HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI
-
Upload
jonah-saunders -
Category
Documents
-
view
169 -
download
5
description
Transcript of HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI
HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI
Prof.Dr.Ümmühan İşoğlu-Alkaç
İ.Ü. İst. Tıp Fak. Fizyoloji AD
Mart 2010
Sinir Sistemi• Merkezi Sinir Sistemi
– Beyin– Omurilik
• Periferik Sinir Sistemi–Somatik
–somatik duyu, özel duyular
–iskelet kaslarının istemli kontrolü
–Otonom
– visseral duyu
– viseral organların istem dışı kontrolü
a. Sempatik sinir sistemi
b. Parasempatik sinir sistemi
Beyin
MS
Sinirler
Sinir Sistemi
• Merkezi Sinir Sistemi– Duysal İşlev– İntegratif İşlev– Motor İşlev
– Medulla Spinalis Düzeyi
– Beyin Korteksi Düzeyi
– Asosiyasyon Alanları
Beyin
MS
Sinirler
Sinir Sistemi
• Merkezi Sinir Sistemi– Medulla Spinalis– Medulla Oblangata– Pons – Serebellum– Diensefalon (Talamus-Hipotalamus)
– Beyin Hemisferleri
Beyin
MS
Sinirler
Hipotalamus, limbik sistemin ortasında yerleşik küçük bir yapı olup limbik sistemde anahtar rolündedir ve limbik sistemle tüm düzeylerde iki yönlü iletişime sahiptir.
Hipotalamus ve komşu yapılar uyarıları üç yöne yollar:1- Arka-aşağıya beyin sapı, mezensefalon retiküler formasyonu, pons ve medulla, oradan da OSSnin periferik sinirlerine
2- Yukarı beyin, diensefalonun yüksek alanları, ön talamus ve limbik kortekse
3- Hipofiz bezinin ön ve arka loblarının salgı işlevini kontrol etmek üzere infindubuluma
Hipotalamus, Limbik Sistemin Temel Kontrol Merkezi
Limbik sistem; Hipotalamus anahtar rolde gösterilmiştir. (Guyton & Hall)
Singulat girus
Subkallozal girus
Orbitofrontal korteks
Unkus
Parahipokampal girus
Amigdala
HipotalamusParaolfaktor Alan
Septum Alanı
Talamus ön çekirdekleri
Bazal gangliyonlar bölümü
Hipokampus
Hipotalamusİç ortamın kontrol merkezidir.Sinir ve endokrin sistemi 3 mekanizma ile kontrol eder:
1. OSS nin en üst merkezi olarak adrenal medullanın kontrolü
2. Hipofizin sinirsel kontrolü; ADH ve Oksitosin salınımı
3. Düzenleyici hormonların salınımı (RH ve IH)Hipofiz bezi ön lobunu, salgıladığı hormonlarla doğrudan, hipofizden salınan hormonlar aracılığı ile de diğer endokrin bezleri dolaylı yoldan kontrol eder.
ARKA ÖN
Dorso mediyal çekirdek-GİS Uyarılması
Posteriyor Hipotalamus-Kan basıncının artması
-Pupilla dilatasyonu-Titreme
Perifornikal çekirdek-Acıkma
-Kan basıncının artması-Öfke
Arkuat çekirdek ve periventriküler alan-Nöroendokrin kontrol
Mamiller cisim-Beslenme refleksleri
Ventromediyal çekirdek-Doyma
-Nöroendokrin kontrol
Lateral Hipotalamik alan (Gösterilmemiştir)-Susama-Acıkma
Paraventriküler çekirdek-Oksitosin salgılanması-Suyun tutulması
Mediyal preoptik alan-Mesanenin kasılması-Kalp hızının azalması-Kan basıncının düşmesi
Posteriyor preoptik ve anteriyor hipotalamik alan-Vücut sıcaklığının düzenlenmesi-Dili dışarda soluma-Terleme-Tirotropin baskılanması
Optik Kiyazma (Optik Sinir)
Supraoptik çekirdek-Vazopressin salgılanması
Infundibulum
HİPOTALAMUSUN KONTROL MERKEZLERİ (GUYTON & HALL)
HİPOTALAMUS
Hipotalamusun posteriyor ve lateral çekirdeklerinin uyarılması arter basıncı ve kalp hızını artırır,
preoptik alanın uyarılması arter basıncı ve kalp hızını azaltır.
Hipotalamus: 1-Kardiyovasküler Düzenleme
Sempatik sistem ve vagus ile kalbe gelen uyarılar (duygusal durumlar, stres) hipotalamusa iletilerek kardiyovasküler düzenleme sağlanır.
Heyecan, korku gibi ruhsal olaylar hipotalamustan beyin sapındaki vazomotor ve kardiyak merkezlere uyarıların iletilmesine neden olur.
