Shkolla 9_vjecare “Edith Durham” Tirane

Projekt 1 Histori

Tema:Zbulimet E Mëdha Gjeografike

Lënda:Histori

Pranoi:Konstandin Dhjamandi

Punoi:Alvjona Seferasi

Përmbajtja E Projektit

Shkaqet e zbulimeve gjeografike______________fq.3

Bartolome Dias____________________________fq.4

Kirstofor Kolombi(4 udhëtimet)____________________________fq.5,6,7,8

Vasko De Gama________________________fq.9,10

Amerigo des Guci___________________________fq.11

Ferdinando Magelani________________________fq.12

Pasoja e zbulimeve gjeografike_______________fq.13,14

Shkaqet e zbulimeve gjeografike

Në këtë kohë nëpërmjet arabëve, evropianët u njoftuan me kuptimet e harruara mbi formën sferike të Tokes, Ku në pjesën perëndimore të Oqeanit Atlantik gjenden ujdhesat që I takojnë Azisë. Prandaj, rruga për vendet e arit, argjendit,gurëve të çmueshëm,mendafshit dhe erëza është kërkuar kah perëndimi, perms Oqeanit Atlantik. Në anën tjetër,anijet më të përsosura tëpajisura me busulla, kanë mundur të lundrojnë më lirisht në oqeanet e gjera. Deri në fund të shek.XV evropianët, përveç Evropës dinin edhepër Lindjen e Afërt dhe të Largët dhe për disa pjesë të Azisëdhe Afrikës.Mbanin lidhje të mira tregtare me vendetaziatike Indinë dhe Kinën. Prej andej në Evropësillnin erëza dhe mëlmesa me të cilat ushqimet i bënin më tëshijshme, pastaj mëndafsh, gurë të cmueshëm, parfume, ngjyraetj. Megjithatë, me pushtimin e Ballkanit dhe të Azisë së Vogelnga osmanet dhe me asgjësimin e Perandorisë Biznatine(1453),u ndërprenë rrugët tregtare tokësore kah vendet lindore. Tani,malli nga vendet lindore që vinte në Evropë nëpërmjettregtareve arabë u bë shum i shtrenjtë (8 deri në 10 herë më ishtrenjtë!). Për këtë arsye, evropianët filluan të kërkojnë rrugëtë reja detare kah vendet lindore, që solli deri te zbulimi ivendeve të reja.

MASAT E NDERMARRA PER FORCIMIN E SUNDIMIT1 zvogëlimi i fuqisë së fisnikërisë spanjolle:

a. lëvizën nga postet e rëndësishme qeveritare fisnkët e spikatur, shkatërruan kështjellat e

ndërtuara pa leje mbretërore dhe ndaluan luftrat privateb. I lejuan ata të martohen me anëtarë të familjes mbretërore spanjole dhe u dhanë atyre

poste të nderuara në qeverisje2 sigurimi i mbështetjes së kishës.a   Një aleancë e lidhur për këtë qellim me Papatin u dha Izabelës dhe Ferdinandit të drejtën për të caktuar ipeshkvitë si në Spanjë, ashtu edhe në koloninë spanjolle në Amerikë.

bMonarkët e përdorën autoritetin e tyre për të reformuar Kishen dhe për të shpenzuar fonde monetare të Kishës në projekte

Bartolome Dias

Bartolomeu Dias një nëpunës i mbretit i portugez familjes mbretërore , ishte një portugez explorer . Ai lundroi rreth pikën më jugore të Afrikës më 1488, i pari evropian i njohur që e kanë bërë këtë. Bartolomeu Dias ishte një kalorës i oborrit mbretëror, inspektor i depove mbretërore, dhe me vela-mjeshtër i njeri-e-luftës , São Cristóvão ( Saint Christopher ). Mbreti John II i Portugalisë e emëroi atë, më 10 tetor 1487, për të kryesuar një ekspeditë të lundrojnë nëpër pjesën jugore të Afrikës me shpresën për të gjetur një rrugë të tregtisë në Indi. Dias u akuzua edhe me kërkim për tokat e sunduara nga Prester John , i cili ishte një prift sajuar krishterë dhe sundimtar. 

