คมอการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต

(Guideline on Hemovigilance)

ฉบบพมพครงท 1 (1st edition)

ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย

ถนนองรดนงต เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330

โทร. 0 2263 9600-9, 0 2252 4106-9 โทรสาร 0 2255 5558

www.redcross.or.th, www.blooddonationthai.com

คาอธบายภาพหนาปก

ทมา: Hemovigilance

An effective tool for improving transfusion safety

Edited by Rene' R.P. de Vries and Jean-Claude Faber. 2012. page 6

Figure 2.1 This picture, from an edition printed in Brussels in 1649 and kept in the library of Leiden

University, the Netherlands, is from Saavedra's Idea de un Principe Politico Christiano (Idea of a Political-

Christian Prince) (http:www.emblematica.com/en/cd01-saavedra.htm).

The lion was a symbol of vigilance because he needs little sleep. If he dose sleep, it was believed that he

was doing so with his eyes open because he knows that he is not safe in his majesty (non majestate

securus). Reproduced from Biblitotheca Thysiana with permission from Leiden University Library.

พมพครงท 1 พ.ศ. 2558

จานวนพมพ 2,000 เลม

ลขสทธ ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย

การคดลอกสวนใดๆ ในหนงสอเลมนไปเผยแพรทกรปแบบตองไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจาก

ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย ยกเวนการอางถงขอความอนเปนอญพจนเพอการศกษาหรอวจารณ

พมพท : หางหนสวนจากด อดมศกษา

78 ซอกตรอกไข ถ.บารงเมอง แขวงสาราญราษฎร เขตพระนคร กรงเทพฯ 10200

โทร.0 2222 2435, 0 2222 2762 โทรสาร 0 2224 8823

ออกแบบปกโดย : นายนฤพนธ สขพราหมณ

  

คานา โลหตเปนสงจาเปนทใชในการรกษาผปวยตามขอบงช ซงยงไมมววฒนาการใดมา

แทนท การบรจาคโลหตอาจพบภาวะแทรกซอนกบผบรจาค สวนการใหเลอดแกผปวยกอาจเกด

ภาวะแทรกซอนไดจากสาเหตตางๆ จงจาเปนตองมระบบการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต การ

เฝาระวงความปลอดภยของโลหตหรอ Hemovigilance เกดขนเพอใหมการเฝาระวงทกๆขนตอนของ

งานบรการโลหตซงอาจแบงออกไดเปนการเฝาระวงภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหตในผบรจาค

โลหต และการเฝาระวงภาวะแทรกซอนจากการรบเลอดในผปวย

สภากาชาดไทยไดแตงตงคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตแหงชาต

ประกอบดวยแพทยและนกวชาการทมความร มประสบการณดานบรการโลหต รวมกนดาเนนงาน

และผลกดนใหเกดระบบการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต โดยมศนยบรการโลหตแหงชาตเปน

แกนกลาง คณะกรรมการฯไดจดทา “คมอแนวทางการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต (Guideline

on Hemovigilance) ขน ประกอบดวยการกาหนดคาจากดความของภาวะแทรกซอนจากการบรจาค

โลหต ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด กาหนดระดบความรนแรงของภาวะแทรกซอน การจดระดบ

ของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะแทรกซอน (Grading of imputability) จดทาแบบ

รายงานภาวะแทรกซอนพรอมคาอธบาย และสรางกระบวนการดาเนนงานการเฝาระวงความ

ปลอดภยของโลหต (Hemovigilance work flow process and reporting system) โดยอางอง

ตามองคกรทเกยวของกบงานบรการโลหตระดบสากล

ทงน คมอนมวตถประสงคหลกใหผปฏบตงานไดใชคาจดความในการรายงาน

ภาวะแทรกซอนใหสอดคลองกนเ ปนหมวดหมเ ดยวกนท วประเทศ เ พอท จะนารายงาน

ภาวะแทรกซอนไปวเคราะหเปรยบเทยบกนไดอยางเปนระบบ คมอนจงมไดจดทารายละเอยด

เกยวของกบสาเหต กลไกพยาธสภาพ ตลอดจนการรกษา ซงผปฏบตงานสามารถคนควาไดจากตารา

เวชศาสตรบรการโลหต (Transfusion medicine) ฉบบอนๆ

คณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตแหงชาต จะจดอบรมการใชคมอและ

วธการรายงานภาวะแทรกซอนตามคาจากดความของ Hemovigilance ใหแกโรงพยาบาล เพอใหเกด

ความเขาใจและเกดความรวมมอในการสรางระบบเฝาระวงความปลอดภยของโลหตใหเกดขนอยาง

ยงยนในประเทศไทย นบเปนอกกาวหนงของการของการพฒนาดานการแพทยและการสาธารณสขซง

จะเปนผลดแกผปวยและประชาชน

ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย

มนาคม 2558

(ก)

  

สารบญ

เรอง หนา

บทนา การเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต 1

สวนท 1 ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต 9

ก) การแบงหมวดหมและคาจากดความภาวะแทรกซอนของการบรจาคโลหต 10

1. ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงเฉพาะท 10

2. ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงทวไป 12

3. ภาวะแทรกซอนทเกดจากการทา apheresis 13

4. ภาวะแทรกซอนอนๆจากการบรจาคโลหต 14

ข) การจดระดบของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะแทรกซอน 15

ค) คาจากดความทเกยวของอนๆ 17

สวนท 2 ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด 19

1. เหตการณไมพงประสงค 20

2. Hemolytic transfusion reactions 26

3. Non hemolytic transfusion reactions 29

4. Transfusion-transmitted infection 33

5. ความรนแรงของภาวะแทรกซอนและปฏกรยาจากการรบเลอด 35

6. การจดระดบของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะแทรกซอน 37

สวนท 3 กระบวนการดาเนนงานและการรายงานการเฝาระวงความปลอดภย 39

ของโลหต

ก) เครอขายทเกยวของของประเทศไทย 40

ข) กระบวนการดาเนนงานตามปกต 41

ค) การรายงานกรณเรงดวน 42

ง) บทเฉพาะกาลและทางเลอกในการปฏบต 43

สวนท 4 แบบรายงานภาวะแทรกซอน 47

เอกสารอางอง 52

รายชอคณะกรรมการและอนกรรมการ 54

(ข)

  

สารบญตาราง แผนภม และแบบรายงาน

เรอง หนา

ตารางท 1 เหตการณไมพงประสงค (Adverse event, AE) 22

ตารางท 2 Hemolytic transfusion reactions (HTR) 27

ตารางท 3 Non hemolytic transfusion reactions (NHTR) 31

ตารางท 4 Transfusion-transmitted infection (TTIs) 34

ตารางท 5 การจาแนกระดบความรนแรงของภาวะแทรกซอน 36

ไมพงประสงคจากการรบเลอด (IHN/SHOT/BCSH)

ตารางท 5.1 การจดระดบความรนแรงของปฏกรยาเมดเลอดแดงแตก 37

หลงไดรบเลอด (Severity grades for hemolytic transfusion

reactions)

ตารางท 6 การจดระดบของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะ 38

แทรกซอน (Grading of imputability)

แผนภมท 1 แผนภมแสดงความสมพนธของ Adverse event, Incident, 21

Near miss และ Adverse reaction

แผนภมท 2 ขนตอนการรายงานคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภย 45

ของโลหตระดบชาต (workflow process)

แบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1) 48 แบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด (NHV2) 50

(ค)

  

บทนา

การเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต

National Hemovigilance

1

  

2

  

การเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต

National Hemovigilance

โลหตมคณประโยชนในการรกษา สามารถชวยชวตผปวย แตกอาจทาใหเกดอาการไมพง

ประสงคอยางรายแรงจนเปนเหตทาใหผปวยเสยชวต จากการเรยนรขอมลในอดตพบวาเหตการณไม

พงประสงคทเกดจากการใชยาสามารถควบคมและปองกนได ดวยวธการสาคญคอระบบการเฝา

ระวงตดตามปฏกรยาไมพงประสงคทเกดจากการใชยา ตงแตป พ.ศ.2516 ไดเกบรวบรวมอาการไม

พงประสงคและอบตการณทพบ เพอวเคราะหหาสาเหต รวมทงพฒนาวธการในการแกไขเยยวยาผล

ทเกดขนจากการใชยาอยางไมเหมาะสม และหามาตรการปองกนไมใหเกดเหตการณเชนนนซา

รปแบบการดาเนนงานดงกลาวจงไดพฒนาใหเปนตนแบบของการเฝาระวงความปลอดภยในการใช

โลหต

ในเวลา 20 ปตอมาบางประเทศ ไดนาระบบการเฝาระวงอาการไมพงประสงคทใชกบยามา

ใชกบงานบรการโลหต ระบบการเฝาระวงนซงในทนจะขอใชคาวาระบบ Hemovigilance (HV)

ระบบ HV ไดขยายไปครอบคลมหวงโซการบรการโลหต (blood transfusion chain) กลาวคอ เรม

ตงแตผบรจาคโลหต (donor vigilance) กระบวนการรบบรจาคโลหต ผลตภณฑโลหต กระบวนการ

การใหโลหต และผปวยทรบโลหต ระบบHV นไดแพรหลายไปทวทกภมภาคของโลก

เหตผลของการจดทาระบบ HV ในการใชโลหต สวนประกอบโลหตและผลตภณฑโลหต ก

เพอเปนการสรางความตระหนกในการเกดเหตการณทไมพงประสงคอนเนองมาจากการใหโลหต ทา

ใหเพมความเขาใจในภาวะแทรกซอนของการใหโลหต สามารถชชดและจดลาดบไดวาจะตอง

ปรบปรงเปลยนแปลงในเรองใด ซงจะนาไปสการปรบปรงความปลอดภยของโลหตอยางตอเนอง

รวมทงสามารถนาไปพฒนาเปนคาแนะนา แนวปฏบต ตลอดจนถงการตดสนใจ และการกาหนด

นโยบายบรการโลหตของประเทศ

ประวตความเปนมาของระบบการเฝาระวงปฏกรยาไมพงประสงคของงานบรการโลหต

(Hemovigilance milestones)

ประเทศตางๆไดจดทาระบบการเฝาระวงปฏกรยาไมพงประสงคจากงานบรการโลหตหรอ

national HV ตามลาดบคอ

3

  

ตงแต พ.ศ.2536 ประเทศฝรงเศสเรมจดทาระบบ HV เปนประเทศแรก โดยไดกาหนดเปน

กฎหมายเกยวกบความปลอดภยในการใหโลหตแกผปวย

พ.ศ.2539 ประเทศองกฤษ ไดจดทาระบบเฝาระวงทเรยกวา Serious Hazards of Blood

Transfusion หรอ SHOT อยางเปนทางการขน

พ.ศ.2545 กลมประเทศประชาคมยโรป จดตงเครอขายระบบการเฝาระวงตดตามปฏกรยาไม

พงประสงคหลงไดรบโลหต (European Haemovigilance Network) ขนและตอมาไดขยายไป

ครอบคลมประเทศอนๆ สรางเครอขายเปนระดบสากล (International Haemovigilance

Network) โดยไดรวมประเทศ ออสเตรย เบลเยยม โครเอเชย เดนมารก ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน

กรซ ไอซแลนด อตาล ไอรแลนด ลกเซมเบรก มอลตา นอรเวย โปรตเกส สโลเวเนย สวเดน สเปน

สวตเซอรแลนด เนเธอรแลนด สหราชอาณาจกร ออสเตรเลย แคนาดา ญปน นวซแลนด สงคโปร

แอฟรกาใต และสหรฐอเมรกา โดยมองคกรหลกทเปนแกนนาไดแก International Society

of Blood Transfusion (ISBT), European Haemovigilance Network, International

Haemovigilance Network, American Association of Blood Banks (AABB), และองคการ

อนามยโลก (WHO)

EU Directive 2002/98/EC ไดจดทาขอกาหนด สาหรบ ระบบ HV และในปเดยวกนไดจดตง

เครอขายเพอทากจกรรมรวมกน รวมทงกาหนดคานยามใชรวมกนเพอประโยชนในการเปรยบเทยบ

ขอมลในชวงเวลาตางๆ ตดตามผลการเปลยนแปลงขอกาหนด นโยบายและรวมทงการเปรยบเทยบ

ผลสมฤทธระหวางประเทศเพอเปน มาตรฐานเปรยบเทยบในการปฏบตงาน

พ.ศ.2548 EU Directive 2005/61 เรมใชขอกาหนดอยางเปนทางการสาหรบระบบ HV ใน

ประเทศสมาชกประชาคมยโรป

ประเทศสหรฐอเมรกาเรมจดทาระบบนในป พ.ศ.2549 และในปพ.ศ.2551 ไดประกาศจดตง

ระบบ Biovigilance ซงครอบคลมการใช cells และ tissues เขาไปดวย

การดาเนนงาน

ประเทศตางๆไดจดตงองคกรเพอทาหนาทรบผดชอบดาเนนการระบบ HV โดยแตละประเทศ

จะมความแตกตางกน กลาวคอ ประเทศเยอรมน ฝรงเศส และสวตเซอรแลนด องคกรทรบผดชอบ

4

  

ระบบ HV คอองคกรควบคมเกยวกบโลหตของประเทศ (blood regulator) ประเทศสงคโปร ญปน

แอฟรกาใต และเดนมารก องคกรทรบผดชอบระบบ HV คอ หนวยงานทผลตและบรการโลหต

(blood manufacturer) ประเทศเนเธอรแลนดและองกฤษมสมาคมวชาชพเปนผรบผดชอบ

ประเทศแคนาดา กระทรวงสาธารณสขรบ ผดชอบ ประเทศสหรฐอเมรกา จดระบบ

USA-Biovigilance Network ทดาเนนการโดยภาครฐและเอกชนเปนหนสวนรบผดชอบรวมกน

สาหรบประเทศไทย ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย และกระทรวงสาธารณสขเปน

ผรบผดชอบจดสรางและพฒนาระบบ HV ตามนโยบายบรการโลหตแหงชาต พ.ศ. 2553

ชอระบบและการรายงานของประเทศตางๆ

การเรยกชอระบบการเฝาระวงความปลอดภยของการใหโลหตนน ประเทศสวนใหญ ไดแก

ประเทศฝรงเศส ออสเตรย อตาล เดนมารก และสงคโปร เรยกวา Hemovigilance บางประเทศใช

ชอเฉพาะ เชน ประเทศองกฤษ เรยกวา SHOT (Serious Hazards of Blood Transfusion)

เนเธอรแลนด เรยกวา TRIP (Transfusion Reaction in Patient) และแคนาดา เรยกวา TTISS

(Transfusion Transmitted Injuries Surveillance System)

เพอปองกนปญหาทางกฎหมายทเกดจากการรายงานในประเทศ การสงรายงานสวนใหญจง

ปกปดชอสถาบนทรายงาน และสวนนอยทใหสงรายงานโดยไมตองระบชอสถาบน ทกระบบไมมการ

ลงโทษผกระทาความผดหรอบกพรอง การรายงานเกอบทงหมดเปนแบบสมครใจ ยกเวนประเทศ

ฝรงเศสประเทศเดยวทใชกฎหมายบงคบใหตองรายงานอบตการณทกราย เนองจากระบบ HV เปน

ตามความสมครใจ จงพบวามอตราการรายงานคอนขางตาในทกประเทศ โดยเฉพาะในระยะแรกเรม

ดงนนการใหการศกษา ความร และความเขาใจแกผปฏบตงานจงมความสาคญและจาเปน

โดยเฉพาะอยางยง เพอทาใหผเขารวมโครงการเหนวาไดนาผลการวเคราะหขอมลไปใชประโยชนใน

การแกปญหาไดอยางเปนรปธรรมและมผลดตองานบรการโลหตขององคกรและประเทศนนๆ

ประโยชนของระบบ Hemovigilance

เมอมการเฝาระวงความปลอดภยในทกขนตอนของหวงโซของงานบรการใหโลหต เราสามารถ

ใชประโยชนจากขอมลเหลานเพอชวยในการระบหรอกาหนดประเดนปญหา โดยพจารณาจาก

ความถและความรนแรงหรอความสาคญของเหตการณ นาไปวเคราะหสาเหต ทาใหสามารถกาหนด

5

  

มาตรการไปพฒนาระบบการทางานใหมความปลอดภยมากขน หรอกาหนดเปนนโยบายใหมเพอ

แกปญหาทประสบอยรวมทงสามารถใชตดตามประสทธผลของการแกไขปรบปรง ตวอยางทเหนได

ชดเจน ไดแก ประเทศฝรงเศสและแคนาดาไดแกไขเรองการสอบกลบขอมล (traceability)