Hipotalamus: 1-Kardiyovasküler Düzenleme
Hipotalamusun lateral bölümünde susama merkezi bulunmaktadır.
- Hücre hacmi veya osmotik basınç- Hücredışı sıvı hacmi veya basıncı- Salya sekresyonunda azalma ve sonucunda ağız kuruluğu
su dengesindeki mekanizmaları aktifler.
Hipotalamus: 2-Vücut Suyunun Düzenlenmesi
Hipotalamus: 2-Vücut Suyunun Düzenlenmesi
Vücut suyu iki şekilde düzenlenir:
1- Susama duygusu yaratarak su içilmesi sağlanır2- İdrarla su atımı kontrol edilir.
İdrarla su atımının kontrolü supraoptik çekirdekler tarafından yapılır;
Vücut sıvıları yoğunlaşınca (idrar, ter ve solunumla atılan su buharı sonucu oluşan su kaybı) supraoptik çekirdekler uyarılır, uyarı arka hipofize gider ADH (vazopresin) salgılanır.
Böbrek toplayıcı kanallarından su geri emilimi artar, idrarla su atılımı azalırken elektrolit atılımı devam ettiğinden vücut sıvılarının yoğunluğu normale döner.
Hipotalamus: 2-Vücut Suyunun Düzenlenmesi
Su eksikliği
Ekstraselüler osmolarite
Osmoreseptörler
ADH salınımı(Arka hipofiz)
Plazma ADH
Distal tubüller, toplayıcı kanallarda suya geçirgenlik
Su geri emilimi
Su atılımı
Supraoptik çekirdek
ADH
Uyaran
KanamaKan V ve P düşme
Böbrek Arteriyol
Suyun geri emiliminde
artma
Damar düz kaslarında
kasılma
Kan V ve P artma
İnhibisyon
Hipotalamusun paraventriküler çekirdeğinin uyarılması ile oksitosin salgılanır.
Oksitosin;*Uterusun kasılabilirliğini artırır *Sütün meme başından atılmasını sağlar
Hipotalamus: 3-Uterus Kasılması ve Memeden Süt Boşalmasının Düzenlenmesi
Hipotalamus
Oksitosin
Uterus
Kas kasılmasıServiks dilatasyou
Meme ucuEmmeDuysal sinir
uçları
Aferent sinirler
Refleks
Dolaşım
Gebelik son dönem
Progesteron düşük
Hipotalamusun lateral bölgesi açlık, ventromediyal bölgesi doyma merkezidir.
Hipotalamus: 4- GIS ve Beslenmenin Düzenlenmesi
Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir
• Hipotalamusun lateral çekirdekleri açlık merkezi olarak görev yapar.
• Uyarıldığında aşırı yemek yenir; hiperfaji• Harabiyetinde; besine istek ortadan kalkar, kilo
kaybı, kas zayıflığı ve metabolizma azalması
Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir
• Hipotalamusun ventromediyal çekirdekleri tokluk merkezi olarak görev yapar.
• Uyarıldığında yemek reddedilir; afaji• Harabiyetinde; oburluk, şişmanlama
Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir
• Hipotalamus nöronları yoğun kimyasal bağlantılarla yeme davranışını kontrol eder.
• Hipotalamus çekirdekleri tiroid bezi, adrenal bezler ve pankreas adacık hücrelerinden salgılanan hormonlar dahil enerji dengesi ve metabolizmanın düzenlenmesinde etkili olan hormonları salgılar
Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir
• GI kanaldan gelen duysal bilgileri (midenin dolu olması), kanda tokluk hissi veren besin maddeleri ile ilgili (glikoz, AA, yağasitleri) kimyasal sinyalleri, GI hormonlardan gelen sinyalleri ve korteks kaynaklı sinyalleri (görme, koku, tat) alır.
• Hipotalamusun açlık ve tokluk merkezlerinde beslenmeyi uyaran 1-iştah açıcı (oreksijenik) maddeler 2-İştah kapayıcı (anoreksijenik) maddeler için reseptörler bulunur.
Leptin
Leptin, yağ hücrelerinden salınır
Leptin hipotalamustaki reseptörler üzerinden yiyecek alımını azaltır, enerji harcanmasını artırır ve kilo kaybına neden olur
Hipotalamus venleri ön hipofiz damar sinüslerinin kanlanmasını sağlar
Ön hipofize gelmeden, hipotalamustan geçerken kana, çeşitli salgılatıcı ve baskılayıcı hormonlar salınır.
Bu hormonlar ön hipofize ulaşarak ön hipofiz hormonlarının salgılanmasını kontrol eden bez hücrelerini etkiler.
