40 C¥e^»

«*.

,fioaiayo Kanimo:!•••-.

.IN'ULAT N!

P V. K.

*;'J^^r^3KC'

rnanji pyiik

Ikaduhang patik

Ikatah.-rri patik

.,VM3

., ID'M

IHALAYO KANIMOi

Sinulat ni

P. V, K.

Kaugalingon sa Tagsulat

^

^

PANGITAAN

Panid

Alang Kanimo - i

Hala^^o Kanimo -- --- - 5,

Palandunga 9

Mag-antus usa... - - * - - 13

Sa Dagat... --.- ...ig

Kanimo... • - - - 25

Ang imong Larawan - - 29

Gabiing Malipayon... - - - - 33

Ambut Ngano - - - 37

Mga Inagulo .-----. ^. ----- 43

Cu.ando muere la p^?/^(^a tarde

Y me reo tan lejos de t/

Lloro muelio y el alma eoharde

J£n las somh'as eoraien^a a gemir.

Pernando Ma. Guerrero

ALANG KANIMO...

Nahinumdum ako— idugay na uyamut karon!

—

nga imong gipangayuan ug mga sinulat. Apan na-

nagpangagi ang mga adlaw, ug ako, sa dakting ka-

lampingas, wala lamang magkabana. Unya, iaing mgaadlaw, nanagpanglabay... Nana^panglupad... Ug ako,

sa katapusan, uahikalimiit na lamang sa imong gipa-

ngayo kanako.

Salamat ngani nga karon nahinumdun] na ako.

Ug, btisa, bisan bahaw na, anaa dawata kining diyu-

tayng basahon, diin, sa iyang mga panid, mabasa ni-

mo ang kanhi lonlon mga salimuang ug inagulo lamangsa usa ka batan-ong kalag, nga, sa usa ka panahonnian^, nahimo mong labing maayong higala ning ki-

nabuhi... Usa ka matuod nga abyan, ng-a gikahugoy-hugoy mo niadtong mga malunhawmg adlaw sa atong

matam-is ug halandumong kagahapon,.. Usa ka ma-bmatioti ug buutan mong kasuod... (^nahinumdum ka?)

Mao kini ang mga sinulat, nga, sa pagmantala kokanila kanhi sa raga pamantalaan— (^Z?a/rtw-£?;z^ Dila,

A7ig Pilipinlion ug Nueva Fuer2aJ—t2Lr\in pulos gi-

pahinungiid ko sa usa ka Tabunon, sa usa ka batan-

ong maanyag; niadtong dalagang gipakamahal ug gi-

6 iHALAYOKANIMO!

pakatam-is ning kinabuhi.i. niadtong babaye nga, du-

gay na uyamut karon..., nangayo kanakog mga si-

nulat... ili..... !!!

Busa, mao kiniag mga sinulata. Pulos mga da-

an, nga, tapus ko panghipusa, akong gipanghugpong

ug, hinimo niining usa ka diyutayng basahon, anaa,

ibuklad ko karon sa imong mga tiilan...

iHALAYO KANIMO!

h^:^ty:i\ity:i>^^tyis\^^

IHALAYO KANIMO!

ol nga hunahunaon!na sa lawas.

agkalaay! iPagkamingaw! iPag-

kasubu magapalandong, maga-

sud-ong ako sa akong kahimtang

karon halayo kanimo! iPagkagu-

Daw kining kinabuhi mobulag

Halayo kanimo, io wala akoy kalipay! Walaykasaya kining kinabuhi. Ang kalibutan daw^ingon

ug nangiub. Ang kalawangan daw rtatitian sa ha-

ngin... Kanunay lamang akong magamasulub-on,

daw nailo sa mga parayeg ug sa mga pag-ugoy-ugoy

sa Hinigugma; nagapatulo sa daghang luha ning

mga mata, sa tanang adlaw, sa tanang gabii, sa

tanang takna... iDaw nahisama ako sa usa ka

\

i HALAYO KANIMO !

mahilak nga bata!...

* *

Sa takna nga magasud-ong ako nianang hala-

pad nga kadagatan, nianang halawig nga bungtud,nianang namunawpunawng kabukiran sa mga pu^onga nagaulang kanatong duha, daw ingon sa mo-halin na ako ning kalibutan: ingon sa kawad-anna ako sa akong kinabuhi. Ingon sa pagahitan-

awan ko na nga nagakamay kanako ang Kama-tayon...

* *

Matuod: diri—diin,- sa dakuiig kamingaw, na-gaantus karon kining alaut—adunay daghang bu-lak. iDaghan uyamut! Ug mga matahum. Mgamakabibihagv- Apan tanan, tanan wala-ianako ma-kadani. Wala ako kanila mahaylo... iWala! Hinu-noa: makahatag kanakog kasakit, kaguol, kay,kung magsud-ong ako kanila, molabi ang akongkamingaw, magamasubsub ang akong mga paghan-dum kanimo... iSila dili makalipay kanako! iDili

makapala sa akong kahidlaw kanimo!

iO pagkapait! Pagkalaay sa akong kahimtangkaron. Ang akong pinuy-anan—iang kabus kongPayag!—nagmasulub-on uyamut. Ug ako, daw ingonsa usa ka himalatyon: bomobiya na ning panonsa mga buhi, tanan ioo, tanan tungud lamang sa

pagpuyo halayo kanimo!...

">s

PALAN4DN6A

^^^^it<?.^lil^^^i^^

tk£\::i?^/:5iv5^^^

PALANDUNGA,..

^^umi'^^'

ahinumdum ka?