ของการใหเลอดผดหม (ABO mistransfusion) และการปนเปอนเชอแบคทเรย (bacterial

contamination) ประเทศองกฤษไดแกไขเรอง ABO mistransfusion และ TRALI (Transfusion-

related acute lung injury) โดยประเทศองกฤษไดกาหนดนโยบายใหมใหใชพลาสมาเฉพาะของผ

บรจาคเพศชายเทานน ซงนโยบายนสามารถลดอตราการเกด TRALI ไดอยางชดเจนเนองจากสาเหต

สวนใหญของ TRALI เกดจาก HLA antibody ทมกพบในผหญงทเคยตงครรภมากอน

การสรางและพฒนาระบบ Hemovigilance ระดบชาต (National Hemovigilance)

ประเทศไทยมศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทยเปนองคกรหลกในการจดหาโลหต

และจดทาสวนประกอบโลหตชนดตางๆ เพอแจกจายใหกบโรงพยาบาลตางๆทวประเทศ นอกจากน

ยงจดทาการแปรรปพลาสมาเปนผลตภณฑพลาสมาเพอใชกบผปวยโรคและภาวะตางๆ จงมความ

จาเปนทจะตองจดทาระบบ HV เพอสามารถนาไปสการพฒนาปรบปรงดานความปลอดภยของ

โลหต และงานบรการโลหตในภาพรวมของประเทศตอไป

การรเรมระบบ HV ของศนยบรการโลหตแหงชาตนน ดานผบรจาคโลหต ฝายเจาะเกบโลหต

ไดเกบขอมลผบรจาคทเกดปฏกรยาจากการบรจาคโลหตทกราย ทงภายในศนยบรการโลหต

แหงชาตและหนวยเคลอนท ซงไดตพมพเผยแพรสถตระหวาง พ.ศ.2552–2554 และในพ.ศ.2554-

2555 ศนยบรการโลหตฯไดจดทาโครงการนารองเพอใหผบรจาคโลหตตอบแบบสอบถามกลบ

หลงจากบรจาคโลหตไปแลว 1 สปดาหเพอใหไดขอมลปฏกรยาทเกดขนทงทนท ระหวาง และหลง

บรจาค รวมกบทอาจเกดลาชา (delayed reactions) รวมทงการสอบถามถงพฤตกรรมการดมนา

กอนการบรจาคโลหต และการรบประทานธาตเหลกเสรมหลงการบรจาคโลหต ผลทไดจากขอมล

เหลาน สามารถนามาปรบเปลยนกลยทธในการปฏบตงานเพอเพมประสทธผล และพฒนาจาก

โครงการนารองมาเปนโครงการถาวรตอไป สาหรบผปวยทรบโลหต คณะอนกรรมการวชาการ ใน

คณะกรรมการจดหาและสงเสรมผใหโลหตของสภากาชาดไทย ไดสารวจขอมลการเกดปฏกรยาจาก

การรบโลหตของโรงพยาบาลระดบตางๆทงในกรงเทพฯและตางจงหวด ซงแตละโรงพยาบาลได

6

  

บนทกเกบขอมลเหลานอยแลวในระบบคณภาพของโรงพยาบาล และรายงานอตราการเกดอาการท

ไมพงประสงคจากการรบเลอด รวมทงเหตการณการตดเชอหลงการรบเลอดทไดผานการตรวจตาม

มาตรฐานแลวซงพบการตดเชอทอาจเกดจากการไดรบเลอดในระยะ window period ระหวาง

พ.ศ. 2544-2551 เปนระยะเวลา 8 ป

อยางไรกตามการสารวจขอมลทผานมาพบวาอตราการตอบแบบสารวจขอมลมนอยคอ

ประมาณรอยละ 20–40 ของแบบสอบถามทงหมดทสงออก ขอมลทไดจงไมสามารถสะทอนความ

เปนจรง ศนยบรการโลหตแหงชาตจงยตการสารวจขอมลนารอง แลวพจารณายกระดบการเฝาระวง

ความปลอดภยของโลหตใหเปนภารกจระดบชาต ทตองอาศยความรวมมอจากทกฝายทเกยวของ

ตามนโยบายบรการโลหตแหงชาต พ.ศ. 2553 ทระบเรองมาตรการเพอทาใหมนใจในความปลอดภย

ของโลหตวาตองมการจดตงคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยในการใชโลหต (National

hemovigilance committee) ดงนนสภากาชาดไทยจงไดแตงตงคณะกรรมการเมอวนท 7

พฤศจกายน พ.ศ. 2555 เพอสรางและพฒนาระบบ HV ตอไป

สรป

กญแจสาคญทจะทาใหระบบการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตสมฤทธผล เรมจากตอง

กาหนดเปนนโยบายในทกระดบตงแตระดบชาต ระดบกระทรวง กรม กอง และสถาบนตางๆท

เกยวของ ใหความรความเขาใจแกบคลากรทเกยวของทกระดบในทกองคกร เพอสรางความ

ตระหนกถงความเสยงทเกดขนในหวงโซของการบรการโลหต ทตองปลอดภยทงผบรจาคโลหตและ

ผปวยทรบเลอด และสรางความเขาใจอยางถองแทวาไมใชทาเพอประโยชนของผใดหรอองคกรใด

โดยเฉพาะ โดยจะตองทาใหทกฝายเหนประโยชนอยางไมมขอสงสยในการนาผลการวเคราะหมา

กาหนดเปนนโยบายเพอแกไขปญหา และเพอความปลอดภยของโลหตทจะใหแกผปวยรวมกน ทา

ใหมความเตมใจในการนาระบบ HV ไปใชอยางครอบคลมเพอใหไดขอมลทมากพอทสามารถสะทอน

ปญหาหรอนามาตงเปนโจทยตางๆ เพอวเคราะหหาทางแกไขและปองกน รวมทงนามาพฒนางาน

บรการโลหตอยางตอเนอง ผลลพธคองานบรการโลหตของประเทศในภาพรวมมความปลอดภย

ยงขน.

7

  

8

  

สวนท 1

ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต

(Complications related to blood donation)

9

  

ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต

(Complications related to blood donation)

ก) การแบงหมวดหมและคาจากดความภาวะแทรกซอนของการบรจาคโลหต

1. ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงเฉพาะท (Complications mainly with local

symptoms) หมายถงภาวะแทรกซอนทเกดขนโดยตรงจากการแทงเขมเพอเจาะเกบโลหต ซงอาจ

แสดงอาการทมเลอดออกนอกหลอดเลอด หรอแสดงอาการเจบปวดบรเวณทเจาะเกบ

1.1 มเลอดออกนอกหลอดเลอด

1.1.1 อาการหอเลอดเขยวชา (bruise), กอนเลอดขง (hematoma)

หมายถง การมเลอดออกทเนอเยอนอกหลอดเลอด ซงจะมอาการบวม แดง

หรอเขยวคลา และเจบปวดเฉพาะท

อาการหอเลอดและกอนเลอดขงเปนภาวะแทรกซอนทอาจพบไดจากการ

บรจาคโลหต ซงเกดจากการทมเลอดซมออกมานอกหลอดเลอดบรเวณทเจาะเกบ

และขงอยในเนอเยอบรเวณใกลเคยง หากมเลอดซมออกมามากจะมอาการบวม และ

มการกดบรเวณเนอเยอรอบๆ ความรนแรงของการกดขนกบขนาดของกอนเลอด

และความออนตวของเนอเยอ หากแรงกดกระทาตอเสนประสาท อาจมอาการทาง

ระบบประสาทดวย เชน เจบปวดราวไปตามแขนและมอรวมกบอาการปวดแปลบๆ

ทปลายประสาท อาจมอาการชาในกรณทมกอนเลอดขงลกลงไปในชนกลามเนอและ

เอน อาจไมเหนหอเลอดทผวหนง การกดทบทรนแรงจะทาใหมอาการทางระบบ

ประสาท หรออาการของกลมกลามเนอทเรยกวา compartment syndrome ได

1.1.2 การสอดเขมเจาะเกบโลหตพลาดเขาหลอดเลอดแดง (Arterial puncture)

หมายถง การเจาะเกบทผดพลาดไปเขาหลอดเลอดแดง brachial artery

หรอแขนงของหลอดเลอด

อาการแสดง มอาการเจบทบรเวณขอพบศอก ผเจาะเกบโลหตอาจสงเกต

พบวาเลอดทเจาะเกบมสแดงออนกวาปกต และอาจมการเตนเปนจงหวะตามชพจร

เลอดจะเตมถงเรวกวาปกต บางรายอาจไมมอาการหอเลอดใหเหน

ภาวะแทรกซอนทสาคญหลงการเจาะเกบพลาดเขาหลอดเลอดแดง ไดแก

การเกดกอนเลอดขงขนาดใหญซงเสยงตอการเกด compartment syndrome ของ

กลมกลามเนอแขน และอาจเกด bracial artery pseudoaneurysm และ arterio-

venous fistula ตามมาไดเชนกน

10

  

1.1.3 การมเลอดออกภายหลงการเจาะเกบเสรจแลว (Delayed bleeding)

หมายถง การมเลอดออกจากหลอดเลอดทเจาะเกบ หลงจากเสรจสนการ

บรจาคโลหตไปแลว อาจเกดขนหลงเจาะเกบไมนานหรออาจเกดภายหลงเมอผ

บรจาคโลหตออกไปจากสถานทรบบรจาคโลหตแลว

1.2 อาการเจบปวด

1.2.1 การระคายเคองตอเสนประสาท (Nerve irritation)

หมายถง อาการเจบปวดหรอระคายเคองตอเสนประสาททเนองมาจากม

กอนเลอดขงบรเวณทเจาะเกบ

อาการแสดง มอาการปวดราว เจบแปลบๆ และอาจมอาการชารวมทงหอ

เลอดรวมดวย อาจเกดอาการขนโดยทนททแทงเขม หรอบางครงอาจไมปรากฏให

เหนในระยะแรกแตจะมอาการเจบเกดขนภายหลงจากการมกอนเลอดขงขนาดใหญ

พอทจะกดเสนประสาท

1.2.2 การบาดเจบตอเสนประสาท (Nerve injury)

หมายถง การทเขมเจาะเกบโลหตพลาดไปโดนเสนประสาทในระหวางการ

สอดเขมเขาหรอการดงปลดเขมออก

อาการแสดง มอาการเจบปวดรวมกบอาการชา (paraesthesia) โดย

เจบปวดอยางรนแรง และแผราวไปตามทอนแขน เกดขนทนททสอดเขมหรอปลด

เขมออก

1.2.3 การบาดเจบตอเสนเอน (Tendon injury)

หมายถง การทเขมเจาะเกบโลหตพลาดไปโดนเสนเอน

อาการแสดง มอาการเจบปวดรนแรงมากจาเพาะท โดยไมแผราวและเกดขน

ทนททแทงเขม

1.2.4 อาการปวดแขน (Painful arm)

หมายถง ลกษณะอาการปวดราวทแขนขางทเจาะเกบ เกดขนหลงการเจาะ

เกบไปแลวเปนชวโมง ทไมสามารถระบรายละเอยดของอาการ หรออาการแสดงได

เพยงพอตอการจาแนกชนดของภาวะแทรกซอนทแสดงอาการหลกของความ

เจบปวดตามทกลาวแลวขางตน

11

  

1.3 ภาวะแทรกซอนทเกดเฉพาะทชนดอนๆ

1.3.1 การอกเสบของหลอดเลอด (Thrombophlebitis)

หมายถง การอกเสบของหลอดเลอดรวมกบการเกดกอนเลอด thrombus

อาการแสดง มอาการอกเสบ แดง รอน ปวดเฉพาะท กดเจบ และบวม หาก

เปนการอกเสบของหลอดเลอดในชนตนจะมอาการอกเสบแดงทผวหนง เปนลาและ

กดเจบ หากเปนการอกเสบของหลอดเลอดดาทอยลก มกมอาการอกเสบทรนแรง

และมไขรวมดวย

1.3.2 การแพเฉพาะท (Local allergy)

หมายถง การมปฏกรยาภมแพเฉพาะททผวหนงบรเวณทเจาะเกบโลหตอน

เนองมาจากสมผสสารทแพ เชน นายาทาความสะอาดผว และอปกรณอนๆทใชใน

กระบวนการเจาะเกบโลหต

อาการแสดง เปนผน อาจบวม คนบรเวณทเจาะเกบโลหต

2. ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงทวไป (Complications mainly with

generalized symptoms)

ปฏกรยา vasovagal (Vasovagal reaction) ประกอบดวยอาการไมสบาย ออนแรง

กระสบกระสาย วงเวยน คลนไส จนถงเปนลมหมดสต สวนใหญจะมอาการไมรนแรง จานวนนอยท

มอาการตอเนองและรนแรงมากขนจนหมดสต ชก กลนปสสาวะไมได

อาการแสดง ผบรจาคโลหตมอาการไมสบาย ออนแรง กระสบกระสาย วงเวยน คลนไส

เหงอออก อาเจยน ซด หายใจเรว ชก หมดสต อาการดงกลาวเกดจากการทางานของระบบประสาท

อตโนมต และนาไปสการกระตนปจจยดานจตประสาทอนๆตามมา อาจมความสมพนธกบปรมาณ

เลอดทเจาะเกบเทยบกบปรมาณเลอดในรางกาย

ปฏกรยา vasovagal พบไดบอยทสดในภาวะแทรกซอนของการบรจาคโลหตแบบเฉยบพลน

ภาวะแทรกซอนทนบวามความรนแรงมากคอการเกดปฏกรยา vasovagal รวมกบอบตเหต

โดยเฉพาะอยางยงในรายทเปนลมหมดสตหลงจากทผบรจาคโลหตออกจากบรเวณสถานทรบบรจาค

โลหตไปแลว ปฏกรยา vasovagal อาจแบงไดเปน

2.1 ปฏกรยา vasovagal แบบเกดขนเฉยบพลน (Immediate vasovagal reaction)

เกดอาการขณะทผบรจาคโลหตยงอยในบรเวณสถานทรบบรจาคโลหต

2.2 ปฏกรยา vasovagal แบบเกดขนเฉยบพลนรวมกบการบาดเจบ (Immediate

vasovagal reaction with injury) ผบรจาคโลหตมปฏกรยา vasovagal รนแรงและหมดสต

12

  

โดยเกดอาการขณะทผบรจาคโลหตยงอยในบรเวณสถานทรบบรจาคโลหต แลวไดรบบาดเจบ

เนองจากลม หรอหมดสต

2.3 ปฏกรยา vasovagal แบบเกดขนชา (Delayed vasovagal reaction)เกดอาการ

หลงจากผบรจาคโลหตออกจากบรเวณสถานทรบบรจาคโลหตไปแลว

2.4 ปฏกรยา vasovagal แบบเกดขนชารวมกบการบาดเจบ (Delayed vasovagal

reaction with injury )ผบรจาคโลหตมปฏกรยา vasovagal รนแรงและหมดสต โดยเกดอาการ

หลงจากผบรจาคโลหตออกจากบรเวณสถานทรบบรจาคโลหตไปแลว แลวไดรบบาดเจบเนองจาก

ลม หรอหมดสต

3. ภาวะแทรกซอนทเกดจากการทา apheresis ไดแก

3.1 ปฏกรยาจากสารกนเลอดแขงตวซเทรต (Citrate reaction)

เกดจากระดบแคลเซยมในเลอดตาชวขณะในระหวางบรจาคสวนประกอบเลอด ดวยวธ

apheresis เนองจากนายากนเลอดแขงตว citrate ทใชในกระบวนการ apheresis ไปจบแคลเซยม

ในกระแสเลอดแบบชวคราว

อาการแสดง มอาการชาเลกนอยทหนา รอบรมฝปาก ปลายมอ เทาและหนาวสนสามารถ

แกไขโดยใหยาแคลเซยม และลดปรมาณนายากนเลอดแขงตวรวมกบปรบลดอตราการไหลของเลอด

หากมอาการมากอาจตองยตการบรจาค อาการตางๆ จะหายไปไดเอง

3.2 เมดเลอดแดงแตก (Hemolysis)

เกดจากมการแตกของเมดเลอดแดงเนองจากกระบวนการบรจาคสวนประกอบเลอด ดวยวธ

apheresis ดวยเครอง blood cell separator มการปนแยกสวนประกอบของเลอด อยางไรกตาม

ภาวะดงกลาวแทบจะไมพบ เนองจากเครองมอไดพฒนาใหมความปลอดภยสง

อาการของ hemolysis คอ ปวดหลง ปวดกลามเนอ แนนหนาอก เสยดทอง ปสสาวะสคลา

หายใจเหนอยหอบและอาจชอคได

3.3 ปฏกรยาภมแพแบบทวไป (Generalized allergic reaction)

