten te

bespreken.

3 Welke factoren beïnvloeden de bereidheid van studenten Mondzorgkunde om patiënten

voor te lichten over HPV en de associatie met oropharyngeale carcinomen?

De bereidheid wordt belemmerd doordat studenten Mondzorgkunde HPV ervaren als een

moeilijk bespreekbaar onderwerp vanwege de intimiteit, het lage kennisniveau en de geringe

ervaring met het bepreken van dit onderwerp. De bereidheid kan worden bevorderd door

meer onderwijs (theoretisch, praktisch en communicatief), het ontwikkelen van een richtlijn of

voorlichtingsmateriaal, het opnemen van HPV in de medische anamnese, het presenteren

van HPV als risicofactor en het geven van collectieve voorlichting in plaats van individuele

voorlichting. Studenten Mondzorgkunde hebben behoefte aan een aanknopingspunt om de

bespreekbaarheid te vergroten.

Geconcludeerd kan worden dat studenten Mondzorgkunde bereid zijn een rol te spelen

binnen de preventie van HPV en oropharyngeale carcinomen. Meer onderwijs, ervaring en

hulpmiddelen zijn noodzakelijk om deze preventieve taak daadwerkelijk te implementeren.

51

6 Aanbevelingen

Op grond van de conclusies van het onderzoek kunnen aanbevelingen worden gedaan aan

de opleidingen Mondzorgkunde en de beroepspraktijk.

6.1 Opleidingen Mondzorgkunde

Allereerst wordt de opleidingen Mondzorgkunde in Amsterdam, Arnhem en Nijmegen,

Groningen en Utrecht aanbevolen om binnen de verschillende studiejaren meer onderwijs

aan te bieden over HPV en oropharyngeale carcinomen. Het kennisniveau van de studenten

wat betreft dit onderwerp is onvoldoende, terwijl het als een belangrijk onderwerp wordt

gezien binnen de preventieve mondzorg. Studenten zijn van mening dat mondhygiënisten de

relatie tussen HPV en oropharyngeale carcinomen dienen te bespreken met hun patiënten

en dat er binnen het onderwijs te weinig aandacht aan wordt besteed. Studenten hebben

binnen het onderwijs wel eens gehoord van het onderwerp maar hebben weinig inhoudelijke

kennis. Het onderwijs valt daarom aan te raden meer aandacht te besteden aan deze

onderwerpen in het theoretisch en klinisch onderwijs.

Wat betreft het theoretisch onderwijs wordt aangeraden dit onderwerp te versterken

middels colleges over afwijkingen met duidelijk beeldmateriaal en het aanbieden van een

keuzevak of minor. Binnen het praktisch onderwijs zou het integreren van een

(patiënten)college en het behandelen van casussen van toegevoegde waarde kunnen zijn

voor het curriculum. Ook is er behoefte aan meer praktische begeleiding en controle door

docenten tijdens het uitvoeren van een mondonderzoek. Daarnaast wordt aanbevolen om

het onderwerp in elk studiejaar terug te laten komen als een apart onderdeel ‘mond- en

keelkanker’ waarbij HPV als afzonderlijk onderwerp wordt besproken.

Verder wordt het onderwijs aanbevolen om een communicatief vak te ontwikkelen

waarin het bespreken van HPV en andere seksueel gerelateerde onderwerpen aan bod

komt. Dit zal de bespreekbaarheid van moeilijk bespreekbare onderwerpen, zoals seksueel

gerelateerde onderwerpen, in de toekomst vergemakkelijken. Het integreren van dit

onderwerp binnen het onderdeel ‘slechtnieuws-gesprekken’ zou een optie zijn. Dit zou

kunnen worden gepraktiseerd door het oefenen met een acteur.

6.2 Beroepspraktijk

Wat betreft de beroepspraktijk wordt aanbevolen om een richtlijn te ontwikkelen voor het

screenen op mond- en keelkanker zodat studenten meer zekerheid kunnen ontwikkelen. Er

wordt aanbevolen een dergelijk hulpmiddel in te zetten om meer duidelijkheid te creëren en

ondersteuning te bieden bij het herkennen van oncologie gerelateerde mondafwijkingen. Een

52

richtlijn of protocol moet handig en snel toepasbaar zijn voor een optimale naleving. Ook kan

- in overleg met ziekenhuizen - worden nagedacht over het integreren van een richtlijn die

zowel in ziekenhuizen als in de tandheelkunde kan worden toegepast. Er wordt aanbevolen

om gebruik te maken van de kennis in ieders vakgebied bij het opstellen van een dergelijke

richtlijn.

Daarnaast wordt het ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal over HPV aanbevolen,

zodat de drempel van de bespreekbaarheid van het onderwerp wordt verlaagd. Ter

ondersteuning van de voorlichting wordt niet alleen gedacht aan een patiëntenfolder, maar

ook aan voorlichtingsmateriaal voor de behandelaar. Belangrijk is dat het

voorlichtingsmateriaal naast inhoudelijke informatie over HPV en de relatie met

oropharyngeale carcinomen vooral visuele informatie bevat.

Vervolgens wordt aanbevolen om het onderwerp HPV op te nemen in de medische

anamnese. Deze toevoeging levert een aanknopingspunt voor de behandelaar om het

onderwerp aan te halen en eventueel door te vragen. Dit verlaagt wederom de drempel van

de bespreekbaarheid en zorgt tegelijkertijd voor een gelijke benadering van patiënten,

waardoor zij zich niet benadeeld voelen.

Verder wordt de Gezondheidsraad in Nederland geadviseerd meer onderzoek te

verrichten naar het effect van de HPV-vaccinatie bij jongens en volwassenen; met als doel

het daadwerkelijk aanbieden van de HPV-vaccinatie aan deze doelgroepen. Hierdoor zou de

HPV incidentie kunnen worden verlaagd en indirect het aantal oropharyngeale carcinomen

kunnen worden teruggedrongen.

Ten slotte wordt de Nederlandse Vereniging voor Mondhygiënisten aanbevolen om

een cursus of trainingsprogramma te ontwikkelen voor de reeds afgestudeerde

mondhygiënisten. Zo krijgen ook zij de kans om hun kennis en communicatieve

vaardigheden met betrekking tot dit onderwerp te verbeteren. Daarnaast wordt de

Nederlandse Vereniging voor Mondhygiënisten aanbevolen zich te beraden over het

ontwikkelen van een collectieve voorlichting over dit onderwerp voor het voortgezet

onderwijs.

53

7 Literatuurlijst

Ajzen, I. (2005). Attitudes, Personality and Behavior. Open University Press.

Beaton, D.E., Bombardier, C., Guillemin, F. & Ferraz, M.B. (2000). Guidelines for the process

of cross-cultural adaptation of self-report measures. Spine. 25, 3186-91.

Berger, N.A., Savvides, P., Koroukian, S.M., Kahana, E.F., Deimling, G.T., Rose, J.H. &

Bowman, K.F. (2006). Cancer in the elderly. Transactions of the American Clinical and

Climatological Association. 117, 147-156.

Beroepsprofiel Mondhygiënist in Nederland (2006). Kwaliteitswetgeving gezondheidszorg.

Opgevraagd op 22 november 2016 via http://www.mondhygienisten.nl/wp-

content/uploads/2016/03/Beroepsprofiel-NVM-mondhygienisten.pdf.

Bowen, D.M. (2013). History of dental hygiene research. Journal of Dental Hygiene. 87, 5-22.

Bruijns, V. & Kok, M. (2013). Leidraad toetsen en beoordelen. Opgevraagd op 21 januari

2016 via https://score.hva.nl/Bronnen/HvA%20Leidraad%20Toetsen%20en%20Beoordelen.

Pdf.

Daley, E., Dodd, V., DeBate, R., et al. (2014). Prevention of HPV-related oral cancer:

assessing dentists’ readiness. Elsevier Public health. 218, 231-238.

Doyle, L., Brady, A-M. & Byrne, G. (2009). An overview of mixed methods research. Journal

of Research in Nursing. 14, 175.

D’Souza, G., Kreimer, A.R., Viscidi, R., Pawlita, M., Fahkry, C., Koch, W.M. et. al (2007).

Case-control study of human papillomavirus and oropharyngeal cancer. The New England

Journal of Medicine. 256(19), 1944-56.

Fishbein, M. & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to

theory and research. Reading, MA: Addison-Wesley.

Giddings, L.S. & Grant, B.M. (2006). Mixed methods research for the novice researcher.

Contemporary Nurse. 23, 3–11.

54

Gillison, M.L, Chaturvedi, A.K. & Lowy, D.R. (2008). HPV prophylactic vaccines and the

potential prevention of noncervical cancers in both men and women. Cancer. 113(S10),

3036-46.

Hashibe, M., Brennan, P., Benhamou, S., Castellsague, X., Chen, C., Curado, M.P. et. al

(2007). Alcohol drinking in never users of tobacco, cigarette smoking in never drinkers, and

the risk of head and neck cancer: pooled analysis in the International Head and Neck Cancer

Epidemiology Consortium. Journal of the National Cancer Institute. 99, 777-789.

Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) (2016). Opgevraagd op 5 oktober 2016 van

http://www.cijfersoverkanker.nl/selecties/Incidentie_kanker_totaal/img57f5143d99f07.

Kellerman, A. (2002). The Internet on Earth – a Geography of Information. Chichester: John

Wiley and Sons Ltd.

Koller, M., Aaronson, N.K., Blazeby, J., Bottomley, A., Dewolf, L., Fayers, P. (2007).

Translation procedures for standardised quality of life questionnaires: The European

Organisation for Research and Treatment of Cancer (EORTC) approach. European Journal

of Cancer. 43, 1810-20.

Likert, R. (1932). A Technique for the Measurement of Attitudes. Archives of Psychology.

140, 1-55.

Mammas, I.N., Sourvinos, G., Zaravinos, A. & Spandidos, D.A. (2011). Vaccination against

human papilloma virus (HPV): epidemiological evidence of HPV in non-genital cancers.

Pathology and Oncology Research. 17(1), 103-19.

Martens, J. & Verwijmeren, P. (2016). De mening van tandheelkundestudenten over de rol

van tandartsen bij de preventie van HPV. Bachelorscriptie ACTA – sectie orale biochemie en

MTI. 1-25.

Matthijsse, S.M., Hontelez, J.A., Naber, S.K., Rozemeijer, K., Kolk de, I.M. et. al (2016).

Public health benefits of routine human papillomavirus vaccination for adults in the

Netherlands: a mathematical modeling study. The Journal of Infectious Diseases. 214(6),

854-61.

55

MES-FG (2016). Ethische verantwoording. Opgevraagd op 28 september 2016 via

https://onderwijsteams.sharepoint.hu.nl/fg/MES_FG/default.aspx.

Minassian, M. (2014). HPV-positive head and neck cancers: a review of the literature.

Journal of Dental Hygiene. 88(4): 194-201.

Nonaka, I. & Takeuchi, H. (1997). De kenniscreërende onderneming. Hoe Japanse bedrijven

innovatieprocessen in gang zetten. Schiedam: Scriptum.

Nederlandse Vereniging voor Mondhygiënisten (NVM) (2009). Beroepsprofiel mondhygiënist

in Nederland. Opgevraagd op 6 oktober 2016 van http://www.mondhygienisten.nl/wp-

content/uploads/2016/03/Beroepsprofiel-NVM-mondhygienisten.pdf.

Onwuegbuzie, A. J. & Leech, N. L. (2006). Linking Research Questions to Mixed Methods

Data Analysis Procedures 1.The Qualitative Report. 11(3), 474-498.

Perloff, R.M. (2003). The Dynamics of Persuasion, Communication and Attitudes in the 21st

century (2e druk). Mahwah, NJ/London: Lawrence Erlbaum Associates.

Petersen, M.A., Groenvold, M., Bjorner, J.B., Aaronson, N.K., Conroy, T. & Cull, A. (2003).

Use of differential item functioning analysis to assess the equivalence of translations of a

questionnaire. Quality of Life Research. 12, 373-85.

Rappuoli, R., Mandl, C.W., Black, S. & De Gregoria, E. Vaccines for the twenty-first century

society. Nature Reviews Immunology. 11, 865-72 .

Rautava, J. & Syrjänen, S. (2011). Human papillomavirus infections in the oral mucosa.

Journal of the American Dental Association. 142(8), 905-14.

Rietbergen, M.M., Leemans, C.R., Bloemena, E., Heideman, D.A.M., Braakhuis, B.J.M.,

Hesselink, A.T. (2013). Increasing prevalence rates of HPV attributable oropharyngeal

squamous cell carcinomas in the Netherlands as asessed by a validated test algorithm.

International Journal of Cancer. 132, 1565-1571.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) (2016). Ministerie van

Volksgezondheid Welzijn en Sport. Opgevraagd op 5 oktober 2016 van

http://www.rivm.nl/Onderwerpen/H/ HPV_Humaan_Papillomavirus.

56

Robson, C. (2002). Real World Research. A Resource for Social Scientists and Practioner-

Researchers (2e druk). Oxford: Paperback.

Smith, E.M., Ritchie, J.M., Summersgill, K.F., Klussmann, J.P., Lee, J.H., Wang, D. et. al

(2004). Age, sexual behavior and human papillomavirus infection in oral cavity and

oropharyngeal cancers. International Journal of Cancer. 108(5), 766-72.

Universiteit Utrecht (2017). Censuur: theorie. Opgevraagd op 21 januari 2016 via

http://toetsing.sites.uu.nl/modules/cesuur/cesuur-theorie/.

Weggeman, M. (1997). Kennismanagement; inrichting en besturing van kennisintensieve

organisaties. Schiedam: Scriptum.

Westra, W.H. (2009). The changing face of head and neck cancer in the 21st century: the

impact of HPV on the epidemiology and pathology of oral cancer. Head and Neck Pathology.

3, 78-81.

57

Bijlage A Toestemmingsverklaring

Titel onderzoek: HPV en de toekomstige mondhygiënist - De bereidheid om patiënten

voor te lichten over HPV en de associatie met oropharyngeale

carcinomen.

Onderzoekers: Rosalie Dool en Iris van den Berg

Toestemming deelnemer

Ik verklaar op een voor mij duidelijke wijze te zijn ingelicht over de aard, methode, doel en (indien

aanwezig) de risico’s en belasting van het onderzoek. Ik weet dat de gegevens en resultaten van het

onderzoek alleen anoniem en vertrouwelijk aan derden bekend gemaakt zullen worden. Mijn vragen

zijn naar tevredenheid beantwoord.

Ik begrijp dat onderzoeksgegevens uitsluitend voor analyse en/of wetenschappelijke presentaties

zullen worden gebruikt.

Ik stem geheel vrijwillig in met deelname aan dit onderzoek. Ik behoud me daarbij het recht om op elk

moment zonder opgaaf van redenen mijn deelname aan dit onderzoek te beëindigen.

Ik weet dat ik, mocht ik verdere vragen hebben, contact op kan nemen met de onderzoeker(s) via de

e-mail ([email protected] / [email protected]).

Naam deelnemer:

Mondelinge toestemming is gegeven op datum:

Toestemming uitvoerende onderzoekers

Ik heb een mondelinge en schriftelijke toelichting gegeven op het onderzoek. Ik zal resterende vragen

over het onderzoek naar mijn vermogen beantwoorden. De deelnemer zal van een eventuele

voortijdige beëindiging van deelname aan dit onderzoek geen nadelige gevolgen ondervinden.

Naam onderzoekers: Rosalie Dool en Iris van den Berg

Mondelinge toestemming is gegeven op datum:

58

Bijlage B Samenwerkingsovereenkomst

62

Bijlage C Enquête

Introductie

Je patiënt voorlichting geven over HPV; iets voor jou?

Deze enquête is onderdeel van ons onderzoek naar de bereidheid van studenten

Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over het humaan papillomavirus (HPV) en de

associatie met mond- en keelkanker. HPV is een virus dat onder andere

baarmoederhalskanker en mond- en keelkanker veroorzaakt.

Met deze enquête hopen we inzicht te krijgen in de kennis en attitude van Nederlandse

studenten Mondzorgkunde ten aanzien van HPV. Ons onderzoek zal daarom worden

uitgevoerd onder alle studenten aan de opleidingen Mondzorgkunde in Amsterdam,

Groningen, Nijmegen en Utrecht.

Het doel van dit onderzoek is het verbeteren van de kwaliteit van de preventieve mondzorg,

waardoor het aantal kankergevallen door HPV in de toekomst mogelijk afneemt.

Het invullen van deze enquête neemt minder dan 10 minuten in beslag. Resultaten worden

anoniem verwerkt.

Deelname wordt beloond! Onder de respondenten worden 8 bioscoopbonnen verdeeld.

Alvast bedankt voor je medewerking, wij waarderen dit enorm!

Rosalie Dool & Iris van den Berg

Door op ‘volgende’ te klikken stem je in met deelname aan het onderzoek.

