წიგნის ელექტრონული ვერსია

მოამზადა საიტმა: www.ChiaturaINFO.GE

https://www.facebook.com/groups/ELLIB/

ნაწილი პირველი

I

ნოემბრის მიწურულს, დილის ცხრა საათზე, პეტერბურგ-ვარშავის მატარებელი

მთელი სისწრაფით უახლოვდებოდა პეტერბურგს. ჯანღი და ნესტი იდგა, რის ვაი-

ვაგლახით გამოატანა რიჟრაჟმა. ვაგონის სარკმლიდან გზის მარცხნივ თუ მარჯვნივ

ათიოდე ნაბიჯზე კაცი ძნელად გაარჩევდა რასმე. მგზავრებში საზღვარგარეთიდან

დაბრუნებულნიც იყვნენ: ყველაზე მეტად მესამე კლასის განყოფილება იყო სავსე,

მეტწილად წვრილფეხა, მოსაქმე ხალხით; ისინი არცთუ შორიდან

მოემგზავრებოდნენ. ჩვეულებისამებრ, ყველა მოთენთილი ჩანდა, ყველას

დასიებოდა ღამის თევისაგან თვალები, ყველა გათოშილიყო, ყველას გასცრეცოდა და

გაყვითლებოდა სახე ამ ნისლის დარად.

მესამე კლასის ერთ-ერთ ვაგონში დილაუთენია პირისპირ აღმოჩნდა სარკმელთან

ორი მგზავრი - ორივე ახალგაზრდა, ორივე თითქმის მსუბუქად, არცთუ კოხტად

ჩაცმული, ორივე შესამჩნევი სახის და ბოლოს ორივე ერთმანეთთან გამოლაპარაკების

მოსურნე. ამ ორ ყმაწვილს რომ სცოდნოდა, რით გამოირჩეოდნენ ისინი ამ წუთს, რა

თქმა უნდა, გაოცდებოდნენ, რომ განგებამ აგრე უცნაურად შეჰყარა ისინი

პეტერბურგ-ვარშავის მატარებლის მესამე კლასის ვაგონში და ერთმანეთის პირისპირ

მოათავსა. ერთი მათგანი, ტანმორჩილი, ოცდაშვიდიოდე წლის იქნებოდა. ხუჭუჭი,

თითქმის შავი თმა ჰქონდა, წვრილი, ჭროღა, მაგრამ ცეცხლიანი თვალები.

ძვალმსხვილ სახეზე ჩაჭყლეტილი, განიერი ცხვირი მოუჩანდა, თხელ ტუჩებზე

წარამარა რაღაც თავხედური, დამცინავი, ასე გასინჯეთ, ბოროტი ღიმილი

დასთამაშებდა. მაგრამ მაღალი, ნატიფი შუბლი სახის ქვედა ნაწილის სიტლანქეს

უფარავდა. კაცს მაშინვე ეცემოდა თვალში მისი ჩათეთქილი ფერი, რაც, საკმაოდ

ჩასკვნილი გარეგნობის მიუხედავად, ავადმყოფურს და ამასთან ერთად, რაღაც

გაწამებულ იერს აძლევდა, რომელიც მის თავხედურ ღიმილს და უკმეხ გულზვიად

გამოხედვას დიახაც, არ ეხამებოდა. ეცვა თბილად, შავი კრაველის განიერი,

სარჩულგამოდებული ტყაპუჭი და ამიტომაც ღამით არ შესცივნოდა, სამაგიეროდ,

მის მეზობელს თავის ზურგზე გამოეცადა ნოემბრის ნესტიანი ღამის მთელი

სიტკბოება რუსეთში, რისთვისაც, ეტყობა, შემზადებული არ იყო. მას საკმაოდ

განიერი, სქელი ნაჭრის უსახელო ლაბადა ეცვა, ვეება კაპიუშონით, როგორსაც

ხშირად ატარებენ ხოლმე მგზავრები ზამთრობით სადმე საზღვარგარეთ,

შვეიცარიაში ან, მაგალითად, ჩრდილოეთ იტალიაში და, რა თქმა უნდა, არა ისეთ

გზაზე, ეიდკუნენიდან[1] პეტერბურგამდე რომაა გაჭიმული. მაგრამ რაც იტალიაში

გამოსადეგი და სრულიად საკმარისი იყო, ის რუსეთში არცთუ დიდად მოსახმარისი

აღმოჩნდა. კაპიუშონიანი ლაბადის პატრონი ახალგაზრდა კაცი იყო, ისიც ოცდაექვსი

თუ ოცდაშვიდი წლისა, საშუალოზე მომაღლო, მეტად ქერა, გრუზათმიანი,

ჩაცვივნული ლოყებითა და პატარა, ცანცარა, თითქმის სრულიად ჟღალი წვერით.

ი იოტი

მისი დიდრონი, ცისფერი თვალები მოსაუბრეს ჩაციებით უმზერდნენ. გამოხედვა

რაღაც მშვიდი, მაგრამ დანისლული ჰქონდა, რაღაც უცნაური მეტყველებით სავსე.

სწორედ ამ გამოხედვით სცნობენ ზოგიერთები ერთი შეხედვით ბნედით

ავადმყოფებს. თუმცა სახე ამ ყმაწვილი კაცისა სასიამოვნო, ნაზი, გამხდარი ჩანდა,

ოღონდ ფერფურის ნატამალი არ ეცხო, სიცივეს კი ახლა მთლად გაელურჯებინა.

ხელზე ერთი პატარა, ძველი, გახუნებული ფულიარის ბოხჩა უკონწიალებდა,

როგორც ჩანს, მთელი მისი ავლადიდება გზაში. ფეხზე შტიბლეტებიანი სქელძირა

ფეხსაცმელი ეცვა - რუსული ყაიდისა არც ის იყო. შავთმიანმა, ტყაპუჭიანმა

მეზობელმა ეს ყოველივე კარგად შეუთვალიერა, რაკი სხვა საქმე მაინც არ ჰქონდა, და

ბოლოს იმ უზრდელი ღიმილით ჰკითხა, რომელშიც ზოგჯერ მოყვასის უბედურებით

გამოწვეული სიამე აგრე უბოდიშოდ იგრძნობა:

- გცივათ განა? - და თან მხრები შეათამაშა.

- ძალიან, - მყის მიაგება მეზობელმა პასუხი, - ზამთარი მაინც იყოს. ყინვებში რაღა

იქნება? არც მეგონა, თუ ჩვენში ასე ეციებოდა. გადავეჩვიე.

- მაშ საზღვარგარეთიდან მოდიხართ?

- დიახ, შვეიცარიიდან.

- ეჰეი, საიდან სადაო!..

შავთმიანმა დაუსტვინა და გადაიხარხარა.

საუბარი გაიბა. ქერა ყმაწვილი, შვეიცარული ლაბადის პატრონი, საოცარი

სიხალისით აძლევდა პასუხს შავტუხა მეზობლის ყოველ კითხვას და ზოგი

შეკითხვის აგდებულ კილოსა და უადგილობას ვერც ამჩნევდა. სხვათა შორის, ისიც

აუწყა, რომ მართლაც, თითქმის ოთხ წელზე მეტია აღარ ყოფილა რუსეთში, რომ

საზღვარგარეთ იმიტომ გაგზავნეს, რაღაც სენი სჭირებოდა, ბნედის თუ ფილენჯის

ქარის მსგავსი, რაღაც ცახცახი და კრუნჩხვები დასჩემებოდა. შავტუხამ ამის

მოსმენისას რამდენჯერმე ჩაიღიმა, განსაკუთრებით იმაზე გაეცინა, როცა მის

კითხვაზე: - მერე და, მოგარჩინესო? - ქერათმიანმა უპასუხა: - ვერა, ვერ მომარჩინესო.

