FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540:

บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย

June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 1

* Source: [Image online] Available at www.chinadaily.com.cn/business/2016-04/01/content_24224454.htm

บทคดยอ

ป 2560 ครบรอบ 20 ปวกฤตทางการเงนทรจกกนวา “วกฤตตมย ากง” ซงตอมาไดกลายเปน “วกฤตการเงนในภมภาคเอเชย” บทความนจะน าเสนอสาเหตและบทเรยนของวกฤตดงกลาว การวางโครงสรางเชงสถาบนใหเขมแขงเพอสรางภมคมกนทางเศรษฐกจในชวงทผานมา รวมถงความทาทายในอนาคตเพอเตรยมปองกนและรองรบวกฤตทไมคาดคดมากอน สาเหตของวกฤตมาจากการสะสมความเสยงในชวงกอนป 2540 ทเศรษฐกจไทยอยในภาวะฟองสบน าไปสการเกด “วกฤตค” ทงวกฤตคาเงนและวกฤตสถาบนการเงน จากปจจยหลก 3 ดานคอ 1) ความไมสมดลของเศรษฐกจทงในระดบมหภาคและจลภาค 2) การด าเนนนโยบายเศรษฐกจการเงนในสถานการณทยากล าบากภายใตเงอนไข “Impossible Trinity” และ 3) ปจจยเชงสถาบนของไทยทไมเขมแขงขาดธรรมาภบาล

วกฤตป 2540 ถอเปน “จดเปลยนครงใหญของไทย” ทผลกดนใหเกดการปฏรปเพอวางโครงสรางเชงสถาบนและพฒนาใหเขมแขงเปนล าดบ ชวยใหเศรษฐกจไทยผานบทพสจนส าคญมาไดหลายครงทงวกฤตการเงนโลกในป 2551 และมหาอทกภยของไทยในป 2554 บทเรยนส าคญทไทยไดรบจากวกฤตป 2540 คอ การสรางสมดลทางนโยบายและใหความส าคญกบการบรหารความเสยง การสรางความเชอมน (Public Trust) ของระบบเศรษฐกจ และการแกไขปญหาเชงระบบและพรอมด าเนนนโยบายแบบยดหยน นอกจากน ยงน าไปสการปรบโครงสรางเชงสถาบน (Institutional Reform) อยางขนานใหญ ทงการปรบโครงสรางธนาคารแหงประเทศไทย การเปลยนกรอบการด าเนนนโยบายการเงนมาเปนการก าหนดเปาหมายเงนเฟอแบบยดหยน การเปลยนการก ากบดแลสถาบนการเงนมาเปนแบบเนนความเสยง การปฏรปสถาบนการเงนตามแผนพฒนาระบบสถาบนการเงน การพฒนาศกยภาพดานขอมลดานเศรษฐกจและการเงน การจดตงหนวยงานใหมดานดแลความมนคงของระบบการเงน เชน สถาบนคมครองเงนฝาก เครดตบโร ตลอดจนการสงเสรมความรวมมอระหวางประเทศเพอสรางความม นคงทางการเ งนในภมภาคซ ง ไดพฒนามา เปน “มาตรการร เ ร ม เ ชยง ใหมพหภาค ” (Chiang Mai Initiative Multilateralisation: CMIM) ในปจจบน

ตลอด 20 ปทผานมา ประเทศไทยไดปรบโครงสรางเชงสถาบนมาอยางตอเนอง แตยงคงมความทาทายจากความเสยงรปแบบใหมๆ ทอาจเกดขนในอนาคต เพราะโลกในปจจบนมลกษณะ “VUCA” คอ ผนผวนสง (Volatility) ไมแนนอนและคาดเดายาก (Uncertainty) เชอมโยงซบซอน (Complexity) และไมชดเจนในผลลพธตางๆ (Ambiguity) เศรษฐกจไทยจงควรสรางภมคมกนใหหลากหลายมตมากขน ทส าคญคอ การปรบโครงสรางเพอยกระดบศกยภาพเศรษฐกจทงดานแรงงานและประสทธภาพการผลต การเตรยมนโยบายรองรบเทคโนโลยทท าใหโลกเปลยนแปลงอยางฉบพลน (Disruptive Technology) การดแลเสถยรภาพระบบการเงนโดยเนนการประเมนความเสยงเชงระบบ (Systemic Risk) การสงเสรมความรวมมอในการบรหารเศรษฐกจ (Policy Coordination) ตลอดจนสงเสรมทศนคตและคานยมตาม “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” บนเงอนไขของการมทง “ความรคคณธรรม” ในทกภาคสวนสงคม ทงในการด าเนนชวต การท าธรกจ และการด าเนนนโยบายเศรษฐกจ เพอใหเศรษฐกจไทยสามารถยนหยดอยไดทามกลางวฏจกรเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป

*

วกฤตการเงน 2540 ให “บทเรยน” และเปน “จดเปลยน” ของเศรษฐกจไทย ผลกดนใหเกดการปรบโครงสรางเชงสถาบน (Institutional Reform) ขนานใหญและตอเนอง สรางสมดล

นโยบายเศรษฐกจการเงนและพฒนาระบบสถาบนการเงนใหเปนมาตรฐานสากล

เพอรบมอกบความทาทายขางหนาและ ปองกนวกฤตทเราอาจไมคาดคดมากอน

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 2

บทน า

ป 2560 ครบรอบ 20 ปวกฤตทางการเงนทรจกกนวา “วกฤตตมย ากง” ซงตอมาไดกระจายออกไปสหลายประเทศกลายเปน “วกฤตการเงนในภมภาคเอเชย” สงผลกระทบตอเสถยรภาพเศรษฐกจการเงนโดยรวมและความเชอมนของประชาชน กวา 20 ปผานไป บทเรยนจากวกฤตการณในครงนนท าใหเกดการปรบโครงสรางของประเทศในหลายดาน อาท การบรหารจดการนโยบายเศรษฐกจมหภาค การก ากบดแลและการบรหารความเสยงระบบสถาบนการเงน การสรางโครงสรางพนฐานดานการเงนตางๆ จนถงวนนนบวาประเทศไทยกาวมาไกลจากเดมมาก บทความนจะน าเสนอสาเหตและบทเรยนของวกฤตเศรษฐกจในป 2540 การวางรากฐานโครงสรางเชงสถาบนใหเขมแขงเพอสรางภมคมกนทางเศรษฐกจ รวมถงความทาทายในอนาคตเพอเตรยมปองกนและรองรบวกฤตทเราอาจไมคาดคดมากอน

1. สาเหตของวกฤตเศรษฐกจป 2540 หนงสอ “This Time is Different” โดย Reinhart

และ Rogoff ไดเขยนวเคราะหวกฤตเศรษฐกจทเกดขนทวโลกในชวงแปดศตวรรษทผานมา พบวา “วกฤตเศรษฐกจสามารถเกดขนไดทกททงประเทศร ารวยและ

ยากจน เกดขนไดซ าแลวซ าอก และเกอบทงหมดมสาเหตมาจากการสะสมความเสยงในชวงกอนหนาเสมอ โดยทผคนในเวลานนไมคดวาการสะสมความเสยงดงกลาวจะน าไปสวกฤต” หนกลบมาดวกฤตเศรษฐกจไทยป 2540 ความเสยงของวกฤตไดสะสมมากอนหนาตงแตชวงทเศรษฐกจไทยขยายตวสง ซงตอมาน าไปสปญหาตางๆ ทงดานวกฤตคาเงนและวกฤตสถาบนการเงน เรยกวาเปน “วกฤตค” (Twin Crisis) สาเหตส าคญของวกฤต สรปได 3 ดาน คอ

1.1 ความไมสมดลทงในระดบมหภาคและจลภาค ในระดบมหภาค การเปลยนสภาพจากเศรษฐกจ

ขยายตวสงมาเปนชะลอตวในชวงทปจจยพนฐานทางเศรษฐกจเปราะบางในป 2539 หนต างประเทศภาคเอกชนอยในระดบสง ดลบญชเดนสะพดขาดดล อนเปนผลจากการขยายตวสงเกนศกยภาพเศรษฐกจในชวงหลายปกอนหนา เมอการสงออกหดตวเปนครงแรกใน

