Frank H. Nettereu-ireland-custom-media-prod.s3-eu-west-1.amazonaws.com/Germa… · N. transversus...

33
Atlas der Anatomie 7. Auflage Bilinguale Ausgabe Englisch & Deutsch mit lateinischer Nomenklatur Frank H. Netter LESEPROBE

Transcript of Frank H. Nettereu-ireland-custom-media-prod.s3-eu-west-1.amazonaws.com/Germa… · N. transversus...

Atlas der Anatomie7. Auflage

BilingualeAusgabeEnglisch & Deutschmit lateinischerNomenklatur

Frank H. Netter

7. Auflage

LESEPROBE

ONLINE-BONUSTAFELN ELECTRONIC BONUS PLATES

BP17 3D Schädelrekonstruk-tions-CTs3D Skull Reconstruction CTs

BP18 Degenerative Verän-derungen der HalswirbelDegenerative Changes in Cervical Vertebrae

BP19 Kraniozervikaler Über-gangAtlantooccipital Junction

BP20 Mimische Muskulatur: Ansicht von ventralMuscles of Facial Expression: Anterior View

2 KOPF UND HALSHEAD AND NECK

Oberfl ächenanatomie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Surface Anatomy

Kopf und Hals (Oberfl ächliche Schicht) . . . . . . . . . . . . . . . . 9–10Superfi cial Head and Neck

Knochen und Bänder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11–30Bones and Ligaments

Hals. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31–41Neck

Nasenregion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42–64Nasal Region

Mundregion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65–74Oral Region

Rachen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75–86Pharynx

Schilddrüse und Kehlkopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87–93Thyroid Gland and Larynx

Augenregion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94–104Orbit and Contents

Ohr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105–110Ear

Gehirn und Hirnhäute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111–126Meninges and Brain

Hirnnerven und zervikale Nerven . . . . . . . . . . . . . . . . . 127–146Cranial and Cervical Nerves

Zerebrale Gefäße . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147–158Cerebral Vasculature

Regionale Bildgebung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159–160Regional Imaging

Strukturen mit hoher klinischer Relevanz . . . . . . . . Tab. 2.1–2.3Structures with High Clinical Signifi cance

Muskeltabellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 2.4–2.9Muscle Tables

Online-Bonustafeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BP17–BP32Electronic Bonus Plates

_41607_Netter.indb 11_41607_Netter.indb 11 18.12.2019 11:35:2218.12.2019 11:35:22

2 Head and Neck

Kopf und Hals

BP21 GesichtsmuskulaturMusculature of Face

BP22 Nasennebenhöhlen (Sinus paranasales)Paranasal Sinuses

BP23 Arteria subclaviaSubclavian Artery

BP24 KieferöffnungOpening of the Mandible

BP25 Afferente Innervation von Mundhöhle und PharynxAfferent Innervation of Oral Cavity and Pharynx

BP26 Faszien von Orbita und AugapfelFasciae of Orbit and Eyeball

BP27 Paukenhöhle (Cavitas tympani)Tympanic Cavity

BP28 Anatomie des kindli-chen OhrsAnatomy of the Pediatric Ear

BP29 Tuba auditiva (Eusta-chio-Röhre, Ohrtrompete)Auditory Tube (Eustachian)

BP30 Arterien und Venen von Hypothalamus und Hypo-physeArteries and Veins of Hypothalamus and Hypophysis

BP31 Magnetresonanz-angiografi e (MRV und MRA)Cranial Imaging (MRV and MRA)

BP32 Axiale und koronare MRTs des GehirnsAxial and Coronal MRIs of Brain

_41607_Netter.indb 12_41607_Netter.indb 12 18.12.2019 11:35:2318.12.2019 11:35:23

Tafel 8 Oberflächenanatomie Surface Anatomy

2 Kopf und Hals: Oberfl ächenanatomieHead and Neck: Surface Anatomy

Vgl. Tafel 171

Margo infraorbitalis

Os zygomaticum

Helix

Antihelix

Antitragus

Tragus

Venter inferior m.omohyoidei

Plexus brachialis

M. trapezius

Clavicula

Caput claviculare m.sternocleidomastoidei

Caput sternale m.sternocleidomastoidei

Glandula submandibularis

Incisura jugularis

Cartilago thyroidea

Incisurasupraorbitalis

Os frontale

Arcussuperciliaris

Glabella

Os nasale

Sulcus nasolabialis

Nares

Philtrum

Tuberculumlabii superioris

Protuberantia mentalis

Lobulus auriculae

Ala nasi

Commissura labiorum

Angulus mandibulae

Vena jugularis externa

_41607_Netter.indb 13_41607_Netter.indb 13 18.12.2019 11:35:2518.12.2019 11:35:25

Superficial Head and Neck Kopf und Hals (Oberflächliche Schicht)Tafel 9

Hautnerven von Kopf und HalsCutaneous Nerves of Head and Neck

Vgl. Tafeln 39, 42, 61

N. infraorbitalis

R. zygomaticofacialis

R. zygomaticotemporalis

Aus dem N. ophthalmicus[V1] n. trigemini

N. supraorbitalis

N. supratrochlearis

N. lacrimalis

N. infratrochlearis

N. ethmoidalis anterior

N. mentalis

N. buccalis

N. auriculotemporalis

N. maxillaris [V2]N. trigeminus[V]

R. auricularis n. vagi [X]

N. occipitalis major (C2)

N. occipitalis tertius (C3)

Äste des Plexus cervicalis

N. occipitalisminor (C2)

N. auricularis magnus(C2, C3)

N. transversus colli(C2,3)

Nn. supraclaviculares(C3, 4)

Äste des Plexus cervicalisN. mandibularis [V3]

N. ophthalmicus [V1]

Anm.: Der R. auricu-laris n. vagi [X] versorgt den äußeren Gehör-gang und ein kleines Gebiet auf der postero-medialen Oberfläche der Ohrmuschel.

Rr. dorsales der zervikalen Spinalnerven

Nn. aus C4–C7

Rr. dorsales der zervikalen Spinalnerven

Aus dem N. mandibularis[V3] n. trigemini

Aus dem N. maxillaris[V2] n. trigemini

_41607_Netter.indb 14_41607_Netter.indb 14 18.12.2019 11:35:2618.12.2019 11:35:26

Tafel 10 Kopf und Hals (Oberflächliche Schicht) Superficial Head and Neck

2Oberfl ächliche Blutgefäße des KopfesSuperfi cial Arteries and Veins of Face and Scalp

Vgl. Tafeln 57, 83, 84

V. emissaria parietalisR. fron-talisR. parie-talis

A. et V. temporalis superficialis

Rr. auriculares aus A. temporalissuperficialis

V. emissaria mastoidea und R. mastoideus aus A. occipitalis

A. et V. occipitalis(teilweise entfernt)

A. et V. auricularisposterior

V. jugularis externa(entfernt)

V. retromandibularisV. facialis

V. jugularis interna

A. carotis interna

A. carotis externa

A. carotis communis

A. et V. lingualis

A. et V. facialis

V. profundafaciei

A. etV. infraorbitalis

A. et V. zygomatico-

facialis

A. et V. angularis

A. et V. zygomatico-temporalis

A. et V. dorsalis nasi

V. nasofrontalis

A. et V. supratrochlearis

A. et V. supraorbitalis

A. et V. transversa faciei

A. zygomaticoorbitalis

A. et V. temporalis media

Cutis und Fascia superficialisGalea aponeurotica(gefenstert, um den

Knochen darzustellen)

