phm. Dominik Jan DominHufiec ZHP Toruń

Jak zaplanować własną grę terenowąW różnych poradnikach harcerskich jest opisanych wiele różnorakich gier terenowych. Nie zawsze one nam pasują, często chcielibyśmy coś odmiennego, bardziej przystosowanego do naszych potrzeb. Zastanówmy się więc, jak ułożyć własną grę.

Problem to o tyle ważny, że niejednokrotnie w drużynach spotyka się przedstawienie jakiejś techniki w formie wykładu, a utrwalanie w postaci nudnych ćwiczeń. A na końcu najgorsze: zaliczanie wymagań na stopień w formie egzaminu ustnego przed drużynowym. Horror! Znakomicie to odstrasza harcerzy od Związku, a drużynowych nudzi (egzaminy są nudne), denerwuje (ci harcerze znów nie uważają!) i zabiera czas (przepytanie trzydziestki harcerzy to dobry dzień roboty).

Od tego jest właśnie gra. Harcerze uczą się bawiąc, robią to chętnie, a porównanie zbiórek z nudną szkołą wychodzi zawsze na korzyść ZHP. Kiedyś podczas gry pamiętam zdziwienie harcerza: O rany, przecież my to mieliśmy też w szkole. No cóż, pierwszy raz poznał użyteczność szkolnej wiedzy. A zatem niech na każdej zbiórce trwa WIELKA GRA.

Aby gra wyszła, należy zwrócić uwagę na parę ważnych czynników. Spróbujmy je opisać w pytaniach:

1. Założenie gry

Ćwiczenie umiejętności Kontrola umiejętności (np. gra czy bieg na stopień)

2. Uczestnicy grają

Indywidualnie Patrolami dwuosobowymi Zastępami

To, czy uczestnicy startują zastępami, patrolami czy indywidualnie, zależne jest od założenia gry. Generalnie drużyna harcuje zastępami (dokładnie - bez łączenia, dzielenia ich czy „pożyczania” harcerzy). Indywidualnie grają harcerze, gdy gra jest organizowana na zbiórce zastępu, a także, gdy podczas gry drużynowy zamierza skontrolować konkretne umiejętności poszczególnych harcerzy, w tym związane z wymaganiami prób na stopień czy wymaganiami sprawności. Patrole dwuosobowe stosujemy zamiast uczestnictwa indywidualnego w przypadku bardzo trudnych warunków terenowych czy dla harcerzy o krótkim stażu czy niskim wieku (10 - 12 lat). W żadnym wypadku nie puszczamy patroli zamiast zastępów - psuło by to cały efekt systemu zastępów (po co zastępy, skoro harcerze na grach są z nich wyłączani).

3. Elementy gry (zalecam więcej niż jeden)

spostrzegawczość umiejętność podchodów i skradania się znajomość szyfrów zdolność logicznego wnioskowania znajomość świata przyrody (tropy, zioła itp.) umiejętność korzystania z mapy umiejętność rysowania szkicu umiejętność korzystania z CB radia umiejętność sygnalizacji chorągiewkami umiejętności samarytańskie umiejętność poruszania się po mieście sprawność fizyczna odwaga (ale bez brawury) postawa harcerska (bezinteresowna pomoc, radość itp.) historia ZHP

Elementy mówią nam, co będą harcerze robić podczas gry. Zalecam więcej niż jeden, bo co to za gra, podczas której wyłącznie idzie się wg mapy. Z drugiej strony, gra nie powinna zawierać nigdy wszystkich możliwych elementów, bo szybko gry się znudzą - wszystkie będą takie same. Elementy musimy sobie określić ściśle: nie - zrobią coś z samarytanki, ale pomogą w przypadku złamania nogi (usztywnią) i przetransportują poszkodowanego do autobusu. Elementy mogą badać rozwijać pomysłowość (np. harcerze spotykają na trasie osobę, która nic nie mówi i nie reaguje na zapytania - kiedy wpadną na to, że jest głuchoniema), a także ćwiczyć właściwe harcerskie postawy (np. pomoc bliźnim). Oczywiście - należy dostosować elementy do możliwości: nie ma sensu ćwiczyć znajomości ziół w zimie ani dokarmiać zwierząt w lecie).

4. Na czym polega gra

poszukiwanie skarbu dotarcie w określone miejsce niezauważonym przekazanie informacji wykonanie określonego zadania

5. Rywalizacja

między zastępami z góry określonym systemem klasyfikacji z własnymi słabościami

6. Fabuła

związana z symboliką środowiska (indiańska, słowiańska czy nawet kosmiczna) związana z bohaterem drużyny (np. Bolesławem Chrobrym czy Janem Bytnarem) związana z tematyką obozu czy zimowiska (np. japońska czy tolkienowska) związana z realizowanym programem (np. Paszport do Europy czy Odkrywcy Nieznanego Świata) związana z zamiłowaniami drużyny (np. fantastyczna czy szpiegowska) związana z kalendarzem (np. poszukiwanie Zimucha czy gra o kwiat paproci)

Fabuła często uważana jest za drugorzędną w stosunku do treści. Dzieje się tak u drużynowych, którzy zapominają, że życie to przygoda, w której ważne jest, jak się gra, a harcerstwo jest szkołą życia. Istnieje też drugi koniec kija, kiedy gra zawiera wyłącznie fabułę, nie trenując żadnej z technik harcerskich (to też jest swego rodzaju sztuką, bo nie każdy potrafi wymyślić taką grę, wypraną całkowicie z zawartości).

