1

Hasta Çocuğun güvenliği

Doç.Dr. Nursan Dede ÇınarSakarya Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği ABDEKİM 2010

2

“Öncelikle zarar verme’’Hipokrat (MÖ 460-370)

‘‘Hastanedeki ilk kural, hastaya zarar vermemektir.’’Florance Nightingale, 1863

3

Hasta güvenliği;

Sağlık bakım hizmetlerinin sunumu aşamasında,

hastaya zarar verilmesiniönlemek amacıyla

kuruluş ve çalışanlarınaldığı önlemlerdir

4

Neden pediatrik hasta güvenliği üzerine odaklanmalıyız?

5

Institute of Medicine’ın raporuna göre Amerika Birleşik Devletleri hastanelerinde

her gün en az 100 hasta, tıbbi hatalar nedeni ile hayatını kaybetmekte

Donald M Berwick, Errors Today and Errors Tomorrow, New Engl J Med, 348;2570, 2003.

6

21. yüzyılın sağlık bakım sisteminde kalite için gereklilikler

– Güvenli– Etkili– Hasta merkezli– Verimli– Zamanında– Eşitlikçi

7

Hastanede yatan çocuklardaistenmeyen durumlara maruz kalmanın yetişkinlerden üç kat fazla olduğu bildirilmiştir.

Kaushal, JAMA, 2001.

8

Çocuklar küçük yetişkinler değildir

Çocuklar zarar verici olaylara karşı daha hassastırlar

– Kendi güvenliklerini kontrol etme yetenekleri sınırlıdır.

– Yetişkine bağımlıdırlar.

9

Çocuklarda ilaç hataları yetişkinlerden daha fazladır .Çünkü:• Dozlar standart değildir. Kiloya uygun ilaç yazılması

gerekir.• Doz hesaplarken matematik hatalar oluşabilir.• Süspansiyonlar sıklıkla bileşik olmak zorundadır.• Uygun dozu ayarlayabilmek için tabletleri kesmek

gerekebilir.• İlaç çözeltilerini hazırlarken seyreltme yanlış

yapılabilir.• Çocuklar hataları yetişkinler kadar tolere

edemezler.

10

Hasta Güvenliği İhlalleri / Hataların Sonuçları

• Mortalite ve morbidite• Yatış süresinde uzama• Hasta ve hasta yakınlarına verdiği

rahatsızlık• Hukuksal sorunlar

Pronovost et al. Defining and measuring patient safety. Crit Care Clin 2005; 21:1-19.

11

Temel Nedenler• İnsan faktörü

– Yorgunluk– Yetersiz eğitim– İletişim yetersizliği– Güç/Kontrol– Zamansızlık– Yanlış karar– Mantık hatası– Tartışmacı kişilik

• Kurumsal faktörler– İş yeri yapısı– Politikalar– İdari/finansal yapı

• Liderlik– Geri dönüm– Konularda yetersizlik– Personelin yanlış

dağıtımı• Teknik faktörler

– Yetersiz otomasyon– Yetersiz cihazlar– Eksik cihazlar– Karar verme destek

eksikliği– İntegrasyon eksikliği

McNutt et al., JAMA 2002

12

Hasta güvenliği ile ilgili çalışmalar yoğun bakım ünitesinde çalışan doktorlar ve hemşireler arasındaki zayıf iletişimin bu ünitelerdeki kritik olaylar altında yatan en yaygın neden olduğunu göstermiştir.

Reader et al. 2007

13

Hekimler• Çok önemli %81.7• Önemli %16.7• Önemsiz %1.6

Hemşireler%95.2%3.7%1.1

Hasta Güvenliği Önemli mi?

VanGeest and Cummins, An educational needs assessment for improving patient safety,National Patient Safety Foundation, White Paper Report 3, 2003.

14

Yenidoğan Yoğun bakım ÜniteleriMedikal hatalar YDYB ünitelerinde sıktır ve çoğunlukla bu durum bebeğin zarar görmesi ile sonuçlanır.