- ჰე-ჰე! ვინ იცის, რამდენი ფული დაგახარჯინეს ტყუილად, ჩვენ კი აქ როგორ გვჯერა

მაგათი, - გესლიანად დაურთო შავტუხამ.

- სრულ ჭეშმარიტებას ბრძანებთ! - ჩაერია საუბარში ერთი გვერდით მჯდომი,

უხეიროდ ჩაცმული ჯმუხი ვაჟბატონი, ასე ორმოციოდე წლისა, წითელი ცხვირისა

და ფერიმჭამელებიანი სახის პატრონი. ზედ ეტყობოდა, კანცელარიებში გამოქექილი

მოხელე უნდა ყოფილიყო, - სრულ ჭეშმარიტებას ბრძანებთ, მაშა, ყოველივე სიკეთეს

ტყუილად გვცანცლიან!

- ჰო, რარიგ სცდებით ამ ჩემს ამბავში, - მიუგო ამაზე შვეიცარიელმა პაციენტმა

მშვიდად და ნელა, - რა თქმა უნდა, გამოდავება არ შემიძლია, სხვებისა არ ვიცი,

მაგრამ ჩემმა ექიმმა უკანასკნელი ფულიც მე გამინაწილა სამგზავროდ და იქ კიდევ

თითქმის ორი წელი თავის ხარჯზე მაცხოვრა.

- არავინ გყავდათ ფულის გამომგზავნი? - ჰკითხა შავტუხამ.

- ბატონი პავლიშჩევი, ვინც იქ მინახავდა, ორი წლის წინ გარდაიცვალა. შემდეგ

მოვწერე გენერალ ეპანჩინის მეუღლეს, ჩემს შორეულ ნათესავს, მაგრამ პასუხი არ

მომსვლია. მეც ავდექი და ჩამოვედი.

- სად ჩამოხვედით მაინც?

- მაშასადამე, სად გავჩერდები, არა?.. ჯერ არ ვიცი მართლაც... ალბათ სადმე...

- ჯერ არ გადაგიწყვეტიათ?

ორივე მსმენელმა ხარხარი ატეხა.

- მგონი ეგ ბოხჩა მთელ თქვენს ავლადიდებას შეადგენს? - ჩაჰკითხა შავტუხამ.

- სანაძლეოს დავდებ, რომ ეგრეა, - მეტისმეტი ნაამები სახით დაუკრა კვერი

წითელცხვირა მოხელემ, - და რომ საბაჟო ვაგონებს მაგის სხვა ბარგი არ მოსდევს.

თუმცა ისიც უნდა აღვნიშნო, რომ სიღარიბე ცოდვად არ ჩაითვლება.

მართლაც, ასე გამოდგა: ქერა ყმაწვილი კაცი მაშინვე გამოტყდა ამაში.

- მაგ თქვენს ბოხჩას წონა მაინც არ უნდა აკლდეს, - განაგრძო მოხელემ, როცა

ხარხარით გული იჯერეს (საოცარი ის იყო, რომ ბოხჩის პატრონსაც აუტყდა ბოლოს

სიცილი მათ შემხედვარეს, რამაც უფრო მეტად გაამხიარულა მსმენელნი), -

მართალია, სანაძლეოს ჩამოვალ, რომ შიგ არც ოქრო, არც ნაპოლეონდორებისა და

ფრიდრიჰდორების საზღვარგარეთული დასტები გიწყვიათ, არც ჰოლანდიური

არაბულები, რაც მაგ საზღვარგარეთულ შტიბლეტებითაც შეიტყობა, მაგრამ... თუ მაგ

ბოხჩას ისეთ ნათესავს დავუმატებთ, როგორიც, მაგალითად, გენერალ ეპანჩინის

მეუღლე გახლავთ, მაშინ ბოხჩასაც სხვა წონა მიეცემა, რასაკვირველია, იმ

შემთხვევაში, თუ გენერალ ეპანჩინის მეუღლე მართლაც ნათესავად გერგებათ და

დაუდევრობას შეცდომაში არ შეუყვანიხართ... რაც ყოველ კაცს ძალიანაც სჩვევია,

თუნდაც... გადაჭარბებული წარმოდგენის წყალობით.

- ოჰ, ეგეც გამოიცანით, - ჩამოართვა სიტყვა ქერა ყმაწვილმა, - მართლაც, თითქმის

ვცდები, ესე იგი ნათესავად თითქმის არც მომხვდება, იმდენად, რომ, მართალი

გითხრათ, სულაც არ გამკვირვებია, როცა არ მიპასუხეს. ეგრეც ველოდი.

- მაშ, ტყუილად დაგიხარჯავთ ფული წერილის ფრანკირებაზე[2]. ჰმ... ყოველ

შემთხვევაში, მიამიტობა და გულწრფელობა გჩვევიათ, რაც მოსაწონ არს! ჰმ...

გენერალ ეპანჩინს ვიცნობთ, როგორ არა, თუნდაც იმიტომ, რომ საყოველთაოდ

ცნობილი კაცი გახლავთ. განსვენებული ბატონი პავლიშჩევიც ვიცით, თქვენ რომ

შვეიცარიაში ხელს გიმართავდათ, თუ ის ნიკოლაი ანდრეევიჩ პავლიშჩევია, ისინი

ბიძაშვილები იყვნენ. მეორე აქამდე ყირიმში ცხოვრობს. განსვენებული ნიკოლაი

ანდრეევიჩი დარბაისელი კაცი იყო, კარგი ნაცნობობა ჰქონდა, ოთხი ათასი სული ყმა

ჰყავდა თავის დროზე...

- სწორედ ეგრეა, ნიკოლაი ანდრეევიჩ პავლიშჩევი ერქვა, - მიუგო ყმაწვილკაცმა და

დაკვირვებით შეათვალიერა ყოვლისმცოდნე ბატონი.

ასეთი ყოვლისმცოდნე ბატონები ხანდისხან, წარმოიდგინეთ, საკმაოდ ხშირადაც კი,

გარკვეულ საზოგადოებრივ ფენაში შეგხვდებიან კაცს. მათ ყოველივე იციან, მათი

ჭკუისა და ნიჭის მოუსვენარი, მცდელი თვალი შეუკავებლივ მიილტვის ერთი მხრივ,

რა თქმა უნდა, უფრო ყურადსაღები სასიცოცხლო ინტერესებისა და შეხედულებათა

უქონლობის გამოო, როგორც იტყოდა თანამედროვე მოაზროვნე. თუმცა სიტყვა

„ყოვლის მცოდნეობაში“ საკმაოდ შეზღუდული არე უნდა იგულისხმო. მაგალითად:

მავანი და მავანი კაცი სად მსახურობს, ვის იცნობს, რა შეძლების პატრონია, სად იყო

გუბერნატორად, ვინ ჰყავს ცოლად, ცოლს რა მზითევი მოჰყვა, ბიძაშვილად თუ

ბიძაშვილიშვილად ვინ ერგება, ერთი სიტყვით, სულ ასე და ამგვარად. მეტწილად, ეს

ყოვლისმცოდნენი იდაყვგამოყრილები დადიან და თვეში ჯამაგირი ჩვიდმეტი

მანეთი აქვთ. ისინი კი, ვისი ასავალ-დასავალიც მათ ასე წვრილად იციან, ცხადია,

ვერც მოიფიქრებენ, რა ინტერესი ამოძრავებთ მათ, თუმცა ბევრ მათგანს ეს ცოდნა,

ცოდნა კი არა, მთელი მეცნიერება, დიახაც, ნუგეშს აძლევს, საკუთარ პატივისცემას

უღვივებს და უდიდეს სულიერ სიამოვნებასაც ანიჭებს. თან ფრიად მაცდური

მეცნიერებაც გახლავთ. ბევრი მეცნიერი, ლიტერატორი, პოეტი, პოლიტიკური

მოღვაწე მინახავს, ამ მეცნიერების წყალობით რომ ჰპოვეს თუ ჰპოვებენ უდიდეს

სულიერ სიმშვიდესა და მიზანს. ასე გასინჯეთ, გადაჭრით ამის მეოხებითაც შეიქმნეს

კარიერა. მთელი ამ საუბრის მანძილზე შავტუხა ყმაწვილი ხან ამთქნარებდა, ხან,

უმიზნოდ იყურებოდა სარკმელში და მოუთმენლად ელოდა მგზავრობის

დასასრულს. რაღაც უგულისყურობა, რაღაც მეტისმეტი გონებადაფანტულობა,

ლამის შეშფოთება ეტყობოდა. რაღაც უცნაურად გამოიყურებოდა: ხან უსმენდა და

არც უსმენდა, ხან უყურებდა და არც უყურებდა, იცინოდა და თვითონაც არ იცოდა

ზოგჯერ, რაზე იცინოდა.

- მაპატიეთ, ვისთან მაქვს პატივი... - მიუტრიალდა ანაზდად ფერიმჭამელებიანი

ვაჟბატონი ქერა ყმაწვილს, ბოხჩა რომ ეკავა.

- თავადი ლევ ნიკოლაევიჩ მიშკინი გახლავართ - მიუგო დიდის ხალისით მყისვე.

- თავადი მიშკინი? ლევ ნიკოლაევიჩი? არ ვიცი და არც გამიგია, - მიუგო ჩაფიქრებით

მოხელემ. - ესე იგი, გვარზე არ მოგახსენებთ, გვარი ისტორიული გახლავთ.

კარამზინის ისტორიაში შეგიძლიათ ნახოთ და ნახავთ კიდეც[3]. მე პიროვნებაზე

მოგახსენებთ. ესეც კია, თავადი მიშკინები რაღაც აღარ ჩანან, მათი ხსენებაც მიწყდა.

- ოჰ, დიახაც ეგრეა, - მაშინვე მიაგება თავადმა, - თავადი მიშკინები ახლა აღარ არიან,

მე დავრჩი მხოლოდ, მგონი, უკანასკნელი მე უნდა ვიყო. ჩვენს მამა-პაპას რაც შეეხება,

მეკომური გლეხებიც[4] ერივნენ მათში. მამაჩემი პოდპორუჩიკი იყო, იუნკერთა

სკოლიდან. მაგრამ გენერალ ეპანჩინის მეუღლე საიდან არის მიშკინთა ასული, ეს კი

არ ვიცი, ალბათ ისიც უკანასკნელი...

- ჰი-ჰი-ჰი! უკანასკნელიო! ჰი-ჰი! ეგ როგორ შეატრიალეთ, - ახითხითდა მოხელე.

ღიმი მოერია შავტუხასაც. ქერა ყმაწვილი, ცოტა არ იყოს, სახტად დარჩა, კალამბური

რომ გამოუვიდა, თუმცა საკმაოდ უკბილო.

- წარმოიდგინეთ, სავსებით დაუფიქრებლად მომივიდა, - განმარტა ბოლოს

გაკვირვებულმა.

- გასაგებია, გასაგებია, - მხიარულად დაემოწმა მოხელე.

- განა სწავლითაც იქ სწავლობდით, თავადო, პროფესორთან? - იკითხა უეცრად

შავტუხამ.

- დიახ... ვსწავლობდი...

- აგერ, მე თავის დღეში არაფერი მისწავლია.

- მეც ხომ ისე, ზოგი რამ მხოლოდ, - ლამის მოიბოდიშა თავადმა, - ავადმყოფობის

გამო ჩემს სისტემატურ სწავლას არ თვლიდნენ აუცილებლად.

- როგოჟინებს იცნობთ! - უეცრად შეეკითხა შავტუხა.

- არა, არ ვიცნობ, რუსეთში მე ხომ ბევრს არ ვიცნობ, როგოჟინი თქვენ ბრძანდებით.

- დიახ, მე, პარფენ როგოჟინი.

- პარფენიო? ოო, იმ როგოჟინების ხომ არა... - წამოიწყო მოხელემ

მრავლისმეტყველად.

- დიახ, დიახ, იმ როგოჟინების, - უბოდიშოდ გააწყვეტინა შავტუხამ, რომელსაც

ერთხელაც არ მიუმართავს ამ ფერისმჭამელებიანი ვაჟბატონისათვის, თავიდანვე

მხოლოდ თავადს ელაპარაკებოდა.

- ეგ... ეგ როგორ? - გაოცებისაგან სახტად დარჩა მოხელე და ლამის თვალები

წამოსცვივდა, სახეზე მყის რაღაც მოწიწებისა და პირმოთნეობის, თითქოს შიშის იერი

გამოეხატა, - მაშ იმ სემიონ პარფენოვიჩ როგოჟინის, ჩამომავლობით, საპატიო

მოქალაქისა, ვინც ამ ერთი თვის წინათ გარდაიცვალა და ორ მილიონ-ნახევარი

ფული დარჩა?

- შენ საიდან იცი, რომ ორ მილიონ-ნახევარი ნაღდი ფული დარჩა? - გააწყვეტინა

შავტუხამ, რომელმაც არც ამჯერად სცნო მოხელე შეხედვის ღირსად, - ამას უყურე!

თვალი ჩაუკრა მოხელეზე თავადს, - ნეტა რას გამოელიან, ხელდახელ კუდში რომ

გამოგებმევიან? თუმცა მართალი კია, რომ მამაჩემი გარდაიცვალა და მეც აგერ,

ფსკოვიდან ერთი თვის შემდეგ თითქმის ფეხშიშველი ვბრუნდები შინ. არც ჩემმა

არამზადა ძმამ, არც დედამ კაპიკი არ გამომიგზავნეს და არც არაფერი მაცნობეს.

ძაღლადაც არ ჩამაგდეს. ფსკოვში ერთი თვე ხურვებით ვეგდე!..

- ახლა კი ერთ კოხტა მილიონსა და მეტსაც მიიღებთ, სულ ცოტა, ამდენი მაინც

იქნება. ოჰ, ღმერთო ჩემო! - ხელები გაასავსავა მოხელემ.

- მერე და, ამას რა, ერთი მითხარით!.. - გაგულისებით გაიქნია მისკენ თავი

როგოჟინმა, - შენ ხომ ერთ კაპიკს არ მოგცემ, თუნდაც ყირაზე იარო ჩემ წინ.

- ვივლი, დიახაც ვივლი.

- შეხე! ხომ მაინც არ მოგცემ, არ მოგცემ, გინდ ერთი კვირა იხტუნო!

- ნუ მომცემ! ახია ჩემზე: ნუ მომცემ! მე კი ვიხტუნებ. ცოლს, წვრილშვილს დავყრი,

შენ წინ კი ვიხტუნებ! მოუქონე და მოგექონების!

- ფუჰ, შენს კაცობას! - გადააპურჭყა შავტუხამ და თავადს მიუტრიალდა, - ხუთი

კვირის წინ მეც თქვენსავით ერთი ბოხჩის ამარა გავექეცი მამაჩემს, ფსკოვში წავედი

დეიდასთან, იქ ხურვებამ ჩამაგდო, მამა კი უჩემოდ მოკვდა. სისხლი ჩაექცა. ღმერთმა

აცხონოს, მე კი მაშინ კინაღამ არ შემოვაკვდი! დამიჯერებთ, თავადო, ღმერთმანი,

მაშინ რომ არ გავქცეოდი, მართლა მომკლავდა.