Quellen der arteriellen Versorgung des GesichtsSchwarz: aus der A. carotis interna (über die A. ophthalmica)Rot: aus der A. carotis externa

Skalp (Kopfhaut)

_41607_Netter.indb 15_41607_Netter.indb 15 18.12.2019 11:35:2718.12.2019 11:35:27

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 11

Cranium (Schädel): Ansicht von ventralSkull: Anterior View

Vgl. Tafel 13

Sutura coronalis

Os parietale

Os sphenoidale

Ala minor

Nasion

Ala major

Os temporale

Os ethmoidale

Lamina orbitalis

Lamina perpendicularis

Concha nasalis media

Concha nasalis inferior

Vomer

Mandibula

Ramus mandibulae

Corpus mandibulae

Foramen mentale

Tuberculum mentale

Protuberantia mentalis

Spina nasalis anterior

Proc. alveolaris

Proc. frontalis

Foramen infraorbitale

Facies orbitalis

Proc. zygomaticus

Maxilla

Foramenzygomaticofaciale

Proc. temporalis

Facies orbitalis

Proc. frontalis

Os zygomaticum

Os lacrimale

Os nasale

Facies orbitalis

Incisura supraorbitalis(Foramen supraorbitale)

Glabella

Os frontale:

Rechte Orbita: Ansicht von ventralForamen ethmoidale posterior und anterior

Incisura supraorbitalis

Lamina orbitalis ossis ethmoidalis

Os lacrimale

Fossa sacci lacrimalis

Proc. orbitalis ossis palatini

Facies orbitalis maxillae

Foramen infraorbitaleSulcus infraorbitalis

Fissura orbitalis inferior

Facies orbitalisossis zygomatici

Facies orbitalis der Ala majorossis sphenoidalis

Canalis opticus (Foramen)

Fissura orbitalis superior

Facies orbitalis der Ala minorossis sphenoidalis

Facies orbitalis ossis frontalis

_41607_Netter.indb 16_41607_Netter.indb 16 18.12.2019 11:35:2818.12.2019 11:35:28

Tafel 12 Knochen und Bänder Bones and Ligaments

2Cranium (Schädel): RöntgenaufnahmenSkull: Radiographs

Vgl. Tafel 11

Sutura sagittalis

Ala minor ossis sphenoidalis

Pars petrosa ossis temporalis

Cellulae mastoideae

Septum nasi

Dens axis

Corpus axis

Sinus frontalis

Margo supraorbitalis

Sutura frontozygomatica

Foramen infraorbitale

Sinus maxillaris

Cellulae mastoideae

Massa lateralis atlantis

Anterior-posterior

Nach Waters

Sutura coronalis

Sutura lambdoidea

Sinus frontalis

Fissura orbitalis superior

Foramen rotundum

Sinus maxillaris

Concha nasalis inferior

MandibulaCorpus

Cellulae ethmoideae

Os nasale

Septum nasi

Os zygomaticum

Arcus zygomaticus

Condylus mandibulae

Angulus mandibulae

Dens axis

Massa lateralis atlantis

RamusAngulus

_41607_Netter.indb 17_41607_Netter.indb 17 18.12.2019 11:35:2918.12.2019 11:35:29

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 13

Cranium (Schädel): Ansicht von lateralSkull: Lateral View

Vgl. Tafeln 14, 15, 22

Fossa temporalis

Linea temporalis superior

Linea temporalis inferior

Os temporale

Pars squamosa

Proc. zygomaticusTuberculum articulareSulcus a. temporalis mediae

Crista supramastoidea

Meatus acusticus externus

Proc. mastoideus

Sutura lambdoidea

Os occipitale

Os suturale

Protuberantia occipitalis externa

Asterion

Mandibula

Proc. condylarisIncisura mandibulaeProc. coronoideusRamus mandibulaeLinea obliquaCorpus mandibulaeForamen mentaleArcus zygomaticus

Proc. temporalis

Foramenzygomaticofaciale

Os zygomaticum

Proc. alveolaris

Spina nasalis anterior

Foramen infraorbitale

Proc. frontalisMaxilla

Os nasale

Fossa saccilacrimalis

Os lacrimale

Lamina orbitalisOs ethmoidale

Glabella

Incisurasupraorbitalis

Os frontale

Ala majorOs sphenoidale Os parietale

Sutura coronalis

Pterion, Suturasphenoparietalis

Os sphenoidale

Ala major

Crista infratemporalis

Lamina lateralis proc. pterygoidei

Hamulus pterygoideus (der Lamina medialis proc. pterygoidei)

Os temporaleMeatus acusticus externus

Fossa mandibularis

Tuberculum articulare

Proc. styloideusForamen sphenopalatinum

Fossa pterygopalatina

Foramen ovale

Tuber maxillae

Foramina alveolaria corporis maxillae

Facies infratemporalis maxillae

Fissura orbitalis inferior

Fissura pterygomaxillaris

Fossa infratemporalis, sichtbar durch die Entfernung von Arcus zygomaticus

und Mandibula*

*An der Oberfläche bildet der Proc. mastoideus die hintere Begrenzung.

_41607_Netter.indb 18_41607_Netter.indb 18 18.12.2019 11:35:2918.12.2019 11:35:29

Tafel 14 Knochen und Bänder Bones and Ligaments

2Cranium (Schädel): Röntgenaufnahme lateralSkull: Lateral Radiograph

Vgl. Tafel 15

Sutura coronalis

Os frontale

Ala major ossissphenoidei

Sinus frontalis

Sinus sphenoideus

Sinus maxillaris

Proc. palatinusmaxillae

Proc.coronoideusmandibulaeCaput (Condylus)mandibulae

Arcusanterior atlantis

Os parietale

Proc. clinoideusanterior

Sella turcica

AuriculaSuturalambdoidea

Protuberantiaoccipitalisexterna

Os occipitaleCellulaemastoideae

Dens axis

_41607_Netter.indb 19_41607_Netter.indb 19 18.12.2019 11:35:3018.12.2019 11:35:30