Dili kadto usa ka gabiing du-

lum, mangitngit; dili... Usa kad--^

to ka gabiing bulanon, nga ang

kahayag ngani sa Bulan dariyot

mahisama sa kahayag sa Adlaw,nga nagadan-ag, nagaiwag kanatong duha, sa tali-

wala sa imong tanaman, diin ang mga halok mo ugang mga halok ko maoy naghari niadtong gabhiuna;

nga ang hangin ngani—tungud sa iyang kalinawng

walay timik—daw ingon sa nahikatulog sa halaumnga paghinanok... Dili kadto usa ka„ gabii sa ka-

sakit, sa kasub-anan; dili.,. Mao kadtoy usa kagabii sa himaya, sa kalipayng langitnon ug sa mgakatawang matam-is, nga, sa taliwala ngani niini,

daw miduyog kanato ang Bulan sa atong mga pag-

maya, ug ang mga bulak—kadtong mga nanaglibut

sa atong kiliran-nanagsabwag sa ilang balsamon-hong kahumot: tanan aron lamang gayud_pa^4ayog

Wrx

10 iHALAYO KANIMO!i

gihapon kanato...

iNahinumdum ka? Mao kadtong gabhiuna...

Gabii sa mga kalipay... Gabii sa mga paraeg.

Gabii sa mga katawa, sa mga hudyaka, sa mgapahiyum.,.,

iO katam-is niadtong mga taknaa! Dili sa-

mahan!

...Apan ingano bang gisulat ko pa man kining

pahinumdum?—ikaw dagway mangutana karon ka-

nako sa ingon. Ug ako motubag: dayag na lamang,

aron dili mo ako^.iukalimtan, dili ikalubong ?a ki-

nahiladman sa imong mga kalimot; aron sa pag-

pahinumdum kanimo sa atong mga saad, Ben sa

akong kalag ug bulak nakong pinili...

iNahinumdum ka? Palandunga... kay mao kad-

to ang atong mga kalipay .. Oo mao kadto sila,

nga ikaw ngani, sa dihang managbulag na kita,

paraygon uyamut, mihagawhaw kanako...

— Lauro: ikatam-is sa atong mga takna!...

Ug unya gitubag ko ikaw:

—Dili pa mao. Labi pa unya kining matam-iskung dili baslan sa kasakit, dili dag-uman sa ka-

subo ang matagura langit sa atong Himaya...

Ug dayon natong panamilitay: ikaw misaka sja

imong balay, ug ako mipauli sa akong Payag...

iNahinumdum ka?

Palandunga sa mahinay...

MA6-ANTDS DSA...

£^^]t^^iKlt{?J^i>^^

tiAiA^^y3>c?^fi/s^

Usahay mahunahuna kong ihatag kanimoang akong tunay nga pagpanamilit,wagtangon ka sa mga paghandum ko

ug iunlod ikaw sa akong raga kasakit;apan iay! kining tanan kawang lamang

ug ang kalag kanimo dili mahikalimut,<iunsay buut mong akong pagabuhaton,

katipik ning akong kinabuhi?^iunsay buut mong akong pagabuhaton,

niining kasing-kasing ko nga alaut?

Manuel AeuNA

go na! Dili na ako makaantus...

Ang kasakit, kaguol, kapait,

mab da karoy naghari sa walay

kaiinaw ning alaut ug masulob-on

kong dughan, nga sa dugay nang

mga adlaw aku lamang giantus

tungud kanimo, dinala ang buhing paglaum nga,

14 IHALAYOKANIMO!

human niining tanan, tapus ang mapait kong pag-

kabutang, ibalus kun ihatag mo na kanako ang

imong gugma, ang malomo mong kalooy, nga, sa

daku mong kabuutan ug kaligdong, sa hugut mi-

salig ako, sanglit anaa man gayud usab. kanimo

ang kanako makapabulahan... "Apan, balus niadto,

human ako makapaktta kanimo sa tiunay ug wa-

lay sukod sa gidak-on kong gugma ug sa usa ka

mainitong pagbati, maoy gihatag mo karon kanako

ang kagul-anan, nga dili ko maantus, ang dayong

kasakit, sahi sa silot nga gipahamtang ni Bathala

niadtong mga timawa natong igsoon nga nanagsupil

sa lyang mga sugo, nga karon atua nanghiagum

sa makalilisang Sulad, nanag-agulo, nanag-antus sa

walay katapusan, ug kaha, nanagbasul sa gisang-

putan sa ilang Palad... iO... ka walay kalainan sa

silot sa Maghuhukom ug sa imong pagpaantus ka-

nako! iKabangis mo! ilntawon mga Langit! iDili

na ako makaantus!...

...Usahay mapalandong ko na lamang ang pag-

pala kanimo ning dughan ug pagwagtang ning gi-

bati; apan iay! dili mahimo. Ang kasingkasing

dili motugut. Ug unya, usahay ngani usab mahu-

nahuna ko na lamang ang pagtapus ning kinabuhi;

apan... ikawang lamang gihapon ang tauan! Kay

tuod: ang paghimo niini, maoy usa ka paglapas,

usa ka wala pagtuman sa akong mga saad, kay

iwala ko ba ipanumpa kanimo nga ikaw akong

halaran, higugmaon sa walay kinutuban?... Kapin

i HALAYO KANIMO ! 15

pa: maoy usa ka tinalawang buhat, usa ka pag-

paila nga ang akong kasingkasing, putong diay ug

dili angay sa mga pag-antus...