- გააბრაზეთ რამეზე? - გაეხუმრა თავადი და რაღაც მეტისმეტი გულისყურით

შეათვალიერა ტყაპუჭიანი მილიონერი. მილიონისა და მემკვიდრეობის მიღების

ამბავში თუმცა კი იყო რაღაც ღირსშესანიშნავი, მაგრამ თავადი უფრო მეტად სხვამ

გააკვირვა და დააინტერესა. თვითონ როგოჟინმაც რატომღაც განსაკუთრებული

ხალისით აირჩია მოსაუბრედ თავადი, თუმცა მოსაუბრეს, როგორც ჩანს,

მექანიკურად უფრო საჭიროებდა, ვინემ გული სთხოვდა, უფრო

გონებადაფანტულობის წყალობით, ვინემ მიამიტობით; რაღაც მოუსვენრობა და

მღელვარება უფრო ალაპარაკებდა, რა არის, ვინმესთვის ეცქირა და ენა მოექავებინა.

თითქოს მთლიანად არ იყო მორჩენილი ხურვებისგან, ყოველ შემთხვევაში,

აგზნებული სჩანდა. რაც შეეხება მოხელეს, ისე გადაფოფრებოდა და დაჰკანკალებდა

როგოჟინს, ისე შესციცინებდა პირში და სუნთქვაშეკრული იჭერდა მის ყოველ

სიტყვას, თითქოს მარგალიტები სცვიოდა პირიდან და ეშინოდა, არ დამეკარგოსო.

- გაბრაზებით კი გავაბრაზე! - მიუგო როგოჟინმა, - მხოლოდ ყველაზე მეტად ძმამ

გამიჭირა საქმე. დედაჩემზე რა მეთქმის, მოხუცი ქალია, მთელი დღე თთუენს[5]

კითხულობს, ერთთავად ბებრუხანები ახვევია ირგვლივ. რასაც ჩემი ძმა სენკა

გადაწყვეტს, კანონად მიაჩნია. რატომაც! ეს კია, მაშინ უგონოდ ვიყავ. ამბობენ, დეპეშა

გამოგზავნესო. მაგრამ დეპეშა დეიდაჩემს მოუვიდა. ის კი აგერ ოცდაათი წელია

ქვრივია, სულ სალოსები უზის დღედაღამ შინ. მონაზონი არაა, მაგრამ არც არაფერი

უკლია. დეპეშამ ისე დააფრთხო, არც გაუხსნია, პირდაპირ პოლიციაში წარადგინა,

ჰოდა, აქამდე იქ გდია თურმე. კიდევ კარგი, კონევმა, ვასილი ვასილიჩმა, მიშველა,

თურმე ჩემს ძმას ღამით ოქროს ფუნჯები ჩამოუჭრია: „აქაოდა, დიდი ფული ღირსო“.

თუ მოვინდომე, მარტო ამისთვის ციმბირს შემიძლია გავუყენო, მკრეხელობაა და

იმიტომ. ჰეი, შენ, საფრთხობელავ! - მიუტრიალდა როგოჟინი მოხელეს, - კანონი რას

ამბობს: ხომ მკრეხელობაა?

- მკრეხელობაა, მკრეხელობა, მაშ! - მყისვე დაუკრა კვერი მოხელემ.

- ციმბირში უკრავენ ხომ თავს?

- ციმბირში, ციმბირში, მაშინვე ციმბირში!

- იმათ ისევ ავად ვგონივარ! - კვლავ მიუბრუნდა როგოჟინი თავადს, - მე კი, სიტყვაც

არ მითქვამს, ისე, ჩუმად, ისევ ავადმყოფი, ვაგონში ჩავჯექი და, აგერ, მოვდივარ. აბა,

კარი გახსენ, ძმაო სემიონ სემიონიჩ! ცხონებულ მამაჩემს, ვიცი, სულ ჩემზე აქეზებდა,

მე კი მაშინ მამაჩემი ნასტასია ფილიპოვნას გულისთვის რომ გავაგულისე, ეგეც

მართალია. ამაში ბრალი მარტო მე მიდევს. ეშმაკმა მძლია.

- ნასტასია ფილიპოვნას გულისთვის? - მლიქვნელურად წარმოთქვა მოხელემ,

თითქოს რაღაცას იგონებსო.

- ხომ არ იცნობ! - მოუთმენლად შეუყვირა როგოჟინმა.

- რომ ვიცნობდე! - ნიშნისმოგებით უპასუხა მოხელემ.

- აბა, უყურე! ნასტასია ფილიპოვნა ამქვეყნად ერთი კი არ არის! არა, რა უტიფარი

ვინმე ყოფილხარ მაინც! ასეც ვიცოდი თავიდანვე, ამისთანა უტიფარი რომ მაშინვე

ამეკიდებოდა! - გაუგრძელა მან თავადს.

- რომ ვიცნობდე! - ქოთქოთებდა მოხელე, - ლებედევი რომ იცნობდეს! თქვენ, აგერ,

მაყვედრით, თქვენო ბრწყინვალებავ, მაგრამ რომ მართლა დაგიმტკიცოთ? ნასტასია

ფილიპოვნას გულისთვის არ იყო, მამათქვენმა ძახველის კეტით რომ ჭკუაზე მოყვანა

ინება თქვენი, დიახ, ნასტასია ფილიპოვნა ბარაშკოვასი, ასე ვთქვათ, თავის მხრივ

ლამის თავადის ქალის, რომელიც ვინმე ტოცკის, აფანასი ივანოვიჩის ახლობელია,

მარტოდმარტო მისი. ის ტოცკი კი მემამულე და დიდზე დიდი კაპიტალისტია,

კომპანიების და საზოგადოებების წევრი. ამიტომაცაა გენერალ ეპანჩინთან კუდი

კუდსა აქვს გადაბმული...

- ეჰეი, ამას უყურე! - მართლაც გაოცდა როგოჟინი, - ფუი, ეშმაკმა იცის მაგისი თავი,

მართლა არ სცოდნია!

- მაშ, ყველაფერი იცის ლებედევმა. მე, თქვენო ბრწყინვალებავ, ორი თვე დავდევდი

კუდში ალექსაშკა ლიხაჩევს, მამა რომ მოუკვდა, მერე. მისი ასავალ-დასავალი

ყველაფერი ვიცი, უჩემოდ ბოლოს ნაბიჯსაც ვერ დგამდა. ამჟამად ვალებისთვის

გახლავთ ჩაყუდებული, მაშინ კი მისი მეოხებით მომეცა შემთხვევა არმანსს,

კორალიას, თავადის ქალ პაცკაიას და ნასტასია ფილიპოვნას გავცნობოდი და სხვაც

ბევრი გამეგო.

- ნასტასია ფილიპოვნას? განა ის ლიხაჩევთან... - ავი თვალი ჰკრა როგოჟინს, ტუჩებიც

კი გადაუფითრდა და აუკანკალდა.

- აპა-პა, არაფერი! სულ არაფერი! - ენაზე იკბინა მოხელემ და ჰაიჰარად მოაყოლა, -

ვერა ფულით ვერა გააწყო რა ლიხაჩევმა! არა, ეგ არმანსი არ გახლავთ. მარტო ტოცკია

გარეული. საღამოობით დიდსა თუ ფრანგულ თეატრში საკუთარ ლოჟაში ბრძანდება

გამოჭიმული. ოფიცრები რას არ უმტკიცებენ: „აგერ, ის არისო ნასტასია ფილიპოვნა“,

და მეტი არაფერი. სხვა ვეღარას ამატებენ, ვეღარას. იმიტომ რომ არც არაფერი აქვთ

სათქმელი.