รอบสบป เกดเปน “ผลทางจตวทยา” ทบนทอนความเชอมน ในระดบจลภาค ภาคธรกจและสถาบนการเงนหลายแหงสะสมความเสยงจากการกยมเกนตว (Over-Leverage) โดยในป 2540 ธรกจมสดสวนหนตอทน (D/E Ratio) สงถง 5 เทา โดยเฉพาะการก เงนผานกจการวเทศธนกจ (Bangkok International Banking

* Source: [Image online]Available at http://www.economist.com/news/leaders/21721380-twenty-years-after-bank-england-was-given-independence-powers-central-banks-are

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 3

Facility: BIBF) แมเจตนาหลกของ BIBF จะมงใหไทยเปนศนยกลางการระดมทนเพอสงตอเงนทนจากตางประเทศไปยงประเทศเพอนบาน แตโครงการปลอยกในประเทศเพอนบานยงขยายตวไมมากพอประกอบกบ BIBF เปดโอกาสใหปลอยกในประเทศไดดวย เงนทนจากตางประเทศจงไหลเขามาในไทยเปนจ านวนมาก นอกจากน ธรกจพงพาเงนกระยะสนเพอใชลงทนในโครงการระยะยาวกอใหเกดความเสยงจากความตางของระยะเวลาสญญาเพมขน (Maturity Mismatch) นอกเหนอจากความเสยงดานอตราแลกเปลยน อกทงบรษทเงนทนยงมความเสยงจากการกระจกตวของสนเชอธรกจอสงหารมทรพยในระดบสง คดเปนรอยละ 30 ของสนเชอบรษทเงนทนทงหมด

1 .2 การด า เนนนโยบายเศรษฐก จการ เง น ในสถานการณทยากล าบาก (Policy Trilemma)

ในเวลานน นโยบายอตราแลกเปลยนของไทยผกคาเงนบาทไวกบเงนตราตางประเทศหลายๆ สกลภายใตระบบตะกราเงน (Basket Peg) โดยน าหนกสวนใหญเปน เงนดอลลารสหรฐฯ ซ ง อตราแลกเปลยนทมเสถยรภาพชวยใหการสงออกน าเขาด าเนนไปไดดวยดและสนบสนนการเตบโตของเศรษฐกจ ตอมาเมอไทยเปดเสรทางการเงนท าใหเงนทนไหลเขาออกเสรมากขน ขณะท อตราดอกเบ ย ในไทยส งกว าต างประเทศ ภาคเอกชนจงน าเขาเงนทนเพมขนมาก (ตนทนดอกเบยต ากวา ความเสยงนอยเพราะคาดวาคาเงนมเสถยรภาพตามกลไกททางการก าหนดไว) นโยบายการเงนจงมประสทธภาพนอยลง ตามแนวคดทางเศรษฐศาสตรทยอมรบกนโดยท ว ไป “The Impossible Trinity”

หร อ “Policy Trilemma” คอ ทางการสามารถเลอกใชนโยบายไดเพยงสองอยางในสามอยาง ไดแก น โยบายอตราแลกเปล ยนคงท น โยบายเงนทนเคลอนยายแบบเสร และการก าหนดนโยบายการเงนดวยตวเอง ตอมาในป 2539 เงนดอลลารสหรฐฯ แขงคาขนเทยบกบสกลอนๆ ท าใหเงนบาททผกไวกบตะกราเงนแขงคามากขนจนเกนพนฐาน (Over Valued) เปนผลใหการน าเขาสงขนและการสงออกลดลง ขณะทนกลงทนตางชาตเรมเรยกคนเงนกและเงนลงทน เกดเปน

1 เงนส ารองระหวางประเทศสทธ (Net Reserve) ทคดรวมฐานะสทธ Forward ณ สนเดอนมถนายน 2540 เหลอเพยง 2.8 พนลานดอลลาร

แรงกดดนท าใหเงนบาทออนคา ตลาดการเงนจงคาดวาทางการไทยอาจไมสามารถคงระบบอตราแลกเปลยนแบบผกตดกบตะกราเงนตอไปไดและโจมตเงนบาทเพอเกงก าไรหลายครง ทางการไทยจงไดใชทนส ารองระหวางประเทศเพอรกษาเสถยรภาพคาเงนบาท1 กอนจะประกาศเปลยนแปลงระบบอตราแลกเปลยนเปนแบบลอยตวแบบมการจดการ (Managed Float) ในเวลาตอมาเมอวนท 2 กรกฎาคม 2540

1.3 ป จจ ย เช งสถาบน ( Institutional Structure) ทไมเขมแขง

ภาคเอกชนไทยในขณะนนมงก าไรในระยะสนมากกวาเสถยรภาพในระยะยาว ผประกอบการหลายรายเหนการเตบโตของธรกจอสงหารมทรพย จงขยายกจการไปนอกธรกจหลกของตนเองท ไมไดมความช านาญโดยผานบรษทในเครอท าใหเกดความเสยงและกระทบฐานะทางการเงน ขณะทการด าเนนงานของสถาบนการเงนหลายแหงขาดธรรมาภบาล ปลอยกโดยขาดความรอบคอบ เชน ใหสนเชอแกธรกจโดยอาศยความสมพนธสวนบคคล น าไปส “ภาวะเศรษฐกจฟองสบ” นอกจากน การประเมนสนเชอในเวลานนยงขาดขอมลส าคญ เชน ขอมลเครดตบโร ขอมลภาวะตลาดอสงหารมทรพยททนสมย สถาบนการเงนจงมหนเสยและมปญหาเรอรง ดานทางการกขาดขอมลทเพยงพอและกฎระเบยบทมอยท าใหเขาไปแกไขปญหาสถาบนการเงนไดลาชา

2. บทเรยนสการวางรากฐานเพอเสถยรภาพเศรษฐกจการเงน

วกฤตเศรษฐกจครงนนสงผลกระทบใหเศรษฐกจในป 2540 และป 2541 หดตวรอยละ 2.8 และ 7.6 ตามล าดบ ทางการไดพยายามแกไขปญหาทงดานสถาบนการเงน การปรบโครงสรางหนของภาคธรกจ การใชจายภาครฐเพอกระตนเศรษฐกจและสรางความเชอมนดานตางประเทศ โดยเขาโครงการแกปญหาเศรษฐกจของ IMF จนในป 2542 เศรษฐกจกลบมาขยายตวอกครงทรอยละ 4.6 สวนหนงจากการสงออกท

สหรฐฯ ลดลงจาก ณ สนเดอนมกราคม 2540 ทมอย 30.4 พนลานดอลลารสหรฐฯ

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 4

เพมขนเพราะราคาสนคาถกลงจากเงนบาทออนคา ฐานะการเงนของผสงออกและธรกจทอย ในหวงโซอปทาน (Supply Chain) ดขนมาก วกฤตเศรษฐกจป 2540 ถอเปนจดเปลยนครงใหญในประวตศาสตรเศรษฐกจไทย ท าใหมการแกไขกฎหมายการเงนทส าคญ

การก าหนดภารกจของธนาคารกลางใหชดเจน การปรบปรงกรอบการด าเนนนโยบายการเงน และการพฒนาระบบสถาบนการเงนและตลาดการเงน ซงชวยใหเศรษฐกจไทยสามารถผานบทพสจนส าคญมาไดหลายครง ทงวกฤตการเงนโลก (Global Financial Crisis) ในป 2551 และเหตการณมหาอทกภยของไทยในป 2554 สรปบทเรยนทไดรบจากวกฤตป 2540 ได 3 ขอหลก ดงน