*

...Apan ^mag-unsa na lamang kai'on aleo? ^Un-

say angay ktmg buhatdn aron unta mawala na

ikaw sa akong mga- paghandum? iUnsay maayo

kong pagahimoon—nga kay dili man gayud mahi-

mo nga iiubong ikaw sa akong mga kalimot—aron

unta kailisan kining kasingkasing ug lain, kanang

kasingkasing malinaw, mahapsay, matig-a, nga dili

mobati kun takdan ning makalilisang sakit sa Gug-

ma? ;A...! Ang tambal ania: mag-antus... oo mag-

antus, kay maoy sugo sa dautang Palad... Mag-

antus, magpailub, bisan dili ko na mahimo, ug

hulaton ko ang kamatayon nga ipakanaug na ka-

nako sukad sa kahitas-ari, kay, sa walay duhadu-

ha, mawagtang na gayud kining tanan kong mga

giantus, ug, unya... imakapahulay na intawon

ako!...

Mao nga karon... mag-antus lamang usa...

8A DA6AT...

7

?^^^.^i>^ln^S^tl^^^

^^y3:A^^^y3A:5?!y3As

SA DAGAT*-,

an J7ian kadto...

Ang dagat ingon sa gipalubo-

gan: nakutaw, daw gibahaan, tu-

ngud sa daghang nangaligo niad-

tong masadyang ^adlaw sa Mamt)munyag ni Kris-

to: si 8an Juan.

;Hilabihang tawo sa dagat! iDili mabangbang!

Dalagag ulitawo nanagsagol lamang. Nanaglamok...

Kagahub sa mga katawa, kinisaw sa dagat ma-

oy naghari niadtong mga taknaa.

Unya, sa kalit ug sa wala lamang paabuta,

nahilabay sa among atubangan usa ka baroto linu-^

wanan sa duha ka magsoong makabibihag... Duhaka dalagang pilipinhon, nga daw mga manoluiidang

nanghisalaag..- ug...

—;,Kinsa kadto sila, kinsa kadtong mga ma-

20 iHALAYOKANIMO!

anyaga nga mikilap lamang, daw kilat?—nanguta-

na kanako si Del Pilar Yergara.

—Sila urpy ft Lumen ug Aurora, ang mgabuutang magsoon. ^^^^

—Maantigo man diay silang mobugsay, no?

—Oo da.

—iKaanindot sa atong mga kababayen an, sa

kadalagahang barilinhon, labi na gayud, kung ang

tanan managsama pa lamang unta kanila!

Samtang nagkaguliyang ang hilabihang kasad-

ya, ang kagahub sa mga 7iana7igh7nm7i, mobulag

ako niini, ug akong duulon kadtong duha ka binu-

hat, nga atua nanagsulti, mga malipayon uyamut,

sa mahapsayng baybayon sa Sayaw-.: akong pa-

mation kung unsay ilang gipanaghisgutan didto...

' —ilntawon!... ihigugmaa na akol...

— Dili mahimo... iBasta dili!

—Ngano man intawon, ^may gihatagan na ba

ugod ikaw sa imong gugma?

-i ,!

—Ako lamay hatagi, ^^ha?...- ^Ha, Maring?

—Dili, dili lagr mahimor basta dili. Usa day

pulong...

—Intawon oy, Maring... higugmaa na ako...

Ambi na kanang imong kalooy. Ambi na kanang

imong gugma. ^Dili ka malooy kanako? iWala ba

ikaw masayud nga kung dili mo ako baslan sa a-

iHALAYO KANIMO! ^kong paghigiigma kanimo, gun-ubon ko ang langit,

ug kining kalibutan palunupan ko sa akong ^oagB.—luha? Ang kasingkasing mo naiia ko kaayo: maoypatag-iyahon kaniya ang adunay kasingkasing ma-

tuod, ang may pagbating mainit, ang adunay gug-

mang makanunayon, walay pagkabalhin, walay

katapusan.*. ^Dili ba matuod? Dan mao ako ug

ako da gayud ang bugtong nagbaton ning mgahiyasa... Unsa na ^dili pa ikaw maiooy kanako?

^ n!

!!1iii-

Hilum, magbabasa. Hiium makadiyot sa w^lay diyutayng timik... ^Nakadungog ka? ^iNabati

mo karong kasipa? ^Mao karon ang mga ianog

sa mga malumong haiok sa duruha!... ^Nakita ba

nimo sila? ^Waia? Sud-unga pag-ayo.;. ^Nakita

mo na?...

Na, karon, kung buut ka nga matan-aw mosila pag-ayo, piyunga kanang mgajaiata mo.-.

*^ *

Ang mga nanagpangaiigo, nasigpamauli na sa

iiang mga pinuy-anan...

Nagkawaia na ang kagahub. Ug unya, ang

kahiium nga walay timik sa dagat, mibanus...

^•^^

KANIMO...

S^^n^^^\^^it^^^i^^^

?/3A^^!y3A^^i^^^

Ikaw ang bulak nga labing bililhon,

nga sa matahum Eden mingtubo;

ang kahumot mo nagpangalimyon,

makawa ning kagul-anan nako

Gipakamahal ko ikaw sa tanan,

kay ikaw man ang akong Bathala;

ang imong larawan adia sa dughan,

kay niining kinabuhi ko Mutya.

k

IHALAYOKANIMO! 25

Oo: ikaw, bulak, akong gihalaran

sa usa ka gugmang tiunay ug matuod,

bisan ngadto sa aku unyang lubnganan,

ang gugma ko di mapala gayud..-

Ikaw mao ang bulak nga labing maamyon,makawagtang ning akong kagul-anan,

kang kahumut mong nagpangalimyon,

tambal sa aku nga mga kasub-anan... (:).

iS<

(•) Unang balak nga akong na§.ulat. Nahimantalakanhi sa Batan-ong DiLA/^Sa Barili, sa iyang isip 4,

niahaniingud sa bulan sa Rebrero, 1909,. tiniman-an sa

taknbang Lkon KARD.

