Gezondheid als duurzaam systeem
-
Upload
jan-van-der-kamp -
Category
Documents
-
view
216 -
download
0
Transcript of Gezondheid als duurzaam systeem
gezondheid als duurzaam systeem
in beleidsagenda volksgezondheidkomende 10 jaren,
door
Jan van der Kamp
– A. S. Eddington
gezondheid als duurzaam systeem
• duurzaamheid• systemen• modellen• evenwichten• schaalverband• over de grenzen
duurzaam
• preventie; behoud, condities, competentie,
naast repressie, interventies,• meer natuurlijke hulpbronnen • verbruikstechnologie beperken• levensloop met sequentie gezondheidstadia,
naast incidentie en sterfte, entiteit voor beleid• stabiliteit door evenwicht zoekende systemen;
complexe adaptieve systemen (CAS)
natuurlijke hulpbronnen
• humane biologie; intrinsiek helend vermogen, evenwicht nastrevend (bv.homeostase)
• evolutie; verduurzaming stabiliteit evenwichten (niche vorming)
• mens partner / coproducent naast rol als probleem houder
150 years Health Siences
devoloping modern cure and care technics,
at the same time neglecting natural thrives;
the intrinsic healing and dealing capacities
Darwin 150 year
3,000,000,000 years life on earth500,000,000 living creatures
ever since vulnerable, thriving to survive
by finding stability in niches and an intrinsic healing capacity.
2,000,000 years mankind deals, including with own and fellow’s health
2010 e.v.• (renewed) interest in natural healing and
dealing capacities.• integrate natural healing and
human dealing capacities in the cure and care system.
• integrated / trans disciplinary approach as a work out of the Primary Health Care (PHC) approach.
• rebirth and rethinking Alma Ata (1978)
Theory Often Raises Questions.
Please, Ms. Sweeney, may I ask where you’re going with all this?
De mens als partner / coproducent participeert in eigen gezondheid
en die van medemensenImpliciet, indirect Impliciet, direct Expliciet, indirect Expliciet, direct
Inzet voor gezonde levensvoorwaarden,
Bijvoorbeeld:• Buren werken
samen voor veilige speelplaatsen
• Kwaliteitsprogramma’s in bedrijven
• leefstijl
• welzijn: persoonlijk, sociaal en economisch zelfstandig functioneren en participeren
medebeheer en inspraak gezondheidszorg voorzieningen, cliëntenraden
Klachtenbehandeling, -bemiddeling
compliance/coöperatie met zorgverlener,
informele zorg;• zelfzorg• zelfmedicatie• mantelzorg• wederzijdse
hulp (noaberschap)
• zelfhulpgroepen• vrijwilligerswerk
Competentie versterken
betrokkenheid
vaardigheden
14
3 2
competentie
1. competent
2. beperkt
3. onverantwoordelijk
4. vrijblijvend
Levensloop met sequentie stadia van gezondheid
stadia
1. gezond
2. bedreigd
3. risico dragend
4. ziek
5. functiebeperkt
6.hulpafhankelijk
7. dood
toestand
goede gezondheid, met gemiddeld, niet specifiek, risico
verhoogd risico door gedrag, omgeving en/of condities
(beginnende) afwijkingen zonder klachten (at risk)
afwijkingen met klachten en al of geen hulpzoekgedrag zelfstandig levend met chronische ziekte, aangeboren of
verworven functiebeperking met compensatie behoefte
chronische ziekte, aangeboren of verworven functiebeperking die afhankelijk maakt van zorg
• H.H.W. Hoogerzeil, 1978
Levensloop met sequentie stadia van gezondheid (als duurzaam en samenhangend systeem)
Ten opzichte van risico’s, mogelijke actie, preventie en financiering
stadia 1. gezond 2. bedreigd 3. risico dragend
4. ziek 5. functiebeperkt
6. hulp-afhankelijk
toestand goede gezondheid
verhoogd risico door gedrag, omgeving en
condities
(beginnende) afwijkingen
zonder klachten
afwijkingen met klachten en al of geen
hulpzoek-gedrag
zelfstandig levend met chronische
ziekte, aangeboren of
verworven functie-
beperking,
aangeboren of verworven
functie-beperking die
afhankelijk maakt van
zorg
type risico gemiddeld – niet individu
of ziekte specifiek –
risico,
toenemende kans op
specifieke gezondheids-
problemen
individu en ziekte specifiek
risico(at risk)
geen of niet volledig herstelrecidief
progressie progressie
mogelijke actie gezonde leefwijzen en
condities bevorderen
opsporen en beperken van risico factoren
in aanleg, leefwijzen en
condities
herkennen van signalen,vroege
opsporing
- zelfhulp- vrijwillige
hulp- curatieve
zorg,- thuiszorg.
