HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ VÀ THANH TOÁN...

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỔ CHÍ MINHKhoa Ngân hàng Quốc tế

Đề tài 4 : HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ, THANH TOÁN BÙ TRỪ CHỨNG KHOÁN Ở VIỆT NAM

GVHD: cô Vũ Thị Anh ThưNhóm 4, lớp BA024_2_131_D03 thực hiện

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 09/2013

BẢNG PHÂN CÔNG CÔNG VIỆCSTT Họ tên Công việc

1 Vũ Trần Khánh Chi

030127110143

Chức năng, vai trò của VSD, tổng hợp lý thuyết, nhận xét các nhóm khác

2 Lê Thiên Hương

030127110612Tình hình đăng ký chứng khoán 2006-

2012, nhận xét các nhóm khác

3 Nguyễn Thị Hoàng Mi

030127110892Dịch vụ đăng ký và lưu ký của Trung

tâm lưu ký chứng khoán, thực tiễn hoạt động, nhận xét đề tài

4 Lê Kim Ngân

030127110975

Quyền và dịch vụ thực hiện quyền ; Hoạt động thanh toán bù trừ, chỉnh sửa bài tổng

hợp, nhận xét các nhóm khác

5 Trần Thị Mỹ Ngọc

030127111038

Tổng hợp chung, gửi bài, in bài

6 Lương Thị Như Ngọc

030127111019Dịch vụ bù trừ, thanh toán và thực hiện

quyền, nhận xét các nhóm khác

7 Vũ Thị Ánh Nguyệt

030127111069Thanh toán bù trừ và thực hiện quyền, tổng hợp Word. Nhận xét, góp ý các

nhóm khác8 Nguyễn Trần Ngọc

Quyên

030127111302

Cầm cố, giải tỏa cầm cố, ký gửi; nhận xét các nhóm khác

9 Trần Thị Kim Tiên

030127111672Quy trình và thực tiễn hoạt động của

Trung tâm lưu ký chứng khoán, tổng hợp word. Nhận xét, góp ý các nhóm khác.

10 Huỳnh Thị Ngọc Trâm

030127111786Dịch vụ cấp mã số giao dịch, cấp mã số chứng khoán, nhận xét các nhóm khác

11 Lữ Thị Kim Vân

030127111970Lịch sử hình thành và cơ cấu tổ chức,

tổng hợp lý thuyết, nhận xét các nhóm

khác12 Nguyễn Thị Như Ý

030127112072Tình hình đăng ký chứng khoán 2006-

2012, nhận xét các nhóm khác

Mục LụcLời mở đầu...........................................................................................1

TỒNG QUAN VỀ TRUNG TÂM LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM.........2C ơ c ấ u t ổ ch ứ c và l ị ch s ử hình thành Trung tâm l ư u ký ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam .................................... 2

Ch ứ c năng c ủ a Trung tâm l ư u ký ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam. ...................................................................... 3

Vai trò c ủ a Trung tâm l ư u ký ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam ............................................................................. 4

HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM:... .4Đăng ký ch ứ ng khoán ............................................................................................................................... 4

Cấp mã chứng khoán và mã định danh Quốc tế cho các loại chứng khoán đăng ký tại Trung tâm lưu ký Chứng khoán Việt Nam:..................................................................................................................7

Cấp mã số giao dịch................................................................................................................................8

Quy ề n và d ị ch v ụ th ự c hi ệ n quy ề n c ủ a Trung tâm l ư u ký ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam ................................. 8

Quyền cuả Trung tâm lưu kí chứng khoán Việt Nam........................................................................8

Dịch vụ thực hiện quyền cho thành viên..............................................................................................9

L ư u ký ch ứ ng khoán ............................................................................................................................... 11

Khái niệm..............................................................................................................................................11

Nguyên tắc lưu ký chứng khoán:........................................................................................................11

Các dịch vụ lưu ký chứng khoán:.......................................................................................................12

Ho ạ t đ ộ ng bù tr ừ và thanh toán .............................................................................................................. 16

Khái niệm..............................................................................................................................................16

Các nguyên tắc và trình tự, thủ tục thanh toán bù trừ:....................................................................16

Phương thức bù trừ..............................................................................................................................17

Hoạt động thanh toán bù trừ của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD)..................17

NH Ậ N XÉT V Ề HO Ạ T Đ Ộ NG C Ủ A TRUNG TÂM L Ư U KÝ CH Ứ NG KHOÁN VI Ệ T NAM ......... 20

Ưu điểm:................................................................................................................................................20

Nhược điểm:..........................................................................................................................................21

Thực tiễn:..............................................................................................................................................21

Phụ lục trang 22, danh mục các tài liệu tham khảo trang 24 nhận xét các nhóm trang 25

Lời Mở ĐầuTrong nền kinh tế mở cửa hội nhập với thế giới, chúng ta vừa nắm bắt được nhiều cơ

hội song cũng có nhiều thách thức. Trước đây để huy động vốn thì doanh nghiệp chủ yếu là sẽ đi vay thông qua các tổ chức tài chính trung gian. Ngày nay, loại hình công ty cổ phần trong lĩnh vực kinh doanh-sản xuất, ngân hàng, dịch vụ phát triển mạnh mẽ cũng như luồng vốn đầu tư nước ngoài chảy vào Việt Nam ngày càng nhiều. Để đảm bảo luân chuyển vốn nhanh chóng hơn và hiệu quả hơn, thị trường tài chính ra đời. Trong đó, thị trường chứng khoán là một bộ phận của thị trường tài chính.

Để củng cố và hoàn thiện cấu trúc hạ tầng của thị trường chứng khoán qua đó thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, Chính phủ đã thành lập Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD). Hoạt động của VSD trong những năm gần đây đã có những đóng góp tích cực trong việc quản lý các loại chứng khoán, điều phối hoạt động kinh doanh và đảm bảo công bằng lợi ích cho các đối tượng tham gia.

Tuy nhiên, hoạt động của VSD dựa trên Luật chứng khoán và quy chế do VSD soạn thảo cần phải được điều chỉnh và bổ sung để tăng tính ranh đe và làm cho thị trường hoạt động hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, để giúp cho sinh viên có cái nhìn tổng quát và rõ nét hơn về thị trường chứng khoán nói chung và hoạt động của Trung tâm thanh toán và bù trừ chứng khoán nói riêng, nhóm chúng tôi đã thực hiện đề tài này.

Đề tài của chúng tôi tìm hiểu về “Hoạt động của Trung tâm lưu ký, thanh toán bù trừ chứng khoán ở Việt Nam” trên cơ sở lý thuyết và những số liệu minh họa. Vì vậy sẽ không thể đề cập, phân tích chi tiết vấn đề trên góc độ thực tế. Mong cô và các bạn thông cảm

Nhóm làm đề tài xin gửi lời cảm ơn đến cô Vũ Thị Anh Thư trong việc hướng dẫn, góp ý để nhóm có được hướng đi đúng khi tiếp cận đề tài này.

1 / 29

Hội đồng quản trị

Ban Giám đốcBan Kiểm soát

Phòng Bù trừ và Thanh toán

Phòng Đăng ký Chứng khoán

Phòng Lưu ký Chứng khoán và Quản lý thành viên

Phòng Tài chính Kế toán

Phòng Nghiên cứu phát triển và Hợp tác quốc tế

Phòng Hành chính Quản trị

Phòng Công nghệ thông tin

Phòng Đăng ký Chứng khoán

Phòng Lưu ký Chứng khoán

Phòng Kế toán quản trị

Phòng Kiểm soát nội bộ

Phòng Nhân sự đào tạo

HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪ 2013

Chương 1: TỒNG QUAN VỀ TRUNG TÂM LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

1. Cơ c ấu tổ chức và lịch sử hình thành Trung tâm lư u ký ch ứng khoán Việt Nam Sơ đồ: Cơ cấu Tổ chức của Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam

Giai đoạn sơ khai hình thành thị trường chứng khoán ở Việt Nam (2001-2005), Trung tâm giao dịch chứng khoán TPHCM (nay là Sở Giao dịch Chứng khoán (SGDCK) TPHCM) và Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội (nay là SGDCK Hà Nội) là hai

2 / 29


nơi thực hiện đăng ký, lưu ký và bù trừ thanh toán chứng khoán. Tuy nhiên hai trung tâm này được vận hành độc lập, rời rạc với và phạm vi dịch vụ cung cấp còn khá hạn chế, dẫn đến hoạt động không đạt hiệu quả cao và lãng phí nguồn nhân lực.