2.1 การสรางสมดลทางนโยบายและใหความส าคญกบการบรหารความเสยง

วกฤตป 2540 ใหบทเรยนวา ทางการไมควรเรงพฒนาจนขาดเสถยรภาพเหมอนป 2540 แตหากจะเนนเสถยรภาพจนพฒนาชาเกนไปกไมดเชนกน ตองสรางสมดลระหวาง “การพฒนา” และ “ความมเสถยรภาพ” ใหได “การหาความสมดลของโยบาย” ชงน าหนกระหวางผลดและผลเสยในชวงกอนวกฤตป 2540 ท าไดยาก เพราะขอมลทดทสด ณ เวลานนจะไมชดเจนเหมอนกบการมองยอนกลบไปในอดต ในดานเอกชน การบรหารความเสยงเปนเรองทส าคญมาก ผลตอบแทนทางธรกจยอมสงขนตามความเสยงทเพมขน ภาคธรกจ

ตองบรหารความเสยงทเกดขนไดโดยมมาตรการบรหารความเสยง (Risk Management) ทด ไมปลอยใหสภาวะแวดลอมหรอกลไกตลาดน าพาไปโดยไรทศทาง เชน ธรกจสงออกและน าเขาควรมการบรหารความเสยงจากอตราแลกเปลยนอยางเหมาะสม เปนตน

2.2 ความเชอมนเปนส งทส าคญทสดของระบบเศรษฐกจ

ความเชอมน (Public Trust) เปนสงทส าคญทสดของระบบเศรษฐกจ ไมวาสถาบนการเงนจะมฐานะการเงนทมนคงเพยงใด แตหากผฝากเงนไมมนใจและมาถอนเงนพรอมกน สถาบนการเงนกตงอยไมได คาเงนกเชนเดยวกนหากคนไมเชอมนวาคาเงนจะอยทเดมกจะไมมการซอขายเงนทอตราแลกเปลยนนน จะเหนไดวาหากขาดความเชอมนแลว สถาบนการเงนอยไมได คาเงนอยไมได เศรษฐกจกอยไมได อกตวอยางทส าคญคอ เงนส ารองระหวางประเทศ ( International Reserves) เปนหลกประกนทชวยสรางความเชอมนวาคนไทยจะสามารถช าระคาสนคาใหตางชาตได หรอหากมคนตองการแลกเงนบาทเปนเงนตางประเทศกสามารถท าไดเชนกน ดงนน จงตองบรหารทนส ารองระหวางประเทศให “มนคง เพยงพอ มสภาพคลอง และเกดผลตอบแทนทเหมาะสม” ปจจบน ณ สนป 2559 ไทยมทนส ารองระหวางประเทศ 1.7 แสนลานดอลลารสหรฐฯ คดเปน 3 เทาของหนตางประเทศระยะสน หรอ

* Source: [Image online]Available at http://economictimes.indiatimes.com/opinion/interviews/this-tech-cycle-is-different-compared-to-the-dotcom-bubble-benedict-evans-andreessen-horowitz/articleshow/48050022.cms

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 5

เทยบเทารองรบการน าเขาไดถง 9 เดอนครง ซงชวยสรางความเชอมนใหแกเศรษฐกจไทยไดเปนอยางด

2.3 การแกไขปญหาเชงระบบและพรอมด าเนนนโยบายแบบยดหยน

วกฤตเศรษฐกจป 2540 มความซบซอนและเชอมโยงหลายดาน การแกไขปญหาตองแกไขปญหาเช งระบบ คอ ท าทกดานพรอมกนเพ อใ หระบบเศรษฐกจไทยสามารถด าเนนตอไปได ในการฟนฟระบบเศรษฐกจของไทยในชวงหลงวกฤตการณนน ไทยไดรบความชวยเหลอทางการเงนจาก IMF และมตรประเทศตางๆ เพอเพมทนส ารองระหวางประเทศในวงเงนทงสน 14.5 พนลานดอลลารสหรฐฯ แตเบกใชจรงเพยง 12.1 พนลานดอลลารสหรฐฯ2(ดตารางท 1 ทายบทความ) ในสวนของการแกไขปญหาดานสถาบนการเงน ทางการไดสงลดทนกอนทจะเพมทนเพอใหผถอหนตองรบความเสยหายกอน (Bail-in) ปดสถาบนการเงนทมปญหาโดยทางการรบประกนเงนตนและเงนฝากใหเจาหนและผฝากเงนเพอสรางความเชอมน (Blanket Guarantee) และจดตงองคการเพอการปฏรประบบสถาบนการเงน (ปรส.) ด าเนนการประมลสนทรพยของสถาบนการเงนทถกปดไป จดตงบรรษทบรหารสนทรพย (บบส.) เพอแขงขนกบเอกชนในการประมลสนทรพยจาก ปรส. ไปบรหารตอ รวมทงจดตงบ ร ษ ท บ ร ห า ร ส น ท ร พ ย ( Asset Management Company: AMC) ของเอกชนอนๆ เพอแยกหนดและหนเสยในระบบออกจากกน โดยขายหนเสยให AMC ไปบรหารตอ ท าใหสถาบนการเงนมหนเสยลดลงและสามารถท าหนาทปลอยสนเชอตอไปได

ในดานภาคธรกจ รฐและเอกชนไดรวมกนจดตง “คณะกรรมการเพอสงเสรมการปรบปรงโครงสรางหน (คปน.)” ภายใตกรอบหลกการปรบปรงโครงสรางหนเพอใหการปรบโครงสรางหนระหวางธนาคารพาณชยและลกหนเกดขนไดมากทสด ลกหนกลบมาด าเนนธรกจไดเรวและสถาบนการเงนลดภาระการกนส ารองลง ส งผลใ หหน ท ไม กอ ใ ห เกดรายไดท ง ระบบลดลง นอกจากน มการแกไขและออกกฎหมายหลายฉบบเพอใหสามารถแกไขปญหาไดเรวขน โดยรวม IMF

2 ประเทศไทยเขาโครงการของ IMF ในวนท 14 สงหาคม 2540 ม

ระยะเวลาเบกถอน 34 เดอนจนถงวนท 19 มถนายน 2543 และเรม

ประเมนวา ณ สนป 2541 ทางการไทยไดใชเงนเพอปรบโครงสรางสถาบนการเงนไปรอยละ 28 ของ GDP ซงสวนหนงอยในรปหนกองทนฟนฟฯ หรอทเรยกวาหน FIDF ทงน ในปจจบนมการเกบเงนจากสถาบนการเงนรอยละ 0.46 ของฐานเงนฝากเพอช าระหนดงกลาว

การขอรบความชวยเหลอทางการเงนนน IMF ไดยนเงอนไขทเขมงวดเพอใหมนใจวาไทยจะแกไขปญหาเศรษฐกจอยางจรงจงและสามารถช าระหนตางประเทศได เชน การจดท างบประมาณรายจายภาครฐแบบเกนดล การขนภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 การคงอตราดอกเบยไวในระดบสงชวคราวเพอรกษาเสถยรภาพของคาเงนบาท เปนตน ท าใหเศรษฐกจไทยถดถอยลง ในการประชมครงตอๆ มา ทางการไทยจงไดเจรจากบ IMF ใหม เพ อปรบ เปล ยนมาตรการใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจไทย โดยลดอตราดอกเบยลงเมอคาเงนเรมมเสถยรภาพ ลดภาษมลคาเพมเหลอรอยละ 7 และเพมการใชจายภาครฐเพอกระตนเศรษฐกจและชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจ จะเหนไดวาในการแกไขวกฤตและปญหาตางๆ ตองมการประเมนผลอยางสม าเสมอเพอปรบการด าเนนนโยบายใหยดหยนสอดคลองกบสถานการณทเปลยนไป

3. 20 ปของการปรบโครงสรางเชงสถาบน หลงจากผานชวงหวเลยวหวตอจากวกฤตการณป

2540 ระบบการเงนของไทยไดกาวเขาสชวงของการปรบโครงสรางเชงสถาบน (Institutional Reform) ขนานใหญ ทงโครงการปรบองคกร (Modernisation Programme) ของ ธปท. การจดระเบยบสถาบนการเงนดวยจดเปลยนส าคญคอจดท า “แผนพฒนาระบบสถาบนการเงน” ขนในป 2547 การจดการความผนผวนของเงนทนเคลอนยาย งานผลกดนแกไขกฎหมายการเงนทเกยวของ และการประสานงานระหวางองคกรภาครฐและเอกชน เปนตน เพอฟนฟความเสยหายและสรางภมคมกนทางเศรษฐกจใหสามารถปรบตวและตอบสนองตอการเปลยนแปลงและความผนผวนจากทงในและตางประเทศ โดยยดหลก “ธรรมาภบาล”

