Hagnýt ráð við agastjórnun

Gylfi Jón Gylfason sálfræðingur og kennari

Yfirlit

KynningForsendurMarkmið kennsluAð setja mörkUmbunAð gefa áhrifarík fyrirmæli

Hlutverk KHÍLokaorð

Forsendur

Börn með ADHD og hegðunarörðugleika eru komin til að vera í skólakerfinu – Í fyrirsjáanlegri framtíð verða ekki búnar til sérdeildir eða sérúrræði fyrir venjuleg börn með ADHD eða hegðunarörðugleikaÞess vegna er mikilvægt sem kennari og almennur starfsmaður að afla sér þekkingar til að sinna þeim vel.

Forsendur

Börn með ADHD (algengi 3-10%) eða hegðunarörðugleika krefjast mikils af kennaranum. Hægt er að halda einkennum í skefjum með markvissum uppeldisaðferðumKennsla barna með hegðunarvandamál og eða ADHDer ekki auðveld. Um leið og hætt er að beita aðferðunum blossa einkennin upp aftur.

Forsendur

Agavandamál er einn mesti streituvaldur kennarastarfsins og sá þáttur í starfinu sem truflar skólastarf hvað mest. Að framansögðu er augljóst að það veita þarf viðeigandi meðferð og kennsluEn hvað er viðeigandi meðferð og kennsla?

Markmið kennslu

Auk fræðslu er markmið Kennslu að draga úr einkennum ADHD og hegðunarörðugleika, auka æskilega hegðun og draga úr óæskilegri hegðunKennslan er einstaklingsmiðuð, beinist að tiltekinni hegðun og breytist í takt við þær breytingar sem verða á henni hjá barninu

Forsendur

Mjög mismunandi eftir skólum/kennurum hversu vel er staðið að kennslu ofvirkra barna og barna með hegðunarörðugleikaStaðan nánast tilviljunarkennd og gæði kennslu mjög mismunandi eftir skólumÞessi börn eru mikil fyrir sér í skólastarfi svo ekki sé sterkar til orða tekið.“Venjulegir nemendur þurfa líka skýran ramma”

Staðan

Góð kennslufræðileg þekking á ADHD og hegðunarörðugleikum er fyrir hendi en alls ekki nægilega útbreiddSterk tilhneiging til skólakerfisins að koma fram við barnið eins og það eigi ekki við vandamál að stríðaADHD greiningin spáir til dæmis beinlínis fyrir um að sé barn með ADHD sett inn í venjulega bekkjardeild eða í leikskóla án þess að gerðar séu sérstakar ráðstafanir muni verða fyrirferð og órói í kringum barnið!

Til eru aðferðir sem virka

Þær eiga það allar sameiginlegt að þær virka ef þær eru notaðar annars ekki!M.ö.o. lítið gagn í þekkingunni ef henni er ekki beittHægt að afla sér þekkingar víða td SOS, PMT, SMT PBS(þriggja stafa skammstafanir eru í tísku í bransanum núna)Námskeið ADHD samtakanna

Dæmi um einfaldar aðferðir sem virka

-Ömmureglan- Lýsandi Hrós- Umbunarkerfi- Krukkan- Leggja teina- Áhrifarík fyrirmæli- Skipulag (börn eru skipulagsfíklar)

Umbun

Umbun er öruggasta, áhrifaríkasta og um leið skemmtilegasta leiðin til að laða fram góða hegðun hjá börnum og unglingum.Hegðun sem barninu er umbunað fyrir eykst.Umbun virkar alltaf vel ef beitt rétt en virkar best ef hún kemur strax í kjölfar hegðunar og helst innan 10 sekúndna frá því að hún hefur átt sér staðTil eru þrír meginflokkar umbunar sem auðvelt er að notaÞeir eru:

Umbun – þrír meginflokkar

1. Félagsleg umbunUndir félagslega umbun falla m.a.Hrós, athygli, knús, bros, snerting, lýsandi hrósÍ stuttu máli er flest það sem þú getur gert sjálf án “hjálpartækja” félagsleg umbun

Umbun – þrír flokkar

Efnisleg umbun.Þegar þú beitir efnislegri umbun ertu að veita áþreifanleg verðlaun fyrir æskilega hegðun hjá barninuDæmi um efnislega umbun eru td inneign leikföng, peningarÁvallt skal gæta þess að notkun efnislegrar umbunar sé innan eðlilegra marka og kosti ekki of mikið.

Umbun – þrír flokkar

AthafnaumbunÞegar þú notar athafnaumbun verðlaunar þú fyrir æskilega hegðun með einhverju sem barnið fær að gera.Td. Fara fyrst út úr matsal, vera fyrstur í röðinni,sækja krít, fara í leiki,horfa á myndband osfrv.

Lýsandi Hrós

Lýsandi hrós virkar mjög vel þegar auka á jákvæða hegðun. Lýsandi hrós er það að nefna hegðunina sem þú ert ánægð með og lýsa yfir ánægju þinni með hegðunina. Líkt og ömmureglan er lýsandi hrós alltof lítið notað.

Umbun - Ömmureglan

Ömmureglan virkar sérstaklega vel þegar efnislegri eða athafna umbun er beitt.Þegar þú notar ömmuregluna leyfirðu barninu að gera það sem það vill gera eftir að það er búið að gera það sem þú vilt að það geri“Þið megið fara út í frímínútur þegar þið eruð búin með bls 4”. Ömmureglan er yfirleitt alltof lítið notuð í hópastjórnun því hún er mjög áhrifaríkt stjórntæki.

