მეოთხე სექცია საქმე ჭანკოტაძე...

მეოთხე სექცია

საქმე ჭანკოტაძე საქართველოს წინააღმდეგ

(საჩივარი № 15256/05)

გადაწყვეტილება

სტრასბურგი

2016 წლის 21 ივნისი

საბოლოო გახდა

12/09/2016

ეს გადაწყვეტილება საბოლოო გახდა კონვენციის 44-ე მუხლის მე-2პუნქტის შესაბამისად. წინამდებარე გადაწყვეტილება შესაძლოადაექვემდებაროს რედაქციულ შესწორებას.

ჭანკოტაძე საქართველოს წინააღმდეგ გადაწყვეტილება 1

საქმეზე ჭანკოტაძე საქართველოს წინააღმდეგადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს (მეოთხე სექცია)

პალატამ შემდეგი შემადგენლობით:ანდრაშ შაიო თავმჯდომარე,ვინსენტ ა. დე გაეტანობოსტიან მ. ზუპანჩიჩინონა წოწორიაპაულო პინტო დე ალბუკერკეეგიდიუს კურისიგაბრიელე კუშკო-შტადლმეიერი, მოსამართლეებიდა მარიალენა ცირლი, სექციის განმწესრიგებელი

2016 წლის 17 მაისს გამართული დახურული თათბირის შემდეგ,გამოიტანა შემდეგი გადაწყვეტილება, რომელიც იმავე დღეს იქნა

მიღებული:

პროცედურა

1. საქმის წარმოება დაიწყო საქართველოს მოქალაქის ზურაბჭანკოტაძის („მომჩივანი“) მიერ ადამიანის უფლებათა და ძირითადთავისუფლებათა კონვენციის ("კონვენცია") 34-ე მუხლისშესაბამისად საქართველოს წინააღმდეგ 2005 წლის 12 მარტსსასამართლოში შეტანილი (№ 15256/05) საჩივრის საფუძველზე.

2. მომჩივანს წარმოადგენდა ბ-ნი გ. სვანიძე („პირველიწარმომადგენელი“) და ბ-ნი ა. ბარამიძე („მეორე წარმომადგენელი“),ადვოკატები რომლებიც თბილისში საქმიანობენ. საქართველოსმთავრობას ("მთავრობა") წარმოადგენდა სახელმწიფოწარმომადგენელი იუსტიციის სამინისტროდან, ბ-ნი ლ. მესხორაძე.

3. კერძოდ, მომჩივანი აცხადებდა, რომ მისი წინასწარიპატიმრობის პერიოდი იყო უკანონო, ხოლო მისისისხლისსამართლებრივი დევნა - უსამართლო, რითაც ირღვეოდაშესაბამისად კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტი და მე-6მუხლის პირველი პუნქტი. იგი ასევე აცხადებდა, რომ მისწინააღმდეგ წამოწყებული სისხლის სამართლის საქმე და მისიწინასწარი პატიმრობა გამოწვეული იყო არამართლზომიერიფარული მოტივებით, რითაც დაირღვა კონვენციის მე-18 მუხლი.

4. საჩივრის შესახებ მთავრობას ეცნობა 2008 წლის 16 სექტემბერს.


5. მომჩვანმა და მთავრობამ წარმოადგინეს თავიანთიწერილობითი პოზიცია საჩივრის მისაღებობასთან და არსებითმხარესთან დაკავშირებით.

6. 2012 წლის 1 ნოემბერს, მას შემდეგ, რაც მხარეებმასასამართლოს წარუდგინეს წერილობითი არგუმენტები საქმისმისაღებობასთან და არსებით მხარესთან, ასევე კონვენციის 41-ემუხლის გამოყენებასთან დაკავშირებით, მომჩივნის მეორეწარმომადგენელმა ბ-ნ ა. ბარამიძემ სასამართლოს აცნობა, რომ ისვეღარ იქნებოდა მისი კლიენტის წარმომადგენელი საქართველოსიუსტიციის მინისტრის მოადგილედ მისი დანიშვნის გამო.

ფაქტები

I. საქმის გარემოებები

7. მომჩივანი დაიბადა 1952 წელს და ცხოვრობს თბილისში.8. მომჩივანი იყო საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს

(შემდგომში - "სააგენტო") თავმჯდომარე 2002 წლის 12 მარტიდან2004 წლის 13 მარტამდე, სანამ თანამდებობიდან გადადგებოდა.სააგენტო არის საჯარო სამართლის იურიდიული პირი.

A. ზოგადი ინფორმაცია საქმის შესახებ – 2003 წლის 10 იანვრისსაკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება

9. 2003 წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილებაში, რომელიცგამოტანილ იქნა საქმეზე შპს "აირზენა საქართველოს ავიახაზები"პარლამენტისა და ტრანსპორტისა და კომუნიკაციებისსამინისტროს წინააღმდეგ, საკონსტიტუციო სასამართლომგანაცხადა, რომ არაკონსტიტუციური იყო იურიდიული ტერმინის„სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირების ყოველწლიურისაფასური“ (რეგულირების საფასური) გამოყენება, რომელიცსხვადასხვა შესაბამის სამართლებრივ აქტში გვხვდებოდა, კერძოდ,2001 წლის 20 ივლისის კანონში ტრანსპორტისა და კომუნიკაციებისსფეროს სახელმწიფო მართვისა და რეგულირების წესის შესახებ(„რეგულირების შესახებ კანონი“) და ტრანსპორტისა დაკომუნიკაციების მინისტრის 2001 წლის 28 დეკემბრის №109 და№110 ბრძანებებში (იხ. ქვემოთ 59-ე-მე-80 პარაგრაფები).


10. საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ზემოთხსენებული „სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირებისყოველწლიური საფასური“, რომელიც „რეგულირების შესახებკანონის“ მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებულსავალდებულო გადასახადს წარმოადგენდა, ზუსტად რომ ვთქვათ,არც გადასახადი იყო და არც მოსაკრებელი. თუმცა, კონსტიტუციის94-ე მუხლი მხოლოდ ამ ორი უკანასკნელი სახეობისსავალდებულო გადასახადს აღიარებს, რომლებიც სახელმწიფობიუჯეტში გადაიხდება. გარდა ამისა, გადასახადებისა დამოსაკრებლებისგან განსხვავებით, რეგულირების საფასურისგადახდა ხდებოდა არა სახელმწიფო ან ადგილობრივი ბიუჯეტში,არამედ პირდაპირ სააგენტოსთვის. საკონსტიტუციო სასამართლომმიიჩნია, რომ აღნიშნულ გარემოებებში საფასური წარმოადგენდაგადასახადის განსაკუთრებულ ფორმას, რომელიც იყოსავალდებულო გადასახადი და რომელიც ატარებდა, როგორცტრადიციული მოსაკრებლის (რომლის გადახდაც ხდებამომსახურების გაწევის ან უფლების მინიჭების სანაცვლოდ), ისეგადასახადის (რომლის გადახდაც ხდება შესაბამისი ორგანოსყოველწლიური შემოსავლის მიხედვით) ნიშნებს.

11. მოპასუხე მხარე - პარლამენტი და ტრანსპორტისა დაკომუნიკაციების სამინისტრო, საკონსტიტუციო სასამართლოსწინაშე აცხადებდნენ, რომ არსებობდა სატრანსპორტო საქმიანობისრეგულირების გარკვეული სავალდებულო საფასურის საჭიროება,ვინაიდან სააგენტოს არ შეეძლო ხელშეკრულების გაფორმებასამოქალაქო ავიაციის კომპანიებთან. საკონსტიტუციოსასამართლომ არ გაითვალისწინა ეს არგუმენტი და მიუთითა, რომსატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირება ნიშნავდახელისუფლების ორგანოს მიერ მომსახურების გაწევას ამმომსახურების საფასურის გადახდის სანაცვლოდ. ასეთიურთიერთობების წარმოშობა შესაძლოა მომხდარიყო მხოლოდორმხრივი ხელშეკრულების ფარგლებში, რომელსაცნებაყოფილობით აფორმებენ მხარეები. აქედან გამომდინარე,ხელისუფლების ორგანოს მიერ მომსახურების სანაცვლოდმიღებულ საფასურს უნდა ჰქონდეს ხელშეკრულების საფუძველზეშესრულებული სამუშაოდან მიღებული შემოსავლის ფორმა"საჯარო სამართლის იურიდიული პირების შესახებ" კანონის მე-13მუხლის დ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად.


12. საკონსტიტუციო სასამართლომ დამატებით აღნიშნა, რომმოსარჩელე, კერძო ავიაკომპანია, რა თქმა უნდა, ვერგანახორციელებდა თავის საქმიანობას სააგენტოს მიერ გაწეულისატრანსპორტო მომსახურების გარეშე. თუმცა, მომსახურებისარჩევის თავისუფლების პრინციპის გათვალისწინებით,გარდაუვლად აუცილებელი მომსახურებაც კი მხარეებს შორისნებაყოფლობითი შეთანხმებით უნდა წესრიგდებოდეს. ამგვარად,საკონსტიტუციო სასამართლომ დაასკვნა, რომ სადავო საკითხის ასეგადაწყვეტით, მომავალში მოხდებოდა ისეთი სიტუაციებისთავიდან აცილება, როდესაც ასეთი მნიშვნელოვანი ოდენობისგადასახდელი დაწესებული იქნა ცალმხრივად ხელისუფლებისორგანოს მიერ, შესაბამისი საწარმოების სრული იგნორირებისპირობებში. საკონსტიტუციო სასამართლომ ხაზი გაუსვა იმ ფაქტს,რომ კონსტიტუციის დებულებებსაც კი არ შეეძლო ხელი შეეშალასამოქალაქო ავიაციის მარეგულირებელი ხელისუფლებისორგანოსთვის გაეფორმებინა ხელშეკრულება კერძო საწარმოსთან,რომელშიც განსაზღვრული იქნებოდა ხელშეკრულებითგათვალისწინებული მომსახურების პირობები და წესები.

13. საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ მისი 2003წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილება ამოქმედდებოდა 2003 წლის 1აპრილს.

B. სიხლის სამართალწარმოება მომჩივნის წინააღმდეგ

14. 2004 წლის 13 თებერვალს, დაიწყო სისხლისსამართალწარმოება ტრანსპორტისა და კომუნიკაციებისსამინისტროს, სააგენტოსა და სახელმწიფოს საკუთრებაშიარსებული სამოქალაქო ავიაციის ორი კომპანიის თანამშრომლებისწინააღმდეგ სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტადგამოყენების ფაქტზე; ამ თანამშრომლების ვინაობა არ იქნადასახელებული. აღნიშნული გადაწყვეტილება მიღებულ იქნა იმინფორმაციის საფუძველზე, რომლის მიწოდებაც მოხდა„ჟურნალისტური გამოძიების ორგანიზაციის მიერ, რომელიცკორუფციის საქმეს იკვლევდა“.

15. 2004 წლის 16 მარტს, საქართველოს მთავარმა პროკურატურამბრალი წაუყენა მომჩივანს სამსახურებრივი უფლებამოსილებისარაერთგზის ბოროტად გამოყენებაში სისხლის სამართლისკოდექსის 332-ე მუხლის პირველი ნაწილისა და მესამე ნაწილის „ა“


ქვეპუნქტის საფუძველზე. კერძოდ, მას ბრალად ედებოდასააგენტოს თავმჯდომარის თანამდებობაზე ყოფნისას 2003 წლის 28მარტსა და 13 აგვისტოს სამ სამოქალაქო ავიაციის კომპანიასთან,კერძოდ, „საქაერონავიგაციასთან“, „თბილისის საერთაშორისოაეროპორტთან“ და „Air-GP-Georgia“-სთან სამოქალაქო-სამართლებრივი ხელშეკრულებების გაფორმება, რომლისთანახმადაც, აღნიშნულმა კომპანიებმა სააგენტოსთვის„საქმიანობის რეგულირებასთან დაკავშირებით გაწეულიმომსახურების საფასურის“ ყოველთვიური გადახდისვალდებულება აიღეს (მომსახურების საფასური). შესაბამისად, 2003წლის აპრილიდან სექტემბრამდე პერიოდში სააგენტომ 600 000ლარი (დაახლოებით 280 000 ევრო) მიიღო. გამომძიებლისთანახმად, მომჩივნის ქმედება სიტყვების - „საქმიანობისრეგულირებასთან დაკავშირებით გაწეული მომსახურებისსაფასური“ (შემდგომში „მომსახურების საფასური“) - გამოყენებისასნიღბავდა იმას, თუ რეალურად რასაც წარმოადგენდა მანამდეარსებული „სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირებისყოველწლიური საფასური“, რომელიც არის იურიდიულ ტერმინიდა ვალდებულება, რომელიც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი2003 წლის 1 აპრილს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10იანვრის გადაწყვეტილების ძალაში შესვლის შემდეგ (იხ. ზემოთ მე-13 პარაგრაფი).

16. მომჩივანს ასევე ბრალად ედებოდა 2003 წლის 25 ნოემბერს№1 ბრძანების გამოცემა და მისთვის უკუძალის მინიჭება, რაც ასევეწარმოადგენდა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10იანვრის გადაწყვეტილების დარღვევას (იხ.ქვემოთ 81-ე პარაგრაფი).აღნიშნულმა ბრძანებამ სააგენტოს საშუალება მისცა„საქაერონავიგაციისა“ და „თბილისის საერთაშორისოაეროპორტისთვის“ რეგულირების საფასურის სახით 134 609 ლარის(დაახლოებით 64 000 ევრო) გადახდა დაეკისრებინა 2003 წლის 1ოქტომბრიდან 5 დეკემბრამდე პერიოდში.

17. ამგვარად, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10იანვრის გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგებისთვისგანზრახ გვერდის ავლით, მომჩივანმა „იმოქმედაარამართლზომიერად და აქედან გამომდინარე ჩაიდინაუფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება.“

18. მომჩივანი დააკავეს 2004 წლის 16 მარტს. მას ბრალი წაუყენეს2004 წლის 17 მარტს, მაგრამ მან ბრალი არ აღიარა.


1. წინასასამართლო პროცესი

19. 2004 წლის 19 მარტს, თბილისის პირველი ინსტანციისკრწანისი-მთაწმინდის რაიონულმა სასამართლომ (შემდგომში -„კრწანისი-მთაწმინდის სასამართლო“) წარმოებაში მიიღოსაქართველოს მთავარი პროკურატურის საჩივარი და მომჩივანსსამი თვით პატიმრობა შეუფარდა გამოძიებისა და სასამართლოპროცესის მიმდინარეობისას.

20. 2004 წლის 25 მარტის საბოლოო განჩინებით, თბილისისსაოლქო სასამართლომ მიუღებლად სცნო მომჩივნის სააპელაციოსაჩივარი და დაეთანხმა პატიმრობის გამოყენების შესახებ 2004წლის 19 მარტის გადაწყვეტილებას.

21. 2004 წლის 14 ივნისს, დავის ორივე მხარის არგუმენტებისმოსმენის შემდეგ, თბილისის საოლქო სასამართლომდააკმაყოფილა საქართველოს მთავარი პროკურატურისშუამდგომლობა მომჩივნის წინასწარი პატიმრობის 2004 წლის 16სექტემბრამდე გაგრძელებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიგანჩინება არ გასაჩივრებულა და, შესაბამისად, საბოლოო იყო.

22. 2004 წლის 20 ივლისს, შინაგან საქმეთა სამინისტროსკრიმინალისტიკური დეპარტამენტის ბუღალტერიის ექსპერტმა,რომელიც საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ მომჩივნისსაქმის გამოძიების ფარგლებში მომსახურების გაწევის მიზნითდაიქირავა, სააგენტოს მარეგულირებელი საქმიანობისაუდიტორული დასკვნა წარმოადგინა (შემდგომში - „2004 წლის 20ივლისის აუდიტორული დასკვნა“). უპირველეს ყოვლისა,ექსპერტმა მიუთითა ის აქტები, რომლებიც სააგენტოს საქმიანობისსამართელბრივ საფუძველს წარმოადგენდა და, რომლებიც როგორც2003 წლის 1 აპრილამდე, ისე მის შემდეგაც მოქმედებდა, როდესაცძალაში შევიდა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10იანვრის გადაწყვეტილება. შემდეგ ექსპერტმა გამოჰყო საქმიანობისსამი პერიოდი: (i) 2002 წლის 1 იანვრიდან 2003 წლის 1 აპრილამდეპერიოდი, რომელიც შეესაბამებოდა სააგენტოს მიერ„სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირების ყოველწლიურისაფასურის“ ზემოაღნიშნული სამოქალაქო ავიაციისკომპანიებისთვის დაკისრებას; (ii) 2003 წლის 1 აპრილიდან 1ოქტომბრამდე პერიოდი, რომელიც შეესაბამებოდა სააგენტოს მიერაღნიშნული კომპანიების საქმიანობის რეგულირებას მათთანგაფორმებული ხელშეკრულებებით გათვალისწინებულიპირობების შესაბამისად; და (iii) 2003 წლის 1 ოქტომბრიდან 2004


წლის 13 მარტამდე პერიოდი, როდესაც სააგენტომ რეგულირებისსაფასურის აკრეფა მისი თავმჯდომარის, მომჩივნის მიერ 2003 წლის25 ნოემბერს გამოცემული №1 ბრძანების საფუძველზეგანახორციელა.

23. ექსპერტმა აღნიშნა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილების მიღების შედეგად მოხდასააგენტოს მიერ ბრძანების ფორმით „სატრანსპორტო საქმიანობისრეგულირების ყოველწლიური საფასურის“ იმ კომპანიებზედაკისრების აღკვეთა, რომლებიც სამოქალაქო ავიაციაშისაქმიანობენ და ამ საფასურის გადახდის სავალდებულო ხასიათისგაუქმება“. თუმცა, „აღნიშნული გადაწყვეტილების მიხედვით,სააგენტოს მიერ აღნიშნული კომპანიებისთვის მოლაპარაკებებისსაფუძველზე გაფორმებული ხელშეკრულებების საფუძველზემომსახურების მიწოდება არამართლზომიერად არ ჩაითვლებოდა.“ექსპერტის თანახმად, აღნიშნული გადაწყვეტილება, პირიქით,მიუთითებდა, რომ არსებობდა „ასეთი ხელშეკრულებებისა დასაკითხის ამგვარი გზით სამართლებრივი მოწესრიგებისსაჭიროება“. ექსპერტს მიაჩნდა, რომ მომჩივანმა ეს უკანასკნელიგზა აირჩია, „რომელიც მას საკონსტიტუციო სასამართლომშესთავაზა“. რამაც აიძულა მომჩივანი „საქაერონავიგაციასთან“ და„თბილისის საერთაშორისო აეროპორტთან“ 2003 წლის 18 მარტსსადავო ხელშეკრულებები გაეფორმებინა, ე.ი. აღნიშნულიგადაწყვეტილების ძალაში შესვლამდე სამი დღით ადრე. 2003 წლის13 აგვისტოს, მომჩივანმა იგივე სახის ხელშეკრულება „Air-GP-Georgia“-თანაც გააფორმა. თითოეულ შემთხვევაში, სააგენტოსანაზღაურების გამოთვლა ყოველთვიურად ხდებოდა დამოიხსენიებოდა, როგორც რეგულირების სფეროში გაწეულიმომსახურების საფასური. აღნიშნული სამი ხელშეკრულება 2003წლის 1 ოქტომბერს შეწყდა.