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 15

Cranium (Schädel): MedianschnittSkull: Midsagittal Section

Vgl. Tafeln 44, 46

Os parietaleOs temporale

Pars squamosaPars petrosa

Meatus acusticus internus

Sulcus sinus petrosi superioris

Apertura externa aqueductus vestibuli

Sulcus sinus sigmoidei

Sutura lambdoidea

Os occipitale

Sulcus sinus transversi

Protuberantia occipitalis externa

Foramen jugulare

Sulcus sinus petrosi inferioris

Canalis n. hypoglossi

Foramen magnum

Condylus occipitalis

Pars basilaris

Os palatinumVomer

Proc. alveolarisProc. palatinus

Canalis incisivusFacies nasalis

Spinanasalis anterior

Maxilla

Concha nasalisinferior

Os nasale

Laminaperpendicularis

Lamina cribrosa

Crista galliOs ethmoidale

Sinus frontalisOs frontale

Laminae medialiset lateralis

proc. pterygoidei

Corpus ossis sphenoidalis

Sinus sphenoidalisSella turcica

Canalis opticus

Proc. clinoideusanterior

Ala minorAla major

Os sphenoidale

Sutura coronalis Sulci a.meningeae mediae

Os frontaleApertura sinus sphenoidalis

Foramen sphenopalatinum

Os sphenoidale

Corpus ossis sphenoidalisLamina medialis

Lamina lateralisHamulus pterygoideus

Os palatinumLamina perpendicularis

Lamina horizontalisProc. alveolaris

Proc. palatinus

Facies nasalisMaxilla

Concha nasalis inferior

Os lacrimale

Concha nasalis mediaConcha nasalis superior

Lamina cribrosaOs ethmoidale

Os nasale

Laterale Ansicht der Nasenwand mit entferntem Nasenseptum

proc. pterygoidei

_41607_Netter.indb 20_41607_Netter.indb 20 18.12.2019 11:35:3118.12.2019 11:35:31

Tafel 16 Knochen und Bänder Bones and Ligaments

2Calvaria (Schädeldach)Calvaria

Vgl. Tafeln 111, 112

Ansicht von kranial

Os frontale

Sutura coronalis

Bregma

Os parietale

Sutura sagittalis

Foramen parietale (für V. emissaria)

Lambda

Sutura lambdoidea

Os suturale

Os occipitale

Ansicht von kaudal

Os frontale

Crista frontalis

Sulcus sinus sagittalis superioris

Sutura coronalis

Os parietale

Foveolae granulares (für Granulationes arachnoideae)

Diploë

Sulci a. meningeae mediae

Sulcus sinus sagittalis superioris

Sutura sagittalis

Sutura lambdoidea

Os occipitale

_41607_Netter.indb 21_41607_Netter.indb 21 18.12.2019 11:35:3118.12.2019 11:35:31

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 17

Basis cranii (Schädelbasis): Ansicht von kaudal (Außenansicht)Cranial Base: Inferior View

Vgl. Tafel 19

Sutura palatomaxillaris

Os palatinumLamina horizontalis

Foramen palatinum majusProc. pyramidalisForamina palatina minora

Spina nasalis posterior

Choanae

VomerAla vomeris

Sulcus tubae auditivae[Eustachio]

Foramen lacerum

Protuberantia occipitalis externaLinea nuchalis superior

Crista occipitalis externaLinea nuchalis inferior

Foramen magnumTuberculum pharyngeum

Pars basilarisCanalis et Fossa condylaris

Condylus occipitalisCanalis n. hypoglossi

Os occipitale

Os parietaleForamen mastoideum

Fossa jugularis(Foramen jugulare in der Tiefe)

Sulcus a. occipitalis

Incisura mastoidea

Pars petrosaForamen stylomastoideum

Proc. mastoideusCanaliculus mastoideus

Meatus acusticus externusCanaliculus tympanicus

Canalis caroticus(Apertura externa)

Fissura petrotympanica [Glaser]Proc. styloideus

Fossa mandibularisTuberculum articulare

Proc. zygomaticusOs temporale

Spina ossis sphenoidalisForamen spinosum

Foramen ovaleAla major

Fossa scaphoideaLamina lateralis

Fossa pterygoideaLamina medialis

Hamulus pterygoideusProc. pterygoideus

Os sphenoidaleOs frontale

Os zygomaticum

Proc. zygomaticusSutura intermaxillaris

Proc. palatinusFossa incisiva

Maxilla

_41607_Netter.indb 22_41607_Netter.indb 22 18.12.2019 11:35:3218.12.2019 11:35:32

Tafel 18 Knochen und Bänder Bones and Ligaments

2Basis cranii (Schädelbasis): Ansicht von kranial (Innenansicht)Cranial Base: Superior View

Vgl. Tafeln 20, 115

Os frontaleSulcus sinus sagittalis superiorisCrista frontalisSulcus a. meningeae anteriorisForamen caecumFacies superior partis orbitalis

Os ethmoideumCrista galliLamina cribrosa

Os sphenoideumAla minor

Proc. clinoideus anteriorAla major

Sulcus a. meningeae mediaeCorpus ossis sphenoidalis

Jugum sphenoidaleSulcus prechiasmaticus

Tuberculum sellaeFossa hypophysialisDorsum sellaeProc. clinoideus posterior

Sulcus caroticusClivus

Os temporalePars squamosaPars petrosa

Sulcus n. petrosi minorisSulcus n. petrosi majorisEminentia arcuataImpressio trigeminalisSulcus sinus petrosi superiorisSulcus sinus sigmoidei

Os parietale

Sulcus a. meningeae mediaeAngulus mastoideus

Os occipitaleClivusSulcus sinus petrosi inferiorisPars basilarisSulcus a. meningeae posteriorisCondylus occipitalisSulcus sinus transversiSulcus sinus occipitalisCrista occipitalis internaProtuberantia occipitalis internaSulcus sinus sagittalis superioris

Fossa craniianterior

Fossa craniimedia

Fossa craniiposterior

Sellaturcica

_41607_Netter.indb 23_41607_Netter.indb 23 18.12.2019 11:35:3318.12.2019 11:35:33

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 19

Foramina der Basis cranii (Schädelbasis): Ansicht von kaudal (Außenansicht)Foramina and Canals of Cranial Base: Inferior View

Vgl. Tafel 17

N. nasopalatinusAnastomose zwischen den Rami septales

posteriores der A. sphenopalatina und der A. palatina major

Fossa incisiva

A. et V. palatina major, N. palatinus major Foramen palatinum majus

Aa. et Vv. palatinae minores, Nn. palatini minores Foramina palatina minora

N. petrosus major (zieht über Foramen) Foramen lacerum

N. petrosus minorN. mandibularis [V3]

A. meningea accessoriaForamen ovale

A. et V. meningea mediaR. meningeus n. mandibularis [V3] Foramen spinosum

A. carotis internaPlexus caroticus internus Canalis caroticus

Chorda tympani des N. facialis [VII] (N. intermedius) Fissura petrotympanica

R. tympanicus n. glossopharyngei [IX] Canaliculus tympanicus

R. auricularis n. vagi [X] Canaliculus mastoideusN. facialis [VII] Foramen stylomastoideum

Fossa jugularis

V. emissaria mastoideaA. meningea posterior Foramen mastoideum

N. hypoglossus [XII] Canalis n. hypoglossi

Foramen magnum

N. glossopharyngeus [IX]N. vagus [X]

Radix spinalis n. accessorii [XI]V. jugularis interna

Sinus petrosus inferior

Medulla oblongataAa. vertebrales

Radices spinales der Nn. accessorii [XI]

_41607_Netter.indb 24_41607_Netter.indb 24 18.12.2019 11:35:3318.12.2019 11:35:33

Tafel 20 Knochen und Bänder Bones and Ligaments

2Foramina der Basis cranii (Schädelbasis): Ansicht von kranial (Innenansicht)Foramina and Canals of Cranial Base: Superior View