- ეგრეც არის, - წარბი შეიკრა როგოჟინმა, - ზალიოჟევმაც მაშინ ეგრევე მითხრა

ერთხელ, თავადო, მამაჩემის სამი წლის ნათრევი ბეკეშით ნევსკიზე გადავრბოდი, ის

კი ამ დროს მაღაზიიდან გამოვიდა. კარეტაში ჩაჯდა. იქვე დამეცა მეხი. ზალიოჟევი

შემხვდა სწორედ. აბა, სად მე და სად ის! პარიკმახერის შეგირდივით იყო

გამოწყობილი, ლორნეტი ეკეთა თვალზე, მამაჩემს კი გაპოხილი ჩექმების გარდა სხვა

არ უღირსებია ჩვენთვის, უხორცო შჩიზე გადავდიოდით. მითხრა, ეგ შენი ტოლი არ

გეგონოს, თავადის ქალია, ნასტასია ფილიპოვნა ჰქვია, გვარად ბარაშკოვაა და

ტოცკისთან ცხოვრობსო. ტოცკიმ კი ახლა აღარ იცის როგორ მოიშოროს თავიდან,

იმიტომ, რომ უკვე კარგა ხნის არის, ორმოცდათხუთმეტისა, და მთელ პეტერბურგში

ულამაზესი ქალის თხოვნას აპირებსო. მანვე ჩამაგონა მაშინ, დღესვე შეგიძლია

ნასტასია ფილიპოვნას ხილვა, დიდ თეატრში იქნება, ბალეტს დაესწრება, თავის

ლოჟაში, ბენუარში იჯდებაო. მამაჩემის ხელში კი კაი ბიჭი იყავ, ბალეტზე წასვლა

გაგებედა, იქვე გაგათავებდა! მე მაინც ერთი საათით უჩუმრად გავიპარე და ნასტასია

ფილიპოვნა ისევ ვნახე. მთელი ის ღამე თეთრად გავათენე. დილას ცხონებულმა ორი

ხუთპროცენტიანი ბილეთი მომცა, ხუთ-ხუთ ათასიანი თითო. წადიო, მითხრა,

გაყიდე, შვიდი ათას ხუთასი ანდრეევების კანტორაში წაიღე, გადაიხადე, დანარჩენი

კი მომიტანე, არსად გაუხვიო, იცოდე, აქ დაგელოდებიო. ბილეთები კი გავყიდე,

ფულიც ავიღე, მაგრამ ანდრეევის კანტორის ნაცვლად პირდაპირ ინგლისური

მაღაზიისკენ გავწიე და მთელი ეს ფული წყვილ საყურეში მივეცი. თითქმის

თხილისტოლა ბრილიანტი ჰქონდა თითოს, ოთხასი მანეთი დამაკლდა კიდევ,

მაგრამ ჩემი გვარი რომ ვუთხარი, მენდნენ. საყურიანად პირდაპირ ზალიოჟევს

მივადექი: ასეა და ასეა, ძმაო, ნასტასია ფილიპოვნასთან უნდა გამომყვე-თქო.

წავედით. სად მივდიოდი, რას ვუყურებდი, აქეთ-იქით რა იყო, ვერაფერს ვამჩნევდი

და არაფერი მახსოვს. პირდაპირ დარბაზში შეგვიყვანეს. თვითონ გამოვიდა ჩვენთან.

მაშინ არ მითქვამს, ვინც ვიყავ, რომ პირის სანახავი ჩემგან იყო: „პარფენ როგოჟინმა

მოგართვათო, - უთხრა ზალიოჟევმა, - გუშინდელი შეხვედრის სახსოვრად, უარი არ

ბრძანოთო“. გახსნა, დახედა და ჩაიცინა: „მადლობა მოახსენეთ თქვენს მეგობარ

უფალ როგოჟინს ასეთი თავაზიანობის გამოჩენისთვისო“, თავი დაგვიკრა და გავიდა.

ნეტავ მიწა გამსკდომოდა და თან ჩავეტანე მაშინ! წასვლითაც იმიტომ წავედი, რომ

გადაწყვეტილი მქონდა, სულ ერთია, ცოცხალი არ დავბრუნდები-მეთქი! ყველაზე

მეტად ის მეწყინა, რომ იმ თაღლითმა ზალიოჟევმა თვითონ მიიწერა ყველაფერი. მე

ტანითაც მორჩილი ვიყავი, ცუდი ჩაცმული, ენასაც ვერ ვძრავდი, მარტო ლენჩივით

მივშტერებოდი, მრცხვენოდა და იმიტომ, ლოყებღაჟღაჟა ზალიოჟევი კი, მოდაზე

გამოწკეპილი, თმა გაპომადებული და დახვეული, კუბოკრული ჰალსტუხითაც

ყელზე, - ენას არ აჩერებდა, წარამარა თავს უკრავდა, ფეხს ფეხზე ურტყამდა. ვინ

იცის, მე ვეგონე! „აბა, გულში არაფერი ჩაიდო, იცოდე“, - ვუთხარი გამოსვლისას.

გაეცინა: „ნეტავ სემიონ პარფენოვიჩს რა პასუხს აძლევთო?“ გულში მართლაც

გადაწყვეტილი მქონდა, შინ აღარ მივსულიყავი და პირდაპირ წყალში

გადავვარდნილიყავ, მაგრამ ვიფიქრე, იქაც ის დღე მელის-მეთქი, და გულმკვდარი

წამოვეხეტე შინ.

- უჰ! უჰ! - იგრიხებოდა მოხელე და მთელი სხეული უკანკალებდა, - მერედა,

ცხონებული ათი ათასის კი არა, ათი მანეთის გულისთვის საიქიოში გაისტუმრებდა

კაცს, - დაუქნია თავი თავადს. თავადი ცნობისმოყვარეობით შესცქეროდა როგოჟინს;

ის კი თითქოს უფრო გადაფითრებულიყო იმ წუთს.

- გაისტუმრებდა! - გაიმეორა როგოჟინმა, - შენ რა იცი მერე? მაშინვე, - მიუბრუნდა იგი

თავადს, - შეიტყო ყოველივე. ზალიოჟევმაც, ვინც კი შეხვდა, ყველასთან მოხსნა

გუდას პირი. ჰოდა, მამაჩემიც ადგა და ზემოთ ამიყვანა, ჩამკეტა, მთელი საათი

მასწავლიდა ჭკუას. „ესაო, მითხრა, ჯერ შესავალიაო, ღამით კიდევ შემოგივლი ძილი

ნების სათქმელადო“. და რა გგონია? ეს ჭაღარა კაცი ნასტასია ფილიპოვნას მიადგა,

სულ იატაკს ურტყა თურმე თავი, ემუდარა და ცრემლები ღვარა, გამოუტანა იმანაც

ბოლოს კოლოფი და თავში ახალა: „აჰა, საყურე, შე ბეხრეკო, ახლა ათჯერ უფრო

ძვირად მიღირს ეგენი, რაკი ასეთი ღვთის რისხვით მოუპოვებია პარფენსო.

მოიკითხე და მადლობა მოახსენე ჩემგან პარფენ სემიონოვიჩსო!“ მე კი ამასობაში,

დედაჩემის ნებართვით, სერიოჟკა პროტუშინს ორი თუმანი ვესესხე, მატარებელს

დავაჯექი და ფსკოვს გავსწიე. ჩავედი, უკვე ციება მქონდა შეყრილი. იქ გახეთქილ

მთვრალს ბებრუხუნებმა შელოცვა დამიწყეს. მერე ავდექი და დუქან-დუქან

ვიხეტიალე დარჩენილი ფულით. მთელი ღამე უგრძნობლად ვეგდე ქუჩაში, დილას

კი ხურვება დამეწყო, თანაც ღამით თურმე ძაღლებს დავუკბენივარ. ძლივ-ძლივობით

მოვეგე გონს.