24. რაც შეეხება №1 ბრძანებას, რომელიც მომჩივანმა 2003 წლის25 ნოემბერს გამოსცა, ექსპერტმა აღნიშნა, რომ ბრძანება, რომლისძალაში შესვლაც იუსტიციის სამინისტრომ 2003 წლის 27 ნოემბერსდაამტკიცა, შესაძლებელი იყო, რომ გამოყენებულიყორეტროსპექტულად 2003 წლის 1 ოქტომბრიდან, რომელიც ზემოთხსენებული სამი ხელშეკრულების შეწყვეტის თარიღსწარმოადგენდა. მან ასევე მიუთითა, რომ ბრძანება კარგადმოქმედებდა ფინანსური საქმიანობის კუთხით ქვეყანაში


სამოქალაქო ავიაციის ფუნქციონირებასთან დაკავშირებით,რომელიც თავისი ხასიათით უნდა ყოფილიყო უწყვეტი პროცესი.

25. არსებული მტკიცებულების შესწავლის შემდეგ, ექსპერტმადაასკვნა, რომ სააგენტოს მიერ საფასურის დაკისრება საქმიანობისზემოთ ხსენებულ პერიოდებში „მოხდა შესაბამისი კანონებისა დამარეგულირებელი აქტების საფუძველზე“. გარდა ამისა, მანდაადგინა, რომ იმ დროისთვის რეგულირების საფასური სააგენტოსშემოსავლის ერთადერთ წყაროს წარმოადგენდა, ვინაიდან იგი იყოსაჯარო სამართლის იურიდიული პირი, რომელსაც სახელმწიფო არაფინანსებდა. თუ სააგენტო აღნიშნულ საფასურს არ დააწესებდა,იგი იძულებული იქნებოდა გაეგრძელებინა ფუნქციონირებათანამშრომლებისთვის ხელფასის გადახდის გარეშე. ექსპერტმააღნიშნა, რომ ამ კომპანიების მიერ სააგენტოსთვის გადახდილირეგულირების საფასური იმ მომსახურების ტარიფში შედიოდა,რომელსაც ეს კომპანიები ფიზიკურ პირებს (თვითმფრინავისბილეთები) ან სხვა კომპანიებს (საქონლის გადაზიდვა)სთავაზობდნენ. აქედან გამომდინარე, სააგენტოსთვის აღნიშნულისაფასურის გადახდა მათ არავითარ ფინანსურ ზარალს არ აყენებდადა თუ ისინი მაინც განიცდიდნენ ზარალს, საბოლოოდ ისმომხმარებელზე გადადიოდა.

26. საერთო ჯამში, ექსპერტმა დაადგინა, რომ 2003 წლის 1აპრილიდან 2004 წლის 13 მარტამდე პერიოდში სააგენტომრეგულირების საფასურის სახით 630 000 ლარი (დაახლოებით 310000 ევრო) მიიღო იმ მომსახურებისთვის, რომლის გაწევაც მოხდა„თბილისის საერთაშორისო აეროპორტთან“, „Air-BP-Georgia“-სთანდა „საქაერონავიგაციასთან“ გაფორმებული სამი სადავოხელშეკრულების ფარგლებში, ხოლო 774 376 ლარი (დაახლოებით380 000 ევრო) №1 ბრძანების საფუძველზე გადახდილისაფასურიდან. ნებისმიერ შემთხვევაში, ექსპერტმა ხაზი გაუსვა,რომ სააგენტოს მიერ ამ თანხების დაკისრება სხვადასხვა კერძოკომპანიებისთვის უწყვეტ რეჟიმში, მოქმედი სამართლებრივიაქტების (დებულებების ან სხვა სამართლებრივი დოკუმენტების)საფუძველზე ხდებოდა. სააგენტოს მიერ 2003 წლის 1 აპრილიდან2004 წლის 13 მარტამდე პერიოდში მიღებული ყველაზემოხსენებული თანხიდან, მომჩივანმა პირადი სარგებელი 15 618და 17 090 ლარის (დაახლოებით 7 500 და 8 200 ევრო) ოდენობითმიიღო, შესაბამისად, ხელფასისა და სამივლინებო ხარჯებისანაზღაურების სახით. დამატებით 490 473.40 ლარი


(დაახლოებით 225 000 ევროს) გადახდილ იქნა სახელმწიფობიუჯეტში საშემოსავლო გადასახადისა და სოციალურიგადასახადის სახით, ხოლო დანარჩენი თანხები დაიხარჯასააგენტოს სხვა თანამშრომლების ხელფასებზე და სხვადასხვასამივლინებო და ადმინისტრაციულ ხარჯებზე.

27. 2004 წლის 31 აგვისტოს წინასწარი გამოძიება შეწყდა დამომჩივანს გადაეცა საბრალდებო დასკვნა. საბრალდებო დასკვნისთანახმად, 2003 წლის 1 აპრილიდან 1 ოქტომბრამდე პერიოდშისააგენტომ განახორციელა სამი უკანონო საქმიანობა: (i) პირველი ის,რომ მან მიიღო რეგულირების საფასური რვა სამოქალაქო ავიაციისკომპანიისგან საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილების დარღვევით; (ii) მეორე ის, რომ ოცდაორმაკომპანიამ გადაუხადა სააგენტოს იგივე რეგულირების საფასურიმომჩივნის მიერ გამოცემული №1 ბრძანების საფუძველზე; (iii) დამესამე ის, რომ სამმა კომპანიამ, კერძოდ „საქაერონავიგაციამ“(სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმო), „Air-BP-Georgia“-მდა „თბილისის საერთაშორისო აეროპორტმა“ გადაუხადესსააგენტოს მომსახურების საფასური მომჩივნის მიერ გაფორმებულიხელშეკრულებების საფუძველზე. კომპანიების მიერ აღნიშნულისშედეგად განცდილმა მატერიალურმა ზიანმა ერთი მილიონი ლარიშეადგინა, საიდანაც 517 341.51 ლარის (დაახლოებით 250 000 ევრო)ზიანი „საქაერონავიგაციას“ მიადგა. მომჩივანმა მიღებულითანხები ხელფასების გადასახდელად, ასევე ადმინისტრაციული დასამივლინებო ხარჯების დასაფარად გამოიყენა.

28. 2004 წლის 15 სექტემბერს, მომჩივანმა საბრალდებოდასკვნასთან დაკავშირებით პრეტენზია გამოთქვა მთავარიპროკურატურის გამომძიებელთან, რომელიც იძიებდა საქმეს, იმმოტივით, რომ შეგროვებული მტკიცებულებები არ ასაბუთებდაბრალდებებს. კერძოდ, საგამოძიებო ორგანოებმა არ განმარტეს, თუროგორ დააზიანა ჩადენილმა ქმედებებმა, სისხლის სამართლისკოდექსის 332-ე მუხლის ფარგლებში, „საჯარო ინტერესი“, თუთავისთვის რა უკანონო „გამორჩენა“ მიიღო მომჩივანმა; თუ რაუკანონო გამორჩენა მიიღეს სხვებმა და თუ ვინ იყვნენ რეალურადეს პირები; აღნიშნული კომპანიების რომელი უფლებები დაირღვაზემოაღნიშნული ქმედებით; სახელმწიფოს რომელი კანონიერიინტერესი იქნა დარღვეული, და რა მხრივ იყო ეს „დარღვევა“„არსებითი“ (იხ. სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლი,ქვემოთ 58-ე პარაგრაფში). მან კვლავ აღნიშნა, რომ საკონსტიტუციო


სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილება უფლებას აძლევდასააგენტოს გაეგრძელებინა მომსახურების საფასურის დაკისრება, იმპირობით, რომ გადახდა მოლაპარაკებების საფუძველზეგაფორმებული ხელშეკრულებების საფუძველზე მოხდებოდა დაარა ისე, როგორც მანამდე. გამომძიებლის მიერ წამოყენებულიარგუმენტის საპირისპიროდ, მომჩივანმა განაცხადა, რომშეუძლებელი იყო იმის მიჩნევა, თითქოს შესაბამის კომპანიებსრაიმე მნიშვნელოვანი ზარალი მიადგათ მხოლოდ იმ ფაქტის გამო,რომ სააგენტოსთან ნებაყოფლობით შეთანხმებულსახელშეკრულებო ვალდებულებებს ასრულებდნენ. გარდა ამისა, ამკომპანიებს არასდროს გაუსაჩივრებიათ აღნიშნულიხელშეკრულებების კანონიერება. და ბოლოს, მომჩივანი აცხადებდა,რომ არ მომხდარა „სახელმწიფოს არცერთი კანონიერი ინტერესის“დარღვევა, ვინაიდან სახელმწიფო ვერ განაცხადებს, რომდაზარალდა, მისგან დამოუკიდებელ ორ სუბიექტს შორისარსებული სახელშეკრულებო ურთიერთობებიდან გამომდინარე.

29. 2004 წლის 16 სექტემბერს, გამომძიებელმა უარყო აღნიშნულისაჩივარი დაუსაბუთებლობის მიზეზით. მან აღნიშნა, რომ 2004წლის 31 აგვისტოს საბრალდებო დასკვნა ემყარებოდა გამოძიებისმსვლელეობისას მოპოვებულ მტკიცებულებებს და, რომაღნიშნული მტკიცებულებები საკმარისი იყო ყოველგვარი ეჭვისგასაფანტად იმასთან დაკავშირებით, რომ მომჩივანმა ჩაიდინადანაშაული სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლისპირველი ნაწილისა და მესამე ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად.კერძოდ, გამომძიებელმა აღნიშნა, რომ ყველასთვის აუცილებელიიყო საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილების დაცვა, რომელსაც ჰქონდა კანონის ძალა, რაცმომჩივანმა არ შეასრულა. 2003 წლის 1 აპრილის შემდეგ, როდესაცძალაში შევიდა აღნიშნული გადაწყვეტილება, მომჩივანიაგრძელებდა რეგულირების საფასურის დაკისრებას, რომელსაც,საქმიანობის ხასიათის შენიღბვის მიზნით, „საქმიანობისრეგულირების სფეროში გაწეულ მომსახურების საფასურს“უწოდებდა. თუმცა, საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომსააგენტოს მიერ რეგულირების საფასურის სახით მიღებულიშემოსავალი არაკონსტიტუციური იყო. მომჩივანმა და მისმათანამშომლებმა პირადი გამორჩენა მიიღეს აღნიშნულითანხებიდან ხელფასებისა და ადმინისტრაციული და სამივლინებოხარჯების სახით. მაგალითად, მთლიანობაში მომჩივანმა 15 618


ლარის ოდენობის ხელფასი მიიღო (დაახლოებით 7 500 ევრო).გამომძიებელმა აღნიშნა, რომ მაშინაც კი, თუ აღნიშნულიკომპანიების უმეტესობა განაცხადებდა, რომ მათ არ განუცდიათრაიმე ზარალი მომჩივნის საქმიანობიდან გამომდინარე, სააგენტოსმიერ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისსაწინააღმდეგოდ შენიღბული რეგულირების საფასურისდაკისრებამ სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესები დააზარალა.გარდა ამისა, №1 ბრძანებისთვის უკუქცევითი ძალის მინიჭებით,რომელიც იუსტიციის სამინისტროს მიერ 2003 წლის 27 ნოემბერსდარეგისტრირდა, მომჩივანმა საფრთხე შეუქმნა აღნიშნულიკომპანიების კეთილდღეობას.

30. 2004 წლის 18 სექტემბერს მომჩივანმა აღნიშნულიგადაწყვეტილება მთავარ პროკურორთან გაასაჩივრა. მან აღნიშნა,რომ გამომძიებელმა ვერ შეძლო საქმის გარემოებების სათანადოდშეფასება. მან ხელმეორედ მოიყვანა ის არგუმენტები, რომლებიც2004 წლის 15 სექტემბრის საჩივარში ჰქონდა მითითებული (იხ.ზემოთ 28-ე პარაგრაფი).

31. 2004 წლის 18 სექტემბერს, საქართველოს მთავარიპროკურატურის პროკურორმა მომჩივანს უპასუხა, რომ მისისაჩივარი არ დაკმაყოფილდა, ვინაიდან 2004 წლის 16 სექტემბრისგადაწყვეტილება სათანადოდ და ამომწურავად პასუხობდა მისყველა პრეტენზიას.

32. 2004 წლის 20 სექტემბერს, საბრალდებო დასკვნა მთავარიპროკურორის მოადგილემ დაამტკიცა და საქმე განსახილველადთბილისის პირველი ინსტანციის ვაკე-საბურთალოს რაიონულსასამართლოში (შემდგომში „ვაკე-საბურთალოს სასამართლო“)გადაიგზავნა.

33. 2005 წლის 1 თებერვალს, მომჩივანმა განცხადებით მიმართავაკე-საბურთალოს სასამართლოს იმასთან დაკავშირებით, რომ 2004წლის 16 სექტემბრიდან იგი უკანონო პატიმრობაში იმყოფებოდა.კერძოდ, მან განაცხადა, რომ მისი წინასწარი პატიმრობის პერიოდიამოიწურა იმ დღეს და არ მომხდარა ამ პერიოდის გაგრძელება. იგიდაუყოვნებლივ გათავისუფლებას ითხოვდა.

34. 2005 წლის 16 მარტს, ამ საქმესთან დაკავშირებით, ვაკე-საბურთალოს სასამართლომ განმწესრიგებელ სხდომაზეგამოიტანა განჩინება მომჩივნის ბრალდებულის სტატუსითსამართალში მიცემის შესახებ (სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსის 417-ე მუხლის პირველი და მესამე ნაწილები). მისი


წინასწარი პატიმრობის უკანონობის თაობაზე მომჩივნის 2005 წლის1 თებერვლის საჩივარზე პასუხის გაუცემლად, სასამართლომაღკვეთის ღონისძიება ძალაში დატოვა „ბრალდების ხასიათისა“ დამისაღებობის საკითხის განხილვის ეტაპზე, გათავისუფლებისთაობაზე მომჩივნის არგუმენტების დეტალური სასამართლოშეფასების შეუძლებლობის საფუძველზე.

35. სასამართლო სისტემის რეფორმისა და აქედან გამომდინარევაკე-საბურთალოს რაიონული სასამართლოს ლიკვიდაციისშემდეგ, მომჩივნის საქმე, დაუდგენელ დღეს, განხილვისთვისახლად შექმნილ თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაეცა.

2. სასამართლო განხილვა თბილისის საქალაქო სასამართლოში2005 წლის 23 მარტიდან 3 აგვისტომდე

36. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიერ სასამართლოგანხილვის დროს ჩატარებული დაკითხვისას, „საქაერონავიგაციის“დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელმა და მთავარმაბუღალტერმა დაადასტურეს, რომ მათი კომპანია სააგენტოსშესაბამის საფასურს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10იანვრის გადაწყვეტილების შემდეგაც უხდიდა, ხელშეკრულების ან№1 ბრძანების საფუძველზე. იმ დროს მათ არ იცოდნენ, რომსაკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების თანახმადგათავისუფლებული იყვნენ აღნიშნული საფასურის გადახდისგან.

37. „თბილისის საერთაშორისო აეროპორტისა“ და „Air-BP-Georgia“-ს მენეჯერებმა (აღნიშნული კომპანიების სპეციალიზაციასსაწვავის განაწილება წარმოადგენდა) პირველი ინსტანციისსასამართლოს დაუდასტურეს, რომ მათმა კომპანიებმა აღნიშნულითანხები სააგენტოსთან ნებაყოფლობით გაფორმებულიხელშეკრულებების საფუძველზე გადაიხადეს. მათ აღნიშნეს, რომსაფასურის გადახდის სანაცვლოდ, სააგენტომ მათი კომპანიებისსაქმიანობის ლიცენზირება მოახდინა და, რომ აღნიშნულისერტიფიცირების გარეშე თბილისის საერთაშორისოაეროპორტისთვის შეუძლებელი იქნებოდა საერთაშორისოფრენების მიღება.

38. პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დაკითხვისას,სააგენტოს თავმჯდომარის პირველმა მოადგილემ ბ-ნ ჯ. კ.-მგანმარტა, რომ აღნიშნულ დროს, შეყოვნდა ახალი კანონის მიღება,რომლის მიღებაც უნდა მომხდარიყო საკონსტიტუციოსასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილების შემდეგ და


მომჩივანს რეგულირებას დაქვემდებარებულ კომპანიებთანხელშეკრულებები რომ არ გაეფორმებინა, სააგენტო, რომელიცსახელმწიფო ბიუჯეტიდან არ ფინანსდებოდა, იძულებულიიქნებოდა ფუნქციონირება შეეწყვიტა. ეს ნიშნავდა, რომსაქართველოს აეროპორტების თანამშრომლები აღარ იქნებოდნენსერტიფიცირებული, რომ ვერცერთი საჰაერო ხომალდი ვეღარდაჯდებოდა ამ აეროპორტებში და არცერთი ქვეყანა არ დაუშვებდაამ აეროპორტებიდან აფრენილ თვითმფრინავებს თავისტერიტორიაზე. მაგალითისთვის, „აირზენამ“, რომლის მოთხოვნისშედეგადაც საკონსტიტუციო სასამართლომ 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილება მიიღო, თავისი საჰაერო ხომალდები გერმანიაშილიზინგის წესით იმ პირობით შეიძინა, რომ სააგენტო, გერმანიისსამოქალაქო ავიაციის უწყებასთან გაფორმებული შეთანხმებისშესაბამისად, ამ ხომალდებზე მეთვალყურეობისა და შესაბამისისაქმიანობის რეგულირების პასუხისმგებლობას იკისრებდა.შესაბამისად, სააგენტოს ფუნქციონირების შეწყვეტის შემთხვევაში,გერმანია თავის საჰაერო ხომალდებს „აირზენას“ ლიზინგის წესითაღარ გადასცემდა. საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის სფეროშისწორედ ასეთი დაბრკოლებების თავიდან აცილების მიზნითგააფორმა მომჩივანმა ხელშეკრულებები საჯარო სამართლისიურიდიული პირის შესახებ კანონისა და საკონსტიტუციოსასამართლოს ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილების შესაბამისად.