Kristofor Kolombi(4 udhëtimet)

Kristofor Kolombi  (1451. - 20. мај 1506.) Ishte hulumtues dhe tregtar i cili i pari kaloi Oqeanin Atlantik dhe zbuloi Amerikën në vitin 1492 nën flamurin e Kastilës, Spanjë. Ai mendonte se Toka është relativisht e vogël dhe se mundet me anije të arrihet deri në Lindje të Largët duke lundruar në drejtim të perëndimit. Vlersimi i tij i gabuar rreth madhësisë së Tokës, shkaktoi edhe në llogaritjen e rezervave ushqimore dhe të pijeve për një rrugë kaq të gjatë, vlerësim i cili ka mundur të shkaktojë edhe dështimin e ekspeditës së tij, por për fat të mirë, në rrugë e “pengoi” e papritura për atë kohë, kontinenti i panjohur, Amerika. Prapë se prapë Kolombi vdiq duke menduar se ka

zbuluar rrugën për në Indi dhe jo kontinentin e ri, Amerikën, kur më vonë e vërtetoi Ameriko Vespuçi, sipas të cilit edhe e mori emrin ky kontinent.

Udhëtimi i parëNë udhëtimin e tij të parë Kolombi është nisur më 3 gusht të vitit1492 nga porti Pallos me tri anije, Pinta, Ninja dhe Santa Mariadhe me një ekuipazh të përbërë nga 20 njerëz. Në ujdhesatKanare ka arritur më 9 gusht të po të njejtit vit ku ka qëndruar deri më 6 shtator. Tokën e re për herë të parë e ka vërejtur më12 tetor dhe tokën e zbuluar e quajti San Salvador. Më 23 tetorzhduket anija Pintu dhe ai mendon se kapiteni i saj Pinizoni ka dezertuar. Kubën e zbuloi me 28 tetor dhe e emëroi Huana për nder së të bijës së mbretit spanjoll. Më vonë zbuloi Haitin të cilin e emëroi Hispaniola (“nëna Spanjë”). Anija Santa Maria u fundos më 25 shtator të vitit 1492 dhe nuk mundi ta vazhdojë lundrimin. Kolombi, 39 anëtarë të ekuipazhit i braktisi duke iu premtuar se do të kthehej me anijen Ninja për t'i marrë. Ata nuk i pa më kurrë. Në fillim të janarit e gjen anijen Pintu dhe së bashku kthehen për Evropë. Në portin Pallos, nga edhe ishte nisur, arriti më 15 mars të vitit 1493.

Udhëtimi i dytë

Me të arritur në Spanjë përgatiti një ekspeditë shumë ambicioze e cila përbëhej nga 17 anije, 1500 detarë, 700 kolonizatorë, 12 misionarë, dhe disa kafshë shtëpiake. Qëllimi i tij ishte ta kolonizojë Hispanjollën dhe ti gjejë 39 anëtarët e ekuipazhit të Sanata Marisë të cilët kishte qenë i detyruar t’i braktiste gjatë udhëtimit të parë. Në këtë udhëtim u nis nga Kadizi më 25 shtator të vitit 1493. Ujdhesën e parë që e zbuloi pas 21 ditëve që i brakrisi ujdhesat Kanare, e emëroi Dezira. Më 3 nëntor të vitit 1493 e zbuloi ujdhesën të cilën e emëroi Maria Galanta, sipas emrit të admiralit të anijes së tij. Ujdhesën e tretë që

e zbuloi e quajti Dominika, ndërsa pas sajë e zbuloi Guadelupen. Mandej u nis në drejtim të veriut Hispaniola. Gjatë rrugës i zbuloi ujdhesat Monserat, Sh. Martini dhe Sh. Bartolomeji. Kur arriti në Hispaniolë themeloi koloninë Izabela. Mandej vazhdoi në perëndim dhe në prill të vitit 1494 zbuloi Portorikon, pastaj edhe Xhamajkën. Pas këtyre ngjarjeve arrin sezoni i uraganëve nga të cilët humb gjashtë anije. Nga të mbeturat e anijeve ndërtoi anijen e parë në Botën e Re dhe e emëroi me emrin India. Në Kadiz arriti me 11 qershor të vitit 1496 me anijen Santa Karla.

Udhëtimi i trete

Në udhtimin e tretë Kolumbo u nis nga porti Sanlukar de Barameda pran Kadizit më 30 maj 1498 me

nji flotë prej gjasht anijeve . Nga ishujt Kanare flota më 20 qershor , ndahet , dhe Kolumbo me tri

anije niset në drejtim të jugut , ndërsa tri anijet tjera kan lëvizur në drejtim të ishullit Hispaniol për t’iu

sjell kolonistëve gjëra ushqimore.Më 1 gusht të viti 1498 zbulon bregdetin dhe grykëderdhjen e nji

lumi të madh, ku më vonë është konstatuar se Kolombo kishte zbuluar kontinentin e Amerikës

Jugore , gjegjësisht grykëderdhjen e lumit orinoko. Mandej vazhdon të hulumtoj bregdetin e

venezuelës së sotme dhe zbulon ishujt Trinidad, Sh.Vinsent, Grenada dhe ishullin Margarita.Në

ishullin Hispaniol arrinë më 31 gusht të vitit 1498. Në ishull mbretëronte anarki e vërtetë dhe dhe

vjen deri te kryengritja kundër Kolumbos. Pes anije e lëshojnë ishullin dhe kthehen pëër Spanjë. Në

mesin e të kthyerëve kishte të atillë të cilët u ankuan tek mbreti duke e fajsuar Kolumbon. Mbreti dhe

mbretëresha vendosën që ta dërgojnë Fransiska Bobadilin për ta zavensuar Kolumbon nga pozita

që kishte. Ai arrinë në Hispaniol më 23. gusht të viti 1500. dhe në fillim tëteorit e burgos Kolumbon

dhe vëllezerit e tij dhe I dërgon në Spanjë për ti gjykuar.Gjat udhtimit kolumbo iu shkruan letër

mbretërve spanjol të cilën letër ua dorzon me rastin e arritjes në Spanjë . në tetor të vitit 1501.

Kolumbos i lejohet të organizoj nji udhtim të ri, por I ndalohet kthimi në Hispaniol, i merret titulli i

vicmbretit, por e mbajti titullin e admiralit.

Udhëtimi i katërt

Në udhëtimin e tij të katërt për në botën e Re u nis nga Kadizi më 9 maj 1502. me katër anije dhe 148 anëtarë të ekipazhit.në qershor kaloi pran ujdhesës Martinik. Kur arriti ne bregdetin e Hondurasit të sotshëm u kthye kah jugu në kërkim të kalimit kah perëndimi.Kur arriti te ngushtica e Panamasë mendoi se kishte arrit te ngushtica e Malajës . Pasi nuk gjeti ari dhe pasi që filloi ti humb anijet nji nga nji dhe kur vendosi të kthehet në drejtimte Xhamajkës edhe anija e tij fundoset. Kolumbo me ni barkë dergoi disa njerz të vet për të kërkuar ndihmë në Hispanjol. Ndihma me dy anije i arrinë më 25

qershor 1504. Për Spanjë niset më 12 shtator dhe arrinë më 7 nëntor , i lodhur dhe i smuar. Kolumbo vdiq në Valadolid më 20. maj 1506.

Vasco da GamaVasco da Gama (shqipërimi: Vako de Gama; lindur rreth vitit 1469 në Sines ose Vidigueira të Portugalisë dhe ka vdekur në dhjetor të vitit 1524 në Koçi të Indisë). Vasko de Gama ka qenë kërkues dhe detar nga Portugalia. Ai ishte njeriu i pare që zbuloi rrugën detare prej Europës për në Indi, duke ju larguar krejtësisht nga rruga tokësore e cila kalonte nëpër Perandorin Otomane. Ai i ka sjell shum përparësi kolonozimit portugez për lidhjen me vendet e Azisë jugore. 

Udhëtimi i parë

Për here të pare Vasko de Gama u nis në rrugë detare nga Lisbona 08.07.1497. Ekspedita e tij ka

përfshir 4 anije detare, Ndërsa emir i anijes së fundit nuk është i njohur e cila ka peshuar rreth 200

ton. Udhëtimi i pare i Vasko de Gamës , 16 dhjetor flota e kaloj lumin Great Fish River. Më 25 janar

arritën në tokë të re dhe u ndalën në atë vend një muaj për shkak të riparimit të anjeve detare dhe

lodhjes së madhe. Më 3 mars Gama arriti në ishullin e vogël Mozambik ku banorët e atjeshëm në

shikim të pare menduan se janë musliman dhe u ofruan ndihmë Ekspedita arriti në Koskihod më

20.05.1498 . Me mbretin e Zamorias arrin marrëveshje për tregëti edhe pse tregëtarët arab nuk e

kan përkrahur këtë ide. Ai nga Zamorina mori leje me shkrim për hapjen e një porti tregëtar në

Koskihod.Në gusht Vasko de Gama u kthye përsëri drejt Portugalisë . Për shkak të kohës së keqe

detin Arab e kaloj për gati tre muaj , edhe një pjes e madhe e ekuipazhit e humbi jetën në këto

shtrëngata .