/

AN6 INONe URAWAN

^^^^^^^*^^^^^vft^M9^9f f^^lP9f tlPiV'9ff^>i|i9f HBHIi'9fMPM|i9ft^HpiwtKS^ii^plO

h^^^\:ity:^h<^^f^/ts>^i^^

ANG IMONG LARAWAN

Kung makalilingawng pagasud-ungenang mga bulak sa usa ka tanaman,labing makalingawng pagatan-awonl'dnitng m.nl'dhihihtei tnono htran'an.

Kung maanyag na man si Venus ug Judith

nga ginaingong dili gayud hilabwan,

labing dili tupngan bisan diing dapit

kanang '^111,0kabiMhag onong laranyan,

Wala na akoy uban nga ikapamulongsa pag-ingon: io langitnon ug thaambongkanang makabibiha^r mong laraivan.

Makakuha niining tanan: kapaitan,

kalaay, kagul-anan ug kasub-anan(kunang niakabibihag niong larawan)

.,.r.

6ABIIN6 MALIPATON..

/

>

t-

\^^~^

^!ii^^^!^^^S^^^^^^:fS^r^i

°>4A^^>3A.^iki^^

GABIING MALIPAYOR.^

iUsa kadto ka gabiing malipayon!-..

nagapauraray saakong mga bukton,

ang Hinigugma ko, nagpakisayud:

—^Maanindot ba gayud ako, akong Lauro?

—Ukaw? (gitubag ko) Ooiimatahum kaayo!

daw ang sa langit manolunda gayud...

Way katandingan dinhi's kaHbutansa imo, indayng, kaanindot... /.Ang kabulakan?

;a!... malawus kung mahatandang nimo,

kawad-an sa baho; tapus, malaya.

sama da nga ang siga ni Diana mapaakung hiatbangan nianang masulawng FeJ)o...

34 IJ[ALAY0 KANIMO!

—Magbuutan ako, minahal kong Lauro...

—iMao kanay labing tinguha ko kaayo!

kay ang kabuutan maoy makapadugangsa imong kaanyag; unya may katarunganako pagtawag nimo: babaeng buutan,

babaeng sulondon, dalaga nga maugdang...

Busa, magbuutan, magbuutan ka gayudkay kini mao da ang mahal hiyas, Salud,

nga way usa lea babae, hangtud karon.

nakatuman kaniya, inday, pag-amping:tanan, naglapas; kay ang kasingkasing

sa babae, ilihok kaayo!... imasalaypon!

Xa, kay magbuutan ka man, pulong mo,

itumanon mo kini? ^Dili mabaka^?—Oo, tumanon ko gayud, Lauro ko...

—Na, ambi... usa ka halok, matam-is kong bu-

wak..,

AMBUT N6AN0

S^J^!^KI^£^^lw^!:^^

t!AS^^y:s\:\t'y^^:s>^tyi^

v„

Ako adunaynhinigugma: matahum. para^'gon

ug buutan kaayo. Siya kanako nagapangga.

nagmahal, nagtamod ug ikanako mabination!

ug sa takna nga ako magapaagay sa mga luha,

isiay magpahid! Sa akong kasub-anan siay magpala.

. ..___.-. j / ^' -?::. . - ...-|Ragkatam-is!.^ iOu-.. 'katam-is sa akong mga takna!

daw wala nay katapusan kining kinabuhi:

gugma, halok ug parayeg sa akong hinigugma,

dili kanako ihangol, di kanako imakuli

kay ako, pulong nia, mao da ang bugtong pinili.

38 -iH A L A Y K A N I M O^!

__ ^^

Apan... ambut ngano, ngano nga ako nagaagulo,

nga unta wala man nia talikdi; ngano nga ako,

wa man gayud unta niya tamaya, nagbakho;

ngano nga ako nagdangoyngoy man ug maayo

nga wala man luibi, ug... nagasubo ako... ambut ngano..

Ug niana nagpangagi ang mga takna ug mga adlaw

sa akong kinabuhi. Ako pinalangga gihapon,

minahal sa akong hinalaran; siya maglingaw,

kanako sa akong kasub-anan, ug, sa mainiton,

matam-is niyang mga halok, ako iyang hubgon...

iPagkatam-is!... iO... kaUm-is sa akong mga takna!

daw wala nay katapusan kining kinabuhi

gugma, halok ug parayeg sa akong hinigugma,

wala kanako ihangol, wa kanako imakul^,

kay ako, pulong nia, mao da ang bugtong pinili.

Apan... ambut ngano: ako gihapon magahilak;

ako way kalipay... idaw ang usa ka linuiban!

ug ako, adunay matahum man unta nga bulak,

nga niining aku nga kinabuhi makig-uban,

bisan sa langit, bisan ngadto sa kasub-anan...

iNgano bang kanunay man lamang ikawng gabakho?

,^^(siya nangutaha nako, nianang pangutana

nga daw nagatoo nga sia wa na higugmaa nako)

iunsa bay hinungdan sa imo kanunayng kaluya?

iania ako!... unsa bay imo, /,halok? iparayeg? iDawata!...

IH A L A Y K A N I M ! 30

Ug, sa akong agtang, sia mipatik sa mga ha6kniya nga malumo; ug sa mga parayeg niya

ako iyang gilipay. Kaha siya nahadloksa 'lsahimtang kong subo, sa lawas kong maluya,sa wala lang hibalui ang ginikanan kung unsa...

—Ambut lang... wa ako masayud (sia gitubag ko)

ning masubsub kong subo, ning pagpunay kog hilak;

nga ako unta wa man gayud matahap sa gugma m6,nga sa kaugmaon mabalhin, nga sa kaugmaon mapulakang, sa akong kalauman, mga mahumot nga bulak...