İnternet tabanlı gönüllü hata raporlama sisteminde yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde meydana gelen hatalar şöyle sıralanmakta:

• En sık görülen hatalar yanlış ilaç, doz , zamanlama ve infüzyon hızı % 47

• Hasta kimliğini yanlış belirleme %11 özellikle yanlış bebeği anneye emzirmesi için verme

• Hatalı yada geç tanılama % 7• Hatalı işlem yada tekik % 4

Suresh G, Horbar JD, Plsek P, et al. Voluntary anonymous reporting of medical errors for neonatal intensive care. Pediatrics. 2004;113:1609-1618.

15

• Özellikle hasta kimliğinin belirlenmesinde kol bandının kontrolü önemli

16

Hasta kimlik bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması

MADDE 7- (1) Hasta kimlik bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması kapsamında yapılacak işlemler şunlardır:

a) Sağlık kurum ve kuruluşlarınca, hasta kimlik tanımlama ve kimlik doğrulama ile ilgili bir süreç oluşturulur.

b) Tetkik, tedavi, cerrahi girişimler ile girişimsel işlemler öncesinde ve ilaç, kan ve kan ürünü uygulamadan önce, klinik testler için numune alımında ve hasta transferinde kimlik doğrulama işlemi gerçekleştirilir.

c) Hasta kimlik tanımlama ve doğrulama işleminde hasta kol bandı kullanılır, oda ve yatak numarası kullanılmaz.

SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE

KORUNMASINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ

29 Nisan 2009 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 27214

17

ç) Hasta kimlik tanımlama işleminde kullanılan barkodlu kol bandında;

1) Protokol numarası (kalın ve büyük punto),

3) Hasta adı- soyadı, 4) Doğum tarihi (gün-ay-yıl), 5) Doğum yeri, 6) Tabibin adı soyadı, bulunmalıdır.

d) Hasta kimlik doğrulamada ise hasta adı ve soyadına ek olarak T.C. kimlik numarası, doğum tarihi ya da protokol numarasından biri kullanılır.

18

e) Hasta yatışlarında dört ayrı renkte kol bandı kullanılır. Renkli kol bandı uygulamasında;

1) Normal hastalar için beyaz barkodlu kimlik doğrulama kol bandı, 2) Alerjik hastalar için kırmızı, 3) Aynı serviste aynı isimli hasta için lacivert, 4) Diğer hastalara ve çalışanlara bulaş riski olan hastalıklar için sarı renk kullanılması, 5) Alerjisi ve bulaş riski olan hastalar için, beyaz bilezik üzerine, kırmızı ve sarı renkli etiketler yapıştırılması, zorunludur.

19

f) Doğumhanede numaratörlü kol bandı uygulaması işleminde;

1) Doğum öncesi yatış işlemlerinde, iki kol bandı hazırlanır ve kol bandından birisi doğumdan sonra bebeğin koluna dolaşımı engellemeyecek, bebeği rahatsız etmeyecek ve çıkmayacak şekilde takılır.

2) Bebeğin kol bandında anne adı ve soyadı, bebeğin doğum tarihi ve annenin protokol numarası bulunur.

3) Cinsiyetin karışmaması için erkek çocuklara mavi, kız çocuklara pembe kol bandıuygulanır.

20

Yenidoğan ve çocuk güvenliğinin sağlanması

MADDE 17 - (1) Yenidoğan ve çocuk güvenliğinin sağlanması (Pembe Kod uygulaması) için yapılacak işlemler şunlardır:

a) Yeni doğan / bebek / çocuk kaçırılması veya kaybolması durumlarına karşı önlem almak ve bebek güvenliğini sağlamak amacıyla "pembe kod" uygulaması gerçekleştirilir.

b) Pembe kod uygulamasını gerçekleştirmek için hastane müdürünün sorumluluğunda başhemşire veya başhemşire yardımcısı, servis hemşiresi, teknik servis elemanı, güvenlik amiri ve güvenlik elemanlarından oluşan bir ekip kurulur.