63

Hoe zeker ben je over je vaardigheden wat betreft het toepassen van de volgende methoden voor het

screenen op mond- en keelkanker? Palpatie = voelen met de hand

zeer zeker zeker onzeker zeer

onzeker

A Visuele inspectie 1 2 3 4

B Palpatie / manueel onderzoek van de tong,

wangen en nek

1 2 3 4

2

Geef aan in hoeverre de onderstaande zaken zouden kunnen bevorderen dat je alle patiënten

onderzoekt op mond- en keelkanker.

helemaal

oneens

oneens eens helemaal

eens

A Meer wetenschappelijk bewijs voor het

effect van mondonderzoek op de

gezondheid van de patiënt

1 2 3 4

B Meer algemene bekendheid bij patiënten

over mondonderzoek door een

mondhygiënist

1 2 3 4

C Beschikbaarheid van efficiënte

hulpmiddelen voor diagnostiek (denk bijv.

aan een richtlijn)

1 2 3 4

D Meer onderwijs over hoe een goed

mondonderzoek wordt uitgevoerd en waar

je als mondhygiënist op moet letten

1 2 3 4

3

Geef aan of je denkt dat de volgende patiënten een verhoogd risico hebben op

mond- en keelkanker.

Ja Nee

A Patiënten die roken

B Patiënten die alcohol gebruiken

C Alleen mannen

64

D Alleen vrouwen

E Patiënten die ouder zijn dan 40 jaar

F Patiënten die jonger zijn dan 40 jaar

G Patiënten die in het verleden mond- of keelkanker hebben gehad

H Patiënten met een infectie van het HPV virus

4

Hoe belangrijk vind je het dat er een richtlijn wordt ontwikkeld voor screening op mond- en

keelkanker binnen de tandheelkunde?

1 Zeer belangrijk

2 Belangrijk

3 Onbelangrijk

4 Zeer onbelangrijk

5 Hieronder staan enkele uitspraken over HPV. Geef bij elke uitspraak aan of deze naar jouw

mening juist of onjuist is. Gok je het antwoord? Kies dan voor ‘weet ik niet’.

Premaligne = voorstadium van kanker.


A Meer dan de helft van de patiënten met mond- of

keelkanker zal hieraan overlijden.

B Een infectie met HPV kan mond- en keelkanker

veroorzaken.

C Mond- en keelkanker wordt meestal voorafgegaan

door de aanwezigheid van klinisch herkenbare

premaligne veranderingen.

D Steeds meer patiënten die mond- en keelkanker

krijgen, hebben geen bekende risicofactoren als

roken en drinken.

E Patiënten die mond- en keelkanker krijgen, zijn

steeds jonger.

F De meeste epitheelafwijkingen worden pas in een

laat stadium gediagnosticeerd.

65

6

Van wie en/of via welke weg heb je informatie verkregen over de relatie tussen HPV en mond- en

keelkanker? Meerdere antwoorden mogelijk.

A Via het theoretisch onderwijs van de opleiding Mondzorgkunde

B Via het klinisch onderwijs van de opleiding Mondzorgkunde

C Van een medestudent

D Van een andere zorgverlener

E Van een patiënt

F Van familie / vrienden

G Van Tv en/of radio

H Via vakliteratuur / publicaties

I Via krant en/of tijdschrift

J Via internet / social media

K Ik heb hier geen informatie over ontvangen

G Er zijn meer dan 100 verschillende typen van het

HPV virus.

H Iemand kan drager zijn van HPV, zonder het te

weten.

I De meeste HPV besmettingen verdwijnen na korte

tijd.

J Sommige varianten van HPV veroorzaken

baarmoederhalskanker.

K HPV veroorzaakt herpes (koortslip).

L HPV veroorzaakt HIV

M HPV wordt overgedragen via seksuele contacten.

N HPV kan worden behandeld met antibiotica.

O Er bestaat een vaccin dat beschermt tegen enkele

varianten van HPV.

P Het gebruik van een condoom vermindert de kans

op het overdragen van HPV.

Q HPV veroorzaakt aids.

66

7

Hoe moeilijk vind je het om de volgende onderwerpen met patiënten te bespreken?

1

Zeer

moeilijk

2

moeilijk

3

Makkelijk

4

Zeer

Makkelijk

A

De relatie tussen mondgezondheid en

algehele gezondheid

B Huiselijk geweld

C Eetstoornissen

D Seksueel overdraagbare ziekten

E Ongezonde leefgewoonten (roken,

alcoholgebruik, drugsgebruik)

8

Hoe belangrijk vind je het dat mondhygiënisten de relatie tussen HPV en mond- en keelkanker

bespreken met hun patiënten?

1 Zeer belangrijk

2 Belangrijk

3 Onbelangrijk

4 Zeer onbelangrijk

9

Stel, je wilt de relatie tussen HPV en mondkanker bespreken met je patiënten, wat zou dan naar

jouw idee de beste manier zijn om dit gesprek te vergemakkelijken?

A HPV presenteren als een risicofactor voor mond- en keelkanker

B In de medische anamnese vragen opnemen over het seksuele verleden van de patiënt en

deze informatie met de patiënt bespreken

C HPV presenteren als een infectieziekte

67

10

Was je bekend met het bestaan van de HPV-vaccinatie vóór deelname aan dit onderzoek?

A Ja

B Nee

12

Stel, je bent afgestudeerd als mondhygiënist: Om welke reden(en) zou je HPV-vaccinatie niet

(altijd) met je patiënten bespreken? Meerdere antwoorden mogelijk.

A Ik heb onvoldoende onderwijs gekregen over HPV en het HPV-vaccin

B Ik maak me zorgen over de veiligheid van het HPV-vaccin

C Mogelijke aansprakelijkheid

D Het is niet mijn taak als mondhygiënist om het HPV-vaccin te adviseren aan mijn patiënten

E De behandelafspraken zijn te kort om dit te bespreken

F Ik vind het ongemakkelijk om seksueel gerelateerde onderwerpen met de patiënt te

bespreken

11 Hieronder staan enkele uitspraken over de HPV-vaccinatie. Geef bij elke uitspraak aan of deze

naar jouw mening juist of onjuist is. Gok je het antwoord? Kies dan voor ‘weet ik niet’.


A Het vaccin voorkomt het overbrengen van sommige

typen van HPV.

B Het HPV-vaccin beschermt vrouwen tegen

baarmoederhalskanker.

C Mensen die zijn gevaccineerd tegen HPV hoeven geen

veilige seks meer te hebben (gebruik van condoom)

om HPV te voorkomen.

D HPV-vaccinatie is in het Rijkvaccinatieprogramma

alleen beschikbaar voor meisjes.

E Mannen kunnen de huisarts verzoeken om HPV-

gevaccineerd te worden, echter wordt dit niet

standaard vergoed.

F Het HPV-vaccin is alleen effectief voor mensen die nog

nooit seks hebben gehad.

68

G Er is geen algemene bekendheid over de oorzakelijke rol van HPV bij mond- en keelkanker

en de preventie hiervan door het HPV-vaccin

H Een andere reden, namelijk…………………………………………………………………………

13 Op welke hogeschool volg je de opleiding Mondzorgkunde?

A Hogeschool Inholland Amsterdam

B Hanzehogeschool Groningen

C Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

D Hogeschool Utrecht

14 In welk studiejaar van de opleiding Mondzorgkunde zit je momenteel?

A Jaar 1

B Jaar 2

C Jaar 3

D Jaar 4

15 Hoe oud ben je?

Leeftijd: ……………………jaar

16 Wat is je geslacht?

A Man

B Vrouw

17 Ben je zelf gevaccineerd tegen HPV?

A Ja

B Nee

18 Wat is je geboorteland? Noteer volledig

………………………………………………

19 Wat is het geboorteland van je ouders? Noteer volledig

Geboorteland vader …………………………………..

Geboorteland moeder ………………………………….

69

20 Ben je bekend met andere, niet-westerse culturen? Zo ja, met welke?

………………………………………………

21 We zouden je graag willen benaderen voor een kort interview over dit onderwerp. Vul hieronder

je e-mailadres in als je hiertoe bereid bent. Vul anders ‘nee’ in.

Met het invullen van een e-mailadres maak je kans op het winnen van een bioscoopbon.

E-mailadressen worden apart verwerkt en verwijderd na afronding van het onderzoek.

E-mailadres: ………………………………………………

Einde enquête

Hartelijk dank voor je deelname! Klik op ‘Gereed’ om de enquête te voltooien.

70

Bijlage D Codeboek

Variabele Label Vraag Antwoordcode Meetniveau

A1 A1 – vaardigheden Hoe zeker ben je over je vaardigheden wat betreft het screenen op mond- en keelkanker?

Visuele inspectie A1a

1 = zeer zeker 2 = zeker 3 = onzeker 4 = zeer onzeker

Ordinaal

Palpatie A1b

1 = zeer zeker 2 = zeker 3 = onzeker 4 = zeer onzeker

A2 A2 – bevorderende factoren

Welke zaken zorgen ervoor dat je alle patiënten onderzoekt op mond- en keelkanker?

Meer wetenschappelijk bewijs A2a

4 = helemaal eens 3 = eens 2 = oneens 1 = helemaal oneens

Ordinaal

Meer algemene bekendheid bij patiënten A2b


Beschikbaarheid hulpmiddelen A2c


Meer onderwijs A2d


K1 K1 – verhoogd risico op mond- en keelkanker

Welke patiënten hebben een verhoogd risico op mond- en keelkanker?

Rokers K1a

1 = ja 2 = nee

Nominaal

Alcohol gebruikers K1b

1 = ja 2 = nee

Mannen K1c

1 = ja 2 = nee

Vrouwen K1d

1 = ja 2 = nee

Ouder dan 40 jaar K1e

1 = ja 2 = nee

Jonger dan 40 jaar K1f

1 = ja 2 = nee

Mond- of keelkanker in verleden 1 = ja

71

K1g 2 = nee

Infectie van HPV-virus K1h

1 = ja 2 = nee

A3 A3 – belang richtlijn Hoe belangrijk vind je een richtlijn voor screening op mond- en keelkanker?

1 = zeer belangrijk 2 = belangrijk 3 = onbelangrijk 4 = zeer onbelangrijk

Ordinaal

K2 K2 – uitspraken HPV

Geef aan of de uitspraak juist of onjuist is.

Meer dan de helft met mond- en keelkanker overlijdt K2a

1 = juist 2 = onjuist 3 = weet ik niet

Nominaal

HPV veroorzaakt mond- en keelkanker K2b


Mond- en keelkanker wordt voorafgegaan door premaligne veranderingen K2c


Patiënten met mond- en keelkanker hebben steeds minder bekende risicofactoren K2d


Zijn steeds jonger K2e


Epitheelafwijkingen worden in laat stadium gediagnosticeerd K2f


Er zijn meer dan 100 verschillende typen HPV K2g


Iemand kan drager van HPV zijn zonder het te weten K2h


HPV besmettingen kunnen verdwijnen na korte tijd K2i


Sommige varianten van HPV veroorzaken baarmoederhalskanker K2j


HPV veroorzaakt herpes K2k


HPV veroorzaakt HIV K2l

1 = juist 2 = onjuist

72

3 = weet ik niet

HPV wordt overgedragen via seks K2m


HPV kan worden behandeld met antibiotica K2n


Er bestaat een vaccin tegen HPV K2o


Gebruik van condoom vermindert de kans op overdracht van HPV K2p


HPV veroorzaakt aids K2q


D1 D1 – verkregen informatie

Via welke weg heb je informatie gekregen over HPV / mond- en keelkanker?

Theoretisch onderwijs opleiding Mondzorgkunde D1a

1 = ja 0 = nee

Nominaal

Klinisch onderwijs opleiding Mondzorgkunde D1b

1 = ja 0 = nee

Medestudent D1c

1 = ja 0 = nee

Andere zorgverlener D1d

1 = ja 0 = nee

Patiënt D1e

1 = ja 0 = nee

Familie / vrienden D1f

1 = ja 0 = nee

Tv en/of radio D1g

1 = ja 0 = nee

Vakliteratuur / publicaties D1h

1 = ja 0 = nee

Krant en/of tijdschrift D1i

1 = ja 0 = nee

Internet / social media D1j

1 = ja 0 = nee

Geen informatie ontvangen D1k

1 = ja 0 = nee

A4 A4 – bespreking patiënt

Relatie mondgezondheid – algehele gezondheid

4 = zeer makkelijk 3 = makkelijk

Ordinaal

73


A4a 2 = moeilijk 1 = zeer moeilijk

Huiselijk geweld A4b

4 = zeer makkelijk 3 = makkelijk 2 = moeilijk 1 = zeer moeilijk

Eetstoornissen A4c


Seksueel overdraagbare ziekten A4d


Ongezonde leefgewoonten A4e


A5 A5 – belang bespreking patiënt

Hoe belangrijk vind je het dat mondhygiënisten de relatie tussen HPV en mond- en keelkanker bespreken met patiënten?

1 = zeer belangrijk 2 = belangrijk 3 = onbelangrijk 4 = zeer onbelangrijk

Ordinaal

A6 A6 – gesprek vergemakkelijken

Wat vergemakkelijkt volgens jou het gesprek over de relatie tussen HPV en mond- en keelkanker?

1 = HPV presenteren als risicofactor 2 = vragen over seksuele verleden opnemen in medische anamnese 3 = HPV presenteren als infectieziekte

Nominaal

D2 D2 – bekendheid HPV-vaccinatie

Was je bekend met het bestaan van HPV-vaccinatie vóór deelname aan dit onderzoek?

1 = ja 2 = nee

Nominaal

K3 K3 – uitspraken HPV-vaccinatie

Geef aan of de uitspraak juist of onjuist is.

Voorkomt overdracht van sommige typen HPV K3a


Nominaal

Beschermt tegen baarmoederhalskanker K3b


Geen veilige seks meer nodig om HPV te voorkomen K3c


Alleen beschikbaar voor meisjes in RVP K3d


74

Mannen kunnen de huisarts erom verzoeken; het wordt niet standaard vergoed K3e


Alleen effectief voor mensen die nog nooit seks hebben gehad K3f


A7 A7 – bespreken HPV-vaccinatie met patiënt

Waarom zou je de HPV-vaccinatie niet bespreken met patiënten?

Onvoldoende onderwijs gekregen A7a

1 = ja 0 = nee

Nominaal Scale

Veiligheid van vaccin wordt in twijfel genomen A7b

1 = ja 0 = nee

Aansprakelijkheid A7c

1 = ja 0 = nee

Geen taak van de mondhygiënist A7d

1 = ja 0 = nee

Behandelafspraken zijn te kort A7e

1 = ja 0 = nee

Ongemakkelijk A7f

1 = ja 0 = nee

Er is geen algemene bekendheid over de oorzakelijke rol van HPV bij mond- en keelkanker en preventie hiervan door het vaccin A7g

1 = ja 0 = nee

Andere reden A7h

…

D3 D3 – hogeschool Op welke hogeschool volg je de opleiding?

1 = Hogeschool Inholland Amsterdam 2 = Hanzehogeschool Groningen 3 = Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 4 = Hogeschool Utrecht

Nominaal

D4 D4 – studiejaar In welk studiejaar zit je momenteel?

1 = Jaar 1 2 = Jaar 2 3 = Jaar 3 4 = Jaar 4

Scale

D5 D5 – leeftijd Hoe oud ben je? Leeftijd in jaren in cijfers Scale

D6 D6 – geslacht Wat is je geslacht? 1 = Man 2 = Vrouw

Nominaal

D7 D7 – vaccinatie Ben je zelf gevaccineerd? 1 = ja 2 = nee

Nominaal

D8 D8 – geboorteland Wat is je geboorteland? Naam geboorteland Scale

D9 Geboorteland vader Naam geboorteland vader Scale

75

D9 – geboorteland ouders

Wat is het geboorteland van je ouders?

D9a

Geboorteland moeder D9b

Naam geboorteland moeder

D10 D10 – culturen Ben je bekend met niet-westerse culturen? Zo ja, met welke?

… … Scale

MAIL MAIL – mailadres Vul je mailadres in als je benaderd wilt worden voor een kort interview.

… Nee / e-mailadres n.v.t.

76

Bijlage E Interviewleidraad

Doel van het interviewen

Het doel van de interviews is het onderzoeken van factoren die de bereidheid van studenten

Mondzorgkunde beïnvloeden ten aanzien van het voorlichten van patiënten over HPV en de

associatie met oropharyngeale carcinomen. Het interview wordt ingezet als aanvulling op

een enquête over dit onderwerp die eerder is verspreid onder de studenten. De volgende

onderzoeksvraag stond hierbij centraal: Welke factoren beïnvloeden de bereidheid van

studenten Mondzorgkunde om patiënten voor te lichten over HPV en de associatie met


Afnemen van de interviews

De interviews worden face-to-face of via een videogesprek (Skype, FaceTime of Whats-App)

afgenomen, naar voorkeur van de geïnterviewde. Alle interviews worden met een video-

opname vastgelegd zodat alle communicatie – verbaal en non-verbaal – achteraf kan

worden getranscribeerd en geanalyseerd.