- ვაჰ, ახლა რა სხვანაირად აგვიმღერდა ნასტასია ფილიპოვნა! - ხითხითებდა და

ხელებს იფშვნეტდა მოხელე, - ახლა, ბატონო ჩემო, საყურე რაა! ახლა ისეთ საყურეს

ვუბოძებთ...

- იცი, ერთი სიტყვა თუ კიდევ დაგცდენია ნასტასია ფილიპოვნაზე, აგერ, ღმერთია

მოწამე, სულ აგაჭრელებ, ლიხაჩევთან ქრიალი აღარ გიშველის! - ხელი სტაცა და

დაუტია როგოჟინმა.

- თუ ამაჭრელებ, მაშ არც გამაგდებ! ამაჭრელე! ამაჭრელებ და მაშ ბეჭედსაც

დამასვამ... ვაჰ, ჩამოვსულვართ კიდეც!

მატარებელი, მართლაც, სადგურში შედიოდა. როგოჟინმა თუმცა თქვა, ჩუმად

გამოვიპარეო, მაგრამ აქ უკვე რამდენიმე კაცი ელოდებოდა. ქუდებს უქნევდნენ და

კიჟინებდნენ.

- შეხე, ზალიოჟევიც აქ ბრძანებულა! - ჩაიბუტბუტა როგოჟინმა და ნიშნისმოგებით,

ღვარძლიანი ღიმილით გახედა მათ. მერე უცებ თავადს მიუტრიალდა: - არ ვიცი,

თავადო, რატომ შემივარდა შენზე გული. ეგებ იმიტომ, რომ ასეთ დროს შემხვდი,

მაგრამ აგერ ესეც ხომ შემხვდა, მიუთითა ლებედევზე, მაგაზე ხომ არ შემვარდნია

გული. მეწვიე, თავადო. ჩვენ მაგ შტიბლეტებს გაგხდით, კვერნის ქურქში

გამოგაწყობთ საუკეთესოში, ფრაკს შეგიკერავთ მშვენიერს, თეთრ ჟილეტს ანდა

როგორსაც მოისურვებთ, ჯიბეებს ფულით აგივსებთ და... ნასტასია ფილიპოვნასთან

გავწიოთ! მოხვალ თუ არა?

- უსმინეთ, თავადო ლევ ნიკოლაევიჩ! - რიხიანად დასძინა ლებედევმა, - არ გაუშვათ

შემთხვევა! არ გაუშვათ!..

თავადი მიშკინი წამოიწია, ზრდილობიანად გაუწოდა ხელი როგოჟინს და უთხრა:

- დიდი სიამოვნებით გეწვევით და დიდ მადლობასაც მოგახსენებთ, რომ შემიყვარეთ.

თუ მოვასწარი, იქნებ დღესაც გეწვიოთ. იმიტომ, რომ გულახდილად გეტყვით, მეც

ძალზე მომეწონეთ, განსაკუთრებით, როცა ბრილიანტის საყურეების ამბავი მიამბეთ.

იცით, საყურეებზე ადრეც მომეწონეთ, თუმცა მოღუშული სახე გაქვთ. მადლობას

მოგახსენებთ იმაზეც, რომ ტანსაცმელსა და ქურქს შემპირდით, რადგან ტანსაცმელი

და ქურქი მართლაც მალე დამჭირდება. ამ წუთში თითქმის უკაპიკოდ ვარ.

- ფული მექნება, საღამოს მექნება, მოდი!

- ექნება, ექნება, - კვერი დაუკრა მოხელემ, - საღამოს ექნება, მზის ჩასვლამდე!

- ქალები თუ გიყვართ, თავადო? ჯერ ეგ მითხარით!

- მე. არა! მე ხომ... თქვენ ალბათ არ იცით, მე ხომ ჩემი თანდაყოლილი სენის გამო,

ქალებისა სულ არაფერი ვიცი.

- ჰო, თუ ეგრეა, სალოსი ყოფილხარ და ეგაა, თავადო, - შესძახა როგოჟინმა, -

შენისთანებს კი ღმერთი სწყალობს!

- შენისთანებს კი ღმერთი სწყალობს, - მხარი აუბა მოხელემაც.

- შენ მე მომყევი, ქაღალდის ჭიავ! - უთხრა როგოჟინმა ლებედევს და ყველანი

გავიდნენ ვაგონიდან.

ლებედევმა მაინც თავისას მიაღწია ბოლოს. მალე მთელი ეს ხროვა ერთი

ღრიანცელით გაემართა ვოზნესენსკის პროსპექტისაკენ. თავადს ლიტეინაიაზე უნდა

შეეხვია. ნაწვიმარი იყო. მან გამვლელებში მოიკითხა, - თურმე სამიოდე ვერსი კიდევ

იქნებოდა იქამდე, სადაც მისვლას აპირებდა, ამიტომაც ეტლის აყვანა ირჩია.

II

გენერალი ეპანჩინი საკუთარ სახლში ცხოვრობდა ლიტეინაიას ცოტა მოშორებით,

ფერისცვალების ტაძრისკენ. ამ მშვენიერი სახლის გარდა, რომლის ხუთი-მეექვსედი

გაქირავებული იყო, გენერალ ეპანჩინს კიდევ კარგა დიდი სახლი ედგა სადოვაიაზე

და ისიც დიდ შემოსავალს აძლევდა. ამ ორი სახლის გარდა ზედ პეტერბურგთან

ფრიად შემოსავლიანი და კარგა დიდი მამულიც ჰქონდა. პეტერბურგის მაზრაში

კიდევ რაღაც ფაბრიკა ეკუთვნოდა. როგორც საყოველთაოდ ცნობილი იყო, გენერალი

ეპანჩინი ძველად მოიჯარადეობას ეწეოდა თურმე. ამჟამად კი ზოგიერთ ფრიად

საიმედო სააქციონერო კომპანიებში მონაწილეობდა და დიდი გავლენითაც

სარგებლობდა იქ. მას ფულიანი, საქმიანი და დიდი ნაცნობობის მქონე კაცის სახელი

ჰქონდა გავარდნილი. ისიც მოახერხა, რომ აქა-იქ ყოვლად საჭირო კაცი შეიქმნა,

სხვათა შორის, საკუთარ სამსახურშიც. თუმცა ისიც ცნობილი იყო, რომ ივან

ფიოდოროვიჩ ეპანჩინს სწავლა-განათლება არ ჰქონდა მიღებული და წარმოშობით

ჯარისკაცის შვილი იყო. ეს უკანასკნელი გარემოება, უეჭველია, საამაყოდაც უნდა

დარჩენოდა, მაგრამ გენერალს, ჭკუის მიუხედავად, პატარა, ფრიად საპატიო

ცოდვები სჩვეოდა, გადაკრულები არ უყვარდა. მაგრამ მოხერხებული და ჭკვიანი

კაცი რომ იყო, ეს უდავოა. მაგალითად, წესად ჰქონდა შემოღებული, არასოდეს

წამოჩრილიყო წინ, თუ საჭიროება შეიქნებოდა, ჩრდილში გამდგარიყო. ჰოდა, ბევრნი

კიდევ აფასებდნენ სწორედ ამ თავმდაბლობისთვის, სწორედ იმიტომ, რომ თავისი

ადგილი მუდამ იცოდა. მაგრამ ამ მსაჯულთ რომ სცოდნოდათ, რა ხდებოდა

ხანდახან ამ თავისი ადგილის მშვენივრად მცოდნე ივან ფიოდოროვიჩის გულში!

მართალია, ცხოვრების პრაქტიკა და გამოცდილება ჰქონდა, შესანიშნავი ნიჭიც

აღმოაჩნდა. ზოგ რამეში, მაგრამ თავს უფრო მეტად სხვისი იდეის შემსრულებლად

ასაღებდა, ვიდრე თავის ჭკუის მქონედ, „ულიქნო ერთგულად“[6] და ვაჰ, დრონი,

დრონი! ასე გასინჯეთ, რუსად და გულითად კაცად მოჰქონდა თავი. ამ უკანასკნელმა

გარემოებამ რამდენიმე სასაცილო ანეგდოტიც კი შეამთხვია, მაგრამ გენერალს

იხტიბარი არასოდეს გაუტეხია, თუნდაც სასაცილოზე სასაცილო ანეგდოტი

დამართნოდეს. თან ბედიც ყველაფერში სწყალობდა, წარმოიდგინეთ, ბანქოშიც კი,

თუმცა დიდ ფულზე თამაშობდა და განზრახ არათუ ჩქმალავდა ამ თავის ვითომდა

პატარა ცოდვას - ბანქოს ტრფიალს, სააშკარაოდაც ხდიდა, რამეთუ ამ ამბავმა ბევრ

შემთხვევაში არსებითი სიკეთე მოუტანა. საზოგადოება ჭრელი ეხვია ირგვლივ,

ყოველ შემთხვევაში, „ბობოლებიდან“ შემდგარი. მაგრამ ცხოვრებას ხომ ახლა არ

ათავებდა, დრო ითმენდა, დრო ყველაფერს ითმენდა, ასე რომ თავის დროზე და

რიგზე ყველაფერი მოესწრებოდა. ასაკითაც გენერალი ეპანჩინი, როგორც იტყვიან,

ჯერ კიდევ დაღვინების ასაკში იყო, მაშასადამე, ასე ორმოცდათექვსმეტი წლისა,

არამც და არამც მეტის. ეს კი გაფურჩქვნის ასაკს წარმოადგენს, მამაკაცისთვის

ჭეშმარიტი ცხოვრება სწორედ ამ ასკიდან იწყება ხოლმე. ჯანი, სახის ფერი, მაგარი,

თუმცა ჩაჟანგული კბილები, ჩასკვნილი ტანადობა, შეფიქრიანებული

გამომეტყველება დილდილაობით სამსახურში, საღამოს ბანქოს თამაშისას თუ მის

ბრწყინვალებასთან ყოფნისას კი მხიარული - ყოველივე ეს ხელს უწყობდა ახლანდელ

თუ მომავალ წარმატებებს და მის აღმატებულებას ფიანდაზად უშლიდა ცხოვრებას.

გენერალს ოჯახიც დიდებული ჰყავდა. მართალია, არც მთლად უეკლოდ ჰქონდა აქ

საქმე, მაგრამ, სამაგიეროდ, ბევრი ისეთი რამ გააჩნდა, რასაც დიდი ხანია უკვე

სერიოზულად და გულითადად ემყარებოდა მისი აღმატებულების უმთავრესი

იმედები და მიზნები. თანაც მშობლის მიზანზე უფრო წმინდა და მნიშვნელოვანი რა

უნდა იყოს ამ ცხოვრებაში? ვის უნდა დაენდო, თუ არა შენს ოჯახს? გენერლის ოჯახს

მისი ცოლი და სამი მოწიფული ქალი შეადგენდა. ცოლი გენერალს კარგა დიდი

ხანია, რაც შეერთო, ჯერ კიდევ პორუჩიკის ჩინი რომ ჰქონდა; შეირთო თითქმის

თავისი კბილა არც დიდი სილამაზისა და არც დიდი განათლების პატრონი,

რომელსაც მზითვად მხოლოდ ორმოცდაათიოდე სული მოჰყვა; თუმცა სწორედ ამან

ჩაუყარა საძირკველი მის შემდგომ კეთილდღეობას. მაგრამ გენერალს შემდეგში

არასოდეს გამოუთქვამს სამდურავი ამ თავის ნაადრევ ქორწინებაზე, არასოდეს

მოუხსენებია აბუჩად, ვითარცა წინდაუხედავი სიყმაწვილის გატაცება. ცოლს ესოდენ

პატივს სცემდა და ხანდახან ესოდენ ეშინოდა მისი, რომ კიდეც უყვარდა. გენერლის

ცოლი თავად მიშკინთა ჩამომავლობას ეკუთვნოდა. მართალია, დიდად ბრწყინვალე

გვარს ისინი არ წარმოადგენდნენ, მაგრამ ძველისძველი ჩამომავლობა კი ჰქონდათ და

გენერლის ცოლსაც ამით ფრიად მოჰქონდა თავი. ერთმა იმხანად გავლენიანმა პირმა

რატომღაც ინება ახალგაზრდა თავადის ასულის ქორწინებისთვის ყურადღება

მიექცია, თუმცა იმ მექომაგეთა რიცხვს კი ეკუთვნოდა, რომელთაც თავიანთი

ქომაგობა არაფრად უჯდებათ. მან კარი გაუხსნა ახალგაზრდა ოფიცერს და ბიძგი

მისცა, ხოლო ამ ყმაწვილს ბიძგი კი არა, ერთი გამოხედვაც ეყოფოდა, რომ

ცხოვრებაში არ დაკარგულიყო! თითო-ოროლა შემთხვევის გარდა, თავიანთი კარგა

გრძელი იუბილის მთელი ხანი ცოლ-ქმარმა შეხმატკბილებით გაატარა. ჯერ კიდევ

ყმაწვილობის წლებში გენერლის ცოლმა, ვითარცა დაბადებით თავადის ასულმა და

თავისი გვარის უკანასკნელმა წარმომადგენელმა, ან ეგებ საკუთარი ზნე-ნირის

წყალობით, შეძლო ზოგიერთ დიდად წარჩინებულ მანდილოსანთა მფარველობა

დაემსახურებინა. შემდეგში, როცა მისმა მეუღლემ სიმდიდრე და სამსახურებრივი

გავლენა მოიპოვა, ამ მაღალ წრეში ცოტა არ იყოს კიდეც გაშინაურდა.