21

c) Ekip üyelerinin görev tanımları sağlık kurum veya kuruluşu yönetimince yapılır ve ekibe tatbikat yoluyla gerekli eğitim verilir.

ç) Anne ve babası ayrı ya da ailevi sorunları olduğuna dair bilgi verilmiş bebeklerin farkındalığının ortaya konulması ve takibi için anne, hemşire bankosuna yakın bir odada yatırılır ve bebeğin farkındalığını ortaya koyacak ve sadece hemşireler tarafından fark edilecek bir belirteç oluşturulur.

22

Yenidoğanda yapılan hatalar:

• Yanlış dozda ilaç uygulama• Aspirasyona bağlı komplikasyonlar• Kateter bağlantısının iyi yapılmamasına bağlı ciddi kan kaybı• Süt ya da oral ilaçların IV yolla verilmesi• İnfüzyon pompaları ile ilgili hatalar• Anne sütlerinin yanlış hastalara verilmesi• Kateter tespit bantlarının kesilerek çıkarılması sırasında

yaralanmalar ( kulak , parmak gibi)

Suresh et al Pediatrics 2004; 113:1609-1618

23

• Uygun olmayan kan transfüzyonu

• Bebek kaçırma

• Yenidoğan sarılıklarının yetersiz tedavisi sonucu kernikterus

• Taburculuk sırasında yanlış bebeği verme

Simpson 2006

24

25

26

ÇOCUK ACİLÇocuk acil hasta güvenliği açısından en riskli bölümdür.

Güvenli hasta bakımı için takım çalışmasını güçlendirmek gerekir.

27

Neden daha riskli?

• Çok sayıda hastanın aynı anda bakımı gerekiyor.

• Zaman sınırlı ve yoğunluk fazla• Sınırlı bir bilgiden tanı koyup tedaviyi

başlatmak gerekiyor.• Çalışanlarda yorgunluk fazla• Hastalıklar çok çeşitli

28

Acil servis hataları

• Medikal hata oranı %18• 300 hatadan biri olumsuz bir olay

yaşamıştır.

Fordyce et al 2003

29

• İlaç hataları ile çalışan personelindeneyimsiz olması (Kozer, Pediatrics, 2002), streslive yorgun olması arsında pozitif korelasyon var.(Selbst, Pediatric Emergency Care, 1999)

30

• Sedasyon ve resüsitasyon uygulamaları özellikle hataya daha yatkın.

Coté, Pediatrics, 2000

31

Hataları önlemek için iletişimin geliştirilmesi

• Hemşirelerin vardiya teslimi sırasında içeriği standardize edilmek

• Vardiya teslimi sürecini standardize etmek

• Hasta ve aileyi vardiya tesliminin bir parçası olarak yerleştirmek.

Veronica D. Feeg, 2009.

32

Çocuk acil servislerinde hataları azaltmak ve güvenliği artırmak

İlaç Güvenliği

33

Pediatrik doz ayar hataları

standartlaştırılmamış

34

35

36

37

38

İlaç Güvenliği

39

Sıra beklemekten kaynaklanan sorunlar

40

SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE KORUNMASINA İLİŞKİN USUL VE

ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ 29 Nisan 2009 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 27214

Sıra beklemeden kaynaklanan olumsuzlukların önlenmesi

MADDE 14 - (1) Sıra beklemeden kaynaklanan olumsuzlukların önlenmesi için yapılacak işlemler şunlardır:

a) Sağlık kuruluşuna müracaat eden hastalar risk gruplarına göre değerlendirilir.

b) Yüksek riskli hastalara tedavi sürecinde öncelik tanınır. c) Yüksek riskli ve kronik hastalığı nedeniyle, sık hastaneye

başvuran hastaların daha hızlı hizmet alması için düzenlemeler yapılır.