เกดจากการแพสาร ethylene oxide ทใชอบฆาเชอชดอปกรณเจาะเกบ (set) รวมถงอาจ

แพนายาทาความสะอาดผวหนง และพลาสเตอร

อาการ มผนคน แดงเฉพาะบรเวณทเจาะเกบ ในรายทแพอยางรนแรงอาจมอาการบวมของ

ผวหนงบรเวณลาคอ หนงตา ใบหนาและอาการบวมของเนอเยอเชนลน หลอดลมและเยอบทางเดน

หายใจตองใหการรกษาอยางเรงดวน

13

  

3.4 การเกดฟองอากาศในหลอดเลอด (Air embolism)

เกดจากมฟองอากาศเขาเสนเลอดผบรจาคขณะคนเลอดกลบในกระบวนการ apheresis

อาการแสดงคอเจบแนนหนาอก หายใจเหนอยหอบ แตปจจบนแทบไมพบอบตการณดงกลาว

4. ภาวะแทรกซอนอนๆจากการบรจาคโลหต

4.1 Hypovolemia คอ ภาวะทมปรมาตรเลอดไหลเวยนลดลงอยางรวดเรวจนทาใหเกด

อาการเปนลม ซงตองวนจฉยแยกจาก vasovagal reactions ซงมอาการแสดงคลายกนคอเปนลม

การตรวจพบทแตกตางกนคอ vasovagal reactions ชพจรจะชา ความดนโลหตตา สวน

hypovolemia ชพจรจะเรว การบรจาคโลหตตามปกตเสยเลอดประมาณ 450 มล.หรอไมเกน 10%

ของปรมาณเลอดไหลเวยนในรางกาย ซงไมควรเกด hypovelemia แตถาผบรจาคโลหตมภาวะทาง

รางกายทไมพรอมสาหรบการบรจาคโลหตเชนพกผอนไมเพยงพอ ดมนานอย เสยเลอด ทองเสย

ขาดนาเปนตน กอาจเกด hypovolemia และเปนลมหลงการบรจาคโลหต ซงการรกษาตองใหสาร

นาเพอเพมปรมาณสารนาในหลอดเลอดและรางกาย

4.2 ผบรจาคโลหตอาจมอาการแสดงออกทางรางกายอนเปนผลจากภาวะทางจตใจและ

ความเครยด เชน มอาการหายใจแรงแบบ hyperventilation

14

  

สรปการแบงหมวดหมภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต

ข) การจดระดบของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะแทรกซอน (Grading of

complication severity and imputability)

1. การจดระดบความรนแรง (Grading of severity) ภาวะแทรกซอนของการบรจาคโลหตอาจ

แบงไดเปน 2 ระดบ คอ ระดบไมรนแรง (non-severe)และระดบรนแรง (severe) โดยขนอยกบ

ความจาเปนทตองใหการบาบดรกษาและผลลพธทเกดขนกบผบรจาคโลหตการกาหนด grading of

severity ควรสมพนธกบระบบทใชในระดบสากลของแตละกลมประเทศ (เชน ISBT for grading

of adverse reactions to blood transfusion, European Commission for grading of

transfusion reaction, FDA for grading of drug adverse events)

1. Local

symptoms

1.1 Blood outside vessels

1.1.1 Hematoma

1.1.2 Arterial puncture

1.1.3 Delayed bleeding

1.2 Pain Specified as

1.2.1 Nerve injury

1.2.2 Tendon injury

Or not specified 1.2.3 Painful arm

1.3 others 1.3.1 Thrombophlebitis

1.3.2 Allergy (local)

2. Generalized

symptoms Vasovagal reaction

2.1 Immediate

2.2 Immediate with injury

2.3 Delayed

2.4 Delayed with injury

3. Related to apheresis

3.1 Citrate reaction

3.2 Hemolysis

3.3 Generalized allergic reaction

3.4 Air embolism

4. Others 4.1 Hypovolemia

4.2 Hyperventilation

15

  

1.1 ภาวะแทรกซอนทไมรนแรง (Non-severe complications) เมอผบรจาคโลหต

เกดภาวะแทรกซอน แตไมจาเปนตองไดรบการบาบดรกษาตามเงอนไขของsevere complications

ในขอ 1.2 ใหจดเปน non-severe complications ทงนอาจแบงออกเปน 2 ระดบยอย คอ

ระดบออน (mild) และระดบปานกลาง (moderate) ตามรายละเอยดดงน

1.1.1 อาการหอเลอด, มกอนเลอดขง (Hematoma)

ระดบ mild: มอาการหอเลอดเขยวชาปวดตงเลกนอยหรอมกอนเลอดขงเขยวชา

ขนาดเลกกวา 2x2 นว

ระดบ moderate: มอาการเชนเดยวกบระดบ mild และมอาการไมสามารถใชงาน

แขนขางทเจาะเลอดไดตามปกต

1.1.2 การเจาะถกหลอดเลอดแดง (Arterial puncture)

ระดบ mild: ไมมอาการแสดงหรออาจมความรสกตงๆบรเวณทเขมเจาะเลกนอย

และ / หรอมกอนเลอดขง

ระดบ moderate: ยงคงมอาการตงๆ หรอมกอนเลอดขงตอเนองไปหลงบรจาค

โลหตแลวระยะหนง

1.1.3 อาการปวดแขน (Painful arm)

ระดบ mild: มอาการปวดแขนนอยกวา 2 สปดาห หลงบรจาคเลอด

ระดบ moderate: มอาการปวดแขนมากกวา 2 สปดาหแตนอยกวา 1 ป

1.1.4 ปฏกรยา vasovagal

ระดบ mild: มอาการแสดงทไมเดนชดแตผบรจาคโลหตรสกได (subjective) ไดแก

กระสบกระสาย ออนเพลยวงเวยนศรษะ คลนไส

ระดบ moderate: มอาการแสดงทชดเจนมากขน ผปฏบตงานสามารถสงเกตหรอ

ตรวจพบได (objective) ไดแก หนาซด เหงอออก ความดนตาชพจรชา เปนลมแต

ยงไมหมดสต

1.2 ภาวะแทรกซอนทรนแรง (Severe complications) เมอผทบรจาคโลหตทม

ภาวะแทรกซอนรายนนๆ ตองไดรบการบาบดรกษา หรอมสภาวะอยางนอย 1 ขอ ดงน

1.2.1 ไดรบการบาบดรกษา เพอปองกนมใหเกดอนตรายตอสขภาพหรอการทางาน

ของอวยวะและรางกายอยางถาวร หรอเพอชวยชวต

1.2.2 ไดเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

1.2.3 อาการแสดงของภาวะแทรกซอนทาใหเกดการสญเสยสมรรถภาพซงคงอย

เปนเวลานานมากกวา 1 ป หลงการบรจาคโลหต

16

  

1.2.4 เสยชวตโดยการเสยชวตภายหลงการเกดภาวะแทรกซอนนนมความเปนไปได

หรออาจเปนไดวามสาเหตสมพนธกบการบรจาคโลหต

2. การจดระดบของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะแทรกซอน (Grading of

imputability) ควรพจารณาวาภาวะไมพงแทรกซอนทเกดขนกบผบรจาคโลหต มสาเหตมาจาก

การบรจาคโลหตหรอไม กลาวโดยสรปคอ

NA = ประเมนไมได หรอมขอมลไมเพยงพอสาหรบการนาเขาสการประเมน

0 = Excluded ไมใชสาเหตเกยวของ

1 = Unlikely (doubtful) สงสยวาจะเกยวของแตไมนาจะเปนไปได

2 = Possible มความเปนไปได

3 = Probable (likely) นาจะใชสาเหตเกยวของ

4 = Definite (certain) เปนสาเหตเกยวของแนนอน

(รายละเอยดจะกลาวในสวนท 2 ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด หวขอท 6 ตารางท 6)

ค) คาจากดความทเกยวของอนๆ

นยามศพท

1. สถานทรบบรจาคโลหต (Donation site) หมายถง บรเวณสถานททใชในการรบบรจาค

โลหตและสวนประกอบเลอด ซงผปฏบตงานรบบรจาคโลหตสามารถสงเกตและดแล

รบผดชอบในการใหการรกษาพยาบาลแกผบรจาคโลหตทมภาวะแทรกซอน 2. ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (Complication related to blood

donation) หมายถง ภาวะแทรกซอนหรอเหตการณทไมพงประสงคเกดขนชวคราว

เนองจากการบรจาคโลหต

3. ภาวะแทรกซอนทเกดทนท (Immediate complication) หมายถง ภาวะแทรกซอนท

เกดจากการบรจาคโลหตทเกดขนกอนออกจากสถานทรบบรจาคโลหต

4. ภาวะแทรกซอนทเกดขนภายหลง (Delayed complication) หมายถง

ภาวะแทรกซอนทเกดภายหลงจากออกจากสถานทรบบรจาคโลหตไปแลว

17

  

18

  

สวนท 2

ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด

(Adverse transfusion reactions)

19

  

ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด

(Adverse transfusion reactions)

คาจากดความทเกยวของกบการเฝาระวงความปลอดภยและภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด

ไดแก

เลอด หมายถงเลอดและสวนประกอบของเลอด

เหตการณไมพงประสงค (Adverse events, AE) หมายถง เหตการณทไมคาดคด หรอไม

ตงใจใหเกดขน กอน ระหวาง และหลงการใหเลอดหรอสวนประกอบของเลอดแกผปวย ซงอาจเกด

จากความผดพลาด ความพลงเผลอ หรออบตเหต ซงอาจทาใหเกดหรอไมเกดปฏกรยาในผปวย

อบตการณ (Incident) หมายถง เหตการณผดพลาดทเกดขนกบผปวยทรบเลอด โดยไม

เปนไปตามทตงใจ ไมเหมาะสม ไมเปนไปตามมาตรฐานและวธปฏบต ซงอาจเปนการใหเลอดผดคน

หรอเตรยมเลอดผดชนดของสวนประกอบเลอด ผดเวลา หรอผดจากการสงการของแพทย ซงอาจ

ทาใหเกดหรอไมเกดปฏกรยาไมพงประสงคจากการรบเลอดในผปวย

เหตการณเกอบผดพลาด (Near miss) หมายถง ความผดพลาดหรอคลาดเคลอนจาก

นโยบาย มาตรฐาน หรอแนวทางปฏบต แตไดถกคนพบกอนทจะดาเนนการใหเลอดแกผปวย ซงการ

คนพบเหตการณอาจกระทาโดยเจาหนาทหองปฏบตการ แพทย พยาบาล ญาตผปวย หรอตวผปวย

เอง

ภาวะแทรกซอน หรอปฏกรยาไมพงประสงคจากการรบเลอดในผปวย (Adverse

reactions, AR) หมายถง ผลไมพงประสงคทเกดแกผปวยทไดรบเลอดหรอสวนประกอบของเลอด

อาจเกยวเนองกบอบตการณ (incident) หรอไมกได

ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด อาจแบงเปน 2 กลมใหญๆคอ non-infectious adverse

reactions กบ transfusion-transmitted infections (TTIs)

ความสมพนธของ Adverse events, incident, near miss และ adverse reactions ไดแสดงไว

ในแผน

ภมท 1

1. เหตการณไมพงประสงค Adverse events ไดแก

1.1 การใหเลอดผด (Incorrect blood component transfused, IBCT หรอ Wrong

blood transfused)

1.2 การไมปฏบตตามขอกาหนด (Specific requirements not met, SRNM)

20

  

1.3 การใหเลอดทไมเหมาะสม (Inappropriate transfusion) ไดแก การใหเลอดโดยไมมขอ

บงชหรอไมจาเปน (unnecessary transfusion) มความลาชาในการใหเลอด (delayed

transfusion) และการใหเลอดในปรมาณนอยกวาทควร (under transfusion)

1.4 ความผดพลาดในการปฏบตเกยวกบถงเลอดและการจดเกบสวนประกอบของเลอด

(Handling and storage errors, HSE)

1.5 การใหเลอดถกชนด ผปวยถกคนแตกระบวนการทางานไมถกตอง (Right blood right

patient, RBRP)

1.6 เหตการณทเกอบจะเกดความผดพลาด (Near miss)

แผนภมท 1 แผนภมแสดงความสมพนธของ Adverse event, Incident, Near miss และ

Adverse reaction

               

21

 

  ตา

รางท

1 เห

ตการ

ณไม

พงปร

ะสงค

(Adv

erse

eve

nts,

AE)

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

1.1

การใ

หเลอ

ดผด

(Inco

rrect

blo

od c

ompo

nent

tran

sfus

ed, I

BCT

หรอ

Wro

ng b

lood

tran

sfus

ed)

ผปวย

ไดรบ

สวนป

ระกอ

บของ

เลอด

ผดพล

าด เ

ชน

ก. ผ

ปวยไ

ดรบเ

ลอดผ

ดหมเ

ลอด

ข. ใ

หเลอ

ดผปว

ยผดค

นและ

หมเล

อดไม

เขาก

น

ค. ใ

หเลอ

ดผปว

ยผดค

นแตห

มเลอ

ดเขา

กนได

ง. ได

รบสว

นประ

กอบข

องเล

อดผด

ชนด

เชน

แพทย

สงเม

ด

เลอด

แดง แ

ตผปว

ยไดร

บเกล

ดเลอ

ด

1.1.1

ผปว

ยทได

รบสว

นประ

กอบข

องเล

อดผด

พลาด

เนอง

จาก

(1)

การ

ตรวจ

ทางห

องปฏ

บตกา

รผดพ

ลาด

(ยกเ

วน

เมอก

ารให

เลอด

นนเป

นไปอ

ยางต

งใจแ

ละรว

า

ไมตร

งตาม

ทควร

จะเป

นเพร

าะมค

วามร

บดวน

จากอ

าการ

ผปวย

)

(2)

ผดพล

าดใน

การจ

ายเลอด

และก

ารให

เลอด

ผปวย

1.1.2

ผปว

ยทได

รบสว

นประ

กอบข

องเล

อดผด

หม ซ

ง

สาเห

ตอาจ

รวมถ

งการ

เจาะ

เลอด

ผดคน

(wro

ng b

lood

in

tube

,WBIT

) หรอ

เนอง

จากผ

ปวยม

หมเล

อดเป

ลยนจ

าก

เดมห

ลงจา

กไดร

บการ

ปลกถ

ายไข

กระด

ก

1.1.3

ผปว

ยทได

รบสว

นประ

กอบข

องเล

อดไม

ตรงช

นด

ตามแ

พทยส

ง (เช

น ได

รบเก

ลดเล

อดแท

นเมด

เลอด

แดง)

1.1.4

ผปว

ยทได

ร บสว

นประ

กอบข

องเล

อดผด

หม โด

ย

ความ

ผดพล

าดเก

ดในธ

นาคา

รเลอ

ด เช

น

(1)

หยบ

หลอด

ตวอย

างทด

สอบผ

ด

(2)

ตรว

จหม

ABO/

RhDผ

ด

(3)

หยบส

วนปร

ะกอบ

ของเลอ

ดมาเตร

ยมผด

(4)

มคว

ามผด

พลาด

ของก

ารทด

สอบอ

นและ

ขนตอ

นการ

ทดสอ

บผดพ

ลาด

อนเป

นเหต

ให

การเลอ

กและ

การจ

ายเล

อดไม

ถกตอ

ง

ผปวย

ทไมไ

ดรบเ

ลอดช

นดทไ

ดระบ

เงอน

ไขตา

มขอก

าหนด

เพมเ

ตม เช

น

การใหเ

มดเล

อดแด

งหมพ

เศษ

เลอด

ผานก

ารฉา

ยรงส

แกมม

า หรอ

สวนป

ระกอ

บของ

เลอด

ทมผล

CM

V-

sero

nega

tiveเ

ปนตน

หากเ

กด

อบตก

ารณ ให

รายง

านใน

หวขอ

1.2

SRNM

22

 

  

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

1.2 การ

ไมปฏ

บตตา

มขอก

าหนด

(Spe

cific

requ

irem

ents

not m

et, S

RNM

)