Ngày 27/07/2005 Thủ tướng Chính Phủ đã ban hành Quyết định 189/2005/QĐ-TTg thành lập Trung tâm lưu ký chứng khoán độc lập, với tư cách là tổ chức duy nhất thực hiện chức năng cung cấp dịch vụ hỗ trợ hoàn tất giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam và chính thức đi vào hoạt động vào ngày 01/05/2006.

Ngày 18/12/2008, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định 171/2008/QĐ-TTg, có hiệu lực từ ngày 27/09/2009về việc thành lập Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD), trên cơ sở chuyển đổi, tổ chức lại Trung tâm lưu ký chứng khoán.

VSD hoạt động dưới mô hình của một công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, thuộc sở hữu Nhà nước (Sơ đồ cơ cấu tổ chức như trên).

2. Chức năng của Trung tâm lư u ký ch ứng khoán Việt Nam.

Cung cấp dịch vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán cho các chứng khoán niêm yết trên SGDCKvà các công ty đại chúng chưa niêm yết theo với quy định của pháp luật.

Thực hiện cấp mã chứng khoán gồm mã chứng khoán trong nước và mã định danh chứng khoán quốc tế cho các loại chứng khoán niêm yết tại SGDCK và các công ty đại chúng.

Tổ chức thực hiện quyền của người sở hữu chứng khoán cho các tổ chức phát hành là các công ty đại chúng, các tổ chức có chứng khoán niêm yết trên SGDCK.

Cung cấp dịch vụ đại lý thanh toán cổ tức và lãi trái phiếu cho các tổ chức phát hành.

Cung cấp dịch vụ đại lý chuyển nhượng, thực hiện chuyển quyền sở hữu đối với các trường hợp chuyển nhượng chứng khoán không qua giao dịch theo quy định pháp luật.

Cung cấp dịch vụ đăng ký, lưu ký và đại lý chuyển nhượng cho các loại chứng khoán khác theo thoả thuận với các tổ chức phát hành.

Cung cấp các dịch vụ liên quan tới chứng khoán đăng ký tại trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam để hỗ trợ cho các giao dịch chứng khoán.

Sử dụng các cơ chế quản trị rủi ro như Quỹ hỗ trợ thanh toán để hỗ trợ kịp thời cho các thành viên lưu ký nhằm đảm bảo an toàn cho hệ thống thanh toán chứng khoán.

Giám sát hoạt động của các thành viên lưu ký nhằm đảm bảo tuân thủ các Quy chế hoạt động nghiệp vụ của VSD nhằm bảo vệ tài sản của người sở hữu chứng khoán.

Quản lý tỷ lệ sở hữu của người đầu tư nước ngoài theo quy định của pháp luật.

Hỗ trợ phát triển thị trường thông qua việc cung cấp các dịch vụ cơ sở hạ tầng kỹ thuật, thông tin nhằm mục tiêu phát triển thị trường chứng khoán.

3 / 29

TCPH xác định loại chứng khoán được phép đăng ký

TCPHnộp hồ sơ đăng ký.

VSD kiểm tra, xem xét hồ sơ.


Tham gia vào các chương trình hợp tác quốc tế lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán trong khuôn khổ quy định của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước và Bộ Tài chính.

Thực hiện các chức năng, nhiệm vụ khác sau khi được Bộ Tài chính chấp thuận.

3. Vai trò c ủ a Trung tâm l ư u ký ch ứ ng khoán Vi ệ t Nam

Với các chức năng trên, trung tâm VSD đã đóng một vai trò rất quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán trong nước, đồng thời góp phần vào việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế. Cụ thể VSD đã có các vai trò:

Hỗ trợ thanh toán và đảm bảo các giao dịch chứng khoán được hoàn tất. Giúp quản lý thị trường chứng khoán. Giảm chi phí cho các đối tượng tham gia thị trường. Giảm rủi ro cho hoạt động của thị trường. Thực hiện thanh toán nhanh, giúp các đối tượng của hệ thống tăng vòng quay vốn.

Chương 2: HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM:

Hoạt động của TTLKCK Việt Nam được thực hiện thông qua các dịch vụ mà nó cung cấp như: đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, thanh toán và bù trừ,…

1. Đăng ký chứng khoán

1.1. Đăng ký chứng khoán:Đăng ký chứng khoán là việc VSD quản lý và ghi nhận các thông tin về quyền sở hữu

chứng khoán và các quyền khác của người sở hữu trên hệ thống của VSD. Theo quy định của Luật chứng khoán, chứng khoán của công ty đại chúng phải được đăng ký tập trung tại VSD. Như vậy, VSD là tổ chức đăng ký chứng khoán của tất cả các công ty đại chúng, bao gồm các công ty niêm yết, đăng ký giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán, các công ty đại chúng chưa niêm yết.

Quy trình đăng ký chứng khoán gồm các bước như sau:

Xác định các loại chứng khoán được phép đăng ký tại VSD:

Chứng khoán của các công ty đai chúng, các tổ chức niêm yết. Trái phiếu Chính phủ,các tổ chức kinh tế hoặc của chính quyền địa phương niêm

yết trên thị trường giao dịch chứng khoán hoặc SGDCK. Chứng chỉ quỹ đầu tư niêm yết trên SGDCK.

4 / 29


Các loại chứng khoán khác phải đăng ký tại VSD trên cơ sở thỏa thuận giữa VSD và các tổ chức phát hành.

Lưu ý:Chứng khoán đăng ký tại VSD theo hình thức chứng khoán ghi sổ.

Tổ chức phát hành thực hiện đăng ký các thông tin:

Thông tin về tổ chức phát hành chứng khoán. Thông tin về chứng khoán phát hành. Thông tin về danh sách người sở hữu chứng khoán.

Đối tượng nộp hồ sơ đăng ký quy định tại điều 5, Quyết định số 36/QĐ-VSD.

Sau khi nộp hồ sơ đăng ký, thì các tổ chức cá nhân sẽđược VSD kiểm tra, cũng như xem xét hồsơtrong vòng 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận được hồ sơ:

Nếu trong trường hợp hồ sơ đầy đủ hợp lệ, VSD sẽ cấp Giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán và gửi thông báo chấp thuận đăng ký chứng khoán cho cho tổ chức phát hành, SGDCK có liên quan và phải nộp phí theo quy định. Sau đó, mã chứng khoán được VSD cấp theo quy định tại Quy chế cấp mã chứng khoán tại VSD.

Nếu hồ sơ chưa đầy đủ, hợp lệ, VSD sẽ gửi văn bản thông báo cho tổ chức phát hành đề nghị bổ sung, giải trình hoặc nêu rõ lý do chưa chấp thuận đăng ký chứng khoán. Trong quá trình hoàn tất thủ tục đăng ký chứng khoán lần đầu, thời gian tối đa là 60 ngày kể từ ngày VSD có văn bản phản hồi, nếu chứng khoán đã niêm yết thì chậm nhất 5 ngày trước ngày giao dịch trên SGDCK.

Cụ thể, năm 2009, dù kinh tế gặp nhiều khó khăn nhưng là một năm đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ của TTCK Việt Nam.Cả hai chỉ số VN-Index và HNX-Index đã phục hồi mạnh trên 50%. Số lượng công ty mới niêm yết tăng vọt, trong đó nhiều doanh nghiệp lớn được niêm yết trên sàn. Thành lập thêm sàn UPCoM cho những công ty đại chúng đăng ký giao dịch. Và nhờ đó mà lượng thành viên đăng kí chứng khoán tại Trung tâm Lưu ký cũng tăng đáng kể. Cũng trong năm này, có hơn 120 cổ phiếu mới được niêm yết nâng số cổ phiếu niêm yết lên 457 mã cổ phiếu.Trong đó trên sàn HNX có gần 100 cổ phiếu mới được niêm yết. Xét về số lượng cổ phiếu niêm yết trên cả hai sàn HoSE, HNX đã tăng gấp đôi lên mức 14.29 tỷ đơn vị. Năm 2009 cũng đánh dấu một năm có nhiều cổ phiếu lớn được niêm yết, đặc biệt là những cổ phiếu ngân hàng như VCB, EIB, CTG. Quy mô của thị trường trên cả hai sàn HoSE, HNX lên khoảng 30 tỷ USD, tương đương với hơn 1/3 GDP năm 2009.