Vgl. Tafeln 18, 115

Foramen caecum V. emissaria zum Sinus sagittalis superiorÖffnung in Lamina

cribrosaForamen ethmoidale anterius

A., V. et N. ethmoidalis anterior

Foramina laminae cribrosae Nn. olfactorii [I] – Fila olfactoria

Foramen ethmoidale posterius A., V. et N. ethmoidalis posterior

Canalis opticus N. opticus [II]A. ophthalmica

Fissura orbitalis superior

N. oculomotorius [III]N. trochlearis [IV]N. ophthalmicus [V1] – N. lacrimalis,

N. frontalis und N. nasociliarisN. abducens [VI]V. ophthalmica superior

Foramen rotundum N. maxillaris [V2]

N. petrosus major (überquert das Foramen)

Foramen ovaleN. mandibularis [V3]R. accessorius a. meningeae mediae N. petrosus minor

Foramen spinosum A. et V. meningea mediaR. meningeus n. mandibularis [V3]

Foramen venosum [Vesal] (inkonstant)

Foramen lacerum

Canalis caroticus A. carotis internaPlexus caroticus internus

Hiatus canalis n. petrosi minoris

N. petrosus minor

Hiatus canalis n. petrosi majoris

N. petrosus major

Meatus acusticus internusN. facialis [VII]N. vestibulocochlearis [VIII]A. labyrinthi

Apertura externa aqueductus vestibuli Ductus endolymphaticus

Foramen mastoideum(inkonstant)

V. emissaria mastoidea (und als Variante ein Zweig der A. occipitalis)

Foramen jugulare

Sinus petrosus inferiorN. glossopharyngeus [IX]N. vagus [X]N. accessorius [XI]Sinus sigmoideusA. meningea posterior

Canalis condylaris (inkonstant) V. emissaria condylaris und R. menin- geus der A. pharyngea ascendens

Canalis n. hypoglossi N. hypoglossus [XII]

Foramen magnum

Medulla oblongataMeningesAa. vertebrales und Plexus venosus vertebralis internusRr. meningei der Aa. vertebrales Radices spinales der Nn. accessorii [XI]

_41607_Netter.indb 25_41607_Netter.indb 25 18.12.2019 11:35:3418.12.2019 11:35:34

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 21

Cranium (Schädel) des NeugeborenenSkull of Newborn

Vgl. Tafeln 13, 16

Os parietaleTuber parietale [Eminentia]

Sutura squamosa

Fonticulus posterior

Sutura lambdoidea

Os occipitale

Fonticulus mastoideus [posterolateralis]

Os temporale

Pars squamosa

Fissura petrosquamosaPars petrosa (Proc. mastoideus fehlt noch)

Pars tympanica (knöcherner äußerer Gehörgang fehlt noch)

Fenestra vestibuli [ovalis]

Fenestra cochleae [rotunda]

Proc. styloideus

Fossa mandibularis

Proc. zygomaticus

Hamulus pterygoideuslaminae medialis

Lamina lateralis proc. pterygoidei

Ala major

Os sphenoidale

Proc. pyramidalis

Sutura metopica

Os palatinum

Foramen zygomaticofacialeOs zygomaticum

Foramen infraorbitale

Maxilla

Os nasale

Os lacrimale

Lamina orbitalis

Foramen ethmoidaleanterius

Os ethmoidale

Incisura supraorbitalis [Foramen supraorbitale]

Squama frontalisOs frontale

Fonticulus sphenoidalis[anterolateralis]

Ansicht von lateral Fonticulus anteriorSutura coronalis

Ansicht von kranial

Fonticulus anterior

Sutura coronalis

Sutura sagittalis

Fonticulus posterior

Sutura lambdoidea

Os frontale

Os parietale

Os occipitale

_41607_Netter.indb 26_41607_Netter.indb 26 18.12.2019 11:35:3518.12.2019 11:35:35

Tafel 22 Knochen und Bänder Bones and Ligaments

2Knochengerüst von Kopf und HalsBony Framework of Head and Neck

Vgl. Tafeln 13, 26

Arcus zygomaticus

Os temporale

Os sphenoideum

Fossa temporalis

Proc. condylaris mandibulae

Incisura mandibulae

Proc. coronoideus mandibulae

Lamina lateralis proc.pterygoidei (gestrichelt)

Hamulus pterygoideus (of Lamina medialisproc. pterygoidei) (gestrichelt)

Raphe pterygomandibularis (gestrichelt)

MandibulaRamusAngulusCorpus

Os hyoideumCorpusCornu minusCornu majus

Lig. stylohyoideum

Cartilago epiglottica

Cartilago trachealis

Cartilago thyroidea

Cartilago cricoidea

Atlas (Vertebra C1)Proc.styloideusAxis (Vertebra C2)

Vertebra C3

Proc.mastoideus

Meatus acusticusexternus

Lig.stylomandibulare

Vertebra C7

Vertebra T1

Costa I

_41607_Netter.indb 27_41607_Netter.indb 27 18.12.2019 11:35:3618.12.2019 11:35:36

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 23

Basis cranii (Schädelbasis): Fossa pterygoideaPterygoid Fossae

Vgl. Tafeln 46, 47, 48

Spina ossis sphenoidalisForamen spinosumForamen ovale

Foramen sphenopalatinumFossa pterygopalatinaChoanae

Lamina lateralisLamina medialisHamulus pterygoideus

Proc. pterygoidei

Tuber maxillae maxillae

Fossa infratemporalis

Proc. alveolaris maxillae

Proc. pyramidalis ossis palatini

Linea nuchalis superior

Septum nasi

Choana

Foramenmastoideum

Suturaoccipitomastoidea

Condylus occipitalis

Lamina lateralisproc. pterygoidei

Lamina medialisproc. pterygoidei

Proc. pyramidalisossis palatini

Hamulus pterygoideus

Proc. alveolaris maxillae

Protuberantia occipitalis externa [Inion]

Crista occipitalis externa

Linea nuchalis inferior

Foramen magnum

Fissura orbitalis inferior

Proc. mastoideus

Proc. styloideusFossa pterygoidea

Arcus zygomaticus

Concha nasalis inferior

Lamina horizontalis ossis palatini

Tuber maxillae

Proc. palatinus maxillae

Fossa incisiva

Ansicht von dorsal

Ansicht von inferolateral

_41607_Netter.indb 28_41607_Netter.indb 28 18.12.2019 11:35:3718.12.2019 11:35:37

Tafel 24 Knochen und Bänder Bones and Ligaments

2Mandibula (Unterkiefer)Mandible

Vgl. Tafeln 55, 56

Caput mandibulae

Fovea pterygoideaCollum mandibulaeIncisura mandibulae

LingulaForamen mandibulae

Ramus mandibulae

Angulus mandibulae

Corpusmandibulae

Basis mandibulaeTuberculum mentale

Protuberantia mentalisForamen mentale

Pars alveolaris (Crista)