เมอผ

ปวยไ

ดรบส

วนปร

ะกอบ

ของเลอ

ดทไม

เปนไ

ปตาม

ท

กาหน

ด

รายง

านกา

รใหส

วนปร

ะกอบ

ของเลอ

ดทไม

เหมา

ะสมต

ามขอ

ควรป

ฏบตข

องผล

ตภณฑช

นดนน

หรอไ

มไดป

ฏบตต

ามขอ

บงช

ทางก

ารแพ

ทย ต

วอยา

งเชน

1.2.1

ไมได

ใหสว

นประ

กอบเ

ลอดท

ผลตร

วจ C

MV

nega

tive

ในผป

วยทม

ขอบง

ช

1.2.2

ไมได

ใหสว

นประ

กอบข

องเล

อดทผ

านกา

รฉาย

รงส

เมอ

มขอบ

งช

1.2.3

ไมได

ใหเก

ลดเล

อดทม

ชนด

HLA

เขาก

นได

เมอม

ขอ

บงช

1.2.4

ไมได

ใหเม

ดเลอ

ดแดง

ทตรว

จไมพ

บแอน

ตเจน

ในผป

วยท

รแลว

วามแ

อนตบ

อด

1.2.5

ไมได

ใหเม

ดเลอ

ดแดง

ทตรว

จหมเ

ลอดพ

เศษเ

พมเต

ม

สาหร

บผปว

ยบาง

โรคต

ามแน

วทาง

กาหน

ด เช

น ผ

ปวยธ

าลสซ

เมย

1.2.6

ไมได

ใหสว

นประ

กอบข

องเล

อดตา

มขอก

าหนด

ในเด

ก

แรกเ

กด

1.2.7

ไมได

ใชเค

รองอ

นเลอ

ดเมอ

มการ

กาหน

ดไว

1.2.8

ใชวธ

ele

ctro

nic

cros

smat

chอย

างไม

ถกตอ

ง

เหมา

ะสม

1.3

การใ

หเลอ

ดทไม

เหมา

ะสม

(Inap

prop

riate

tran

sfus

ion)

ไดแก

การ

ใหเล

อดโด

ยไมม

ขอบง

ชหรอ

ไมจา

เปน

(unn

eces

sary

trans

fusio

n) ม

ความ

ลาชา

ในกา

รใหเ

ลอด

(del

ayed

trans

fusio

n) แ

ละกา

รใหเ

ลอดใ

นปรม

าณนอ

ยกวา

ทควร

(und

er

trans

fusio

n)

เหตก

ารณทค

วรหล

กเลย

ง ไดแ

ก

ก.เม

อดาเนน

การใหเ

ลอดต

ามทแ

พทยส

ง จดเ

ลอด/

สวนป

ระกอ

บของ

เลอด

ทเหม

าะสม

และเขา

กนได

กบผป

วย

แตเก

ดขอบ

กพรอ

งในก

ารตด

สนใจ

ทจะใ

หเลอ

ดกบผ

ปวย

ข. เม

อมขอ

บงชท

างคล

นกทต

องให

เลอด

/สวน

ประก

อบเล

อด

แตไม

ไดให

หรอใ

หลาช

า (ทา

ใหเก

ดผลเ

สยรน

แรงต

อผป ว

ย)

ค.กา

รใชเ

ลอดห

ม Oท

ใชกร

ณฉก

เฉน

ทงๆท

ผปวย

นนมผ

ลการ

ตรวจ

หมเล

อดหร

อมเล

อดท

cros

smat

ched

อยแล

ว

รายง

านขอ

ผดพล

าดกล

มน ได

แก

1.3.1

การ

สงสว

นประ

กอบข

องเล

อดทไ

มเปน

ตามก

าหนด

หรอไ

มเหม

าะสม

เนอง

จากผ

ลการ

ตรวจ

ทางห

องปฏ

บตกา

ร

ผดพล

าด ห

รอคด

ลอกผ

ลผด

หรอว

นจฉย

โรคผ

ด

1.3.2

การ

สงใช

เลอด

ทไมม

ขอบง

ชทเห

มาะส

ม

1.3.3

การ

สงใ ช

เลอด

ในขน

าดหร

ออตร

าการ

ใหเล

อดไม

เหมา

ะสมก

บควา

มตอง

การข

องผป

วย (ไ

มรวม

ถงผป

วย

Ttra

nsfu

sion

asso

ciate

d cir

cula

tory

ove

rload

: TA

CO)

23

 

  

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

1.3.4

การ

ไมสา

มารถ

ใหเล

อดได

เมอม

ขอบง

ช ห

รอให

เลอด

ปรมา

ณไม

เพยง

พอหร

อใหล

าชาเกน

ไมวา

จะเป

นสาเหต

จาก

หองป

ฏบตก

ารหร

อหอผ

ปวย

1.4

มควา

มผดพ

ลาดใ

นการ

นาสง

และจ

ดเกบ

สวนป

ระกอ

บของ

เลอด

(Han

dlin

g an

d st

orag

e er

rors,

HSE

)

ใหเล

อดแก

ผปวย

ถกตอ

งตาม

แพทย

สงแล

ะใหถ

กคน

แตเล

อด

หรอส

วนปร

ะกอบ

ของเลอ

ดนน

ถกจด

เกบห

รอนา

สงผด

พลาด

จากข

อกาห

นด จ

นมผล

เสย

ทาให

เลอด

ยนตน

นไมป

ลอดภ

ย

ตอผป

วย

การน

าสงแ

ละกา

รจดเ

กบเล

อดแล

ะสวน

ประก

อบขอ

งเลอ

ดท

ไมถก

ตอง ไ

ดแก

1.4.

1 ค

วามผ

ดพลา

ดของ

หวงโซอ

ณหภ

ม (b

lood

co

ld

chain

) เช

น กา

รวาง

ถงเล

อดไว

นอกต

เยน

นาน

เกนไ

ป หร

อ

จดเก

บไมเ

หมาะ

สม ห

รอเค

รองม

อทใช

เกบม

ปญหา

1.4.2

ใหเล

อดแล

ะสวน

ประก

อบขอ

งเลอ

ดทหม

ดอาย

1.4.3

ใชเวลา

นานม

ากกว

า

1.4.4

มข

อผดพ

ลาดท

างเท

คนค

เชนใ

ชชดใ

หเลอ

ดทไม

ถกตอ

ง หรอ

ใช in

fusio

n pu

mp

อยาง

ไมถก

ตอง

1.4.5

มกา

รใหเ

ลอดท

ไดผล

จากก

ารตร

วจตว

อยาง

เลอด

ไม

ถกตอ

ง

1.4.6

มกา

รผสม

ยาเข

าไปใ

นถงส

วนปร

ะกอบ

ของเลอ

ดทให

หรอใ

หยาแ

ละสว

นประ

กอบข

องเล

อดทา

งเสน

เดยว

กน

1.4.7

ใหสว

นประ

กอบข

องเล

อดทส

งเกต

พบคว

ามผด

ปกต

1.5

ใหเล

อดถก

ชนดแ

กผปว

ยถกค

น แต

กระบ

วนกา

รปฏบ

ตงาน

คลาด

เคลอ

นจาก

ขอกา

หนด(

Right

blo

od ri

ght p

atien

t, RB

RP)

เหตก

ารณเม

อผปว

ยไดร

บเลอ

ดทเต

รยมส

าหรบ

ผปวย

อยาง

ถกตอ

ง แตก

ระบว

นการ

หรอ

ขนตอ

นดาเนน

งาน

เกดค

ลาดเ

คลอน

จากข

อกาห

นด ได

แก ก

ารระ

บตวผ

ปวยไ

ม

ถกตอ

งหรอ

คาสง

ใหเล

อดไม

ถกตอ

ง หรอ

มเหต

อนๆท

อาจ

นาไป

สการ

ใหเล

อดผด

กระบ

วนกา

ร หร

อขนต

อนดา

เนนง

าน ท

อาจค

ลาดเ

คลอน

จาก

ขอกา

หนด

ไดแก

1.5.1

ใหเล

อดโด

ยทตด

ฉลาก

ไมถ ก

ตอง ไ

มสมบ

รณ ห

รอ

รายล

ะเอย

ดไมค

รบถว

น

1.5.2

ฉลา

กถงเลอ

ดสลบ

กนใน

ถงเล

อด ท

ประส

งคจะ

ให

ผปวย

รายเ

ดยวก

น

1.5.3

ผปวย

ไมมป

ายระ

บตวบ

คคล

(เชน

wrist

band

)

1.5.4

ใหสว

นประ

กอบเ

ลอดท

เตรย

มสาห

รบผป

วยแต

ไมม

คาสง

จากแ

พทยท

เปนล

ายลก

ษณอก

ษร

24

 

  

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

1.6

เหตก

ารณทเ

กอบจ

ะเกด

ความ

ผดพล

าด (N

ear m

iss)

คอ ค

วามผ

ดพลา

ด หร

อสงท

ไมเป

นไปต

ามมา

ตรฐา

นหรอ

ไม

เปนไ

ปขอก

าหนด

ของ

กระบ

วนกา

รหรอ

ขนตอ

นตาง

ๆ ซง

จะ

นาไป

สการ

ใหเล

อดทผ

ด หร

อเกด

ปฏกร

ยาจา

กการ

ไดรบ

เลอด

แต

ตรวจ

พบได

กอนท

จะเรมใ

หเลอ

ด

รายง

านทก

กรณทเ

กดอบ

ตการ

ณ ท

พบขอ

ผดพล

าดท

เกยว

ของก

บมาต

รฐาน

หรอข

อกาห

นดทา

งธนา

คารเลอ

ด

กอนใ

หเลอ

ดแมว

าจะไ

มไดใ

หเลอ

ด

25

 

  

2. Hemolytic transfusion reactions (HTR)

หมายถง ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอดทผปวยมอาการหรออาการแสดงของการทมเมด

เลอดแดงแตกทาลาย สมพนธกบการรบเลอด มผลการตรวจทางหองปฏบตการสนบสนน การแตก

ทาลายของเมดเลอดแดงอาจเกดภายในหลอดเลอด (intravascular) หรอนอกหลอดเลอด

(extravascular) เกดขนอยางเฉยบพลน (acute or immediate) หรอเกดขนชา ภายหลงการรบ

เลอดระยะหนง (delayed)

Hemolytic transfusion reactions (HTR) ประกอบดวยปฏกรยาดงน

2.1 Acute hemolytic transfusion reaction (AHTR)

หมายถง ปฏกรยา HTR ทเกดขนภายใน 24 ชวโมง หลงรบเลอดโดยมอาการทางคลนกและ

ผลการตรวจทางหองปฏบตการทแสดง hemolysis

2.2 Delayed hemolytic transfusion reaction (DHTR)

หมายถงปฏกรยา HTR ทเกดขน หลงการรบเลอดไปแลวนานเกนกวา 24 ชวโมง โดยม

อาการและผลการตรวจทางหองปฏบตการแสดงวาม hemolysis อาจมอาการหรออาการแสดง

ตางๆคลายคลงกบ AHTR แตรนแรงนอยกวา ผปวยบางรายอาจเกดอาการ DHTR หลงรบโลหตเปน

เวลานาน หรอหากพบวาระดบฮโมโกลบนหลงการใหเลอด ไมสงขนตามทควรจะเปน กควรนกถง

DHTR และควรไดรบการตรวจทางหองปฏบตการ เพอใหการวนจฉยโดยละเอยด

สวนการตรวจพบ red cell antibodies ทมความสาคญทางคลนก มระดบสงขนเมอ

เทยบกบกอนการรบเลอดโดยไมมอาการทางคลนก หรอผลการตรวจหองปฏบตการไมแสดง

hemolysis อาจเรยกวา delayed serological reaction (DSTR) หรอ alloimmunization

26

 

  ตา

รางท

2 H

emol

ytic

reac

tions

tra

nsfu

sion

(HTR

)

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

2.1

ปฏกร

ยาเม

ดเลอ

ดแดง

แตก

เฉยบ

พลน

(Acu

te h

emol

ytic

trans

fusio

n

reac

tion,

AHT

R)

นยาม

ของ a

cute

hem

olyt

ic tra

nsfu

sion

reac

tion

(AHT

R)คอ

ผปว

ย มไ

ขรวม

กบอา

การ/

อากา

รแสด

งของ

เมด

เลอด

แตกท

นทหร

อภาย

ใน 2

4 ชว

โมงห

ลงได

รบเล

อด ซง

หมาย

รวมถ

ง im

mun

ologic

al แล

ะ non

-imm

unolo

gical

caus

es /

reacti

onsโด

ยมอา

การ /

อาก

ารแส

ดง แล

ะผลก

าร

ตรวจ

ทางห

องปฏ

บตกา

รตาม

รายล

ะเอย

ด

AHTR

อาจ

เกดจ

าก er

ythro

cyte

auto

-antib

odies

หรอ

มภาว

ะ

อนๆท

ไมเกยว

กบ im

mun

ologic

al fac

tors

เชน

mec

hanic

al

facto

rs ทม

ผลให

เมดเลอ

ดแตก

ทาลา

ย ไดแ

ก กา

รใช

trans

fusion

pum

p กา

รใชเคร

องปอ

ดหวใจเทย

มระห

วางก

าร

ผาตด

การ

อนเลอด

การ

ใช h

ypot

onic

solut

ion รว

มกบก

ารให

เลอด

เปนต

น

2.1.1

ผปว

ยAHT

R คว

รราย

งานอ

าการ

รวมก

นกบผ

ลการ

ตรวจ

ทางห

องปฏ

บตกา

ร

2.1.2

ราย

งานค

วามร

นแรงขอ

งปฏก

รยาต

ามตา

รางท

4.1

อากา

รทสา

คญขอ

ง AHT

R ไดแ

ก

• Fe

ver

• Ch

ills/rig

ors

• Fa

cial fl

ushin

g

• Ch

est p

ain

• Ab

dom

inal p

ain

• Ba

ck/fl

ank p

ain

• Na

usea

/vom

iting

• Dia

rrhea

• Hy

pote

nsion

• Pa

llor

• Ja

undic

e

• Ol

iguria

, anu

ria

• Dif

fuse

blee

ding

• Da

rk ur

ine

ผลกา

รตรว

จทางหอ

งปฏบ

ตการ

ทพบบ

อย ค

อ

• He

mog

lobine

mia

• He

mog

lobinu

ria

• De

creas

ed se

rum

hap

toglo

bin

• Un

conju

gate

d hy

perb

ilirub

inem

ia

• Inc

rease

d LD

H an

d AS

T lev

el

• De

creas

ed h

emog

lobin

leve

l

หมาย

เหต

1. ไม

จาเป

นตอง

พบอา

การห

รอผล

ตรวจ

ทางห

องปฏ

บตกา

รครบ

ทกรา

ยการ

27

 

  

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

2.

ตรวจ

พบ d

irect

ant

i-glo

bulin

tes

t (D

AT)

ใหผล

บวกแ

ละ re

peat

cros

smat

ch

ใหผล

บวกอ

ยางไรก

ตาม

หากต

รวจเปน

ผลลบ

กไม

สามา

รถตด

สาเหตจ

าก A

HTR ไ

ด

2.2 ป

ฏกรย

าเมดเลอ

ดแดง

แตกอ

ยาง

ชาภา

ยหลง

ไดรบ

เลอด

(Del

ayed

hem

olyt

ic tra

nsfu

sion

reac

tion,

DHT

R)

ผปวย

มอาก

าร/อาก

ารแส

ดงขอ

งเมดเลอ

ดแดง

แตก

เกดภ

ายหล

ง

จากไ

ดรบเ

ลอดเ

กนกว

า 24

ชวโม

ง แตม

กไมเ

กน 1

เดอน

ผปวย

อาจม

ไขหร

อไมม

ไขรว

มดวย

การต

รวจท

าง

หองป

ฏบตก

ารชว

ยสนบ

สนนก

ารวน

จฉย

DHTR

2.2.

