ZNCR MEKANZMALARITipleri: Kullanma Maksatlarna Gre: a) Tahrik Zincirleri b) Transport Zincirleri c) Yk Zincirleri

Konstrksiyonuna Gre: a) Pernolu Zincirler: Gall Zinciri (ekil 4) : DIN 8150 ve DIN 8151 de standartlatrlm yk zincirleridir. Maksimum evresel hzlar vumax= 0,6 m/s.

2 1

3

ekil 4. Gall Zinciri : 1-Perno 2- Bakla 3- D Bakla

Fleyer Zinciri (ekil 5): DIN 8152 de standartlatrlm yk zincirleridir.Gall Zincirlerinin gelitirilmi eklidir. Maksimum evresel hzlar vumax= 0,5 m/s.

ekil 5. Fleyer Zinciri

b) Burlu (Manonlu) Zincirler (ekil 6): DIN 8164, DIN 8165 ve DIN 8171 de standartlatrlm yk zincirleridir. Ar artlarda, dk hzlarda (vumax= 7 m/s) kullanlr.

ekil 6. Burlu Zincir 1-Perno 2- Bakla 3- D Bakla 4-Bur 2 1 3 4

c) Zarfl Zincirler (ekil 7): DIN 73232 de standartlatrlm hafif zincirlerdir. Bur yerine satan bklm bir zarf kullanlr. Maksimum evresel hzlar vumax=12 m/s.

ekil 7. Zarfl Zincir d) Makaral (Rulolu) Zincirler: Makaral Zincirler (ekil 8): DIN 8180 ... DIN 8189 da standartlatrlm yk zincirleridir. Kayma hareketi az olduundan yksek hzlarda kullanlr. Maksimum evresel hzlar vumax= 35 m/s.

4 1 3 2 5

ekil 8. Makaral Zincir 1-Perno 2- Bakla 3- D Bakla 4-Bur 5-Makara

Rotary Zincirleri (ekil 9): DIN 8182 de standartlatrlmtr. Makaral zincirden ekil olarak farkllk gsterir. Maksimum evresel hzlar vumax= 17 m/s.

ekil 9. Rotary Zincir

e) Dili Zincirler (Sessiz Zincir) (ekil 10): DIN 8190 da standartlatrlmtr. Sessiz ve hemen hemen hi srtnme kayb yoktur. Maksimum evresel hzlar vumax= 25 m/s.

ekil 10. ten Klavuzlu Dili Zincir (Sessiz Zincir)

f) zel Zincirler: Sklebilir Mafsall (ekil 11), elik Pernolu (ekil 12) gibi zel maksatlarla imal edilen zincirler bu snfa girerler.

ekil 11. Sklebilir Mafsall Zincir

ekil 12. elik Pernolu Zincir Makaral Zincirler: Avantajlar: * ekil bal olmas * Eksen mesafesi kolay ayarlanabilir * Verim yaklak %98 dir. * n gerilme gerekmez. Kk yataklar kullanlabilir. * Montaj kolaydr. * Alaml ve yksek evsafl malzeme kullanldnda yksek glerde mukavimdir.

zellikleri: Krlma Yk: Krlma yk kesme deneyi ile bulunur. Lokmalar yk

altnda denenerek bu deer tesbit edilir. Bu deerler standartlarda tablolar halinde verilmitir. (ekil 13 ve ekil 14). Elastisite Snr: Zincir krlmadan nce kalc ekil deitirmeye urar. Teorik olarak zincir elastisite snrna kadar yklenebilir. Pratik de ise bu deerin %80 I orannda bir ykleme yaplabilir. Elastisite snr, krlma yknn yaklak % 60-70 i kadardr. Mafsal Basnc: Mafsal basncna maruz alan, perno ap ve di genilii ( veya zincir genilii) kullanlarak hesap edilir. Tablolarda verilmitir. (ekil 13 ve ekil 14).

p=

F A

[N/cm2]

F: Zincire gelen kuvvet A: Alan Normal yklenen zincir mekanizmalarnda, bu deer 2000 ila 3000 [N/cm2] arasnda bulunur.

Boyutlandrma: Hesap ve Zincir Seimi:

Standartlarda, zincirlerin iletebilecekleri gler, kk erkn devir saysna bal olarak diyagramlarda gsterilmitir. Bu diyagramlar DIN 8187 (ekil 15) de Avrupa, DIN 8188 (ekil 16) de Amerikan tipi makaral zincirler iin verilmitir.

ekil 13. DIN 8187 ye gre Avrupa Tipi Makaral Zincirler

ekil 14. DIN 8188 e gre Amerikan Tipi Makaral Zincirler

ekil 15. DIN 8187 ye gre Avrupa Tipi Makaral Zincirlerin G Diyagram

ekil 16. DIN 8188 ye gre Amerikan Tipi Makaral Zincirlerin G Diyagram

Bu diyagramlarda kullanlan g: ND= N f1 f2 N f1 f2 : : : letilecek g letme artlar faktr (Tablo 2) Di says faktr (Tablo 3)

Tablo2. letme artlar faktr f1 Tahrik Eden Makina Elektrik ten yanmal motor ve motoru mekanik anzman 1,0 1,3 1,5 1,2 1,4 1,7