Septa interalveolaria

Fovea sublingualis

Linea mylohyoidea

Fovea submandibularisLinea obliqua

Sulcus mylohyoideus

Fossa retromolaris

Proc. coronoideus

Proc. condylaris

Proc. condylarisLingulaForamen mandibulaeSulcus mylohyoideus

Ramus mandibulae

Angulus mandibulae

Raphe pterygomandibularis

Fovea submandibularis

Fovea sublingualis

Fossa digastrica

Spinae mentales superiores et inferiores [Spinae genii]

Linea mylohyoidea

Fovea pterygoideaIncisura mandibulae

Collum mandibulaeCaput mandibulaeProc. coronoideus

Mandibula des alten Menschen (zahnlos)

Corpus

_41607_Netter.indb 29_41607_Netter.indb 29 18.12.2019 11:35:3818.12.2019 11:35:38

Bones and Ligaments Knochen und BänderTafel 25

Articulatio temporomandibularis (Kiefergelenk)Temporomandibular Joint

Vgl. Tafel 56

Ansicht von lateral

Capsula articularisLig. laterale articulationis temporomandibularis Lig. sphenomandibulareLig. sphenomandibulare (durchscheinend) Proc. styloideus

Lig. stylomandibulare

N. mandibularis [V3] und Ganglion oticum

Capsula articularis

A. meningea media

N. auriculotemporalis

A. maxillaris

N. alveolaris inferior

N. lingualis

Lig. sphenomandibulareLig. stylomandibulare

R. mylohyoideus a. alveolarisinferioris und N. mylohyoideus

Ansicht von medial

Fossa mandibularis

Discus articularis

Tuberculum articulare

Capsula articularis

Kiefer geschlossen

Kiefer leicht geöffnet(Scharnierbewegungvorherrschend)

Kiefer weit geöffnet(kombinierte Scharnier- und Gleitbewegung)

_41607_Netter.indb 30_41607_Netter.indb 30 18.12.2019 11:35:3918.12.2019 11:35:39

Lymphatics LymphsystemTafel 325

Lymphsystem von Abdomen und Becken: SchemaAbdominal and Pelvic Lymphatics: Schema

Von oberem Rektum, Colon sigmoideum, Colon descendens und linker Hälfte des Colon transversum in Nodi lymphoidei mesenterici inferiores

Von Prostata (Mann) und Uterus (Frau) in Nodi iliaci interni

Von Vesica urinaria in Nodi iliaci communes

Von Vagina in Nodi sacrales

Von Ovar in Nodi iliaci externi

Von Glandulae suprarenales in Nodi mediastinales posteriores

Cisterna chyli

Ductusthoracicus

V. cavasuperior

Diaphragma (Ausschnitt)

Aorta

Von Leber in Nodi phrenici inferiores

Von Leber, Gallenblase, Duodenum, Pankreas und Milz in Nodi coeliaci

Von Caecum, Colon ascendens, rechter Hälfte des Colon transversum, Jejunum und Ileum in Nodi mesenterici superiores

Aus Nieren, Nebennieren, Ureteren, Hoden (Mann) und Ovarien (Frau) zu Nodi lymphoidei aortici laterales

_41607_Netter.indb 356_41607_Netter.indb 356 18.12.2019 11:41:0818.12.2019 11:41:08

Tafel 326 Tomogramme Regional Scans

5Bildgebung des Abdomens: Axiale CT-AufnahmenAbdominal Scans: Axial CT Images

V. portae hepatis

Hepar

Aorta

Canalis vertebralis

Axiale CT-Aufnahme des Abdomens mit intravenösem Kontrastmittel

Gaster

Splen

Crus sinistrumdiaphragmatis

Corpus vertebrae

V. portae hepatis

Hepar

Glandula suprarenalisdextra

Axiale CT-Aufnahme des oberen Abdomens mit intravenösem Kontrastmittel

Corpus pancreatis

Splen

V. splenica

Glandula suprarenalissinistra

Duodenum

V. cava inferior

Ren dexter

Axiale CT-Aufnahme des mittleren Abdomens mit intravenösem Kontrastmittel

Flexura sinistra coli(Flexura splenica coli)

Aorta

Splen

Glandula suprarenalissinistra

Ren sinister

_41607_Netter.indb 357_41607_Netter.indb 357 18.12.2019 11:41:1018.12.2019 11:41:10

Regional Scans TomogrammeTafel 327

Bildgebung des Abdomens: Axiale CT-Aufnahmen (Fortsetzung)Abdominal Scans: Axial CT Images (continued)

Lig. falciforme

Vesica biliaris

Duodenum

Ren dexter

Caput pancreatis

Axiale CT-Aufnahme des mittleren Abdomens mit intravenösem Kontrastmittel

Splen

Aorta

Hepar

V. mesenterica superior

Axiale CT-Aufnahmedes Abdomens mit intravenösem Kontrastmittel

A. mesenterica superior

Jejunum

Colon descendens

V. renalis sinistra

Flexura dextra coli(Flexura hepatica coli)

Lobus dexter hepatis

V. cava inferior

Ren dexter

Axiale CT-Aufnahmedes Abdomens mit intravenösem Kontrastmittel

Aorta

Ren sinister

_41607_Netter.indb 358_41607_Netter.indb 358 18.12.2019 11:41:1018.12.2019 11:41:10

Tafel 328 Querschnitte Cross-Sectional Anatomy

5Querschnitt auf Höhe T10, ösophagogastrischer ÜbergangCross Section at T10, Esophagogastric Junction

Proc

. xip

hoid

eus C

artil

agin

es c

osta

les

Übe

rgan

g O

esop

hagu

s–M

agen

Plic

ae g

astri

cae

[Rug

ae]

Fund

us g

astri

cus

Cru

s si

nist

rum

diap

hrag

mat

is (b

ildet

die

linke

Beg

renz

ung

des

Hia

tus

oeso

phag

eus)

Aor

ta d

esce

nden

s (A

orta

thor

acic

a)

Cru

s si

nist

rum

diap

hrag

mat

is

Sple

n

Lobu

s in

ferio

r pul

mon

is s

inis

triim

Rec

essu

s co

stod

iaph

ragm

atic

us

M. e

rect

or s

pina

eD

uctu

s th

orac

icus

Cor

pus

verte

brae

T10

Lobu

s in

ferio

r pul

mon

isde

xtri

im R

eces

sus

cost

odia

phra

gmat

icus

M. l

atis

sim

us d

orsi

Dia

phra

gma

V. a

zygo

s

M. s

erra

tus

ante

rior

V. c

ava

infe

rior

Cru

s de

xtru

mdi

aphr

agm

atis

(bild

etdi

e re

chte

Beg

renz

ung

des

Hia

tus

oeso

phag

eus)

Hep

ar

M. r

ectu

s ab

dom

inis

Dia

phra

gma

_41607_Netter.indb 359_41607_Netter.indb 359 18.12.2019 11:41:1118.12.2019 11:41:11

Cross-Sectional Anatomy QuerschnitteTafel 329

Querschnitt auf Höhe T12, unterhalb des Proc. xiphoideusCross Section at T12, Inferior to Xiphoid

Gas

ter

Jeju

num

Col

on tr

ansv

ersu

m(z

ur F

lexu

ra c

oli s

inis

traau

fste

igen

d)