คนเงนกให IMF และประเทศตางๆ ในเดอนพฤศจกายน 2543 และช าระคนจนหมดในเดอนกรกฎาคม 2546 ซงเรวกวาทก าหนดไว 2 ป

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 6

(Good Governance) ท ม องคประกอบหลก คอ ความรบผดชอบ (Accountability) ความโปรง ใส (Transparency) การมกฎกตกาทชดเจน (Predictability) และการมส วนรวม (Participation) สรปการปรบโครงสรางเชงสถาบนทส าคญมดงน

3.1 การปรบโครงสรางองคกรเปน “ธปท. ยคใหม” ตงแตป 2542 ธปท. ปรบปรง “โครงสรางองคกร”

ระบบการท างาน ก าหนดแผนยทธศาสตรทมเปาหมายและก าหนดเวลาชดเจน และปรบวฒนธรรมและคานยมองคกร เพอสรางความไวเนอเชอใจจากสาธารณชน (Public Trust) ทมตอ ธปท. ใหกลบคนมาดงเดม โดยมงใหกระบวนการตดสนใจเชงนโยบายมความรอบคอบ ความรอบดาน ความโปรงใส และความรบผดชอบ เปนอสระจากการเมองภายใตกรอบการก ากบดแลทชดเจนภายใตเจตนารมณของ พ.ร.บ. ธปท. ป 2551 ทไดก าหนดความเปนอสระของธนาคารกลาง (Central Bank Independence) และการปฏบตหนาทรกษาเสถยรภาพทางการเงนและระบบสถาบนการเงนใหมประสทธภาพ รวมทงก าหนดระบบตรวจสอบและถวงดล (Checks and Balances) ในการท างานทกระดบเพอความโปรงใส มคณะกรรมการทจะตดสนใจนโยบายส าคญทง 3 ดาน คอ คณะกรรมการนโยบายการเงน (กนง.) คณะกรรมการนโยบายสถาบนการเงน (กนส.) และคณะกรรมการระบบการช าระเงน (กรช.) ซง

มผทรงคณวฒหลากหลายจากภายนอก ธปท. เขารวมในแตละคณะ ปจจบน ธปท. มกระบวนการรบฟงความเหนจากผมสวนรวมทงภาคธรกจและประชาชน ผานชองทาง Business Liaison Program (BLP) หรอการรบฟงความคดเหน (Public Hearing) กอนออกกฎระเบยบใหม ซงสะทอนหลกการบรหารจดการแบบมสวนรวม (Participatory Governance) ภายใตหลกธรรมาภบาล

3.2 การเปลยนกรอบการด าเนนนโยบายการเงนมาเปน “การก าหนดเปาหมายเงนเฟอ”

ในเดอนพฤษภาคม 2543 ธปท. ไดเปลยนกรอบการด าเนนนโยบายการเงนมาเปนการก าหนดเปาหมายเงนเฟอแบบยดหยน (Flexible Inflation Targeting) ซงมจดมงหมายรกษาเสถยรภาพดานราคาหรอดแลอตราเงนเฟอใหอยในเปาหมายทก าหนด เพอเออใหเศรษฐกจเตบโตตามศกยภาพในระยะยาว กรอบการด าเนนนโยบายการเงนแบบใหมนมเปาหมายชดเจน มกระบวนการตดสนใจท รอบคอบและโปรง ใส ใ หความส าคญกบการสอสารและสรางความเขาใจตอสาธารณชน และภายใตกรอบเปาหมายเงนเฟอแบบยดหยนนใชระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตวแบบมการจดการ (Managed Float) ซงอตราแลกเปลยนถกก าหนดโดยกลไกตลาดตามอปสงคและอปทานของตลาดเงนตราในประเทศและต างประเทศ และ

* Source: [Image online]Available at https://www.stlouisfed.org/in-plain-english/conclusion

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 7

เคลอนไหวขนลงตามปจจยพนฐานทางเศรษฐกจ และสามารถท าหนาทรองรบความผนผวน (Shock Absorber) จากปจจยภายนอกประเทศได

ในปจจบน กนง. มผทรงคณวฒภายนอก ธปท. 4 คน จากกรรมการทงหมด 7 คน จะประชมรวมกนทก 6-8 สปดาห เพอก าหนดอตราดอกเบยนโยบาย โดยม “เปาหมายอตราเงนเฟอทวไป” เฉลยทงปทรอยละ 2.5 1.5 ซงการก าหนดเปาหมายนโยบายการเงนนต องท าร วมกบกระทรวงการคล งและอนมต โดยคณะรฐมนตร ทงน กระบวนการตดสนใจของ กนง. ไม ไดพจารณาเพยงอตราเงนเฟอแตจะพจารณาครอบคลมประเดนเศรษฐกจอนๆ ประกอบดวย เชน การขยายตวของเศรษฐกจ และเสถยรภาพระบบการเงน (Financial Stability) ภายหลงการประชมตดสนนโยบาย กนง. จะสอสารตอสาธารณชนผานการแถลงขาวและบนทกการประชมฉบบยอ (Edited Minute) ซงมการเปดเผยจ านวนคะแนนลงมตและความเหนของกรรมการทงเสยงสวนใหญและเสยงสวนนอย ขณะทรายงานนโยบายการเงน (Monetary Policy Report) รายไตรมาสเปดเผยประมาณการเศรษฐกจและเงนเฟอท กนง. ใชในการประชมเพอความโปรงใสตรวจสอบได ในชวงป 2543-2553 การด าเนนนโยบายการเงนภายใตกรอบเปาหมายเงนเฟอไดรบการประเมนจากผเชยวชาญภายนอกวาอยในเกณฑทดสอดคลองกบมาตรฐานสากล (Best International Practices) อกทงหากเทยบเรองการสอสารนโยบายการเงนของ ธปท. กบธนาคารกลางอนในภมภาค จะเหนวาไทยเปนประเทศท เปดเผยขอมลการด าเนนนโยบายการเงนมากทสดในกลมน

3.3 มต ใหมของการก ากบและการปฏรประบบ สถาบนการเงน

การเปลยนแนวทางก ากบดแลสถาบนการเงนเปนแบบเนนความเสยง (Risk-based Supervision)

สาเหตหนงของวกฤตป 2540 คอเศรษฐกจสะสมความเสยงไวมากเกนไป ธปท. จงเปลยนแนวทางการก ากบดแลสถาบนการเงนจากเดมทเนน “การปฏบตตามกฎระเบยบทก าหนดไว (Compliance-based)” มาเปน “การก ากบดแลความเสยง (Risk-based)” ทครอบคลม 5 ดาน คอ ดานสนเชอ (Credit Risk) ดาน

สภาพคลอง (Liquidity Risk) ดานภาวะตลาดการเงน (Market Risk) ดานปฏบตการ (Operational Risk) และดานกลยทธ (Strategy Risk) เปนการก ากบดแลทมองไปขางหนาอยางเปนองครวม เนนหลกธรรมาภบาลของผบรหารสถาบนการเงน มการน าเครองมอประเมนความเสยงตามมาตรฐานสากลมาใชในการก ากบดแล เชน เกณฑมาตรฐาน Basel 2 และ Basel 3 มาตรการรกษาเสถยรภาพระบบการเงน (Macroprudential Measures) การทดสอบความแขงแกรงของระบบการเงน (Stress Test) เปนตน รวมทงมการวางกลไกปองกนและรองรบกรณทเกดวกฤต (Crisis Prevention and Resolution) เชน สถาบนคมครองเงนฝาก กรณทสถาบนการเงนใดปดกจการ ผฝากเงนในสถาบนการเงนนนทกรายจะไดรบเงนฝากคนตามเกณฑทกฎหมายก าหนดอยางรวดเรว (ดบทความในกรอบ: หนวยงานใหมทเปนรากฐานความมนคงของระบบการเงน)