Đến cuối năm 2012, số lượng công ty đại chúng đăng ký tại VSD là 953 công ty, tăng hơn 20 lần so với năm 2006. Số lượng trái phiếu Chính phủ đăng ký tại VSD là 502 mã với tổng giá trị chứng khoán đăng ký trên 823 nghìn tỷ đồng làm giá trị thanh toán giao dịch bình quân hàng năm qua VSD đạt hơn 400 nghìn tỷ đồng.

5 / 29


Nguồn :vsd.vn (hình 1)

Trong quá trình hoạt động của Tổ chức phát hành, sẽ phát sinh một số vấn đề cần sự hỗ trợ của VSD như: điều chỉnh giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán, hủy đăng ký chứng khoán, thủ tục đăng ký đối với các tổ chức phát hành chuyển sàn giao dịch,…

Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của thị trường, năm 2009, VSD đãnghiên cứu đổi mới các quy định liên quanđến hoạt động đăng ký chứng khoán,sửa đổi và bổ sung thêm một số quy định mớinhư: (i) cung cấp trước cho TCPH thông tin vềmã trái phiếu, tín phiếu để thống nhất đượcmã chứng khoán từ khi phát hành sơ cấp đếngiao dịch trên thứ cấp, (ii) rút ngắn quy trình,thời gian thực hiện đăng ký trái phiếu tại VSD, (iii)thực hiện cấp giấy chứng nhận đăng ký chứngkhoán độc lập với cấp giấy phép niêm yết…

Nhờ vậy, mặc dù phải đối mặt với không ít khókhăn và thách thức do tác động bất lợi của thịtrường, số lượng chứng khoán đăng ký mới tạiVSD vẫn có xu hướng tăng. Số chứng khoán đăng ký tại VSD tại thời điểm 31/12/2012 là 45.968.686.359 chứng khoán. Riêng trong năm 2012, đã có 10.661.277.031 chứng khoán được đăng ký mới, tăng 8,09% so với năm 2011. Năm 2012, có 8,48 tỷ chứng khoán được lưu ký tại VSD, nâng tổng số chứng khoán lưu ký tại VSD lên khoảng 27 tỷ chứng khoán, với giá trị tài sản lưu giữ tại VSD trên 641.000 tỷ đồng.Đến cuối năm 2012, số lượng tài khoản nhà đầu tư trên hệ thống VSD quản lý là 1.264.000 tài khoản, tăng hơn 75.000 tài khoản so với năm 2011; trong đó, số tài khoản trong nước chiếm 98%.Số lượng cổ phiếu đăng ký mới đạt 8.542.471.876 chiếm hơn 80% tổng số chứng khoán đăng ký mới tại VSD. VSD đã thực hiện cấp giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán lần đầu cho 18 loại tín phiếu trong năm 2012 với tổng số lượng đăng ký mới là 196.500.000 tín phiếu.

6 / 29


Số lượng chứng khoán đăng ký trong năm 2012Do hủy đăng ký, trái phiếu đáo hạn

Nguồn :vsd.vn (Bảng 1)

Trên đây chỉ là nội dung khái quát, cái nhìn tổng quan về đăng ký chứng khoán. Nội dung chi tiết về nghiệp vụ này được thể hiện rõ tại Điều 9 – Điều16 tại Quyết định số 36/QĐ-VSD (25-4-2012) của Tổng Giám đốc VSD.

1.2. Cấp mã chứng khoán và mã định danh Quốc tế cho các loại chứng khoán đăng ký tại Trung tâm lưu ký Chứng khoán Việt Nam:

VSD thực hiện cấp và quản lý mã chứng khoán trong nước và mã số định danh chứng khoán quốc tếcho các chứng khoán đáp ứng được quy định tại Điều 14 Khoản 3 Quy chế đăng ký, lưu ký bù trừ và thanh toán chứng khoán ban hành kèm Quyết định 87/QĐ -BTC ngày 22/10/2007 của Bộ trưởng Bộ Tài chính.

1.2.1. Cấp mã chứng khoán trong nước

Mã chứng khoán trong nước được VSD cấp là duy nhất và không trùng lắp với các mã chứng khoán đã niêm yết hoặc mã chứng khoán đã được VSD cấp.

Mã chứng khoán trong nước được cấp không phụ thuộc vào tên viết tắt đã đăng ký sở hữu bản quyền.

Mã chứng khoán trong nước do VSD cấp sẽ được sử dụng làm mã giao dịch của tổ chức phát hành khi nó đăng ký niêm yết/đăng ký giao dịch chứng khoán trên SGDCK.

1.2.2. Cấp mã số định danh chứng khoán quốc tế - ISIN:

Mã số định danh chứng khoán quốc tế được VSD cấp trên cơ sở thoả thuận đối tác với Hiệp hội các cơ quan cấp mã quốc gia và theo các nguyên tắc quy định của tổ chức này tại Bộ Tiêu chuẩn quốc tế ISO 6166 về chứng khoán và công cụ tài chính.

Tổ chức phát hành khi được cấp mã chứng khoán trong nước sẽ đồng thời được VSD cấp mã ISIN.

Lưu ý, VSD thực hiện cung cấp mã chứng khoán tạm thời cho các trái phiếu Chính phủ/trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh/ tín phiếu theo đề nghị của tổ chức phát hành trái phiếu/tín phiếu hoặc bảo lưu mã chứng khoán theo đề nghị của công ty đại chúng.Việc

7 / 29

Phát sinh tăng 2012 Phát sinh giảm 2012 (*)Cổ phiếu niêm yết 8.542.471.876 614.998.489

Cổ phiếu UPCOM 141.169.291 126.036.866

Cổ phiếu đăng ký chứng khoán 31.236.364 1.780.080

Trái phiếu phát hành bằng nội tệ 1.725.891.500 773.890.000

Trái phiếu phát hành bằng ngoại tệ - 601.000

Tín phiếu 196.500.000

Chứng chỉ quỹ 24.008.000

Tổng 10.661.277.031 1.517.306.435


cấp mã chứng khoán chính thức được VSD thực hiện đồng thời với việc cấp giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán khi tổ chức phát hành đăng ký chứng khoán tại VSD.

Mã chứng khoán đã cấp khi hoàn tất đăng ký chứng khoán tại VSD sẽ không được thay đổi trừ trường hợp hủy đăng ký chứng khoán (VSD sẽ tự động huỷ mã chứng khoán trong nước và mã ISIN tương ứng). Trong thời hạn 10 năm kể từ ngày huỷ mã chứng khoán, VSD sẽ không sử dụng lại mã trong nước và mã ISIN đã huỷ bỏ để cấp cho bất kỳ tổ chức phát hành khác, trừ trường hợp cấp lại cho chính tổ chức đó thực hiện đăng ký lại chứng khoán và có đề nghị cấp lại chính mã đã huỷ trước đó.

1.3. Cấp mã số giao dịchNhà đầu tư nước ngoài (bao gồm cá nhân và tổ chức) phải đăng ký mã số giao dịch

chứng khoán (MSGD) với VSD để thực hiện đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam dưới các hình thức sau:

Trực tiếp thực hiện giao dịch đầu tư chứng khoán, thông qua việc mua bán cổ phiếu, trái phiếu, các loại chứng khoán, đầu tư góp vốn... theo quy định pháp luật chứng khoán, thị trường chứng khoán và các văn bản pháp luật liên quan.

Gián tiếp đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam thông qua việc ủy thác vốn cho công ty quản lý quỹ, chi nhánh tại Việt Nam của công ty quản lý quỹ nước ngoài quản lý phù hợp với quy định của pháp luật liên quan.

Mỗi nhà đầu tư nước ngoài được cấp 01 mã số giao dịch chứng khoán theo quy định. Công ty chứng khoán nước ngoài được cấp hai MSGD:

Một mã số cho tài khoản tự doanh.

Một mã số cho tài khoản môi giới của công ty.

Sau khi đăng ký MSGD, công ty chứng khoán nước ngoài, doanh nghiệp bảo hiểm 100% vốn nước ngoài, được mởhai tài khoản lưu ký chứng khoán tại ngân hàng lưu ký.

Việc chỉ định, thay đổi thành viên lưu ký của nhà đầu tư nước ngoài, công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư nước ngoài mở tài khoản giao dịch, người đại diện giao dịch và các thay đổi thông tin khác của nhà đầu tư, phải được VSD chấp thuận bằng văn bản.