Udhëtimi i dytë

Kur Kambralit nuk i ishte ofruar udhëtim i ri për në Indi, ose ai e kishte refuzuar, e gjithë

përgjegjësi i ishte besuar Vasko de Gamës. Ai e mori titullin “Admiral i Oqeanit Indian”

dhe u nis në rrug më 12 shkurt 1502 me 20 anije detare. Gama e detyroi sunduesin e

qytetit të Kilva ti paguaj tatim mbretit të Portugalisë. Gama arriti në qytetin Kananor, në

veri të Kalkutës . Këtu e plaçkiti anijen tregtare arabe e cila arriti disa ditë pas tyre me

rreth 200-400 udhëtare , ku kishte edhe fëmijë dhe gra. Ai plaçkiti shum gjëra të çmuara

, kjo paraqet momentin më brutal në karrierën e tij. Gama arriti marrëveshje edhe me

sunduesin Kananorea , dhe mbas kësaj u nis drejt Kalkutës. Vasko de Gama vendosi

ultimatum në Zamorin drejt popullsis së tij që ta lëshojnë vendin , dhe më vonë qytetit

ishte bombarduar. Mandej Vasko de Gama shkoi në qytet tjetër ku arriti marrëveshje

me një sundues tjetër i cili ishte në armiqësi me Zamorinin. Më 20.02.1503 Gama niset

drejt Portugalisë.

Udhëtimi i tretëNuk janë shumë të njohura detajet rreth udhëtimit të tretë të Vasko de Gamës gjatë

Manuelit të pare, në ndërkohë Gama është martuar me Catarian Ataide rreth viteve

1500-1505. Për udhëtimin e tretë drejt Indisë ai u nis rreth viti 1524 mbas tre muajsh

në Indi Gama sëmuret dhe vdes.

Amerigo Vespucci

Amerigo Vespucci  ishte një italian explorer , financier , navigator dhe hartograf i cili e

parë tregoi se Brazili dhe Indies Perëndimi nuk përfaqësojnë rrethinat lindore të Azisë si

conjectured fillimisht nga Voyages Columbus " , por në vend përbënin një toke

krejtësisht të veçantë deri tani të panjohur për afro-Eurasians .Colloquially referuar

si Botën e Re , ky kontinent i dytë super erdhi për të cilësohet " Amerika ", që

rrjedh emrin e saj nga AMERICUS, e Latine versionin e Vespucci së emrit . Me ftesë të

mbretit Manuel I të Portugalisë , Vespucci marrë pjesë si vëzhgues në disa udhëtime që

hulumtuar bregun lindor të Amerikës së Jugut mes 1499 dhe 1502. Më parë e këtyre

udhëtimeve ai ishte në bordin e anijes që zbuluar se Amerika Jugore shtrihet shumë më

tej në jug se sa ishte menduar më parë.Të ekspedita u bë i njohur gjerësisht në Evropë,

pas dy llogaritë atribuohen Vespucci janë botuar në mes 1502 dhe 1504. 

Ferdinando Magelani

Ferdinand Magelani   ishte një eksplorues detar portugez, që shërbente në

Mbretërine spanjolle. Flota e drejtuar nga Magelani arriti të lundronte rreth gjithë tokës.

Ky lundrim nisi me 10 gusht 1519 dhe përfundoi me6 shtator 1522. Nga 234 ushtarë

dhe detarë që përbenin flotën prej 5 anijesh në fillimin e lundrimit, u kthyen vetëm 36

veta me dy anije. Magelani ishte i pari që u nis nga Evropa kah Perëndimi në drejtim

të Azise dhe i pari evropian që lundroi në Oqeanin Paqësor.,Manuelit, por ai nuk tregoi

kurrfarë interesimi për përgatitjen e ekspeditës së lundrimit rreth e përqark botës. Ai me

pesë anije dhe 265 anëtarë të ekuipazhit, më 20 shtator 1519 niset prej limanit San

Lukar kah perëndimi në drejtim të Amerikës Jugore. Flota e Magelanit së pari arriti në

ishujt Kanaria, pastaj u drejtua kah jugperëndimi dhe arriti në buzëdetin e Brazilit. Në

muajin janar, ekspedita hyri në gjirin e Rio de Zhaneiros dhe duke menduar se kanë

arritur në grykëderdhjen e gjerë të ndonjë lumi, këtë vend e pagëzuan me emrin - Rio

de Janeiro që do të thotë “Lumi i Janarit”. Kur doli prej ngushticës, ekspedita vërejti

hapësirën madhështore oqeanike, në të cilën lundruan pa ndërprerë 99 ditë. Pas shumë

përpjekjesh, ekspedita arriti deri tek Arkipelagu i Marianeve, pastaj deri të ujdhesat

Filipine, ku Magelani me 27 prill të vitit 1521 ka vdekur në luftë me popullsinë autoktone.

Pastaj ekspedita, nën udhëheqjen e Sebastin del Kanos, vazhdoi lundrimin në Oqeanin

Indian, nëpërmjet Kepit të Shpresës së Mirë dhe prap hyri në ujërat e Oqeanit Atlantik.

Pas lundrimit të mundimshëm trevjeçar, vetëm me anijen “Viktoria”, me 18 anëtar të

ekuipazhit të mbetur gjallë, me 6 shtator të vitit 1522 hyri në limanin San Lukar. Me këtë

përfundoi lundrimi i parë rreth Tokës.

Zbulimet e medha gjeografike

Në të njëjtën kohë, duke iu falëndëruar shkences dhe teknikës, (në shek. XIV dhe XV) u gjetën

shumë zbulime të reja teknike, si: Busulla, harta gjeografike, astrolabi, arma e zjarrtë etj., të

cilat më së shumti kontribuan për zhvillimin e detarisë dhe tregtisë. Filluan të ndërtohen anije me

vela më të mëdha dhe më të forta, të quajtura karavela. Ata mundnin të merrnin më tepër njerëz

dhe ngarkesë, ishin shumë më të shpejta dhe më të rezistueshme ndaj dallgeve të mëdha të detit.

Lundrimi me to ishte më i sigurt dhe mundej të lundrohet shumë më larg nga bregu.

Zbulimi i Amerikës dhe e rugës detare për ne Indi

Potugezët të parët filluan të ndërmarrin ekspedita detare, duke e kërkuar rrugën për në

Indi dhe për në vendet tjera të pasura lindore. Lundërtari Bartolome Dias, duke

lundruar në jug, afër bregut perëndimor të Afrikës, në vitet 1486/1487 arriti deri te pjesa

më jugore e saj, kepi, i cili u quajt Kepi i shpresës së mirë. Pasi u vërtetua se bregu

më tutje shtrihet në drejtim verilindor dhe se, në fakt, e ka anashkaluar bregun afrikan,

Diasi u kthye në Portugali.

Në të njëjtën kohë edhe Spanjolët ndërmorën ekspedita, duke e kërkuar rrugën detare

për në Indi. Lundërtari Kristofor Kolumbo, me prejardhje nga Gjenova(Itali) ishe i

bindur se duke lundruar në perëndim do të arrij në Indi. Në fillim të gushtit të vitit 1492,

Kolumbo, me tri karavela dhe me rreth 120 marinarë, lundroi nga limani Palos. Pas dy

muaj lundrimi në drejtim perëndimor, më 12 tetor të njëjtin vit, Kolumbo u bind se ka

arritur në bregun perëndimor të Indisë, prandaj banorët e atjeshëm u quajtën Indianë.

Kur u kthye në Spanjë, u prit me nderime të larta, si lundërtari i parë i cili e zbuloi rrugën

detare për në Indi.Në vitet e ardhshme Kolumbo ndërmori edhe tre udhëtime, zbuloi

ishuj të ri dhe arriti deri në brigjet e Amerikës së Mesme, megjithatë, nuk gjeti as ar as

erëza. Për këtë arsye fama e tij filloi të bjerë dhe vdiq në mjerime(1506), i harruar nga të

gjithë, pa e ditur se ka zbuluar kontinent të ri.

Në fillim të shek. XVI lundërtari Amerigo Vespuçi(nga Firenca), në shënimet e tij nga

udhëtimet në vendet e reja, e parashtroi paramendimin se vendet që zbuloi Kolumbo

nuk janë pjesë e Indisë, por kontinent i ri. Kjo u dha shkas gjeografëve evropianë që

kontinentin e ri ta quajnë Terra America (Toka e Amerikës), respektivisht Amerikë

Përderisa Kolumbo i zbuloi vendet e reja në perëndim, portugezët arritën ta gjejnë

rrugën detare për në Indi. Lavdia i takoi lundërtarit Vasko de Gama. Me tre anije, në

vitin 1497 ai u nis rrugës së Diasit, e anashkaloi Afrikën dhe në maj të vitit1498 arriti në

bregun e Indisë. Për meritat e tija, Vasko de Gama e emerua "admiral i Detit Indian".

Ferdinando Magelani ishte një Spanjoll u nis drejt skajit më jugor të Amerikës së

Jugut.Pasi kaloi qetësisht Amerikën e Jugut arriti në Filipinë dhe atje u vra nga banorët

vendas.Megjithatë, udhëtimin e vazhduan shokët e tij.Ky ishte udhëtimi i parë përeth

botës.