การปฏรประบบสถาบนการเงนเพอดแลความมนคงของระบบการเงน

ในชวงสองทศวรรษทผานมา ทางการและเอกชนไดรวมกนปฏรประบบสถาบนการเงนใหเขมแขงขนเปนล าดบ เรมตงแตแผนพฒนาระบบสถาบนการเงนระยะท 1 (ป 2547-2551) เนนการปรบโครงสรางจดรปแบบสถาบนการเงนใหมความชดเจนและลดความซ าซอนลง จากเดมทมท งธนาคาร บรษทเงนทน และบรษทเครดตฟองซเอร โดยใหกลมธรกจการเงนมสถาบนการเงนทรบฝากเงนเพยงหนงรปแบบ (One Presence) คอ ธนาคารพาณชย (ธพ.) หรอธนาคารพาณชยเพอรายยอย (ธย.) ทสามารถท าธรกรรมไดเกอบทกประเภท เพอใหเกดความเทาเทยมกนในการแขงขนโดยไมตดขอจ ากดดานขอบเขตการประกอบธรกจดงเชนทผานมา รวมทงสนบสนนใหสถาบนการเงนขนาดเลกควบรวมกนเพ อ ใ หม ค ว าม เข มแข ง และ เสถ ย รภ าพมากข น (Consolidation) แผนระยะท 2 (ป 2553-2557) เนนการเพมประสทธภาพ (Efficiency) ใน 3 ดานคอ (1) การลดตนทนโดยเฉพาะการแกไข NPLs หลงวกฤตทยงคงคางอยในระบบ (2) การสงเสรมการแขงขนและการเขาถงบรการทางการเงน และ (3) การสงเสรมโครงสรางพนฐาน เชน ระบบเทคโนโลยสารสนเทศในภาคการเงน และปจจบนอยในชวงของแผนระยะท 3 (ป 2559-2563) ทเนนการพฒนาใน 4 เรองหลก คอ

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 8

(1) สงเสรมใหสถาบนการเงนมประสทธภาพและแขงขนไดและสนบสนนบรการทางดจทล (Digitization) (2) เพมโอกาสการเขาถงบรการทางการเงนแกผบรโภค (Access) (3) สรางบรการทางการเงนระหวางประเทศเพอสนบสนนการคาการลงทนเชอมโยงกนในภมภาค (Regionalisation) และ (4) มงสรางโครงสรางพนฐานทางการเงนทมนคง (Enabler) ใหความส าคญกบสมดลระหวางการพฒนาและเสถยรภาพเพอใหภาคธรกจด าเนนไปไดอยางยงยน

3.4 การพฒนาศกยภาพดานระบบสารสนเทศเพอเปนสญญาณเตอนภย (Early Warning)

หลงวกฤตไดมการจดตงหนวยงานตางๆ เพอเสรมสรางศกยภาพดานขอมลของระบบการเงนไทย เชน เครดตบโร ศนยขอมลอสงหารมทรพย เปนตน ธปท. ไดตงสายระบบขอสนเทศ เปนศนยกลางการจดเกบ ประมวลผลและเผยแพร ปรบปรงและพฒนาระบบการจดเกบขอมลใหเปนไปตามมาตรฐานสากล สรางมาตรฐานการใหบรการดานขอมลแกหนวยงานทงภายในและภายนอก และท าหนาทเปนศนยกลางในการรบ-สงขอมล (Single Point of Contact) ในปจจบน ธปท. พฒนาขอมลททนสมยทชวยประกอบการตดสนใจทางนโยบาย เชน ขอมลการส ารวจหนตางประเทศ ขอมลการส ารวจฐานะการลงทนระหวางประเทศ และขอมลลกหน SMEs เปนตน

นอกจากน ธปท. ยงใหความส าคญกบสรางองคความรใหมๆ จากการวเคราะหขอมลเชงลก (Data Analytics) รวมทงจดตง “ศนยขอมลตราสารการเงนแหงประเทศไทย” (TFIIC) เพอรวบรวมขอมลตราสารทางการเงนทงหมดไวในแหลงเดยว ซงเปนโครงการความรวมมอระหวาง ธปท. ก.ล.ต. สมาคมตราสารหนแหงประเทศไทย และตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย

3.5 ความรวมมอระหวางประเทศเพอสรางความมนคงทางการเงน

เศรษฐกจโลกทเชอมโยงกนมากขนท าใหปญหาของประเทศหนงสามารถลามไปยงอกประเทศหนงไดรวดเรว (Spillover Effect) ดงนนการแกไขปญหาวกฤต 3 IMF มการตดตามภาวะเศรษฐกจการเงนของประเทศสมาชกเปน ประจ าทกป เรยกวา Article IV Consultation 4 ASEAN+3 Macroeconomic Research Office (AMRO) เปนส านก

งานวจยเศรษฐกจของภมภาคอาเซยน+3 เพอสนบสนนการ

จ าเปนตองมความรวมมอระหวางประเทศ และพยายามสรางกลไกเพอชวยเหลอซงกนและกนในภมภาคเอเชยมากขน โดยประเทศในอาเซยน 10 ประเทศ รวมกบจน ญปน เกาหล (ASEAN+3) ไดประชมกนทเชยงใหมในป 2543 และตกลงทจะสรางกลไกคมครองทางการเงนเพอรกษาเสถยรภาพระบบการเงนในภมภาค ทรจกกนในปจจบนว า “มาตรการร เ ร ม เชยงใหมพหภาค" (Chiang Mai Initiative Multilateralisation: CMIM) วตถประสงคเพอใหความชวยเหลอในการเสรมสภาพคลองแกประเทศสมาชกทประสบปญหาดลการช าระเงนหรอขาดสภาพคลองเงนตราตางประเทศระยะสน และลดการพงพาแหลงเงนภายนอกภมภาค เชน จาก IMF ในปจจบน CMIM มวงเงนรวมทงสน 240 พนลานดอลลารสหรฐฯ ท าหนาทเสมอน “ตาขายความมนคงทางการเงน” (Financial Safety Net) นอกจากน ทางการไทยไดแลกเปลยนขอมลและประเดนเชงนโยบายกบตางประเทศอยางสม าเสมอ อาท การตรวจสขภาพเศรษฐกจประจ าป โดย IMF3 และ AMRO4 โครงการประเมนภาคการเงน (Financial Sector Assessment Program: FSAP5) ซงไทยไดผานมาแลวในป 2550 และก าลงเตรยมตวส าหรบการประเมนครงใหมทจะมขนในป 2562

เกอบสองทศวรรษแหงการปฏรปเชงสถาบนเพอสรางภมคมกนใหแกเศรษฐกจไทย จะเหนวาภาคสถาบนการเงนมความเขมแขงมากขนเปนล าดบ มการปรบองคกรและบรหารความเสยงตามมาตรฐานสากล ณ ปจจบน สดสวนหนเสย (NPLs) ทเคยอยสงถงรอยละ 45 ลดลงเหลอเพยงรอยละ 3 สดสวนเงนกองทนตอสนทรพยเสยงอยทรอยละ 17.8 สงกวามาตรฐานสากลทรอยละ 8.5 และเราจะเหนไดวาภาคสถาบนการเงนไดเรยนร ปรบตวสรางความเขมแขงในฐานะการเงนท าใหสามารถผานพนจากวกฤตการเงนโลกป 2551 ได ภาคธรกจไทยมความเขมแขง มกลไกการบรหารจดการความเสยงทด สะทอนจากสดสวนหนตอทน (Debt to Equity Ratio) ของบรษทจดทะเบยนทเคยสงถง 5 เทาในชวงวกฤตลดลงเหลอเพยง 1.3 เทาในปจจบน

ด าเนนงานของ CMIM รวมทงตดตามภาวะเศรษฐกจการเงนของประเทศสมาชกเปนประจ า เรยกวา Economic Review and Policy Dialogue (ERPD)