Beschrijving toestemmingsverklaring

Elke deelnemer ontvangt voorafgaand aan het interview een digitaal informed consent. Bij de

start van het interview wordt gevraagd om mondeling informed consent te geven. In de

toestemmingsverklaring is onder andere opgenomen dat de student juist wordt voorgelicht

over het doel en de werkwijze, deelname op elk moment zonder opgaaf van reden mag

beëindigen, deelname en de uitkomsten geen nadelige gevolgen zullen hebben voor de

student, de gegevens anoniem worden verwerkt, het onderzoek op een eerlijke en

wetenschappelijk verantwoorde manier wordt uitgevoerd, de onderzoeker geen gegevens

verstrekt aan derden als de opdrachtgever daar geen toestemming voor heeft verleend, de

onderzoeker zich niet laat leiden in de opzet en uitvoering door belangen van derden, de

onderzoeker de herleidbare data van de student zorgvuldig opbergt en de persoonlijke

gegevens verwijdert na afloop van het onderzoek.

Thema onderwerpen

Vaardigheden screenen met betrekking tot mondkeelkanker

Richtlijn voor screening op mondkeelkanker

Hulpmiddelen

Onderwijs opleiding Mondzorgkunde

77

Moeilijk bespreekbare onderwerpen binnen de tandheelkunde


HPV-vaccinatie

(Culturele oriëntatie)

Doorvraagmogelijkheden

Wat maakt het moeilijk…?

Hoe komt het dat…?

Wat bedoel je met…?

Hoe voel je je …?

Wat vind je van…?

Waarover…?

Hoe kan … verbeteren?

Welke maatregelen kunnen genomen worden om …?

Kun je daar nog iets meer over vertellen?

Wat zijn je ervaringen op dit gebied?

Wil je nog iets met ons delen over dit onderwerp waar niet naar is gevraagd?

78

Bijlage F Transcripten interviews

Interview 1

Datum 16-12-2016

Tijdstip 12:10 uur

Hogeschool Hogeschool Utrecht

Studiejaar 3

Geslacht V

Leeftijd 48 jaar

Het interview heeft persoonlijk (face-to-face) plaatsgevonden en is vastgelegd middels een

video-opname.

Interviewer 1: ‘Een poosje geleden heb je voor ons de enquête ingevuld over het onderwerp

HPV / mondkeelkanker en je hebt ook aangegeven deel te willen nemen aan een interview.

Daarom zijn we nu hier. In principe zal ik het woord doen en interviewer 2 zal eventueel

aanvullende vragen stellen ter verduidelijking of af en toe een samenvatting geven. Als het

goed is heb je ook een informed consent gehad via de mail, heb je die doorgelezen en ben je

het er mee eens?’

Deelnemer 1: ‘Die heb ik inderdaad gehad en doorgelezen. Ja ik ben het ermee eens en

geef toestemming.’

---------------------------------------------------------------------------------------- Vaardigheden screenen ↓

Interviewer 1: ‘Helemaal goed. We willen nu wat verder doorvragen over het hele onderwerp.

Kun je wat vertellen over je ervaringen met betrekking tot het screenen op mond- en

keelkanker?’

Deelnemer 1: ‘Daar heb ik helemaal geen ervaring mee. Nou ja, mond- en keelkanker, ik kijk

inderdaad in de mond tijdens het mondonderzoek en dan let ik wel op de kenmerken van

mondkanker en dan kijk ik of ik witte vlekken zie of andere veranderingen. Als ik inderdaad

79

iets vind dan laat ik sowieso altijd een tandarts even kijken om eventueel te verwijzen naar

een kaakchirurg.

Interviewer 1: ‘En palpatie?’

Deelnemer 1: ‘Ja, als ik iets zie ga ik inderdaad ook wel voelen of ik wat afwijkingen vind in

de structuren onder de slijmvliezen.’

Interviewer 1: ‘En heb je verder ook situaties meegemaakt waarin je ook echt iets vond en

wat je verdacht op kwaadaardigheid?’

Deelnemer 1: ‘Ja. Toen heb ik doorverwezen.’

Interviewer 2: ‘Je gaf bijvoorbeeld aan dat als je iets verdachts ziet dan ga je ook controleren

of je iets verdachts voelt. Kan je daar nog iets meer over vertellen? Hoe pak jij dat aan? Pak

jij dat altijd op die manier aan?’

Deelnemer 1: ‘Ik vraag sowieso altijd aan de patiënt of hij het zelf al gezien heeft, of hij

eventueel iets gemerkt heeft en dan vraag ik of hij ook last heeft van de klieren en dan voel

ik het eventueel na. Dan laat ik ook echt de tandarts meekijken. Ik schrijf ook sowieso op wat

ik gevonden heb en hoe groot het is met de afmetingen erbij en dan laat ik ze meestal na 2/3

weken even terugkomen om het nog een keer te beoordelen en dan vraag ik ook de tandarts

erbij voor advies.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 1: ‘Een richtlijn…’

Deelnemer 1: ‘Ja dat zou denk ik wel mooi zijn, als er gewoon meer duidelijkheid is en dan

misschien inderdaad ook qua scholing om het makkelijker te herkennen inderdaad. Wat is

welke witte afwijking en wat is welk zweertje en hoe moet je daar op reageren. Het lijkt mij

sowieso wel fijn als daar een goede richtlijn over is.’

Interviewer 1: ‘Zou dat dan bevorderen dat jij daar nog meer mee bezig gaat?’

Deelnemer 1: ‘Ja, je herkent het sneller. Als je er meer op geschoold wordt dan weet je ook

beter waar je op moet letten.’

------------------------------------------------------------------------------------------------------ Hulpmiddelen ↓

Interviewer 1: ‘En zouden er nog meer dingen kunnen zijn die dat kunnen bevorderen?’

80

Deelnemer 1: ‘Dat heeft denk ik ook een beetje met je eigen inzet te maken. Ik denk dat als

je er zelf een beetje op gebrand bent om zo goed mogelijke zorg te verlenen dat je zelf wel

op zoek gaat naar de kennis.’

------------------------------------------------------------------------- Moeilijk bespreekbare onderwerpen ↓

Interviewer 1: ‘Moeilijk bespreekbare onderwerpen. Waar denk je dan aan?’

Deelnemer 1: Denkt na. ‘Dan denk je aan een ernstige situatie die je in de mond aantreft en

niet verwacht had. Dat is moeilijk, zeker als de patiënt verder helemaal geen klachten heeft

of helemaal vrolijk en blij de stoel in gaat en denkt dat er niets aan de hand is. Dat is altijd

lastig. En het onderwerp waar we het nu over gaan hebben, HPV, ja dat is ook lastig omdat

het een seksueel overdraagbare aandoening is. Dus dat is een lastig onderwerp om aan te

pakken.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 1: ‘En zou een richtlijn over dit onderwerp eraan bijdragen dat jij dit eerder met

patiënten zal gaan bespreken?’

Deelnemer 1: Twijfelt. ‘Ja, dat is een beetje de vraag. Je gaat een kind van 12 (de leeftijd

vanaf waar je meisjes moet gaan inenten tegen het HPV virus) niet vertellen dat het van seks

kanker kan krijgen. Dat is een beetje een raar verhaal. Dus ik denk dat dat best moeilijk is in

te passen als de patiënt er niet zelf mee komt.

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘En stel dat je het zou hebben over de HPV-vaccinatie met zulke kinderen.

Hoe zou je dat aanpakken?’

Deelnemer 1: ‘Ja, ik weet niet zozeer of dat de taak is van de mondhygiënist. Ik denk dat de

voorlichting, zeker op deze leeftijd, meer bij de GGD en de huisarts ligt.’

---------------------------------------------------------------------- Preventieve rol van de mondhygiënist ↓

Interviewer 1: ‘Terwijl het toch ook een link kan hebben met de mond?’

Deelnemer 1: ‘Ja.’ Lacht ongemakkelijk en verveeld. ‘Ja, ik denk dat het een beetje raar is

dat je een sealing legt en je gaat het hebben over seks en overdraagbare kanker. Ik weet het

niet. Je moet op een gegeven moment een soort aanknopingspunt hebben. En ik weet niet of

je op dat moment bij een kind van 12 dat aanknopingspunt hebt. En aan de andere kant

81

begrijp ik dat er nog wel een lans voor te breken is. Dus het is een beetje lastig. Wat dat

betreft is het wel goed dat dit nu onderzocht wordt.’

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘En bij bijvoorbeeld een intake van een nieuwe patiënt? Zou dat het

vergemakkelijken in plaats van tijdens een sealing?’

Deelnemer 1: ‘Nou ja, zijn ze volwassen dan kan je daar best naar vragen.’ Is 5 seconden

stil. ‘Ik vind het een lastig onderwerp, omdat een kind van 12, waarop de vaccinatie is

gebaseerd, meestal nog niet seksueel actief is. Maarja om daar nu over te beginnen. Dat is

toch een punt wat ik lastig vind, ondanks de gevolgen voor de mondgezondheid.’

Interviewer 1: ‘En zou je het bijvoorbeeld wel bespreken met de ouders van het kind?’

Deelnemer 1: Twijfelt en denkt na. ‘Ik weet het niet. Nee, ja, nee. Nee. Nee. Ja. Aan de ene

kant wil ik het wel en begrijp ik het belang, maar aan de andere kant weet ik niet of het een

onderwerp is om tijdens een controle of een intake te bespreken. Nee.’


Interviewer 2: ‘We hebben het zojuist gehad over een richtlijn en over moeilijk bespreekbare

onderwerpen. Ik begrijp uit jouw antwoord dat een richtlijn je zou helpen in het screenen, dus

eigenlijk als er al tekenen zijn van afwijkingen. Maar als we nu kijken naar het bespreekbaar

maken van moeilijke onderwerpen, ook het onderwerp HPV waar we het nu over hebben;

hoe zie je dit in relatie tot de preventieve rol van de mondhygiënist?’

Deelnemer 1: ‘Bij de eerste afwijkingen wel signaleren. Dit wel bespreken, want dit zijn

moeilijke onderwerpen die je wel moet bespreken.’ Denkt na. ‘Misschien zou je dit onderwerp

wel in een voorlichting kunnen doen als je op een school of voortgezet onderwijs een

voorlichting komt geven. Dat je het op deze manier gaat inpassen; voor groepen mensen.

Dus een ander soort voorlichting; misschien niet individueel maar meer een

gezondheidsvoorlichting. En dat kunnen wij ook doen.

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘Zou je je eigen kinderen inenten?’

Deelnemer 1: ‘Ik heb twee zoons.’ Lacht hard. ‘Ja ik zou het wel doen.’

Interviewer 2: ‘Waarom?’

82

Deelnemer 1: ‘Omdat het wel bewezen is dat er een kans is dat twee takjes van het HPV-

virus mondkanker kunnen veroorzaken; of sowieso baarmoederhalskanker. Dus ik denk dat

het wel zinvol is. En ze zijn nu al een poos bezig met die inentingen; er zijn weinig

bijwerkingen. Er zijn wel bijwerkingen maar die zijn ook niet helemaal aan die vaccinatie te

koppelen. Dus ik zou het wel doen.’

De interviewers bedanken deelnemer 1.

83

Interview 2

Datum 16-12-2016

Tijdstip 14:00 uur

Hogeschool Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Studiejaar 3

Geslacht V

Leeftijd 21 jaar

Het interview heeft plaatsgevonden via Skype en is vastgelegd middels een video-opname.

Interviewer 1: ‘We zullen ons eest even voorstellen; ik ben … en dit is … Een poosje geleden

heb je voor ons de enquête ingevuld over HPV en mond-keelkanker. Daarin heb je ook

aangegeven dat je bereid was om een interview met ons af te nemen en daarom zullen we

nu dit interview houden. Als het goed is heb je via de mail ook een informed consent gehad.

Heb je deze gelezen en geef je er ook toestemming voor?’

Deelnemer 2: ‘Ik heb het gelezen en geef er toestemming voor.’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘In principe zal ik het woord doen en … zal af en toe aanvullende vragen

stellen of soms een samenvatting geven. Dan beginnen we met de eerste vraag: kun je wat

vertellen over je ervaringen met betrekking tot het screenen op mond-keelkanker?’

Deelnemer 2: Denkt na. ‘Wat wij hebben geleerd is dat we tijdens een intake moeten letten

op het uiterlijk van het gezicht (zwellingen enzovoort), moeten palperen en op moeten letten

op verkleuringen.’


Interviewer 1: ‘Kun je daar nog iets meer over vertellen? Heb je wel eens iemand in de stoel

gehad die je verdacht op mond-keelkanker?’

Deelnemer 2: Denkt na. ‘Nee. Nog niet; gelukkig. Maar wel eens dat ik verkleuringen heb

gezien, bijvoorbeeld onder de tong en verdikkingen dat je daar dan naar kijkt. Daar haalde ik

mijn begeleider voor bij, maar dan blijkt dat het niets kwaadaardigs is. Maar verder niets.’

84

Interviewer 2: ‘Hoe kijk je daar eigenlijk tegenaan? Je geeft aan dat je het wel geleerd hebt

om te doen, maar hoe kijk je daar zelf tegenaan, wat vind je ervan, hoe denk je erover, hoe

voel je je daarbij?’

Deelnemer 2: ‘Ik vind het heel interessant. Ook omdat we natuurlijk hebben gehoord dat je

veel van de algemene gezondheid in de mond terug kunt zien. En ik vind eigenlijk dat we

daar niet genoeg over leren. In principe krijgen we dit in het eerste jaar om er extra- en intra-

oraal naar te kijken, maar dat vergeet je heel snel omdat er ander onderwerpen overheen

vallen en die overtreffen. Natuurlijk, na een tijdje ervaring ga je wel verschillen zien in de

mond, maar weet je toch niet wat je daar precies mee moet. Dat vind ik heel jammer, want ik

denk dat het heel belangrijk is dat je als mondhygiënist zoiets kan ontdekken en dat je weet

wat je ziet en wat je ermee kan doen.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Je geeft aan dat jullie daar niet genoeg over leren. Hou zou je dit graag

binnen het onderwijs zien of anders willen zien?’

Deelnemer 2: ‘Ik zou het graag weer terug willen laten komen. Het is nu in het eerste jaar

aan bod geweest, ik zit ondertussen alweer in het derde jaar. Het is zo vervaagd dat ik best

wel een college zou willen hebben bijvoorbeeld met plaatjes, met informatie over hoe herken

je dit, hoe kun je het nog beter onderzoeken en wat doe je daar dan mee. Als een soort van

opfrisser. En misschien ook meer begeleiding op zaal hierover. Want we worden natuurlijk

wel gecontroleerd op de reiniging en de controle, maar niet bepaald op de slijmvliezen of het

hoofd-halsgebied.’ Palpeert met haar handen haar gezicht en nek.

Interviewer 1: ‘Hoe, in welke vorm, heb je hier informatie over gehad in het eerste jaar?’

Deelnemer 2: Denkt diep na. ‘Dat was volgens mij tijdens Skills en dat was dan een

tutorgroep. Op een blaadje stond informatie en dan gingen ze je uitleggen wat je dan kon

zien. Ook is er tijdens andere vakken wel eens laten zien hoe het er dan uitziet.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 1: ‘En een richtlijn, hoe denk je daar over?’

Deelnemer 2: ‘Hoe bedoel je een richtlijn?’

Interviewer 1: ‘Voor het screenen op mond-keelkanker bijvoorbeeld.’

Deelnemer 2: ‘Ik weet zelf persoonlijk niet zoveel van een richtlijn af.’ Lacht ongemakkelijk

85

Interviewer 1: ‘Op dit moment is deze er ook nog niet voor binnen de tandheelkunde; hoe

zou je het vinden als dit ontwikkeld zou worden?’

Deelnemer 2: ‘Dat zou ik heel fijn en prettig vinden, want dan zou ik tenminste weten wat ik

ermee aan moet. Hoe ik dat aan moet pakken. En wat je ermee moet doen.’ Lacht

ongemakkelijk.

------------------------------------------------------------------------------------------------------ Hulpmiddelen ↓

Interviewer 1: ‘En naast een richtlijn; zouden er voor jou nog andere dingen zijn die voor jou

belangrijk zijn wat betreft dit onderwerp?’

Deelnemer 2: Zucht diep en denkt na. ‘Nou een richtlijn zou heel ondersteunend zijn, maar

verder denk ik dat het heel fijn is om nog meer informatie erover te krijgen en dat het wat

bekender wordt. Ook onder ons als studenten Mondzorgkunde. Dat het je toch wel meer bij

blijft. Dat je meer alert bent daarop.’

Interviewer 2: ‘En meer bekendheid onder patiënten? Hoe zou dat van toepassing kunnen

zijn bij dit onderwerp?’