Ako nagtoo nga ang iyang kasingkasing malig-on,

nagatoo ako nga kini dili paluba sa lain;

ug ako, nagtoo nga hangtud sa akong kamatayon,

sia, sa paghigugma kanako, way pagkabalhin;

apan.... ambut, naunsa kining akong kasingkasing...' \

iSia matahum kaayo! Sia ang Hari sa mga bulak

sa akong humot nga tanaman... Sia mokuyog nako

sa akong tanan nga pagabation: katawa ug hilak;

apan, karon, mahiubos na kung ako magbakho,ug... iambut nganong ako gihapon mag-agulo!.,,

r

40 H A L A Y K A N I M !

Ning pagsamot kog Mlak wala akoy katarungan,

kay siya lagi unta maambong man, bisan tabunon;

sia kanako nagtam-is sa akong mga kapaitan,

kay, sama kaniya, buut nga ako magmalipayon,

apan iambut!... nganong ako magsubo gihapon...

Siya mangluha, kung sa adlawng di ako makita niya,

magabakho, magadangoyngoy... Ug kung ako

iya nang ihibalag, sa agtang ko mohalok sia,

ug ako, mao gihapon: maluyahon kaayo,

walay kalipay, idaw himalatyon!... Ambut ngano...

)

M6A INA6DL0

S^^^^^^^^^^a^^'l^d^^

^^sy^tAS^^^^^ty^^

MGA INAGULO,..Dagat, baliid, lusay, hangin, panganudiAnaa ang kasingkasing sa babaye!Tanan kaniya, tanan niabalhinon:Way pagbatingdayon, way giigmang tuud.

ENAREMAng akong gugma

nga gihatag kanimo,

sama sa kalayo

ang iyang kainit:

balaanon, tiunay,

walay paglubad,

kay ang paghalad

ko kanimo, hingpit.

Kalag, lawas.- itanan!

gihatag ko na kanimo,

aron pagpakita konga ikaw gihigugmaning kinabuhi, labr

sa ubang mga babae,

kay ikaw ang mithi,

kinabuhi ko ug gugma..-

44 IHALAYO KANIMO!

Apan ^ngano ikaw

nga wala man lumaumning akong matarong,

matuod nga paghalad?

^nganong imo man, inday,

nga gipangyatakan

ang imo nga tanan

nga mga gisaad?

lA!.-. malimbungon!

wa kay kasingkasing,

wa kay pagbating

dayon... ibabaeng kundatan!

ang gugma mo, inday,

sama sa hangin:

imadaling mabalhin,

madaling mawagtang!...

Karon tan-awa ako, babae,

ang sinakit sa imong gugma,

nga sa tanang adlaw ug gabii

walay hunong sa mga luha

pagpatulo ;;^pai^

^pasagdi

:

kay ang paghifek ko, Sario,

dili tungud kay nahagugma pa

nimo, idili! kungdi, nagbasul ako

nga nakatagamtam ?a gugma,

isa gugma nimong makahito!...

Mga hisgot mahitungud sa

mga basahon sa Tagsulat

4=.

^

Mga hisgut i Rama, Briones, Villanior, Paras,

Osorio, Aiiad ogb. mahitungyd sa mga

iiasahon sa Tagsulat

Sa Ako7ig Payag\.. Mao kini ang ngalan sa bag*oiig basahon sa mga sugilanon nga among nadawat.^Kinsay tagsulat? Dili lain kong dili si G. PantaleonV. Kardenas usa, ka magbabalak nga barilinhon, usaka kalag nga igsoon ni Musset, sanglit tinagik samga damg^o, sa mga pagsakit sa^ usa ka gugmanghalaum ug dili matukib...

Kami nga nakaila kang Ka^enas, i^oi^rig mb-^ingon nga kining iyang basahon mao apg purongpu-rong sa usa ka kahagong bulawanonrang balak sausa ka kalag nga alantuson ug mabination, pong-pong matahum sa mga balak sa kasingkasing sa usaka niapaubsanong magbabalak nga naghalad sa atongpinulongan.

Ang Bag'Ong Kvsog moingon kang Kardenasnga padayon sa dalan nga iya nang gilaktan.

Ang atong Katitikan nagkinah^nglan niga dagangug mga kalag nga, sama sa kang Kardenas, dili ma-hibay sa mga unos sa mga kakulian ning kinabuhiug, hinonoa, hupong gihapon sa kadasig, nianangbalaanong kadasig nga mao ang magatuboy sa ka-tawhan ngadto sa kahitas-an sa iyang kauswagan ughimaya-(Sa Bag-07ig Kusog ni G. Vicente Rama,

47 M G A H I S G U T

sa lyang isy^ 627, mahanungiid sa 23 sa Oetu-

bre— 1920).

Hugpong sa mga sugilanon nga, sa dili madugaymolusad sa ka^sahonang binisaya. Anaa ginasug-

dan na sa pagpatik.Ang tagsulat, gikan sa . palid sa nagkalainlaing

pamantalaan, sukad sa dugay na uyamut nga mgatuig, nagpakita sa talinis niyang dagang ug nagpa-

ila sa mga bulawanon niyang hunahuna, Ang i-

yang mga sinulat nga nahimantala kanhi sa ''Batan-

ong Dila^', sa. **E1 Boletin Gatolieo^', sa '^^ng Pili-

pinhon'', sa */Ang iWag'; Bg sa ''Bag-ong Kusog'',

ginabasa sa dakung kainit sa tingnha, punb sa ka-

uhaw sa pagtagamtam sa ilang kalalim, sanglit dina-

yandayanan sa mga makaiibug nga bulak. Ug angtakubang Anak-BUKID, Pio Carde7ial, Mario Lc-reirLo, Leon Kard ug, usahay, sa iya gayung nga-

lan (Pantaleon V. Kardenas), ginapargita sa kanu-nay, sa hilabihang paghigugma sa tanan, nga sa ma-nanoy ug sa paraygon tang pinulorgan, nagmahalug nagtinguha sa iyang kauswagan. Kay sa iya

ugong mga sinulat nagakasagol man ang mga damgosa kasingkasing ng hunahi.na sa ntok.