39. სააგენტოს თავმჯდომარის მეორე მოადგილემ სასამართლოსმოახსენა, რომ იგი პირადად მუშაობდა იმ ხელშეკრულებებისშედგენაზე, რომლებიც შემდგომში სამ სამოქალაქო ავიაციისკომპანიასთან გაფორმდა. მან განაცხადა, რომ აღნიშნულიხელშეკრულებები, რომლებიც სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოსდაფინანსების ერთადერთ წყაროდ იქცა, აუცილებელი გახდა მასშემდეგ, რაც საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებითშესაბამისი სამართლებრივი ნორმები ძალადაკარგულად იქნამიჩნეული მათი არაკონსტიტუციურობის გამო.

40. სააგენტოს ბუღალტერმა პირველი ინსტანციისსასამართლოში განმარტა, რომ 2002 წლის 1 იანვარს სააგენტო,„მსოფლიო ბანკის“ რეკომენდაციით, გამოეყო ტრანსპორტისსამინისტროს და, რომ ის სამართლებრივად სრულიადდამოუკიდებელ სუბიექტს წარმოადგენდა. მას, დელეგირებისწესით, გადაცემული ჰქონდა სახელმწიფო ფუნქციებისშესრულების უფლება, მათ შორის ფრენის უსაფრთხოების


ზედამხედველობის უფლება. ამ თარიღის შემდეგ, სააგენტოსსახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსება შეწყდა და ამიტომ, იგიიძულებული გახდა მოსაკრებელი სამოქალაქო ავიაციის სფეროშიმოღვაწე სხვადასხვა კერძო კომპანიებისგან აეკრიფა. თუმცა, მასშემდეგ, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ „სატრანსპორტოსაქმიანობის რეგულირების ყოველწლიური საფასურის“შეგროვების მარეგულირებელი სამართლებრივი ნორმებიძალადაკარგულად გამოაცხადა, პარლამენტის მიერ ამ საკითხთანდაკავშირებით ახალი კანონმდებლობის მიღებამდე, სააგენტოიძულებული გახდა სამოქალაქო ავიაციის კომპანიებთანხელშეკრულებები გაეფორმებინა. შედეგად, რეგულირების შესახებკანონში 2003 წლის 14 აგვისტოს ცვლილებების შეტანის შემდეგ (იხ.ქვემოთ 77-ე-მე-80 პარაგრაფები), სააგენტოს თავმჯდომარეს,მომჩივანს, უფლება მიენიჭა გამოეცა ბრძანებები, რომელიცკომპანიების მიერ გადასახდელი საფასურის ოდენობას ადგენდა.

41. პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დაკითხვისას,სამოქალაქო ავიაციის სფეროში მოღვაწე სხვადასხვა კერძოკომპანიების წარმომადგენლებმა, რომლებიც სააგენტოსკონტრაქტორები იყვნენ, განაცხადეს, რომ 2003 წლის 1 აპრილამდეისინი რეგულირების საფასურს კანონის მოთხოვნების შესაბამისადიხდიდნენ. საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილების შემდეგ, მათ შეწყვიტეს გადახდა და განაახლესგადახდა მხოლოდ 2003 წლის 1 ოქტომბერს, მომჩივნის მიერ №1ბრძანების გამოცემის შედეგად.

42. პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დაკითხვისას,შინაგან საქმეთა სამინისტროდან მოწვეულმა ბუღალტერიისექსპერტმა, რომელმაც სააგენტოს საქმიანობის შესახებაუდიტორული დასკვნა მოამზადა, დაადასტურა ამ დასკვნაშიმოცემული მოსაზრებები სააგენტოს ტრანზაქციებისკანონიერებასთან დაკავშირებით 2003 წლის 1 აპრილიდან 2004წლის 13 მარტამდე პერიოდში.

43. სასამართლოში წარდგენილ არგუმენტებში მომჩივანმა,თავდაპირველად, კიდევ ერთხელ მოიყვანა ის არგუმენტები,რომლებიც გამოძიების დროს, კერძოდ, 2004 წლის 15 სექტემბრისსაჩივარში წარმოადგინა (იხ.ზემოთ 28-ე პარაგრაფი). შემდეგ,მომჩივანმა განაცხადა, რომ იმ თანხებიდან, რომელთა უკანონოდდაკისრებაშიც იგი უსაფუძვლოდ დაადანაშაულეს, 490 473 ლარი(დაახლოებით 225 000 ევრო) მან სახელმწიფოს გადაუხადა, ხოლო


თანხის დანარჩენი ნაწილი სააგენტოს ფუნქციონირებისდასაფინანსებლად იქნა გამოყენებული (იხ. ზემოთ ხსენებულიექსპერტის დასკვნა, რომელიც მითითებულია 22-26-ეპარაგრაფებში). შედეგად, არც მას და არც სხვას არ მიუღია რაიმეგამორჩენა აღნიშნული თანხებიდან. მომჩივანმა განაცხადა, რომბუღალტერიის ექსპერტის ანგარიში მისი ქმედებების კანონიერებასადასტურებდა. მან განმარტა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომმისი 2003 წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილების ძალაში შესვლაიმიტომ გააჭიანურა, რომ საკმარისი დრო მიეცა პარლამენტისთვისმიეღო კანონი და შეევსო ის სიცარიელე, რომელიც წარმოიქმნა ამგადაწყვეტილების გამოტანის შედეგად. იმისათვის, რომ სააგენტოდაფინანსების გარეშე არ დარჩენილიყო, რაც ნიშნავდა იმას, რომშესაძლოა საფრთხის ქვეშ დამდგარიყო ფრენის უსაფრთხოება,საკონსტიტუციო სასამართლომ მის გადაწყვეტილებაში მკაფიოდმიუთითა, რომ სააგენტოს შეეძლო სახელშეკრულებოურთიერთობებში შესულიყო აღნიშნულ ავია-კომპანიებთან,რომლებიც ამგვარად ნებაყოფილობით შეძლებდნენ პირობებზემოლაპარაკებას.

44. სწორედ იმავე მიზეზებით, რომლებსაც საკონსტიტუციოსასამართლო თავის გადაწყვეტილებაში დაეყრდნო, 2003 წლის 25ივლისს, საქართველოს პრეზიდენტმა №364 ბრძანებულება გამოსცა(იხ. ქვემოთ 82-ე პარაგრაფი). აღნიშნული ბრძანებულება, ისევეროგორც საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ კანონისმე-13 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტი, პირდაპირ აძლევდა უფლებასმომჩივანს, როგორც სააგენტოს თავმჯდომარეს, აეკრიფა საფასურიიმ კომპანიებთან სახელშეკრულებო ურთიერთობებში შესვლით,რომლებიც სამოქალაქო ავიაციის სფეროში საქმიანობდნენ. გარდაამისა, ახალი კანონი, რომლის საჭიროებაც საკონსტიტუციოსასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილების შედეგადწარმოიშვა, მიღებულ იქნა 2003 წლის 14 აგვისტოს და ძალაშიშევიდა 2003 წლის 15 სექტემბერს. მომჩივანმა №1 ბრძანება ამკანონის შესაბამისად გამოსცა და შემდეგ ის რეგისტრაციისთვისიუსტიციის სამინისტროში წარადგინა. იუსტიციის სამინისტრომაღნიშნული ბრძანება 2003 წლის 27 ნოემბერს დაარეგისტრირა,რითაც 2003 წლის 1 ოქტომბრიდან მისი რეტროსპექტულიმოქმედება დაადასტურა ნორმატიული აქტების შესახებსაქართველოს კანონის 33-ე მუხლის მე-4 პუნქტისა და 54-ე მუხლისშესაბამისად, იმ საფუძვლით, რომ ბრძანებით გათვალისწინებულ


ყველა კომპანიას ჰქონდა აუცილებელი იურიდიულირეგისტრაციის ნომერი და კოდი. მომჩივანმა აღნიშნა, რომ თუსადავო ბრძანების რეტროსპქტულად გამოყენება უკანონო იყო,იუსტიციის სამინისტრო ამის შესახებ სააგენტოს შეატყობინებდადა დაავალებდა მას საჭირო შესწორებების შეტანას კანონისმოთხოვნების შესაბამისად. და ბოლოს, მომჩივანმა აღნიშნა, რომმისი სამსახურებრივი მოვალეობების ფარგლებში მის მიერგანხორციელებული ქმედებები არ ეწინააღმდეგებოდასაკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამის გადაწყვეტილებას ან იმდროისთვის მოქმედ სხვა ნებისმიერ სამართლებრივ ნორმას და,ამგვარად, ვერ ჩაითვლებოდა უფლებამოსილების ბოროტადგამოყენებად.

3. მომჩივნის მსჯავრდება უფლებამოსილების ბოროტადგამოყენების გამო

45. 2005 წლის 8 აგვისტოს, თბილისის საქალაქო სასამართლომმომჩივანი დამნაშავედ სცნო უფლებამოსილების ბოროტადგამოყენების გამო სამიდან ორ ეპიზოდში, რომელშიც მას ბრალსსდებდა მთავარი პროკურატურა (იხ. ზემოთ 27-ე პუნქტი), დაგაამართლა ერთ ეპიზოდში. ერთი ეპიზოდი, რომელშიც მომჩივანიგამართლდა, ეხებოდა სააგენტოს მიერ „სატრანსპორტოსაქმიანობის რეგულირების ყოველწლიური საფასურის“ აკრეფასსამოქალაქო ავიაციის სექტორში მომუშავე რვა კერძო კომპანიისგან,მათ შორის „საქაერონავიგაციისა“ და „თბილისის საერთაშორისოაეროპორტისგან“ 2003 წლის 1 აპრილიდან 1 ოქტომბრამდეპერიოდში. სასამართლომ დაადგინა, რომ აღნიშნული თანხებიშეესაბამებოდა ვალებს, რომელიც ამ კომპანიებს ჰქონდათსააგენტოს მიმართ 2003 წლის 1 აპრილამდე.

46. რაც შეეხება დანარჩენ ორ ეპიზოდს, თბილისის საქალაქოსასამართლომ მიიჩნია, რომ მომჩივანმა უკანონოდ გააფორმახელშეკრულებები 2003 წლის 28 მარტსა და 13 აგვისტოს„საქაერონავიგაციასთან“, „თბილისის საერთაშორისოაეროპორტთან“ და „Air-BP-Georgia“-სთან, რითაც დაირღვასაკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილება. ამგვარად, 2003 წლის 1 აპრილიდან 1ოქტომბრამდე პერიოდში სააგენტომ უკანონოდ მიიღოთანხები, შესაბამისად 425 000 ლარი (დაახლოებით 208 000 ევრო),180 000 ლარი (დაახლოვებით 83 000 ევრო) და 25 000


ლარი (დაახლოებით 11 000 ევროს), საიდანაც მომჩივანმაუკანონოდ გადაიხადა საკუთარი ხელფასი და მისითანამშრომლების ხელფასები, ასევე უკანონოდ დააფინანსასააგენტოს სამივლინებო და ადმინისტრაციული ხარჯები. გარდაამისა, მომჩივანი დამნაშავედ იქნა ცნობილი №1 ბრძანებისუკანონოდ გამოცემაში, რომელსაც მომჩივანმა უკუქცევითი ძალამიანიჭა და რომელიც 2003 წლის 1 ოქტომბრიდან 12 მარტამდეპერიოდში ოცდაორი კომპანიისგან მოსაკრებელის სახით 281 344.23ლარის (დაახლოებით 133 000 ევრო) აკრეფის საფუძველსწარმოადგენდა და, რომელიც იგივე უკანონო ფორმით იქნადახარჯული.

47. თბილისის საქალაქო სასამართლომ განაცხადა, რომ ის არეთანხმებოდა მომჩივნის არგუმენტს იმასთან დაკავშირებით, რომსაკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილებით მას მიენიჭა უფლება შესულიყოსახელშეკრულებო ურთიერთობებში აღნიშნულ კომპანიებთან და,რომ სააგენტო ვერ შეძლებდა საქმიანობის გაგრძელებას ამხელშეკრულებების გაფორმების გარეშე. თუმცა, სასამართლომ არწარმოადგინა საფუძველი მისი პოზიციის განმარტებისთვის.

48. რაც შეეხება ბუღალტერიის ექსპერტის მიერ სააგენტოსსაქმიანობაზე მომზადებულ აუდიტორულ დასკვნას, თბილისისსაქალაქო სასამართლო შემოიფარგლა იმის აღნიშვნით, რომაღნიშნული ექსპერტი იყო შინაგან საქმეთა სამინისტროდან და,რომ მან დაადასტურა გაკეთებული დასკვნები სასამართლოგანხილვისას მისი დაკითხვის დროს. სასამართლოს არგანუმარტავს, თუ რატომ არ მოხდა ექსპერტის განცხადებებისგათვალისწინება.

49. 2005 წლის 8 აგვისტოს განაჩენით, მომჩივანი ცნობილ იქნადამნაშავედ სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლისპირველი ნაწილით და მე-3 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტითგათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენაში და მას ხუთი წლითთავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა. მას ასევე აეკრძალა ორი წლისგანმავლობაში საჯარო თანამდებობის დაკავება.

50. მომჩივანმა აღნიშნული განაჩენი გაასაჩივრა და განაცხადა,რომ თბილისის საქალაქო სასამართლომ ვერ დაადგინა, თუ სადავოქმედებებიდან რომელი ეწინააღმდეგებოდა საჯარო სამსახურისმოთხოვნებს სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლისპირველი ნაწილით გათვალისწინებული მნიშვნელობით, თუ


კონკრეტულად რისგან შედგებოდა სისხლის სამართლისდანაშაული, რა იყო მისი ჩადენის მოტივი, მიზანი და შედეგები.გარდა ამისა, თბილისის საქალაქო სასამართლოს არ განუმარტავს,თუ როგორ დააზარალა მომჩივნის ქმედებებმა ოცდაორი კომპანიისინტერესები, მაშინ როცა ამ კომპანიებიდან არცერთს არგამოუხატავს ინტერესი შეერთებოდნენ სისხლისსამართალწარმოებას, როგორც სამოქალაქო მხარე და არცერთმათგანს არ შეუტანია ცალკე სამოქალაქო სარჩელი სააგენტოსწინააღმდეგ.

51. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მიერ დაკითხვისას,აღნიშნულმა თოთხმეტი კომპანიის წარმომადგენლებმაგანაცხადეს, რომ მათ არ განუცდიათ ფინანსური ზარალისააგენტოსთვის აღნიშნული ხელშეკრულებების ან №1 ბრძანებისსაფუძველზე მომსახურების საფასურის გადახდის შედეგად.ამასთანავე, სააგენტოსთვის გადახდილი მომსახურების საფასურისხარჯებს კომპანიები თავიანთი სახსრებიდან კი არ ფარავდნენ,არამედ ამ თანხებს საბოლოო მომხმარებლები, ავიაკომპანიისმგზავრები იხდიდნენ, ვინაიდან მომსახურების საფასურიავიაბილეთების ფასში აისახებოდა (იხ. ასევე ბუღალტერიისექსპერტის დასკვნა, რომელიც მითითებულია ზემოთ 22-26-ეპარაგრაფებში). 2005 წლის 30 დეკემბრის გადაწყვეტილებით,თბილისის სააპელაციო სასამართლომ გაამართლა მომჩივანიზემოთ ხსენებულ თოთხმეტ კომპანიასთან დაკავშირებულბრალდებაში. დანარჩენ ბრალდებებთან მიმართებაში ისქვემდგომი სასამართლოს გადაწყვეტილებას დაეთანხმა, კერძოდ,სააგენტოს მიერ ხელშეკრულებების ან №1 ბრძანების საფუძველზედანარჩენი რვა კომპანიისგან მომსახურების საფასურის აკრეფასთანდაკავშირებით. მომჩივნის თავისუფლების აღკვეთის განაჩენიშეიცვალა და ოთხი წლის ვადით განისაზღვრა.

52. მომჩივანმა საკასაციო საჩივარი შეიტანა იმასთანდაკავშირებით, რომ ეს საქმე გამოკვლეულ იქნა ზედაპირულად და,რომ, მათ შორის, არ მომხდარა ბუღალტერიის ექსპერტის 2004 წლის20 ივლისის დასკვნის (იხ. ზემოთ 22-26-ე პარაგრაფები)გათვალისწინება. მომჩივანმა განაცხადა, რომ ზემოთ ხსენებულირვა კომპანიისთვის ზარალის მიყენების საკითხის გამოკვლევისას,სააპელაციო სასამართლომ არ განიხილა საქმე იგივე კუთხით სხვაკომპანიებთან, განსაკუთრებით „საქაერონავიგაციასთან“მიმართებაში, რომელმაც სავარაუდოდ ყველაზე მეტი ზარალი


განიცადა. ფაქტობრივად, მომჩივნის თანახმად, სააპელაციოსასამართლომ აბსოლუტურად არ გაითვალისწინა საქმის ეს ნაწილიდა ბუღალტერიის ექსპერტის მოსაზრება იმასთან დაკავშირებით,რომ შეუძლებელი იყო „საქაერონავიგაციას“ აღნიშნული ზარალიგანეცადა. მომჩივანმა დაასკვნა, რომ მისი ბრალისდასამტკიცებლად ქვედა ინსტანციის სასამართლოს მიერწარმოდგენილი დასაბუთება აშკარად დაუსაბუთებელი დაუკანონო იყო.

53. 2006 წლის 14 სექტემბერს, საქართველოს უზენაესმასასამართლომ არ დააკმაყოფილა მომჩივნის საკასაციო საჩივარი დააღნიშნა, რომ 2003 წლის 1 აპრილის შემდეგ სხვადასხვა კერძოკომპანიისთვის საფასურის დაკისრების გაგრძელებით მომჩივანმაარასწორად გამოიყენა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10იანვრის გადაწყვეტილება და, ამგვარად, ჩაიდინაუფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების დანაშაული, რითაცშელახა სხვადასხვა იურიდიული პირის უფლებები და, ზოგადად,სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესები.