Deelnemer 2: ‘Ik weet niet hoe je dit moet aanpakken, aangezien het zoveel is waar

patiënten bewust van moeten worden en waar ze rekening mee moeten houden. Je wilt ze

niet overladen met informatie waar ze nog niets mee moeten. Je weet tenminste niet of ze

daar mee te maken gaan krijgen.’


Interviewer 1: ‘Moeilijk bespreekbare onderwerpen binnen de tandheelkunde. Kun je daar

iets over vertellen?’

Deelnemer 2: ‘Ik ben graag eerlijk en als ik iets moet zeggen dan probeer ik dit wel op een

goede manier te formulieren naar de patiënt toe. Maar het is toch wel soms dat je er tegenop

kijkt. Dat je moet nadenken over hoe ik het ga overbrengen op de patiënt op de juiste

manier, want dat is niet altijd even makkelijk.’

Interviewer 1: ‘En hoe denk je wat dit betreft over seksueel gerelateerde onderwerpen?’

Deelnemer 2: Lacht ongemakkelijk. ‘Dat is niet een normale bespreking met de patiënt die je

opeens begint, dus ik zou dat wel heel moeilijk vinden. Maar als het erop aankomt dan moet

het wel gebeuren, dus ja. Ik zou natuurlijk eerst vragen aan docenten en medestudenten hoe

ze dit aanpakken. Ik zou niet weten hoe ik dit zelf in één keer moet doen.’

86

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Is dat ook iets om in het onderwijs mee te nemen bijvoorbeeld? Hoe zie je

dat?’

Deelnemer 2: ‘Ik vind dat dit valt onder het vak communicatie wat we hebben. Zodat je daar

mee leert omgaan; slecht nieuws gesprekken natuurlijk. Maar je gaat best wel diep in op de

ziektes en ik vind het lastig hoe ik dit overbreng op de patiënt. Ik zou het fijn vinden om daar

meer over te leren, ook al gebeurt het niet zo vaak.’

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘De HPV-vaccinatie. Is dat wel iets wat je zou bespreken met patiënten? Of

eerder zou bespreken?’

Deelnemer 2: ‘Nee, nog nooit gedaan en ook nog nooit aan gedacht. Het is ook niet iets wat

wij meekrijgen om dit onderwerp ooit aan te snijden.’

Interviewer 1: ‘En zou je je eigen kinderen bijvoorbeeld vaccineren?’

Deelnemer 2: ‘Nee…nee.’ Lacht ongemakkelijk.

Interviewer 1: ‘Waarom niet?’

Deelnemer 2: ‘Ik ben sowieso niet zo voor de vaccinaties.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Cultuur ↓

Interviewer 1: ‘Merk je wat betreft dit onderwerp verschillen tussen de culturen waarmee je

bekend bent?’

Deelnemer 2: Lacht ongemakkelijk en voelt met haar hand in haar nek. ‘Ja. Mijn moeder

komt uit Joegoslavië en is ook nooit een fan van vaccinaties geweest; om je nu helemaal vol

te laten spuiten. Mijn moeder was ook niet zo pro voor de baarmoederhalskanker vaccinaties

die we op het voortgezet onderwijs kregen. Nederlanders zijn daarentegen heel nuchter; als

het mij kan beschermen dan doen we het gewoon.’ Lacht. ‘Joegoslaviërs en Bosniërs zijn de

best geïntegreerde allochtonen in Nederland. Wel is mijn moeder islamitisch, dus ik heb wel

een geloofsovertuiging. Ook onder patiënten merk ik daar veel in, op verschillende vlakken.

Maar het heeft niet iets negatiefs.’

Interviewer 2: ‘Je zegt dat je cultuurverschillen ziet op verschillende vlakken. Kan je daar iets

duidelijker in zijn?’

87

De deelnemer lijkt iets ongemakkelijk, maar sprak daarna wel openlijk hierover.

Deelnemer 2: ‘Het bespreken van dit soort onderwerpen wordt eigenlijk gezien als een

taboe. Het wordt eigenlijk al nooit binnen de families besproken, dat maakt het lastig. Wel

kijken mensen met deze cultuur vaak op tegen zorgverleners en zij zullen het waarschijnlijk

waarderen als deze onderwerpen met hun worden besproken. Ze vinden het moeilijk om dit

met iemand te bespreken of om er iets mee te doen.’

Interviewer 1: ‘Wil je nog iets met ons delen wat betreft dit onderwerp; waar nog niet naar is

gevraagd bijvoorbeeld?’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Deelnemer 2: ‘Ik vind het belangrijk om er binnen het onderwijs meer over te leren, het is

natuurlijk verschrikkelijk als je iemand in de stoel hebt die iets heeft en je weet niet hoe te

handelen, en je hebt er niets aan kunnen doen terwijl je dat eigenlijk als mondhygiënist wel

had kunnen doen.’


88

Interview 3

Datum 16-12-2016

Tijdstip 13:00 uur


Studiejaar 4

Geslacht V

Leeftijd 23 jaar

Het interview heeft plaatsgevonden via FaceTime en is vastgelegd middels een video-

opname.

Interviewer 1: ‘Een poosje geleden heb je de enquête ingevuld voor ons afstudeeronderzoek

over HPV en mond-keelkanker. Daarin heb je ook aangegeven deel te willen nemen aan een

interview. Als het goed is heb je gisteren via de mail een informed consent gekregen. Heb je

deze doorgelezen en geef je toestemming?’

Deelnemer 3: ‘Ik heb het doorgelezen en geef jullie toestemming.’


Interviewer 1: ‘In principe zal ik het woord doen en … zit naast mij en zal eventueel

aanvullende vragen stellen of een korte samenvatting geven. Beginnen we met de eerste

vraag: kun je iets vertellen over je ervaringen met betrekking tot het screenen op mond-

keelkanker?’

Deelnemer 3: ‘Ik heb nauwelijks ervaringen. Het is vaak zo dat je tijdens je PMO lokaal

onderzoek doet, maar er wordt niet echt, tenminste in mijn ervaring, uitgebreid gekeken naar

mond- en keelkanker. Ik heb er dus niet veel ervaring mee.’

Interviewer 1: ‘En visuele inspectie en palpatie; zit daar nog verschil in?’

Deelnemer 3: ‘Ik denk dat visueel sowieso eerder op zal vallen. Je kijkt daar eerder naar

wanneer je de slijmvliezen controleert. En ik moet eerlijk zeggen dat ik vrijwel nooit palpeer.

Dus ja, daar zit wel degelijk verschil in.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 1: ‘En een richtlijn. Hoe denk je daarover?’

89

Deelnemer 3: ‘Dat lijkt mij wel mooi als daar een richtlijn over is. En misschien zelfs wel een

protocol. Het nadeel is dan wel dat je weer hetzelfde krijgt als bijvoorbeeld de BEWE-score

uitvoeren; dat het heel vaak in de praktijk gewoon niet gedaan wordt. Dus dan zou het heel

mooi zijn als er een protocol is, maar dat is natuurlijk nog leuker als dat ook daadwerkelijk

wordt nageleefd. Maar als het er zou zijn, zou het heel goed zijn, ja.’

Interviewer 1: ‘Je geeft aan te twijfelen dat zo’n protocol, mocht het er komen, wordt

nagevolgd. Heb je ideeën hoe je ervoor zou kunnen zorgen dat dit wel wordt nageleefd?’

Deelnemer 3: Denkt na. ‘Als je bijvoorbeeld standaard in de praktijk een PMO zou uitvoeren

en dan hoeft dit niet zozeer ontzettend uitgebreid; maar in ieder geval visuele inspectie, en je

komt dan iets tegen, dan zou het in de praktijk in principe standaard moeten zijn dat je dan

meteen het protocol volgt. Bijvoorbeeld dat je weet dat er een laesie is en dat je dit bijhoudt

met foto’s. Ik denk dat als je dit als praktijk zo vol zou kunnen houden, dat je dan wel mooie

resultaten boekt. Maar ik merk gewoon dat er in veel praktijken niet eens naar gekeken

wordt, dus het lijkt mij wel lastiger om daar veranderingen in aan te brengen dan in een

protocol.’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Naast een richtlijn, waar denk je dan nog meer aan?’

Deelnemer 3: ‘Ik denk dat je als mondhygiënist misschien zelfs wel te weinig geschoold bent

in zoverre om daar heel duidelijk onderscheid in te maken. Ik hoor heel vaak in de praktijk

dat als iemand iets ziet of vindt in de mond; dat daar vaak wat wazig over gedaan wordt. Zo

van is het iets, is het niks, moeten we doorsturen of niet; dus ik denk dat als het onderwijs

daarin al wat zou veranderen dat daar uiteindelijk daadwerkelijk ook meer resultaat in te

boeken valt.’

Interviewer 1: ‘Wat zou je dan graag in het onderwijs meer willen krijgen? Waarover en hoe

zie je dat?’

Deelnemer 3: ‘Dan zou ik echt een uitgebreid onderdeel mond- en keelkanker introduceren

in het onderwijs. En daar echt de duidelijke afwijkingen bij bespreken, het ziektebeeld,

etcetera.’

Interviewer 2: ‘Als ik het even kort samenvat: een richtlijn die vooral compact is en makkelijk

toepasbaar in de praktijk. En daarnaast dat studenten dus een apart onderdeel krijgen

binnen het onderwijs.’

Deelnemer 3: ‘Ja dat klopt.’

90

Interviewer 2: ‘Heb je het dan over theorie, over praktijk, is het een combi; kun je daar nog

iets duidelijker in zijn?’

Deelnemer 3: ‘Kijk een combi is altijd het beste. Maar ik denk dat het vrij lastig is om zomaar

patiënten van straat te plukken die daadwerkelijk ook iets hebben; als ze daar al niet aan

behandeld zijn. Dus ik denk dat het in eerste instantie wel met theorie en met veel

beeldmateriaal moet worden gegeven. Maar het is natuurlijk altijd mooi als je een patiënt

vind die ook daadwerkelijk een aandoening heeft en zich daarvoor voor onderwijs wil

opstellen. Maar in principe zal theorie al heel veel schelen.’


Interviewer 1: ‘Moeilijk bespreekbare onderwerpen in de praktijk. Vertel hier eens iets over.’

Deelnemer 3: ‘Ik vind het, om dan over te gaan op jullie onderwerp, het zou mij persoonlijk

heel moeilijk lijken om dat soort aandoeningen te bespreken. En dan vooral omdat patiënten

het gevoel hebben best al intiem bij je te zijn; je bent al in iemands mond bezig en dat is al

best wel een stap. En als je dan ook nog vragen gaat stellen die ook een seksuele aard

kunnen hebben, dan denk ik dat je de band met de patiënt of juist heel snel de goede kant

op kan halen (wauw ze zijn echt begaan) of echt denken van waar bemoei jij je eigen mee.

Dat is helemaal niet jouw taak; je bent in mijn mond bezig.’


Interviewer 1: ‘Als ik het goed begrijp vind je het wel lastig.’

Deelnemer 3: ‘Ja.’

Interviewer 1: ‘Hoe zie je dit onderwerp dan in relatie tot de preventieve rol van de

mondhygiënist?’

Deelnemer 3: ‘Het heeft een hele grote rol in de preventieve tak van de mondzorg. Ik begrijp

ook helemaal dat het aan bod moet komen en dat het belangrijk is voor de patiënt om dat te

bespreken. Maar er ligt wel een drempel in wat kun je aankaarten en wat kun je niet

aankaarten.’

Interviewer 1: ‘En wat zou je wel aankaarten en wat zou je niet aankaarten?’

Deelnemer 3: Denkt na. Slaakt een diepe zucht. ‘Dat is moeilijk. Wat zou ik wel of niet

aankaarten. Ik zou het sneller aankaarten als je merkt in de mond dat er wel aanwijzingen

91

zijn om het aan te kaarten. Ik denk dat je niet bij elke random patiënt kan zeggen van: hé, dit

en dat.’

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘En de HPV vaccinatie. Zou je dat bespreken?’

Deelnemer 3: ‘Ik denk persoonlijk niet. Ook al ben ik er zelf best wel in betrokken wat dat

betreft. Maar nee, het is niet iets waar ik zo op zou komen om dat zomaar met de patiënt te

gaan bespreken om zich te laten vaccineren, nee.’

Interviewer 1: ‘Je geeft aan er in betrokken te zijn. Wat bedoel je daarmee?’

Deelnemer 3: ‘Ik heb zelf ook HPV-ervaringen gehad. Ik weet dus heel goed hoe het is om

daarmee geconfronteerd te worden. En dan is het bij mij dan niet in de mond, maar het zou

wel fijn zijn om daar überhaupt ooit voorlichting over gehad te hebben.’

Interviewer 1: ‘Zou je je eigen kinderen vaccineren?’

Deelnemer 3: ‘Daar heb ik strenge wisselende meningen over. Aan de ene kant; ik ben zelf

ook niet gevaccineerd, en ik vind het best wel een dingetje omdat je niet weet hoe het er

over tien jaar uit zal zien. Die vaccinatie was toen heel nieuw en er is op de lange termijn nog

niet genoeg onderzoek naar gedaan om echt te kunnen zeggen van dat wil ik doen. Dus stel

ik heb over vijf jaar kinderen en er is dan wel genoeg onderzoek gedaan over wat de effecten

op lange termijn zijn; dan zou ik het zeker wel in concentratie nemen. Maar op dit moment

durf ik daar nog niet teveel over weg te geven.’


Interviewer 2: ‘Je geeft bij het geven van voorlichting over moeilijk bespreekbare

onderwerpen aan dat je onbewust een selectie maakt van bij welke patiënten je dit wel of

niet zou doen of eerder zou doen.’

Deelnemer 3: ‘Dat klopt.’

Interviewer 2: ‘Maar wat betreft de preventieve rol van de mondhygiënist heb je het meer

over het mondeling bespreken daarvan. En stel je nu voor je hebt patiënten waarvan je denkt

van ja dat vind ik wel moeilijk om dat mondeling aan te kaarten; zouden er nog andere

manieren zijn?’

92

Deelnemer 3: ‘Nou, misschien aan de hand van je ASA bijvoorbeeld. Dat je daar iets in

verwerkt wat daarmee betrekking heeft. Dan hoef je er niet daadwerkelijk naar te vragen.

Dan zit er wellicht meer een bruggetje tussen.’

Interviewer 2: ‘En hoe zou je het zelf vinden als jouw tandarts of mondhygiënist jou adviseert

over dit soort onderwerpen?’

Deelnemer 3: ‘Omdat het nooit echt besproken is, zou ik persoonlijk zelf denken van: huh,

waarom begin je hier over. Het is denk ik nog een te groot taboe om dat zomaar te

bespreken. Dat zou ik zelf persoonlijk ook denken: hoezo HPV?’

Interviewer 2: ‘En als de gedachte daarachter duidelijk wordt? Als je als patiënt bijvoorbeeld

vraagt: waarom?’

Deelnemer 3: ‘Ja, ik vind het prima. Ik ben zelf ook een open boek dus persoonlijk ligt van

mij alles op straat. Dus als het moet vind ik het niet erg. En helemaal omdat je ook een

beroep hebt waarin je ook weet dat het belangrijk is om dit te bespreken. Maar ik kan me wel

voorstellen dat niet iedereen dat zomaar prijs kan geven.’

Interviewer 1: ‘De laatste vraag. Wil je nog iets delen met ons of iets vertellen over het

onderwerp waar nog niet naar is gevraagd?’

Deelnemer 3: Zucht heel diep. ‘Ik denk het niet eigenlijk. Ik vind dat jullie alles wel goed

hebben besproken wat dat betreft. Ik hoop dat jullie er iets aan hebben en het onderzoek

goed af kunnen ronden.’


93

Interview 4

Datum 16-12-2016

Tijdstip 15:00 uur


Studiejaar 1

Geslacht V

Leeftijd 18 jaar


opname.

Interviewer 1: ‘Als het goed is heb je een poosje geleden onze enquête ingevuld over HPV

en mondkeelkanker. Daarin heb je ook aangegeven om deel te willen nemen aan een

interview en dat zullen we vandaag met je houden.

Deelnemer 4: ‘Ja, klopt.’ Lijkt afgeleid, kijkt om zich heen.

Interviewer 1: ‘Als het goed is heb je een informed consent gehad via de mail. Heb je deze

gezien?’

Deelnemer 4: ‘Ja klopt, die heb ik gelezen.’

Interviewer 1: ‘Oké geef je er toestemming voor?’

Deelnemer 4: ‘Ja hoor is goed.’ Leunt zijwaarts, kijkt weg.

Interviewer 1: ‘Oké, helemaal goed. In principe zal ik het interview doen en deelnemer 2 zit

naast mij om eventueel aanvullende vragen te stellen over het onderwerp.’

Het geluid van het videogesprek valt weg.

Interviewer 1: ‘Zou je iets dichter bij je telefoon of Ipad willen komen zitten? Want wij horen

het niet helemaal.’

Deelnemer 4: Schuift dichterbij.