Hipotalamus: 5- Ön Hipofiz Bezinden Endokrin Hormon Salgılanmasının Düzenlenmesi
Lateral hipotalamus uyarımı:Susama, açlık duygusu, genel aktivite düzeyini artırarak hiddet ve kavga davranışına yol açar
Ventromediyal çekirdeğin uyarımı:Doyma hissi, yemenin azalması ve sakinleşme
Periventriküler çekirdeğin uyarımı:Korku ve cezalanma yanıtı
Ön ve arka hipotalamusun uyarımı:Cinsel dürtüleri uyarır
6- Hipotalamusun Davranışla İlgili İşlevleri
Hipotalamusun preoptik alanından geçen kan sıcaklığındaki artma vücut sıcaklığını düşürür.
Hipotalamus: 7- Vücut Sıcaklığının Düzenlenmesi
Ateş:Beyindeki anormalliklere ya da sıcaklığı düzenleyen merkezleri etkileyen toksik maddelere bağlı normalin üstüne çıkar.
Pirojenler; birçok protein, prot. yıkım ürünleri, bakterilerin salgıladığı lipopolisakkarit toksinler hipotalamustaki termostat noktasının yükselmesine neden olur ve ateş yükselir.
Hipotalamusun Isı Düzenlenmesi İlgili İşlevleri
Vücut sıcaklığı sinirsel geri bildirim mekanizması ile düzenlenir.Bu mekanizma hipotalamustaki sıcaklık düzenleme merkezinden ayarlanır. Bu geri bildirim mekanizması için vücut sıcaklığındaki değişimleri bildirecek alıcıların bulunması gereklidir;
derin dokulardaki özgün reseptörler ve derideki sıcaklık ve soğukluk reseptörleri.
Hipotalamusun Isı Düzenlenmesi İlgili İşlevleri
Derin sıcaklık reseptörleri;omurilik, karın organları, üst karın bölgesi ve
toraksta yer alan büyük venlerin içinde veya çevresinde bulunur.
Bunlar soğuğa duyarlıdırlar
Termostatik vücut sıcaklık merkezi; Anteriyor Hipotalamus Preoptik Alan
Derideki reseptörler;soğuğa duyarlı olanlar sıcaklık reseptörlerinden on kat fazladır.Deri üşüdüğü zaman;
Titreme başlar, vücutta ısı oluşum hızı artarvarsa terleme baskılanırderi damarlarında daralma ile ısının deriye transferi azaltılır
Termostatik vücut sıcaklık merkezi; Anteriyor Hipotalamus Preoptik Alan
Anteriyor hipotalamus-Preoptik alandan gelen uyarılar mamiller cisim düzeyinde posteriyor hipotalamusa iletilir.
Burada periferden gelen sinyallerle birleştirilerek ısı oluşturan ya da kaybettiren reaksiyonlar düzenlenir.
Posteriyor Hipotalamusta Merkezi ve Periferik Sıcaklık Duysal Uyarılarının Bütünleştirilmesi
1- Derideki kan damarlarının genişlemesiPosteriyor hipotalamustaki damar daraltan sempatik merkezler baskılanarak
2- TerlemeVücut iç sıcaklığı 37 ºC üstüne çıkınca ısı kaybı hızla artar37 ºC nin üstünde her 1 ºC lik artış vücuttaki bazal ısı oluşum hızının 10 katını uzaklaştıracak kadar
terlemeye yol açar. 3- Isı oluşumunun azalması
Isı oluşturan titreme ve kimyasal ısı üretim mekanizmaları baskılanır
Vücut Isısı Yükseldiğinde:
1- Derideki kan damarlarının daralmasıPosteriyor hipotalamustaki damar daraltan sempatik merkezler uyarılarak
2- PiloereksiyonSempatik uyarı kıl foliküllerine tutunan, erektör pilinin kasılması ile tüyleri dikleştirir.Bazı hayvanlarda tüyler dikleşince aralarında deriye yakın kalın yalıtkan hava tabakası oluşturarak
çevreye ısı yayılımını önemli oranda azaltır.3- Isı oluşumunun artması
titreme, ısı oluşumunun sempatik uyarılması ve tiroksin salgısı ile artırılır
Vücut Isısı Düştüğünde:
Hipotalamus Otonom ve Endokrin Fonksiyonları DüzenlerHipotalamus 5 temel fizyolojik gereksinimi düzenleyerek integratif fonksiyonu yerine getirir.
* Kan basıncı ve elektrolit bileşimini, kan osmolaritesi ve vazomotor tonusu düzenlemede su alımının ve tuz isteğini düzenleyerek kontrol eder* Metabolik termogenezi kontrol ederek vücut ısısını düzenler* Yemek yeme, sindirim ve metabolik hızı düzenleyerek enerji
metabolizmasını kontrol eder.* Hamilelik, süt salımının hormonal kontrolü ile üremeyi düzenler* Kaslarda ve diğer dokularda kan akımını düzenleyerek strese
karşı immunolojik ve fiziksel acil cevapları ve adrenalin stres hormonunun salımını kontrol eder