54. სასჯელის სრულად მოხდის შემდეგ, მომჩივანი 2008 წლის 14მარტს გათავისუფლდა.

C. მომჩივნის მიერ წარმოდგენილი ვიდეო-ჩანაწერი

55. 2003 წლის დეკემბერში, მომჩივნის წინააღმდეგ გამოძიებისდაწყებამდე და მის დააკავებამდე დიდი ხნით ადრე და „ვარდებისრევოლუციიდან“ (რასაც პრეზიდენტი შევარდნაძის გადადგომამოჰყვა) მოკლე ხანში (იხ. საქმე საქართველოს ლეიბორისტულიპარტია საქართველოს წინააღმდეგ no. 9103/04, §§ 11-13, ECHR 2008),ბ-მა მიხეილ სააკაშვილმა, რომელსაც იმ დროს არანაირისახელმწიფო თანამდებობა არ ეკავა, არამედ საპრეზიდენტოარჩევნებში კანდიდატად მონაწილეობდა, მიმართა ქართულიკომპანიების წარმომადგენლებს თბილისის სპორტის სასახლეში.მან აღნიშნა, რომ ძველი, კორუფციული და უსამართლო რეჟიმისგაუქმება არ გულისხმობდა უბრალოდ ერთი პოლიტიკური კლანისმეორეთი ჩანაცვლებას. კერძოდ, მან გააკეთა დაპირება, რომნეპოტიზმი, მიუხედავად იმისა, თუ საიდან მოდიოდა ის: ძველითუ ახალი რეჟიმის წარმომადგენლებისგან, აღარ იქნებოდა ნორმა.აღნიშნულთან დაკავშირებით, მან ასევე აღნიშნა:


„გუშინ ტელევიზიით ახალი ამბებს ვუსმინე: აღმოჩნდა, რომ ზურაბ წ ...,ყოფილი პარლამენტის კომიტეტის თავმჯდომარემ, თავისი შვილი„სამოქალაქო ავიაციის უწყების“ თავმჯდომარის მოადგილედ დანიშნა!ახლა არის 03:35 საათი. ვაძლევ [მომჩივანს]: ან თავიდან მოიშორებს წ ...-ს, ან[მომჩივანი] თვითონ წავა ციხეში! ... ამბობენ, რომ ჩვენ ვავალებთპროკურატურას დააკავონ ძველი რეჟიმის თანამდებობის პირები, მაგრამამით, როგორც ჩანს, მათი უფლებები ირღვევა! დიახ, ვადასტურებ, ყველავინც დასაჭერია, დაიჭერენ. მათ მხოლოდ მაშინ გაახსენდათ ადამიანისუფლებები, როცა მათ საკუთარ ინტერესებს დაემუქრა საფრთხე... საიდანაქვს ფული [ყოფილ გუბერნატორს], რომ დაიქირავოს ადვოკატები თავისდასაცავად და ... იცხოვროს მოსკოვის ხუთ-ვარსკვლავიან სასტუმროში,როცა ერთი ღამე იქ იგივე თანხა ღირს, რაც თქვენი რამდენიმე თვის პენსია...?ეს ხომ თქვენი ფულია, საქართველოს ფულია, რომელსაც თქვენიჯიბეებიდან იღებენ? ... “

56. მომჩივნის თანახმად, ბ-ნი სააკაშვილის (რომელიც არჩეულიქნა საქართველოს პრეზიდენტად 2004 წლის იანვარში) სიტყვითგამოსვლის შემდეგ, მოვლენები შემდეგნაირად განვითარდა: ზურაბწ.-ს ვაჟი დაუყოვნებლივ გადადგა „სამოქალაქო ავიაციისსააგენტოს“ თავმჯდომარის მოადგილის თანამდებობიდან,მომჩივნის წინააღმდეგ დაწყებულ იქნა გამოძიება 2004 წლისმარტში ზემოთ ხსენებულ ბრალდებებთან დაკავშირებით და იგივეზურაბ წ. ხელახლა აირჩიეს პარლამენტში ბ-ნ სააკაშვილისსაპრეზიდენტო პარტიის სიიდან 2004 წლის მარტის საპარლამენტოარჩევნების დროს.

II. შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობა და პრაქტიკა

A. მოცემულ პერიოდში მოქმედი სისხლის სამართლისსაპროცესო კოდექსი

57. აღკვეთის ღონისძიების სახით წინასწარი პატიმრობისგამოყენებასთან დაკავშრებით სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსის შესაბამისი დებულებები:

159-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილები დაპატიმრება

„1. არავის დაპატიმრება არ შეიძლება მოსამართლის ბრძანების ან სხვასასამართლო გადაწყვეტილების გარეშე.

2. სასამართლო, პროკურორი და გამომძიებელი ვალდებულნი არიანდაუყოვნებლივ გაათავისუფლონ უკანონოდ დაპატიმრებული ნებისმიერიპირი.“


417-ე მუხლის პირველი და მესამე ნაწილები – სამართალში მიცემა

„1. სასამართლო სხდომაზე საქმის განსახილველად საკმაო საფუძვლისარსებობისას მოსამართლე (სასამართლო), წინასწარ არ წყვეტს რაბრალეულობის საკითხს, გამოიტანს დადგენილებას (განჩინებას)ბრალდებულის სამართალში მიცემის შესახებ.

3. მოსამართლეს (სასამართლოს) განმწესრიგებელ სხდომაზე გამოაქვსდადგენილება (განჩინება) ბრალდებულის სამართალში მიცემის შესახებ ...,აგრეთვე წყვეტს აღკვეთის ღონისძიების საკითხს ამ კოდექსით დადგენილიწესით.“

419-ე მუხლი - სამართალში მიცემის საკითხის გადაწყვეტის ვადა

„სამართალში მიცემის საკითხი მოსამართლემ (სასამართლომ) უნდაგადაწყვიტოს არა უგვიანეს 14 დღე-ღამისა, ხოლო რთულ საქმეებზე – არაუგვიანეს ერთი თვისა მის წარმოებაში არსებულ ბოლო საქმეზეშემაჯამებელი გადაწყვეტილების გამოტანის დღიდან.“

B. სისხლის სამართლის კოდექსი

58. იმ პერიოდისთვის, როდესაც მომჩივანს „სამოქალაქოავიაციის სააგენტოს“ თავმჯდომარის თანამდებობა ეკავა, სისხლისსამართლის კოდექსის 332-ე მუხლს, რომელიც უკანონოდაცხადებდა სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტადგამოყენებას, შემდეგი ფორმულირება ჰქონდა:

332-ე მუხლის პირველი და მესამე ნაწილები – სამსახურებრივიუფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება

„1. მოხელის ან მასთან გათანაბრებული პირის მიერ სამსახურებრივიუფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება საჯარო სამსახურის მოთხოვნისსაწინააღმდეგოდ, თავისთვის ან სხვისთვის რაიმე გამორჩენის ანუპირატესობის მისაღებად, რამაც ფიზიკური ან იურიდიული პირისუფლების, საზოგადოების ან სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესის არსებითიდარღვევა გამოიწვია, – ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთითვადით სამ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლებისჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.

3. ამ მუხლის პირველი ნაწილით ... გათვალისწინებული ქმედებაჩადენილი:

ა) არაერთგზის;

... ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან რვა წლამდე,თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადითსამ წლამდე.“


C. .საქართველოს 1996 წლის 29 ოქტომბრის კანონი ნორმატიულიაქტების შესახებ, მოცემულ დროს მოქმედი რედაქციით

59. იმ პერიოდისთვის, როდესაც მომჩივანს სააგენტოსთავმჯდომარის თანამდებობა ეკავა, კანონის 33-ე და 54-ე მუხლებისშესაბამის პუნქტებს ჰქონდა შემდეგი ფორმულირება:

33-ე მუხლის მე-4 პუნქტი

„მინისტრის ან სახელმწიფო უწყების ხელმძღვანელის ნორმატიული აქტისპროექტი გადაეცემა საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს, რომელიც ორიკვირის ვადაში იძლევა დასკვნას მისი საკანონმდებლო აქტებთან დაპრეზიდენტის ბრძანებულებებთან შესაბამისობის შესახებ.“

54-ე მუხლი

„1. ნორმატიული აქტების გამომცემი ყველა სახელმწიფო ორგანო ...ვალდებულია, ნორმატიული აქტი უფლებამოსილი თანამდებობის პირისმიერ ხელმოწერიდან 10 დღის ვადაში, სარეგისტრაციოდ გადასცესსაქართველოს იუსტიციის სამინისტროს.

2. ყველა ასეთ ნორმატიულ აქტს ... თან უნდა დაერთოს ამ მუხლის მე-4პუნქტით გათვალისწინებული იუსტიციის სამინისტროს დასკვნა.

3. იუსტიციის სამინისტროს ნორმატიული აქტები შეაქვს სახელმწიფორეესტრში და ანიჭებს სახელმწიფო სარეგისტრაციო კოდს ... [შესაბამისინორმატიული აქტის] გადაცემიდან 3 დღის ვადაში ...

4. საქართველოს ნორმატიული აქტები, სახელმწიფო რეესტრში შეტანამდე,საჭიროებენ იუსტიციის სამინისტროს დასკვნას უპირატესი იურიდიულიძალის მქონე ნორმატიულ აქტებთან შესაბამისობის დასადგენად.უარყოფითი დასკვნის შემთხვევაში იუსტიციის სამინისტროუფლებამოსილია არ შეიტანოს ნორმატიული აქტი სახელმწიფო რეესტრში.

5. ნორმატიული აქტის რეგისტრაციაზე უარის თქმა დასაშვებია, თუ: ...

ბ) კანონმდებლობაში შეტანილია ცვლილებები, რომლებიც სხვაგვარადაწესრიგებენ ნორმატიული აქტით გათვალსიწინებულ სამართლებრივურთიერთობებს...“

D. საქართველოს 1999 წლის 28 მაისის კანონი საჯარო სამართლისიურიდიული პირების შესახებ, მოცემულ დროს არსებულირედაქციით

60. იმ პერიოდისთვის, როდესაც მომჩივანს სააგენტოსთავმჯდომარის თანამდებობა ეკავა, ამ კანონის მე-13 მუხლის „დ“პუნქტს ჰქონდა შემდეგი ფორმულირება:


მე-13 მუხლის „დ“ პუნქტი

„საჯარო სამართლის იურიდიული პირის დაფინანსების წყარო შეიძლებაიყოს ....

დ) ხელშეკრულების საფუძველზე შესრულებული სამუშაოდან მიღებულიშემოსავალი...“

E. სხვა საკანონმდებლო აქტები სამოქალაქო ავიაციის შესახებ

61. სამოქალაქო ავიაციის სფეროში სახელმწიფომარეგულირებელ საქმიანობასთან დაკავშირებული ეროვნულიკანონმდებლობა მნიშვნელოვნად შეიცვალა დროთა განმავლობაში.წინამდებარე საქმის მიზნებისთვის, შესაბამისი სამართლებრივინორმების მიმოხილვა შეიძლება ორ პერიოდად დაიყოს – i. თუროგორ განვითარდა შესაბამისი სამართლებრივი ბაზა 2002 წლის 12მარტიდან 2004 წლის 13 მარტამდე პერიოდში, როდესაც მომჩივანსსააგენტოს თავმჯდომარის თანამდებობა ეკავა და ii. ცვლილებები,რომლებიც სამართლებრივ ბაზაში 2004 წლის 13 მარტს მომჩივნისგადადგომიდან დღემდე შევიდა.

1. ეროვნული კანონმდებლობა 2004 წლის 13 მარტამდესამოქალაქო ავიაციის სფეროში სახელმწიფომარეგულირებელი საქმიანობასთან მიმართებაში

(a) ტრანსპორტის მინისტრის 2001 წლის 28 დეკემბრის ბრძანება №110

62. ამ ბრძანებით ტრანსპორტის მინისტრმა სააგენტოსდებულება დაამტკიცა.

63. დებულების პირველი მუხლის პირველი და მესამეპუნქტებით სააგენტო განისაზღვრება, როგორც საჯარო სამართლისიურიდიული პირი, რომელსაც სახელმწიფოსგან დაკისრებულიჰქონდა სამოქალაქო ავიაციის რეგულირება, ზედამხედველობა დაკონტროლი. მისი მოვალეობების შესრულებაზე სააგენტოანგარიშვალდებული იყო ტრანსპორტის მინისტრის წინაშე.

64. მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, სამოქალაქოავიაციის რეგულირების მიზანი იყო ფრენის უსაფრთხოების დაფუნქციონირების სამართლებრივი, ტექნიკური, ტექნოლოგიურიდა ეკონომიკური მოწესრიგება.

65. მე-7 მუხლის თანახმად, სააგენტოს თავმჯდომარე, რომელიცთანამდებობაზე ინიშნებოდა ტრანსპორტის მინისტრის მიერ,უზრუნველყოფდა სააგენტოს წინაშე დასახული ამოცანების


შესრულებას, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში გამოსცემდაბრძანებებს და ა.შ. მე-7 მუხლის „კ“ ქვეპუნქტის თანახმად,თავმჯდომარე ასევე ახორციელებდა „სხვა საქმიანობას, რაც მასეკისრება საქართველოს კანონმდებლობით“.

66. მე-8 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, სააგენტოსშემოსავლის ძირითადი წყაროს წარმოადგენდა „სატრანსპორტოსაქმიანობის რეგულირების ყოველწლიური საფასური“, რომელიცსახელმწიფო რეგულირების შესახებ კანონით განისაზღვრებოდა დასაჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ კანონის მე-13მუხლით გათვალისწინებული დაფინანსების სხვა წყაროები.

67. 2003 წლის 14 ივლისს, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგებიდანგამომდინარე, ტერმინი „სატრანსპორტო საქმიანობისრეგულირების ყოველწლიური საფასური“ ამოღებულ იქნა მე-8მუხლის პირველი პუნქტიდან (იხ. ასევე ქვემოთ ... პარაგრაფები).

(b) ტრანსპორტის მინისტრის 2001 წლის 28 დეკემბრის ბრძანება №109,რომელიც 2003 წლის 14 ივლისამდე მოქმედებდა

68. ამ ბრძანებით, ტრანსპორტის მინისტრმა დაამტკიცასამოქალაქო ავიაციის სფეროში „სატრანსპორტო საქმიანობისრეგულირების ყოველწლიური საფასურის“ ოდენობის დადგენისადა გადახდის წესი.

69. მე-2 მუხლის თანახმად, რეგულირების საფასურის გადახდახდებოდა ყოველწლიურად და იგი სააგენტოს შემოსავლის ერთ-ერთ ძირითად წყაროს წარმოადგენდა. იგი უშუალოდ იყოდაკავშირებული სააგენტოსთვის კანონმდებლობით მინიჭებულიმარეგულირებელი ფუნქციის შესრულებასთან და არწარმოადგენდა ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებულშემოსავალს.

70. მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, შესაბამის კომპანიასყოველწლიური რეგულირების საფასური მთლიანად უნდაჩაერიცხა სააგენტოს ანგარიშზე, რომელიც ამ თანხას განკარგავდაკანონმდებლობით დადგენილი წესით.

71. 2003 წლის 14 ივლისს, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგებიდანგამომდინარე, მინისტრმა გააუქმა ბრძანება №109.


(c) 2001 წლის 20 ივნისის კანონი ტრანსპორტისა და კომუნიკაციებისსფეროს სახელმწიფო მართვისა და რეგულირების წესის შესახებ(„კანონი რეგულირების შესახებ“)

72. საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილების პირდაპირი შედეგი იყო რეგულირების შესახებკანონის არსებითი გადახედვა, რაც 2003 წლის 14 აგვისტოსმიღებულ ცვლილებებში გამოიხატა.

73. ქვემოთ მიმოხილულია აღნიშნული ცვლილებებისზეგავლენა სააგენტოზე.

74. საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილებამდე, კანონის პირველი მუხლის „უ“ პუნქტისა დამე-9 მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, „სატრანსპორტო საქმიანობისრეგულირების ყოველწლიური საფასური“, რომელიც სააგენტოსდაფინანსების ერთ-ერთ წყაროს წარმოადგენდა, განისაზღვრებოდატრანსპორტისა და კომუნიკაციების მინისტრის ნორმატიულიაქტით. საფასური დაკავშირებული იყო სააგენტოს მიერ მისთვისკანონმდებლობით დაკისრებული მარეგულირებელი ფუნქციებისშესრულებასთან; იგი უნდა ყოფილიყო მართლზომიერი და არა-დისკრიმინაციული და არ წარმოადგენდა ეკონომიკურისაქმიანობით მიღებულ შემოსავალს.

75. საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილებით, ზემოთ ხსენებული მუხლები გამოცხადდაარაკონსტიტუციურად 2003 წლის 1 აპრილიდან (იხ. ასევე ზემოთმე-9-13 პარაგრაფები).

76. 2003 წლის 1 აპრილამდე, რეგულირების შესახებ კანონის მე-14 მუხლს ჰქონდა შემდეგი ფორმულირება:

[იმ დროს მოქმედი რედაქციით] მე-14 მუხლის მე-2, მე-3 და მე-5 პუნქტები

„2. ადმინისტრაციის ბიუჯეტის წყაროებია:

ა) სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირების ყოველწლიური საფასური;

ბ) „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ საქართველოსკანონით გათვალისწინებული დაფინანსების სხვა წყაროები.

3. სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირების ყოველწლიური საფასურიმთლიანად ჩაირიცხება ადმინისტრაციის ანგარიშზე საქართველოსკანონმდებლობით განსაზღვრული წესით. ადმინისტრაცია ამ თანხასგანკარგავს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

5. ადმინისტრაციის ბიუჯეტს შესაბამის დასაბუთებასთან ერთადამტკიცებს საქართველოს ფინანსთა მინისტრი საქართველოს ტრანსპორტისადა კომუნიკაციების მინისტრის წარდგინებით.