U nas fabuła ma doniosłe znaczenie: uatrakcyjnia grę (nie jest to już bieganie od punktu do punktu), a także umożliwia realizację dodatkowych treści: symboliki indiańskiej obozu Apaczów, walki ze Śmieciem podczas realizacji programu Woda jest życiem, a także wczucia się w rolę chłopców z Zawiszy podczas poznawania historii ZHP.

Istotnie ważne są też nasze możliwości kadrowe - dodatkowych instruktorów czasem można pożyczyć, nie polecam jednak wykorzystywania jako statystów jednego z zastępów - oni też powinni się bawić, uczestniczyć w rywalizacji. Wspaniale jest, gdy mamy zaprzyjaźnioną drużynę starszoharcerską, której harcerze z radością zaplanują jakąś szaloną grę dla naszych wychowanków. Czasami trzeba jednak liczyć tylko na siebie.

Najlepsze kasztany w Paryżu

Krótka gra ukazująca, jak korzystać z propozycji

1. Założenie gry ćwiczenie umiejętności2. Uczestnicy grają zastępami3. Elementy gry znajomość szyfrów spostrzegawczość umiejętność poruszania się po mieście umiejętność korzystania z mapy4. Na czym polega gra przekazanie informacji5. Rywalizacja z innymi zastępami6. Fabuła wojenna, związana z bohaterem drużyny Szarymi Szeregami

Rozpoczęcie zbiórki drużyny. Apel. Drużynowy przekazuje koperty z zadaniami zastępom i odchodzi.

W kopertach znajduje się ksero topograficznej mapy miasta z zaznaczonym na czerwono jednym punktem i kartka z poleceniem:

SIPNTGITPWGCSKDZUGCZNKIKDMWCZGYNRCHPILUGYGCH

HGSUP BRUOGNPSTGTNKPWOGYRZL

PEZDW WDWYZDSNKLOPSWKDZDIGSZTGNR

Na wskazanym miejscu (np. koło pomnika Flisaka) stoi nieznany harcerzom mężczyzna w czarnych okularach. Jeżeli prawidłowo podadzą hasło, podaje odzew i przekazuje kartkę z informacją. Jeżeli hasło nie padnie lub będzie niepraw-idłowe, mężczyzna traktuje harcerzy jak grupkę nieznanych osób. (Tym mężczyzną jest zaprzyjaźniony instruktor z innej drużyny).

WAGUDYKKLNDSCPCZDIGOYZRJGCKDU

KEGCLWGZNKDOGTYZCKDNGBPIK

WRBKDYZCKDNGJIYPTSZGEYPAD

W galerii zastępy spotykają przybocznego, który zadaje im pytania:

Ile mijaliście księgarni?

Które apteki będą czynne dziś w nocy? Jaki film jest wyświetlany w kinie Kopernik?

Uzyskane odpowiedzi zapisuje i kieruje harcerzy do harcówki.

W harcówce na wszystkich czeka drużynowy z gitarą. W ślad za ostatnim zastępem przychodzi przyboczny, podając wyniki gry.

Zrzut partyzancki

Krótka gra ukazująca, jak korzystać z propozycji

1. Założenie gry ćwiczenie umiejętności lub kontrola umiejętności2. Uczestnicy grają zastępami3. Elementy gry znajomość alfabetu Morse’a spostrzegawczość umiejętność udzielania pierwszej pomocy4. Na czym polega gra odnalezienie miejsca zrzutu5. Rywalizacja z innymi zastępami z samymi sobą6. Fabuła wojenna, związana z bohaterem drużyny Szarymi Szeregami

Uczestnicy dostają kartki z informacją: ODEBRAĆ ZRZUT - 1,5 KM NA N OD BARBARKI (lub innego, znanego harcerzom miejsca). Informacja na kartce zapisana alfabetem Morse’a.

Po odnalezieniu danego miejsca (jak widać na informacji nie jest ono opisane bardzo precyzyjnie) harcerze spotykają na miejscu zrzutu „spadochroniarzy”, którym potrzebna jest pomoc przedmedyczna (np. połamane ręce, nogi itp.). Tutaj liczy się pomysłowość i zaradność harcerzy.

Posiadając większą ilość pozorantów można każdemu zastępowi wyznaczyć inne miejsce zrzutu - wtedy każdy zastęp ma możność sprawdzenia się w umiejętnościach ratowniczych.