94


Interviewer 1: ‘Oké, we beginnen met de eerste vraag. Kun je wat vertellen over je

ervaringen met betrekking tot het screenen op mondkeelkanker?’

De verbinding valt weg (geen beeld en geluid). De interviewers nemen opnieuw contact op

via FaceTime.

Deelnemer 4: ‘Daar zijn we weer. Volgens mij is de WiFi niet heel sterk ofzo, ik ben ook niet

thuis. Hij doet het wel nu toch?’

Interviewer 1: ‘Ja hij doet het nu weer.’ Ik zal even de eerste vraag herhalen. Kun je iets

vertellen over je ervaring met betrekking tot het screenen op mond en keelkanker?’

Deelnemer 4: ‘Euh, is het al bekend dat ik eerstejaars ben? Denkt na. Eigenlijk weet ik daar

tot nu toe helemaal niks van. En toen ik de mail las was dat voor het eerst dat ik erover

hoorde. Ook zeg maar… iets in de zin van… dat ik het heel belangrijk vind om er wel iets

meer over te weten en vooral in het onderwijs. Dat is ook de reden dus eigenlijk helemaal

niets.’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘En ook niet buiten het onderwijs om? Heb je er buiten het onderwijs van

gehoord via andere…. wordt onderbroken door deelnemer 4.

Deelnemer 4: ‘Ja, tuurlijk. Minimaal wel. Maar zeker ja. Knikt ja. dat is dan echt algemene

kennis.’

Interviewer 1: ‘Oké, en wat heb je daar dan over gehoord?’

Deelnemer 4: ‘Dat het aantal gevallen euh… zeg maar dat het stijgt en dat ze het meer

bespreekbaar willen maken. Dat is het ook wel.’ Kijkt om zich heen.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 1: ‘En een richtlijn ontwikkelen voor het screenen op mond en keelkanker. Hoe

denk je daarover?’

Deelnemer 4: ‘Ik denk dat het binnen Mondzorgkunde wel heel goed kan, ook qua ruimte dat

er genoeg ruimte voor is. Ik denk dat het als zorgverlener eigenlijk wel noodzakelijk is dat je

daar kennis van hebt. Ik zou het heel raar vinden als je straks als vierdejaars, of zelfs eerder

eigenlijk, daar niets over kunt vertellen. Dat zou heel raar zijn en dat vind ik heel kwalijk ook.’

95

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Hoe zou je daar dan binnen het onderwijs vorm aan geven? Hoe zou je zelf

graag die informatie willen krijgen?’

Deelnemer 4: ‘Nou, keihard toetsen denk ik. Ik denk dat dat wel het meest effectief is.

Gewoon toetsen over het hele onderwerp. Wel ook instructie geven, nou ja, nee. Komt

moeilijk uit de woorden. Wel dat ze toetsen dat je de nodige informatie kan verlenen. Dat

vind ik wel noodzakelijk ja.’


Interviewer 1: ‘Oké, dankjewel. En moeilijk bespreekbare onderwerpen... wat vind jij moeilijk

bespreekbare onderwerpen in de tandheelkunde, met patiëntencontact?’

Deelnemer 4: ‘Euh ja… denkt na. De ernst van de situatie onder woorden brengen, juist

onder woorden kunnen brengen. Benadrukt ‘juist’. Dat is natuurlijk niet niks. Vooral als je

daar heel bewust op gaat screenen. Dat lijkt me wel pittig en heftig.’

Interviewer 1: ‘Zijn er nog andere onderwerpen, buiten dit onderwerp, die je moeilijk vind om

te bespreken?’

Deelnemer 4: Lijkt ongemakkelijk. ‘Ja, dat vind ik moeilijk. Want het is natuurlijk heel

minimaal wat wij daarover hebben gehad. Dat vind ik heel moeilijk. Want wat we nu allemaal

hebben is vooral heel veel informatie en heel veel basis. Instructie geven is eigenlijk nog niet

zo heel erg aan bod gekomen dus daar kan ik moeilijk iets over zeggen.’

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘En de HPV vaccinatie, daar heb je waarschijnlijk ook wel van gehoord? Zou je

die vaccinatie adviseren aan patiënten?’

Deelnemer 4: ‘Ja, ik vind dat je als zorgverlener absoluut die adviserende rol sowieso op je

kunt nemen, toch? Lijkt mij. Ik denk wel dat ik het zou doen.’


Interviewer 2: ‘Hoe zie je jezelf dan straks als mondhygiënist, als je meer kennis hebt? Hoe

zie je jezelf dit soort dingen bespreken met de patiënt en wat is jou rol daarin?’

Deelnemer 4: ‘Ja, euh… kijkt bedenkelijk om zich heen. Ik denk dat het binnen het vak wel

heel erg haalbaar is en dat je daar leerlingen goed op kunt voorbereiden. Ik zou niet weten

wat de juiste manier zou zijn, maar ik weet wel dat ik dat binnen mijn opleiding wel wil leren.

Ik wil wel over vier jaar de juiste communicatievaardigheden hebben om zulke heftige dingen

96

te kunnen bespreken met de patiënt en het belang daarvan ook duidelijk kunnen maken. Ik

vind het eigenlijk ook heel erg noodzakelijk. Ik vind het daarom ook een hele goede zaak dat

jullie dit onderzoek doen.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Cultuur ↓

Interviewer 1: ‘Duidelijk, dankjewel. Wat betreft het onderwerp, merk je ook verschillen

tussen de culturen waarmee je bekent bent?’

Deelnemer 4: ‘Nee, dat zou ik niet durven zeggen. Nee, absoluut niet. Ik denk niet dat het in

cultuur uit zal maken of het onderwerp meer of minder serieus zal worden genomen. Schud

nee.’

Interviewer 1: ‘En de bespreekbaarheid van het onderwerp…?’

Deelnemer 4: ‘Nee, ook niet. Tuurlijk is het persoonlijk, maar ik zou daar niet de stempel

cultuur onder willen zetten. Nee, dat zou ik niet doen. Ik denk dat mensen dat juist heel erg

zullen waarderen in het algemeen.’

Interviewer 1: ‘Bedoel je dat je geen verschillen ziet, wat betreft een andere cultuur en de

Nederlandse cultuur, in hoe makkelijk of hoe moeilijk je dit onderwerp bespreekt?’

Deelnemer 4: ‘Ja. Geen verschil. Maar goed, ik denk dat jullie nog meer mensen zullen

spreken? Het kan wel dat andere mensen daar wel wat meer problemen mee hebben.

Interviewer 2: ‘Is het dan ook erg persoonsafhankelijk?’

Deelnemer 4: ‘Ja, ik denk dat het ook met mijn opvoeding heeft te maken. Ik zou daar geen

onderscheid in maken. Ik zou ook niet willen dat iemand anders mij daarin zou

onderscheiden als het jou rol is om zulke dingen te bespreken. Het is cruciaal. Zeker is het

moeilijk bij sommige patiënten, maar dat is aan jou als mondhygiënist om die afweging te

maken. Maar cultuur…? Ik vind het wel logisch dat je het vraagt maar nee, mijn antwoord is

dan zeker nee.’

Interviewer 2: ‘Heb je verder nog dingen die je met ons wil bespreken of met ons wil delen?

Iets waar nog niet naar is gevraagd?’

Deelnemer 4: ‘Nee. Zegt enthousiast: ik ben vooral heel benieuwd wat er uit jullie onderzoek

komt.’


97

Interview 5

Datum 19-12-2016

Tijdstip 12:00 uur

Hogeschool Hogeschool Inholland

Studiejaar 4

Geslacht V

Leeftijd 29 jaar

Het interview heeft plaatsgevonden via WhatsApp-videogesprek en is vastgelegd middels

een video-opname.

Interviewer 1: ‘Als het goed is heb je een poosje geleden een enquête ingevuld voor ons

over HPV en mondkeelkanker. Daarin heb je aangegeven deel te willen nemen aan een

interview. Dat gaan we vandaag doen. In principe zal ik het woord doen. … zit naast mij en

zal eventueel aanvullende vragen stellen of even een korte samenvatting geven. Als het

goed is heb je via de mail een informed consent gehad. Het je deze doorgenomen en geef je

toestemming voor het interview?’

Deelnemer 5: ‘Dat klopt en ik geef toestemming.’


Interviewer 1: ‘Dan beginnen we met de eerste vraag. Kun je iets vertellen over je ervaringen

met betrekking tot het screenen op mond- en keelkanker?’

Deelnemer 5: ‘Ik heb persoonlijk weinig ervaring. Ik heb geen HPV geconstateerd bij

patiënten. Verder wordt er eigenlijk te weinig aandacht aan besteed; binnen mijn ervaring.’

Interviewer 1: ‘Je zegt ‘weinig aandacht’. Kun je daar wat meer over vertellen?’

Deelnemer 5: ‘Weinig aandacht voor de symptomen en klinische kenmerken daarvan. En het

doorvragen aan patiënten in hoeverre ze bij een gynaecoloog of oncoloog lopen. Dit alles in

relatie tot de HPV in de mond. Er wordt wel een vragenlijst afgenomen, maar een aparte

vragenlijst daarbij of een uitbreiding van de vragenlijst wat betreft HPV is er te weinig, vind

ik.’

98

Interviewer 1: ‘En je eigen ervaringen met betrekking tot het screenen op mondkeelkanker?

Denk aan visuele inspectie en palpatie. Kun je daar iets meer over vertellen? Hoe doe je dat

zelf?’

Deelnemer 5: Denkt lang na. ‘Ja, hoe ga ik dit uitleggen. Je kijkt natuurlijk naar alle zachte

weefsels; de tong, in de omslagplooien, met name het verschil in contrast kijk ik heel erg

naar; dus of daar verschil in is. Maar eigenlijk heb ik vaker patiënten met lichen planus

gezien dan echt HPV kenmerken. Daar worden ook te weinig klinische beelden voor

uitgebracht. Dat de patiënten hiermee gelinkt zijn. HPV en het klinische beeld in de mond.

Dus wat ik doe is wel altijd palperen op harde structuren in de mond. Ook kijk ik in de keel;

dus de tong echt uitsteken en naar links en naar rechts bewegen. Soms vraag ik of patiënten

‘aah’ willen zeggen; dan gaat de tong ook iets lager liggen. Maar dat is niet echt vanuit de

studie. Dat is wat meer uit de praktijkervaring.’

Interviewer 1: ‘Je gaf net al aan dat er niet veel bekend is over HPV kenmerken. En je gaf

aan om dit onderwerp uit te breiden in de medische anamnese.’


------------------------------------------------------------------------------------------------------ Hulpmiddelen ↓

Interviewer 1: ‘Hoe zou je dit zelf zien? Of hoe denk je over een richtlijn?’

Deelnemer 5: Denkt lang na. ‘Dat is heel lastig natuurlijk. Want als je er zelf …lacht

zenuwachtig… weinig in getraind bent om daar een beeld over te hebben. Ik denk meer

doorvragen in de medische anamneselijst. Dat er gewoon wat subvragen bijkomen. We

vragen wel naar SOA’s, maar er wordt niet verder gevraagd naar het HPV-virus of vragen die

daar betrekking mee hebben.’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Dankjewel. Je zei net dat je er niet zo goed op getraind wordt. Hoe zou je dit

zelf graag zien binnen de opleiding?’

Deelnemer 5; ‘Binnen de opleiding zou ik net als oncologie, waar enorm veel aandacht aan

besteed wordt; wij hebben twee semesters echt oncologie gehad, dat HPV hierbij betrokken

wordt. Dat HPV ook daadwerkelijk als HPV wordt benoemd. En dat je dat niet zozeer bij het

stapeltje oncologie gooit, maar dat je het ook echt daadwerkelijk naar voren haalt. Zo van dit

zijn de kenmerken van HPV, zoveel vrouwen hebben er mee te kampen en meer de

klinische kenmerken daarvan in het onderwijs eigenlijk. En in hoeverre dit zich van andere

oncologische kenmerken onderscheidt.’

99


Interviewer 1: ‘Er zijn verschillende moeilijk bespreekbare onderwerpen binnen de

tandheelkunde. Wat zijn voor jou moeilijk bespreekbare onderwerpen?’

Deelnemer 5: Denkt lang na. ‘Ik denk dat het meer een taboe is. Ik probeer daar wel zelf wat

professioneler mee om te gaan. Maar over het algemeen kan ik mij wel inbeelden dat de

meeste zorgverleners over het algemeen het lastig vinden om het over SOA’s te hebben.

Maar ook drugsgebruik wordt heel afwisselend op gereageerd. En dan in dit geval het

seksueel gerelateerde onderwerpen. Dat is gewoon heel lastig. Als er, wat ik al eerder zei, in

de medische anamneselijst specifiek vragen over gesteld worden; waar je ja of nee op kan

antwoorden inclusief een aantal subvragen daarbij. Ik denk dat het dan wel makkelijker

gemaakt wordt. Maar ik denk met name het seksuele gedeelte in combinatie met het

gynaecologische gedeelte. En natuurlijk informatie verlenen aan de patiënt in hoeverre dat

een relatie heeft met elkaar.’


Interviewer 2: ‘Als we het over de preventieve rol van de mondhygiënist hebben in

combinatie met moeilijk bespreekbare onderwerpen. Hoe zie je jezelf daarin? Ondanks een

bepaald taboe zoals je eerder benoemde.’

Deelnemer 5: Denkt lang na. ‘Ik heb er geen moeite mee om een medische vragenlijst af te

nemen bij de patiënt; omdat dat unaniem is. Maar op het moment dat ik uit mezelf bepaalde

dingen zou moeten vragen wat niet vanuit de opleiding of vanuit de praktijk aangemoedigd

wordt, dan is het wel een drempel. Dan komt het toch vanuit mijn persoonlijke kant in plaats

vanuit de beroepsvereniging of het beroepsbeeld.’

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘De HPV-vaccinatie. Hoe denk je daar over?’

Deelnemer 5: ‘Ik ben van mening dat daar nog te weinig onderzoek naar is gedaan om

daadwerkelijk te kunnen zeggen of het onze maatschappij helpt. Met name door de

bijwerkingen, op lange termijn.’

Interviewer 1: ‘Zou je de vaccinatie aan patiënten adviseren?’

Deelnemer 5: ‘Nee. Puur omdat er naar mijns inziens nog te weinig langlopende

onderzoeken zijn gedaan om dit daadwerkelijk iemand te adviseren.’

100

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Cultuur ↓

Interviewer 1: ‘En merk je ook verschillen tussen de culturen waar je mee bekend bent met

betrekking tot dit onderwerp?’

Deelnemer 5: ‘Ja. Over het algemeen ervaar ik dat er bij sommige culturen lastiger over

gepraat wordt, omdat de mondhygiëne apart wordt gezien van de huisarts. Er wordt minder

bij je neergelegd als er een medische aandoening zoals bijvoorbeeld HPV of andere

oncologische aandoeningen zich voordoen. Ik denk dat er wat betreft communicatie ook een

barrière is. In hoeverre je dit duidelijk kan maken naar iemand toe en dat er een verband

tussen is. Ik vind het heel lastig om bij mensen met een bepaalde culturele achtergrond om

het hard te maken.’

Interviewer 1: ‘Hoe komt dat?’

Deelnemer 5: ‘Taalbarrière. Je bent soms al met handen en voeten aan het communiceren

en dan moet je ook dit nog gaan bespreken. Je kunt natuurlijk veel met Google Translate of

er een Turkse of Marokaanse collega bij halen. Maar dan leg je het weer bij een ander neer

terwijl je zelf de zorgverlener bent. Naar mijn idee moet je het wel bij jezelf houden. Ik denk

dat als er in die culturen meer voorlichting komt, in het Turks en Marokkaans, dat dat de

barrière wat kleiner maakt om het daarover te hebben.’

Interviewer 1: ‘Je had het nu meer over culturen in het algemeen. Merk je zelf verschil tussen

de Nederlandse cultuur en de cultuur waar je mee bent opgegroeid?’

Deelnemer 5: ‘Mijn ouders komen uit Iran en ik ben bekend met de Chinese cultuur. Ik ben

hier in Nederland opgegroeid. Of mensen in Iran moeite hebben met het aankaarten

daarvan.. Ik denk omdat er in het algemeen te weinig aandacht aan besteed is dat het niet

uitmaakt aan welke etnische groep het te wijten is. Of het nu een Surinamer, Antillianer,

Marokkaan, Turk of een Iranees is; dat het allemaal in hetzelfde rijtje terecht komt. Ik zou het

wel lastiger vinden, ook al zou ik iets in het Farsi kunnen zeggen tegen iemand die uit Iran

komt, om het aan te kaarten als er nog geen aandacht aan besteed is. Tenzij ik het klinische

beeld zie in de mond.’

Interviewer 2: ‘Je geeft aan dat je het lastig en toch ook wel moeilijk vind. Maar als we dan

kijken naar de cultuur, en dan maakt het niet uit welke cultuur, waar hangt het dan precies

vanaf hoe moeilijk of makkelijk dat is?’