77. 2003 წლის 1 აპრილის შემდეგ, ყოფილი მე-14 მუხლის მე-2პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტმა და მე-3 პუნქტმა დაკარგა იურიდიულიძალა, ვინაიდან ეს პუნქტები იყო არაკონსტიტუციური, ხოლო 2003წლის 14 აგვისტოს ცვლილებების შედეგად გაუქმდა მე-5 პუნქტი.ამგვარად, ცვლილებების შეტანის შედეგად შესწორებულ მე-14მუხლს ჰქონდა შემდეგი ფორმულირება:

[ახალი] მე-14 მუხლი

„ადმინისტრაციის ბიუჯეტის წყაროებია „დამოუკიდებელი ეროვნულიმარეგულირებელი ორგანოების შესახებ“ საქართველოს კანონით, „საჯაროსამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ საქართველოს კანონითა და სხვაშესაბამისი ნორმატიული აქტებით ნებადართული შემოსავლები.“

78. 2003 წლის 1 აპრილამდე, 22-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ქვეპუნქტს ჰქონდა შემდეგი ფორმულირება:

22-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი

„ტრანსპორტთან დაკავშირებით მოიცავს მომსახურებისათვის საჭირო,ეკონომიკურად გამართლებულ ყველა დანახარჯს, მათ შორის ...სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირების ყოველწლიურ საფასურს... “

79. 2003 წლის 14 აგვისტოს შეტანილი ცვლილებების შედეგად,22-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტში მოცემულიტერმინი „სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირებისყოველწლიური საფასური“, რომელიც გამოცხადდაარაკონსტიტუციურად 2003 წლის 10 იანვარს, შეიცვალა შემდეგიფორმულირებით: „და საქართველოს კანონმდებლობითგათვალისწინებულ სხვა აუცილებელ ხარჯებს“.

80. ცვლილებების შეტანის შესახებ 2003 წლის 14 აგვისტოსკანონი ასევე ითვალისწინებდა გარდამავალ დებულებებს, მათშორის შემდეგ დებულებებს 24-ე მუხლის მე-5 პუნქტში:

24-ე მუხლის მე-5 პუნქტი

„შესაბამისი საკანონმდებლო აქტით რეგულირების საფასურის ზღვრულიოდენობის დადგენამდე რეგულირების საფასურის (რეგულირების საფასური)ოდენობას განსაზღვრავს შესაბამისი ადმინისტრაცია.“

81. სააგენტოს თავმჯდომარის 2003 წლის 25 ნოემბრის №1ბრძანებაში აღნიშნული იყო, რომ იგი ეფუძნებოდა რეგულირებისშესახებ კანონის 24-ე მუხლის მე-5 პუნქტს (იხ. ასევე ზემოთ მე-16პარაგრაფი). ამგვარად, ბრძანებით განისაზღვრებოდა სამოქალაქო


ავიაციის სფეროში სატრანსპორტო საქმიანობის რეგულირებისსაფასურის გადახდის ოდენობა და პირობები.

(d) 2003 წლის 25 ივლისის პრეზიდენტის ბრძანებულება №364

82. ბრძანებულების პრეამბულის თანახმად, ბრძანებულებაგამოიცა საქართველოს პრეზიდენტის მიერ საკონსტიტუციოსასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილებისა და საჯაროსამართლის იურიდიული პირის შესახებ კანონის მე-13 მუხლისთანახმად, და საჭირო ინსტიტუციური რეფორმების ფარგლებში.ბრძანებულების პირველ მუხლში ვკითხულობთ:

მუხლი 1

„ნება დაერთოთ [რეგულირების შესახებ] კანონის შესაბამისად შექმნილსაჯარო სამართლის იურიდიულ პირებს – ... სამოქალაქო ავიაციის, ...ადმინისტრაციებს – საკუთარი ბიუჯეტების ფორმირება მოახდინონსახელშეკრულებო საფუძვლებზე მომსახურების საზღაურით მიღებულისახსრებიდან.“

2. სამოქალაქო ავიაციის სფეროში ეროვნული კანონმდებლობისგანვითარება 2004 წლის 13 მარტიდან დღემდე

83. 2004 წლის 30 ივნისს, რეგულირების შესახებ კანონს დაემატაახალი VI თავი რეგულირების საფასურთან დაკავშირებით,რომლითაც გაუქმდა ზემოთ ხსენებული გარდამავალი დებულება,24-ე მუხლის მე-5 პუნქტი (იხ. ზემოთ მე-80 პარაგრაფი). ამ თავისშესაბამის დებულებებში ვკითხულობთ:

231-ე მუხლის პირველი და მეორე პუნქტები

„1. რეგულირების საფასური [სამოქალაქო ავიაციაში] არის სამოქალაქოავიაციის ადმინისტრაციისათვის საქართველოს კანონმდებლობითმინიჭებული მარეგულირებელი ფუნქციების განხორციელებისათვისაუცილებელი ხარჯების დაფინანსების წყარო. რეგულირების საფასურისოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს გადამხდელის მიერ გაწეულიმომსახურების ტარიფის ან სამოქალაქო ავიაციის დარგში მის მიერგანხორციელებული [სამეწარმეო] საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლის(დღგ-ს გარეშე) 2 პროცენტს. ადმინისტრაციას უფლება აქვს ნორმატიულიაქტით დაადგინოს ამ კანონით დადგენილ ზღვრულ ოდენობაზე ნაკლებისაფასური.

2. რეგულირების საფასურის გადახდის წესი დგინდება სამოქალაქოავიაციის ადმინისტრაციის ნორმატიული აქტით, რათა უზრუნველყოფილიქნეს:

ა) ადმინისტრაციის მიერ მოვალეობების შესრულება ...;


ბ) ადმინისტრაციის მიერ ავიასაწარმოების საქმიანობისრეგულირებისთვის გაწეული ხარჯების დაფარვა;

გ) საავიაციო გადაყვანა-გადაზიდვების უსაფრთხოდ განხორციელებაშიდაინტერესებულ პირთა უფლებებისა და ინტერესების დაცვა...“

84. მომჩივნის უფლებამონაცვლემ, რომელიც მომჩივნისგადადგომის შემდეგ დაინიშნა, სწორედ რეგულირების შესახებკანონის ახალი VI თავის საფუძველზე გამოსცა №3 ბრძანება 2004წლის 16 აგვისტოს. მომჩივნის სადავო №1 ბრძანების მსგავსად,ახალი ბრძანებაც სააგენტოს მიერ ასაკრეფ რეგულირებისსაფასურის ტარიფებს ადგენდა სამოქალაქო ავიაციის სფეროშისხვადასხვა კერძო კომერციულ საქმიანობასთან დაკავშირებით.ბრძანება №3 სათანადო წესით დამტკიცდა იუსტიციის მინისტრისმიერ და შეუფერხებლად შევიდა ძალაში.

85. 2007 წლის 30 მარტს, საქართველოს პარლამენტმა მიიღოამჟამად მოქმედი ახალი კანონი ტრანსპორტის სფეროსსახელმწიფო მართვისა და რეგულირების წესის შესახებ(„ტრანსპორტის სახელმწიფო რეგულირების ახალი კანონი“). ახალიკანონის მიღებამ ავტომატურად გამოიწვია მანამდე არსებული, 2001წლის 20 ივნისის სახელმწიფო რეგულირების შესახებ კანონისა დასააგენტოს თავმჯდომარის მიერ მიღებული №3 ბრძანებისგაუქმება.

86. ტრანსპორტის სფეროს რეგულირების ახალი კანონისპირველი მუხლის „კ“ ქვეპუნქტისა და მე-9 მუხლის თანახმად,სააგენტოს უფლება ჰქონდა „საკუთარ ანგარიშზე“ მიეღო იმავესფეროში მომუშავე კერძო კომპანიების მიერ გადახდილირეგულირების საფასური, რათა სახელმწიფოს სახელითგანეხორციელებინა მარეგულირებელი საქმიანობა სამოქალაქოავიაციის სფეროში. კანონი ხაზგასმით აღნიშნავდა, რომ ამსაფასურის გადახდა იყო „სავალდებულო“ რადგან იგიწარმოადგენდა ანაზღაურებას მარეგულირებელი ორგანოს მიერგაწეული საჯარო მომსახურებისთვის. ამ საფასურის გადახდისგარდა, მე-9 მუხლით გათვალისწინებული იყო სააგენტოსშემოსავლის რამდენიმე სხვა დამატებითი წყარო, როგორიცაასააგენტოს მიერ სხვადასხვა სამოქალაქო-სამართლებრივიხელშეკრულებების გაფორმებისა და სახელმწიფო ბიუჯეტიდანგამოყოფილი სახსრების მიღების შესაძლებლობა.

87. 2011 წლის 14 აპრილს, ეკონომიკისა და მდგრადიგანვითარების მინისტრმა, ტრანსპორტის სფეროს რეგულირების


ახალი კანონის შესაბამისად, გამოსცა ბრძანება №1-1/583სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს დებულების დამტკიცებისშესახებ. ბრძანების მე-7 მუხლის „გ“ და „დ“ პუნქტები, რომლებიცკვლავ ძალაშია, ადასტურებდა, რომ სააგენტოს შემოსავლისძირითადი წყარო იყო სამოქალაქო ავიაციის სექტორშიკომპანიებისთვის გაწეული მარეგულირებელი მომსახურებისსანაცვლოდ მიღებული სავალდებულო რეგულირების საფასური,ან ცალკე დამყარებული სახელშეკრულებო ურთიერთობებიდანმიღებული შემოსავალი.

88. გარდა ამისა, ტრანსპორტის სფეროს რეგულირების ახალიკანონის საფუძველზე, 2011 წლის 18 აპრილს და 2012 წლის 20აპრილს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრმაგამოსცა კიდევ ორი ბრძანება №1-1/611 და 1-1/1025, რომლებიცადგენდა სხვადასხვა კონკრეტული ეკონომიკური საქმიანობისრეგულირების საფასურის დეტალურ ტარიფებს, რომელიც იყოსავალდებულო და რომელთა გადახდაც უნდა მომხდარიყოპირდაპირ სააგენტოს ანგარიშზე მის მიერ გაწეულიმარეგულირებელი საქმიანობის სანაცვლოდ. ეს ტარიფები კვლავმოქმედებს.

სამართალი

I. კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებისსავარაუდო დარღვევა

89. მომჩივანი კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტისსაფუძველზე აცხადებდა, რომ მისი პატიმრობა, რომელიც 2004წლის 16 სექტემბრიდან, მისი ხუთ-თვიანი პატიმრობის პერიოდისამოწურვიდან, 2005 წლის 16 მარტამდე, მის სამართალში მიცემამდეგრძელდებოდა, იყო უკანონო. კონვენციის აღნიშნულ დებულებაშივკითხულობთ:

მუხლი 5

„1. ... არავის შეიძლება აღეკვეთოს თავისუფლება, გარდა შემდეგიშემთხვევებისა და კანონით განსაზღვრული პროცედურის შესაბამისად: ...

(c) პირის კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება უფლებამოსილისამართლებრივი ორგანოს წინაშე მის წარსადგენად, როდესაც არსებობსსამართალდარღვევის ჩადენის საფუძვლიანი ეჭვი...;“


90. მთავრობის თანახმად, არ იყო იმის საჭიროება, რომსასამართლოს ნებართვა გაეცა მომჩივნის წინასწარი პატიმრობისგაგრძელების თაობაზე მას შემდეგ,რაც 2005 წლის 16 სექტემბერსხუთ-თვიანი პატიმრობის ვადა ამოიწურა, ვინაიდან იმ დროისთვისსაქმის გამოძიება უკვე შეწყვეტილი იყო და რამდენიმე დღისშემდეგ, 2005 წლის 20 სექტემბერს, საქმე განსახილველად პირველიინსტანციის სასამართლოს გადაეცა. მთავრობამ აღნიშნა, რომსისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (შემდგომში - „სსსკ“)შესაბამისი დებულებების თანახმად, ის ფაქტი, რომ საქმეგანსახილველად პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაეცა,საკმარისი იყო იმისთვის, რომ პატიმრობა დაქვემდებარებოდასასამართლო კონტროლს და, ამგვარად, შესაბამისობაში ყოფილიყოკონვენციის მე-5 მუხლის პირველ პუნქტთან.

91. მომჩივანმა საპასუხოდ აღნიშნა, რომ მისი პატიმრობა 16სექტემბრიდან 2005 წლის 16 მარტამდე იყო უკანონო, რადგან იგიკანონიერ ძალაში მყოფი განჩინებით არ იქნა შეფარდებული.

A. მისაღებობა

92. სასამართლო მიიჩნევს, რომ აღნიშნული საჩივარი,კონვენციის 35-ე მუხლის მე-3 პუნქტის (a) ქვეპუნქტის ფარგლებში,არ არის აშკარად უსაფუძვლო. სასამართლო დამატებით აღნიშნავს,რომ არანაირი სხვა საფუძველი არ არსებობს იმისა, ეს საჩივარიგანსახილველად არ იქნას მიღებული. მაშასადამე, საჩივარიმისაღებად გამოცხადდა.

B. საქმის არსებითი გარემოებები

93. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მან უკვე დაადგინა კონვენციისმე-5 მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევა რამდენიმე საქმეში, მათშორის საქართველოს წინააღმდეგ არსებულ საქმეებში, როდესაცსაქმე ეხებოდა ბრალდებულთა პატიმრობაში დატოვებას მხოლოდიმ ფაქტის საფუძველზე, რომ საბრალდებო დასკვნა წარდგენილიქნა პირველი ინსტანციის სასამართლოში. ბრალდებულთადაპატიმრება კონკრეტული სამართლებრივი საფუძვლის ან მათიმდგომარეობის მარეგულირებელი მკაფიო ნორმების გარეშე, რისშედეგადაც ისინი შესაძლოა პატიმრობაში განუსაზღვრელი ვადითაღმოჩნდნენ სასამართლო ნებართვის გარეშე, არ შეესაბამებასამართლებრივი განსაზღვრულობისა და თვითნებობისაგან


დაცვის პრინციპებს, რაც კონვენციისა და სამართლის უზენაესობისსაერთო იდეას წარმოადგენს (იხ. ბევრ სხვა პრეცედენტს შორისსაქმე Khudoyorov v. Russia, no. 6847/02, § 146-147, ECHR 2005-X(ამონარიდი); საქმე Baranowski v. Poland, no. 28358/95, §§ 53-58,ECHR 2000-III; საქმე Ječius v. Lithuania, no. 34578/97, §§ 60-64, ECHR2000-IX; საქმე რამიშვილი და კოხრეიძე საქართველოს წინააღმდეგ,no. 1704/06, § 106-111, 2009 წლის 27 იანვარი; და საქმეგიგოლაშვილი საქართველოს წინააღმდეგ, no. 18145/05, §§ 32-36,2008 წლის 8 ივლისი).

94. სასამართლო აღნიშნავს, რომ წინამდებარე საჩივარი არგანსხვავდება ზემოთ მითითებული რამიშვილის და კოხრეიძის ანგიგოლაშვილის საქმეებისგან, მოცემულ დროს საქართველოსსისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობასა და არსებულპრაქტიკაში იგივე ხარვეზების არსებობის გამო.

95. კერძოდ, სსსკ-ის 417-ე მუხლის პირველი და მესამენაწილების თანახმად, მას შემდეგ რაც ბრალდების მხარემ შეწყვიტაგამოძიება და სისხლის სამართლის საქმის მასალები შესაბამისიიურისდიქციის სასამართლოს გადასცა, ამ უკანასკნელს შეეძლოგანმწესრიგებელი სხდომის გამართვა და ბრალდებულისსამართალში მიცემის და მისთვის აღკვეთის ღონისძიებისშეფარდების საკითხის გადაწყვეტა. თუმცა, პრობლემა ასეთისხდომის გამართვის ვადებთან იყო დაკავშირებული. სსსკ-ის 419-ემუხლის თანახმად, განმწესრიგებელი სხდომა 14 დღე-ღამეში უნდაგამართულიყო, ხოლო რთულ საქმეებზე - არაუგვიანეს ერთი თვისამოსამართლის წარმოებაში არსებულ ბოლო, განსახვავებულსაქმეზე შემაჯამებელი გადაწყვეტილების გამოტანის დღიდან.ამასთან, მოსამართლე არ იყო დროში შეზღუდული აღნიშნული„ბოლო“ საქმის გადაწყვეტაში. სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსი აღნიშნული პერიოდის განმავლობაში არც ბრალდებულისდაპატიმრების შესახებ სასამართლო განკარგულების გამოცემასითხოვდა, არც პატიმრობის ამ პერიოდისთვის კანონითგათვალისწინებულ რაიმე შეზღუდვებს აწესებდა. ასეთისაკანონმდებლო ხარვეზის შედეგად დამკვიდრდა სასამართლოგანჩინების გარეშე ბრალდებულთა თვეების განმავლობაშიპატიმრობაში ყოფნის პრაქტიკა (იხ. ასევე საქმე აბსანძესაქართველოს წინააღმდეგ (dec.), no. 57861/00, 2004 წლის 20ივლისი; და ზემოთ მითითებული საქმე რამიშვილი და კოხრეიძე,§§ 108-109).


96. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარეობს, რომ ექვსი თვისგანმავლობაში, 2004 წლის 16 სექტემბრიდან 2005 წლის 16 მარტამდეპერიოდში, არ არსებობდა მომჩივნის წინააღმდეგ პატიმრობისგამოყენების შესახებ სასამართლო განჩინება. სისხლის სამართლისსაქმისა და საბრალდებო დასკვნის პირველი ინსტანციისსასამართლოსთვის გადაცემა, „კანონიერად“ არ აქცევს პატიმრობისდარჩენილ პერიოდს კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტისმნიშვნელობით (იხ. ზემოთ მითითებული გიგოლაშვილის საქმე, §36, და საქმე Nakhmanovich v. Russia, no. 55669/00, § 68, 2006 წლის 2მარტი).

97. აქედან გამომდინარე, დაირღვა კონვენციის მე-5 მუხლისპირველი პუნქტი პატიმრობის აღნიშნულ პერიოდთანდაკავშირებით.

II. კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებისსავარაუდო დარღვევა

98. კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზემომჩივანი აცხადებდა, რომ ეროვნულმა სასამართლოებმასაკმარისად არ დაასაბუთეს მათ მიერ გამოტანილიგადაწყვეტილებები, როდესაც მომჩივანი სისხლის სამართლისდანაშაულის ჩადენაში ცნეს დამნაშავედ. მე-6 მუხლის შესაბამისნაწილში ვკითხულობთ:

მუხლი 6

„1. ... წარდგენილი ნებისმიერი სისხლისსამართლებრივი ბრალდებისსაფუძვლიანობის გამორკვევისას ყველას აქვს ... მისი საქმის სამართლიანი ...განხილვის უფლება ... სასამართლოს მიერ...“

99. მთავრობამ აღნიშნა, რომ სასამართლოებმა დეტალურადგანიხილეს საქმე მომჩივნის მიერ წარდგენილი ყველაუმნიშვნელოვანესი მტკიცებულების, მათ შორის 2004 წლის 20ივლისის აუდიტორული დასკვნის, გათვალისწინებით. საქმისგანხილვა მოხდა შეჯიბრებითობის პრინციპის სრული დაცვით,რომლის დროსაც სათანადოდ იქნა გათვალისწინებული მხარეთათანასწორობის პრინციპი. ორივე მხარის სამართლებრივი დაფაქტობრივი არგუმენტები სათანადოდ იქნა გათვალისწინებულისასამართლოების მიერ თავიანთ გადაწყვეტილებებში.