- mantelzorg e.d.,
- revalidatie,- hulpmiddelen,
- thuishulp- voorzieningen
- mantelzorg,- extra murale
zorg,- intra murale
zorg.
preventie categorie
proactief primaire preventie
secundaire preventie
tertiaire preventie
tertiaire preventie
tertiaire preventie
regie/financiering
ieder en iedere
organisatie
WPG/ RIVM WPG/Zorgverzekeraar
Algemeen Fonds
Zorg-verzekeraar/ eigen risico
WMO AWBZ
mens en natuur als coproducent
• naast het professionele systeem handelend van buiten af (cure en care) verdient het aanbeveling
• om het natuurlijk helend vermogen, in het navolgend schema weergegeven als (heal)
• en hetgeen mensen kunnen bijdragen (deal)• als bijdragen van binnenuit aan gezondheid in
het systeem te betrekken
fit in with
coming from
primaryproblems
secondary problems
outside man cure care
inside man heal deal
efforts on and by humans
to reduce health problems
fit in with
coming from
primaryproblems
secondary problems
outside man cure care
inside man heal deal
mutual influencing efforts on and by humans
to reduce health problems
model of a system thriving equilibrium
The interesting thing happens when the simple parts interact and new behaviour
emerges from that.
complex adaptive systems CAS
1. A Complex Adaptive System [cas]
Because of conditional interactions, the behavior of the aggregate is not simply the sum of the agent actions.
The aggregate behavior influences agent behavior as well as vice-versa.
John H. Holland
bv moleculen
cel
bv vader, moeder, kinderen
gezin
niveaus waarop naar het functioneren van een mens
gekeken wordt van groot naar klein
• context /condities• mens• functiesysteem/orgaan• cel• molecuul
Humaan Ecosystemals CAS
Context/omgeving
Mens
Functiesysteem/ orgaan
cel
molecuul
welzijn =
leven
Hum
ane
biot
oop
Homeostase
Persoonlijk, sociaal en economisch zelfstsndig funktioneren en participeren
G.J.B. van Ommen
“Zeker niet minder interessant dan epidemiologisch of klinisch onderzoek,
integendeel!Hebt u zich ooit afgevraagd
waarom bij sommige patiënten een botbreuk zonder problemen geneest,
terwijl bij anderen geen herstel optreedt en de ene complicatie
de ander opvolgt?”
oratie Prof.Dr.I.B.Schipper
Met de huidige kennis wordt aangenomen dat circa 25% van de gezondheidsproblemen kan worden verklaard door uitsluitend erfelijke of omgevingskenmerken alleen.
Bij de overige 75% spelen zowel de erfelijke als de omgevingsfactoren samen (elkaar over en weer al of niet via gedrag beïnvloedend) een rol. (Meijers VU).
systemen in pathogenese
Science opportunities• Progress differs between fields
• Common challenges
Goals:• Take home Ideas + Network
• Research Plans (IPL)
• Good papers in good journals
winnaar Spinoza prijs 2009
Marten Scheffer accessibly describes the dynamical systems theory behind critical transitions, covering catastrophe theory, bifurcations, chaos, and more. He gives examples of critical transitions in lakes, oceans, terrestrial ecosystems, climate, evolution, and human societies.
And he demonstrates how to deal with these transitions, offering practical guidance on how to predict tipping points, how to prevent "bad" transitions, and how to promote critical transitions that work for us and not against us.
gezondheid welzijn
To start seeing some kind of structure, the problem is to ask the right questions,
to find the right perspective, to approach the problem in a way that is sufficiently simple-minded
that there is a chance that some kind of clarity can emerge. Tor Nørretranders , Para Limes
Continuum Ranging from Unidisciplinary to Cross-Disciplinary Forms of
Collaboration• Interdisciplinary - researchers from different
disciplines work jointly to address a common problem and although some integration of their diverse perspectives occurs, participants remain anchored in their own fields
• Transdisciplinary - researchers from different disciplines work jointly to create a shared conceptual framework that integrates and moves beyond discipline-specific theories, concepts, and approaches, to address a common problem
• (Rosenfield, 1992)
Raad voor het Ruimtelijk, Milieu- en NatuuronderzoekDecember 2008
Aanbeveling 1: beta-gamma-samenwerkingOCW, NWO, de universiteiten en relevante grote
onderzoeksinstellingen stimuleren deverdere (theoretisch en methodologisch)
paradigmatische ontwikkeling van betagamma-samenwerking op basis van een bundeling en
uitwisseling van (internationale)ervaringen met multi-, inter-, en transdisciplinair
onderwijs en onderzoek. Hierbijmoeten ook de (on)mogelijkheden en de succes- en
faalfactoren in kaart wordengebracht.
[email protected] 30One needs a more eclectic and multifaceted approach.