ამ უკანასკნელ წლებში წამოიზარდა და მოიწიფა გენერლის სამივე ქალი -

ალექსანდრა, ადელაიდა და აგლაია. მართალია, სამივე მხოლოდ ეპანჩინები იყვნენ,

მაგრამ დედის მხრივ თავადიშვილური ჩამომავლობა ჰქონდათ, არც მზითევი

მიჰყვებოდათ ცოტა, მამასაც შემდეგში შეიძლება ფრიად დიდი ადგილი დაეკავებინა,

და, რაც არანაკლებ სათვალავში ჩასაგდები იყო, სამივე, უფროსი ქალის ალექსანდრას

ჩათვლით, უკვე ოცდახუთი წელი რომ შესრულებოდა, შესახედავად იშვიათი

ლამაზები გახლდნენ. შუათანა ოცდასამი წლისა იყო, პატარა, აგლაია კი, ახლახან

გამხდარიყო ოცისა. ეს უმცროსი ქალი, მართლაც, კალმით ნახატი იყო და

საზოგადოებაში უკვე დიდ ყურადღებას იმსახურებდა. მაგრამ ეს კიდევ რა: სამივენი

განათლებით, ჭკუითა და ნიჭითაც გამოირჩეოდნენ. ისიც ცნობილი იყო, რომ

ერთმანეთის საოცარი სიყვარული და ერთგულება ჰქონდათ. ხმები დადიოდა,

ვითომდა ორ დას თავიანთი მზითვის წილი მთელი ოჯახის სათაყვანო უმცროსი

ქალისთვის დაეთმო. საზოგადოებაში არათუ თავის გამოჩინება სჩვეოდათ,

მეტისმეტი მორიდებით ეჭირათ თავი. ქედმაღლობასა და მედიდურობას ვერავინ

შესწამებდათ, თუმცა კი ყველამ იცოდა, არც სიამაყე აკლდათ და თავისი ყადრიც

მშვენივრად იცოდნენ. უფროსი მუსიკოსი იყო, შუათანა - შესანიშნავი მხატვარი,

მაგრამ ეს ამბავი წლების მანძილზე არავის შეუტყვია, მხოლოდ სულ უკანასკნელ

ხანებში გამომჟღავნდა და ისიც შემთხვევით. ერთი სიტყვით, ეპანჩინის ქალებზე

მეტისმეტი ქება-დიდება დადიოდა. მაგრამ გამკილავებიც არ აკლდათ. შეძრწუნებით

ამბობდნენ, რომ რამდენიმე წიგნი ჰქონდათ წაკითხული, რომ გათხოვებას

მაინცდამაინც არ ჩქარობდნენ, საზოგადოების გარკვეულ წრეს, მართალია,

აფასებდნენ, მაგრამ არცთუ დიდად. ეს ამბავი კი მით უფრო გასაოცრად რჩებოდა,

რომ მამის მიდრეკილება, ზნე, მიზნები და სურვილები ყველამ იცოდა.

თერთმეტი საათი იქნებოდა, როცა თავადმა გენერლის ბინაზე დარეკა ზარი.

გენერალი მეორე სართულზე ცხოვრობდა. დიდი მდიდრული ბინა, მართალია, არ

ჰქონდა, მაგრამ მისი მდგომარეობის შესაფერისი კი იყო. კარი ლივრეაში

გამოწყობილმა ლაქიამ გაუღო. თავადს კარგა ბევრი ახსნა-განმარტება დასჭირდა ამ

კაცთან, რომელმაც თავიდანვე ეჭვის თვალით შეხედა მასა და მის ბოხჩას. ბოლოს,

არა ერთი განცხადების შემდეგ, რომ მართლაც თავადი მიშკინია და აუცილებლად

სჭირდება გენერლის ხილვა გადაუდებელი საქმის გამო, შეცბუნებულმა მსახურმა ის

იქვე, გვერდით, პატარა დერეფანში მიაბრძანა, კაბინეტთან მდებარე მისაღების წინ,

და მეორე მსახურს გადაულოცა, რომელიც დილ-დილაობით მორიგეობდა ხოლმე ამ

დერეფანში და გენერალს ნახვის მსურველებზე მოახსენებდა. ეს მეორე მსახური,

რომელსაც ფრაკი ეცვა, ორმოც წელს იქნებოდა გადაცილებული, შეწუხებული

გამომეტყველება ჰქონდა, მისი აღმატებულების კაბინეტის სპეციალური მსახური და

მომხსენებელი გახლდათ და თავსაც დიდად იფასებდა.

- მოსაცდელში წაბრძანდით, ეგ ბოხჩა კი აქ დატოვეთ, - წარმოთქვა მან, მერე დინჯად

ჩაჯდა თავის სავარძელში და გოროზი გაკვირვებით შეაცქერდა თავადს, რომელიც

გვერდით მოუჯდა სკამზე თავის ბოხჩიანად.

- თუ ნებას დამრთავთ, აქ მირჩევნია, თქვენთან, იქ მარტომ რა ვაკეთო?

- დერეფანში ჯდომა არ შეგფერით, მნახველი ბრძანდებით, მაშასადამე, სტუმარი.

პირადად გენერლის ნახვა გსურთ?

როგორც ჩანს, ლაქიას ვერასგზით გადაეწყვიტა ასეთი მთხოვნელის შეშვება და კიდევ

ერთხელ იფიქრა გამოძიება.

- ჰო, საქმე მაქვს...

- რა საქმე გაქვთ, რას გეკითხებით, მე მხოლოდ თქვენი მოსვლა უნდა ვაუწყო.

მდივნის გარეშე კი, მითქვამს, თქვენზე ვერ მოვახსენებ.

მსახურს თითქოს უფრო და უფრო უძლიერდებოდა ეჭვი. ეს თავადი რაღაც

მეტისმეტად გამოირჩეოდა ყოვედღიურ მთხოვნელთაგან. გენერალს საკმაოდ

ხშირად, თითქმის ყოველდღე უხდებოდა გარკვეულ საათებში ზოგჯერ ფრიად

ჭრელი ხალხის მიღება, განსაკუთრებით, საქმეების თაობაზე, და კამერდინერიც

გაწაფული გახლდათ ამაში, ინსტრუქციაც საკმაოდ ფართო ჰქონდა მიცემული,

მაგრამ ეჭვი ვერ დაეძლია, მდივნის შუამავლობა აუცილებლად მიაჩნდა.

- თქვენ მართლაც... საზღვარგარეთიდან მობრძანდებით? - უნებლიეთ წამოსცდა მას

ბოლოს და უცბად შეცბა. შესაძლოა, იმის კითხვა უნდოდა: „მართლა თავადი მიშკინი

ბრძანდებითო?“

- დიახ, პირდაპირ მატარებლიდან მოვდივარ. მგონი, ის გინდოდათ გეკითხათ:

მართლა თავადი მიშკინი ვარ თუ არა? ოღონდ ვერ მკადრეთ.

- ჰმ... - ჩაიბურტყუნა განცვიფრებულმა ლაქიამ.

- მერწმუნეთ, არ გატყუებთ, ჩემი გულისთვის პასუხს არავინ მოგთხოვთ. ჩემი

შეხედულება და ბოხჩა კი ნუ გაგაკვირვებთ, ჩემი მდგომარეობა ამჟამად ვერაფერი

ბრწყინვალეა.

- ჰმ! მაგისი არ მეშინია. ჩემი ვალია, მოვახსენო და თქვენთან მდივანი გამოვა, თუკი...

სწორედ ეგაა, რომ თუკი... გენერალს, თუ შეიძლება გავიგო, გაჭირვების თაობაზე ხომ

არ ეახელით სათხოვნად?

- ო, არა, ამაში სრულიად დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ. მე სხვა საქმე მაქვს.

- მაპატიეთ, თქვენმა შესახედაობამ დამაეჭვა. მდივანს მოუცადეთ, თვით გენერალი

ახლა პოლკოვნიკს ებაასება, მერე მდივანიც მოვა...

- კარგი, მაგრამ თუ დიდხანს მომიხდება ცდა, ეს მაინც მითხარით, გეთაყვა, აქ სად

შეიძლება მოვწიო? ჩიბუხი და თამბაქო თანა მაქვს.

- მო-წი-ოთ? - რაღაც ზიზღითა და გაოცებით ამოხედა კამერდინერმა, თითქოს

ყურებს არ უჯერებსო, - მოწიოთ? არა, აქ ვერ მოწევთ, ან რამ გაფიქრებინათ. ჰე...

საოცრებაა პირდაპირ!

- ო, მე ამ ოთახში არც მიფიქრია; ვიცი, ვიცი. სადაც მეტყოდით, იქ გავიდოდი. აგერ

სამი საათია არ მომიწევია და მიჩვეულს მიჭირს, თუმცა, როგორც გენებოთ, ხომ იცით

ანდაზა; რა ქვეყანაშიც მიხვალ...

- აბა, თქვენისთანა კაცზე როგორ მოვახსენო? - ჩაიბურტყუნა თითქმის უნებლიეთ

კამერდინერმა. - ჯერ ერთი, რომ აქ დიახაც არ შეგფერით ყოფნა, თქვენი ადგილი

მოსაცდელშია, მნახველი ხართ, მაშასადამე, სტუმარი ბრძანდებით, პასუხი �