100. მომჩივანმა აღნიშნა, რომ ეროვნული სასამართლოების მიერგამოტანილი გადაწყვეტილებებში აშკარად შეინიშნებოდა მისი


ბრალის დამადასტურებელი, სათანადოდ დასაბუთებულიმტკიცებულებების ნაკლებობა. კერძოდ, ეროვნულმასასამართლოებმა რეაგირება არ მოახდინეს იმ ფაქტზე, რომსამოქალაქო ავიაციის სფეროში სხვადასხვა კომპანიებთანხელშეკრულებების გაფორმებით მომჩივანი უბრალოდსაკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ 2003 წლის 10 იანვარსმიღებული გადაწყვეტილებით გათვალისწინებული მითითებებითხელმძღვანელობდა. სასამართლოებმა ასევე არ გაითვალისწინეს ისფაქტი, რომ მან სადავო ბრძანება №1 პრეზიდენტის 2003 წლის 25ივლისის №364 ბრძანებულების საფუძველზე გამოსცა. ასეთივეპრობლემატური იყო ის ფაქტიც, რომ თავიანთ გადაწყვეტილებებშიადგილობრივმა სასამართლოებმა არ განმარტეს, თუ რატომგამართლდა მომჩვანი თოთხმეტ ავიაკომპანიასთან დადებულგარიგებებთან დაკავშირებით, მაგრამ დამნაშავედ იქნა ცნობილიდარჩენილ კომპანიებთან მიმართებაში მაშინ, როცა ფაქტობრივიგარემოებები რომლებიც საფუძვლად ედო, როგორც გამართლებასისე გასამართლებას, იყო იდენტური.


101. სასამართლო აღნიშნავს, რომ წარმოდგენილი საჩივარიკონვენციის 35-ე მუხლის მე-3 (a) პუნქტის მოთხოვნებისგათვალისწინებით არ არის აშკარად უსაფუძვლო. სასამართლოდამატებით აღნიშნავს, რომ არანაირი სხვა საფუძველი არ არსებობსიმისთვის, რომ ეს საჩივარი განსახილველად არ იქნას მიღებული.მაშასადამე, საჩივარი მისაღებად გამოცხადდა.

ბ. საქმის არსებითი მხარე

102. მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოს ფუნქციებში არშედის ეროვნული სასამართლოების მიერ სავარაუდოდდაშვებული ფაქტობრივი ან სამართლებრივი შეცდომებისგანხილვა (იხ. საქმე Tejedor García v. Spain, 1997 წლის 16 დეკემბერი,§ 31, გადაწყვეტილებებისა და განჩინებების კრებული 1997-VIII; დასაქმე Buzescuv. Romania, no. 61302/00, § 63, 2005 წლის 24 მაისი),სასამართლო განმეორებით აღნიშნავს, რომ მისი დამკვიდრებულისასამართლო პრაქტიკის თანახმად, რომელიც კონვენციიის მე-6მუხლის პირველი პუნქტის ფარგლებში მართლმსაჯულებისსათანადოდ განხორციელების პრინციპებს ასახავს,


სასამართლოებისა და ტრიბუნალების გადაწყვეტილებებშისათანადოდ უნდა მიეთითოს ამ გადაწყვეტილებების მიღებისსაფუძველი, რომელიც მოკლებული უნდა იყოს აშკარათვითნებობას, რათა ჩანდეს, რომ მხარეებს სათანადოდ მოუსმინეს,და უზრუნველყოფილ იქნას მართლმსაჯულების განხორციელებისსაზოგადოებრივი კონტროლი (იხ. საქმე Taxquet v. Belgium [GC], no.926/05, § 91, ECHR 2010; საქმე Salov v. Ukraine, no. 65518/01, §§ 89-92,ECHR 2005-VIII (ამონარიდები), საქმე ჯღარკავა საქართველოსწინააღმდეგ, no. 7932/03, § 71, 2009 წლის 24 თებერვალი; და საქმეHirvisaari v. Finland, no. 49684/99, § 30, 2001 წლის 27 სექტემბერი).

103. რა თქმა უნდა, მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი არ უნდა იქნესგაგებული ისე, თითქოს ითხოვდეს დაწვრილებით პასუხის გაცემასმხარეების მიერ წამოყენებულ ყველა არგუმენტზე, ხოლო იმისგანსაზღვრა, თუ რამდენად შეასრულა სასამართლომგადაწყვეტილების დასაბუთების ვალდებულება, მხოლოდკონკრეტული საქმის გარემოებების გათვალისწინებითააშესაძლებელი (იხ. საქმე Ruiz Torija v. Spain, 1994 წლის 9 დეკემბერი,§ 29, Series A no. 303-A, საქმე Suominen v. Finland, no. 37801/97, § 36,2003 წლის 1 ივლისი; და საქმე Boldea v. Romania, no. 19997/02, § 30,2007 წლის 15 თებერვალი). თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომეროვნულ სასამართლოს გააჩნია გარკვეული დისკრეციულიუფლებამოსილება კონკრეტულ საქმეში არგუმენტების შერჩევისასდა მხარეთა არგუმენტების გამამყარებელი მტკიცებულებისდასაშვებად ცნობისას, დაზარალებულ მხარეს უფლება აქვსჰქონდეს მოლოდინი სასამართლოსგან კონკრეტული და ცალსახაპასუხის, აღნიშნულ არგუმენტებთან დაკავშირებით, რომელთაცგადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვთ კონკრეტული საქმისშედეგისათვის (იხ. საქმე Hiro Balani v. Spain, 1994 წლის 9დეკემბერი, §§ 27-28, Series A no. 303-B; საქმე Grădinar v. Moldova,no. 7170/02, §§ 107-108, 2008 წლის 8 აპრილი; და საქმეGheorghev. Romania, no. 19215/04, § 43, 2007 წლის 15 მარტი).

104. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანი დამნაშავედ იქნაცნობილი სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტადგამოყენებაში ქვემოთ მოცემული ორი კონკრეტული ქმედების გამო,რომელიც მან განახორციელა სააგენტოს თავმჯდომარისთანამდებობაზე ყოფნისას: (i) ის ფაქტი, რომ მომჩივანმა, 2003 წლის28 მარტსა და 13 აგვისტოს მომსახურების ხელშეკრულებებიგააფორმა სამოქალაქო ავიაციის სამ კომპანიასთან, რათა მათგან,


2003 წლის 1 აპრილიდან 1 ოქტომბრამდე პერიოდში,მომსახურების საფასური აეკრიფა, რომელიც რეალურადშენიღბულ რეგულირების საფასურს წარმოადგენდა და (ii) ისფაქტი, რომ იმავე რეგულირების საფასურის აკრეფა გაგრძელდა რვასხვა სამოქალაქო ავიაციის კომპანიისგან №1 ბრძანებისსაფუძველზე, რომელიც უკანონოდ გამოიცა მომჩივნის მიერ 2003წლის 25 ნოემბერს.

105. პირველ ეპიზოდთან მიმართებაში, რომელიც ეხებოდასააგენტოს მიერ კომპანიებისგან მომსახურების საფასურის აკრეფას2003 წლის 28 მარტსა და 13 აგვისტოს გაფორმებული მომსახურებისხელშეკრულებების საფუძველზე, ეროვნულმა ორგანოებმაპასუხისგებაში მისცეს მომჩივანი მის მიერ საკონსტიტუციოსასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილებისშეუსრულებლობის გამო, რომელიც სავარაუდოდ უკრძალავდაადმინისტრაციას სამოქალაქო ავიაციის კომპანიებისთვის რაიმესაფასურის დაწესებას. თუმცა, აღნიშნული საკონსტიტუციოსასამართლოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილისგათვალისწინებით, შეუძლებელია გადაჭრით ითქვას, რომსაკონსტიტუციო სასამართლომ სრულად აუკრძალა სააგენტოსმომსახურების ხელშეკრულების გაფორმება სამოქალაქო ავიაციისკომპანიებთან. უნდა აღინიშნოს, რომ საკონსტიტუციოსასამართლოს გადაწყვეტილებით ძალადაკარგულად გამოცხადდაკანონმდებლობით გათვალისწინებული „სატრანსპორტოსაქმიანობის რეგულირების ყოველწლიური საფასურის“ გადახდისვალდებულება. თუმცა, იმავე გადაწყვეტილების სამოტივაციონაწილში, სააგენტოს მიერ წამოყენებული არგუმენტის საპასუხოდ,რომლის მიხედვითაც სააგენტო, სავარაუდოდ, ვერ შეძლებდაფუნქციონირებას მომსახურების საფასურის აკრეფის გარეშე დასამოქალაქო ავიაციის კომპანიებთან მომსახურებისხელშეკრულებების გაფორმების გარეშე, საკონსტიტუციოსასამართლომ ასევე განიხილა ის მოსაზრება, რომ პირიქით,კონსტიტუცური თვალსაზრისით უმჯობესი იყო, რომ სააგენტოსადა სამოქალაქო ავიაციის კომპანიებისთვის ნებაყოფილობითდაემყარებინათ სახელშეკრულებო ურთიერთობები, რომელთათანახმადაც ეს კომპანიები აიღებდნენ სახელშეკრულებოვალდებულებას გადაეხადათ სააგენტოს მიერ გაწეულიმარეგულირებელი მომსახურების საფასური საჯარო სამართლისიურიდიული პირის შესახებ კანონის მე-13 მუხლის „დ“ პუნქტის


შესაბამისად (იხ. ზემოთ მე-11-12 და მე-16 პარაგრაფები).აღნიშნულის გათვალისწინებით, სასამართლოსთვის რთულიაგაიგოს, თუ რატომ არ უზრუნველყო თბილისის საქალაქოსასამართლომ, სამოქალაქო ავიაციის კომპანიებთან მომსახურებისხელშეკრულების გაფორმებისთვის მომჩივნის დამნაშავედცნობისას დამაჯერებელი პასუხის გაცემა მომჩივნის დაცვის მთავარარგუმენტზე, რომ ის უბრალოდ ხელმძღვანელობდასაკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით ასეთისახელშეკრულებო ურთიერთობების დამყარებასთანდაკავშირებით (შედარებისთვის იხილეთ ზემოთ 43-ე და 47-ეპარაგრაფები). ასევე, მნიშვნელოვანია 2004 წლის 20 ივლისისაუდიტორული დასკვნა, საგამოძიებო ღონისძიება, რომელიცთავად ხელისუფლებამ განახორციელა და რომლის თანახმადაც,მომჩივნის მიერ სააგენტოს თავმჯდომარის თანამდებობაზეყოფნისას სადავო ხელშეკრულებების ინიცირება და გაფორმებააშკარად საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილების შესაბამისად განხორციელდა (იხ. ზემოთ 22-26-ეპარაგრაფები). სასამართლომ დამატებით აღნიშნა, რომ ამხელშეკრულებათაგან მინიმუმ ერთი, კერძოდ მეორეხელშეკრულება, რომელიც 2003 წლის 13 აგვისტოს გაფორმდა,ემყარებოდა დამატებით სამართლებრივ საფუძვლებს, კერძოდ კიპრეზიდენტის 2003 წლის 25 ივლისის №354 ბრძანებულებას.აღნიშნული ბრძანებულება პირდაპირ მიუთითებდა, რომსააგენტოს უფლება ჰქონდა, კერძო ხელშეკრულების საფუძველზე,დაეკისრებინა საფასური სამოქალაქო ავიაციის კომპანიებისთვისმარეგულირებელი მომსახურების გაწევის სანაცვლოდ. ამ მხრივაღსანიშნავი იყო ის, რომ თავად ბრძანებულება ხაზგასმითაღნიშნავდა თავის პრეამბულაში, რომ სააგენტოს მიერ ამ რეჟიმშიმუშაობა „შეესაბამებოდა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის10 იანვრის გადაწყვეტილებას“ (იხ. ზემოთ 82-ე პარაგრაფი).

106. რაც შეეხება მეორე ეპიზოდს, რომელსაც მომჩივნისბრალდება ეფუძნებოდა, კერძოდ 2003 წლის 25 ნოემბრის №1ბრძანების საფუძველზე [კომპანიებისთვის] რეგულირებისსაფასურის დაკისრება 2003 წლის 1 ოქტომბრიდან 2004 წლის 16მარტამდე პერიოდში, ეროვნულმა სასამართლოებმა დაასკვნეს,რომ მომჩივნის მიერ რეგულირების საფასურის ცალმხრივადდაწესება იყო უკანონო, მას შემდეგ, რაც საკონსტიტუციოსასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრის გადაწყვეტილებით,


მნიშვნელოვნად შეიცვალა რეგულირების შესახებ კანონი დაამოღებულ იქნა ყველა მითითება „სატრანსპორტო საქმიანობისრეგულირების ყოველწლიური საფასურის“ შესახებ. თუმცა,სასამართლოს მიაჩნია, რომ ეროვნულმა სასამართლოებმარეაგირება არ მოახდინეს თავისთავად ცხად ფაქტზე იმასთანდაკავშირებით, რომ ბრძანება №1 ეფუძნებოდა სახელმწიფორეგულირების შესახებ კანონის 24-ე მუხლის მე-5 პუნქტს,გარდამავალ დებულებას, რომელიც აღნიშნულ კანონში 2003 წლის14 აგვისტოს ცვლილებებით შევიდა. კერძოდ, გარდამავალიდებულების თანახმად, სააგენტოს, როგორც ტრანსპორტისმარეგულირებელ ორგანოს, უფლება ჰქონდა თავად დაეწესებინარეგულირების საფასური პარლამენტის მიერ ამ საკითხთანდაკავშირებით ახალი საკანონმდებლო აქტის მიღებამდე. იმისგათვალისწინებით, რომ ახალმა კანონმა რეგულირების საფასურიმოგვიანებით, კერძოდ, 2004 წლის 30 ივნისს დაადგინა (იხ. ზემოთ83-ე პარაგრაფი), რთულია იმის გაგება, თუ რატომ იყოარამართლზომიერი მომჩივნის მიერ ამ საკითხის მოწესრიგებაზემოთ ხსენებული 24-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად 2003 წლის25 ნოემბრის №1 ბრძანების გამოცემით. გარდა ამისა, თუ აშკარადუკანონო იყო მომჩივნის მიერ №1 ბრძანების გამოცემა, რომელიცძალაში 2003 წლის 1 ოქტომბერს შევიდა, მაშინ, იუსტიციისსამინისტროს, რომელიც პასუხისმგებელია სხვადასხვაკანონქვემდებარე სამართლებრივი აქტების კანონიერებისზედამხედველობაზე, ჩვეულებრივ უნდა მიეთითებინა ყველა ისსამართლებრივი ხარვეზი, რომელიც საფუძვლად ედო ამ ბრძანებას.ამასთანავე, 2004 წლის 20 ივლისის აუდიტორული დასკვნისთანახმად, რომელიც საქმის მასალებში არსებულ მტკიცებულებებსშორის სასამართლო ექსპერტიზით მოპოვებულ ერთადერთმტკიცებულებას წარმოადგენდა, №1 ბრძანების გამოცემისასმომჩივანი აშკარად მოქმედებდა იმ დროისთვის მოქმედიკანონმდებლობის დაცვით (იხ. ასევე ზემოთ მე-80 და 81-ეპარაგრაფები).

107. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ყველა ზემოთ ხსენებულიფაქტობრივი და სამართლებრივი ასპექტის დაზუსტებააუცილებელი იყო მომჩივნის ბრალის დასადგენად ორივეეპიზოდთან დაკავშირებით. თუმცა, იმ ფაქტის მიუხედავად, რომმომჩივანმა სათანადოდ წარმოადგინა ყველა შესაბამისი არგუმენტიეროვნული სასამართლო ორგანოების წინაშე (იხ. ზემოთ 28-ე, 30-ე,


43-44-ე, 50-ე და 52-ე პარაგრაფები), ეროვნულმა სასამართლოებმააშკარად, სათანადოდ არ გაითვალისწინეს ისინი თავიანთგადაწყვეტილებებში. რა თქმა უნდა არასწორია, რომ სამისასამართლო ინსტანციიდან არცერთი არ შეეცადა თავისგადაწყვეტილებაში განეხილა ურთიერთკავშირი მომჩივნისქმედებებს შორის, ის თუ ზუსტად რას მიუთითებდასაკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 10 იანვრისგადაწყვეტილება და როგორი იყო კანონმდებლობასაკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებისშემდგომ.

108. ზემოაღნიშნული ფაქტორები სასამართლოსთვისსაკმარისია რათა დაასკვნას, რომ ეროვნულმა სასამართლოებმასათანადოდ არ გაითვალისწინეს მომჩივნის წინააღმდეგ აღძრულისისხლის სამართლის საქმის ზემოთ მოცემული მნიშვნელოვანიასპექტები. ამ ასპექტებს, შესაძლოა, გადამწყვეტი მნიშვნელობაჰქონოდა მომჩივნის ბრალის განსაზღვრისას (შედარებისთვის,იხილეთ ზემოთ მითითებული საქმეები Salov, § 92, Grădinar, §§ 114and 115 და Gheorghe, § 50). აღნიშნულიდან გამომდინარე,წარმოქმნილი შეუსაბამობის გამო, მომჩივნის მსჯავრდებასამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებასთანდაკავშირებით არ იქნა დამაჯერებლად განსაზღვრულისასამართლო პრაქტიკის ისეთი ობიექტური დამკვირვებლისთვალსაზრისით, როგორიც ევროპული სასამართლოა. წინამდებარესაქმეში მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს არა მომჩივნისპირადი პასუხისმგებლობა ან დანაშაულის ელემენტების დადგენა,ე.ი. საკითხები, რომლებიც მხოლოდ ეროვნული სასამართლოებისპრეროგატივაში შედის, არამედ ეროვნული სასამართლოებისგადაწყვეტილებებში საკმარისი დასაბუთების არარსებობა, რისგამოც სასამართლოს არ ესმის, თუ საერთოდ რატომ იქნაგანხილული დანაშაულებრივად მომჩივნის ქმედებები, კერძოდსაფასურის აკრეფა მომსახურების ხელშეკრულებებისა დაკანონქვემდებარე სამართლებრივი აქტების საფუძველზე. სხვასიტყვებით რომ ვთქვათ, არ შეიძლება ითქვას, რომ მომჩივანსჰქონდა საშუალება ესარგებლა სამართლიანი საქმის წარმოებისუფლებით იმდენად, რამდენადაც სისხლის სამართლისკანონმდებლობა, კერძოდ სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ემუხლით განსაზღვრული სამსახურებრივი უფლებამოსილებისბოროტად გამოყენების დანაშაულის ფარგლები, გაუგებრად და,


ამგვარად, თვითნებურად იქნა განმარტებული ეროვნულისასამართლოების მიერ მომჩივნის საზიანოდ.