5 ด าเนนการโดย IMF และธนาคารโลก (World Bank)

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 9

(ดตารางท 2 ทายบทความ) นอกจากน ธรกจไทยท าธรกรรมปองกนความเสยงจากอตราแลกเปลยนมากขน โดยในป 2558 ธรกจสงออกขนาดใหญของไทยท าสญญาอตราแลกเปลยนลวงหนา (Forward Contract) มสดสวนถงรอยละ 45 อยางไรกตาม ธรกจขนาดเลกท าธรกรรมปองกนความเสยงเพยงรอยละ 26 แสดงใหเหนวายงมชองวางททางการจะสงเสรมใหธรกจขนาดเลกท า

ธรกรรมปองกนความเสยงอตราแลกเปลยนเพมขนได นอกจากน สถาบน Asian Corporate Governance Association ซงจดล าดบมาตรการฐานการก ากบดแลกจการทด ไดจดใหไทยอยในอนดบท 2 ของอาเซยน และมบรษทจดทะเบยนไทยเปนสมาชก Dow Jones Sustainability Index จ านวนถง 14 บรษท แสดงถงระดบธรรมาภบาลของบรษทไทยทดขน

4. การยนหยดทามกลางความไมแนนอนในทศวรรษหนา

ป 2560 ครบรอบ 20 ปของวกฤตการณเศรษฐกจป 2540 และเกอบ 10 ปหลงวกฤตการเงนโลกในป 2551 นบต งแตวนนนจนถงว นน ไดมการเรยนรเหตการณในอดต ปรบตวและเปลยนแปลงโครงสรางของการด าเนนนโยบายการเงนและระบบสถาบนการเงนอยางตอเนอง แตยงคงมความเสยงในรปแบบใหมทไมเหมอนเดมทอาจจะเกดขนในอนาคตทงจาก

เทคโนโลยทพฒนาล าหนาและรวดเรวโดยเฉพาะเทคโนโลยดจทล การเขาสสงคมสงอาย และพลวตเศรษฐกจโลกทเปนแบบ “VUCA” คอ มความผนผวนสง (Volatility) มความไมแนนอนคาดเดาไดยาก (Uncertainty) มความเชอมโยงซบซอน (Complexity) และไมชดเจนในผลลพธตางๆ ทจะเกดขน (Ambiguity) สงผลใหการกอตวของวกฤตในอนาคตอาจไมเหมอนกบ

ในอดต ดงนน ควรสรางภมคมกนทางเศรษฐกจในหลากหลายมตเพอใหเศรษฐกจไทยสามารถยนหยดอยไดทามกลางความเปลยนแปลงในอนาคต ดงน

4.1 การปรบโครงสร างเพ อยกระดบศ กยภาพ เศรษฐกจไทย

ศกยภาพการเตบโตของเศรษฐกจไทยลดลงอยางตอเนองจากปจจยเชงโครงสราง จากมตดานแรงงานประเทศไทยไดผานจดสงสดของจ านวนประชากรในวยท างานมาแลว ตอจากนคนวยท างานจะลดลงทกป และภายในป 2578 ไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางเตมรปแบบ คอ คน 1 ใน 5 จะอายมากกวา 65 ป และไทยยงเผชญปญหาขาดแคลนแรงงานทงดานปรมาณและดานทกษะทตรงกบความตองการ และเผชญปญหาประสทธภาพการผลตเตบโตชะลอลงมากเมอเทยบกบในอดตโดยเฉพาะ SMEs ซงมผลตภาพต ากวาธรกจขนาดใหญ เศรษฐกจไทยจ าเปนตองลงทนเพมขนเพอเพมประสทธภาพทงการลงทนโครงสรางพนฐานและ

* Source: [Image online]Available at www.chinadaily.com.cn/business/2016-04/01/content_24224454.htm

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 10

ดานวจยและพฒนา ดานนโยบายการพฒนาแรงงาน กลมก าลงแรงงานเดมตองเรยนรอยางตอเนอง และมการฝกอบรมพฒนาทกษะทบรษทตองการและทกษะใหมๆ ทจ าเปน ส าหรบกลมแรงงานในอนาคต ระบบการศกษาของไทยควรปรบเปลยนใหตอบรบใหทนกบความตองการตลาดแรงงานทเปลยนแปลงไป สรางคนทสามารถเรยนรและปรบตวไดในโลกไรพรมแดนทการเขาถงความรมขอจ ากดนอยลง

4.2 ความกาวหนาทางเทคโนโลยท าใหโลกเปลยนแปลงอยางฉบพลน (Disruptive Technology)

เทคโนโลยดจทลและระบบอนเทอรเนตทกาวหนาอยางรวดเรวท าใหเกดความเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจและสงคม ธรกจใหมๆ ท เรยกวาธรกจ “Startup” เกดขนจ านวนมาก ขณะทธรกจเดมอาจจะแขงขนไมไดและหายไป เชน การขายของออนไลนท าใหธรกจคาปลกแบบเดมมคแขงทตนทนต ากวาจ านวนมากขน การเรยกรถผานโทรศพทสมารทโฟนก าลงแยงชงตลาดจากรถแทกซแบบเดมๆ ในหลายเมองทวโลก การเกดขนของเทคโนโลย Fintech อาท Blockchain ทเปนตนก าเนดของเงนดจทล Bitcoin การระดมทนจากค น จ า น ว น ม า ก ผ า น อ น เ ท อ ร เ น ต ท ร จ ก ก น ว า Crowdfunding การใหบรการธนาคารผานโทรศพทมอถอ (Mobile Banking) เปนตน การเปลยนแปลงเหลานดานหนงน ามาซงโอกาส แตอกดานหนงกน ามาซงความเสยง เชน ในเดอนพฤษภาคม 2560 มการระบาดของโปรแกรมเรยกคาไถขอมล (Ransomware) ทชอวา WannaCry ซงสามารถระบาดไปยงคอมพวเตอรทกเครองในเครอขายไดเองโดยอตโนมตทวโลก และเรยกคาไถเปน Bitcoin ซงไมสามารถระบตวตนผรบเงนได ดงนน ความมนคงปลอดภยทางไซเบอร (Cyber Security) จะเปนประเดนทส าคญมาก ควรมการศกษาและเตรยมมาตรการรองรบทเหมาะสมพรอมรบกบโลกทเปลยนแปลงอยางรวดเรวจากเทคโนโลยดงกลาว

4.3 การใชนโยบายดแลเสถยรภาพระบบการเงนควบคกบการด าเนนนโยบายการเงน

วกฤตการเงนโลกในป 2551 แสดงใหเหนวาการดแลเฉพาะอตราการเตบโตทางเศรษฐกจและเงนเฟอนนไมเพยงพอ วกฤตเกดขนไดแมในสภาวะทเศรษฐกจขยายตวดและเงนเฟอต า วกฤตการเงนโลกครงทผานมา

เกดจากการสะสมความเสยงในภาคการเงนทมการใชตราสารอนพนธทซบซอนและประเมนความเสยงต ากวาทควรจะเปน (Underpricing of Risk) มการกยมเพอเกงก าไรมากเกนไป (Over-Leverage) เมอเกดปญหาความเส ย ง เช ง ระบบ (Systemic Risk) จ งสร า งผลกระทบเปนวงกวาง และตองใชเวลาเกอบสบปในการแกไขใหเศรษฐกจโลกกลบมาขยายตวอกครง ในกรณของไทย เชน อตราดอกเบยต าในชวงทผานมาไดจงใจใหเกดพฤตกรรมแสวงหาการลงทนทมผลตอบแทนมากขน (Search for Yield) แตผลตอบแทนทสงขนมกมาพรอมกบความเสยงทสงขนดวย เชน การลงทนใน Unrated Bond และ B/E ซงมโอกาสทผออกตราสารจะผ ดน ดช า ระหน ไ ด ด ง น น กา รหาสมด ลของผลตอบแทนและความเสยง การไมประเมนความเสยงต าเกนไปจนกระทบตอเสถยรภาพระบบการเงนจงเปนเรองททกฝายตองใหความส าคญ ในประเดนน ทางการไดยกระดบการดแลเสถยรภาพระบบการเงนใหดขนตอเนองทงในระบบสถาบนการเงนและตลาดทน รวมทงชวยปรบปรงเกณฑการก ากบดแลสหกรณออมทรพยใหไดมาตรฐาน