1 ผ

ปวยท

มลกษ

ณะด

งนยา

ม ให

รายง

านรว

มกบ

รายง

านผล

การส

บคนท

างหอ

งปฏบ

ตการ

และ

แอนต

บอดท

พบ

2.2.2

ควา

มรนแ

รงขอ

งปฏก

รยา แ

ละบน

ทกตอ

งประ

เมน

ระดบ

ความ

รนแร

งของ

ปฏกร

ยาเม

ดเลอ

ดแดง

แตก

ดงตา

ราง 4

.1

การต

รวจท

างหอ

งปฏบ

ตการ

ชวยส

นบสน

นการ

วนจฉ

ย ได

แก

• ฮโ

มโกล

บนลด

ลงหร

อไมเ

พมขน

• คา

บลรบ

นเพม

ขน

• ตร

วจพบ

หมเล

อดไม

เขาก

น ซง

ไมพบ

กอนก

ารให

เลอด

• DA

T ผล

บวก

และต

รวจพ

บ un

expe

cted

ant

ibod

y ซง

กอนใ

หเลอ

ด

ตรวจ

ไมพบ

หมาย

เหต

• กา

รตรว

จทาง

หองป

ฏบตก

ารอา

จพบข

อใดข

อหนง

• ถา

ตรวจ

พบเฉ

พาะ

DAT

ใหผล

บวกแ

ละ/ห

รอพบ

un

expe

cted

antib

ody โด

ยไมพ

บ he

mol

ysis

ใหรา

ยงาน

“Al

loim

mun

izatio

n”

28

 

  

3. Non hemolytic transfusion reactions (NHTR)

3.1 Febrile non hemolytic transfusion reaction (FNHTR)

หมายถง ภาวะแทรกซอนหลงไดรบเลอด ทผปวยมอาการไข มากกวาหรอเทากบ 38

องศาเซลเซยส หรอมอณหภมรางกายสงกวาระดบกอนรบเลอด มากกวาหรอเทากบ

1 องศาเซลเซยส และ/หรอมอาการหนาวสน และอาจมอาการปวดหวคลนไสรวมดวย

อาการเกดขนภายใน 4 ชม. หลงการรบเลอด โดยตดสาเหตอนๆออกไป เชน HTR ตด

เชอแบคทเรย หรอเหตอนๆ

3.2 Allergic reaction

หมายถง ภาวะแพตอเลอด ซงแบงระดบความรนแรง เปน 4 ระดบ รายละเอยดตาม

ตารางท 5

3.3 Transfusion associated graft-versus-host disease (TA-GVHD)

หมายถง ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอดทผปวยมอาการ/อาการแสดงของ GVHD

ภายใน 1-6 สปดาห โดยไมมสาเหตอนรวมดวย

3.4 Post transfusion purpura (PTP)

หมายถง ภาวะเกลดเลอดตาหลงการไดรบเลอด

3.5 Transfusion-related acute lung injury (TRALI)

หมายถง ภาวะปอดไดรบอนตรายหรออกเสบเฉยบพลนทเกดหลงการไดรบเลอด

ภายใน 6 ชวโมง โดยกอนหนานนไมมอาการและไมมเหตชกนาความเสยงอนๆทอาจ

ทาใหเกดปอดอกเสบอยางเฉยบพลน (alternate risk factors for acute Ling

injury –ALI)

3.6 Transfusion associated dyspnea (TAD)

หมายถง ภาวะการหายใจลาบากทเกยวของกบการไดรบเลอด

3.7 Transfusion associated circulatory overload (TACO)

หมายถง ภาวะปรมาณเลอดไหลเวยนมากเกน เปนผลจากการไดรบเลอด

3.8 Hypotensive transfusion reaction

หมายถง ภาวะความดนเลอดตาอยางรวดเรวสมพนธกบการรบเลอด

29

 

  

3.9 Other transfusion reactions

a) Hemosiderosis

b) Hyperkalemia

c) Unclassifiable complication of transfusion (UCT)

d) การใหanti-D immunoglobulin (Ig)

3.10 การใช cell salvage

30

 

  ตา

รางท

3 N

on h

emol

ytic

trans

fusio

n re

actio

ns (N

HTR)

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

3.1

Feb

rile

non

hem

olyt

ic

trans

fusio

n re

actio

n, F

NHTR

หมาย

ถง ป

ฏกรย

าทผป

วยหล

งไดร

บเลอ

ด มอ

าการ

ไข ม

ากกว

าหรอ

เทาก

บ

38 อ

งศาเซล

เซยส

หรอ

มอณหภ

มราง

กายส

งขนก

วาระ

ดบกอ

นการ

รบเล

อด

มากก

วาหร

อเทา

กบ 1

องศ

าเซล

เซยส

หรอ

มอาก

ารหน

าวสน

และ

อาจม

อากา

รปวด

หวคล

นไสร

วมดว

ย อ

าการ

เกดข

นภาย

ใน 4

ชม.หล

งการ

รบเล

อด

โดยต

ดสาเหต

อนๆอ

อกไป

เชน

HTR

ตดเช

อแบค

ทเรย

หรอ

เหตอ

นๆ

รายง

านผป

วยทม

อากา

รหรอ

อากา

รแสด

งเขา

ได

กบ F

NHTR

และ

รายง

านผล

การต

รวจท

าง

หองป

ฏบตก

ารทเ

กยวข

อง

3.2

Alle

rgic

reac

tions

หม

ายถง

ภาว

ะแพต

อเลอ

ดแบง

ความ

รนแร

ง 4 ระด

บ ดง

น

ก) ร

ะดบค

วามร

นแรง

1:

non

seve

re o

r min

or a

llerg

ic re

actio

ns

หมาย

ถง ป

ฏกรย

าภมแ

พหลง

การร

บเลอ

ด ทม

อากา

รและ

อากา

รแสด

ง

ทางผ

วหนง

และเยอ

บ (m

ucoc

utan

eous

) ได

แก

• M

orbi

llifo

rm ra

sh w

ith p

rurit

us

• Ur

ticar

ia (h

ives)

• Lo

caliz

ed a

ngio

edem

a

• Ed

ema

of li

ps, t

oung

e an

d uv

ula

• Pr

iorb

italp

riritu

s, er

ythe

ma

and

edem

a

• Co

njun

ctiva

l ede

ma

โดยอ

าการ

เกดข

นภาย

ใน 4

ชม.ขอ

งการ

ใหเล

อด ต

อบสน

องตอ

การร

กษาด

วย

anti-

hista

min

e หร

อ ste

roid

ข) ร

ะดบค

วามร

นแรง

2: s

ever

e

alle

rgic

reac

tionม

ความ

รนแร

งมาก

ขน ม

ผลตอ

ระบบ

ทางเดน

หายใ

จ

ทาให

หายใ

จลาบ

าก ท

างเด

นหาย

ใจอด

ตน ระบ

บหวใ

จหลอ

ดเลอ

ด ทา

ให

ความ

ดนเล

อดลด

ลง

ค) ร

ะดบค

วามร

นแรง

3: l

ife-th

reat

enin

g

มปฏก

รยาแ

บบ a

naph

ylac

tic re

actio

n

ง) ร

ะดบค

วามร

นแรง

4: d

eath

รายง

านผป

วยทม

อากา

รหรอ

อากา

รแสด

งเขา

ได

กบAl

lergi

c re

actio

ns ระด

บควา

มรนแ

รง

และร

ายงา

นผลก

ารตร

วจทา

งหอง

ปฏบต

การท

เกยว

ของ

31

 

  

คาศพ

ท คา

จากด

ความ

สง

ทราย

งาน

หมาย

เหตแ

ละอน

ๆ

3.3

Tra

nsfu

sion

asso

ciate

d gr

aft-

vers

us-h

ost d

iseas

e, T

A-GV

HD

ผปวย

มอาก

ารหร

ออาก

ารแส

ดง ค

อ มไ

ข ผน

แดง ต

บทาง

านผด

ปกต

อจจา

ระ

รวง จ

านวน

เซลล

เมดเ

ลอดท

กชนด

ลดลง

(pan

cyto

peni

a) แล

ะตรว

จพบไ

ข

กระด

กฝอ

(bon

e m

arro

w hy

popl

asia)

เกดข

นภาย

ใน 3

0 วน

หลง

จาก

ไดรบ

เลอด

สาเห

ตเกด

จากม

การต

ด gra

ft แล

ะเพม

ขยาย

จานว

น

lymph

ocyte

จาก

เลอด

ผบรจ

าคใน

รางก

ายผป

วย (e

ngra

ftmen

t and

clon

al e

xpan

sion)

รายง

านผป

วยทม

อากา

รหรอ

อากา

รแสด

งเขา

ได

กบTA

-GVH

D ระ

ดบคว

ามรน

แรงแ

ละรา

ยงาน

ผลกา

รตรว

จทาง

หองป

ฏบตก

ารทเ

กยวข

อง

การว

นจฉย

ทาได

โดยม

ขอมล

สนบส

นนจา

กผลต

รวจ

skin

และ

bone

mar

row

biop

sies

ของผ

ปวย

หรอ

ยนยน

โดยผ

ลการ

ตรวจ

พบ D

NA ห

รอ c

hrom

osom

e ขอ

งผบร

จาคท

พบใน

เลอด

และ/

หรอเ

นอเย

อของ

ผปวย

3.4

Pos

t tra

nsfu

sion

purp

ura

, PTP

ภา

วะเก

ลดเล

อดตา

ทเกด

ขนใน

5-1

2 วน

หลงจ

ากได

รบสว

นประ

กอบเ

ลอด

เชน

เมดเ

ลอดแ

ดงหรอ

เกลด

เลอด

รวม

กบกา

รตรว

จพบแอ

นตบอ

ดตอ

เกลด

เลอด

(พบ

allo

antib

odie

s ตอ

hum

an p

late

let a

ntige

n, H

PA

allo

antib

ody)

รายง

านผป

วยทม

อากา

รหรอ

อากา

รแสด

งเขา

ได

กบPT

P ระ

ดบคว

ามรน

แรงแ

ละรา

ยงาน

ผลกา

ร

ตรวจ

ทางห

องปฏ

บตกา

รทเก

ยวขอ

ง

ผปวย

ทเกล

ดเลอ

ดลดต

าลงก

วา 50

% หลง

ไดรบ

สวนป

ระกอ

บเลอ

ด

ควรไดร

บการ

ตรวจ

sero

logy

ของ

เกลด

เลอด

และร

ายงา

นผลก

าร

ตรวจ

3.5

Tra

nsfu

sion-

rela

ted

acut

e lu

ng

inju

ry, T

RALI

ผปวย

มการ

หายใ

จลาบ

ากเฉ

ยบพล

นรวม

กบภา

วะออ

กซเจ

นตา(l

ower

oxyg

en sa

tura

tion)

และ

ม in

filtra

tion

ในปอ

ดทงส

องขา

ง ระห

วางใหเ

ลอด

หรอภ

ายใน

6 ช

วโมง

ของก

ารให

เลอด

โดย

ไมได

มสาเหต

มาจา

กการ

ไดรบ

ปรมา

ณเล

อดมา

กเกน

ในระ

บบไห

ลเวย

น หร

อจาก

สาเห

ตอน

(ศกษ

าราย

ละเอ

ยดเพ

มเตม

เรอง

TRA

LI, A

LI, a

ltern

ative

risk

fact

ors,

poss

ible

TRA

LI, T

oron

to T

RALI

Conc

ensu

s Pan

el)

รายง

านผป

วยทม

อากา

รหรอ

อากา

รแสด

งเขา

ได

กบTR

ALI ร

ะดบค

วามร

นแรง

และร

ายงา

นผล

การต

รวจท

างหอ

งปฏบ

ตการ

ทเกย

วของ

เกณฑก

ารวน

จฉย

TRAL

I ไดแ

ก

1. Ac

ute

onse

t

2. Hy

poxe

mia

a. Pa

O2 /

FiO2

<300

mm

Hg o

r

b. o

xyge

n sa

tura

tion

is <

90%

on

room

air

or

c. ot

her c

linica

l evid

ence

3. Bil

ater

al in

filtra

tes o

n fro

ntal

che

st ra

diog

raph

y

4. No

evid

ence

of l

eft a

trial

hyp

erte

nsio

n

5. No

tem

pora

l rel

atio

nshi

p to

an

alte

rnat

ive ri

sk

fact

or fo

r ALI

durin

g 6 h

rs of

com

plet

ed

trans

fusio

n

ผปวย

ทสงส

ย TR

ALI

ใหปร

กษาแ

พทย

ธนาค

ารเล

อดหร

อ

แพทย

tran

sfusio

n m

edici

ne ผ

ใหบร

การโลห

ต แ

ละรา

ยงาน

ขอมล

สนบส

นนอน

ๆ แ

มวาผ

ลการ

ตรวจ

ทาง s

erol

ogy จะ

ไม

สามา

รถสร

ปได

32

 

  

4. Transfusion-transmitted infection (TTIs)

4.1 การตดเชอไวรส (Transfusion transmitted viral infection, TTVI)

ตองทาการตรวจสบคนวาผปวยมการตดเชอหลงจากการรบเลอด โดยมหลกฐานทางคลนก

และการตรวจทางหองปฏบตการไมพบการตดเชอดงกลาวกอนการรบเลอด และจะตองตรวจพบวา

สวนประกอบของเลอดทผปวยไดรบนน ไดมาจากการบรจาคของผบรจาคทตดเชอชนดเดยวกน

หรอสวนประกอบของเลอดทผปวยไดรบนนมการตดเชอไวรสจรง

4.2 การตดเชอแบคทเรย (Transfusion transmitted bacterial infection, TTBI)

การตดเชอแบคทเรยจากการรบเลอด ผปวยมกมไขมากกวา 39 องศาเซลเซยส หรอมการ

เปลยนแปลงอณหภมรางกายทวดกอนและหลงการรบเลอด สงขนมากกวา 2 องศาเซลเซยส และม

อาการหนาวสน หวใจเตนเรวเกนกวา 120 ครงตอนาท หรอเปลยนแปลงเพมขนหลงการรบเลอด

มากกวา 40 ครงตอนาท ความดนโลหต systolic เพมขนหรอลดลง 30 มม.ปรอท ในเวลา 4 ชวโมง

ทมการรบเลอด ระดบของความเชอมนในการวนจฉย TTBI ไดแก

4.2.1 เปนไปไดทมการตดเชอแบคทเรยจากการรบเลอด (Possible TTBI)

ประกอบดวยหลกฐาน คอ

(a) ตรวจพบเชอแบคทเรยในสวนประกอบโลหตทใหผปวย โดยใชวธการตรวจท

เชอถอได แตไมพบในกระแสเลอดผปวย หรอ

(b) ตรวจพบเชอแบคทเรยในกระแสเลอดผปวย แตไมพบในสวนประกอบโลหตท

ใหแกผปวย โดยไมมเหตผลอนๆททาใหตรวจพบการตดเชอในผปวย

4.2.2 ยนยนไดวามการตดเชอแบคทเรยจากการรบเลอด (Confirmed TTBI)

ประกอบดวยหลกฐานการตรวจพบ แบคทเรยสายพนธเดยวกนในกระแสเลอดผปวยและใน

สวนประกอบของเลอดทใหผปวย โดยใชวธการตรวจทเชอถอได

4.3 การตดเชอปรสตจากการรบเลอด (Transfusion transmitted parasitic

infection, TTPI)

ตองมหลกฐานการตรวจพบเชอปรสตในผปวยทไดรบเลอด เปนชนดเดยวกนกบเชอปรสต

หรอภมตานทานตอปรสตนนในเลอดของผบรจาค

33

 

  ตา

รางท

4 T

rans

fusio

n-tra

nsm

itted

infe

ctio

n (T

TIs)

คา

ศพท

คาจา

กดคว

าม

สงทร

ายงา

น หม

ายเห

ตและ

อนๆ

4.1

การ

ตดเช

อไวร

ส (V

iral i

nfec

tion,

TTV

I)

หมาย

ถง ก

ารตด

เชอไ

วรสจ

ากกา

รรบเ

ลอด

รายง

านผป

วยทร

บเลอ

ด แล

ะผบร

จาคโ

ลหตท

ตดเช

อ

รวมท

งสวน

ประก

อบขอ

งเลอ

ดทพบ

การต

ดเชอ

ตองท

าการ

ตรวจ

สบคน

วาผป

วยมก

ารตด

เชอ

หลงจ

ากกา

รรบเ

ลอด

โดยม

หลกฐ

านทา

งคลน

กและ

การต

รวจท

างหอ

งปฏบ

ตการ

วาไม

พบกา

รตดเ

ชอ

ดงกล

าวกอ

นการ

รบเล

อด แ

ละจะ

ตองต

รวจพ

บวา

สวนป

ระกอ

บของ

เลอด

ทผปว

ยไดร

บนน

ไดมา

จาก

การบ

รจาค

ของผ

บรจา

คทตด

เชอช

นดเด

ยวกน

หรอ

สวนป

ระกอ

บของ

เลอด

ทผปว

ยไดร

บนนม

การต

ดเชอ

ไวรส

จรง

4.2

การ

ตดเช

อแบค

ทเรย

(Bac

teria

l inf

ectio

n, T

TBI)

หมาย

ถง ก

ารตด

เชอแ

บคทเ

รยจา

กการ

รบเล

อด

ผปวย

มกมไ

ขมาก

กวา 3

9 อง

ศาเซ

ลเซย

ส หร

อมกา

ร

เปลย

นแปล

งอณหภ

มราง

กายว

ดกอน

และห

ลงกา

รรบเ

ลอด

สงขน

มากก

วา 2

องศ

าเซล

เซยส

และ

มอาก

ารหน

าวสน

หวใจ

เตนเ

รวเก

นกวา

120

ครง

ตอนา

ท หร

อเปล

ยนแป

ลง

เพมข

นหลง

การร

บเลอ

ด มา

กกวา

40

ครงต

อนาท

ควา

มดน

โลหต

systo

lic เพ

มขนห

รอลด

ลง 3

0 มม

.ปรอ

ท ใน

เวลา

4

ชวโม

งทมก

ารรบ

เลอด

รายง

านผป

วยทร

บเลอ

ด แล

ะผบร

จาคโ

ลหตท

ตดเช

อ

รวมท

งสวน

ประก

อบขอ

งเลอ

ดทพบ

การต

ดเชอ

Poss

ible

TTB

I

• ตร

วจพบ

เชอแ

บคทเ

รยใน

สวนป

ระกอ

บโลห

ตท

ใหผป

วย โด

ยใชว

ธการ

ตรวจ

ทเชอ

ถอได

แตไ

ม

พบใน

กระแ

สเลอ

ดผปว

ย ห

รอ

• ตร

วจพบ

เชอแ

บคทเ

รยใน

กระแ

สเลอ

ดผปว

ย

แตไม

พบใน

สวนป

ระกอ

บโลห

ตทให

แกผป

วย

โดยไ

มมเห

ตผลอ

นๆทท

าใหต

รวจพ

บการ

ตดเช

อ

ในผ ป

วย

Conf

irmed

TTB

I

• กา

รตรว

จพบแ

บคทเ

รยสา

ยพนธ

เดยว

กนใน

กระแ

สเลอ

ดผปว

ยและ

ในสว

นประ

กอบข

อง

เลอด

ทใหผ

ปวย

โดยใ

ชวธก

ารตร

วจทเ

ชอถอ

ได

4.3

การ

ตดเช

อปรส

ตจาก

การร

บเลอ

ด (T

TPI)