109. შესაბამისად დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლის პირველიპუნქტი.

III. კონვენციის მე-18 მუხლის სავარაუდო დარღვევა მე-5 მუხლთანერთობლიობაში

110. კონვენციის მე-5 მუხლთან ერთობლიობაში მე-18 მუხლზემითითებით, მომჩივანმა აღნიშნა, რომ მის წინააღმდეგ სისხლისსამართაწარმოებას და შემდეგ მის წინასწარ პატიმრობას ფარული,არამართლზომიერი მოტივები ჰქონდა. აღნიშნულ დებულებაშივკითხულობთ:

მუხლი 18

„დაუშვებელია ხსენებულ უფლებათა და თავისუფლებათა კონვენციითნებადართული შეზღუდვების გამოყენება არა იმ მიზნით, რისთვისაც ისინიაგათვალისწინებული.“

111. მთავრობამ აღნიშნა, რომ მომჩივანს წინასწარი პატიმრობამხოლოდ მის წინააღმდეგ უფლებამოსილების ბოროტადგამოყენების გამო აღძრული სისხლის სამართლის საქმისმიზნებისთვის შეეფარდა, რასაც კონვენციის მე-5 მუხლის პირველიპუნქტით გათვალისწინებული გამონაკლისი აშკარადითვალისწინებს. აღნიშნული სადავო სისხლის სამართლის საქმისსამართალწარმოებისას, შესაბამისი ეროვნული ორგანოებისქმედებებს მიღმა არ არსებობდა რაიმე „ფარული მიზანი“, გარდანამდვილი სამართალდაცვითი მიზნებისა.

112. საპასუხოდ მომჩივანმა განაცხადა, რომ მის წინააღმდეგსისხლის სამართლის საქმის აღძვრა და, აქედან გამომდინარე,მისთვის წინასწარი პატიმრობის შეფარდება, ბ-ნი სააკაშვილის მიერ2003 წელს, საპრეზიდენტო კამპანიის დროს, მის წინააღმდეგგაკეთებული მკაფიო და კონკრეტული საჯარო მუქარის პირდაპირშედეგს წარმოადგენდა. (იხ. ზემოთ 55-ე პარაგრაფი). რა თქმა უნდა,როგორც კი ბ-ნი სააკაშვილი არჩეულ იქნა საქართველოსპრეზიდენტად 2004 წლის იანვარში, „მომჩივნის ციხეში გაშვების“მუქარამ დაიწყო განხორციელება.



113. სასამართლო ხაზს უსვამს, რომ კონვენციის მე-18 მუხლს არაქვს ავტონომიური ხასიათი. მისი გამოყენება შეიძლება მხოლოდსხვა მუხლებთან ერთობლიობაში (იხ. საქმე Gusinskiy v. Russia, no.70276/01, § 75, ECHR 2004-IV). როგორც სასამართლომ მანამდეთავის პრეცედენტულ სამართლში დაადგინა, კონვენციის მთლიანისტრუქტურა ემყარება ზოგად ვარაუდს, რომ წევრისახელმწიფოების ორგანოები კეთილსინდისიერად მოქმედებენ. რათქმა უნდა, ნებისმიერ სახელმწიფო პოლიტიკას ანინდივიდუალურ ღონისძიებას შესაძლოა ჰქონდეს „ფარულიმიზანი“, და კეთილსინდისიერების პრეზუმფცია თეორიულადსადავო იყოს. თუმცა, პრაქტიკაში რთულია ამ მოსაზრებისგაბათილება. რა თქმა უნდა, მომჩივანმა, რომელიც ამტკიცებს, რომმისი უფლებები და თავისუფლებები არასათანადო საფუძვლითშეიზღუდა, დამაჯერებლად უნდა მოახდინოს იმისდემონსტრირება, რომ ხელისუფლების ორგანოების რეალურიმიზანი განსხვავდება მათ მიერ გაცხადებული მიზნისგან, ან იმმიზნისაგან, რომელიც შესაძლოა ლოგიკურად გამომდინარეობდესკონტექსტიდან. უბრალო ეჭვი იმის შესახებ, რომ ხელისუფლებისორგანოებმა თავიანთი უფლებამოსილება კონვენციითგანსაზღვრული მიზნებისგან განსხვავებული მიზნებისთვისგამოიყენეს, არ არის საკმარისი იმის დასამტკიცებლად, რომდარღვეულ იქნა მე-18 მუხლი (იხ. საქმე Khodorkovskiy v. Russia, no.5829/04, § 255, 2011 წლის 31 მაისი). კონვენციის მე-18 მუხლისსაფუძველზე ბრალდების წამოყენებისას, სასამართლო იყენებსძალიან მკაცრ მტკიცებულების სტანდარტს. შედეგად, არსებობსმხოლოდ რამდენიმე საქმე, სადაც სასამართლო დარწმუნდა, რომ ესსტანდარტი დაკმაყოფილდა, ესენია: Gusinskiy v. Russia(მითითებულია ზემოთ, §§ 73–78); საქმე Cebotari v. Moldova(no. 35615/06, §§ 46 et seq., 2007 წლის 13 ნოემბერი); ან საქმე Lutsenkov. Ukraine, (no. 6492/11, § 108, 2012 წლის 3 ივლისი). საპირისპირომაგალითისთვის იხ. საქმე Sisojeva and Others v. Latvia (საქმისამორიცხვა) ([GC], no. 60654/00, § 129, ECHR 2007-I).

114. სასამართლო აღნიშნავს, რომ როდესაც საქმე პოლიტიკურითუ სხვა ფარული მოტივით სისხლისსამართლებრივ ბრალდებასეხება, რთულია წინასწარი პატიმრობის გამიჯვნა იმ სისხლისსამართაწარმოებისგან, რომლის ფარგლებშიც მოხდა ამპატიმრობის გამოყენება (იხ. ზემოთ მითითებული საქმე Lutsenko,


§ 108). მოცემულ შემთხვევაში, მომჩივნის ერთადერთი არგუმენტი,რომელიც ამყარებდა მის პრეტენზიებს მის წინააღმდეგ არსებულისამართალწარმოების არამართლზომიერად დაწყებასთანდაკავშირებით, იყო მითითება საპრეზიდენტო კანდიდატის, ბ-ნისააკაშვილის, საჯარო განცხადებებზე. სასამართლო ადატურებს,რომ აღნიშნული საჯარო განცხადებები იყო შეუფერებელი,რომელიც რა თქმა უნდა თავისუფლად შეიძლება აღქმული იქნასმომჩივნისთვის საფრთხედ (იხ. ზემოთ 55-ე პარაგრაფი). თუმცა,სხვა დამატებითი მტკიცებულების ან არგუმენტების არარსებობისფონზე და გონივრული ეჭვის გამომრიცხავი მკაცრიმტკიცებულების სტანდარტის გამოყენებით, სასამართლოს მაინცარ შეუძლია დაადგინოს, რომ მომჩივნის წინააღმდეგ სისხლისსამართლის საქმის აღძვრა აუცილებლად დაკავშირებული იყო ბ-ნისააკაშვილის მიერ გამოთქმულ მუქარასთან, ან რომ ამუკანასკნელმა, მისი პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ, სხვა მხრივარამართლზომიერი ზეგავლენა მოახდინა სისხლის სამართლისსაქმის შემდგომ განვითარებაზე. რა თქმა უნდა, უბრალო ეჭვიფარულ არამართლზომიერ მიზანზე, მიუხედავად იმისა, თურამდენად სადავო შეიძლება იყოს ეს ეჭვი, ვერ იქნება საკმარისისასამართლოსთვის დაადგინოს, რომ მოცემულ საქმეში მოპასუხესახელმწიფოს მთელ სამართლებრივ მექანიზმს აკლდადამოუკიდებლობა და მოხდა მისი ab initio არასწორად გამოყენებაპრეზიდენტის მხრიდან სავარაუდო ზეწოლის შედეგად, ან რომსაქმის დაწყებიდან მის დასრულებამდე პროკურატურა დასასამართლო ორგანოები არაკეთილსინდისიერად და კონვენციისაშკარა უგულებელყოფით მოქმედებდა (შედარებისთვის იხ. ზემოთმითითებული საქმე Khodorkovskiy, § 260). წინამდებარე საქმეში,როგორც ოფიციალურ, ისე არაოფიციალური წყაროებზედაყრდნობით, არცერთი ასპექტი არ მიუთითებდა, იმაზე, რომპროკურატურა ან სასამართლო ორგანოები რაიმე ისეთი ფარულიმოტივებით მოქმედებდნენ, რომლებიც შეუთავსებებლი იყომომჩივნის თავისუფლების შეზღუდვასთან და კონვენციის მე-5მუხლთან (შედარებისთვის იხ. ზემოთ მითითებული საქმეLutsenko, §§ 108-109; ზემოთ მითითებული საქმე Gusinskiy, §§ 73–78;და საქმე Tymoshenko v. Ukraine, no. 49872/11, § 299, 2013 წლის 30აპრილი).

115. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომდაადგინა, რომ ვინაიდან კონვენციის მე-5 და მე-18 მუხლების


საფუძველზე წარმოდგენილ ერთობლივ პრეტენზიაში მომჩივანმამტკიცებულების სახით მხოლოდ იმ დროისთვის ქვეყნისსაპრეზიდენტო კანდიდატის მიერ მის წინააღმდეგ გამოთქმულიმუქარა მოიყვანა, მომჩივანმა ვერ დააკმაყოფილა მტკიცებისტვირთის სტანდარტი. ამიტომ ვერ ვიტყვით, რომ არსებობსსაკმარისად დამაჯერებელი მტკიცებულება იმისა, რომ მომჩივნისსისხლისსამართლებრივი დევნა და დაპატიმრება არასწორიმოტივებით მოხდა (იხ. ზემოთ მითითებული საქმეKhodorkovskiy, §256).

116. შესაბამისად, საჩივრის ეს ნაწილი არის აშკარადუსაფუძვლო და არ უნდა დაკმაყოფილდეს კონვენციის 35-ემუხლის მე-3(a) და მე-4 პუნქტების შესაბამისად.

IV. კონვენციის მოთხოვნების სხვა სავარაუდო დარღვევები

A. ეროვნული სასამართლოების მიერ 2004 წლის 19 და 25 მარტსმიღებული განჩინებების წინააღმდეგ გამოთქმულიპრეტენზიები

117. კონვენციის მე-5 მუხლის პირველ და მესამე პუნქტებზე დამე-13 მუხლზე მითითებით, მომჩივანმა პრეტენზია წამოაყენასასამართლოს მიერ 2004 წლის 19 და 25 მარტსა და 14 ივინისსგამოტანილ განჩინებებთან მიმართებაში, რომელთასაფუძველზედაც მოხდა მისთვის წინასწარი პატიმრობისშეფარდება და ამ პატიმრობის ვადის გაგრძელება. კერძოდ, მანაღნიშნა, რომ ეს განჩინებები იყო უკანონო ან/და დაუსაბუთებელი,ვინაიდან არ არსებობდა მის მიერ სისხლის სამართლისდანაშაულის ჩადენის გონივრული ეჭვი და სადავო განჩინებებს არჰქონდა საკმარისი და სათანადო საფუძველი.

118. აღნიშნულის საპასუხოდ მთავრობამ განაცხადა, რომმომჩივნის პრეტენზია იმის თაობაზე, რომ მის მიერსამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებისდანაშაულის ჩადენის გონივრული ეჭვი არ არსებობდა, აშკარადდაუსაბუთებელი იყო, ვინაიდან მტკიცებულების ის ნაწილი,რომლის შეგროვებაც გამოძიების ადრეულ ეტაპზე მოხდა,საკმარისზე მეტი იყო ეროვნული სასამართლოებისთვის, რათამომჩივნის წინასწარ პატიმრობაში დატოვების საჭიროება


დაედასტურებინათ. მათ ასევე აღნიშნეს, რომ აღნიშნულიგანჩინებები სათანადოდ იყო დასაბუთებული.

119. სასამართლო აცხადებს, რომ მომჩივნის მიერ კონვენციის მე-5 მუხლის სხვადასხვა დებულებების შესაბამისად გამოთმულიპრეტენზიების მიზანი იყო ეჭვქვეშ დაეყენებინა კრწანისი-მთაწმინდის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 19 მარტისა დათბილისის საოლქო სასამართლოს 2004 წლის 25 მარტისა და 14ივნისის განჩინებათა კანონიერება და საფუძვლიანობა.

120. ამ სამი განჩინებიდან, პირველი ორი - 2004 წლის 19 მარტისადა 25 მარტის განჩინებები, წარმოადგენდა იმავე habeas corpusპროცედურის ორ შემთხვევას, რომელიც მომჩივნის წინასწარიპატიმრობის საწყის პერიოდს უკავშირდებოდა, ხოლო ამგანჩინებებიდან უკანასკნელი, რომელიც გამოტანილ იქნასააპელაციო ინსტანციაში, საბოლოო იყო (შედარებისთვის იხ. საქმესაღინაძე და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ, no. 18768/05, § 136,2010 წლის 27 მაისი). თუმცა, წინამდებარე საჩივრის შეტანა მოხდა2005 წლის 12 მარტს, ე.ი. ეროვნული სასამართლოს მიერ სადავოhabeas corpus პროცედურის ფარგლებში, 2004 წლის 25 მარტსსაბოლოო განჩინების გამოტანიდან ექვს თვეზე მეტი პერიოდისგასვლის შემდეგ (იხ. მსგავსი დასკვნა მსგავს სიტუაციაში საქმედავთიანი საქართველოს წინააღმდეგ (dec.), no. 73241/01, ECHR 2005წლის 6 სექტემბერი; საქმე ღვალაძე საქართველოს წინააღმდეგ(dec.), no. 42047/06, 2007 წლის 11 სექტემბერი; და საქმე ფანჯიკიძედა სხვები საქართველოს წინააღმდეგ (dec.), 73241/01, 2006 წლის 20ივნისი).

121. რაც შეეხება თბილისის საოლქო სასამართლოს 2004 წლის 14ივნისის განჩინებას, რომლის საფუძველზედაც მოხდა მომჩივნისწინასწარი პატიმრობის საწყისი ვადის გაგრძელება, იმ დროისთვისამ კონკრეტული განჩინების დამატებით გასაჩივრება აღარმომხდარა მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსისთანახმად. შედეგად, აღნიშნული განჩინება საბოლოო იყოკონვენციის 35-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისთვის(შედარებისთვის მსგავს სიტუაციასთან იხ. საქმე ალიევისაქართველოს წინააღმდეგ, no. 522/04, §§ 111 და112, 2009 წლის 13იანვარი). შედეგად, მომჩივნის მიერ ამ კონკრეტულ განჩინებასთანდაკავშირებული პრეტენზია, რომელიც შეტანილ იქნასასამართლოში 2005 წლის 12 მარტს, ასევე დაგვიანებულია (ასევეიხ. ზემოთ მითითებული საქმე ფანჯიკიძე და სხვები).


122. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საჩივრის ეს ნაწილიშეტანილ იქნა დაგვიანებით და არ უნდა დაკმაყოფილდესკონვენციის 35-ე მუხლის პირველი და მე-4 პუნქტების თანახმად.

B. საჩივარი 2004 წლის 16 სექტემბრიდან 2005 წლის 16 მარტამდემომჩივნის პატიმრობის უკანონობის გასაჩივრებისშეუძლებლობის შესახებ

123. დამატებით, კონვენციის მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტზემითითებით, მომჩივანმა პრეტენზია გამოთქვა იმასთანდაკავშირებით, რომ მისი 2005 წლის 1 თებერვლის საჩივარი მისიპატიმრობის ვადის გაგრძელების უკანონობასთან დაკავშირებით,რომელიც 2004 წლის 16 სექტემბერს დაიწყო, თბილისის საქალაქოსასამართლომ 2005 წლის 16 მარტს განუხილველად დატოვა,როდესაც აღნიშნულმა ინსტანციამ მომჩივანი სამართალში მისცა.

124. მხარეებმა იგივე არგუმენტები წარმოადგინეს, რომლებიცწარმოდგენილი იყო კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტისსაფუძველზე გამოთქმული პრეტენზიის ფარგლებში, კერძოდ 2004წლის 16 სექტემბრიდან 2005 წლის 16 მარტამდე მომჩივნის უკანონოპატიმრობასთან დაკავშირებით (იხ. ზემოთ 90-ე და 91-ეპარაგრაფები).

125. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მან უკვე მოახდინა 2004 წლის16 სექტემბრიდან 2005 წლის 16 მარტამდე მომჩივნის პატიმრობისუკანონობის საკითხის სრულყოფილი შესწავლა. სასამართლოიმეორებს მის წინა დასკვნებს იმასთან დაკავშირებით, რომკონვენციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევაგამოწვეული იყო მოცემულ დროს კარგად დამყარებულ ეროვნულკანონმდებლობასა და პრაქტიკაში არსებული ხარვეზით, რაცწარმოადგენდა სტრუქტურულ პრობლემას და არ ითვალისწინებდაშესაძლო სამართლებრივი დაცვის რაიმე საშუალებას. ამისგათვალისწინებით, დაუშვებლად უნდა გამოცხადდეს კონვენციისმე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზია, რომელიც მჭიდრო კავშირშია მე-5 მუხლის პირველიპუნქტის ფარგლებში განხილულ პრეტენზიასთან. თუმცა,საკითხის არსებით მხარესთან დაკავშირებით ადრე გაკეთებულიდეტალური დასკვნების გათვალისწინებით, სასამართლოს მიაჩნია,რომ არ არსებობს იგივე სტრუქტურული პრობლემის ცალკედამატებით განხილვის საჭიროება კონვენციის მე-5 მუხლის მე-4


პუნქტის ფარგლებში (შედარებისთვის იხ. ზემოთ მითითებულიგიგოლაშვილის საქმე, §§ 14, 15 და 30-37)

IV. კონვენციის 41-ე მუხლის მოქმედება

126. კონვენციის 41-ე მუხლის თანახმად:

„თუ სასამართლო დაადგენს, რომ დაირღვა კონვენციით ან მისი ოქმებითგათვალისწინებული უფლება, ხოლო შესაბამისი მაღალი ხელშემკვრელიმხარის შიდა სამართალი დარღვევის მხოლოდ ნაწილობრივი გამოსწორებისშესაძლებლობას იძლევა, საჭიროების შემთხვევაში, სასამართლოდაზარალებულ მხარეს სამართლიან დაკმაყოფილებას მიაკუთვნებს.“

A. ზიანი

127. მომჩივანი მოითხოვდა 142 600 ლარს (დაახლოებით 120 000ევრო) მატერიალური ზიანისთვის. მან განმარტა, რომ აღნიშნულითანხა იქნებოდა მისი ყოველთვიური ხელფასის კომპენსაცია,რომელიც შეადგენდა 2 300 ლარს (დაახლოებით 1 100 ევრო)მოცემულ დროს და რომელსაც ის მიიღებდა იმ შემთხვევაში, რომარ აეძულებინათ გადამდგარიყო სააგენტოს თავმჯდომარისთანამდებობიდან მის წინააღმდეგ უსამართლო სისხლისსამართალწარმოების დაწყების შემდეგ.