Tahrik Edilen Makina Darbesiz Orta darbeli Ar darbeli

ten yanmal motor ve hidrolik anzman 1,0 1,2 1,4

Tablo 3. Di Says Faktr f2 Di Says 15 16 17 18 19 20 21 f2 1,26 1,18 1,12 1,05 1,00 0,95 0,91 Di Says 22 23 24 25 26 27 28 f2 0,87 0,83 0,79 0,76 0,73 0,70 0,68 Di Says 29 30 31 32 33 34 35 f2 0,66 0,64 0,62 0,60 0,58 0,56 0,54

Diyagramda 1 - 4 gsterilen hz blgelerinde: 1 2 3 4 yaplmaldr. Elle yalama Damlalkla yalama (ekil 17) Ya banyosu veya ya sratma diskli (ekil 18) Pompa ile cebri yalama (ekil 19)

ekil 17. Damlalkla Yalama

ekil 18. Ya Banyosunda ve Sratma Diskli Ya Banyosunda

ekil 19. Cebri Yalama

Zincir Uzunluunun Hesab:

Bakla says: Eksen Mesafesi:

x=2

a z1 + z 2 z1 z 2 t + + 2 a t 2

2

z1= z2 isea= xz t 2

z1 < z2 ise z + z2 z1 + z 2 t z 2 z1 a = x 1 + x 2 4 2 2 2 2

Zincir arklarnn Boyutlandrlmas:

Taksimat dairesi ap t x

: : :

d0= t x / Hatve di (Bakla) says

Didibi dairesi ap : d1 :

df= d0-d1 makara ap

Diba dairesi ap :

dk= d0+0,55d1 dk= d0+0,65d1 dk= d0+0,8d1

(14 die kadar) (15-24 dilerde) (24 diten sonra)

Dili Zincirler (Sessiz Zincir) Dili Zincirlerin hesab standartlatrlmamtr. Hesab makaral zincirlere benzer ekilde yaplr. Diyagramda kullanlan g u ekilde bulunur. Nk=N f1 f1 : letme artlar faktr (Tablo 2)

ekil 20 deki diyagramdan zincir hatvesi tesbit edilir. Bulunan bu hatveden arkn taksimat dairesi ap hesap edilir.

ekil 20. Zincir Hatvesinin Seimi

Taksimat dairesi ap t x

: : :

d0= t x / Hatve Bakla says

ekil 21. Zincir Geniliinin Seimi

Zincir genilii ise, ekil 21 deki diyagramdan devir says ve g gznne alnarak bulunur. Dili zincirlerde yalama hzlara gre aadaki gibi yaplmaldr. 8 m/sn hza kadar Kat ya veya damlalkla, ya banyosunda,

8-12 m/sn hzlarnda

12 m/sn hzdan sonra cebri yalama yaplmaldr.

Zincir arklarnn Konstrksiyonu: arklarda, mukavemeti minimum 500 N/mm2 olan malzeme kullanlr. 38 diten sonra dkme demir veya dkme elik de kullanlr.

ekil 22 Zincir ark Tipleri a).Basit ark, b). ve c). Fatural arklar, d). ... g). Dkm arklar, h). Civatal ark, i) ve k). Kaynakl arklar.

Zincir Ularnn Birletirilmesi: Zincirler genel olarak ular ak vaziyette metre ile temin edilir. Bu

zincirlerin ularnn birletirilmesi iin standart balama paralar vardr. (ekil 23)

ekil 23. Balama Paralar

ekil 23. Balama Paralar (devam) a).-e). Normal baklal f).ve g). boyunlu baklal

Zincirlerde Titreim Snmleme: Periyodik darbeli ykleme ve yksek evresel hzlarda, zincirlerde titreimler meydana gelir.(ekil 24). Bu titreimlerin snmlenmesi icabeder. Bu maksadla eitli konstrksiyonlar kullanlr. Zincire, plastik malzemeden (naylon ) pabular, yay veya hidrolik elemanlar vastasyla bastrlr. (ekil 25)

ekil 24. Zincirde meydana gelen titreimler

ekil 25. Titreim Snmleme Elemanlar

Referanslar Anwendungen der Antriebstechnik Band III., O. Dittrich, R. Schumann, Krausskopf Verlag, 1974. Maschinen Elemente, Antriebselemente, S. Fronius, VEB Verlag, Berlin, 1971. Umdruck zur Vorlesung Mascinenelemente, H.W. Mller, Technische Hochschule Darmstadt, 1974. Makina Elemanlar, Cilt IV, .Oktay,Matbaa Teknisyenleri Basmevi, 1973. Zincirler ve Zincir Mekanizmalar, M.Gedikta, Anadolu Matbaas, 1993.

ekil 26 Zincir ark Profili

ekil 27 Zincir ark Profili (Amerikan Normuna Gre)

ekil 28 Zincir ark Profilini Hasl Eden Form Freze

ekil 29 Dili (Sesiz) Zincir ark Profili

KNEMATK Poligon okgen etkisi: Zincirin, zincir arklarna bir poligon okgen eklinde

sarlmas nedeniyle, arkta etken ap, d1 ile d1.cos(/2) arasnda deiir. ekil 30. Bunun sonucu, arkn sabit asal hz ile dnmesine ramen zincirin hz vmax = d1 / 2 ve vmin = 1 d1 cos(/2) / 2 deerleri arasnda periyodik olarak

salnr. ekil 30a gre d1 = p / sin(/2) , = 2 / z1 (radyan) , vort = 1 p z1 / 2

ekil 30 Sabit devir saysnda dnen zincir arknda poligon etkisi

ekil 31 Zincirin arka sarlmas ekil 32 Di saysnn fonksiyonu olarak zincir hznn dzgnszlk oran

ekil 33 Zincir ark mekanizmas