Thủ tục về đăng ký mã số giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư nước ngoài được quy định tại Thông tư số 213/2012/TT-BTC ngày 6/12/2012 của Bộ Tài chính hướng dẫn hoạt động của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam và Quy định về đăng ký số giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư nước ngoài tại VSD được ban hành kèm theo Quyết định số 47/QĐ-VSD ngày 13/3/2013 của Tổng Giám đốc VSD.

2. Quyền và dịch vụ thực hiện quyền của Trung tâm lư u ký chứng khoán Việt Nam

2.1. Quyền cuả Trung tâm lưu kí chứng khoán Việt Nam

8 / 29


Quyền của TTLKCK được quy định đồng thời tại Điều 45 LCK 2006 và tại Điều 11 Quyết định số 1393/QĐ-BTC bao gồm:

- Ban hành quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán sau khi được Ủy ban chứng khoán Nhà nước chấp nhận.

- Chấp nhận hủy bỏ tư cách thành viên, giám sát việc tuân thủ quy định của thành viên lưu ký theo quy định.

- Cung cấp các dịch vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ, thanh toán và các dịch vụ liên quan đến việc lưu ký theo yêu cầu khách hàng.

- Liên doanh, liên kết, góp vốn vào các tổ chức kinh tế khác trong phạm vi chức năng của TTLKCK để cung cấp các dịch vụ phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật và cung cấp thông tin nhằm mục tiêu phát triển thị trường chứng khoán.

- Thu phí và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.- Thực hiện các quyền khác theo quy định của pháp luật để thực hiện chức

năng, nhiệm vụ và mục tiêu hoạt động của TTLKCKBên cạnh đó, pháp luật cũng quy định cụ thể về nghĩa vụ của TTLKCK nhằm

đảm bảo thực hiện có hiệu quả các hoạt động trên thị trường chứng khoán cũng như hạn chế các rủi ro, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư tại Điều 46 LCK 2006 và Điều 12 Quyết định số 1393/QĐ-BTC.

2.2. Dịch vụ thực hiện quyền cho thành viênTheo Quy chế thực hiện quyền cho người sở hữu chứng khoán ban hành kèm theo

Quyết định số 37/QĐ-VSD ngày 25/04/2012 của Tổng Giám đốc VSD thì người sở hữu chứng khoán giữa VSD, TCPH và Thành viên lưu ký/Thành viên mở tài khoản trực tiếp bao gồm các quyền:

Thực hiện bỏ phiếu, tham dự đại hội đồng cổ đông. Nhận lãi, vốn gốc trái phiếu và cổ tức bằng tiền. Nhận cổ tức bằng cổ phiếu, cổ phiếu thưởng. Mua chứng khoán phát hành thêm. Chuyển đổi trái phiếu chuyển đổi. Hoán đổi cổ phiếu do sáp nhập. Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

Tính đến 31/12/2012 trung tâm lưu ký đã phối hợp cùng các tổ chức phát hành và thành viên lưu ký tổ chức thực hiện 2428 đợt thực hiện quyền cho người sở hữu chứng khoán.

Nhằm đáp ứng những yêu cầu từ thực tế phát sinh, các quy định đối với những trường hợp chuyển quyền sở hữu ngoài hệ thống giao dịch như chuyển quyền sở hữu do bán đấu giá phần vốn nhà nước, do chào mua công khai và do tổ chức phát hành mua lại cổ phiếu lô lẻ làm cổ phiếu quỹ đã được đưa vào quy định hướng dẫn bổ sung. Trong năm 2012 VSD đã thực hiện chuyển quyền sở hữu thông qua hệ thống giao dịch tổng số chứng

9 / 29


khoán là 440.020.6489 tăng xấp xỉ 6,5% so với năm 2011. Về số tiền thanh toán do VSD thay mặt các tổ chức phát hành thực hiện đạt xấp xỉ 19,32 nghìn tỷ. Số tiền thanh toán lãi và vốn gốc trái phiếu nội tệ qua VSD đạt hơn 106 nghìn tỷ tăng 149,9% so với mức 70,7 nghìn tỷ của năm 2011. Ngoài ra trong năm 2012 VSD đã thực hiện chuyển quyền sở hữu không qua hệ thống giao dịch với tổng số chứng khoán lên tới 440.020.649

Bảng 2 : Chi tiết tình trạng thực hiện quyền tại VSD trong năm 2012

Nguồn: Trích báo cáo thường niên của VSD

3. Lư u ký ch ứng khoán

3.1. Khái niệmLưu ký là việc gửi chứng chỉ, chứng khoán: tờ cổ phiếu, trái phiếu, hoặc các loại giấy

tờ hợp pháp chứng minh quyền sở hữu chứng khoán vào hệ thống lưu ký chứng khoán.

Hệ thống lưu ký chứng khoán bao gồm: Trung tâm lưu ký và các thành viên lưu ký. Chứng chỉ chứng khoán của nhà đầu tư sẽ được cất giữu an toàn tại VSD. Chứng khoán đã được lưu ký sẽ được ghi nhận vào tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên nhà đầu tư. Khi chứng khoán được giao dịch , tài khoản của nhà đầu tư sẽ được ghi tăng hoặc giảm mà không cần phải trao tay tờ chứng chỉ chứng khoán

.

3.2. Nguyên tắc lưu ký chứng khoán:Sau khi được VSD cấp giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán, các Tổ chức phát hành

phải thực hiện lưu ký chứng khoán. Trước khi thực hiện được giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư phải ký hợp đồng mở tài khoản tại các thành viên lưu ký, sau đó thành viên lưu ký sẽ tái lưu ký chứng khoán tạo VSD thông qua mở tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên thành viên lưu ký tại VSD. Đây được xem như là điều kiện tiên quyết, bắt buộc

10 / 29


phải có. Mỗi thành viên của VSD chỉ được phép mở một tài khoản lưu ký chứng khoán tại VSD và không được mở tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký khác.

VSD còn quy định một số nội dung cần có của tài khoản lưu ký chứng khoán của thành viên tại VSD, bao gồm: Số tài khoản lưu ký chứng khoán; tên và địa chỉ của thành viên; số lượng, loại và mã chứng khoán lưu ký; số lượng chứng khoán tăng giảm và lý do của việc tăng giảm; các thông tin cần thiết khác.

Đồng thời với việc VSD cấp Giấy chứng nhận đăng ký thành viên, VSD cũng sẽ cấp số hiệu thành viên cùng với số hiệu tài khoản lưu ký chứng khoán. Số hiệu thành viên lưu ký được quy ước như sau: Công ty chứng khoán: 001 – 200; ngân hàng thương mại: 201 – 350; ngân hàng liên doanh nước ngoài: 351 – 400; chi nhánh ngân hàng nước ngoài: 401 – 500. Số hiệu tài khoản lưu ký của thành viên được quy ước là 012.xxx (trong đó xxx là số hiệu thành viên).

Ví dụ: Ngày 08/06/2012, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam đã cấp Giấy chứng nhận thành viên lưu ký sửa đổi số 19/GCNTVLK-2 cho Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, cụ thể như sau:

Tên thành viên lưu ký: Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam Tên viết tắt: BID Số hiệu thành viên: 201 Số hiệu tài khoản lưu ký: 012.201

Nguồn: vsd.vn (Hình 2)

Trong năm 2012, đã có 8,48 tỷ chứng khoán được lưu ký tại VSD, tăng 118,5% so với mức 3,88 tỷ chứng khoán của năm 2011, nâng tổng số chứng khoán lưu ký tại VSD lên khoảng 27 tỷ chứng khoán với giá trị tài sản lưu giữ tại VSD là trên 641 nghìn tỷ đồng. Và tính đến cuối năm 2012, số lượng tài khoản nhà đầu tư trên hệ thống của VSD quản lý

11 / 29


là 1.264.030 tài khoản tăng hơn 75.000 tài khoản so với năm 2011, trong đó tài khoản nhà đầu tư trong nước chiếm hơn 98%.

3.3. Các dịch vụ lưu ký chứng khoán:.3.3.1. Quản lý tài khoản lưu ký:

VSD quản lý tài khoản lưu ký chứng khoán theo nguyên tắc:

Chứng khoán được lưu ký tại VSD là tài sản thuộc sở hữu của khách hàng, được quản lý tách biệt với tài sản của VSD. VSD không được sử dụng chứng khoán của khách hàng vì lợi ích của bên thứ ba hoặc của chính VSD.

VSD phải đảm bảo tổng số dư trên các tài khoản lưu ký chứng khoán của khách hàng mở tại thành viên lưu ký phải luôn khớp với số dư các tài khoản lưu ký của thành viên lưu ký mở tại VSD.