Bifu

rcat

io tr

unci

coel

iaci

Col

on d

esce

nden

s(v

on d

er F

lexu

ra c

oli

sini

stra

abs

teig

end)

Sple

n

A. e

t V. s

plen

ica

Gla

ndul

a su

prar

enal

issi

nist

ra

Polu

s su

perio

rpu

lmon

is s

inis

tri

Cru

s si

nist

rum

dia

phra

gmat

is

Aor

ta d

esce

nden

s (A

orta

thor

acic

a)Pa

ncre

asC

rus

dext

rum

diap

hrag

mat

is

Gla

ndul

a su

prar

enal

isde

xtra

V. c

ava

infe

rior

Tria

s he

patic

a[G

lisso

n]

Duc

tus

chol

edoc

hus

[bili

aris

]

A. h

epat

ica

prop

ria

V. p

orta

ehe

patis

Hep

ar

Lig.

hep

atod

uode

nale

Pars

sup

erio

r duo

deni

(1. T

eils

tück

)

Vesi

ca b

iliar

is

Flex

ura

coli

dext

ra (h

epat

ica)

Pylo

rus

Can

alis

pyl

oric

us

_41607_Netter.indb 360_41607_Netter.indb 360 18.12.2019 11:41:1218.12.2019 11:41:12

Tafel 330 Querschnitte Cross-Sectional Anatomy

5Querschnitt auf Höhe T12–L1, Discus intervertebralisCross Section at T12–L1, Intervertebral Disc

Trun

cus

coel

iacu

s

V. s

plen

ica

Col

on tr

ansv

ersu

m

Jeju

num

M. o

bliq

uus

exte

rnus

abdo

min

is

Col

on d

esce

nden

s

Gla

ndul

a su

prar

enal

issi

nist

ra

Sple

n

Ren

sini

ster

Cor

tex

rena

lis

Med

ulla

rena

lis

Cru

s si

nist

rum

dia

phra

gmat

is

Aor

ta a

bdom

inal

isD

iscu

s in

terv

erte

bral

is T

12–L

1

Cru

s de

xtru

m d

iaph

ragm

atis

Polu

s su

perio

r ren

is d

extri

Hep

ar

Gla

ndul

a su

prar

enal

isde

xtra

V. c

ava

infe

rior

Pars

des

cend

ens

duod

eni (

2. T

eils

tück

)

Duc

tus

chol

edoc

hus

[bili

aris

]

Col

on a

scen

dens

(Fle

xura

col

i dex

tra)

Col

on tr

ansv

ersu

mPanc

reas

(Cap

ut)

V. m

esen

teric

a su

perio

r(w

ird z

ur V

. por

tae

hepa

tis)

_41607_Netter.indb 361_41607_Netter.indb 361 18.12.2019 11:41:1318.12.2019 11:41:13

Cross-Sectional Anatomy QuerschnitteTafel 331

Querschnitt auf Höhe L1–L2, Discus intervertebralisCross Section at L1–2, Intervertebral Disc

V. m

esen

teric

a su

perio

r

A. m

esen

teric

a su

perio

r

Col

on tr

ansv

ersu

m

Ileum

Jeju

num

Perir

enal

es F

ettg

eweb

e

Übe

rgan

g N

iere

nbec

ken

–Ure

ter

Col

on d

esce

nden

s

Fasc

ia re

nalis

Ren

sini

ster

Cal

yx m

ajor

und

Pelv

is re

nalis

Perir

enal

es F

ettg

eweb

e

A. r

enal

is s

inis

tra

V. re

nalis

sin

istra

(mün

det i

n di

e V.

cav

a in

ferio

r)

Cru

s si

nist

rum

dia

phra

gmat

isA

orta

abdo

min

alis

Con

us m

edul

laris

und

Cau

da e

quin

a

Dis

cus

inte

rver

tebr

alis

L1

–L2

M. p

soas

maj

or

Cru

s de

xtru

m d

iaph

ragm

atis

V. c

ava

infe

rior

Ren

dext

er

V. re

nalis

dex

tra(m

ünde

t in

die

V. c

ava

infe

rior)

Hep

ar

Col

on a

scen

dens

Verb

indu

ng v

onTe

ilstü

ck 2

und

3de

s D

uode

num

s

Col

on tr

ansv

ersu

mPanc

reas

mit

Proc

. unc

inat

usOm

entu

m m

ajus

_41607_Netter.indb 362_41607_Netter.indb 362 18.12.2019 11:41:1318.12.2019 11:41:13

Tafel 332 Querschnitte Cross-Sectional Anatomy

5Querschnitt auf Höhe L3–L4Cross-Section at L3–4

Linea alba

M. rectus abdominis

Appendices omentales [epiploicae]

Omentum majus

Peritoneum parietale

Fascia transversalis

M. transversus abdominisM. obliquusinternus abdominis

M. obliquusexternusabdominis

Intestinumtenue (Jejunum)

Colondescendens

Sulcusparacolicussinister

Uretersinister

M. quadratuslumborum

M. latissimus dorsi

A. et V. testicularis (ovarica)M. psoas minor

Peritoneum parietale

M. psoas major

Truncus sympathicus sinister

M. erector spinae

Discus intervertebralis L3–L4Plexus intermesentericus (Plexus aorticus abdominalis)

Proc. spinosus L3

Aorta abdominalis

Lig. flavum

Lig. longitudinale anterius

V. cava inferior

N. genitofemoralis dexter

Laminaefasciae

thoraco-lumbalis

vereinigtprofunda

superficialis

N. ilioinguinalis

N. iliohypo-gastricus

Ursprungs-sehne desM. trans-

versusabdominis

Sulcusparacolicus

dexter

Colonascendens

Noduslymphoideus

Intestinum tenue (Ileum)

A. et V. mesenterica superiorMesenterium intestini tenuis

Aponeurosis m. obliqui interni abdominisAponeurosis m. obliqui externi abdominis

Aponeurosis m. transversi abdominis

Vagina m. recti abdominis

Äste der A. et V. epigastrica inferiorColon transversum

Lig. teres hepatis

_41607_Netter.indb 363_41607_Netter.indb 363 18.12.2019 11:41:1418.12.2019 11:41:14

Clinical Tables Klinische TafelnTab. 5.1

Strukturen mit hoher* klinischer RelevanzStructures With High* Clinical Signifi cance

ANATOMISCHE STRUKTUREN KLINISCHE RELEVANZ TAFELN

INTEGUMENTSYSTEM

Umbilicus Landmarke zur Lokalisation der transumbilikalen Ebene, die zur Einteilung des Abdo-mens in Quadranten genutzt wird; markiert die Lage des T10-Dermatoms; wird zur Lo-kalisation des McBurney-Punkts genutzt; häufi ges Vorkommen von Hernien der Bauch-wand („Nabelbruch“)

249, 251

SKELETTSYSTEM

Processus xiphoideus, Symphy-sis pubica

Tastbare Landmarken zur Lokalisation der Medianebene, die zur Einteilung des Abdo-mens in Quadranten genutzt wird

249

Spina iliaca anterior superior (SIAS)

Tastbare Landmarke zur Lokalisation des McBurney-Punktes; Druckschmerz am McBur-ney-Punkt ist ein Anzeichen für Appendizitis