หมาย

ถง ก

ารตด

เชอป

รสตจ

ากกา

รรบเ

ลอด

รายง

านผป

วยทร

บเลอ

ด แล

ะผบร

จาคโ

ลหตท

ตดเช

อ

รวมท

งสวน

ประก

อบขอ

งเลอ

ดทพบ

การต

ดเชอ

ตองม

หลกฐ

านกา

รตรว

จพบเ

ชอปร

สตใน

ผปวย

ท

ไดรบ

เลอด

เปนช

นดเด

ยวกน

กบเช

อปรส

ตหรอ

ภม

ตานท

านตอ

ปรสต

นนใน

เลอด

ของผ

บรจา

ค

34

 

  

5. ความรนแรงของภาวะแทรกซอนและปฏกรยาจากการรบเลอด (Severity) อาจแบงออกได

เปน 4 ระดบดงน

Grade 1: Non-severe

หมายถง ผปวยทรบเลอด เกดภาวะแทรกซอนทตองไดรบการบาบดรกษาทางการแพทย ซง

เปนการรกษาตามอาการ (symptomatic treatment) แตไมมอนตรายอยางถาวรตอระบบอวยวะ

(non-permanent damage) หรอระบบรางกายสญเสยการทางาน

Grade 2: Severe

หมายถง ผปวยไดรบเลอดแลวเกดภาวะแทรกซอนจนตองไดรบการรกษาในโรงพยาบาล

หรอตองอยในโรงพยาบาลนานกวาเดม เนองจากภาวะแทรกซอนจากการรบเลอดในครงน และ/

หรอภาวะแทรกซอนไมพงประสงคนน เปนผลใหเกดการสญเสย หรอเสยความสามารถของระบบ

การทางานของรางกายท เ ปนอยนานหรอชดเจน และ/หรอ ผปวยทไ ดรบเลอดและเกด

ภาวะแทรกซอน จนตองไดรบการรกษาเพอปองกนอนตรายหรอการเสยความสามารถของระบบ

รางกายอยางถาวร อนเกยวของโดยตรงกบภาวะแทรกซอนของการรบเลอดในครงน

Grade 3: Life-threatening

หมายถง ผปวยไดรบเลอดแลวมภาวะแทรกซอนวกฤต จนตองไดรบการรกษาดวยวธการท

สาคญเพอชวยชวต เชน ใหยาชวยเพมความดนเลอด (vasopressors) ใสทอชวยการหายใจ หรอ

จาเปนตองยายเขารบการรกษาในหอผปวยหนก ไอ ซ ย เปนตน

Grade 4: Death

หมายถง ผปวยเสยชวตเนองจากภาวะแทรกซอนของการรบเลอด ทงนการรายงานระดบ

ความรนแรง grade 4 น ตองมหลกฐานชดเจนวาภาวะแทรกซอนของการรบเลอดเปนสาเหตททา

ใหเสยชวต แตหากผปวยทรบเลอดนนมภาวะแทรกซอนแลวเสยชวตจากโรคทเปนหรอจากสาเหต

อน ตองพจารณารายงานระดบความรนแรงท grade 1, 2 หรอ 3 เทานน

การพจารณาความรนแรงของภาวะแทรกซอนจากการรบเลอดในระบบอนๆอาจพจารณา

ตามระบบของ International haemovigilance network (IHN), Severe hazard of blood

transfusion (SHOT), และ British committee for standards in haematology (BCSH) ซง

แสดงรายละเอยดไวในตารางท 5

35

 

  ตา

รางท

5 ก

ารจา

แนกร

ะดบค

วามร

นแรง

ของภ

าวะแ

ทรกซ

อนไม

พงปร

ะสงค

จากก

ารรบ

เลอด

(IHN

/SHO

T/BC

SH)

ชนดป

ฏกรย

า 1.

อากา

รรนแ

รงนอ

ย (m

ild)

2. อ

าการ

รนแร

งปาน

กลาง

(mod

erat

e)

3. อ

าการ

รนแร

งมาก

(sev

ere)

1. ป

ฏกรย

าไข

(Feb

rile

type

reac

tion)

มไ

ขขน

อณหภ

ม >

38° C

และส

งขนร

ะหวา

ง

1 - 2° C

เปรย

บเทย

บกอน

ใหเล

อด ไม

แสดง

อากา

ร

อน

มไข

อณหภ

มสงข

น 2° Cข

นไป

หรอม

ไข 3

9°C

ขนไป

รวมก

บม

อากา

รหนา

วสน

มอาก

าร อ

นรวม

ดวย

เชน

ปวดก

ลามเ

นอ ห

รอ

คลนไ

ส ซง

ทาให

ตองห

ยดกา

รใหเ

ลอด

อณหภ

มสงข

น 2°

Cข

นไปห

รอมอ

าการ

อน เช

นหนา

วสนห

รอไข

39° C

ขนไป

หรอ

มอาก

ารอย

างอน

เชน

ปวดก

ลามเนอ

หรอ

คลน

ไส

ซงทา

ใหตอ

งหยด

ใหเล

อด ท

าใหต

องตร

วจสอ

บเพมเ

ตมทน

ท

และ/

หรอม

ผลโด

ยตรง

ใหผป

วยตอ

งอยโ

รงพย

าบาล

นานข

น

2. ป

ฏกรย

าแพเ

ลอด

(Alle

rgic

type

reac

tion)

หนาแ

ดงตว

แดง

ลมพษ

หรอ

ผน

มหอบ

หด หรอ

บวม

(ang

ioed

ema)

อาจ

มหรอ

ไมมอ

าการ

หนา

แดง /

ลมพ

ษ / ผ

น แต

อากา

รทาง

ระบบ

หายใ

จหรอ

ความ

ดน

เลอด

ตาไม

รนแร

ง

หลอด

ลมหด

เกรง

, มเส

ยง st

ridor

, บวม

(ang

ioed

ema)

หรอ

ม

ปญหา

ของร

ะบบไ

หลเวยน

ซงตอ

งการ

รกษา

เรงดว

น และ

/หรอ

มผลท

า

ใหผป

วยนอ

นโรงพย

าบาล

นานข

น หร

อม an

aphy

laxis (

ปฏกร

ยาภม

ไว

เกนข

องรา

งกาย

ทวไป

อาจร

นแรงถง

แกชว

ตมกม

การเปล

ยนแป

ลง

ทางผ

วหนง

และเยอ

บรวม

ดวย)

3. ป

ฏกรย

าแพเ

ลอดร

วมกบ

มไข

(Rea

ctio

n wi

th b

oth

alle

rgic

and

febr

ile)

มปฏก

รยาไข

และแ

พเลอ

ด เล

กนอย

ปฏ

กรยา

แพเลอด

และม

ไข ม

อากา

รรนแ

รงปา

นกลา

งอยา

งนอย

หนง

อากา

ร

ปฏกร

ยาแพ

เลอด

และม

ไข ม

อากา

รรนแ

รงมา

ก อย

างนอ

ยหนง

อากา

ร

4. ค

วามด

นเลอ

ดตา

(Hyp

oten

sive

reac

tion)

คว

ามดน

เลอด

systo

lic ตา

อยางเดยว

โดยล

ดลง 3

0 mm

/Hg

ขนไป

เกดข

นระห

วางให

เลอด

หรอภ

ายใน

1 ชว

โมงห

ลงได

รบเลอด

และ

ความ

ดนเลอด

systo

lic เท

ากบ

80 m

m/H

g หรอ

ตากว

า โดยไมม

อากา

รแพ

หรอ a

naph

ylaxis

และ ไ

มจาเป

นตอง

รกษา

เพมเตม

หรอต

องกา

รรกษ

า

เพยง

เลกน

อย

ความ

ดนเล

อดตา

มผล

ทาให

เกดช

อค โด

ยไมม

อากา

รแพห

รออา

การ

อนๆ

ผปว

ยตอง

การก

ารรก

ษาฉก

เฉน

สาหร

บการ

พจาร

ณาจ

ดระด

บควา

มรนแ

รงโด

ยใชผ

ลการ

ตรวจ

ทางห

องปฏ

บตกา

รเปน

เกณฑ

อาจจ

าแนก

ตามร

ายละ

เอยด

ในตา

รางท

5.1

36

 

  

ตารางท 5.1 การจดระดบความรนแรงของปฏกรยาเมดเลอดแดงแตกหลงไดรบเลอด(Severity

grades for hemolytic transfusion reactions)

Grading of severity รายละเอยดทตรวจพบ

1 = DAT without haemolysis ผปวยตรวจพบ DAT ใหผลบวกอยางเดยว ควรรายงานในกลม ‘alloimmunization’

2 = อาการเลกนอย (mild) พบอยางนอย 2 ขอ

• คา Hb ลดลง

• DAT ใหผลบวก

• พบ spherocytes

3 = อาการปานกลาง (moderate) • คาฮโมโกลบนลดลง

• คาบลรบนเพมขน

• DAT ใหผลกากงบวกลบ

• พบหรอไมพบ spherocytes

4 = อาการรนแรงมาก (severe) • คาฮโมโกลบนลดลง

• คาบลรบนเพมขน

• DAT ใหผลบวกหรอลบ

• การทางานของไตเสยไป (Renal impairment)

• พบหรอไมพบ spherocytes

6. การจดระดบของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะแทรกซอน (Grading of

imputability)

กอนทการตรวจสบคนหาสาเหตของภาวะแทรกซอนหลงการรบเลอด จะสมบรณและไดรบ

การสรปวาเปนภาวะแทรกซอนท เกดจากการรบเลอดหรอไมนน ควรประเมนระดบของ

ความสมพนธวาภาวะแทรกซอนในผปวยนน เกยวของกบการรบเลอดมากนอยเพยงใด เปนลาดบ

ดงสรปในตารางท 6

37

 

  ตา

รางท

6 G

radi

ng o

f im

puta

bilit

y

ขอ

มลทน

าเขา

วเคร

าะห

ประเมน

ไมได

มข

อมลไ

มเพย

งพอส

าหรบ

การน

าเขา

สการ

ประเมน

Exclu

ded

ตดออ

กหรอ

ไมนา

ใช

เมอม

หลกฐ

านสน

บสนน

ทสรป

ไดวา

เหตก

ารณไม

พงปร

ะสงค

เกดจ

ากสา

เหตอ

นชดเ

จน

Unlik

ely

(dou

btfu

l)

สงสย

แตไ

มนาจ

ะเปน

ไปได

เมอม

หลกฐ

านทน

าพอใ

จวาเหต

การณ

ไมพง

ประส

งคเก

ดจาก

สาเห

ตอนน

อกเห

นอจา

กการ

ไดรบ

เลอด

หรอส

วนปร

ะกอบ

เลอด

Poss

ible

เปนไ

ปได

เมอห

ลกฐา

นตดส

นไมไ

ดวา ปฏ

กรยา

ไมพง

ประส

งคเก

ดจาก

การไดร

บเลอ

ดหรอ

สวนป

ระกอ

บเลอ

ด หร

ออาจ

เปนจ

ากสา

เหตอ

น(in

dete

rmin

ate)

Prob

able

(like

ly)

นาจะ

เปน

เมอห

ลกฐา

นบงช

ชดวา

ปฏกร

ยาไม

พงปร

ะสงค

นาจะ

เกดจ

ากกา

รไดร

บเลอ

ดหรอ

สวนป

ระกอ

บเลอ

ด

Defin

ite (c

erta

in)

แนนอ

น

เมอห

ลกฐา

นสรป

ไดชด

เจน

วาปฏ

กรยา

ไมพง

ประส

งคเก

ดจาก

การไดร

บเลอ

ดหรอ

สวนป

ระกอ

บเลอ

ด

38

 

  

สวนท 3

กระบวนการดาเนนงานและการรายงาน

การเฝาระวงความปลอดภยของโลหต

(Hemovigilance work flow process

and reporting system)

39

 

  

กระบวนการดาเนนงานและการรายงานการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต

(Hemovigilance work flow process and reporting system)

ก) เครอขายทเกยวของของประเทศไทย (Thai hemovigilance network)

1. องคกร โรงพยาบาลหรอสถาบน ทมกจกรรมการรบบรจาคโลหต และการใหเลอดแก

ผปวย

1.1 ระดบผปฏบตงานจะตองมธนาคารเลอด ซงมบคลากรทมคณวฒเหมาะสม

ปฏบตงาน สาหรบหอผปวยและหนวยงานทางคลนกทดแลรกษาผปวย จะตองมแพทย พยาบาล

และเจาหนาทอนๆ ทมคณวฒเหมาะสมและไดรบมอบหมายใหรบผดชอบเกยวกบการบรการโลหต

บคลากรระดบปฏบตการดงกลาว เมอพบเหตการณไมพงประสงคหรอภาวะแทรกซอนเกยวกบการ

บรจาคโลหต หรอการรบเลอดในผปวย จะตองบาบดแกไข ตรวจสบคน สรปวเคราะห ตาม

กระบวนการทองคกร โรงพยาบาล หรอสถาบนกาหนดและมอบหมายหนาทใหปฏบต

1.2 ระบบคณภาพในองคกร โรงพยาบาล หรอสถาบน จะตองจดตงหนวยงาน

หรอคณะกรรมการในระบบคณภาพเพอการเกบขอมลความเสยง เหตการณไมพงประสงคและ

ภาวะแทรกซอน ทาการประเมน และพฒนาคณภาพ ไดแก คณะกรรมการการใชเลอดของ

โรงพยาบาล (Hospital transfusion committee,HTC) คณะกรรมการความเสยง คณะกรรมการ

ดแลผปวย (Patient care team, PCT) และมผจดการระบบคณภาพ เปนตน เมอมเหตการณไมพง

ประสงค และหรอ ภาวะแทรกซอนทเกยวของกบบรการโลหตซงบคลากรระดบปฏบตการรายงาน

มาแลว คณะกรรมการขางตนจะพจารณารวบรวมขอมล วเคราะห แกปญหา จดทาแนวทางการ

พฒนาอยางตอเนอง แลวจดทาแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1) และ

แบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด (NHV2) ตามกรอบระยะเวลาทคณะกรรมการเฝา

ระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาตกาหนด แลวเสนอตอผบรหารสงสดขององคกร เชน

ผอานวยการ ผจดการ หรอคณบด

1.3 ระดบผบรหารสงสดขององคกร เชนผอานวยการผจดการ หรอคณบด เปนผม

อานาจในการสงแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1) และแบบรายงาน

ภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด (NHV2) ตามกรอบระยะเวลาทคณะกรรมการเฝาระวงความ

40

ปลอดภยของโลหตระดบชาตกาหนด มายงคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต

ตอไป

2. ระดบชาต สภากาชาดไทยไดแตงตง คณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต

ระดบชาต (National hemovigilance committee, NHC) ดงน

2.1 องคประกอบ ประกอบดวยผแทนจากศนยบรการโลหตแหงชาตสภากาชาดไทย

กระทรวงสาธารณสข ธนาคารเลอดในโรงพยาบาล และธนาคารเลอดของโรงพยาบาลมหาวทยาลย

2.2 หนาทของคณะกรรมการ ไดแก สรางแนวทางการเฝาระวงความปลอดภยของ

โลหตระดบชาต ใหเปนไปในแนวทางเดยวกนทวประเทศ โดยใชองคความรและแนวทางทเปน

มาตรฐานสากล สรางเครอขายการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต ใหครอบคลมถายทอด