Deelnemer 5: ‘Omdat er geen handvaten voor zijn. Dat maakt het lastig. Je weet niet waar je

zou moeten beginnen en hoe het gesprek zich zou moeten gaan vormen. Net als bij

101

motivational interviewing. Daar heb je ook geleerd om op een bepaalde manier te handelen.

Er is hiervoor geen methode of manier vind ik.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 1: ‘En hoe denk je wat dit betreft over het ontwikkelen van een richtlijn?’

Deelnemer 5: ‘Ja dan komen we weer bij de eerste vraag terug. Ik denk het eerst moet

beginnen met meer onder de aandacht brengen. Over alle verschillende dingen. En dan met

name in het ziekenhuis bij mensen die daadwerkelijk met HPV gediagnosticeerd worden.

Ook in verschillende talen. En dan uiteindelijk in onze beroepsgroep vertaald in een vorm

van een richtlijn. Denkt na. Ja en ik denk nu meer aan voorlichtingsmateriaal; hoe kan je het

aankaarten bij mensen, zodat mensen het zelf te weten komen. Want dan heb je een minder

hoge drempel dan wanneer je het zelf zou moeten aankaarten. En in de vorm van een

richtlijn. Denkt na. Net zoals je bij tongbeslag aan de hand van een foto kan zien in hoeverre

het tongbeslag is. Dat je dit ook bij HPV doet. Dat je als tandarts of mondhygiënist kan laten

zien dat dit een beeld is wat je echt moet onderscheiden van een ander beeld. Ik denk dat

die richtlijn ook wel meer door chirurgen opgesteld moet worden.

Interviewer 1: ‘Wil je verder nog iets met ons delen over dit onderwerp of dingen waar nog

niet naar gevraagd zijn?’

Deelnemer 5: Denkt lang na. ‘Misschien in welk stadium de HPV zich bevindt. Daar is geen

vraag naar gesteld. Je hebt zegmaar verschillende stadia van HPV. Ik denk dat in het eerste

stadium nog niet echt kenmerken zijn. En in latere stadia kan ik mij voorstellen dat daar wat

meer bij komt kijken. Dus ook meer aandoeningen; het komt meer tot uiting. Dat daar ook

meer onderscheid in moet komen misschien. Dat je in eerder stadia patiënten wat meer

duidelijker moet gaan maken in de vorm van voorlichting dan in een later stadium. Want als

je in een later stadium aan komt zetten met voorlichting dan ben je te laat vind ik. Verder

krijgen wij steeds meer patiënten doorverwezen van cardiologen. Ik denk dat als voorlichting

op een gegeven moment ook vanuit het ziekenhuis komt, dan vang je daar uiteindelijk meer

vliegen mee.’


102

Interview 6

Datum 23-12-2016

Tijdstip 12:30 uur


Studiejaar 4

Geslacht M

Leeftijd 24 jaar

Het interview heeft persoonlijk (face-to-face) plaatsgevonden en is vastgelegd middels een

video-opname.

Interviewer 1: ‘We hebben het informed consent via de mail naar je opgestuurd. Je gaf net al

aan dat je het had doorgenomen? Ga je ook akkoord?’

Deelnemer 6: ‘Ja, ik ga akkoord.’

Interviewer 1: ‘Verder is ook bekend dat dit interview ook wordt gefilmd en daarna

verwijderd?’

Deelnemer 6: Knikt ja.

Interviewer 1: ‘Een aantal weken geleden heb je de enquête ingevuld van ons onderzoek en

vandaag willen we even inspelen op jouw attitude.’

Deelnemer 6: ‘Oké.’


Interviewer 1: ‘Wat zijn jouw ervaringen wat betreft het screenen op mond- en keelkanker of

afwijkingen in de mond?’

Deelnemer 6: ‘Mijn ervaring is dat het weinig gebeurt. Het ligt er ook aan per behandelaar. Ik

werk nu in een tandartspraktijk en ben daar ook preventie-assistent. Af en toe loop ik ook

mee met de tandarts of iemand die op de afdeling kaakchirurgie werk. Ik merk dat ik zelf

meer gefocust ben op afwijkingen omdat ik in mijn eerste jaar stage heb gelopen bij

bijzondere tandheelkunde. Daar heb ik echt het effect gezien van wanneer je er vroegtijdig

bij bent of laat. Dat is best wel een groot verschil. Daarom ben ik er zelf misschien heel erg

gefocust op van dat dat onderzoek belangrijk is. Als ik meekijk in de mond kijk ik altijd wel

103

mee, maar ik merk dat behandelaars, bijvoorbeeld bij een periodieke controle, dat die alleen

focus hebben op de dentitie en het parodontium. En dat eigenlijk de tong buiten

beschouwing wordt gelaten. Of alleen naar wordt gekeken als het gaat om bruxisme. Dus

eigenlijk vind ik dat er te weinig wordt gescreend op mondkeelkanker.’

Interviewer 1: ‘Als ik het even kort samenvat: jij ziet het te weinig maar vind het wel belangrijk

dat het wordt gedaan…’

Deelnemer 6: ‘Heel belangrijk.’ Knikt daarbij nadrukkelijk.

Interviewer 1: ‘… en jouw aandacht gaat ook wel daar naar toe. Ondanks dat je ziet dat het

vrij weinig wordt gedaan.’

Deelnemer 6: ‘Ja. Ik zou daar zelf heel graag iets aan bij willen dragen.’

Interviewer 1: ‘Als we het hebben over visuele inspectie en palpatie; hoe denk je daarover?

Hoe kijk je daar tegenaan? Hoe voel je je daarbij?’

Deelnemer 6: ‘Ik denk dat dat heel belangrijk is, nog steeds. En ik zou dat ook wel echt willen

doen. Maar ik merk wel dat ik vind dat er tijdens de opleiding heel weinig aandacht aan is

geschonken; misschien bijna nul. Überhaupt het beeld van hoe ga ik naar zo’n patiënt kijken,

wat zie je nu en wat voel je. Het is voornamelijk veel meer: harde zwelling, structuur,

blablablablabla. Maar niet… In de praktijk wordt je eigenlijk in het diepe gegooid van het is

heel belangrijk. Daar wordt een thema aan gebonden, maar ik denk dat de link naar de

praktijk nog te minimaal is. Je moet voornamelijk zelf gaan uitzoeken of iets klinisch wel of

niet goed is. En ik denk dat het wel belangrijk is om dit tijdens je stages zulk soort dingen te

oefenen. En daarom kijk ik er ook zo positief naar dat ik dat wel moet doen.’

Interviewer 1: ‘En hoe voel jij je als je die visuele inspectie of palpatie doet?’

Deelnemer 6: ‘Als een behandelaar als ik dat zo mag zeggen. En ik denk ook wel: die patiënt

geeft een soort van vertrouwen naar jou als behandelaar. Ik denk dat je daar professioneel

mee om moet gaan en dat je de patiënt volledig moet informeren. Ik heb daar niet een

bepaald gevoel bij. Gewoon net zoals ik alle behandelingen uitvoer.’

------------------------------------------------------------------------------------------------------ Hulpmiddelen ↓

Interviewer 1: ‘Als we denken aan een hulpmiddel over het screenen op mond- en

keelkanker. Waar denk je dan aan?’

104

Deelnemer 6: ‘Ik denk de meest voorkomende afwijkingen in een bepaald document zetten.

Met daarbij symptomen. Ik denk dat dat een soort hulpmiddel is dat het visueel verwoord.

Denkt na. Ik denk niet dat je iets anders kunt doen.’

Interviewer 1: ‘En heb je het dan als ik het samenvat over een bepaalde richtlijn net zoals we

hier op de opleiding ook van die formulieren hebben dat je even systematisch kan zien hoe

iets eruit ziet, wat moet ik doen, hoe kan ik het herkennen. Bedoel je dat?’

Deelnemer 6: ‘Ja.’ Knikt nadrukkelijk. ‘Gewoon een soort A4tje. Niet te uitgebreid, want dan

wordt het overgeslagen. Je merkt toch dat de tijdsdruk heel groot is. Helaas. Nee, ik denk dat

er een soort van richtlijn ontwikkeld moet worden. Met wat het meest voorkomende daarop

staat.’


Interviewer 1: ‘Moeilijk bespreekbare onderwerpen. Wat zijn voor jou moeilijk bespreekbare

onderwerpen binnen de tandheelkunde.’

Deelnemer 6 Denkt na. ‘Misschien drugsgebruik? Dat vind ik soms best wel lastig om aan te

halen als ik zie dat een patiënt komt en er zijn een paar stukken tanden afgebroken. En ik

werk zelf in een tandartspraktijk die voornamelijk gefocust is op studenten en er was ook een

periode dat dit veel voorkwam. Het voordeel is wel dat je makkelijk contact legt met de

patiënt, omdat ik zelf ook nog student ben. Je voelt geen grote afstand. Dus dat vind ik soms

wel heel lastig om op in te spelen. En ook bepaalde medicatie zoals bijvoorbeeld

antidepressiva. Dat vind ik allemaal moeilijk om dat bespreekbaar te maken. Maar voor de

rest niet.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 2: ‘Als we het over moeilijk bespreekbare onderwerpen hebben, kan dat voor

iedereen natuurlijk anders zijn. Maar onafhankelijk van het onderwerp; hoe zou je dat dan

aanpakken? Want je zegt dat je het eigenlijk wel moeilijk vind om dat te bespreken. Maar stel

je hebt wel zo’n gevoel van dit moet ik wel echt even bespreken. Hoe zou je dit doen en wat

zou iets zijn wat het makkelijker voor jou zou maken, ook als we het hebben over HPV

gerelateerde onderwerpen?’

Deelnemer 6: ‘Ik denk dat als er een richtlijn is. Dat je een soort van houvast hebt. Je ziet

dan bepaalde symptomen en dat kan daar en daar op lijken. Daar kun je dan naar

doorvragen. Je moet een soort van houvast hebben als behandelaar waar je je op kan

focussen. En nu is het meer zo van ik denk dit en dit kan het zijn. Ik denk dat als het

onderbouwd is dat je als behandelaar sterker staat en dat je verhaal ook prettiger overkomt.

105

Maar bijvoorbeeld iets als kindermishandeling is ook heel lastig en daar zijn ook bepaalde

richtlijnen voor. Dat vind ik ook lastig, omdat dat iets met geweld is.’

Interviewer 2: ‘En bedoel je dan dat het ook uit een bepaald vermoeden komt? Dat je het

fijner vind als je niet denkt van o bij die moet ik het wel aankaarten en bij die niet, maar dat je

dan een houvast hebt waar je dan op verder kunt.’

Deelnemer 6: Fronst zijn wenkbrauwen. ‘Bedoel je kindermishandeling?’

Interviewer 2: ‘Ja bij al dat soort onderwerpen.’

Deelnemer 6: ‘Ja ik denk een soort van houvast creëren. Ik weet dan van mezelf dat ik

sociaal redelijk sterk ben er wel uit zou komen. Maar als je op de opleiding zit denk je soms

van poeh hoe ga je bepaalde confrontaties aan met de patiënt. En het is niet confronteren

het is informeren. En ik denk dat je de patiënt tekort doet als je het niet doet.’

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘Duidelijk. De HPV-vaccinatie. Tell me about it.’

Deelnemer 6: Denkt na. ‘Nou, eerlijk gezegd wist ik niet eens dat het bestond. Althans ik wist

wel dat er een vaccinatie was maar dan meer voor vrouwen. En ik wist niet dat het er

blijkbaar ook voor mannen is. Dat wist ik ook niet, daar ben ik achter gekomen. Als die zou

bestaan, zou ik denken: waarom ook niet. Ik krijg ook preventief een griepprik. En iedereen

moet voor zichzelf weten of hij het wel doet of niet, maar ik denk wel dat mensen goed

geïnformeerd moeten worden over het risico wat ze lopen als ze het wel of niet doen. En dat

de patiënt zelf moet weten wat hij doet.’

Interviewer 1: ‘Zou jij het de patiënt adviseren?’

Deelnemer 6: Denkt na.

Interviewer 1: ‘Of laat ik het zo zeggen; een patiënt waarvan jij denkt dat deze in een

risicogroep valt, je geeft informatie en je komt, misschien wel of niet, op de vaccinatie. Zou je

dat dan wel of niet adviseren?’

Deelnemer 6: Denkt na. ‘Ik weet niet. Ik zou er geen advies voor geven, je spuit namelijk wel

een middel in iemand. Ik zou meer informeren dat het bestaat en de keuze bij de patiënt

leggen. Ik zou geen advies geven.’

Interviewer 1: ‘Dus wel bespreken.’

106

Deelnemer 6: ‘Ja, wel bespreken.’ Knikt. ‘Tenminste als ik zelf meer informatie heb over wat

het precies is. Ik weet nu anders niet wat ik aan het informeren of adviseren ben.’

Interviewer 1: ‘Je wilt het onderbouwd.’

Deelnemer 6: ‘Ja alles onderbouwd.’ Knikt nadrukkelijk.


Interviewer 1: ‘Hoe zie jij je binnen dit onderwerp, HPV en de relatie met mondkeelkanker?

Hoe zie jij de preventieve rol van jou als mondhygiënist?’

Deelnemer 6: ‘Als professionele behandelaar voornamelijk het informeren ervan. De patiënt

is koning om het zo te zeggen. Die komt bij jou en betaalt voor jouw kennis. Ik denk dat je

voornamelijk moet informeren en de keuze bij de patiënt moet leggen wat hij daarmee doet.

Dat is het. Ik wil niet ergens een focus op leggen. Het is precies hetzelfde als iets anders; er

zit een gaatje. Je geeft iets, je vertelt iets. En de keuze ligt bij de patiënt. Dus ik denk met

name dat mijn rol het informeren naar de patiënt toe is.’

Interviewer 1: ‘Onafhankelijk van het onderwerp, jij wilt gewoon de beste zorg verlenen

ongeacht…’

Deelnemer 6: ‘Ja. Je wilt een patiënt niet tekort doen. Althans ik zou ’s avonds in bed niet

rustig kunnen slapen wanneer ik iets niet heb gedaan. En dat ligt misschien bij mij ook

persoonlijk dat ik denk van hé ik zou precies hetzelfde andersom willen. Maar ik denk dat je

dan pas een goede behandelaar bent.’

Interviewer 1: ‘Samenvat, je wilt volledige zorg geven.’

Deelnemer 6: ‘Ja.’ Knikt nadrukkelijk. ‘Wat ik zelf terug zou verwachten.’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Heb jij nog dingen over dit onderwerp die je zou willen bespreken?’

Deelnemer 6: Denkt na. ‘Ik wist zelf eerst niet eens wat het was. Misschien moet ik het zo op

die manier zeggen. De link met mond-keelkanker wist ik wel; alleen niet dat de link zo groot

was. En eigenlijk naar aanleiding van die enquête ben ik mij er wel meer in gaan verdiepen.

Toen dacht ik van: hé, waarom weet ik dit niet. Waarom? Dat het zo heftig is dat het niet

bespreekbaar wordt gemaakt. Tuurlijk ligt ook een deel zelf bij de student. Ik denk dat het

goed is dat we wel meer hierover gaan krijgen binnen de opleiding, niet perse HPV, maar

alles van mond- en keelkanker, oncologie of iets. Een minor.’

107

Interviewer 1: ‘Wat je aangeeft, een minor, je zou dat graag als een apart onderdeel willen

terugzien binnen de opleiding?’

Deelnemer 6: ‘Eigenlijk binnen het curriculum. De basis moet je weten. Maar ik denk dat als

je er in geïnteresseerd bent en je wilt je er in verdiepen, dat je daar dan mee kan doorgaan.

Interviewer 1: ‘Zelf de keuze hebt om…’

Deelnemer 6: ‘Dat zou een mooie minor zijn. Dan had ik hem gekozen.’ Lacht.


108

Interview 7

Datum 23-12-2016

Tijdstip 13:10 uur

Hogeschool Hanzehogeschool Groningen

Studiejaar 2

Geslacht V

Leeftijd 21 jaar


opname.

Interviewer 1: ‘Hallo! Ik zal ons eerst even voorstellen. Ik ben ‘…’ en dit is ‘…’. Als het goed is

heb je een poosje geleden onze enquête ingevuld over HPV en mondkeelkanker?

Deelnemer 7: ‘Ja.’ Knikt ja.

Interviewer 1: ‘En daar had je ook je mailadres ingevuld en daarmee heb je aangegeven om

deel te willen nemen aan een interview.

Deelnemer 7: ‘Zegt enthousiast: Ja, leuk!’

Interviewer 1: ‘Ben je het eens met de toestemmingsverklaring die wij je per mail hebben

opgestuurd?’

Deelnemer 7: ‘Ja, prima.’ Knikt ja.

Interviewer 1: ‘We beginnen maar gelijk met de eerste vraag. In principe zal ik het woord

doen en ‘…’ zit erbij en zal af en toe aanvullende vragen stellen of even kort samenvatten.’