Ang maoug basahon. tungud kay pinanamkonug inanak sa utok ug kasingkasing, lahi sa nban,nga sa ilang mga pahd walay laiug gibulit kungdiang mga hulagway da gayud sa duha ka kasingka-

sing nga, maHpayon, sa sinugdan nagauban pagsak? y.sa baroto sa gugma, nagaut^w-ut^^w sa maitum nga

dagat sa kinabulii, unya, mangahir.od sa walay pag-

pakakitag gabayan nga ilang kadangpan, ug, sa ka-

tapusan, mgn alaut, mangahimos... Maoy, .^a usa kapulong, br-Sahon, kining kang Kardenas, nga angayukbon sa tanan, sanglit sa iyaT\g mga dahon ginahik-

yad ang sakit, gipakita ang mga tambal ug ginatudlo

kung unsaon paggamit kini aron kadto mamaayo.Uer m^a bulint nga sama niini, angayng hatagan sa

M G A H I S G U T 48

atong pakpak nga may kasipa sa dawugdog, ug i^i-

nalianglan nga gantihan sa mga kinasingkasing tang

pagdalayeg ug, sa mga manggiloy-on natong pagta-

bang, gahinan, aron ang tagbuhrat magapadayon sa

iyang tinguha nga mao, labut sa paghatag mapusla-

noag pagtulon-an, ang pagtungtong sa atong pinulo-

ngan sa tumoy sa kauswagan, tupad sa uban nga

nanagpakakab-ut na.

iOo, Payag!... diyutayng bs^layng pilipinhon, a-

pan nahamutang.^ s diin ang dangoyngoy sa

usa ka sapa mabati, ang awit sa kalanggaman madu-

ngug, mipanimaho sa ilong ang mga mahumot nga

baho sa. kabulakan; ang hoyuhoy, tapws muhalok sa

kakahuyan, daw mukablit sa kutay sa atong kasing-

kasing ug, dayug, mopiawit sa atong kalag: dapit

nga makalilingaw, sa mamumu}it, sa magbabalak...

Ug dili sama sa ubang payag nga walay laing su-

lod ang larawan da gayud sa kakabus, kini, ang Pa-

yag ni Kardenas, nga pakig adtoan ko kanimo, mag-

bibisa,. niaoy sama sa usa ka dagat nga sa iyang

k:inah.iladman.i nagatum-m- ang mga.tipay, mao kini

ang iyang satakan, nagatago mga bililhong mutya,

mio ang yuta nga sa ilahim nagahambin daghang bu-

lawan ug, sa katapusan, maoy payag, sukad diin,

mabnti ta usahay usa ka mahib.kong awit, ug, usab,

iisahiy usa ka mahpayong katawa: daw tulonggong

maayong pagkaangay, nga rauduyog sa tanan tang

bation: mokatawa- kabagay sa atong kahpay, mnhi-

lak uban sa atong kasakit ug, sa laing pagkasuhi,

magmahay kung ikaw inayran, magsubo kung ikaw

biniyaan ug magmaya kung ikaw bulahan...^

Mao kana^ng Si Ako7ig Payag,,. ni Kardenas,

basahon nga hugpong sa mga hinashasang sugila-

non— (Sinulat ni Ing-GAPAS^ (i) nga nahimantala

sa '^El Boletin Gatoheo^' ni Pari Gueneo, sa iyang

Isip 225, sa 9 sa Oetubre, sa tuig 1919)-

(l)--Takub^n ni Vicente G. Paras, manlalaban ug raagsu-

saUi n^A b:irdinhon--fPahamatngon aa PatikanAn;\ .

^

..

—

-4

49 iM G A H I S G U T-'• —— ... . . .,11 . ——^

—

'

'V »

...Sa Ako7tg Payag... maoy sinulat sa ka batan-on nga taga Barili, P. V. Kardenas.

Ang maong basahon dunay walo {^) ka mug-bong sugilanon nga maayong pagkasulat ug binala-

kan sa daghang raatahum hunahuna ug mga pu-long— (Sa *The Preeman^' ni G. Paulino Gullas, saiyang isip 20, sa 26 sa Septiembre, 1920).

,..Sama kang. Balagtas sa Katagalogan, nakapakitaka sa lungsod sa mga bisaya usa ka matahum ngabasahon nga nagbatbat sa daghang pagtolun-an uglinarawan sa mga maanindot nga kaagi nga tinagik'sa atong larinong pinulongan.

iPadayon, higala, sa pagkatkat nianang bungtudnga bakilid sa Katitikan, kay sa imtlng pagdaug, ana-a ang lungsod nga mangutio sa mga mahapsay ugmahumot nga bulak aron ipurongpurong hanimo!—(Sinulat ni Sulpieio Osorio, kanhi 55?li""P^"g^^^ sa'*Ang Matiangayon*', n%Wrii^hmiSvi\:i^^^^

isip 124, 29 sa Oetubre, 1920).

Manila, Oet. 27, 1920O. W V. KdrdenasBarili, Cebu.