Quản lý tài khoản lưu ký chứng khoán của thành viên tại VSD: Hàng tháng, VSD sẽ gửi thông tin số dư tài khoản lưu ký của thành viên (Mẫu 01/LK) dưới dạng chứng từ điện tử qua cổng giao tiếp điện tử cho thành viên lưu ký. Và thành viên có trách nhiệm xác nhận tính chính xác của dữ liệu theo quy định về chế độ báo cáo của thành viên tại Quy chế thành viên do VSD ban hành.

Quản lý thông tin sở hữu chứng khoán của nhà đầu tư tại VSD phải căn cứ vào:

Thông tin về nhà đầu tư do thành viên lưu ký cung cấp. Thông tin về chứng khoán sở hữu của nhà đầu tư được VSD ghi nhận trên hệ

thống của VSD (luôn được cập nhật). Sau khi nắm được các thông tin cơ bản của khách hàng, hàng tháng, VSD sẽ gửi

cho thành viên lưu ký thông tin sở hữu chứng khoán của từng khách hàng (mẫu 02/LK). Và thành viên lưu ký có trách nhiệm thực hiện đối chiếu thông tin sở hữu chứng khoán của từng khách hàng tại thành viên lưu ký với thông tin tại VSD để đảm bảo tính đúng đắn của tài khoản lưu ký.

3.3.2. Ký gửi chứng khoán:

Khách hàng làm các thủ tục gửi chứng khoán thuộc sở hữu của họ vào thành viên lưu ký nơi họ mở tài khoản lưu ký chứng khoán và thành viên lưu ký sẽ tái ký gửi chứng khoán của khách hàng tại VSD.VSD sẽ thực hiện ký gửi chứng khoán trên cơ sở uỷ quyền của tổ chức phát hành chứng khoán cho VSD trong việc xác nhận thông tin về sở hữu chứng khoán của người đầu tư để thực hiện lưu ký chứng khoán.

Quy trình ký gửi chứng khoán được tiến hành như sau đã được quy định rõ trong Điều 16 Quyết định số 38/QĐ-VSD ngày 25 tháng 4 năm 2012 của Tổng Giám đốc VSD về Quy chế hoạt động Lưu ký chứng khoán.

3.3.3. Rút chứng khoán:

12 / 29


Điều kiện để có thể thực hiện được lệnh rút chứng khoán: khách hàng phải có tài khoản giao dịch chứng khoán tại công ty là thành viên lưu ký của VSD; khách hàng chỉ được yêu cầu rút chứng khoán trong phạm vi số lượng chứng khoán sở hữu trên các tài khoản lưu ký trừ số lượng chứng khoán đang bị tạm giữ, cầm cố.

Để rút chứng khoán, thành viên lưu ký nhận hồ sơ xin rút chứng khoán của khách hàng, đồng thời yêu cầu khách hàng trình CMND hoặc Thẻ giao dịch. Sau đó, kiểm tra hồ sơ của khách hàng và các thông tin cần thiết khác theo quy dịnh.

Tiếp đến, thành viên lưu ký nộp hồ sơ xin rút chứng khoán lên VSD theo đúng quy định. Nếu nhận được hồ sơ đầy đủ, hợp lệ thì trong vòng 01 ngày làm việc kể từ ngày nhận được hồ sơ, VSD sẽ tiến hành xác nhận thông tin người sở hữu rút chứng khoán lưu ký bằng văn bản gửi cho tổ chức phát hành chứng khoán, khách hàng thông qua thành viên lưu ký (nơi mở tài khoản) và cho chính thành viên lưu ký liên quan.

Sau khi thành viên lưu ký nhận được văn bản xác nhận do VSD gửi, thì trong vòng 1 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản, thành viên phải chuyển cho khách hàng có liên quan, hỗ trợ khách hàng nhận lại Sổ /Giấy chứng nhận sở hữu cổ phần do tổ chức phát hành chứng khoán cấp.

Sau đó, VSD sẽ tiếp tục gửi đến thành viên lưu ký bản xác nhận rút chứng khoán lưu ký , đồng thời hạch toán rút chứng khoán lưu ký trên tài khoản lưu ký của thành viên liên quan và ghi nhận thông tin sở hữu chứng khoán của khách hàng đề nghị rút lưu ký vào Danh sách người sở hữu chứng khoán chưa lưu ký. Ngày hiệu lực rút chứng khoán lưu ký được ghi trên Xác nhận rút chứng khoán của VSD.

Tuy nhiên, trong thời gian chờ rút, nếu người sở hữu chứng khoán thay đổi ý kiến và muốn huỷ yêu cầu rút chứng khoán thì yêu cầu thành viên lưu ký nộp hồ sơ huỷ rút chứng khoán cho VSD. VSD sẽ căn cứ vào đó mà gửi văn bản thông báo cho thành viên có liên quan về việc hủy rút chứng khoán của người sở hữu chứng khoán và VSD sẽ gửi thông báo lại cho thành viên sau 1 ngày làm việc.

3.3.4. Chuyển khoản chứng khoán không qua giao dịch:

VSD thực hiện chuyển khoản chứng khoán không qua hệ thống giao dịch tập trung của Sở giao dịch chứng khoán trong các trường hợp quy định tại Khoản 1, Điều 30 Quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán của Bộ Tài chính.

Chuyển khoản do giao dịch mua chứng khoán lô lẻ:

Lô lẻ thường phát sinh do việc trả cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành cổ phiếu thưởng, tách cổ phiếu hoặc thực hiện quyền mua cổ phiếu... Ở Việt Nam, theo quy định, đối với chứng khoán niêm yết trên HOSE, đơn vị giao dịch tối thiểu là 10 cổ phiếu hoặc chứng chỉ quỹ đầu tư; đối với chứng khoán niêm yết trên HASTC thì đơn vị giao dịch là 100 cổ phiếu hoặc trái phiếu. Như vậy, giao dịch lô lẻ sẽ được áp dụng đối với những giao dịch có số lượng từ 1 đến 9 cổ phiếu/chứng chỉ quỹ (sàn HOSE); từ 1 đến 99 cổ phiếu/trái phiếu (sàn HASTC).

13 / 29


VSD thực hiện chuyển khoản chứng khoán lô lẻ trong trường hợp công ty chứng khoán thực hiện mua lại cổ phiếu lẻ của người sở hữu chứng khoán không qua hệ thống giao dịch theo quy định của pháp luật (với mức giá thoả thuận và thường thấp hơn giá trị giao dịch hiện tại).

Quy trình thực hiện: công ty chứng khoán bên chuyển khoản nộp cho VSD hồ sơ chuyển khoản chứng khoán lô lẻ theo đúng quy định. Sau đó, VSD sẽ mất 01 ngày làm việc để xử lý kể từ ngày nhận hồ sơ đầy đủ, hợp lệ.

Chuyển khoản tất toán tài khoản tại thành viên lưu ký này sang lưu ký tại thành viên lưu ký khác:

Thực hiện khi nhà đầu tư muốn chuyển chứng khoán đã lưu ký tại thành viên này sang thành viên lưu ký khác, hoặc khi thành viên lưu ký bị rút quyền mua giới chứng khoán,…

Minh hoạ ở: việc rút nghiệp vụ môi giới chứng khoán của Công ty cổ phần chứng khoán Chợ Lớn (CLSC), Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) ngừng cung cấp các dịch vụ liên quan tới hoạt động đăng ký, lưu ký và thành toán bù trừ đối với CLSC kể từ ngày 29/7/2013, trừ trường hợp thanh toán bù trừ để hoàn tất các giao dịch đã được thực hiện trước đó (nếu có), VSD sẽ thực hiện chuyển khoản tất toán tài khoản theo yêu cầu của khách hàng mở tại CLSC sang thành viên lưu ký khác hoặc chuyển khoản toàn bộ chứng khoán và quyền phát sinh liên quan theo yêu cầu của khách hàng mở tại CLSC sang tài khoản của chính khách hàng đó tại thành viên lưu ký khác, giải tỏa chứng khoán cầm cố (nếu có), thực hiện quyền cho người sở hữu chứng khoán; điều chỉnh thông tin người đầu tư đến hết ngày 16/9/2013.

Ngoài ra, một số hình thức chuyển khoản không qua giao dịch khác đã trình bày ở Điều 24, 25, 26, 27, 28, 29 Quy chế hoạt động lưu ký chứng khoán (Ban hành kèm theo Quyết định số: 38/QĐ-VSD ngày 25 tháng 4 năm 2012 của Tổng Giám đốc VSD) và Quyết định Sửa đổi, bổ sung Quy chế hoạt động lưu ký chứng khoán.

3.3.5. Cầm cố và giải toả cầm cố chứng khoán:

Việc thực hiện cầm cố chứng khoán tập trung tại VSD thực hiện trên cơ sở hợp đồng pháp lý là các hợp đồng cầm cố của hai chủ thể tham gia, phải được đăng ký giao dịch theo các quy định của pháp luật hiện hành về đăng ký giao dịch bảo đảm.Trong đó quy định rõ giá trị chứng khoán cầm cố, số tiền vay, lãi suất và thời hạn trả nợ, phương thức xử lý chứng khoán cầm cố.

Sau đó, VSD kiểm tra thủ tục, nhất là tính hợp pháp, hợp lý của nó, rồi mở tài khoản cầm cố và chuyển chứng khoán vào tài khoản cầm cố theo yêu cầu của bên cầm cố. Tiếp đến, Trung tâm giao dịch chứng khoán gửi thông báo bằng công văn cho bên nhận cầm cố về việc đã thực hiện cầm cố chứng khoán.

Việc giải tỏa chứng khoán cầm phải có sự chấp thuận của bên nhận cầm cố. Trên cơ sở đó, VSD thực hiện huỷ bỏ việc cầm cố chứng khoán trong đăng ký người sở hữu chứng khoán, thông báo bằng văn bản cho người nhận cầm cố việc huỷ bỏ cầm cố chứng khoán

14 / 29


và giải toả tài khoản cầm cố sang tài khoản khác. Các bên có thể đề nghị giải tỏa toàn bộ hay một phần chứng khoán cầm cố dưới hình thức rút chứng chỉ hoặc chuyển khoản.

Việc cầm cố, giải toả cầm cố chỉ có hiệu lực sau khi TTLKCK thực hiện bút toán ghi sổ chuyển từ tài khoản chứng khoán giao dịch sang tài khoản chứng khoán cầm cố trong trường hợp cầm cố chứng khoán và ngược lại.

(Nguồn: Theo Báo cáo thường niên của VSD năm 2012) (Hình 3)

Đến cuối năm 2012, VSD đã thực hiện cầm cố tổng số 1,7 tỷ chứng khoán, giải toả cầm cố 1,9 tỷ chứng khoán. Trong đó, nghiệp vụ cầm cố chứng khoán tập trung cao từ tháng 3 dến tháng 5, đạt mức cao nhất trên 400 triệu chứng khoán vào tháng 3; sang nghiệp vụ giải toả chứng khoán, số liệu dược phân bố khá đồng đều cho các tháng trong năm, cao nhất là tháng 7 với trên dưới 230 triệu chứng khoán. Ta có thể thấy, biên độ dao động của hoạt động cầm cố chứng khoán là khá cao (khoảng 8,5 lần) trong khi biên độ dao động của hoạt động giải toả chứng khoán thì thấp hơn nhiều (chỉ khoảng 2 lần). Điều này đã được thể hiện khi số chứng khoán giải toả cao hơn số chứng khoán cầm cố và tỷ lệ giải toả/cầm cố cao nhất là 3,48 lần ở tháng 9 (khi số chứng khoán cầm cố ở mức thấp nhất).

3.3.6. Phong toả, giải toả chứng khoán, tài khoản lưu ký:

Về bản chất, phong toả tài khoản là một chế tài. Ngoài những trường hợp có yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, liên quan đến vi phạm hành chính hoặc hình sự; hoặc có yêu cầu của tòa án, liên quan đến các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng dân sự; hoặc các bên có thỏa thuận việc phong tỏa tài khoản là biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự thì công ty chứng khoán không được phép tự ý phong tỏa tài khoản mà không có sự đồng ý của khách hàng. Hiệu lực phong tỏa/giải tỏa chứng khoán, tài khoản lưu ký chứng khoán là ngày VSD xác nhận trên công văn thông báo phong tỏa/giải tỏa chứng khoán, tài khoản lưu ký chứng khoán gửi thành viên.

15 / 29


→Khi có các yêu cầu về ký gửi, rút, chuyển khoản và cầm cố chứng khoán tại VSD, khách hàng phải thực hiện thông qua các thành viên lưu ký nơi mình mở tài khoản.

4. Hoạt động bù trừ và thanh toán

4.1. Khái niệmHoạt động bù trừ: là việc xử lí thông tin về các giao dịch chứng khoán nhằm đưa ra

một con số ròng cuối cùng mà các đối tác tham gia phải thanh toán sau khi giao dịch. Kết quả bù trừ sẽ chỉ ra bên nào phả trả tiền, bên nào phải giao chứng khoán.

Hoạt động thanh toán: là hoạt động cuối cùng để hoàn tất các giao dịch chứng khoán, trong đó các bên sẽ thực hiện nghĩa vụ của mình, bên phải trả chứng khoán tiến hành giao chứng khoán, còn bên trả tiền sẽ tiến hành chuyển tiền.

Bù trừ và thanh toán là bước thực hiện cuối cùng để hoàn tất quá trình giao dịch chứng khoán. Để thực hiện bù trừ và thanh toán giao dịch, Sở giao dịch có vai trò tổng hợp các kết quả giao dịch, toàn bộ dữ liệu của quá trình giao dịch phát sinh trong ngày chuyển sang cho VSD sau khi kết thúc phiên giao dịch.

4.2. Các nguyên tắc và trình tự, thủ tục thanh toán bù trừ: Thực hiện bù trừ theo kết quả giao dịchtheo hình thức chuyển giao ghi sổ thông

qua hệ thống tài khoản lưu ký của thành viên lưu ký bên mua và bán đồng thời điều chỉnh thông tin sở hữu tài khoản của người đầu tư mua và người đầu tư bán.

Thực hiện thanh toán theo kết quả bù trừthông qua hệ thống tài khoản tiền của các thành viên lưu ký mở tại Ngân hàng thanh toán.

Đảm bảo việc giao chứng khoán đồng thời với việc giao tiền (nguyên tắc DVP - Delivery Versus Payment), giúp các bên tham gia giao dịch loại bỏ được các rủi ro về thanh toán, theo đó, bên mua và bán phải có đủ tiền và chứng khoán để đảm bảo khả năng thanh toán giao dịch chứng khoán.

Trình tự và thủ tục thanh toán bù trừ chứng khoán được quy định cụ thể tại Quy chế hoạt động bù trừ và thanh toán chứng khoán ban hành kèm theo Quyết định số 57/QĐ-VSD ngày 8/5/2012 và Quyết định số 148/QĐ-VSD ngày 15/8/2012 về việc sửa đổi, bổ sung Quy chế hoạt động bù trừ và thanh toán chứng khoán ban hành kèm theo Quyết định số 57/QĐ-VSD ngày 8/5/2012 của Tổng Giám đốc VSD.

4.3. Phương thức bù trừPhương thức thanh toán từng giao dịch: là việc thanh toán theo từng giao dịch phát

sinh, thường được áp dụng cho một số giao dịch thương mại truyền thống hay giao dịch đặc biệt. Nếu khối lượng giao dịch quá lớn, có nhiều thành viên tham gia thì sử dụng phương thức này không hiệu quả.

16 / 29


Phương tức bù trừ song phương: là việc tính toán số lượng thuần tiền và từng loại chứng khoán phải thanh toán giữa các cặp đối tác giao dịch. Phương thức này trước đây hay sử dụng cho số lượng giao dịch và thành viên còn nhỏ.

Phương thức bù trừ đa phương: là việc tính toán số lượng thuần tiền và từng loại chứng khoán mà mỗi thành viên lưu ký phải thanh toán. Phương thức bù trừ này được áp dụng phổ biến nhất hiện nay do tính ưu việt của nó: giảm tối đa sự luân chuyển tiền và chứng khoán, do đó tiết kiệm được chi phí và giảm rủi ro trong thanh toán.

Cụ thể, VSD áp dụng các phương thức bù trừ và thanh toán dưới đây cho các giao dịch chứng khoán:

Đối với giao dịch trái phiếu VND: VSD thực hiện thanh toán theo kết quả bù trừ đa phương với thời gian thanh toán là T+1.

Đối với giao dịch trái phiếu ngoại tệ: VSD thực hiện thanh toán theo phương thức trực tiếp với thời gian thanh toán là T+1.

Đối với giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ: VSD thực hiện thanh toán theo kết quả bù trừ đa phương với thời gian thanh toán T+3.

4.4. Hoạt động thanh toán bù trừ của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD)

Bù trừ và thanh toán là bước thực hiện cuối cùng để hoàn tất quá trình giao dịch Chứng khoán. Để thực hiện bù trừ và thanh toán giao dịch, toàn bộ dữ liệu về kết quả giao dịch chứng khoán của các Sở giao dịch Chứng khoán được chuyển sang Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) sau khi kết thúc phiên giao dịch. Trong nghiệp vụ thanh toán bù trừ, Sở giao dịch có vai trò tổng hợp các kết quả giao dịch, toàn bộ dữ liệu của quá trình giao dịch phát sinh trong ngày của Sở giao dịch, và chuyển các dữ liệu, kết quả đó cho Trung tâm lưu kí Chứng khoán (VSD) sau ngày kết thúc giao dịch.

Đối với các giao dịch cổ phiếu, Chứng chỉ quỹ, trái phiếu công ty niêm yết và đăng ký giao dịch trên các Sở giao dịch Chứng khoán, tiền thanh toán giao dịch của thành viên sẽ được chuyển giao trên cơ sở VSD bù trừ chung giữa số tiền được nhận và số tiền phải trả cho các giao dịch có cùng thời gian, phương thức thanh toán tại các Sở giao dịch Chứng khoán.

Tính đến 31/12/2012, VSD đã thực hiện cầm cố với 1,7 tỷ chứng khoán, tổng số chứng khoán giải tỏa cầm cố là 1,9 tỷ CK. VSD đã thực hiện thanh toán an toàn, đúng hạn cho các giao dịch chứng khoán trên cả 2 Sở giao dịch chứng khoán với giá trị thanh toán khoảng 585 nghìn tỷ đồng (sau khi đã thực hiện bù trừ) tăng 69,14% so với mức 345,8 nghìn tỷ VNĐ của năm 2011, góp phần đảm bảo sự vận hành liên tục của thị trường. Theo đó gần 137,7 tỷ đồng của quỹ hỗ trợ thanh toán và 25 tỷ VND của ngân hàng thanh

17 / 29


toán được dùng để hỗ trợ các thành viên trong trường hợp mất khả năng thanh toán.

Nguồn: vsd.vn (Hình 4)

Theo thống kê của VSD thì Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam và Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam là 2 thành viên lưu ký có giá trị thanh toán bằng VNĐ lớn nhất thị trường với giá trị thanh toán lần lượt là hơn 68,1 nghìn tỷ đồng và 63,8 nghìn tỷ đồng, chiếm 22,55% tổng giá trị thanh toán bằng VND của toàn thị trường.

Nguồn : vsd.vn (Hình 5)

Trong năm 2012 VSD đã triển khai nghiệp vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán cho tín phiếu kho bạc nhà nước, bao gồm các quy định về hoạt động cụ thể và nó được chính thức áp dụng vào ngày 24/8/2012. Việc ban hành các quy định này góp phần đem lại độ hấp dẫn và tính thanh khoản của tín phiếu, tạo tính liên thông giữa thị trường tài

18 / 29


chính và thị trường tiền tệ. Chỉ trong vòng mấy tháng kể từ ngày áp dụng quy định này, tổng giá trị thanh toán chứng khoán trên thị trường tín phiếu kho bạc lên đến khoảng 1.819 tỷ đồng.

Giá trị thanh toán chứng khoán theo từng thị trường năm 2012

Thị trường Giá trị thanh toán Đơn vị

Trái phiếu nội tệ 384.899.340.745.611 VNĐ

Tín phiếu kho bạc

1.819.094.305.200 VNĐ

HOSE 141.574.572.393.486 VNĐ

HNX 53.561.456.240.600 VNĐ

UPCOM 3.205.702.558.600 VNĐ

Trái phiếu ngoại tệ

0 USD

Nguồn: vsd.vn (Bảng 3)

Hiện VSD lưu giữ tổng giá trị tài sản đạt trên 641 nghìn tỷ đồng, tăng gần 8 lần so với giá trị cuối năm 2006. Số lượng công ty đại chúng đăng ký tại VSD là 953 công ty, tăng hơn 20 lần so với năm 2006, số lượng trái phiếu Chính phủ đăng ký tại VSD là 502 mã với tổng giá trị chứng khoán đăng ký là trên 823 nghìn tỷ đồng. Bình quân qua các năm VSD có giá trị thanh toán giao dịch đạt hơn 400 nghìn tỷ đồng.

VSD đã điều chỉnh bổ sung một số quy định về hoạt động bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán, áp dụng chứng từ điện tử trong một số khâu thanh toán và đặc biệt là điều chỉnh lại cơ chế hỗ trợ giao dịch thanh toán cho thành viên. Với những nỗ lực của VSD, trong năm 2012, thời gian thực hiện các bước trong quy trình thanh toán bù trừ đã được rút ngắn. Cụ thể, thời gian thực hiện chuyển giao tiền và chứng khoán tại ngày thanh toán ngày T+3 là 8 giờ 45 thay vì 15 giờ nên người đầu tư được quyền thực hiện giao dịch bán chứng khoán ngay tại ngày thứ ba (T+3) sau khi giao dịch thay vì ngày thứ 4 (T+4) như trước đây.

Bên cạnh đó tại công văn số 3618/UBCK-PTTT thông báo về việc kéo dài thời gian giao dịch phiên buổi chiều tại các Sở Giao dịch Chứng khoán từ 13h00 đến 15h00.Sau khi thị trường kéo dài phiên giao dịch đã nãy sinh rất nhiều luồng ý kiến có người hưởng ứng và tất nhiên cũng có người phàn nàn: nhiều nhà đầu tư cho rằng khoản thời gian kéo dài 1 giờ đồng hồ là quá ngắn không đủ cho họ giao dịch và không phản ánh hết thị trường, khó khăn ban đầu là không thể tránh khỏi và chứng khoán Nhất Việt được xem là nạn nhân đầu tiên cho sự thay đổi này. Ngày 16/8/2013, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam đã ra văn bản cảnh báo Công ty Chứng khoán Nhất Việt vì trong ngày 12/8/2013, có thời điểm đã để xảy ra tình trạng mất khả năng thanh toán. VFS cho rằng

19 / 29


không phải do công ty không đủ tiền trả, mà lý do là chuyển chậm và bị muộn so với giờ chốt sổ thanh toán bù trừ. Trước đó, trong tuần đầu tiên áp dụng việc rút ngắn thời gian giao dịch T+3, chứng khoán Golden Bridge và chứng khoán Tràng An cũng bị Trung tâm lưu ký đình chỉ tạm thời hoạt động lưu ký do liên tiếp vi phạm Quy chế hoạt động bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán.

5. NHẬN XÉT VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯ U KÝ CH ỨNG KHOÁN VIỆT NAM

Nhìn chung, hoạt động của trung tâm lưu ký theo mô hình 2 cấp. Thành viên lưu ký sẽ là người đại diện cho người sở hữu chứng khoán trong toàn bộ các hoạt động như đã nói ở trên. Điều này mang lại nhiều thuận lợi cũng như khó khăn cho người sở hữu chứng khoán thực hiện các quyền của họ.

5.1. Ưu điểm:- Thành viên lưu ký là các công ty chứng khoán đã đăng ký làm thành viên của

VSD theo quy chế của VSD và phải thực hiện nghĩa vụ theo luật chứng khoán 2007. Vì thế việc thực hiện hoạt động kinh doanh chứng khoán qua thành viên lưu ký là khá an toàn.

- Hệ thống quản lý gọn nhẹ, giảm thiểu sai sót, giảm thiểu số lượng chứng từ, giao dịch nhanh chóng,bảo mật,chính xác, đảm bảo an toàn thanh toán và tính thanh khoản.VSD sẵn sàng bồi thường thiệt hại cho khách hàng trong trường hợp không thực hiện nghĩa vụ gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của khách hàng và sẽ có hình phạt đối với thành viên lưu ký khi không làm tròn trách nhiệm đối với khách hàng.

- Tài khoản của nhà đầu tư được VSD giám sát minh bạch, công khai tránh được những tiêu cực phát sinh.

- Chính phủ dễ dàng can thiệp và xử lý những hành vi vi phạm quy định và luật ban hành. Giúp thị trường trở nên trong sạch, giảm thiệt hại cho nhà đầu tư.

5.2. Nhược điểm:Chưa đạt được tính đồng bộ và hoàn thiện về mặt pháp lý, chưa tạo dựng được các yếu

tố thị trường đồng bộ. Cụ thể như:

- Thiếu cơ chế quản lý việc in ấn và lưu ký chứng khoán thống nhất và phù hợp với thông lệ quốc tế.

- Các biện pháp khắc phục lỗi giao dịch chưa chủ động và hiệu quả.- Năng lực của hệ thống phần mềm phục vụ cho các hoạt động bù trừ thanh toán

chứng khoán chưa cao.

5.3. Thực tiễn:- Trên thực tế, theo quy định tại điều 7, chương II Quyết định số: 38/QĐ-VSD ngày

25 tháng 4 năm 2012 của Tổng Giám Đốc Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam, tài sản của các tổ chức phát hành phải được lưu ký tách biệt nhưng trên thực tế thì các thành viên lưu ký đã vi phạm, lừa đảo và chiếm đoạt tài sản của các tổ chức, cá nhân.

20 / 29


- Bên cạnh đó các thành viên lưu ký (các công ty chứng khoán) hiện nay vẫn chưa đăng ký nhưng vẫn đi vào hoạt động một cách công khai. Vi phạm khoản 9 Điều 71 Luật Chứng khoán

- Hiện nay việc các công ty chứng khoán cho các nhà đầu tư vay mượn chứng khoán của nhau một cách chồng chéo để kinh doanh đã vi phạm khoản 9 điều 71, luật Chứng khoán.

- VSD đã có hình phạt nghiêm khắc đối với thành viên lưu ký vi phạm nghĩa vụ thanh toán giao dịch Chứng khoán và chậm trễ trong việc hoàn trả tiền vay quỹ hỗ trợ thanh toán.

Ví dụ:

Ngày 05/06/2013, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) đã có công văn về việc tạm ngừng hoạt động của Công ty cổ phần Chứng khoán SME, VSD đề nghị Công ty tạo điều kiện cho nhà đầu tư chuyển khoản tất toán tài khoản hoặc chuyển khoản toàn bộ chứng khoán theo yêu cầu của khách hàng mở tại Công ty sang tài khoản của chính khách hàng đó tại thành viên lưu ký khác

Công ty Cổ phần Chứng khoán Đại Nam cho khách hàng vay chứng khoán để bán đã bị phạt 250 triệu đồng.

21 / 29

HT GIAO DỊCH

HT BÙ TRỪ-THANH TOÁN

HT LƯU KÝ

HT ĐĂNG KÝ

1

2

3 4

5


PHỤ LỤC

Sơ đồ tiếp nhận và hạch toán chứng khoán lưu ký ở VSD

(1): Tổ chức phát hành làm thủ tục đăng ký, lưu ký

(2): Khách hàng ký gửi chứng chỉ chứng khoán hoặc nộp giấy chứng nhận quyền sở hữu chứng khoán

(3): Thành viên hạch toán vào tài khoản lưu ký khách hàng và thông báo cho khách hàng

(4a): Thành viên ký gửi chứng chỉ chứng khoán

(4b): Thành viên lập danh sách khách hàng lưu ký chứng khoán ghi sổ; gửi danh sách này cho tổ chức phát hành

(5a): Tổ chức phát hành đối chiếu danh sách khách hàng với danh sách cổ đông, gửi cho thành viên kết qủa xác nhận.

(5b): Trung tâm hạch toán vào tài khoản lưu ký của thành viên và xác nhận với thành viên.

(6): Tổ chức phát hành nộp danh sách cổ đông kèm theo thông báo về thành viên lưu ký mà khách hàng đã ký gửi chứng khoán.

(7): Trung tâm giao dịch chứng khoán thực hiện bút toán ghi tương ứng trên các tài khoản lưu ký.

Mối quan hệ giữa Đăng ký, lưu ký, bù trừ thanh toán và hệ thống giao dịch

22 / 29


(1) Điểm xuất phát là hệ thống giao dịch Chứng khoán(2) Giao dịch đã khớp => HT bù trừ - thanh toán => kết quả cuối cùng => xác

định số tiền và CK của các bên trả/nhận (3) Dữ liệu vào HT lưu ký => Chuyển khoản CK trên các tài khoản Lưu ký

Chứng khoán(4) Dữ liệu vào HT đăng ký => đăng ký quyền SH cho người sở hữu mới (5) Dữ liệu đã xử lý được truyền ngược lại cho hệ thống Lưu ký Chứng khoán

23 / 29


Tài liệu tham khảo1. Hữu Hòe, Chặt hơn trong giám sát Sở GDCK và VSD,

[http://www.baomoi.com/Manh-tay-tai-cau-truc-cong-ty-chung-khoan/127/11924803.epi], 07/08/2013.

2. CK Nhất Việt: “Nạn nhân” đầu tiên sau khi thị trường kéo dài thời gian giao dịch, [http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=685013], 17/08/2013.

3. Báo cáo thường niên của Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam Năm 2011 & 2012

4. www.doko.vn

5. Thị trường chứng khoán, [http://www.wattpad.com/710897-th%E1%BB%8B-tr%C6%B0%E1%BB%9Dng-ch%E1%BB%A9ng-kho%C3%A1n?p=84#!p=79 ]

6. Thông tư sửa đổi, bổ sung Quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán ban hành kèm theo Quyết định số 87/2007/QĐ-BTC ngày 22/10/2007 của bộ trưởng Bộ Tài chính.

7. Lịch sử hoạt động của VSD, [http://www.vsd.vn/p2c10/lich-su-hoat-dong.htm]8. Danh sách thành viên của VSD, [http://www.vsd.vn/p5c27/danh-sach-thanh-

vien.htm]9. Quyết định 189/2005/QĐ-TTg ngày 27/7/2005 của Thủ tướng

Chính phủ về việc thành lập Trung tâm lưu ký chứng khoán.10. Luật chứng khoán năm 2006 sửa đổi bổ sung năm 201011. Trung tâm lưu ký Việt Nam: www.vsd.vn

12. http://news.go.vn/tai-chinh/tin-969240/lam-the-nao-khi-bi-mat-cap- tai-cong-ty-chung-khoan.htm

13. http://www.tinmoi.vn/giam-so-luong-cong-ty-chung-khoan-viec- lam-cap-thiet-011066126.html

14. QUY CHẾ HOẠT ĐỘNG LƯU KÝ CHỨNG KHOÁN15. (Ban hànhkèmtheoQuyếtđịnhsố: 38/QĐ-VSD ngày 25 tháng 4 năm 2012

củaTổngGiámđốcTrungtâmLưukýChứngkhoánViệtNam)

24 / 29

http://www.tinmoi.vn/giam-so-luong-cong-ty-chung-khoan-viec-lam-cap-thiet-011066126.html

http://www.tinmoi.vn/giam-so-luong-cong-ty-chung-khoan-viec-lam-cap-thiet-011066126.html

http://news.go.vn/tai-chinh/tin-969240/lam-the-nao-khi-bi-mat-cap-tai-cong-ty-chung-khoan.htm

http://news.go.vn/tai-chinh/tin-969240/lam-the-nao-khi-bi-mat-cap-tai-cong-ty-chung-khoan.htm

http://www.vsd.vn/

http://www.vsd.vn/p5c27/danh-sach-thanh-vien.htm

http://www.vsd.vn/p5c27/danh-sach-thanh-vien.htm

http://www.vsd.vn/p2c10/lich-su-hoat-dong.htm

http://www.doko.vn/

http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=685013

http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=685013

http://www.baomoi.com/Manh-tay-tai-cau-truc-cong-ty-chung-khoan/127/11924803.epi

http://www.baomoi.com/Manh-tay-tai-cau-truc-cong-ty-chung-khoan/127/11924803.epi


16. QUY CHẾHOẠT ĐỘNG ĐĂNG KÝ CHỨNG KHOÁN17. (Ban hànhkèmtheoQuyếtđịnhsố 36/QĐ-VSD ngày 25 tháng 4năm 2012 của

i. TổngGiámđốcTrungtâmLưukýChứngkhoánViệtNam)

NHẬN XÉT CÁC NHÓM

Tên nhóm

(Số đề tài)Ưu điểm Nhược điểm Góp ý

Đi

ểm

25 / 29

HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ VÀ THANH TOÁN...

Documents

Transcript of HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƯU KÝ VÀ THANH TOÁN...