Deelnemer 7: ‘Is goed.’


Interviewer 1: ‘De eerste vraag is: kun je iets vertellen over je ervaringen met betrekking tot

het screenen op mondkeelkanker?’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Deelnemer 7: ‘Ik ben nu tweedejaars mondhygiëniste student in Groningen en we hebben

eigenlijk nog niet zoveel theorie erover gehad. Wel heb ik nu net een keuzevak oncologie

109

afgerond waardoor je bepaalde dingen meer kunt herkennen dan tijdens de opleiding. Maar

tijdens de opleiding hebben we daar nog niet echt iets over gehad.’

Interviewer 1: ‘Oké, en dat keuzevak oncologie…?

De verbinding valt weg (geen beeld en geluid). Na 5 seconden is er weer een goede

verbinding.

Interviewer 1: ‘Daar zijn we weer.’ Dat was dus een keuzevak gaf je aan?


Interviewer 1: ‘Niet alle studenten hebben dat gevolgd?’

Deelnemer 7: ‘Nee, maar ik vond het wel belangrijk om dat te weten omdat we er in de studie

niet heel veel over krijgen. Ik vind het wel belangrijk dat je dat als mondhygiënist later kunt

herkennen.’


Interviewer 1: ‘Je hebt zo’n keuzevak gevolgd, maar heb je er in de praktijk ook ervaring

mee?’

Deelnemer 7: ‘Nou, ik heb eerst de opleiding tandartsassistente gedaan. Dus ik heb wel al in

de praktijk gewerkt, maar het screenen wordt meestal door de tandarts zelf gedaan. We

hebben wel een keer meegemaakt dat iemand inderdaad doorverwezen werd en dat het

uiteindelijk mondkanker bleek te zijn.’

Interviewer 1: ‘Heb je zelf dan ook zulke gevallen meegemaakt? Dus niet als assistent maar

nu als student Mondzorgkunde? Op stage of in de kliniek bijvoorbeeld?’

Deelnemer 7: ‘Nee. We hebben in het eerste jaar één dag stage gelopen en we gaan in april

twee weken stage lopen. Verder zijn we nu op kliniek maar daar ben ik het nog niet tegen

gekomen.’

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Richtlijn ↓

Interviewer 1: ‘En een richtlijn voor het screenen op mondkeelkanker, hoe denk je daarover?’

Deelnemer 7: ‘We hebben net een paar colleges gehad over welke soorten kanker er

eventueel in de mond kunnen voorkomen. Maar de goedaardige en kwaadaardige dingen

vind ik nog vrij veel op elkaar lijken dus ik zou nog niet meteen kunnen ontdekken of het

goedaardig of kwaadaardig is. Dat vind ik nog wel lastig. Dus ik denk dat een duidelijk

protocol of iets wel belangrijk is.’

110

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Kwam HPV ook tijdens die lessen aan bod?’

Deelnemer 7: ‘Ja, dat hebben we wel behandeld.’

Interviewer 1: ‘Kun je daar nog iets meer over vertellen?’

Deelnemer 7: ‘Hmmm euh ja… Kijkt nadenkend om zich heen. Dat is een goeie. Het HPV

virus… Eerlijk gezegd, ja als onderwerp maar niet heel uitgebreid. Meer over carcinomen en

zo.’

------------------------------------------------------------------------------------------------------ Hulpmiddelen ↓

Interviewer 1: ‘Behalve het ontwikkelen van een richtlijn, welk hulpmiddel zal jou nog meer

helpen om toch te screenen op mondkeelkanker?’

Deelnemer 7: ‘Je hebt ook van die moedervlekplaatjes van waar het dan eventueel op kan

lijken. Dus bijvoorbeeld foto’s waarbij je echt kunt zien of het kanker is en dat je daar plaatjes

van hebt zodat je kunt zien, zo van: in het eerste stadium ziet het er zo uit en dan kan het

leiden tot een kankersoort of iets. Ik denk dat ik daar wel als mondhygiënist later iets aan zal

hebben.’


Interviewer 1: ‘Oké, dankjewel. We gaan naar het volgende gedeelte; dat zijn moeilijk

bespreekbare onderwerpen binnen de tandheelkunde. Wat zijn voor jou moeilijk

bespreekbare onderwerpen?’

Deelnemer 7: ‘Wat vind ik moeilijk bespreekbaar…? Denkt hardop na. Nou, echt persoonlijke

dingen van een patiënt. Bijvoorbeeld als iemand HIV heeft of dat soort vragen. Ik probeer

eerst een beetje te vragen in de algemene zin, zo van: heeft u ziektes of iets dat we moeten

weten? Dan hoop ik maar dat de patiënt het echt zegt. Ik vraag het de patiënt niet

rechtstreeks zo van: heeft u HIV? Of aan een vrouw: bent u zwanger? Je hoopt dat het ook

een beetje vanuit de patiënt zelf komt.’

Interviewer 1: ‘Persoonlijke onderwerpen, dat vind jij lastig om te bespreken? Bedoel je

intieme onderwerpen?’

Deelnemer 7: ‘Ja. Knikt ja. Of bij kinderen, dat je denkt dat ze worden mishandeld door de

ouders en dat je dat dan bespreekbaar maakt naar de ouders toe of bij de huisarts.’

111


Interviewer 1: ‘Je geeft aan dat je deze intieme onderwerpen lastig vind om te bespreken.

Hoe zie je dit onderwerp dan in relatie tot de preventieve rol van de mondhygiënist?’

De verbinding valt weg (geen beeld en geluid). Deelnemer 7 neemt opnieuw contact op via

FaceTime.

Interviewer 1: ‘Ik zal de vraag even herhalen. Je gaf aan dat je intieme onderwerpen lastig

vind om te bespreken. Hoe zie je HPV dan in relatie tot de preventieve rol van de

mondhygiënist?’

Deelnemer 7: ‘Hoe bedoel je dat precies?’

Interviewer 1: ‘Nou, je geeft aan dat je het lastig vind om zulke onderwerpen te bespreken,

maar de mondhygiënist heeft een preventie rol. Hoe zie je dit ten opzichte van HPV?’

Deelnemer 7: ‘Ja ik zou… Denkt na. als ik bijvoorbeeld kanker of iets anders heb gezien in

de mond, of iets waarvan ik denk dat het tot kanker kan leiden, dan zou ik dat niet meteen

noemen maar ik zou wel de patiënt adviseren om dit te laten onderzoeken in het ziekenhuis.’

Interviewer 2: ‘Stel, je vermoedt bij een patiënt dat hij / zij in een hoog risico valt voor het

krijgen van HPV en je wilt die patiënt voorlichten over de relatie met mondkeelkanker, maar

tegelijkertijd vind je dit een moeilijk bespreekbaar onderwerp. Zou je dit dan wel of niet

bespreken en hoe zou je dit aanpakken?’

Deelnemer 7: ‘Ik zou het wel bespreekbaar maken want het is wel iets waarvan ik vind dat de

patiënt het moet weten. Zeker als je dat als mondhygiënist hebt gediagnosticeerd. Wel zou

het inderdaad een lastig onderwerp zijn om met de patiënt te bespreken. Ik denk dat als je

kunt uitleggen hoe je dit hebt gezien en dat het belangrijk is om hier verder onderzoek naar

te laten doen, dat de patiënt dan ook wel meer vertrouwen in je krijgt. Want als je het niet

zou zeggen en het wordt later bekend gemaakt, dan komt die patiënt weer terug naar jou en

die zegt dan: ja, dat had jij al lang in mijn mond kunnen zien. Dus ik zou dat zeker wel met de

patiënt bespreekbaar maken, ook al is het een moeilijk gesprek.’

---------------------------------------------------------------------------------------------------- HPV vaccinatie ↓

Interviewer 1: ‘Er is ook een vaccinatie voor het HPV virus, hoe denk je hierover?’

Deelnemer 7: ‘Euh… Denkt na. Baarmoederhalskanker was ook al een discussie. Ik vind dat

iedereen daar zelf voor verantwoordelijk is. Iedereen moet zelf bepalen wat hij daarmee wil

112

en of hij zich daartegen wil vaccineren of niet. Wel zou ik, als ik weet dat de patiënt een

verhoogt risico heeft, de patiënt zeker aanraden om die vaccinatie te nemen.’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Onderwijs ↓

Interviewer 1: ‘Je gaf eerder aan dat je er eigenlijk op de opleiding nog niet veel over hebt

gehoord en in dat keuzevak oncologie kwam HPV ook niet heel erg naar voren. Wat zou je

er in de komende twee jaren nog over willen leren?’

Deelnemer 7: ‘Nu jullie het de hele tijd over HPV hebben dan denk ik: ja, we hebben het wel

heel kort gehad maar eigenlijk heb ik geen idee wat ik die patiënt dan zou moeten adviseren

of wat de risicogroepen zijn voor HPV. Dus daar heb ik eigenlijk te weinig informatie over om

daar iets nuttigs over te zeggen. Terwijl ik jullie zo hoor dan denk ik: ja, het is wel van belang

dat je daar iets over kunt vertellen en dat je dat kunt diagnosticeren. Ik zou daar wel meer

verdieping in willen, sowieso in mond- en keelkanker. Want de patiënten die komen elk half

jaar zo ongeveer bij jou langs en ze worden niet elk half jaar bij een dokter gescreend, dus ik

vind dat wij daar wel een bijdrage aan kunnen leveren.’

Interviewer 1: ‘Je geeft aan meer verdieping te willen. In welke lesvorm zou jij dat het liefst

willen of wat spreekt jou het meest aan?’

Deelnemer 7: ‘Het liefst natuurlijk echt beeldmateriaal van patiënten waarbij je het echt kunt

zien. We hebben allemaal colleges gehad en dan hebben ze plaatjes, maar als ik die

colleges weer terug lees of terug bekijk dan zie ik zelf weinig verschillen. En als ik het met de

docent bespreek dan snap ik het verhaal wel, maar ik zie moeilijk het verschil tussen

goedaardig of kwaadaardig of het verschil tussen een carcinoom of een melanoom. Dus het

liefst zou ik echte patiënten willen zien en echt in de mond willen kijken hoe het daar echt uit

ziet. Dus een soort patiëntencollege waarbij je kunt meekijken.’

Interviewer 1: ‘En als het gaat over HPV, hoe zou je de theorie van HPV daarin graag terug

willen zien? Of het geven van voorlichting over HPV?’

Deelnemer 7: ‘Ja, daar zou ik wel colleges over willen volgen.’

Interviewer 2: ‘Wat zou er dan in die colleges behandeld moeten worden en aan welke

werkvormen denk jij dan?’

Deelnemer 7: ‘Wat de risicogroepen zijn, hoe je het kunt herkennen, de voorlichting die je de

patiënt kunt meegeven, de adviezen, hoe patiënten het eventueel kunnen voorkomen en wat

de risicogroepen zijn. Echt de achtergrond zeg maar, zodat je een goede diagnose kunt

stellen en dat je een goed beeld hebt van HPV zodat je onderscheid kunt maken.’

113

Interviewer 2: ‘Dus samengevat wil jij leren: wat HPV is, hoe je het kunt herkennen en welke

vervolgstappen je kunt nemen?’

Deelnemer 7: ‘Ja, ja, klopt.’

Interviewer 1: ‘Wil je verder nog iets met ons delen over dit onderwerp of iets waar nog niet

naar is gevraagd?’

Deelnemer 7: ‘Nou euh… Denkt na. Ik vind het wel een goed interview. Ik ben normaal

gesproken nooit zo van die enquêtes invullen maar nu dacht ik: nou, dit is wel iets wat ik zelf

ook graag als mondhygiënist zou willen leren. Vandaar dat ik wel jullie enquête heb

ingevuld.’

Interviewer 1 en 2: ‘Heel fijn, daar zijn wij heel blij mee!’


114

Bijlage G Tabellen resultaten

Tabel 3 Resultaten enquête onderdeel ‘Demografisch’.

Demografische vraag Antwoord optie % / Gemiddelde (Range)

Via welke weg heb je informatie gekregen over HPV / mond- en keelkanker?

Theoretisch onderwijs MZK Klinisch onderwijs MZK Medestudent Andere zorgverlener Patiënt Familie / vrienden Tv en/of radio Vakliteratuur / publicaties Krant / tijdschrift Internet / social media Geen informatie ontvangen

26,1% 7,8% 2,8% 5,7% 0,9% 3,1% 4,0% 11,8% 4,3% 11,8% 21,6%

Was je bekend met het bestaan van HPV- vaccinatie vóór deelname aan dit onderzoek?

Ja Nee

49% 51%

Op welke hogeschool volg je de opleiding?

INH HANZE HAN HU

11,6% 20,7% 19,4% 48,3%

In welk studiejaar zit je momenteel?

Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Jaar 4

18,1% 25,4% 28,9% 27,6%

Hoe oud ben je? Leeftijd in jaren in cijfers

- 21,5 (17-48)

Wat is je geslacht? Man Vrouw

5,6% 94,4%

Ben je zelf gevaccineerd? Ja Nee

36,6% 63,4%

Wat is je geboorteland? Afghanistan China Curaçao Irak Iran Nederland Polen Rusland Somalië Syrië

2,2% 1,3% 0,4% 1,7% 1,3% 91,5% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4%

Wat is het geboorteland van je ouders (vader)?

Afghanistan België Bosnië Brazilië China Curaçao

3,1% 0,4% 0,9% 0,4% 0,4% 1,3%

115

Indonesië Irak Iran Italië Macedonië Marokko Nederland Pakistan Polen Somalië Suriname Syrië Tunesië Turkije

0,4% 3,1% 2,6% 0,4% 0,4% 0,9% 80,2% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 1,3% 0,4% 2,2%

Wat is het geboorteland van je ouders (moeder)?

Afghanistan Aruba Bosnië China Curaçao Dominicaanse Republiek Duitsland Indonesië Irak Iran Joegoslavië Libanon Macedonië Marokko Nederland Pakistan Polen Rusland Schotland Somalië Suriname Syrië Turkije

3,1% 0,4% 0,9% 0,4% 1,3% 0,4% 0,4% 0,4% 2,6% 3,1% 0,4% 0,4% 0,4% 1,3% 77,2% 0,4% 1,3% 0,4% 0,4% 0,4% 1,3% 0,9% 2,2%

Ben je bekend met niet-westerse culturen? Zo ja, met welke?

Midden-Oosters (Islamitisch) Oosters (Chinees, Japans, Indisch) Orthodox (Russisch) Zuid-Afrikaans (Afrikaans) Zuid-Amerikaans (Latijns- Amerikaans)

55,7% 18,0% 3,3% 3,3% 19,7%

116

Tabel 4 Resultaten enquête onderdeel ‘Kennis’.

Kennisvraag Subvraag

Antwoord optie

% • = juist

Gemiddeld aantal juist (Range / SD)

Gemiddeld % juist (Range / SD)

Welke patiënten hebben een verhoogd risico op mond- en keelkanker?

Rokers Alcohol gebruikers Alleen mannen Alleen vrouwen > 40 jaar < 40 jaar Mond- of keelkanker in verleden Infectie van HPV- virus

Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee

98,1% 1,9% 90,4% 9,6% 9,2% 90,8% 8,4% 91,6% 88,9% 11,1% 9,2% 90,8% 96,6% 3,4% 95,4% 4,6%

6,6 (4-8 / 0,7)

82,6% (50-100 / 9,0)

Geef aan of de uitspraak over HPV juist of onjuist is.

Meer dan de helft met mond- en keelkanker overlijdt HPV veroorzaakt mond- en keelkanker Mond- en keelkanker wordt voorafgegaan door premaligne veranderingen Patiënten met mond- en keelkanker hebben steeds minder bekende risicofactoren Patiënten met mond- en keelkanker zijn steeds jonger Epitheelafwijkingen worden in laat stadium gediagnosticeerd Er zijn meer dan 100 verschillende typen HPV

Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet

26,2% 26,6% 47,3% 66,4% 2,3% 31,3% 70,7% 7,4% 21,9% 25,8% 22,3% 52,0% 33,6% 8,2% 58,2% 53,9% 10,2% 35,9% 25,0% 7,8% 67,2% 80,2%

7,4 (0-16 / 3,5)

43,3% (0-94,2 / 20,6)

117

Iemand kan drager van HPV zijn zonder het te weten HPV besmettingen kunnen verdwijnen na korte tijd Sommige varianten van HPV veroorzaken baarmoederhalskanker HPV veroorzaakt herpes HPV veroorzaakt HIV HPV wordt overgedragen via seks HPV kan worden behandeld met antibiotica Er bestaat een vaccin tegen HPV Gebruik van condoom vermindert de kans op overdracht van HPV HPV veroorzaakt aids

Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet

1,2% 18,6% 11,7% 34,8% 53,4% 64,0% 0,8% 35,2% 32,0% 24,3% 43,7% 10,5% 40,1% 49,4% 52,2% 12,1% 35,6% 6,5% 47,0% 46,6% 51,0% 8,9% 40,1% 47,8% 10,9% 41,3% 9,3% 38,9% 51,8%

Geef aan of de uitspraak over de HPV- vaccinatie juist of onjuist is.