4.4 ความรวมมอในการบรหารเศรษฐกจ (Policy Coordination) จะทวความส าคญมากขน

เพอใหหนวยงานทดแลนโยบายเศรษฐกจการเงนของประเทศบรรลพนธกจและความคาดหวงของสาธารณชน จ าเปนตองรบฟงและเขาถงผคนในทกภาคสวน ทงระหวางหนวยงานของทางการดวยกนเอง รวมถงภาคธรกจและภาคประชาชนดวย ท าใหทกภาคสวนรวมมอและท างานอยางสอดคลองกนเพอน าพาประเทศไปส “ความเปนอยทดอยางยงยน”

ยกตวอยาง กรณของการดแลเสถยรภาพระบบการเงน ภายใน ธปท. มการจดประชมรวมกนระหวาง กนง. และ กนส. เปนประจ า เพอรวมกนประเมนภาพรวมภาวะเศรษฐกจและฐานะสถาบนการเงนเพอประกอบการด าเนนนโยบายการเงนและนโยบายสถาบนการเงน รวมทงไดจดตงกลมเสถยรภาพระบบการเงน (กสร.) เพอเปนศนยกลางในการประสานกบหนวยงานทเกยวของในการดแลเสถยรภาพระบบการเงนทงหมด และในระดบความรวมมอระหวางองคกร มการจดประชมรวมกนและมการแลกเปลยนขอมลระหวาง ธปท. ก.ล.ต. และ คปภ. เปนประจ า เพอสอดสองดแล

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 11

เสถยรภาพระบบการเงน อยางไรกด ระบบเศรษฐกจการเงนทมความเชอมโยงและซบซอนมากขนท าใหการประสานความรวมมอระหวางองคกรทวความส าคญขนไม เฉพาะแตหนวยงานทางการเงนแตย งรวมถงหนวยงานภาครฐ ภาคธรกจและภาคประชาชน เชน การเตบโตของการใชงาน Mobile Banking และการโอนเงนระบบพรอมเพย ท าให ธปท. ส านกงาน กสทช. และธนาคารพาณชย ตองท างานประสานงานกนมากขน เชน การยนยนตวตนเพอจดทะเบยนซมการดของโทรศพทเคลอนท การสอบทานบญชเงนฝากและหมายเลขโทรศพท เปนตน

5. บทสงทาย นอกเหนอจากทกลาวไปแลวขางตน เหนอสงอนใด

ทกภาคสวนตองสรางตนเองใหเขมแขงและยนอยไดทามกลางวฏจกรและวกฤตเศรษฐกจทเกดซ าเรอยไป ซงตองอาศยการม “ทศนคตและคานยม” เปนรากฐานทส าคญทงในการด าเนนชวต การท าธรกจ และการด าเนนนโยบาย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวปรมนทรมหา ภมพลอดลยเดชไดพระราชทาน “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” เอาไวซงทกภาคสวนสามารถนอมน าหลกการ 3 หวง 2 เงอนไข ไปใชได คอ “ความพอประมาณ” “ความมเหตผล” “การมภมคมกน” ซงต งอยบนเงอนไข 2 ประการ คอ “ความร” และ “คณธรรม” ดงนน ในภาวะปจจบนทเศรษฐกจโลกเรมกลบมาขยายตวอกครงทามกลางกระแสการเปลยน แปลงของเทคโนโลยอยางกาวกระโดด (Disruptive Technology) สงผลใหภมทศนของเศรษฐกจและสงคมเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว นบเปนความทาทายของทกภาคสวนและทกประเทศทจะรวมกนขบเคลอนเศรษฐกจใหเจรญกาวหนาอยางยงยนโดยไมประสบกบมรสมเศรษฐกจเหมอนเชนทเคยเกดขนในอดต

บทความนเปนขอคดเหนสวนบคคล จงไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเหนของธนาคารแหงประเทศไทย

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 12

ในชวง 20 ปหลงวกฤต ไดมการกอตงหนวยงานใหมหลายองคกรเพอใหระบบการเงนมความมนคงเพมขน เชน หนวยงานเพอเสรมสรางศกยภาพดานขอมลใหระบบการเงนไทย หนวยงานทท าหนาทรองรบทงในชวงกอนและหลงเกดวกฤต เปนตน เปรยบเหมอนการสรางระบบปองกนไฟไหม ทงระบบเตอนภย ระบบดบเพลงในอาคาร เตรยมรถดบเพลงและสถานดบเพลงไวใหพรอม อยางไรกด การระวงปองกนไมใหเกดไฟไหมเปนวธทดทสด ซงตองอาศยความรวมมอของทกภาคสวน องคกรส าคญทตงใหมหลงวกฤต เชน

บรษท ขอมลเครดตแหงชาต จ ากด หรอเครดต บโร (National Credit Bureau: NCB) จดตงในป 2542 เปนหนวยงานกลางทรวบรวมขอมลเครดตของธรกจและประชาชน เพอใหสถาบนการเงนวเคราะหกอนใหสนเชอ ชวยใหการประเมนเครดตของผกเปนไปอยางถกตอง มประสทธภาพ ชวยใหผกทเครดตดสามารถขอสนเชอไดสะดวกในตนทนทเหมาะสม และลดโอกาสเกดหนเสยลง อนเปนบทเรยนจากวกฤตป 2540 ทไมมขอมลเครดตทด การปลอยสนเชอจงเปนไปบนพนฐานของขอมลทไมสมบรณ

สถาบนคมครองเงนฝาก (Deposit Protection Agency: DPA) จดตงในป 2551 เปนหนวยงานทท าหนาทคมครองผฝากเงนตามอตราทก าหนดไว เพอปองกนปญหาจรรยาวบต (Moral Hazard) หรอการทประชาชนเชอวาเงนฝากทงหมดจะไดรบการคมครองโดยรฐบาล นอกจากน DPA จะชวยใหการปดช าระบญชสถาบนการเงนเปนไปอยางมประสทธภาพ ประชาชนจะไดรบคนเงนฝากในสวนทคมครองไวอยางรวดเรวและไดรบสวนทเหลอจากการช าระบญชในภายหลง

ศนยขอมลอสงหารมทรพย (REIC) จดตงในป 2547 ท าหนาทรวบรวมขอมลภาวะอสงหารมทรพยเผยแพรแกสาธารณชน ใหผรวมตลาดทกคนมขอมลทครบถวน ปองกนการลงทนมากเกนไปจนอปทานลนเกนหรอเกดปญหาฟองสบเหมอนชวงกอนวกฤต

สมาคมสงเสรมสถาบนกรรมการบรษทไทย (Thai Institute of Director: IOD) จดตงในป 2542 ท าหนาทสงเสรมใหเกดการก ากบดแลกจการทดหรอ “ธรรมาภบาล” โดยพฒนากรรมการบรษทใหปฏบตหนาทอยางมประสทธภาพ มธรรมาภบาล อนจะท าใหตวบรษทด าเนนงานอยางมประสทธผล ดแลผถอหนและผมสวนรวมทกฝาย ท าใหเศรษฐกจเตบโตอยางมนคง

บรษทบรหารสนทรพย (Asset Management Company: AMC) AMC ตางๆ ถกจดตงขนหลงชวงวกฤต 2540 มทงทเปนหนวยงานของรฐ เชน บรรษทบรหารสนทรพยสถาบนการเงน (บบส.) หรอบรรษทบรหารสนทรพยไทย (บสท.) ซงยตบทบาทไปแลวทง 2 แหง และท เปนบรษทเอกชน เชน บรษทบรหารสนทรพยกรงเทพพาณชย (บสก.) AMC มวตถประสงคเพอรบซอหน เสยจากสถาบนการเงนมาตดตามหน รวมทงปรบโครงสรางหนเพอใหลกหนสามารถกลบมาด าเนนงานตอและช าระหนได

คลนกแกหน เปนโครงการทจดตงในป 2560 และด า เนนงานโดยบรษทบรหารสนทรพยสขมวท มวตถประสงคใหลกหนรายยอยน าหนครวเรอนจากหลายสถาบนการเงนมารวมศนยในทเดยว เพอใหลกหนสามารถแกปญหาหนไดอยางเปนระบบและสถาบนการเงนไดรบช าระเงนคนโดยมตนทนการตดตามหนลดลง

บทความในกรอบ: หนวยงานใหมทเปนรากฐานความมนคงของระบบการเงน

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 13

บรรณานกรม กองทนเพอการฟนฟและพฒนาระบบสถาบนการเงน

(2558), 30 ป กองทนเพอการฟนฟและพฒนาระบบสถาบนการเงน, กรงเทพมหานคร: กองทนเพอการฟนฟและพฒนาระบบสถาบนการเงน.