250, 282

MUSKELSYSTEM

Linea alba Bevorzugte Stelle für Inzisionen der Bauchwand aufgrund der Abwesenheit bedeuten-der Leitungsbahnen

249, 253

Ligamentum inguinale Oberfl ächliche Landmarke als Grenze zwischen Bauchwand und Oberschenkel 249, 253

Trigonum inguinale (Hessel-bach-Dreieck)

Schwachstelle der Bauchdecke, durch die Weichteile des Abdomens hernieren können (direkter Leistenbruch)

256, 262

Anulus inguinalis profundus ( innerer Leistenring)

Öffnung in der vorderen Bauchwand, durch die Weichteile des Abdomens hernieren können (indirekter Leistenbruch)

262, 263

Anulus femoralis Medial der Vasa iliaca externa gelegene Öffnung, durch die Weichteile des Abdomens hernieren können (Schenkelhernie)

264

Hiatus oesophageus diaphrag-matis

Durch eine Erweiterung dieser Öffnung können Teile des Magens in das Mediastinum gleiten und für gastroösophagealen Refl ux sorgen

269, 271

VERDAUUNGSSYSTEM

Leber Unterhalb des rechten Rippenbogens tastbar 270, 276

Gastroösophagealer Übergang Vorübergehende Erschlaffung oder verminderter Tonus des unteren Ösophagussphink-ters kann zur gastroösophagealen Refl uxkrankheit (GERD) führen

277, 328

Magen, Duodenum Vorkommen von Magengeschwüren 276, 277

Appendix Anfällig für Entzündungen und Rupturen 280, 282

Colon Typischer Entstehungsort von Divertikeln; Koloskopie wird zum Screening auf Dick-darmkrebs durchgeführt

283

Gallenblase Tastbar am Übergang des rechten Rippenbogens zur mittleren Klavikularlinie; kann sich entzünden (Cholezystitis) und Schmerzen verursachen; Gallensteine können die Gallenwege blockieren

284, 309

HARNSYSTEM

Nieren Aufrechterhaltung des Wasser- und Elektrolythaushalts; können Nierensteine bilden 314

HORMONSYSTEM

Bauchspeicheldrüse (Pancreas) Aufgrund ihrer retroperitonealen Lage wird eine schmerzhafte Bauchspeicheldrüse ty-pischerweise als Rückenschmerz empfunden; Krebs des Pankreaskopfes kann den Duc-tus choledochus komprimieren

288, 310

_41607_Netter.indb 364_41607_Netter.indb 364 18.12.2019 11:41:1518.12.2019 11:41:15

Klinische Tafeln Clinical Tables

5

Tab. 5.2

Strukturen mit hoher* klinischer RelevanzStructures With High* Clinical Signifi cance

ANATOMISCHE STRUKTUREN KLINISCHE RELEVANZ TAFELN

NERVENSYSTEM

N. ilioinguinalis, N. genitofemoralis

Vermitteln den Cremaster-Refl ex, der zur Überprüfung des spinalen Segments L1 ge-nutzt wird

269

Nn. intercostales, N. subcosta-lis, N. iliohypogastricus

Übertragen Schmerzreize von der Bauchwand und vom Peritoneum parietale; Schmer-zen entlang der Dermatome sind ein Anzeichen für Probleme mit den Spinalnerven (z.B. Herpes-zoster-Infektion)

260

Sympathische Nervenfasern der A. renalis

Medikamentenresistenter Bluthochdruck kann manchmal durch Denervation sympathi-scher Fasern auf den Nierenarterien behandelt werden

300, 321

Ganglion coeliacum Manche Patienten mit medikamentös nicht stillbaren Schmerzen aufgrund chronischer Pankreatitis erhalten eine Blockade des Ganglion coeliacum

301, 310

Nn. splanchnici Leiten Schmerzreize von Abdominalorganen, die oftmals auf andere Körperregionen projiziert werden; der Quadrant, in dem der Schmerz empfunden wird sowie die Re-gion, in die der Schmerz ausstrahlt, geben Aufschluss bezüglich der tatsächlichen Schmerzquelle

303, 306

N. iliohypogastricus Nephrektomien durch den M. quadratus lumborum können den N. iliohypogastricus lädieren, was zu Taubheit oberhalb des Schambeins führt

312

HERZ-KREISLAUF-SYSTEM

Arterielle Anastomosen der vor-deren Bauchwand

Anastomosen zwischen Aa. epigastricae und Aa. thoracicae internae sowie zwischen Aa. circumfl exae ilium und Aa. intercostales und Aa. thoracicae laterales

258

Venöse Anastomosen der vor-deren Bauchwand

Anastomosen zwischen Vv. epigastricae und Vv. thoracicae internae sowie zwischen Vv. circumfl exae ilium und Vv. thoracoepigastricae und Vv. thoracicae laterales

259

V. umbilicalis, Vv. paraumbili-cales

Können bei Patienten mit portaler Hypertension stark dilatieren, was zu einem Medu-senhaupt (Caput medusae) führt

259, 299

A. cystica Ligation bei Cholezystektomie 291

A. mesenterica superior Kann bei dünnen Patienten oder solchen, die kürzlich viel Gewicht verloren haben, den dritten Teil des Duodenums abklemmen

291, 294

Intestinale Arterien Areale ohne nennenswerte Kollateralen zwischen den Stromgebieten der Hauptgefäße („watershed areas“) sind ischämiegefährdet

294, 295

Anastomosen der A. marginalis coli

Die A. marginalis coli verbindet die Aa. colicae dextra, media und sinistra miteinander und bildet eine wichtige Anastomose für kollateralen Blutfl uss

295

Vv. oesophageae Können bei portaler Hypertension stark anschwellen, was zu Ösophagusvarizen führt 296, 299

V. portae hepatis Verminderter Blutfl uss durch die Leber (z.B. aufgrund von Leberzirrhose) kann zu por-taler Hypertension und Dilatation der venösen Zufl üsse der Pfortader führen; das Blut kann dann über portokavale Anastomosen zum Herzen zurückkehren

298, 299

V. rectalis superior Anastomosiert mit Plexus venosus rectalis, der bei portaler Hypertension stark an-schwellen kann

298, 299

Aorta abdominalis Häufi ge Stelle für abdominelle Aneurysmen 317

LYMPHSYSTEM

Milz Kann bei linksseitiger Fraktur der Rippen 9–11 rupturieren; eine vergrößerte Milz kann durch Palpation diagnostiziert werden

273, 289

*Die Auswahl basiert auf klinischen Daten sowie auf klinischen Bezügen, die im Rahmen von makroskopischen Anatomiekursen häufi g diskutiert werden.

_41607_Netter.indb 365_41607_Netter.indb 365 18.12.2019 11:41:1518.12.2019 11:41:15

Muscle Table MuskeltabelleTab. 5.3

MuskeltabelleMuscle Table

Variationen in der Spinalnervenbeteiligung an der Innervation bestimmter Muskeln sind in der Anatomie häufi g anzutreff en. Das Gleiche gilt für die muskuläre Blutversorgung sowie für die Muskelansätze und die Funktion der Muskeln. Deshalb sind in den Texten kleine Unterschiede in den Beschreibungen möglich, denn sie spiegeln die normale anatomische Vielfalt wider.

