იდენტობის პროცესები და განვითარების რეგულაცია: ჯვარედინი პანელური ანალიზი

ნინო სხირტლაძენინო ჯავახიშვილი

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტიდ. უზნაძის ფსიქოლოგიის ინსტიტუტი

კვლევა ხორციელდება შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მხარდაჭერით

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

ინდივიდუალიზაცია

თანამედროვე ცხოვრების ერთ-ერთი მთავრი გამოწვევა ‘საკუთარი ცხოვრებით ცხოვრებაა“

(Beck & Beck-Gernsheim, 2002)

განვითარების ფსიქოლოგიაში ორი სხვდასხვა თეორია აღწერს ინდივიდის, როგორც ცხოვრების ტრაექტორიის აქტიური თანაავტორის, კონცეფციას

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

აგენტობა: იდენტობის ჩამოყალიბება და განვითარების რეგულაცია

• იდენტობა - პასუხი კითხვაზე „ვინ ვარ მე“„ადამიანური არსებობის სოციალურ ჯგუნგლებში არ არსებობს ცოცხლად ყოფნის განცდა იდენტობის გარეშე“

(Erikson, 1968)• განვითარების რეგულაცია - ცხოვრების მიზნების

მიღწევისაკენ სწრაფვისა და მათი უარყოფის მონაცვლეობა განვითარების სტადიებისა და გარემოში არსებული შესაძლებლობების გათვალისწინებით

(Heckhousen, 1999, 2010)

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

იდენტობის შესწავლის ემპირიული მოდელები

• ჯეიმს მარშას მოდელი

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

ძიება არჩევანის გაკეთება

იდენტობის შესწავლის ემპირიული მოდელები: ლაქსისა და კოლეგების მოდელი

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

ალტერნატივებისძიება

არჩევანის გაკეთება

რეფლექსური ძიება

არჩევანის გადასინჯვა

მუდმივიძიება

არჩევანის ჩამოყალიბება არჩევანის შეფასება

არჩევანთან იდენტიფიკაცია

Luyckx et al. , 2006, 2008

განვითარების რეგულაცია

• მიზნებში ჩართულობა:

დროისა და ძალისხმევის ინვესტირება,წინააღმდეგობების გადალახვა დახმარებისა და რჩევის ძიების

გამოყენებით

• მიზნებზე უარის თქმა:

მიზნისაგან დისტანცირება, საკუთარი მეს დაცვა, დაღმავალი ინტრა და ინტერინდივიდუალური შედარებები

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

Heckhausen, 1999, 2010

კვლევის მიზნები და ჰიპოთეზები

მიზანი 1: კორელაციების შესწავლა იდენტობის პროცესებსა და განვითარების რეგულაციის პროცესებს შორისჰიპოთეზები: იდენტობის პროცესები მიზანში ჩართულობა მიზნის უარყოფაარჩევანის გაკეთება + -არჩევანთან იდენტიფიკაცია + -ალტერნატივების ძიება + -რეფლექსური ძიება ? ?არჩევანის გადასინჯვა - +მუდმივი ძიება - +

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

კვლევის მიზნები და ჰიპოთეზებიმიზანი 2 : ჯვარედინი კავშირების შესწავლა კვლევის სამ ეტაპზე იდენტობის პროცესებსა და მიზნებში ჩართულობასა და მათ უარყოფას შორის

ჰიპოთეზები: იდენტობის პროცესები აღწერს სტრატეგიებს, რომელსაც ინდივიდი იყენებს საკუთარი მიზნებისა და ცხოვრების მიმართულების განსასაზღვრად. შესაბამისად, სავარაუდოა, რომ იდენტობის პროცესების მიმდინარეობის თავისებურებებით შესაძლებელი იქნება ვიწინასწარმეტყველოთ მიზნებში ჩართულობისა და მიზნების უარყოფის პროცესები.

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

------ დადებითი კავშირი------ უარყოფითი კავშირი

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

მეთოდი: მონაწილეები და პროცედურა

მონაწილეები

369 მე-4 კურსის სტუდენტი თბილისის სამი სხვადასხვა უნივერსიტეტიდანასაკი 22 სქესი 80% ქალი

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

მეთოდი: ინსტრუმენტებიიდენტობის პროცესები: იდენტობის განზომილებების განვითარების სკალა (Dimensions of Identity Development Scale)არჩევანის გაკეთება (მაგ. „წარმოდგენილი მაქვს რას გავაკეთებ მომავალში“)

ალტერნატივების ძიება (მაგ. „ ვფიქრობ სხვადასხვა რამეზე რაც შეიძლება მომავალში გავაკეთო“)

არჩევანთან იდენტიფიკაცია (მაგ. „სამომავლო გეგმები თავდაჯერებულობას მძენს“)

მუდმივი ძიება (მაგ. „ვყოყმანობ იმასთან დაკავშირებით, თუ რისი მიღწევა მინდა მომავალში“)

რეფლექსური ძიება (მაგ. „ვფიქრობ მომავლის გეგმებზე, რომელიც უკვე დავისახე’)

არჩევანის გადასინჯვა (მაგ. „ვფიქრობ იმაზე, ნამდვილად შემეფერება თუ არა ის მიზნები, რომელიც უკვე მაქვს“)ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი

კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 12 აპრილი, 2019

Skhirtladze et al., 2016

მეთოდი: ინსტრუმენტები• განვითარების რეგულაცია: პირველადი და მეორადი

კონტროლის მრავალსკალიანი კითხვარი (Optimization in Primary and Secondary Control Multi-scale Questionnaire (OPS-Scales)

• მიზანში ჩართულობა (მაგ. „როდესაც რაღაც ჩემთვის მნიშვნელოვანია, რაც შეიძლება დიდ დროს ვუთმობ მას’)

• მიზნის უარყოფა (მაგ. „როდესაც რაღაც არ გამომდის, საკუთარ თავს ვეუბნები, რომ უბრალოდ არ გამიმართლა“)

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019სხირტლაძე, 2019

შედეგები: კორელაციები

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

მიზნებში ჩართულობა მიზნების უარყოფა

T1 T2 T3 T1 T2 T3

არჩევანის გაკეთება

.49*** .57*** .52*** -15** .10 -.11

ალტერნატივების ძიება

.15** .14** .14* .12* .23*** .12*

არჩევანთან იდენტიფიკაცია

.67*** .65*** .69*** -15** ..08 -.11

მუდმივი ძიება

-.22*** -.17** -.14 .34*** .32*** .32***

რეფლექსური ძიება

.43*** .38*** .51*** .04 .13** .09

არჩევანის გადასინჯვა

.04 .01 .10 .38*** .44*** .38***

შედეგები: ჯვარედინი პანელური მოდელი

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

შედეგების განხილვა

• კორელაციის შედეგებმა ძირითადად დაადასტურა წინასწარი ჰიპოთეზები.

• თუმცა, ალტერნატივების ძიება, რომლის შემთხვევაშიც პოზიტიურ კავშირს ვვარაუდობდით მიზნებში ჩართულობასთან და ნეგატიურ კავშირს მიზნების უარყოფასთან, პოზიტიურ კავშირში აღმოჩნდა ორივესთან

• ჯვარედინი პანელური ანალიზის მიხედვით, კავშირების მიმართულება იდენტობის პროცესებსა და მიზანში ჩართულობა/უარყოფას შორის აღმოჩნდა თავდაპირველი ჰიპოთეზების საპირისპირო

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

შედეგების განხილვა

• რთულ, ცვალებად გარემოში ადაპტური ფუნქციონირების ერთ-ერთი ამოცანა სტაბილობასა და მოქნილობას შორის ბალანსის დაცვაა (Brandtstädter, 2009).

• პიროვნული იდენტობის არჩევისა და მასთან იდენტიფიკაციასთან ერთად, მნიშვნელოვანია:

• ღიაობის შენარჩუნება იდენტობის სხვა ალტერნატივების მიმართ

• რეფლექსია გადაწყვეტილებებზე და საჭიროების შემთხვევაში, მათი სერიოზული გადახედვა

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

შედეგების განხილვა• თვით-განვითარება მოიცავს ასიმილაციისა და აკომოდაციის

პროცესებს (Brandtstädter, 2009)

• მიზანში ჩართულობის ასიმილაციური სტრატეგიები, როგორიცაა დროისა და ძალისხმევის ინვესტირება, წინააღმდეგობების გადალახვა დახმარებისა და რჩევის ძიების გზით, თვით-მოტივირება, წარმოადგენს მახასიათებლებს, რომელიც ინდივიდს უბიძგებს გააკეთოს არჩვევანი, მოახდინოს მათთან იდენტიფიკაცია და ჩაერთოს პრო-აქტიულ ძიებებში.

• მიზნის უარყოფის უფრო აკომოდაციური სტრატეგია, როგორიცაა მიზნისაგან დისტანცირება, საკუთარი მეს დაცვა, დაღმავალი ინტრა და ინტერინდივიდუალური შედარებები რეფლექსიასა და არჩევანის გადასინჯვას წინასწარმეტყველებს.

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

შედეგების განხილვა

• მიზნების უარყოფას განვიხილავდით უფრო ნეგატიურ პროცესად, რომელიც დაკავშირებული იყო მუდმივ ძიებასთან.

• კორელაციური ანალიზით ეს ჰიპოთეზა დადასტურდა, თუმცა, ლონგიტუდური ჯვარედინი კავშირები არ აღმოგვიჩენია

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

შედეგების განხილვა• მიზნებში ჩართულობა და მიზნების უარყოფა მხოლოდ

კონტექსტის თავისებურებების გათვალისწინებით შეიძლება ჩაითვალოს ადაპტურად, ან პირიქით.

• ზოგიერთ შემთხვევაში ობიექტურად მიუღწეველი მიზნები საჭიროებენ მათზე უარის თქმას, რასაც მოჰყვება შემდგომი რეფლექსია და არჩევანის გადახედვა.

• თუმცა, თუ მიზნების უარყოფა სტაბილური სტრატეგიაა, რომელიც, ჩვეულებრივ, პატარა წინააღმდეგობითაა გამოწვეული, ის, საბოლოოდ, ნაკლებად ადაპტურ ფუნქციონირებას დაუკავშირდება

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

სამომავლო კვლევები

• შესაძლო მოდერატორების კვლევა მიზანში ჩართულობას/უარყოფას და ადაპტაციის მაჩვენებლებს შორის

• ძლიერი იდენტიფიკაცია იდენტობის ერთ ასპექტთან დაკავშირებულ მიზანთან შეიძლება იყოს ბუფერი სხვაზე უარის თქმისას

• თვით-ეფექტურობის განცდის თავისებურებები

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019

გმადლობთ ყურადღებისათვის!

ფსიქოლოგიის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონფერენცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

12 აპრილი, 2019