ç) Hastalar, sıra beklemesi gerektiği durumlarda bekleme nedenleri ve tahmini bekleme süreleri hakkında bilgilendirilerek, istek halinde ilgili hizmete ulaşabilecekleri bir diğer sağlık kuruluşuna yönlendirilir.

41

ÇOCUK/BEBEK GÜVENLİĞİ

Çocuk hastaneleri onların güvenli bakım, eğitim ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte ve çocuk merkezli ortamlar olmalıdır.

Çocuk ve bebekler kesinlikle yalnız bırakılmamamalıdır. Bebek ve çocuğun annesi veya yakını bebek / çocuğun yanından ayrılacaksa hemşireye haber verilmelidir.

Çocuk ve bebek güvenliği için servisler kamera ile izlenir.

42

Oyuncakların güvenli olmasına dikkat edilmelidir.İzolasyondaki çocukların eşyaları oda dışına çıkarılmamalıdır.

43

Oyuncaklar, bu konuda hazırlanmış Temizlik Talimatı doğrultusunda temizlenmelidir.

Oyuncaklar, başka çocuk oynamadan önce Temizlik Talimatı doğrultusunda temizlenmelidir.

Tüm ilaçlar, temizlik malzemeleri, ufak objeler, çocukların ulaşamayacağı yerlerde tutulmalıdır.

44

DüşmelerPediatrik Risk Faktörleri:

- Düşme öyküsü- Yaş / Cinsiyet- Tanı- Bilişsel / fiziksel yetersizliği- Fonksiyonel durum- Hasta bakım ekipmanları - İlaçlar (denge değiştirebilir)- Çevresel faktörler

45

Çocuk Servislerinde düşmelerin önlenmesi

Y e r l e r k a y g a n v e ı s l a k b ı r a k ı l m a m a l ı ,

Özürlü ve nörolojik hastalar gibi yataktan düşme riskiolan hastalar için geliştirilmiş ölçekler vardır. Hemşirelerbu ölçekler yardımı ile çocuğun düşme riskini belirleyip, çocuğun bu riski konusunda hem aileye hem deçalışanlara dikkatli olmaları için bilgi vermelidir.

Ç o c u k l a r b a n y o d a ya ln ı z b ı r ak ı lmama l ıd ı r .

46

• Düşmeleri önlemek için koridorlara, tuvaletlere ve banyolara özel tutunma yerleri hazırlanmalıdır.

• Yataktan düşmeleri önlemek için gerekli önlemler alınmalı aileler bilgilendirilmelidir.

• Aydınlatma uygun olmalıdır.

47

Yurt dışında yapılan bir çalışmada hastanede meydana gelen düşmelerin %82 ‘si çocuk ailesinin yanındaykengerçekleşmiştir.

Razmus I, Wilson D, Smith R, Newman E. Falls inHospitalized Children. Pediatric Nursing 2006 December;32(6):568-72

48

Tüm çocuk servislerinde hastane enfeksiyonlarının kontrolü ve önlenmesi son derece önemlidir.

49

Çocuk hastanın transportu sırasında güvenlik

50

Transport türleri

• Hastane öncesi • Hastaneler arası• Hastane içi

51

Transport şekli • Gönderen hastane ambulansı % 44• Özel araç % 36• 112 acil ambulansı % 15• Özel ambulans ve diğer % 5

Türkiye’de hastaneler arası pediatrik transport çalışması

Soysal DD, et al. Ulus Travma Derg 2004;10:168-72

52

Türkiye’de hastaneler arası pediatrik transport çalışması

Transport öncesi bildirim (%)

Hayır 80Evet 20

Telefon 83Yazılı 8Aile 7

Soysal DD, et al. Ulus Travma Derg 2004;10:168-72

53

Türkiye’de hastaneler arası pediatrik transport çalışması

Transport öncesi bilgi verilmesi (%)

Yeterli 26Yetersiz 32Yok 42

Soysal DD, et al. Ulus Travma Derg 2004;10:168-72

54

Pediatrik hastaların transportu sırasında mecburolmadıkça, hasta düz yatar pozisyonda olmamalıdır.