Umbun

Skynsamlegt er að fara yfir hvaða athafnaumbun og efnislega umbun er hægt að tengja við þau verk sem þið ætlið nemendum/börnum ykkar að vinna“krukkan”Umbunarkerfi

Umbun

Algeng mistök1,Margir sem segjast hrósa, hrósa ekki nægilega oft, þe. Þeir umbuna ekki þegar þess þarf.Æskilegt hlutfall milli gagnrýni og hróss er 1 á móti 4 hrósinu í vil.2.Stundum gleymist að segja fyrir hvað er verið að hrósa “þú ert svo góður”

Umbun

3.Stundum er óvart refsað fyrir æskilega hegðun.4.Stundum verður okkur á að umbuna óvart fyrir óæskilega hegðun, en athugaðu að hegðun sem þú telur slæma en barnið hagnast á eykst.5.Suma hegðun verður að stöðva, ein algengustu mistök sem gerð eru í hópastjórnun er að refsa ekki fyrir hegðun sem er óæskileg.

Að setja mörk

Eðlilegur hluti þess að hafa stjórn á hópum er að setja mörk. Umbunin virkar ekki ein og sér og það gera refsingar ekki heldur. Mundu að eðlilegt hlutfall milli umbunar og aðfinnslu er einn á móti fjórum.

Að setja mörk

1. Skammir og aðfinnslur2. Viðurlög t.d. Ef þú kemur ólesinn þarftu að... Til skólastjóra etc3. Eðlilegar afleiðingar, þ.e. Ekki er gripið inn í atburðarás sem er óskynsamleg en ekki hættuleg barninu.4. Fyrirbyggjandi hegðunarreglur sjá næstu glæru.

Að leggja teina

Láttu börnin vita af því til hvers er ætlast af þeim og hverjar eru afleiðingar hegðunar, sparar skammir og gerir andrúmsloftið í stofunni jákvæðara.Það er td. hægt að gera með því að láta reglur hanga uppi og ræða reglur fyrirfram við bekkinnTil dæmis: “Við réttum um hendi þegar okkur vantar aðstoð” “Við erum stundvís” “Við göngum hægra megin á ganginum”.

Samantekið um umbun og aðfinnslur

Reglur sem kennari og starfsfólk þarf að fylgja:1 .Umbuna fyrir góða hegðun2 .Umbuna ekki óvart fyrir slæma hegðun3.Refsa fyrir slæma hegðun þegar þess er þörf.Mistök. 1. Ekki umbunað fyrir æskilega hegðun2. Refsað óvart fyrir æskilega hegðun3. Óvart umbunað fyrir óæskilega hegðun4. Ekki refsað fyrir óæskilega hegðun

Góð fyrirmæli

Ein meginforsenda þess að geta stjórnað hópum barna/fullorðinna er að geta gefið skýr og áhrifarík fyrirmæli.Hvað einkennir góð fyrirmæli?

Áhrifarík fyrirmæli

Vertu nálægt barninu/börnunumNáðu athyglinni ( t.d.Nafn, Klapp, flaut, snerting)Náðu augnsambandiVertu ákveðin/n á svipinnTalaðu með ákveðinni rödduGefðu fyrirmælin og hafðu þau skýrNotaðu boðhátt þegar það á viðFylgdu fyrirmælunum eftir þangað til þeim er hlýtt.

Áhrifarík fyrirmæli

Ekki gefa fyrirmæli eða hóta einhverju nema þú og hinir í starfsmannahópnum treysti sér til að fylgja því eftir. Fyrirmæli sem gefin er þurfa því ætíð að vera í samræmi við skólastefnuna

Áhrifarík fyrirmæli

Fyrimæli fela yfirleitt í sér að barnið þarf að gera eitthvað eða hætta einhverju.Það þýðir að í fyrirmælunum þarf að koma nákvæmlega fram hvað barnið á að gera. Sá sem tekur við fyrirmælunum á ekki að þurfa að lesa á milli línanna.

Að gefa fyrirmæli – algeng mistök

Að setja e-ð sem er í raun skipun fram sem beiðni eða spurninguAð gefa of mörg fyrirmæli í einuAð gefa fyrirmæli áður en athygli viðtakenda er náð, td börnin of langt í burtu, eða börnin vita ekki af kennaranumAð gefa í skyn td segja einungis það sem þarf að gera ekki hver á að gera þaðAð gleyma að hrósa fyrir vel unnin verk

Að gefa fyrirmæli frh.

Hafðu hugfast að með því að umbuna fyrir að þér sé hlýtt, eykurðu líkurnar á því að þér verði hlýtt í framtíðinni.Setningar eins og “vel gert” eða “rosalega varstu fljótur að ganga frá” eða bara “frábært” í kjölfar þess að þér er hlýtt gera þig að skilvirkari stjórnanda.

Hlutverk KHÍ

Hvað er svona slæmt við það að KHÍ kenni kennaranemum að kenna ofvirkum börnum og börnum með hegðunarörðugleika?Ítarleg fræðsla um ADHD og hegðunarörðugleika á að vera eðlilegur hluti af grunnnámi kennaraAllir kennarar kenna börnum með ADHD og/eða hegðunarörðugleika

Hlutverk KHÍ framhald

Börnin hverfa ekki þótt tekið sé á kennslu kennaranemanna með strútsaðferðinni!

Lokaorð

Staðan í raun alls ekki vond – ýmis jákvæð teikn á lofti – en það þarf að taka til hendi!Vaxandi áhugi kennara á að afla sér þekkingarVaxandi áhugi á að taka upp aðferðir í skólastarfi sem henta vel börnum með hegðunarörðugleika og foreldrum þeirra vel (td. PBS SMT SOS)Góð fræðsla um ADHD og Agastjórnuní auknum mæli aðgengileg

Lokaorð

Stephen King sagan af mömmu