Het voorkomt overdracht van sommige typen HPV Het beschermt tegen baarmoederhalskanker Er is geen veilige seks meer nodig om HPV te voorkomen Het is alleen beschikbaar voor meisjes in RVP Mannen kunnen de huisarts erom verzoeken; het wordt niet standaard vergoed

Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet Juist Onjuist Weet ik niet

37,6% 17,1% 45,3% 61,1%) 6,0% 32,9%

0,9% 69,7% 29,5% 44,0% 8,5% 47,4% 22,2% 5,1% 72,6%

2,7 (0-6 / 1,8)

44,7% (0-100 / 30,0)

118

Het is alleen effectief voor mensen die nog nooit seks hebben gehad


22,6% 33,8% 43,6%

Totaal = 16,8 (6-27 / 4,9)

Totaal = 54,2% (19,4-87,1 / 15,8)

119

Tabel 5 Resultaten enquête onderdeel ‘Attitude’.

Attitudevraag Subvraag Antwoord optie

%

Mediaan (Range)

Hoe zeker ben je over je vaardigheden wat betreft het screenen op mond- en keelkanker?

Visuele inspectie Palpatie

Zeer zeker Zeker Onzeker Zeer onzeker Zeer zeker Zeker Onzeker Zeer onzeker

5,6% 49,8% 38,6% 5,9% 4,3% 42,9% 41,9% 0,9%

2 (1 - 4) 3 (1 - 4)

Welke zaken zorgen ervoor dat je alle patiënten onderzoekt op mond- en keelkanker?

Meer wetenschappelijk bewijs Meer algemene bekendheid bij patiënten Beschikbaarheid hulpmiddelen Meer onderwijs

Helemaal oneens Oneens Eens Helemaal eens Helemaal oneens Oneens Eens Helemaal eens Helemaal oneens Oneens Eens Helemaal eens Helemaal oneens Oneens Eens Helemaal eens

1,9% 16,3% 66,7% 15,2% 1,5% 9,1% 57,4% 31,9% 1,1% 3,4% 53,6% 41,8% 1,1% 8,4% 41,1% 49,4%

3 (1 - 4) 3 (1 - 4) 3 (1 - 4) 3 (1 - 4)

Hoe belangrijk vind je een richtlijn voor screening op mond- en keelkanker?

- Zeer belangrijk Belangrijk Onbelangrijk Zeer onbelangrijk

69,0% 29,5% 0% 1,5%

1 (1 - 4)


De relatie tussen mondgezondheid en algehele gezondheid Huiselijk geweld Eetstoornissen Seksueel overdraagbare ziekten

Zeer moeilijk Moeilijk Makkelijk Zeer makkelijk Zeer moeilijk Moeilijk Makkelijk Zeer makkelijk Zeer moeilijk Moeilijk Makkelijk Zeer makkelijk Zeer moeilijk Moeilijk Makkelijk Zeer makkelijk

0,4% 7,9% 59,6% 32,1% 34,6% 58,8% 5,8% 0,8% 20,0% 59,2% 19,6% 1,3% 16,3% 55,4% 26,3% 2,1%

3 (1 - 4) 2 (1 - 4) 2 (1 - 4) 2 (1 - 4)

120

Ongezonde leefgewoonten

Zeer moeilijk Moeilijk Makkelijk Zeer makkelijk

1,7% 15,0% 65,4% 17,9%

3 (1 - 4)

Hoe belangrijk vind je het dat mondhygiënisten de relatie tussen HPV en mond- en keelkanker bespreken met hun patiënten?

- Zeer belangrijk Belangrijk Onbelangrijk Zeer onbelangrijk

49,6% 47,9% 1,3% 1,3%

2 (1 - 4)

Wat vergemakkelijkt volgens jou het gesprek over de relatie tussen HPV en mond- en keelkanker?

HPV presenteren als risicofactor Vragen over seksuele verleden opnemen in medische anamnese HPV presenteren als een infectieziekte

- 62,6% 18,5% 18,9%

-

Waarom zou je de HPV- vaccinatie niet bespreken met patiënten?

Onvoldoende onderwijs gekregen Veiligheid van vaccin wordt in twijfel genomen Mogelijke aansprakelijkheid Geen taak van de mondhygiënist Behandelafspraken zijn te kort Ongemakkelijk Er is geen algemene bekendheid over de oorzakelijke rol van HPV bij mond- en keelkanker en de preventie hiervan door het HPV- vaccin Andere reden, namelijk …

Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee Nee

83,6% 16,4% 18,9% 81,1% 15,0% 85,0% 28,3% 71,7% 20,2% 79,8% 29,2% 70,8% 28,3% 71,7% 97,4%

-

121

Ja, namelijk: …Patiënten willen niet betalen voor extra tijd …Patiënten staan er niet voor open …Het advies is niet van toepassing …Onvoldoende kennis over seksuele geschiedenis

0,4% 1,2% 0,4% 0,4%

122

Tabel 6 Resultaten interviews onderdeel ‘Factoren die de bereidheid beïnvloeden’.

Themacodes Antwoorden

Deelnemer 1

Deelnemer 2 Deelnemer 3 Deelnemer 4 Deelnemer 5 Deelnemer 6 Deelnemer 7

Vaardigheden screenen

Geen ervaring Ik kijk of ik witte vlekken zie of andere Veranderingen Als ik iets zie, ga ik ook voelen Ik schrijf mijn bevindingen op

Ik haal mijn stagebegeleider erbij als ik verkleuringen / verdikkingen zie Ik zie wel verschillen in de mond, maar ik weet niet altijd wat ik er precies mee moet; dat vind ik jammer

Nauwelijks ervaringen Lokaal onderzoek, maar niet echt uitgebreid Visueel valt eerder op Ik palpeer vrijwel nooit

Helemaal niets Eigenlijk weet ik daar tot nu toe helemaal niks van

Weinig ervaring Ik palpeer altijd op harde structuren in de mond Ik kijk in de keel en laat de patiënt de tong uitsteken Ik bekijk alle zachte weefsels en kijk naar verschil in contrast Deze ervaring is echter vanuit de praktijk en niet vanuit de opleiding

Het gebeurt weinig Ik ben zelf meer gefocust op afwijkingen sinds mijn stage bij bijzondere tandheelkunde Mondonderzoek is heel belangrijk Er wordt te weinig gescreend op mond- en keelkanker Ik oefen het tijdens stages Ik vind dat ik het wel moet doen

Het screenen wordt meestal door de tandarts gedaan Ik vind het lastig om mondafwijkingen te herkennen Ik ben nog geen afwijkingen tegen gekomen

Richtlijn Dat zou wel mooi zijn Meer duidelijkheid Fijn

Ik heb geen kennis van een richtlijn Zou heel fijn en prettig zijn; dan weet ik tenminste wat ik

Lijkt mij wel mooi Protocol Moet wel worden nageleefd; wordt in veel praktijken niet naar gekeken

Ik denk dat het binnen Mondzorgkunde wel heel goed kan Noodzakelijk

Eerst onder de aandacht brengen in ziekenhuizen en daarna in onze beroepsgroep vertaald in een richtlijn

Als er een richtlijn is zou ik het eerder met de patiënt bespreken Je heb dan een houvast

Ik denk dat een duidelijk protocol wel belangrijk is

123

Je herkent afwijkingen sneller en makkelijker Ontwikkelen van een richtlijn draagt denk ik niet bij aan dat ik dit onderwerp eerder met patiënten zal bespreken

ermee moet doen Ondersteunend

Heel goed

Je staat dan als behandelaar sterker Je verhaal komt prettiger over Je verhaal is onderbouwd

Hulpmiddelen Eigen inzet Je gaat zelf op zoek naar kennis wanneer je goede zorg wilt verlenen

Meer informatie Het onderwerp moet bekender worden, ook onder studenten Mondzorgkunde

A.d.h.v. de ASA bespreken met de patiënt; dan heb je een bruggetje

-

Aparte vragenlijst bij de medische anamnese of een uitbreiding van de vragenlijst wat betreft HPV Doorvragen in de medische anamneselijst (subvragen) Ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal (bijv. folder) voor de patiënt; dit verlaagt de drempel om er over te spreken

De meest voorkomende afwijkingen in een document (A4) zetten, inclusief symptomen en afbeeldingen Niet te uitgebreid, anders wordt het overgeslagen (tijdsdruk)

Foto’s / beeldmateriaal zodat je de verschillende stadia kunt zien

Onderwijs Richtlijn ontwikkelen om afwijkingen makkelijker te herkennen

Geleerd te letten op verkleuringen / het uiterlijk van het gezicht en te palperen

Te weinig geschoold Wordt in de praktijk wazig gedaan over gevonden afwijkingen

Ik vind het heel belangrijk om er meer over te weten en vooral in het onderwijs

Wordt te weinig aandacht besteed aan HPV Er worden te weinig klinische

Er wordt weinig, bijna nul, aandacht besteed aan het screenen op mond- en keelkanker

Nog niet veel theorie erover gehad, wel een keuzevak oncologie gevolgd; dat vind ik belangrijk

124

Leren er niet genoeg over Je vergeet het snel omdat andere onderwerpen belangrijker zijn en overtreffen Krijgen het in eerste jaar (tutorgroep) maar het vervaagd snel Ik vind het belangrijk er meer over te leren Ik zou het onderwerp graag terug willen laten komen in de vorm van een college met plaatjes en informatie Meer begeleiding op zaal: betere controle van docenten op slijmvliezen en hoofdhalsgebied (palpatie)

Onderwijs moet daarin veranderen Uitgebreid onderdeel mond- en keelkanker introduceren Theorie met veel beeldmateriaal Het liefst ook op zaal veel personen zien met voortekenen van mond- en keelkanker

Minimaal over gehoord, dat is algemene kennis Noodzakelijk dat dit onderwerp en het geven van instructie over het onderwerp wordt getoetst

beelden voor uitgebracht Weinig in getraind HPV moet betrokken worden bij oncologie en naar voren worden gehaald (apart onderwerp)

De link naar de praktijk is minimaal; je moet het zelf uitzoeken tijdens stages Er moet binnen de opleiding meer aandacht worden besteed aan mond- en keelkanker, niet perse HPV, maar alles van Mond- en keelkanker Uitbreiding binnen het curriculum Een minor; dan had ik hem gekozen

HPV is wel behandeld maar niet heel uitgebreid Als ik colleges terug lees of terug bekijk dan zie ik weinig verschillen Ik vind het van belang om te weten wat HPV is, welke risicogroepen er zijn, hoe je het kunt diagnosticeren en welke voorlichting / adviezen ik kan geven Ik zou colleges willen volgen, het liefst een patiëntencollege waarbij je kunt meekijken

125

Communicatie vak: hoe pak ik het geven van voorlichting aan Oefenen van slecht nieuwsgesprekken Ik zou het fijn vinden om daar meer over te leren, hoewel het niet vaak voorkomt

Moeilijk bespreekbare onderwerpen

Ernstige situatie in de mond aantreffen die je niet verwacht had HPV omdat het een seksueel overdraagbare aandoening is HPV is lastig

Over seksueel gerelateerde onderwerpen begin je niet zomaar bij een patiënt; dit vind ik heel moeilijk

Seksueel gerelateerde onderwerpen Heel moeilijk i.v.m. intimiteit

De ernst van de situatie juist onder woorden kunnen brengen Moeilijk om er iets over te zeggen omdat wij er heel minimaal iets over hebben gehad

SOA’s Drugsgebruik Seksueel gerelateerde onderwerpen Heel lastig

Drugsgebruik Bepaalde medicatie zoals antidepressiva Kinder-mishandeling (iets met geweld)

Persoonlijke dingen Intieme onderwerpen Kinder-mishandeling


Erg twijfelachtig Ik zou er niet zomaar uit het niets over beginnen

Als mondhygiënist is het heel belangrijk dat je afwijkingen kan ontdekken, dat je weet wat je

HPV/mondkeelkanker heeft een hele grote rol in de preventieve tak van de mondzorg

Ik wil de juiste communicatievaardigheden hebben om zulke heftige dingen te kunnen

Geen moeite met vragen a.d.h.v. medische vragenlijst Uit mezelf bepaalde dingen

Als mondhygiënist dien je de patiënt volledig te informeren en geen dingen achter te houden

Ik zou het bespreekbaar maken want het is wel iets waarvan ik vind dat de patiënt het moet weten, ook

126

Lastig Er is een aanknopingspunt nodig om erover te beginnen Geen aanknopingspunt bij een kind van 12 jaar Het zou wel kunnen als het in de vorm van een gezondheidsvoorlichting wordt gegeven (school; voortgezet onderwijs) Voorlichting voor groepen mensen i.p.v. individueel (dit zou ik als mondhygiënist wel doen)

ziet en wat je ermee kan doen Ik weet niet hoe ik voorlichting moet aanpakken Ik wil patiënten niet overladen met informatie waar ze nog niets mee moeten Het moet wel met de patiënt besproken worden Het is verschrikkelijk als er iets is en je weet niet hoe te handelen als mondhygiënist

Belangrijk voor de patiënt om te bespreken Niet bij elke random patiënt; alleen als er aanwijzingen zijn Het is nog een te groot taboe om te bespreken Niet elke patiënt zal iets prijs geven over dit onderwerp

bespreken en het belang daarvan duidelijk kunnen maken Noodzakelijk Zeker is het moeilijk bij sommige patiënten, dat is aan jou als mondhygiënist om die afweging te maken

vragen is een drempel Er zijn nu geen handvaten om HPV te bespreken Het moet meer onder de aandacht worden gebracht

Je doet de patiënt tekort als je hem niet informeert Ik zou de patiënt informeren en de keuze wat hij ermee doet bij de patiënt leggen Mijn rol is het informeren van de patiënt Ik zou doen wat ik zelf als patiënt terug zou verwachten Ik wist zelf eerst niet eens wat HPV was Naar aanleiding van jullie enquête ben ik mij gaan verdiepen in dit onderwerp

al is het een moeilijk gesprek Wel zou het lastig zijn om te bespreken Ik denk dat als je kunt uitleggen hoe je het hebt gezien en dat het belangrijk is om het verder te laten onderzoeken, dat de patiënt meer vertrouwen in je krijgt Patiënten worden niet elk half jaar bij een dokter gescreend, dus ik vind dat wij daar wel een bijdrage aan kunnen leveren

HPV- vaccinatie

Niet de taak van de mondhygiënist om hier voorlichting over te geven.

Ik zou de vaccinatie niet bespreken met patiënten Ik zou mijn eigen kinderen niet vaccineren

Zou ik persoonlijk niet bespreken met patiënt Ik heb zelf HPV-ervaringen

Ik vind dat je als zorgverlener absoluut die adviserende rol op je kunt nemen

Te weinig onderzoek naar gedaan Bijwerkingen op lange termijn

Ik wist niet dat er ook een vaccinatie voor mannen bestaat

Patiënten moeten

Ik vind dat iedereen daar zelf voor verantwoordelijk is Als ik weet dat de patiënt een

127

Dit is meer de taak van de GGD of huisarts Lastig onderwerp Ik zou er niet over beginnen, ondanks de gevolgen voor de mondgezondheid Ik wil het wel en ik begrijp het belang, maar ik zou het niet tijdens bijvoorbeeld een controle of intake bespreken Ik zou mijn kinderen wel inenten; zinvol; weinig bijwerkingen

Wisselende meningen Niet genoeg onderzoek naar gedaan Ik weet niet of ik mijn eigen kinderen zou vaccineren

Ik denk wel dat ik het zou doen

Patiënt zou ik het niet adviseren

geïnformeerd worden over het risico wat ze lopen als ze zich wel of niet vaccineren tegen HPV Ik zou het bespreken met de patiënt als ik zelf meer informatie heb over wat het precies is

Ik zou er geen advies voor geven De keuze ligt bij de patiënt

verhoogt risico heeft, zou ik de patiënt zeker aanraden om die vaccinatie te nemen

Cultuur - Moeder (islamitisch, Joegoslavië) is tegen vaccinaties. Nederlanders zijn heel nuchter en laten zich snel vaccineren Dit onderwerp is een taboe

- Geen verschil Het is persoonlijk, ik denk dat het ook met mijn opvoeding heeft te maken Ik denk dat mensen het in het algemeen

Taalbarrière Er is in het algemeen weinig aandacht aan besteed geen verschil in culturen

- -

128

Er wordt niet binnen families over gesproken, maar het wordt wel gewaardeerd als zorgverleners deze onderwerpen met hen bespreken

erg zullen waarderen Het kan wel dat anderen daar meer problemen mee hebben

HPV en de toekomstige mondhygiënist€¦ · de toekomst wellicht een belangrijke rol zal kunnen...

Documents

Transcript of HPV en de toekomstige mondhygiënist€¦ · de toekomst wellicht een belangrijke rol zal kunnen...