PROJEKT

Nëntemat :

1) Qytetërimi egjiptian dhe ai mesopotam

2) Qeniet humane dhe parahumane

3) Lindja e fesë së krishterë

4) Lindja e fesë islame .

Punoi : Xhulia Muça dhe Aleksandra Ҫeka

Pranoi : Miriana Hoxha

Tema : Videoteka në ndihmë të librit .

Qytetërimi MesopotamMesopotamia është emri me të cilin njihet zona e Lindjes së Afërme, që shtrihej mes tokave pjellore përreth lumenjve Tigri dhe Eufrat, pikërisht në kufijtë e Irakut të sotëm, dhe Sirisë lindore.Qytetërimet e para të lashta në Mesopotami u zhvilluan rreth 4.000 vjet para Krishtit. Shkrimet mesopotame janë ndër më të lashtat të njohura deri më sot në botë, duke e bërë Mesopotaminë “djepin e qytetërimit”.Sipas një teze shumerët ishin të parët, që krijuan një nga sistemet e para të shkrimit në historinë e njerëzimit.Toka e shumerëve është dalluar për zhvillimin e bujqësisë.Qytetërimet më të rëndësishme të Mesopotamisë ishin shumerët (3500 p.e.r - 2000 p.e.r.), babilonët (1800 p.e.r - 539 p.e.r.), dhe asirët (1350 p.e.r. - 612 p.e.r.) Në Mesopotami lindën edhe perandoritë e para, dhe ndërtimet e para monumentale.

Qytetërimi Mesopotam Qytetërimi Egjiptian

Qytetërimi EgjiptianParalelisht me qytërimin në Mesopotami, lindi qytetërimi egjiptian në brigjet e Nilit.Qytetërimi egjiptian filloi të ngrihej rreth 3150 p.e.r. Ndryshe nga Mesopotamia, këtu të gjitha qytetet formonin një mbretëri të vetme, e cila drejtohej nga faraoni.  Pas vdekjes së Aleksandrit të Madh, një nga gjeneralët e tij, Ptoleme Soteri, shpalli veten si sundues të ri të Egjiptit. Kjo Dinasti Ptolemaike sundoi Egjiptin deri në vitin 30 p.e.r, kur u pushtua nga Perandoria Romake dhe u bë një provincë romake.Suksesi i qytetërimit të lashtë egjiptian erdhi pjesërisht nga aftësia e tij për tu përshtatur me kushtet e Luginës së Nilit. Parashikimi i përmbytjeve dhe vaditja e vazhdueshme dhe e kontrolluar e luginës pjellore çoi në zhvillimin kulturor e shoqëror. Me burimet rezervë, administrata nxiti shfrytëzimin e mineraleve që mund të nxirreshin nga lugina dhe zonat e shkretëtirës përreth, u zhvillua shkrimi egjiptian me hieroglife,u organizuan projekte bujqësore dhe ndërtimore, u zhvillua tregti me rajonet rrethuese dhe u krijua një force ushtarake për të mundur armiqtë e huaj dhe për të vendosur pushtetin dhe dominimin e Egjiptit. Disa nga arritjet e egjiptianëve të lashtë përfshijnë nxjerrjen e gurëve, ndërtimin e piramidave, tempujve dhe obeliskëve; u zhvillua matematika, mjekësia, vaditja dhe teknika të reja bujqësore për prodhimtari, anijet para, qeramika dhe teknologjia e qelqit, forma të reja të letërsisë dhe traktati i parë i paqes që njihet në histori. Egjipti la një trashëgimi të qëndrueshme e të pavdekshme. Arti dhe arkitektura e tij u imituan kudo, dhe gjërat antike të tij u shpërndanë në tërë cepat e botës. Gërmadhat monumentale të tij kanë frymëzuar imagjinatën e udhëtarëve dhe shkrimtarëve për shekuj me radhë. Interesi dhe respekti i rikthyer këto dy shekuj të fundit për gërmadhat dhe gjërat antike çoi në krijimin e hetimit shkencor të qytetërimit egjiptian dhe në një vlerësim më të lartë për trashëgiminë e tij kulturore, si për Egjiptin ashtu edhe për botën.

Mesopotami EgjiptMbreti

Skllavopronarët

Priftërinj dhe tregtarë

Të

lirë

Faraoni ( Zoti )

Nënpunësit e shtetit

Priftërinjtë

Luftëtarët

Tregtarët

Fshatarët

Të përbashkëta1) U zhvillua mjekësia

2) U zhvillua arkitektura e cila

filloi të aplikohej në skluptura

3) Me lindjen e shkrimit mori

zhvillim gjinia e letërsisë.

QYTETËRIMI FENIKAS

Aty rreth vitit 1500 para erës së re, në viset e Libanit të sotëm, u zhvillua një qytetërim, ai ifenikasve që u shqua kryesisht për aftësitë e ndjeshme të shfaqura në fushën e detarisë dhe tëtregtisë. Ky popull me origjinë semite themeloi një sërë qytet-shtete (Tiron, Sidonën, Biblon),të cilat fillimisht qenë të dhëna pas bujqësisë dhe zejtarisë. Për rrjedhojë, të lehtësuar ngapozicioni gjeografik që favorizonte shkëmbimet midis Mesopotamisë dhe pellgut tëMesdheut, fenikasit u shtynë drejt detit, duke u bërë lundërtarë të zotë.Për të lehtësuar shkëmbimet tregtare dhe për të mbërritur në vende gjithnjë e më të largëta,ata zhvilluan një sistem kolonish në brigjet e Afrikës së Veriut, Italisë dhe Spanjës.Në njërën prej këtyre qyteteve porte që përdoreshin nga detarët fenikas si vende ankorimi dhedepozitimi të mallrave, Kartagjena (në Tunizinë e ditëve të sotme), do të lindte qytetërimi“punik”, i cili do t‟u bënte ballë për një kohë të gjatë synimeve ekspansioniste të Romës, derisa të mposhtej në fund të Luftës së Tretë Punike .Fenikasit e thamë edhe më lartë se ishin një popull i dhënë kryesisht pas tregtisë. Pikërishtpër shkak të kërkesave të një natyre praktike të lidhura me tregtinë, siç qenë përpunimi iregjistrave të llogarive, hartimi i listave me mallrat që hynin e dilnin dhe dokumentet earkivave, atyre iu duk jo fort i përshtatshëm përdorimi i hieroglifëve, domethënë i një shkrimitë tipit simbolik. Fenikasit përshtatën për nevojat e veta një tip shkrimi “fonetik”, i quajturkështu ngaqë çdo tingulli i përkon një shenjë ose një shkronjë. Pra, me gjasë, qenë pikërishtfenikasit të parët që përpunuan një sistem alfabeti të ngjashëm me tonin, i cili u rimor, mbasiiu bënë disa modifikime (për shembull, futja e zanoreve) nga grekët, etruskët dhe romakët.Alfabeti fenikas fillon me alef dhe bet , qe me pas nga greket u quajten alfa dhe beta.

QYTETËRIMI HEBRE

Hebrenjtë u vendosën në jug të fenikasve, në territorin e Izraelit të sotëm. Abrahami udhëhoqi fiset hebraike drejt tokës së Kananit.Mbështetur në Bibël, Abrahami e quajti këtë tokë të premtuar . Rreth viteve 170 p.e.s hebrenjtë emigruan në Egjipt për shkak të mungesës së ushqimit. Në këtë vend ata nuk u pritën mir nga faraonët të cilët I kthyen në skllevër. Për këtë shkak Moisiu rreth vitit 1290, I drejtoi fiset hebraike për t’u rikthyer në tokën e Kananit. Deri në krijimin e mbretërisë së hebrenjve nga Sauli ata ishin një popull në lëvizje (nomadë). Hebrenjtë dalloheshin si një popull e cila nuk u përzie me popullsi të tjera. Davidi ishte themeluesi I vërtetë I shtetit hebraik. Në periudhën që ai sundoi, hebrenjtë u shtrinë nga lumi Eufrat deri në gjirin e Akabasë. Davidi caktoi si kryeqytet Jeruzalemin.