Sedyenin baş tarafı kaldırılmalıdır

55

Acil bakım ekipmanlarının çoğu yetişkin hastalar içindüzenlenmiştir. Acil bakım personeli kendi seçeneklerini

yaratabilmelidir. Örneğin; travmalı bir çocuğunsabitlenmesi için travma yeleği tüm vücudu

sabitlemek için kullanılabilir

56

57

58

59

Yatak yada sandalyeden kaldırma

60

Çocuk Koltuğu Kullanımında;Koltuk iyi tespit edilmeli,Çocuğun pozisyonu yarı eğik (45˚C) olmalı,Çocuğun koltuğu büyük ise rulo haline getirilmiş havlu veya battaniyelerle çocuk desteklenmelidir.

61

Yüksek hızda yapılan transportların çoğunda hızın gereksiz olduğu kanıtlanmıştır.

62

• Uyarı ışıklarının ve sirenin kullanılması sürücülerde adrenalin deşarjı yaparak , sürücünün hıza olan eğilimini artırmakta , kan basıncı, solunum sayısı ve nabız değerleri yükselmektedir.

63

• Sesli uyaranlar epileptik hastalarda nöbeti tetiklediği gibi, kardiyak sorunları olan hastalarda kalp ritimlerini bozmaktadır.

• Hastaların tranportu sırasında ekipman kaynaklı sorunlarda ortaya çıkmaktadır ( kateter,sonda çıkması vb)

64

Çok önemli prensipler Güvenlik kültürü

Sürücülerin dikkatli olmasıAraç içindeki herkesin emniyet

kemerlerini takmasıTüm ekipmanın güvenli olmasıTüm yolcular ve sürücüler için

potansiyel bir yaralanma yada kaza riski olduğu unutulmamalıdır.

65

Yenidoğan transportuGEÇMİŞTE

66

GÜNÜMÜZDE

67

68

69

ANNE KARNINDA TAŞIMADAİMA EN GÜVENLİ VE EN İYİSİDİR

70

• Hasta teslimi sırasında bakım verenler arasında etkili iletişim geliştirilmelidir.

• Joint Commission ( JCAHO) ,rapor edilen tıbbi hataların %80 ‘ine iletişimdeki yetersizliklerin yol açtığını belirlemiştir.Bunların en az yarısı hasta teslimi sırasında olmaktadır.

71

Taburculuk ve evde hasta çocuğun güvenliği

• Çocuklara ve ailelerine , hastalığın nedenleri, belirtileri, ailenin vereceği ilaçlar, evde bakımı, beslenmesi konusunda sağlık eğitimi verilmeli ve taburculuk öncesi uygulamaları yakından takip edilmelidir.

72

• Ailelere danışmak istediklerinde ulaşabilecekleri telefon numaraları verilmelidir.

73

Onkoloji polikliniğine gelen çocuk hastaların aileleriyle yapılan çalışmada ailelerin %30 unun çocuğu kemoterapi için bazen götürmediği ve 69 hastadan 17 sinin ilaçları hatalı uyguladığı saptanmıştır.

Taylor JA., Winter L, Geyer LJ, et al., Oral outpatient chemotherapy medication errors in children with acute lymphoblastic leukemia. Cancer, 2006. 107(6): p. 1400-6.

74

Hasta Güvenliğini İyileştirmenin Önündeki Engeller

Sağlık hizmetinin çok karmaşık hale gelmesiİnkarHata yapmaya karşı gösterilen tepkiKorku Konu ile ilgili eğitim yetersizliğiHataların rapor edilmesinin hiçbir şeyi değiştirmeyeceği algılaması

VanGeest and Cummins, An educational needs assessment for improving patient safety, National Patient Safety Foundation, White Paper Report 3, 2003.