MUSKEL MUSKELGRUPPE PROXIMALE BEFESTIGUNG (URSPRUNG)

DISTALE BEFESTI-GUNG (ANSATZ)

INNERVATION BLUT-VERSORGUNG

HAUPT-FUNKTIONEN

M. iliacus Hintere Rumpfwand-muskulatur

Superiore zwei Drittel der Fossa iliaca, Ala os-sis sacri, Ligg. sacroiliaca anteriora

Trochanter minor des Fe-murs und darunter lie-gender Femurschaft, Sehne des M. psoas ma-jor

N. femoralis Rr. iliacales der A. ilio-lumbalis

Flexion und Stabilisie-rung im Hüftgelenk, funktionelle Einheit mit M. psoas major

M. obliquus externus abdominis

Vordere Rumpfwand-muskulatur

Außenseiten der Rippen 5–12

Linea alba, Tuberculum pubicum, anteriore Hälf-te der Crista iliaca

Rr. ventrales der sechs unteren thorakalen Spi-nalnerven

Aa. epigastrica superior und inferior

Kompression und Schutz der Baucheingeweide, Flexion und Rotation des Rumpfes

M. obliquus internus abdominis

Vordere Rumpfwand-muskulatur

Fascia thoracolumbalis, anteriore zwei Drittel der Crista iliaca, laterale Hälfte des Lig. inguinale

Unterseite der Rippen 10–12, Linea alba, Os pubis über Aponeurose

Rr. ventrales der sechs unteren thorakalen Spi-nalnerven und des ers-ten lumbalen Spinal-nervs

Aa. epigastrica superior und inferior, A. circumfl exa iliaca pro-funda

Kompression und Schutz der Baucheingeweide, Flexion und Rotation des Rumpfes

M. psoas major Hintere Rumpfwand-muskulatur

Procc. transversi der lumbalen Wirbel, Seiten der Wirbelkörper T12–L5 und dazwischenliegende Bandscheiben

Trochanter minor des Fe-murs

Rr. ventrales der oberen drei lumbalen Spinalner-ven

Rr. lumbales der A. ilio-lumbalis

Gemeinsam mit M. ilia-cus: Flexion im Hüftge-lenk; Lateralfl exion und Ventralfl exion der Len-denwirbelsäule; Stabili-sierung des Rumpfes v. a. im Sitzen

M. psoas minor Hintere Rumpfwand-muskulatur

Seitenränder der Wirbel-körper T12–L1 und da-zwischenliegende Band-scheiben

Linea pectinea, Eminen-tia iliopubica

Rr. ventrales des ersten lumbalen Spinalnervs

Rr. lumbales der A. ilio-lumbalis

Flexion im Hüftgelenk, Rumpfbeugung

M. pyramidalis Vordere Rumpfwand-muskulatur

Corpus ossis pubis vor dem M. rectus abdomi-nis

Linea alba N. iliohypogastricus A. epigastrica inferior Verspannung der Linea alba

M. quadratus lumborum Hintere Rumpfwand-muskulatur

Mediale Hälfte des Unterrands der Rippe 12, Spitzen der Procc. costa-les der Lendenwirbel

Lig. iliolumbale, Labium internum der Crista ilia-ca

Rr. ventrales nn. thoraci-ci (T12) et lumbalium (L1–L4)

A. iliolumbalis Dorsalextension und La-teralfl exion der Wirbel-säule, Fixierung der Rip-pe 12 bei der Inspiration

M. rectus abdominis Vordere Rumpfwand-muskulatur

Symphysis pubica, Crista pubica

Proc. xiphoideus, Rip-penknorpel 5–7

Rr. ventrales der unteren sechs thorakalen Spinal-nerven

Aa. epigastrica superior und inferior

Flexion des Rumpfes, Bauchpresse

M. transversus abdomi-nis

Vordere Rumpfwand-muskulatur

Innenfl ächen der Rippen-knorpel 7–12, Fascia thoracolumbalis, Crista iliaca, laterales Drittel des Lig. inguinale

Linea alba mit Apo-neurose des M. obliquus internus abdominis; über Aponeurose: Pecten os-sis pubis und Crista pu-bica

Rr. ventrales der unteren sechs thorakalen Spinal-nerven und des obersten lumbalen Spinalnervs

A. circumfl exa iliaca pro-funda, A. epigastrica in-ferior

Kompression und Schutz der Baucheingeweide, Bauchpresse

Zwerchfell Hintere Rumpfwand-muskulatur

Proc. xiphoideus, untere sechs Rippenknorpel, Wirbel L1–L3

Centrum tendineum dia-phragmatis

N. phrenicus A. pericardiacophrenica, A. musculophrenica, Aa. phrenica superior und in-ferior

Depression des Centrum tendineum diaphragma-tis bei Inspiration

_41607_Netter.indb 366_41607_Netter.indb 366 18.12.2019 11:41:1518.12.2019 11:41:15

Netters Atlas der Anatomie beweist seit Jahren, dass Anatomielernen auch locker sein kann. Die preisgekrönten Abbildungen im typischen Netter-Stil führen Sie idealdidaktisch vom Leichten zum Schweren, von vereinfachten Darstellungen zu komplexen Strukturen. Detailreich beschriftet und von bestechender Klarheit und Präzision – so wird Anatomie greifbar!

• Praktisch: Die gesamte Anatomie in einem Band – ideal zumMitnehmen in den Präpkurs • Typisch Netter: Die Abbildungen treffen genau die Mischungaus realistischer Darstellung und didaktisch einprägsamer Schemazeichnung • Schrittweise regionale Herangehensweise• Umfangreich: Über 2000 aussagekräftige Abbildungen• Zahlreiche klinische Bilder und Röntgenbilder helfen Ihnen inder ärztlichen Praxis

Netter – der internationale Klassiker:

• der meistverkaufte Atlas im englischsprachigen Raum• erfolgreich in über 60 Ländern der Welt• übersetzt in bisher 7 Sprachen

Neu in der 7. Auflage:

• Einführendes Kapitel zu Oberflächenanatomie, Nerven, Blut- und Lymphgefäßen• Mehr als 25 neue Illustrationen von Dr. Machado, darunter klinisch wichtige Strukturen und

schwer darstellbare anatomische Bereiche• Neue Tabellen, die Strukturen mit hoher klinischer Relevanz für jede Körperregion

übersichtlich auflisten und auf die entsprechenden Bildtafeln verweisen• Mehr als 50 neue radiologische Bilder

Zugang zu StudentConsult

Das Buch bietet Zugang zur englischsprachigen Lernplattform StudentConsult. Hier finden sich die eBook-Ausgabe sowie mehr als 100 Bonustafeln. Einige Tafeln des Atlas bieten Selbsttests, um sein Wissen zu überprüfen.

Atlas der Anatomie Netter, Frank. H., deutsche Übersetzung von Christian M. Hammer 2020. 694 S. 535 Abb., geb. ISBN: 978-3-437-41607-1

Netter´s Atlas der Anatomie