คณะกรรมการศกษาและเสนอแนะมาตรการเพมประสทธภาพการบรหารจดการระบบการเงนของประเทศ (2541), รายงานผลการวเคราะหและวนจฉยขอเทจจร งเกยวกบสถานการณวกฤตเศรษฐกจ, กรงเทพมหานคร: มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ธนาคารแหงประเทศไทย (2545), 60 ป ธนาคารแหงประเทศไทย, กรงเทพมหานคร: ธนาคารแหงประเทศไทย.

ธนาคารแหงประเทศไทย (2547), แผนพฒนาระบบสถาบนการเงน , ขาวธนาคารแหงประเทศไทย 1/2547, 7 มกราคม.

ธนาคารแหงประเทศไทย (2552), แผนพฒนาระบบสถาบนการเงนระยะท 2, ขาวธนาคารแหงประเทศไทย 54/2552, 4 พฤศจกายน.

ธนาคารแหงประเทศไทย (2557), นโยบายการเงนกบพนธกจรกษาเสถยรภาพเศรษฐกจเพอการพฒนาอย างย งย นและท วถ ง , พระสยาม , มกราคม-กมภาพนธ, 27-29.

ธนาคารแหงประเทศไทย (2557), 72 ป ธนาคารแหงประเทศไทย, กรงเทพมหานคร: ธนาคารแหงประเทศไทย.

ธนาคารแหงประเทศไทย (2559), แผนพฒนาระบบสถาบนการเงนระยะท 3, ขาวธนาคารแหงประเทศไทย 11/2559, 22 มนาคม.

ธารษา วฒนเกส (2549), สหนงทศวรรษหลงวกฤตเศรษฐกจ: ไดเรยนรและปรบปรงอะไรบาง?, เอกสารประกอบการน าเสนอสมมนาวชาการประจ าปสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 9 ธนวาคม.

บญลาภ ภสวรรณ, ปกปอง จนวทย, ภาวน ศรประภานกล (2556), 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540 ประเทศไทยอยตรงไหน, กรงเทพมหานคร: ส านกขาวไทยพบลกา.

วรไท สนตประภพ (2560), คณะกรรมการบรษทกบการขบเคลอนประเทศไทย, สนทรพจนในการประชมใหญสามญประจ าป สมาคมสงเสรมสถาบนกรรมการบรษทไทย, 29 พฤษภาคม.

ASEAN+3 Macroeconomic Research Office (2017), ASEAN+3 Region 20 Years after the Asian Financial Crisis, in ASEAN+3 Regional Economic Outlook 2017, 40-60, Singapore: ASEAN+3 Macroeconomic Research Office.

Chantapong, Saovanee (2005), Policy Oriented Survey on the 1997 Thai Crisis: Description and

Consequences for the Banking Sector, in Banks, Financial Development and Regional Growth, Frankfurt am Main: Peter Lang.

Reinhart, C. M., Rogoff, K. S. (2009) , This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly, Princeton, New Jersey: Princeton University Press.

Santipraphob, Veerathai (2 0 1 7 ) , The Role of Finance and Banking for the Prosperity of Asia, Speech at IIF lunch seminar during 50th Anniversary ADB Annual Meeting, 6 May.

บทความนส าเรจลลวงไปดวยด ดวยค าแนะน าและ ความชวยเหลอจากคณจาตรงค จนทรงษ ดร.ดอน นาครทรรพ ดร.พรเพญ สดศรชย คณจนทวรรณ สจรตกล คณสพฒนพงษ นาวารตน ดร.ขจร ธนะแพสย คณอลศรา มหาสนทนะ คณพรวภา ตงเจรญมนคง คณปรวรรต กนษฐะเสน คณอโนทย พทธาร และบคคลอนทเกยวของทชวยใหงานนมความสมบรณมากยงขน คณะผเขยนขอขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทน หากบทความนมขอบกพรองประการใด คณะผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

Contact Authors :

ดร. เสาวณ จนทะพงษ ผเชยวชาญอาวโสดานแบบจ าลองเศรษฐกจมหภาค ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงน SaovaneC@bot.or.th

นายนธสาร พงศปยะไพบลย เศรษฐกรอาวโส ฝายนโยบายการเงน สายนโยบายการเงน NitisanP@bot.or.th

FAQ ISSUE 115 20 ปวกฤตเศรษฐกจ 2540: บทเรยนสเสนทางเศรษฐกจทสมดลและยงยน June 27, 2017

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย เสาวณ จนทะพงษ และ นธสาร พงศปยะไพบลย 14

หมายเหต: 1/ ธนาคารพาณชย (ธพ.) และ บรษทเงนทน (บง.) 2/ ขอมล NPL ณ สนป 2541 โดย ธพ. ม NPL 42.9% และ บง. ม NPL 70.2% 3/ ธรกจทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย (SET) ซงไมรวมสถาบนการเงน ค านวณดวยวธคาเฉลยถวงน าหนก (weighted average) 4/ ขอมลจากตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย โดยมฐานเดมท 100 จด นบแตเดอนเมษายน 2518 ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ธนาคารแหงประเทศไทย ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย

ผใหก วงเงน เบกใชจรง IMF 4.0 3.24 ญปน (ใหผาน JBIC) 4.0 3.48 จน ฮองกง มาเลเซย สงคโปร ออสเตรเลย (ประเทศละ 1 พนลานดอลลารสหรฐฯ)

5.0 5.34

บรไน เกาหล แคนาดา (ประเทศละ 0.5 พนลานดอลลารสหรฐฯ)

1.5

รวม 14.5 12.06

พนลานดอลลารสหรฐฯ (เวนแตจะระบไวเปนอยางอน) สนป 2540 สนป 2559 GDP (CVM method) (รอยละจากปกอน) -2.8 3.2 อตราเงนเฟอ (รอยละจากปกอน) 5.64 0.19 อตราแลกเปลยน (บาทตอดอลลาร สรอ.) 47.25 35.82 เงนส ารองระหวางประเทศ ภาระซอขายลวงหนา (Net Forward Position)

27.0 (-18.0)

171.9 (25.8)

ดลบญชเดนสะพด (รอยละตอ GDP)

-3.1 (-2.0)

46.8 (11.5)

ดลการช าระเงน -10.6 12.8 หนตางประเทศ (รอยละตอ GDP)

109.3 (69.9)

131.4 (32.5)

หนตางประเทศระยะสน 38.3 52.8 NPL ratio ของสถาบนการเงน1/ (รอยละตอสนเชอรวม) 45.02/ 2.95 D/E ratio ของภาคธรกจ3/ (เทา) 5.0 1.3 ดชนตลาดหลกทรพย (SET Index)4/ (ดชน) 372 1,542

ตารางท 1: ขอมลเงนกเพอเพมสภาพคลองเงนส ารองระหวางประเทศในชวงวกฤตป 2540

ตารางท 2: ขอมลเศรษฐกจไทยทส าคญในชวง 20 ป

(หนวย: พนลานดอลลารสหรฐฯ)

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย