NGUYEN VAN THANH - vU TRINH - TRAN HljU

" A

HOANG VIET A A

LUAT LE • •

(Lu~t Gia Long) T¢p I

~

Nguy€>n Q. Thiing - Nguyen Van Tai djch

(Nguyen Q. Thang viet Len Ddn va hit>U dfnhl

Nha xuat ban VAN HOA - THONG TIN

'1-­'J -r /l; "jJU

/'0 - - -~-------- ,-. -- .~

Hoang Viijt lui)t lij XI

II. BAN CHAT vA DAc DIEM CVA HOANG vIIJ;r LuAr LIJ;.

Bai vie't nay kh6ng co tham v9ng hhdo lui)n tham cuu ve bq lu~t nay (xin tham khao toan van trong Hoang Vi ij t lui)t lij) rna chi xin gioi thi~u sa luqc d6i net ve no th6i.

d tren chUng t6i vua vie't Hoang Viijt lui)t l ij la mqt bq luat hoan chinh va d§.y du nha't cua thu tich lu~t phap Vi~t

Nam , do do tV lau nay tac ph§m nay da duqc cac h9C gia , nha lu~t h9c, giao su lu~t nghien cliu va gioi thi~u trong cac c6ng trinh tham clfu .

1 - Ngl10i Vi ~ t Nam d~u tien nghien cliu Hoang Vi ij t tui)t l ij la lu~t su Phan Van Truong (l875-193~ ) . Trong mqt luan an tie'n S1 luat trinh t~i £)~i h9C duong Paris vao nhung n8m 20 cua the' ki nay. Tac gia da phan tich, so sanh cae diem tuang rlang va di bi~t giua Hoang Vi ij t lui)t l ij va eo lu~t Trung Qu6c.Lu~n an gam 2 de ta i co ten la Essais sur le code Cia Long (86 trang) va mqt Itl~ n an phu co ten Le droit penal a trailers I 'ancienl/.e to I egislatio1/. chinoisf' (Etude comparee stir Ie code Gis Long) (pha n sau gam 194 trang) da duqc Hqi dang giam khao c6ng nMn la Tie'n SI luat khoa d~u ti en eua mqt ngl10i Vi~t Nam tai

XII Hoang Vi ~ t IUQ,t l ~

Pha p. Lua n a n nay, sau do do Librairie moderne de droit et. de jurisprudence Ernest sagot et Cie-Paris xuat ba n thanh hai quyen sach rieng bi~ t vai cac nhan de vua da n . Theo lu~t su Phan Van Truong thl ong nghien Cltu cong trlnh tre n qua ban dich tie ng Phap co ten Le rod e

Anammlte clla Philastre va co tham khao ban Han van (do cac nha Nho giup Sltc) Trong lu~n an tren, luat su Phan Van Truong da nghie n Cltu bQ lul%t nay kha tuang t~n, d6ng thai lac gia cling so sanh, dOi chieu, phan tich giila bo IUQ,t

Cia Long va ciS luat Trung Hoa nhat Ii, lUat nha Tha nh nh~ m rut ra nhilng diem giong nhau va khac nhau cua cac bQ lu~t Trung Hoa va Vi~t Nam. Bay 180 mot cong trinh be the va t~m co ve vi~c nghien cuu co tinh khoa h9C hi~n d~i t~i phuong Tay (Phap)

2 - Nguai thu hai nghien cuu bQ lu~t nay 180 giao su Thac Sl hi phap Vli Van Mau, (qfu giao su, qfu khoa truang B~i h9C lu~t khoa Sai GOn, clju Ngo~i truang, clju ThU tuang chinh phil Vi~t Nam cQng hOa (Sai Con cli). Trong mot so cong trinh nghien cuu dung 180 bai giang da in thanh sach xuat ban truac day a Sai GOn ; nhat 180 trong Co' ludt Vi~t Nam thong khdo (352 trang kh6 14,5 x 20,5 cm, Sai Con, 1971) khi khao ve ciS lu~t Viet Nam tac gia da de cl%P nhieu ve lu~t Cia Long va co nhieu nh~n xet chuyen man ve lul%t h9c hi~n d~i. Tuy yay, nhieu cha tac gia da to ra thieu cong b~ng va thieu nhat tri khi dem cai nhin hien d~i ra phan xet vi~c lam clla nhilng ngu'ai song cach chung ta h~ng tram nam; nhat 180 Ciao su da khling ninh r~ng "Hoang Vi~t IUQ,t l~ dii m6 phdng hoan toem IUQ,t nha Thanh tit hinh thue d en ni)i dung" (SBD trang 172-

Hoang Vi ~t luqt l ~ XIII

IB1J. Nh~n dinh tren cua Ciao su Vli Van M~u chlic ch~ n

se phai co nhieu cu(>c trao doi. mai co the co m(>t nhan dinh chung. Chinh vi cach nhin van de nhu vay rna lau nay nhieu nha lam Iuat va phe binh Iuat. thuang dong y mot cach de dang qua viec da nh gia toan the' bo luat nay. Th~m chi cac nha nghien cLtu a mien Bl1c truac day va ca hi ~ n nay da san sang trich cac y kien tren cua Ciao su M~ u de bao v~ y kie n minh . a mien Nam thi cac Iwit su, giao su lu~t (phan dong Ia mon de cua CS M§.u) deu "nha't tri" veri y kien tre n . Cach danh gia nhu vay hie n nay van tha'y qua cac giao trinh dang giang day tai Khoa Luat thu(>c Truang D~i hQc T6ng hqp TP.HCM vai cac ba i giang cua Tie'n SI Vli Tam Tu'. va nhieu giao su' khac. Cac Iua n CLt va nh~n dinh v(>i va tren da tra thanh m(>t nhan dinh chung ve Hoang Vi~ t luqt l ~ (may dong nay khong nh~m phe pha n cach danh gia cua cac giao su va cac nha nghien cliu, phe binh Iu~t, giao su sLt hQc - Tha m khao ba i Gi&i lhi~u va LiJi n6i dilu trong sach Quo'c tri~u hinh lurj,t (Nha xua't ban Phap Li, Ha N(>i, 1991, Co' lU¢t Vi~t Nam, Vli Van M§.u. Sai COn - 1966, 1971 da d~n ) la [b(> Iu~t nay] khong co tinh chat Viet Nam, hay noi r6 han day la m(>t Sl!

sao ch ep nguyen xi luat nha Tha nh (Trung Qu6cl

3 - NgtIai thli ba va cling la nguai da u ben giai thi~u Hoang Vi ~ t luqt l ~ la mot hoc gia, nha lu~t hQc ngu'ai Phap den Vi~ t Nam h oi giua the ki XIX. Do Ia ong P.L. F.Phiiastre, ang la ngtIai Phap dich H.V.L.L ra tieng Phap nh~m giai thi ~u no den vai thLtc gia phuang Tay, nhat Ia cac hQc gia ngtIai Pha p. Ngoai vi~c chu dich , ong con nghien CLtu b~ ng cach phan tich. so sanh, tim ra nhung

XIV Hoang Vi f t iuq,t if

djem tltf:1ng dong va di biet giua H. V.L.L vcri cae bo luat clla Trung Quae nhat la d6J V<'ll bo luat n.!J a Thanh Philastre da neu le n dU<1c nhung diem co tinh each VH'~ t Nam eua bi? Luat G18 Long nay [ I) eha kh6ng phiii cac tae gia Viet Nam "hoan toan sao ehep tU lwit nha Thanh" eua mot so tae gia khae trieh l~i tU Y kien eua GS Vu Van Mau trong ~ar. h thll<1ng dan. \~ )

Neu doc ki Hoang Vi¢t iudl l e va tham khao W cae gael! khac. chting ta ma l thay dU<1c phan dong gop va sang tao eua cae ta r gia bi) lw'j t nay, va cung tU do thay duqe tinh than nha n d~o eua no . Tinh nha n ba n va ban chat eua bi? luat da duqc vf!.n dung VaG cong quyen Viet Nam khdl di tv nam 1813 cho den nhung nam gan day. Dieu de tha'y nha't trong bi? lu$t 13 cac cuc hinh trong lu~t nha Th;mh nhu : Tru. di tam toc, Lang trio yem .... h03n toan bl lua I boo Trong chuang Gidi thu:h them (Ie tOI xl1 tll (quyen

XLII Hoang Vi et lu¢t If'

* *

Ngoai ra, tinh nhan d~o cua bo lwit can thay ro qua tUng phien toa md trong nam (trlt cae tqi MlLu phdll, f)q,i

phdn nghieh, f)q,o tcje ... ). Theo lu<1-t. cae phien xLI tl1liang to eh(fe vao dau mua thu ehu khong ma v':l.0 mua he vi thea IU<1- t, mua he thai tiet nong se anh hudng xau de'n vi~e buoc t.qi ella cae phap quan. Neu phien toa xli trong mua thu nam nay ma chua co phan quyet euoi eung thl phai deli den mua thu nam tai mai quyet an chung tham. Truang hqp gap tqi nMn hi an ttl hlnh (giam eha - deli M chong an hoae xin an xa hay eha thinh y vua) thl eung phai deli den mua thu khi co phien toa mai xli' chung tha'm. Viee md phien toa vao mua thu, co Ie day la mqt diem dang ehu y ella b6 IU<1-t nay rna Luij,t Hong f)ue khong thay co (va ngay cae IU<1-t cae nuae khae eung v~y). Phai chang day la d$e diem va tinh nhan d~o eua Hoang Vi~t luq,t le ? Theo chung Wi thl HVLL khae xa va Ian heln han bq Le tneu hi-nh luij,t (tUe lu~t H6ng Bur.) ve nhieu m$t. Noi mot each khai quat thi Le tri€u hi-nh lu¢t chi la mqt bq lu~t hlnh clla lieh sli' lu~t phap Vi~t Nam. Trai l~i HVLL la mot bq lu~t T{/ng hqp - Vlia lu¢t vlia l¢ - va nen phap lu~t trieu Nguyen g6m cae lu~t ve Rinh. Hi). Binh. Congo U ... thuoe moi lInh vue ella dai song eong dan trong eqng d6ng luat phap quoe gia. Cac dieu khoan ella lu¢t va l¢ khong phan hi~t, tim ti, d£ng cap (trlt vua) va eac thanh phan trong

Hoang Vi¢t lu¢t l¢ XLIII

cQng dong dan toc . flay co Ie la Hnh vtfc d~c thu . dang chu y nhat cua bq lu~t nay.

Noi nhu v~y khong co nghia la Lu(jl Gia Long la mqt bQ lu~t nhan dl~lO' rna co nhi~u di~u rat doc doan. nhu'ng thtfc stf no la mqt b(> lu~t do nguai Vi¢t Nam soan thao (tat nhien co vay rnu<;m W lu~t nha Thanh nhu vua Gia Long da viet) cang phu trong mQt thai gian dai. duac xem nl\l1 mQt

chua'n thllng cho cong mc luat phap Clla trieu Nguyp. n. Chinh vi v~y rna sau nay trong B(J-i Nam. hoi die'n slf l ~ I I) ,

Quoc sU' quan trieu Nguyen da trfch dan va v~n dung no vao cac Hnh vuc : van hoa, si't hoc. luat phap ... va da thanh nhung Biln l~ clla cang quyen Vie t Nam. Dieu do lich sU' va van hoa Vi¢t Nam da thua nh~n. hay noi ra han day Iii mqt phan cua di san van hoa Vi$t Nam rna trieu Nguyen da co cong dong gop.

III. VAN BAN. vA BAN DICH CllA CHUNG TOI :

A - VAN BAN: •

Hi¢n chung t6i co 2 ban chu Han:

1 - Bdn Iduic in ndrn 1812 l(J-i Trung Quo'c (khong du bQ) Theo rnqt vai nguai am tuang sacl! cd thl bQ nay la mot pha n tll sach gia dinh Clla quan kham sai Dai than Nguyen Tri Phliang tang tru tai Dai don Ki Haa, Gia Dinh. Khi quan Phap ta'n cong don nay thi mot so tai li$u. sach va duac dai ve chua Giac Uirn, Chq Lan . Khi Phap chiem tron Nam Ki thl so tai lieu i1 chua Giac Lam duqc dem ve tang

I I, Tham khao EJai Nam hoi diin su ie. NXB Thulill H6a .1993

XLIV Hoang Vi ¢t Iwi t I e

tru tai Thll vi¢n Blanchard de la Brosse Sai COn. Nghe noi bo nay dlloc Trllong Vlnh Ki dung trong nhieu n3m . Bao rii.ng bi> nay cua D~i than Nguyen Tri Phllong thi nit co li vi trong mai trang sach deu co dong dl~i"u son "Khdm sai

f)qj thdn" b~ng chti Han. (Ban nay da mat may t~p dau ,nen khong tha'y ten tac gia).

2 ' Ban khde in a Vif.t Narn (khOng ro n3m in) g6m 22 quye'n, dong thanh 10 ~p , khoang hon 1.800 trang. Ban nay ChLlIlg Wi tim dlloc trong mot loat. sach cu. Sach do Bi? Hinh ban cho m(>t nguoi smh trllang a Nam Kl (co thll rieng cua Thllqng thll b(> Hinh giii cho nguoi mual. Theo eha chung toi dllqc biet thi hinh nhll sach nay la cua mOt aha n v~t tri thlic ~i tinh CO C6ng (sau cll ng\! ~i Sai COn). Cu6i cung sach that lac ra nai ban sach cu va chung toi mua dllqc cach day da lau. (Ban nay kh~c in sau khi Nguyen Van Thanh, Vu Trinh bj khUng b6 nen ten me gia bj dl,lc b6 ! I J, do do sach kh6ng ghi ten nguoi bien soan l,

Khi sil dung, chung tOI co so sanh giua hai ban thi tha'y ban in t9-i ViE)t Nam in dung nhll ban in a Trung Quo'c hoi nam 1812 (nhling vi ban in (j Trung Qu6c mat may i4P dau nen khong biet trong t~p dau co in ten mc gia khOng '». Do do khi djch chung toi sil dl,lng ban in a Viet Nam lam g6c, con ban in a Trung Qu6c chi tham khao thOi .

II, V~ vi~e nay Dgj Nam lj~t truy¢n (Q.21) viih ro : "Nam Minh Mang tht! nhat, vua ngh] Thanh cimg lu Vu Trinh. Triln Huu d~u la ngl1<'1i co tQi khiing nen lam biln luat, sai xoa te n trong luat di ." (SDDl

- -------

Hoang Viet lUQ,t l ~ XLV

B - BAN OICH CL'JA CHUNG TOr

Hoang Vi¢t lUQ,t f ~ la mC?t bo lu~t Ian va tuang d6i day dli nha't so voi cac bC? luat ra doi truoc khi Nguye n Anh len ngoi vua (1802). Cac b6 luat nhu Hong Duc thi¢n chinh thlt, Qull'c tri eu dieu luat, Cdnh Hung di eu fu¢t, Quo'c trieu hinll lu¢t (Wc luat Hong Duc) \ 11 la nen bing ba n dau cua

Vl ec bien soan HVLL (nhula i Tlia cua vua Cia Long J.

Nhu chung t6i da n6i (r tren. ttl trli(k den nay b6 lu~t

nay con trong d<;lng Ha n van va mcn ch i dUC1e d)ch sang ti eng Pha p vaa cac na m 1887 (Aubaret) va 1909 (Philastre) chu chua co ban Viet ngv nao day duo TruO'e day (khoang cac nam 1956 - 1958) t~i Sai Con Cll Tie'n SI Ha n hoc Nguyen S1 Ciac co dich mot so quye'n v{ri loi de tlia cua CS Vu Van Mau (Truong Dai hoc Lua t. ~hoa Sa i Gon in. dung la m bai gH~llg d~y va hoc Uip t~ i Tniang Lu~t). Nhvng nam G0 chung t6i eo thay nhling hOI ay do chung tOI ch ua du trinh dQ va dieu ki e n tham cliu lien chlia dar day dLi dliC1C. Can day do nhu cau tim hoc. may m~ ll chung tcii suu tam dliqc gan du 2 b6 (ffiQt ban in d Trung Quoc, lll C? t in (r Viet Nam) va co y dich ra tieng Vi¢t. trliOc 13 thcia man nhll ca ll h9C hiii . sau nhAm giup doc gia co dliC1C mot ta i li eu h03n chinh va d ~cl ng tin cay. The cho nen tli Ill ''i'y na m nay chung toi (() ra cong tim kie m ban dlch clia cu Nguye n 81 Ciac de

Iii Theo Un n6i d6.u t.rong , ric h Quo'r tricu hill.h l/Jul . NXB Phap Ii , Ha Ncii 1991 t.hl cae b6 luat. tren con Iw gill tai Vien Nghien cw Han Nom - Ha N6i (tn16c uam 19:14 do Tnlimg Vi ~ll Elling Bac cti brio

quan tai Ha Noi) . Rie ng bci Quae triiJu hinh lurit hien chung tlii c6 mot hri n chep tay vi et ,·,ft dn than nllLln g chi chep 06 72 1 tha." vi 722 di eu.

XLVI Hoang Vi~t lu(it l ~

tham khao rna v§.n tim kh6ng dLiqc (do sau nam 1975 da so sach luat in a Sai Gon deu bi thu gom ho~c dot. hoac xay lam giay tai sinh). Tham chi ca tlHf vi~n cli cua TrLiang Dal

hQc Lu~t khoa Sai COn cling kh6ng can. Chinh vi vay chung t6i nghl nen dich tron b9 ra Viet ngli' M cac ban tre [va ca qui vj trung nienl thich c6 luat co dieu kien tham khao va cling thay ro them m6t phan nen van hien ' Vi$t Nam co thai.

Trong ban chuyen ngli' nay chung toi dich. ghi cae chu thich ci cuoi quye-n va ni'i m a cuoi trang nhLi cach chu thich van ban ngay nay. chli khong thea cach chtl thich nguyen ban (chu thich nguyen ban ni'im tren dau trang) co Ie chinh vi chu thich ay nen nhieu Ian GS Vli Van Mau trach la cach in b6 lu$t nay hoi do cling bdt chuae nguyen xi nhu each in. cach chu thich cua lu~t. nha Thanh (!) { I i Day kh6ng pluh y kien GS Mau ma dLiqc tllllc te cha Quac ngli' phai chu thkh a cu6i trang ho~c cuoi chLiang the th6i ! Cli moi quye-n. ngay dall la so thli tlf tUng Dieu lulii, sall diell luat. co lai Gidi thi('h cua soan gia, (trong ban kh~c in kh6ng co chu Gidi thich) thl trong ban dich nay chung t6i

cho in them cha Gidi thieh ni'im trong dall moc [Gi:ii thich):. Va cling thea v$y trong m~ch van co nhieu cau. cu neu dich nguyen thl rLiam va dai. nen chung t6i nglit Call lai r.ho g'Qn va them da u [ 1 vaa giua Call cha van can doi va gon h(1I1.

(I) Vu Viln Mau - co luM Vi et Nam thOng kh.tio . Sili Gon. 197 1,

Tdc gin X. B

Hoang Vi ¢t lu¢t I ¢ XLVII

Sau pha n FJi eu luat . Cicii thich mai den di ~ u FJi eu l ? eli mil i pha n nhu vay chung toi cho in rieng Wng corps chu d~ dac gia de dQC Nhu doc gia hiet . be? Hoang Vi?t iu¢t I? gom 22 quyen . moi quyen chep nhi~u dieu luqt va I e thea t.hlJ tV : M1.lc Il! c tell gol lu¢t I? (45 dieu), Mlj.c luc (Ie qual/.

/0./ {27 dieul. MI.lc Inc luqt I'e dall (66 dielll , Mu(' fuc I'e U {26 d i ~ ul. Mllc Inc pe Linh (58 dieu ). Muc iuc fie lulit H inh

(]76 di ~ lll. Mu(' ilj.c I'e Cong (10 di~ II) ; tong rang la 398

cti cu In¢1. va nhieu I? (We gam Danh Ie. Lr;zi luat . H i) lu¢t. U IlI(it . Binh lu¢t . Hi,nh iuqt. Cong Illat va To'lI {! l or;z i l

."