Minahal nga kauban:Dawata ang akong kinasingkasiiig pahah'pay. Sa

Akond Payng-...^ ang basahong bunga sa imong ma-

(*)—Au^ unang patik sa basahong **Sa Akong: Payng'*arl\Hi)%y w:ilo lfiniHng k» mga sngil mon--(P. aa P.)

M G A H I S G U T 50

hait nga salabutan, ug ang sa walay duhaduha pila

ka p3lid sa imong kinabuhi, maayong pagkatagik,miayong pagkahanahiina... imaayong pagkabuhat!Dili ki^ii ulog-nlog. Mga piilong kining linangkat sakin ihil:id nam si akoiig dughan,— mga pulong binu-ngat ning imong hignla nga miila kanimong usa sa

ato'ig mra m'agsusulat nga. maantigong modamgo, ma-antigong motapion sa kamot sa dugban ^ron pagpa-raati sa pinitik niitn. Ang imor.g basahon nakali-

ngaw kaayo kanako.Padayon sa unahan... Padayon hangtnd nga i-

mong raakab-ut ang dakung pagda ug» kou ugalingkini wala pa man nimo hiagumi. Ug unya may ka-tarungan ako sa paglipay kay aduna may higalangusa sa mga inilang anak sa dagang.

Daghang safamat sa imong gipadala kaiiako, ingon~mrarn ang pila ka pulong nga gikan sa iyang tag-

buhat.Imong higala ng kaaban,

GAYETANO M. YILLAMOR (i)

Sumala sa atong makita, ang mga magsusulat sa

atong piiiulongang binisaya, nag-anam ug kadaghan,Kamatuoran niini mao nga karong pila ka adlaw a-

duna na usay matawo ^sa atong Katitikan usa ka ba-

sahon nga ang snlbd mga hinugpong sugilanon, sa-

(l)--Si G. Yillamor tnsgsusulat uiadtong panBhoua sa

*'Philippiae National Weekly", s^ Manila. Karon siya man--lalaban na ug Miighuhukom sa Kad iitun sa Barili--(P. sa P).

\

51 M G A HISGUT ___

ma sa ginahimo karon sa kadaghanan sa niga batan-

ong magsiisulat. Sa eiaghang hinungdan ikahpay na-

to kining lakaw karon sa atong niga batan-on; kadag-

haiian kanila gitugkan iig gngnia sa x.tong pinulo-

ngan. J

S^ingon niana, mak^dangat kita sa hingpit ng

kalinis sa Katitikang binisaya. Apan angny nsab hi-

baluan sa atong mga batan-ong magsnsuhit nga sa

taliwala nianang ilang gngnia sa atong pinulongan, sa

iiang paninguha sa pagsulat, batonan ang i^ngay nga

kaligdong sa pag-agak sa ilang dagang ug dili Trj g-

pataka sama nianang uban nga mga ''tira-pasagad'' la-

mang, walay sapayan nga ang ilang mga sinulat raa-

himugso nga walay ulo ug mga tiil. Lahi niini, maoang^—^inahimo karon sa usa ka baran on nga sa dili

raadugay raagpakatawo.sa unang bnnga sa iyang ba-

tid nga dagang. Tit^gaH ang mga magbabasa wala

pi raahraot si mga situilat nga nagdaln sa mea taku-

bang Pio Cardeniil, Mario Lorem.o, Leov Kaid uguban pa, nga sa masabug i^^akita sa mga mantalaang

rausunod: ''Ang Pihpinhan:'', ' ''Ang Iwag", "Bag:-

ong KusogV\ ^'Boletin Cat61ico'\ Ang inatnod nga

ngalan r*ing batan-ona, mao si Pantaleon V\ Kardenns,

tiga Rarih. Ang iyang basahein nga ginosugdan na

sa pigpatik, ginganlan ug Sa Akono /Viy7^. ..— (Si-

nulat ni Clodo-WALDO (i) nga nahiniantala sa

"Bag-ong Kusog" sa iyang isip 473, sa 7 sa Oetu-bre, 1919).

n> Takuban i)i Manuel G. Paras, uiagsiisnlat ug manu-gilanong barilinhon, tagsulat S'i '*Mga dahon sa Kinabu-hi./P. aa "^

J

M G k^ H I S G U T 52

Sugbu, 21 sa Noyiembre, 19261.

O. Pantaleon V. Kardenas,Barili, Sn^bu.

Minahal r.ga higala ug kauban:

Sa paghiuli nako gikan sa Manila (i) nakita kosa akong talad ang usa ka basahong binisaya (2)sinnlat sa usajca manggialamon nga nagtakuban samga timaan 'v. V. K/'. Xatag-an ko dayon ngaang basahon bunga sa imong balaknong kalag ug saimong makugihon ug mahusay nga dagang.

Dalayegon kaayo kining buhat mo ug diU mala-lis nga maoy usa ka mapuslanong hinabang alang sakadakuan ug kahingpitan sa Dilang bisaya. Gikahi-budngan ko ang imong kakugi, ang imong pailob a-lang sa pag-ugmad ning mahiibong panlimbasug, ?a-ma sa piginantaieig bqsahon ug pagpatik—panHmbasognga kaha ikaw walay laing maani kon dili ang nia-bugnaw nga pagdhw;it sa niga buroiig sa Katitikannga mao ang nagdaghan dinhi sa ato. Bisan pa ni-ana, mitoo ako nga angay iig takus ikaw magpadayonsa unahan sa imong dalan.

Sa katapusan, dawata ang akong pahalipay -tu-ngud sa imong basahon.