องคความรและฝกอบรม รวบรวมขอมลรายงานจากองคกร โรงพยาบาล สถาบนทมงานบรการโลหต

เพอวเคราะห ระดมความรจากนกวชาการเพอแกปญหาทงกรณเรงดวนและไมเรงดวนจดทาแนว

ทางแกไขและปองกนจดทารายงานประจาปสรางความเขมแขงและยงยนในกระบวนการเฝาระวง

ความปลอดภยของโลหตใหทดเทยมระดบนานาชาต และมงมนในการเขารวมเปนสมาชกเครอขาย

การเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบนานาชาต เชน International hemovigilance

network, IHN เพอเปนชองทางแลกเปลยนขอมล ความรและประสบการณ ใหเกดการพฒนาและ

ยกระดบงานบรการโลหตของประเทศใหไดมาตรฐานสากล

ข) กระบวนการดาเนนงานตามปกต (Ordinary work flow)

1. ผปฏบตงานทเกยวของกบงานบรการโลหต เมอพบภาวะแทรกซอน หรอเหตการณไมพง

ประสงคในกระบวนการของงานบรการโลหต จะตองปฏบตตามแนวทางหรอคมอปฏบตงานทองคกร

โรงพยาบาล และสถาบนนนๆกาหนดขนอยางถกตองตามหลกวชาการ ซงครอบคลมดานการ

บาบดรกษา การแกไขปญหา การสารวจหาสาเหต การตรวจวนจฉยผประสบเหต การตรวจวนจฉย

ทางหองปฏบตการ การวเคราะหและสรปผล การสรางแนวทางปองกนปญหาทไดรบการยอมรบใน

ระดบองคกร

องคกร โรงพยาบาล และสถาบนจะตองสรางแบบรายงาน แบบบนทก ใบขอสงตรวจ และ

เอกสารทเกยวของไวใชบนทกกระบวนการตางๆ และพรอมทจะรวบรวมรายงานตามแบบรายงาน

41

 

  

ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1) และแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด

(NHV2) ของคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาตสรางขน

2. คณะกรรมการในระบบคณภาพขององคกร โรงพยาบาล และสถาบน เมอไดรบ

รายงานภาวะแทรกซอน หรอเหตการณไมพงประสงคในกระบวนการของงานบรการโลหตจากระดบ

ผปฏบตงานแลว ใหทางานรวมกบผปฏบตงานตามรายละเอยดในขอ 1 แลวรวบรวมจานวนรายท

เกดขนตามกรอบระยะเวลาทกาหนด จดทารายงานตามแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการ

บรจาคโลหต(NHV1) และแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด (NHV2) ของคณะกรรมการ

เฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาตสรางขน เสนอตอผบรหารสงสดขององคกร

3. ผบรหารสงสดขององคกร เชนผอานวยการ ผจดการ หรอคณบด สงแบบรายงาน

ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1) และแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด

(NHV2) มายงคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต ศนยบรการโลหตแหงชาต

สภากาชาดไทย ตามกรอบระยะเวลาทกาหนด โดยกาหนดชนความลบตามความเหมาะสม

4. คณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต รวบรวมรายงาน วเคราะห

สรางแนวทางปองกนแกไขในระดบภาพรวม สรางนโยบาย จดทารายงานประจาปทไมเปดเผยชอ

ผรายงานและสถาบนทรายงาน

ค) ระบบการรายงานเรงดวน (Rapid alert system)

ตามปกตคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต ศนยบรการโลหต

แหงชาต สภากาชาดไทยจะกาหนดใหองคกร โรงพยาบาล และสถาบนรวบรวมสงแบบรายงาน

ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต(NHV1) และแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด

(NHV2) มาทคณะกรรมการตามกรอบระยะเวลาทกาหนด แตหากองคกร โรงพยาบาล และสถาบน

พบเหตการณหรอประเดนปญหาทมความรนแรง มการแพรกระจายและสงผลกระทบอยางรวดเรว

และกวางขวาง กอใหเกดผลไมพงประสงคตอผบรจาคโลหต ผปวย หรอประชาชนทวไป จาเปนตอง

รายงานเรงดวนเพอการแกไขปญหาอยางทนทวงท ผบรหารสงสดขององคกรเชนผอานวยการ

ผจดการ หรอคณบดใหรายงานมายงประธานคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต

ระดบชาต ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทยโดยตรง

42

 

  

ง) บทเฉพาะกาลและทางเลอกในการปฏบต

ถงแมระบบการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตจะเปนองคความรทผปฏบตงานดาน

บรการโลหตคนเคยมานานแลว และไดใชระบบดงกลาวในการใหบรการผบรจาคโลหตและผปวยใน

โรงพยาบาลจนเกดความปลอดภยและมการพฒนาอยางตอเนอง แตการสรางระบบในภาพรวมของ

ประเทศยงอยในระยะเรมตน เพอขบเคลอนใหเกดระบบการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต

ระดบชาต จงควรดาเนนการอยางคอยเปนคอยไป โดยกาหนดใหมทางเลอกในการปฏบตดงน

1. การรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต ใหรายงานทกหวขอตามแบบ

รายงาน

2. การรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด ใหรายงานทกหวขอตามแบบรายงาน

ยกเวนหวขอท1 เหตการณไมพงประสงค Adverse events ทยงไมเกด Adverse reactions ใน

ผปวย ประกอบดวยขอยอย 1.1-1.6 ใหรายงานตามความสมครใจ ไดแก

การใหเลอดผด (Incorrect blood component transfused ,IBCT หรอ

Wrong blood transfused)

การไมปฏบตตามขอกาหนด (Specific requirements not met ,SRNM)

การใหเลอดทไมเหมาะสม (Inappropriate transfusion) ไดแก การใหเลอด

โดยไมมขอบงชหรอไมจาเปน (unnecessary transfusion) มความลาชาในการ

ใหเลอด (delayed transfusion) และการใหเลอดในปรมาณนอยกวาทควร

(under transfusion)

ความผดพลาดในการปฏบตเกยวกบถงเลอดและการจดเกบสวนประกอบของ

เลอด (Handling and storage errors ,HSE)

การใหเลอดถกชนด ผปวยถกคน แตกระบวนการทางานไมถกตอง (Right

blood right patient ,RBRP)

เหตการณทเกอบจะเกดความผดพลาด (Near miss)

43

 

  

3. ขอบเขตความครอบคลมของการดาเนนงานระบบการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต

ระดบชาต จะเรมจากความสมครใจ (voluntary) ไปสภาคบงคบ (mandatory) โดยมหนวยงานนา

รองตามลาดบคอ

โรงพยาบาลสงกดมหาวทยาลยและโรงพยาบาลเอกชนขนาดใหญทใชมาตรฐาน

นานาชาต โรงพยาบาลสงกดกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

โรงพยาบาลศนยและโรงพยาบาลทวไป กระทรวงสาธารณสขและโรงพยาบาลใหญท

สงกดกระทรวงกลาโหม

โรงพยาบาลภาครฐทงหมด ทกกระทรวง

โรงพยาบาลเอกชนทงหมด

44

 

  

แผนภมท 2 ขนตอนการรายงานคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต

(workflow process)

1. ผปฏบตงานทเกยวของกบงานบรการโลหต ไดแก แพทย พยาบาล ธนาคารเลอด

1.1 มกระบวนการภายในเพอจดการกบภาวะแทรกซอน หรอเหตการณไมพงประสงคในกระบวนการ

ของงานบรการโลหต โดยจะตองสรางแบบรายงานภายใน เชน แบบบนทก ใบขอสงตรวจ และเอกสาร

ทเกยวของไวใชบนทกกระบวนการตางๆ อยางเหมาะสมของแตละองคกร

1.2 ทาการบาบดรกษา การแกไขปญหา การสารวจหาสาเหต การตรวจวนจฉยผประสบเหต การตรวจ

วนจฉยทางหองปฏบตการ แลวบนทกขอมลลงในแบบรายงานภายใน

1.3 วเคราะหและสรปผล แลวรายงานใหคณะกรรมการในระบบคณภาพขององคกร โรงพยาบาล และ

สถาบนทราบ

2. คณะกรรมการในระบบคณภาพขององคกร โรงพยาบาล และสถาบน

2.1 รบรายงานภาวะแทรกซอน หรอเหตการณไมพงประสงคในกระบวนการของงานบรการโลหตจาก

ระดบผปฏบตงาน

2.2 รวบรวมจานวนรายทเกดขนตามกรอบระยะเวลาทกาหนด จดทารายงานตามแบบรายงาน

ภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต(NHV1) และแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการรบเลอด

(NHV2) ของคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาตสรางขน

2.3 เสนอตอผบรหารสงสดขององคกร

3. ผบรหารสงสดขององคกร ไดแก ผอานวยการ ผจดการ หรอคณบด

3.1 สงแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1) และแบบรายงานภาวะแทรกซอน

จากการรบเลอด (NHV2) มายงคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต ศนยบรการ

โลหตแหงชาต สภากาชาดไทย ตามกรอบระยะเวลาทกาหนด โดยกาหนดชนความลบตามความ

เหมาะสม

4. คณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหตระดบชาต

4.1 รวบรวมรายงาน วเคราะห

4.2 รายงานใหองคกร โรงพยาบาล สถาบนทราบ

4.3 จดทารายงานประจาปทไมเปดเผยชอผรายงานและสถาบนทรายงาน

4.4 สรางนโยบายและแนวทางปฏบตทมผลตอการพฒนาความปลอดภยของโลหต

45

 

  

46

 

  

สวนท 4

แบบรายงานภาวะแทรกซอน

47

 

  

ภาวะแทรกซอน

จานวนราย

non severe severe รวม

mild moderate

1. ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงเฉพาะท (Complications mainly with local symptoms)

1.1 มเลอดออกนอกหลอดเลอด

1.1.1 อาการหอเลอดเขยวชา (Bruise), กอนเลอดขง (Hematoma)

1.1.2 การสอดเขมเจาะเกบโลหตพลาดเขาหลอดเลอดแดง (Arterial puncture)

1.1.3 การมเลอดออกภายหลงการเจาะเกบเสรจแลว (Delayed bleeding)

1.2 อาการเจบปวด

1.2.1 การระคายเคองตอเสนประสาท(Nerve irritation)

1.2.2 การบาดเจบตอเสนประสาท (Nerve injury)

1.2.3 การบาดเจบตอเสนเอน (Tendon injury)

1.2.4 อาการปวดแขน (Painful arm) นานกวา 1 ชม ไมทราบสาเหต

1.3 ภาวะแทรกซอนเฉพาะทชนดอนๆ

1.3.1 การอกเสบของหลอดเลอด (Thrombophlebitis)

1.3.2 การแพเฉพาะท (Local allergy)

รวม (1) ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงเฉพาะท

2. ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงทวไป (Complications mainly with generalized symptoms)

ปฏกรยา Vasovagal reactions (VVR) ประกอบดวยอาการไมสบาย ออนแรง กระสบกระสาย วงเวยน คลนไส อาจมอาการรนแรงขนจนหมดสต เปนลม

2.1 ปฎกรยา vasovagal แบบเกดขนเฉยบพลน (Immediate vasovagal reaction)

เกดในบรเวณสถานทรบบรจาคโลหต (Immediate VVR)

2.2 ปฎกรยา vasovagal แบบเกดขนเฉยบพลนรวมกบการบาดเจบ เกดในบรเวณ

สถานทรบบรจาคโลหต (Immediate VVR with injury)

2.3 ปฎกรยา vasovagal แบบเกดขนชา เกดอาการหลงจากผบรจาคโลหตออกจาก

บรเวณสถานทรบบรจาคโลหตไปแลว (Delayed VVR)

2.4 ปฎกรยา vasovagal แบบเกดขนชารวมกบการบาดเจบ เกดอาการหลงจากผ

บรจาคโลหตออกจากบรเวณสถานทรบบรจาคโลหตไปแลว (Delayed VVR with

injury )

รวม (2) ภาวะแทรกซอนทมอาการและอาการแสดงทวไป

3. ภาวะแทรกซอนทเกดจากการทา apheresis

3.1 ปฎกรยาตอซเตรต (Citrate reaction)

3.2 เมดเลอดแดงแตก (Hemolysis)

3.3 ปฏกรยาภมแพแบบทวไป (Generalized allergic reaction)

3.4 การเกดฟองอากาศในหลอดเลอด (Air embolism)

รวม (3) ภาวะแทรกซอนทเกดจากการทา apheresis

4. ภาวะแทรกซอนอนๆจากการบรจาคโลหต

4.1 อาการ อาการแสดงของ Hypovolemia

4.2 Hyperventilation

4.3 อนๆ.......................................................................................................

รวม (4) ภาวะแทรกซอนอนๆ

รวมทงหมด (1)+(2)+(3)+(4)

แบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1)

ชอหนวยงานทรายงาน………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………

การบรจาคเลอดธรรมดา การบรจาคแบบ Apheresis

ชวงเวลาทบนทก วนท ............................................................ ถง ........................................................... รวมจานวนผบรจาคทงหมด ...................... คน

ดคาอธบายการกรอกแบบรายงานในหนา 2

หนาท 1

48

 

  

คาอธบายการกรอกแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1)

1. แบบรายงานนจดทาขนโดยคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย โดยมวตถประสงคเพอใช

รวบรวมจานวนภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต ตามรอบระยะเวลาทคณะกรรมการฯกาหนด เพอนามาวเคราะหและกาหนดมาตรการปองกน

แกไขและพฒนาอยางตอเนอง เพอใหเกดความปลอดภยสงสดแกผบรจาคโลหต

2. ศนยบรการโลหตแหงชาต ภาคบรการโลหตแหงชาต และโรงพยาบาลทมการรบบรจาคโลหต มหนาทรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต

ตามรอบระยะเวลาทคณะกรรมการฯกาหนด โดยใชแบบรายงานน และควรสรางแบบบนทกเหตการณภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหตรายวน

ตามคาจากดความใน “คมอแนวทางการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต จดทาโดยคณะกรรมการฯ พ.ศ.2558” ใหสอดคลองกบแบบรายงานน

3. ลาดบขนตอนการรายงานตามปกต ประกอบดวย

ผปฏบตงานรบบรจาคโลหต ธนาคารเลอด บนทกเหตการณภาวะแทรกซอนรายวน และนาเสนอหนวยงานระดบองคกร

โรงพยาบาล หรอสถาบน

ผรบผดชอบในดานความเสยงหรอระบบคณภาพระดบองคกร ไดแก ผจดการคณภาพ หรอคณะกรรมการการใชโลหตของ

โรงพยาบาล หรอคณะกรรมการปองกนความเสยง หรอ Patient care team เปนตน ทาการวเคราะหแลวรวบรวมตามกรอบ

เวลาทกาหนดนาเสนอรายงาน โดยใชแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาคโลหต (NHV1) นเสนอตอผบรหารสงสด

ขององคกร

ผบรหารสงสดขององคกร ไดแก ผอานวยการ ผจดการ คณบด เปนตน สงแบบรายงานภาวะแทรกซอนจากการบรจาค

โลหต (NHV1) มาทคณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย

คณะกรรมการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย วเคราะหและรวมรวมจดทา

รายงานประจาป รวมทงสรางมาตรการเพอการปองกน แกไขและพฒนาอยางตอเนองเพอใหเกดความปลอดภยตอผบรจาค

โลหต

4. คาจากดความ และความหมายอนๆทเกยวของกบการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต และภาวะแทรกซอนจากการรบบรจาคโลหต ใหเปนไป

ตาม “คมอแนวทางการเฝาระวงความปลอดภยของโลหต จดทาโดยคณะกรรมการฯ พ.ศ.2558” ซงอางองตามมาตรฐานสากล

5. คาจากดความเกยวกบระดบความรนแรง แบงเปน 2 กลมใหญ คอ non severe และ severe

ภาวะแทรกซอนทง 4 ประเภท ท “ไมรนแรง (non severe)” แบงเปน mild และ moderate ตามคาจากดความในคมอ

ภาวะแทรกซอนทง 4 ประเภท ทนบวา “รนแรง (severe)” จะตองเขาเกณฑคอ ผทบรจาคโลหตทมภาวะแทรกซอนรายนนๆตองการ

บาบดรกษา หรอมสภาวะอยางนอย 1 ขอ ดงน

ไดรบการบาบดรกษา เพอปองกนมใหเกดอนตรายตอสขภาพหรอการทางานของอวยวะและรางกายอยางถาวร หรอเพอ

ชวยชวต

ไดเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

อาการแสดงของภาวะแทรกซอนทาใหเกดการสญเสยสมรรถภาพซงคงอยเปนเวลานานมากกวา 1 ป หลงการบรจาคโลหต

เสยชวต โดยการเสยชวตภายหลงการเกดภาวะแทรกซอน ทมความเปนไปได หรออาจเปนไดวามสาเหตสมพนธกบการบรจาค

โลหต

6. การจดระดบของความเกยวพนกบการเปนสาเหตใหเกดภาวะแทรกซอน (Grading of imputability) คอ

NA = ประเมนไมได หรอมขอมลไมเพยงพอสาหรบการนาเขาสการประเมน

0 = Excluded ไมใชสาเหตเกยวของ

1 = Unlikely (doubtful) สงสยวาจะเกยวของแตไมนาจะเปนไปได

2 = Possible มความเปนไปได

3 = Probable (likely) นาจะใชสาเหตเกยวของ

4 = Definite (certain) เปนสาเหตเกยวของแนนอน

สาหรบการสรปในแบบรายงานนใหผรายงานวเคราะหแลวรายงานเฉพาะภาวะแทรกซอนทม Grading of imputability 2 ขนไป

หนาท 2

49

   

Reac

tions

/Eve

nts

Tota

l Se

verit

y Im

puta

bilit

y 1

Non-

seve

re

2Se

vere

3 L

ife-

thre

aten

ing

4De

ath

N/A

0 1

2 3

4

1. A

dver

se e

vent

s

Tota

l

1

.1 In

corre

ct b

lood

com

pone

nt tr

ansfu

sed

(IBCT

)

1

.2 Sp

ecific

requ

irem

ents

not m

et (S

RNM

)

1

.3 In

appr

opria

te tr

ansfu

sion

1

.4 Ha

ndlin

g and

stor

age

erro

rs (H

SE)

1.5

Right

blo

od ri

ght p

atien

t (RB

RP) b

ut in

cor

rect

ed p

roce

ss

1

.6 N

ear m

iss

2. He

mol

ytic

trans

fusio

n re

actio

ns (H

TR)

T

otal

2.1 A

cute

hem

olyt

ic tra

nsfu

sion

reac

tion

(AHT

R)

2.2

Del

ayed

hem

olyt

ic tra

nsfu

sion

reac

tion

(DHT

R)

3.