Përhapja e fesë islame deri në vitin 750:██ Përhapja nën Muhamedin, 612-632██ Përhapja nën tre

kalifët e parë, 632-655██ Përhapja nën kalifatin e umajjadëve, 661-750 Si lindi feja isalme Vendi dhe shteti në të cilën predikohet kjo fe si fillim ishte arabia e cila laget nga deti I kuq. Fillimisht në këtë shtet jetonin beduinët të cilët ishin fise nomade. Ata merreshin kryesisht me rrritjen e bagëtive. Një tjetër shtet I shoqerisë arabe ishin arabet te cilet interesoheshin kryesisht per krijimin e fese. Midis ketyre dy shterasave kishte nje lidhje duke shkembyer vazhdimisht produkte te ndryshme.Lindja e fese islame lidhet me emrin muhamed.Ai ishte nje tregtar nga medina I cili filloi perdikimin e fese rreth te dyzetave,duke u quajtur profet e jo zot ku ndjekesit e tij I quajti te nenshtruar ndaj zotit.Ai perdori problemet e shoqerise arabe per te gjetur mbeshtetjen e tyre por nga ana tjeter ai u sulmua dhe u gjykua per idet e tij rreth besimit qe ai kishte per zotin. Per te shmangur keto konflikte qe u krijuan ai shperngul ne Medine ne vitin 622.Ky vit per myslimanet shenon vitin 0 ne kalendarin e hixhrit. Kjo fe tashme u perkrah nga qytetaret e ketij vendi dhe u be shpersa e tyre. Per kete fe u krijua gjithashtu nje liber I quajtur kurani qe ne fillim Ishte nje trashegimi gojore e cila u hodh ne leter nga besimtaret mysliman. Ky liber kishte pese shtylla ku besimtaret myslimane bazohen:per ta ka vetem nje zot me emrin allah,ata duhet te falen pese here ne dite,duhet te shkojne te vizitojne mekën te pakten 1 her ne jeten e tyre ,ata duhet te agjërojnë gjate muajit te ramazanit dhe duhet te japin ose falin dicka per njerzit ne ndihme apo nevoj.

FEJA ISLAME

FEJA E KRISHTERË Krishterimi lindi rreth 2000 vjet më parë në Jude (Izraeli i sotëm) me Jezus Krishtin dhe grupin e dishepujve të Tij besnikë. Gjatë kësaj periudhe, Judea ishte një udhëkryq kulturor qytetesh dhe fermash plot me lëvizje. Perandori i Romës ishte sunduesi i saj. Judenjtë në atë kohë e urrenin sundimin romak, për arsye se për ta ai sillte në mendje shtypjen njerëzore që ata kishin duruar historikisht. Besimet kulturore politeiste të Romës, ishin pagane dhe imponuese mbi jetën e tyre Judaike. Disa judenj vendosën që shpresa e tyre e vetme ishte konformimi ndaj kësaj sfide (grishje). Të tjerë u bënë fetarë të zellshëm të formojnë grupe luftarake qëndrese kundër Romës, kurse të tjerë u tërhoqën në shkretëtirën e Judesë për të studiuar ligjin e hebrenjve dhe për të pritur ardhjen përfundimtare të Mesias (shpëtimtarit) të tyre të premtuar. Faktorët që ndikuan në përhapjen e krishterimit• Kristianizimi predikonte shpresën• Pakënaqësia ndaj qeverisjes • Paqja romake e kohës së Augustit• Dashuria për të gjithë.

JU FALEMIDERIT !