Iniong higala ug kauban sa gihnpon,

YIGENTE KAMA( Magsus'tdat

)

(1) — SiG. Uriina, niadtong pinahonH^ Tinugyanan sa Ika-tiilong Piirok si Sugbu.

(2)—Maoy p:''p<i8UTnbingayaii fing basahon '*iHaIayo Ka-nimo!*'_-.rMg9 pahamatngon sa PatikHuan).

53 M G A HI 3v^U T

Si Pantaleon V. Karde^as, usa ka mabungrorgmigsiisiilat sa aton^ piaulongau, nagamantala na tisab

usii ka niaanindet nga b^sahon j ga girganlan

i/'Ialayti Kaninw! Si Kardenns, ^-a iyoiig pngkann^g-snr-ulat rnga hnsnhoii, atenig; keUiukniiui sa iyai g pa-

sidaau ngii rahianitar,g sa iHula^o Kaniuw! Angiyai'g niga hiinahnna maayong pagkatagik sa mata-hum mga pulong—(Dinhi sa ubus gilmlid ang gihis-

gutang pasidaan. Sa ^She Gnardian'- in Yillan or sa

iyang isip 22, mahanungud sa ika 16 sa Septiem-bre, 1926).

Labor pjtri6tica y de ineomensurable iniporti:.ncia

es la que aeaba de realizar el j6ven Sr. Kardenasal dar a la publitidad la vida de nuestro heroe Ri-

zal eu dialeeto visayo, bajo el titulo *'Ang Sinakit

sa Bagnmbpypn''.

; u: euenta que hasta ahora la vida del

martir de Bagumbayan se halla eserita en eastellano

e inglis, por un lado, y por otro, tiniendo presente

que el pueblo que fornia la baja eapa soeial ape-nas entiende ni uno, ni otro, ]enguaje, ni la obra del

Sr. lCardenas no tiene preeio desde el punto de vista

de dar a eonoeer a esa parte del Pueblo filipir.o

la vida de Rizal para su ejemplo y edific£ci6n.

THE INDEPENDENT fthcita al autor por tan

grande servicio qne rinde a la Patria— Pa *'1he In-

dependenf ni Vicente Sotto sa iyar.g isip 432 «^ia-

hanungud sa ika 14 sa Julio, 1923— (P. sa P.

)

M G A H I S G U T 54

Sa Barili, anaay iisa ka magsusulat nga, samasa uaa ka irmitanyo nga nagtago ug nagpahilayosa kalibutan kay buut hingpiton ni^^a ang iyang pag-halad sa iyang batlrala, sukad sa unahan pa nag-utas ug kabUt, sa taliwala sa iyang pag-inusarar-,—sa-

kalagnong kitara sa iyang mga balak ug naglaylaysa mga sahimang nialumo sa iyang mga damgo.Kini niao si Pantaleon V. Kardenas, batsn-ong mag-susulat, magbabalak, tagsulat sa mga basahon, mag-papatik ug usahay usab lider sa politika. Si Kar-denas dili sama sa ubang magsusulat nato i^ga

nangguho sama sa uhong: siya magsusulat sukad pa

kaniadto, sa panahon nga dinhi sa Sugbu maihaplamang sa tudio ang nagpas-an sa kurus sa pagka-magsu2>uiat sa mantalaan. Ang katapusang basahonnga iyang gipatik mao ang ginganlag iHalayo Ka-nimo!—usa ka pongpong sa mga pinadalagah—ngaangay basahon sa tanang mahigugmaon sa pinulo-

ngang binisaya—(Sa ''Bag-ong Kusog'', sa iyang i-

sip 33 mahanungud sa 17 sa Dieiembre, 1926).

55 MGA HISGUT

Oi.-,o, 1929.

Binatiing lyon:

S ilamat uyamut sa inioiig p^gtagad kanako. Angimo 1;^ mga basilioii ako karong gibasabasa.

Maanindot ang imong mga sugilanon, labi na

ang iHalayo Kanimo! Gikinahanglan karon nato ang

mga sugilanon nga sama sa imo. Adunay nag-ingon

nga ang niga pinulongan nga kaugalingon ta mao>''

labiag maayong igsasagang batok sa raga kaaway sa

atong lungsod ug sa iyang mga mithi. Tungud ni-

ini, buhat nga maayo ang pagsabwag sa mga sugi-

lanong binisa^^a.

Imong higala,

ANTONIO M. ABAD (*)

( MagS7isnlat 7iga barilinlion

)

(0—&i Gr. Abad mao karon ang labawng Pangulo sa **LaOpinion'', sa Manila, pamantalaang lunsay kinatsila, ngamogula adlawng t8naii--(P. sa P.)

M G A H I S G U T 56

Manila, Septiembre 6, 1929.

Ginoo PantaleaiLY. Gardenas,

BaTtli, Geba.

Binating higala:

Daghan salamat uyamot tungod sa usa ka

''ejemplar^' nga imong gipadala kanako sa imong

maanindot nga bag-ong basahon, iig labi na gayud

pasaiaaiatan ko ikaw tungod sa mabination nga

^'dedieatoiia^' nga imong gisulat sa unang palid ^a „

naasoyng basahon.

Ang mga sugilanon nga imong gipongpong ma-

tahum ug makalihngaw. Hinaut pa unta nga maga-

padayon ka pagtagik mga maaniiidot liga basahon

sama niini, kay gitugahan ka man gayud ni Bathala

sa mga hiyas sa pagkamaayong magsusulat.

Magsugo ka sa kanunay,

MANUEL C. BRIONES^' Literato^\ sakop sa RealAeademia J-Iispa7iO''Arne''

rieayia de Cie7icias y Ar--

tes^^ 7ig PangHiO sa ^\^-

_ eadeniia Bisaya^\