75

Sistemik Yaklaşım• Hatalar neden gelişiyor? Kanıt

toplama/araştırma fazı.• Sistemdeki sorunlara cevap verecek

stratejilerin geliştirilmesi.• Hasta güvenliği kültürünün geliştirilmesi.

Korkmadan-çekinmeden hataların bildirilmesi.

JM Eisenberg, Director, AHRQ, 2000

76

Hasta güvenliği kültürü, hasta güvenliğinin kurumun en öncelikli konusu ve ortak değeri olarak kabullenilmesidir.

Cooper MD. Towards a model of safety culture. Safety Science, 2000.Pizzi LT, Goldfarb NI, Nash DB. Promoting a culture of safety. Making HealthCare safer. AHRQ Publication O1-E058, 2001.

77

Hasta Güvenliği KültürüLider Davranışları

• Hasta güvenliği konusunun herkesin sahiplenmesi gereken bir konu olduğunun ilan edilmesi,

• Hasta güvenliği konusunda liderler, çalışanlar ve hastalar arasında açık iletişimin teşvik edilmesi,

• Çalışanlara hasta güvenliğini tehdit eden işlemleri belirleme ve azaltma konusunda sorumluluk devri,

• Hasta güvenliği için kaynak ayrılması,• Tüm çalışanların hasta güvenliği konusunda sürekli

eğitiminin sağlanması.

Pronovost et al, Senior executive adopt-a-work unit: A model for safety improvement.Jt Comm J Qual Saf 2004; 30:59-68.

78

• Raporlama sistemi ile ilgili çalışanların desteklenmesi.

• Tüm diğer bölümlerle ve disiplinlerle iletişim, işbirliği.

• Bölüm içi hemşirelik bakım süreçlerinin rutin izlenmesi

79

SONUÇ• Çocuk hastaya bakım verirken hemşireler

kanıta dayalı ve aile merkezli bakım vermelidirler. Aileler ve sağlık ekibi arasındaki bu işbirliği hasta çocuğun güvenliğinin sağlanması içinde son derece önemlidir.

• Bu bakış açısıyla ailelerin hastanelerdeki hasta güvenliği komitelerinin üyeleri arasında yer alması ve komitenin verimli çalışabilmesi için aile ve sağlık personeli arasında işbirliğinin sağlanması gerekliliği çalışmalarda vurgulanmaktadır.

80

• Çocuk hastanın güvenliğini artırmak için aile merkezli yaklaşım sürdürülmelidir. Bu yaklaşım sağlıklı ya da hasta çocuğun ev ortamındaki güvenliğinin sağlanmasına da katkıda bulunacaktır.

81

• Sağlık personelinin ceza veya suçlamakorkusu olmadan problemleri nasıl çözecekleri hakkında özgürce konuşabildikleri karşılıklı bir güven atmosferi olarak tanımlanan hasta güvenliği kültürünün oluşturulması, geliştirilmesi ve hemşirelik hizmetlerinin sunumuna yansıtılması için stratejiler geliştirilmelidir.

82

• Hemşireler çocuk hastanın güvenliği ile ilgili yaşadıkları sorunları paylaşmaları ve raporlamaları için cesaretlendirilmeli sorunların çözümünde kişilere değil sisteme odaklanılmalıdır. Ancak bu şekilde sorunların tespit edilmesi ve çözülmesi mümkün olabilir. Aksi takdirde sorunların çoğu gizli kalacak, artarak devam edecek ve daha ciddi sonuçlara yol açacaktır.

83

84

“Knowing is not enough; we must apply.

Willing is not enough; we must do.”

Johann von Goethe

“Bilmek yetmez; uygulamalıyız.

İstemek yetmez; yapmalıyız.”

85

Teşekkürler