Non

hem

olyt

ic tra

nsfu

sion

reac

tions

Tot

al

3.1

Feb

rile

non

hem

olyt

ic tra

nsfu

sion

reac

tion

(FNH

TR)

3.2

Alle

rgic

reac

tion

3.3 T

rans

fusio

n as

socia

ted

graft-

versu

s-hos

t dise

ase

(TA-

GVHD

)

3.4

Pos

t tra

nsfu

sion

purp

ura

(PTP

)

3.5

Tra

nsfu

sion-

rela

ted

acut

e lu

ng in

jury

(TRA

LI)

3.6

Tra

nsfu

sion

asso

ciate

d dy

spne

a (T

AD)

3.7

Tra

nsfu

sion

asso

ciate

d cir

cula

tory

ove

rload

(TAC

O)

3.8

Hyp

oten

sive

trans

fusio

n re

actio

n

3.9

Oth

er tr

ansfu

sion

reac

tions

and

adv

erse

eve

nts

3.1

0 Co

mpl

icatio

n fro

m c

ell s

alva

ge

4.

Tran

sfusio

n-tra

nsm

itted

infe

ctio

n (T

TIs)

T

otal

4.1

Vira

l inf

ectio

n, T

TVI

4.2

Bac

teria

l inf

ectio

n, T

TBI

4.3

Par

asite

infe

ctio

n,TT

PI

TOTA

L

แบบร

ายงา

นภาว

ะแทร

กซอน

จากก

ารรบ

เลอด

(NHV

2)

(ด

คาอธ

บายก

ารกร

อกแบ

บราย

งานใ

นหนา

2)

ชอหน

วยงา

นทรา

ยงาน

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

…………

……….

ชวงเวล

าทบน

ทก

วนท

........

........

........

........

........

........

.... ถ

ง .....

........

........

........

........

........

........

........

.

รวมจ

านวน

ผปวย

ทรบโ

ลหต.

........

........

........

........

... รา

ย รว

มจาน

วน b

lood

tran

sfusio

n:

Re

d ce

ll………

…… u

nits

LP

PC……

………u

nits,

SDP

…………

…..…

. unit

s, P

C………

…………

…. u

nits

FFP…

……

……

…un

its, P

lasm

a……

……

… u

nits

, Cry

o……

……

……

…. u

nits

หนาท

1

50

   1. แ

บบรา

ยงาน

นจดท

าขนโ

ดยคณ

ะกรร

มการ

เฝาร

ะวงค

วามป

ลอดภ

ยของ

โลหต

ศนย

บรก

ารโล

หตแห

งชาต

สภ

ากาช

าดไท

ย โด

ยมวต

ถประ

สงคเ

พอใช

รวบร

วมจา

นวนภ

าวะแ

ทรกซ

อนจา

กการ

รบเล

อด ต

ามรอ

บระย

ะเวล

าท

คณะก

รรมก

ารฯก

าหนด

เพอน

ามาว

เครา

ะหแล

ะกาห

นดมา

ตรกา

รปอง

กนแก

ไขแล

ะพฒนา

อยาง

ตอเน

อง เพ

อให

เกดค

วามป

ลอดภ

ยสงส

ดแกผ

ปวยท

รบเล

อด

2. อ

งคกร

โรงพ

ยาบา

ล แล

ะสถา

บนทม

การใ

หเลอ

ดแกผ

ปวย

มหนา

ทราย

งานภ

าวะแ

ทรกซ

อนจา

กการ

รบเล

อด

ตามร

อบระ

ยะเว

ลาทค

ณะก

รรมก

ารฯก

าหนด

โด

ยใชแ

บบรา

ยงาน

น แล

ะควร

สราง

แบบบ

นทกเ

หตกา

รณ

ภาวะ

แทรก

ซอนจ

ากกา

รรบเ

ลอดไ

วใชใ

นโรง

พยาบ

าล ต

ลอดจ

นแบบ

ฟอรม

อนๆท

เกยว

ของ เช

น ใบ

ขอสง

ตรวจ

รา

ยงาน

การส

บคนเ

ปนตน

ใหสอ

ดคลอ

งกบแ

บบรา

ยงาน

น ตา

มคาจ

ากดค

วามใ

น “ค

มอแน

วทาง

การเฝา

ร ะวง

ความ

ปลอด

ภยขอ

งโลห

ต จด

ทาโด

ยคณะก

รรมก

ารฯ

พ.ศ.

2558

”

3. ลา

ดบขน

ตอนก

ารรา

ยงาน

ตามป

กต ป

ระกอ

บดวย

ผปฏบ

ตงาน

ธนาค

ารเล

อดแล

ะหอผ

ปวย

บนทก

เหตก

ารณภา

วะแท

รกซอ

น ตล

อดจน

ผล

การต

รวจท

างหอ

งปฏบ

ตการ

การ

ตรวจ

สบคน

ฯลฯ

แลว

นาเส

นอหน

วยงา

นระด

บองค

กร

โรงพ

ยาบา

ล หร

อสถา

บน

ผร

บผดช

อบใน

ดานค

วามเ

สยงห

รอระ

บบคณ

ภาพร

ะดบอ

งคกร

ไดแก

ผจด

การค

ณภา

พ หร

อคณะก

รรมก

ารกา

รใชโ

ลหตข

องโร

งพยา

บาล

หรอค

ณะก

รรมก

ารปอ

งกนค

วามเ

สยง

หรอ

Patie

nt

care

te

am

เปนต

น ทา

การว

เครา

ะหแล

วรวบ

รวมต

ามกร

อบเวลา

ท

กาหน

ดนาเ

สนอร

ายงา

น โด

ยใชแ

บบรา

ยงาน

ภาวะ

แทรก

ซอนจ

ากกา

รรบเล

อด

(NHV

2) น

เสนอ

ตอผบ

รหาร

สงสด

ของอ

งคกร

ผบรห

ารสง

สดขอ

งองค

กร ได

แกผอ

านวย

การ ผจ

ดการ

คณบด

เปนต

น สง

แบบร

ายงา

นภา

วะแท

รกซอ

นจาก

รบเล

อด (N

HV2)

มาท

คณะก

รรมก

ารเฝ

าระว

งควา

มปลอ

ดภยข

อง

โลหต

ศนย

บรกา

รโลห

ตแหง

ชาต

สภาก

าชาด

ไทย

คณ

ะกรร

มการ

เฝาร

ะวงค

วามป

ลอดภ

ยของ

โลหต

ศนยบ

รการ

โลหตแ

หงช

าต

สภาก

าชาด

ไทย

วเคร

าะหแ

ละรว

มรวม

จดทา

รายง

านปร

ะจาป

รวม

ทงสร

างมา

ตรกา

รเพอ

การป

องกน

แกไ

ขและ

พฒนา

อยาง

ตอเน

องเพ

อใหเ

กดคว

ามปล

อดภย

ตอผป

วยทร

บโลห

ต

4. คา

จากด

ความ

และ

ความ

หมาย

อนๆท

เกยว

ของก

บการ

เฝาร

ะวงค

วามป

ลอดภ

ยของ

โลหต

และ

ภาวะ

แทรก

ซอน

จากก

ารรบ

เลอด

ใหเป

นไป

ตาม

“คมอ

แนวท

างกา

รเฝา

ระวง

ความ

ปลอด

ภยขอ

งโลห

ต จด

ทาโด

ยคณ

ะกร

รมกา

รฯ พ

.ศ.2

558”

ซงอ

างอง

ตามม

าตรฐ

านสา

กล

5. โร

งพยา

บาลท

สมคร

สงรา

ยงาน

น สา

มารถ

เลอก

ทจะร

ายงา

นหรอ

ไมรา

ยงาน

ในหว

ขอท

1 Ad

verse

eve

nts ก

ได แ

ตจะต

องรา

ยงาน

หวขอ

ท 2,

3 แล

ะ 4

6. ค

าจาก

ดควา

มเกย

วกบร

ะดบค

วามร

นแรง

แบง

เปน

5 ระ

ดบ ค

อ

Grad

e 1:

Non

-seve

re ห

มายถ

ง ผป ว

ยทรบ

เลอด

เกดภ

าวะแ

ทรกซ

อนทต

องได

รบกา

รบาบ

ดรกษ

าทาง

การแ

พทย

ซงเป

นการ

รกษา

ตามอ

าการ

(sym

ptom

atic

treat

men

t) แต

ไมมอ

นตรา

ยอยา

งถาว

รตอร

ะบบ

อวยว

ะ (p

erm

anen

t dam

age)

หรอ

ระบบ

รางก

ายสญ

เสยก

ารทา

งาน

Grad

e 2:

Sev

ere

หมาย

ถง ผ

ปวยท

ไดรบ

เลอด

และเ

กดภา

วะแท

รกซอ

นจนต

องได

รบกา

รรกษ

าใน

โรงพ

ยาบา

ล หร

อตอง

อยใน

โรงพ

ยาบา

ลนาน

กวาเดม

เนอง

จากภ

าวะแ

ทรกซ

อนจา

กการ

รบเล

อดใน

ครงน

แล

ะ/หร

อภาว

ะแทร

กซอน

ไมพง

ประส

งคนน

เปนผ

ลใหเ

กดกา

รสญเส

ย หร

อเสย

ความ

สามา

รถขอ

งระบ

บการ

ทางา

นของ

รางก

ายทเ

ปนอย

นาน

หรอช

ดเจน

/ หร

อ ผป

วยทไ

ดรบเ

ลอดแ

ละเก

ดภาว

ะแทร

กซอน

จนตอ

ง

ไดรบ

การร

กษาเพอ

ปองก

นอนต

รายห

รอกา

รเสย

ความ

สามา

รถขอ

งระบ

บราง

กายอ

ยางถ

าวร อน

เกยว

ของ

โดยต

รงกบ

ภาวะ

แทรก

ซอนข

องกา

รรบเ

ลอดใ

นครง

น Gr

ade

3 : L

ife-th

reat

enin

g ผป

วยทไ

ดรบเ

ลอดแ

ละมภ

าวะแ

ทรกซ

อน จ

นตอง

ไดรบ

การร

กษาด

วย

วธกา

รทสา

คญใน

การช

วยชว

ต

Grad

e 4:

Dea

th ผ

ปวยเ

สยชว

ตเนอ

งจาก

ภาวะ

แทรก

ซอนข

องกา

รรบเ

ลอด

ทงน

การร

ายงา

นระด

บควา

ม

รนแร

ง Gr

ade

4 น

จะตอ

งมหล

กฐาน

ชดเจ

นวาภ

าวะแ

ทรกซ

อนขอ

งการ

รบเล

อด เป

นสาเหต

ของก

าร

เสยช

วต

แตหา

กผปว

ยทรบ

เลอด

นน ม

ภาว

ะแทร

กซอน

แลวเ

สยชว

ตจาก

โรคท

เปนหร

อจาก

สาเห

ตอน

จะตอ

ง

พจาร

ณาร

ายงา

นระด

บควา

มรนแ

รงท

Grad

e 1,

2 หร

อ 3

เทาน

น 7.

การ

จดระ

ดบขอ

งควา

มเกย

วพนก

บการ

เปนส

าเหต

ใหเก

ดภาว

ะแทร

กซอน

(Gra

ding

of

im

puta

bilit

y) ม

รายล

ะเอย

ดคอ

NA

=

ประเมน

ไมได

หรอ

มขอม

ลไมเ

พยงพ

อสาห

รบกา

รนาเขา

สการ

ประเมน

0

= Ex

clude

d

ไมใช

สาเห

ตเกย

วของ

1 =

Unlik

ely

(dou

btfu

l) สง

สยวา

จะเก

ยวขอ

งแตไ

มนาจ

ะเปน

ไปได

2 =

Poss

ible

มควา

มเปน

ไปได

3 =

Prob

able

(like

ly)

นาจะ

ใชสา

เหตเ

กยวข

อง

4

= De

finite

(cer

tain

) เป

นสาเหต

เกยว

ของแ

นนอน

8.

ขยา

ยควา

มในแ

บบรา

ยงาน

ขอ 3

.9 Ot

her t

rans

fusio

n re

actio

ns a

nd a

dver

se e

vent

s ไดแ

ก

a) H

emos

ider

osis

b)

Hyp

erka

lem

ia

c) Un

class

ifiabl

e co

mpl

icatio

n of

tran

sfusio

n (U

CT)

d)

การ

ให A

nti-D

Imm

unog

lobu

lin (I

g)

หนาท

2

51

 

  

เอกสารอางอง

1. Chiewsilp P. Hemovigilance: What? Why? And How? J Hematol Transfus Med

2006;16:273-4.

2. Standard for surveillance of complicationsrelated to blood donation; Working group on

complications related to blood donation, International Society of Blood Transfusion

(ISBT) Working party on haemavigilance, European haemovigilance network, 2008.

3. Chiewsilp P. Hemovigilance: Thailand: Annual Report 2001-2004 and 2005-2008 . J

Hematol Transfus Med 2009;19:203-9.

4. Biovigilance Component; The National Healthcare Safety Network (NHSN) Manual, CDC, Atlanta, GA, USA , July 2010.

5. Proposed standard definitions for surveillance of non infectious adverse transfusion

reactions; International Society of Blood Transfusion (ISBT) Working Party on

Haemavigilance, International Haemovigilance Network (IHN), July 2011.

6. De Vries RP, Faber JC, Hemovigilance: An effective tool for improving transfusion safety.

Wiley-Blackwell, 2012.

7. Chiewsilp P, Phikulsod S. National Haemovigilance : Thailand: J Hematol Transfus Med

2012;22:229-31.

8. Ongtilanont K, Jeanantajit I, Rodpradub N, Manomaicharern N, Tong-Ou C, Chunaka B.

Adverse reactions in blood donors at National Blood Centre, Thai Red Cross Society

and mobile units. J Hematol Transfus Med2012; 22:233-9.

9. นโยบายบรการโลหตแหงชาต2553,ศนยบรการโลหตแหงชาต สภากาชาดไทย

10. Serious hazards of blood transfusion. Available from: http://www.shotuk.org/home.

Accessed October 14, 2013.

11. EU Optimal Blood Use. Some features of different national haemovigilance

programmes. Available from : http://optimalblooduse.eu/content/43-some-features-

different-national-haemovigilance-programmes. Accessed October 14, 2013.

12. New Zealand Blood Service. Haemovigilance programme. Available from:

http://nzblood.co.nz/clinical-information/haemovigilance-programme. Accessed October

14, 2013.

52

 

  

13. National Blood Authority (NBA) Australia. Haemovigilance Reporting. Available from:

http://www.blood.gov.au/haemovigilance-reportings. Accessed October 14, 2013.

14. (U.S. Department of Health & Human Services). Biovigilance. Available from:

http://www.hhs.gov/ash/bloodsafety/biovigilance/index.html. Accessed October 14,

2013.

53

 

  

รายชอคณะกรรมการและอนกรรมการ

54

 

  

55

 

  

56

 

  

57

 

  

58

 

  

59

 

  

60

 

  

61

 

  

62

 

  

63