128. მომჩივანი ასევე მოითხოვდა 500 000 ევროს მორალურიზიანისთვის. მომჩივნის თანახმად, კონვენციის მე-5 მუხლისპირველი პუნქტითა და მე-6 მუხლის პირველი პუნქტითგათვალისწინებული უფლებების დარღვევის გამო მან განიცადამძიმე სტრესი, რამაც უარყოფითად იმოქმედა მის ჯანმრთელობაზე.

129. მთავრობამ განაცხადა, რომ მატერიალური ზიანისანაზღაურების მოთხოვნა იყო უსაფუძვლო, რადგან არავითარიმიზეზობრივი კავშირი არ არსებობდა ამ მოთხოვნასა დასავარაუდო დარღვევებს შორის. მთავრობამ აღნიშნა, რომმორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა იყო გადაჭარბებული.

130. სასამართლო ვერ ხედავს მიზეზობრივ კავშირს მის მიერდადგენილ დარღვევასა და სავარაუდო მატერიალურ ზიანს შორის.რა თქმა უნდა, სასამართლოს არ შეუძლია განსაზღვროსშეინარჩუნებდა თუ არა საერთოდ და რამდენ ხანს შეინარჩუნებდამომჩივანი თავის სამსახურს იმ შემთხვევაში, მის წინააღმდეგსისხლის სამართალწარმოება რომ არ დაწყებულიყო(შედარებისთვის იხ. ასევე საქმე საქართველოს ლეიბორისტული


პარტია საქართველოს წინააღმდეგ, no. 9103/04, § 148-151, ECHR2008).

131. მეორე მხრივ, სასამართლოს ეჭვი არ ეპარება, რომ მომჩივანმაგანიცადა მორალური ზიანი და იმედგაცრუება კონვენციის მე-5მუხლის პირველი პუნქტითა და მე-6 მუხლის პირველი პუნქტითგათვალისწინებული უფლებების დარღვევიდან გამომდინარე დამხოლოდ აღნიშნული დარღვევების დადგენით არამატერიალურიზიანი სათანადოდ ვერ ანაზღაურდება. ითვალისწინებს საქმისკონკრეტულ გარემოებებს, სასამართლო სამართლიანობისპრინციპის საფუძველზე, მართებულად მიიჩნევს ამ ნაწილშიმომჩივნის ანაზღაურება განსაზღვროს 20 000 ევროს ოდენობით.

B. ხარჯები და დანახარჯები

132. მომჩივანი ითხოვდა 28 200 და 11 760 აშშ დოლარს(დაახლოებით 25 415 და 10 600 ევრო) შესაბამისად ეროვნულსასამართლოებსა და ადამიანის უფლებათა ევროპულსასამართლოში საქმის წარმოების დროს მისი იურიდიულიწარმომადგენლობის ხარჯების ასანაზღაურებლად. ამ მოთხოვნისდასასაბუთებლად, მომჩივანმა წარმოადგინა 2008 წლის 19 მარტითადა 2009 წლის 7 მაისით დათარიღებული ორი ინვოისი, გაცემულიმისი ორი წარმომადგენლის მიერ. აღნიშნულ დოკუმენტებშიდეტალურად იყო მოცემული იმ იურიდიულ მომსახურებათაჩამონათვალი, რომელიც სავარაუდოდ გაეწია მომჩივანს,ნამუშევარი საათების რაოდენობისა და ადვოკატთა საათობრივიანაზღაურების ტარიფების მიხედვით. პირველი წარმომადგენელიმოითხოვდა 188 ნამუშევარი საათის ანაზღაურებას - 150 აშშდოლარი, (135 ევრო) საათში ტარიფით, ხოლო მეორეწარმომადგენელი მოითხოვდა 98 ნამუშევარი საათის ანაზღურებას- 120 აშშ დოლარი, (108 ევრო) საათში, ტარიფით. წარმოდგენილდოკუმენტებში არ ჩანდა, ამ ორი ადვოკატის მიერ მოთხოვნილითანხა სინამდვილეში გადახდილ იქნა თუ არა მომჩივნის მიერ.

133. მთავრობამ აღნიშნა, რომ მომჩივანს აღნიშნულმა ორმაადვოკატმა ნამდვილად გაუწია იურიდიული მომსახურება, თუმცახარჯები გადაჭარბებული იყო.

134. სასამართლო განმეორებით აღნიშნავს, რომ კონვენციის 41-ემუხლის თანახმად, ხარჯებისა და დანახარჯების ანაზღაურებისმისაღებად მომჩივანს რეალურად და აუცილებლად უნდა ჰქონდეს


გაწეული ეს ხარჯები და დანახარჯები. აღნიშნულთანდაკავშირებით, სასამართლო დამატებით აღნიშნავს, რომ რაიმედამატებითი ფინანსური დოკუმენტების არარსებობის ფონზე,რომელიც დაადასტურებდა შესაბამისი ფინანსური ოპერაციისრეალურად განხორციელებას, მხოლოდ ადვოკატების ინვოისებივერ გამოდგება იმის მტკიცებულებად, რომ იურიდიული ხარჯებიდა დანახარჯები, რომელთა ანაზღაურებასაც ითხოვს მომჩივანი,„რეალურად და ნამდვილად“ იქნა გაწეული თავად მომჩივნის მიერ(იხ. ზემოთ მითითებული საქართველოს ლეიბორისტულიპარტიის საქმე, §161 და 164; საქმე დადიანი და მაჩაბელისაქართველოს წინააღმდეგ, no. 8252/08, § 65, 2012 წლის 12 ივნისი;საქმე Tolstoy Miloslavsky v. the United Kingdom, 1995 წლის 13ივლისი, § 77, Series A no. 316-B; და საქმე Malama v. Greece(სამართლიანი დაკმაყოფილება), no. 43622/98, § 17, 2002 წლის 18აპრილი). გარდა ამისა, სასამართლო აღნიშნავს, რომ იგი არ არისვალდებული გაითვალისწინოს ქვეყანაში ადვოკატისმომსახურების ტარიფები და პრაქტიკა. შესაბამისად, მას შეუძლიაარ დაეთანხმოს ადგილობრივი ადვოკატების საათობრივიანაზღაურების ტარიფებს, რომელიც მას გადაჭარბებულად მიაჩნია(იხ. საქმე ასანიძე საქართველოს წინააღმდეგ, [GC], no. 71503/01,§ 206, ECHR 2004-II).

135. წინამდებარე საქმეში, იმის გათვალისწინებით, რომსასამართლოს ხელთ არ აქვს ფინანსური დოკუმენტები, ასევეზემოხსენებული კრიტერიუმების გათვალისწინებით, სასამართლოსრულად ვერ დააკმაყოფილებს მომჩივნის საჩივარს. არამედ,სასამართლოს მიაჩნია, რომ გონივრული იქნება მომჩივნისთვის15 000 ევროს ოდენობით ერთიანი თანხის გადახდა ეროვნულისასამართლოებისა და ევროპული სასამართლოს წინაშე საქმისწარმოების დროს მისი იურიდიული წარმომადგენლობის ხარჯებისასანაზღაურებლად.

C. საურავი

136. სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, რომ საურავისგანაკვეთი განისაზღვროს ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრულისასესხო განაკვეთით, რომელსაც უნდა დაემატოს 3 პროცენტი.


ამ მოტივით სასამართლო ერთხმად

1. აცხადებს კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი და მე-4 პუნქტებისადა მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე გამოთქმულპრეტენზიებს მისაღებად, რომელიც შეეხება შესაბამისადმომჩივნის წინასწარ პატიმრობას 2004 წლის 16 სექტემბრიდან2005 წლის 16 მარტამდე, 2005 წლის 16 მარტის სასამართლოგანხილვას და მის წინააღმდეგ მიმდინარე სისხლისსამართალწარმოების სამართლიანობას, ხოლო დარჩენილნაწილში საჩივარს მიიჩნევს მიუღებლად;

2. ადგენს, რომ 2004 წლის 16 სექტემბრიდან 2005 წლის 16 მარტამდემომჩივნის უკანონო წინასწარი პატიმრობით დაირღვაკონვენციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტი.

3. ადგენს, რომ არ არსებობს კონვენციის მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტისსაფუძველზე, 2005 წლის 16 მარტის სასამართლო განხილვასთანდაკავშირებით წამოყენებული პრეტენზიის განხილვისაუცილებლობა.

4. ადგენს რომ, დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლის პირველიპუნქტი.

5. ადგენს,(a) რომ მოპასუხე სახელმწიფო ვალდებულია, კონვენციის 44-ემუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად გადაწყვეტილებისსაბოლოოდ გახდომის დღიდან სამი თვის განმავლობაშიგადაუხადოს მომჩივანს შემდეგი თანხები მოპასუხესახელმწიფოს ვალუტაში ანგარიშწორების დღეს არსებულიკურსის გათვალისწინებით:

(i) 20 000 ევრო (ოცი ათასი ევრო), დამატებული ყველა ისგადასახადი, რომელიც შესაძლოა დაეკისროს მორალურიზიანისთვის;(ii) 15 000 ევრო (თხუთმეტი ათასი ევრო), დამატებულიყველა ის გადასახადი, რომელიც შესაძლოა დაეკისროსმომჩივანს ხარჯებთან და დანახარჯებთან დაკავშირებით;

(b) ზემოთ აღნიშნული სამთვიანი ვადის ამოწურვიდანგადახდის განხორციელებამდე, გადასახდელ თანხას


დაერიცხოს გადაუხდელობის პერიოდში არსებული ევროპისცენტრალური ბანკის ზღვრული სასესხო განაკვეთის თანაბარიჩვეულებრივი საპროცენტო განაკვეთი, რასაც დაემატება 3პროცენტი.

6. უარყოფს მომჩივნის პრეტენზიებს სამართლიანიდაკმაყოფილების დანარჩენ ნაწილში.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და წერილობით ეცნობამხარეებს 2016 წლის 21 ივნისს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ედებულების მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად.

მარიალენა ცირლი ანდრას შაიოსექციის განმწესრიგებელი თავმჯდომარე

კონვენციის 45-ე მუხლის მე-2 პუნქტისა და სასამართლოსრეგლამენტის 74-ე დებულების მე-2 პუნქტის შესაბამისად,გადაწყვეტილებას თან ერთვის შემდეგი განსხვავებული აზრი:

(a) მოსამართლეების შაიოს, წოწორიასა და პინტო დეალბუკერკეს ერთობლივი თანმხვედრი აზრი;

(b) მოსამართლე კურისის თანმხვედრი აზრი.A.S.M.T

მოსამართლეების შაიოს, წოწორიასა და პინტო დეალბუკერკეს ერთობლივი თანმხვედრი აზრი

1. ტექნიკური მიზეზებიდან გამომდინარე და სასამართლოსმიერ პრეცედენტული სამართლის დაცვის მიზნით, ჩვენ კენჭივყარეთ რათა მიუღებლად გვეცნო მომჩივნის მიერ კონვენციის მე-18 მუხლის საფუძველზე გამოთქმული პრეტენზიები. თუმცა, სხვასაქმეებში ბევრი ჩვენი კოლეგის მსგავსად, ჩვენი აზრითაც, დროაგადახედილ იქნეს მე-18 მუხლთან დაკავშირებით სასამართლოსპრეცენდენტულ სამართალში არსებული ამკრძალველისტანდარტები.

2. მე-18 მუხლის სავარაუდო დარღვევებთან დაკავშირებულიშემთხვევების ანალიზისას, უპირველეს ყოვლისა უნდაგავითვალისწინოთ საქმეში არსებული გარკვეული ტექნიკურიასპექტები, რომლებიც გამოკვეთილი არ იყო სხვა დარღვევებისგანხილვისას.

I. საჩივრის ხანდაზმულობა (მე-5 მუხლი)

3. პრეტენზიები მომჩივნის პატიმრობის პერიოდთანდაკავშირებით, მისი თავდაპირველი დაკავებიდან 2004 წლის 16სექტემბრამდე, გამოცხადდა მიუღებლად, ვინაიდან მომჩივანმასაჩივარი შემოიტანა პატიმრობის პერიოდიდან ექვს თვეზე მეტიხნის გასვლის შემდეგ. როგორც ასეთი, სასამართლოს არდასჭირვებია განეხილა მოხდა თუ არა მე-5 მუხლის პირველიპუნქტის (c) ქვეპუნქტის დარღვევა მომჩივნის დაკავებისა დადაპატიმრების საფუძვლად „გონივრული ეჭვის“ არარსებობასთანმიმართებაში. თუმცა, იმ პერიოდის განმავლობაში საქმისწარმოებაში ადგილი ჰქონდა გაუგებარ ელემენტებს, რომლებიცაჩენდა კითხვებს მომჩივნის პატიმრობის ვადის გაგრძელებასა დაეროვნული სასამართლოების გადაწყვეტილებათალეგიტიმურობასთან დაკავშირებით. უნდა გავითვალისწინოთპატიმრობის თავდაპირველი პერიოდი, რათა შევაფასოთ მე-18მუხლის საფუძველზე წამოყენებული პრეტენზია, ვინაიდანსწორედ ამ პერიოდთან მიმართებაში შეგვიძლია განვიხილოთმოტივის ლეგიტიმურობის საკითხი. მე-18 მუხლი მოქმედებს სხვამუხლთან ერთობლიობაში იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ძირითადიმუხლი არ დარღვეულა (იხ. საქმე Gusinskiy v. Russia, no. 70276/01, §

73, ECHR 2004-IV). საჩივრის დაუშვებლობა მე-5 მუხლისდარღვევის მიზნებისთვის არ ნიშნავს, რომ სასამართლომ უნდაუგულებელყოს ამ პერიოდში მომხდარი ფაქტები საქმისგარემოებების ერთობლიობაზე დაყრდნობით მე-18 მუხლისსავარაუდო დარღვევის განხილვისას.

II. საჩივრის არსებითი მხარე (პრეტენზიები მე-6 მუხლისსაფუძველზე მე-18 მუხლთან ერთობლიობაში)

4. მიუხედავად იმისა, რომ მომჩივნის პრეტენზია შეეხებოდა მე-6 მუხლის დარღვევას მე-18 მუხლთან ერთობლიობაში, ამპრეტენზიის თაობაზე სახელმწიფოს ინფორმირება არ მოხდა იმპრეცედენტული სამართლის შესაბამისად, რომელიც მოქმედებდაინფორმირების მომენტში. ამ სამწუხარო ხარვეზმა ხელი შეუშალასასამართლოს აღნიშნული საკითხის განხილვაში.

5. ჩვენ არ უნდა უგულებელვყოთ ასეთი დარღვევისშესაძლებლობა. საქმეებში Navalnyy დაFrumkin, სასამართლოს აღარგანუსაზღვრავს მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზიის არსებითი გარემოებები მას შემდეგ რაც მე-6 მუხლისდარღვევა დაადგინა1. ეს არ უნდა ნიშნავდეს იმას, რომსასამართლოს არ შეუძლია გამოიყენოს მე-18 მუხლი მე-6 მუხლთანერთობილობაში2. ეროვნული სასამართლოებისგადაწყვეტილებებით დაირღვა მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი დაგარკვეულ გარემოებებში ამან მართლმსაჯულების ბოროტადგამოყენების საკითხი უნდა წამოჭრას. ბოლოსდაბოლოს, სოკრატესსასამართლო პროცესიდან მოყოლებული „პოლიტიკური

1 საქმე Navalnyy and Ofitserov v. Russia, nos. 46632/13 და 28671/14, § 117, 2016 წლის23 თებერვალი, და საქმე Frumkin v. Russia, no. 74568/12, § 173, ECHR 2016.2 არ არსებობს აშკარა მიზეზი იმისა, თუ რატომ უნდა იყოს შეზღუდვა იმასთანდაკავშირებით, თუ რომელ მუხლებთან ერთობლიობაში უნდა მოხდეს მე-18მუხლის გამოყენება. მე-5 და მე-6 მუხლები ურთიერთკავშირშია და მათ შორისარსებობს მნიშვნელოვანი მსგავსება მე-18 მუხლის მიზნებისთვის. იხ.განსხვავებული აზრი საქმეში Navalnyy and Ofitserov v. Russia, § 6: „კონვენციის მე-5 მუხლის მსგავსად, მე-6 მუხლი არ ითვალისწინებს აბსოლუტურ უფლებას დამიუხედავად იმისა, რომ არცერთი დებულება ტექსტობრივად არ მოიცავსშეზღუდვებს ცალკე აღებულ მე-2 პარაგრაფში კონვენციის მე-8-11 მუხლებისმსგავსად, შეზღუდვების არსებობა შესაძლებელია. აქედან გამომდინარე არარსებობს a priori მიზეზი, თუ რატომ უნდა მოხდეს მე-18 მუხლის გამოყენებამხოლოდ მე-5 მუხლთან და არა მე-6 მუხლთან ერთობლიობაში.

მართლმსაჯულება“ ხელისუფლების მიერ მართლმსაჯულებისბოროტად გამოყენების ყველაზე გამორჩეულ ფორმას წარმოადგენს.

6. წინამდებარე საქმეში არ არსებობს დამაჯერებელი ახსნა-განმარტება კეთილსინდისიერ ხარვეზთან დაკავშირებით. ჩვენ არვიცით, თუ რატომ თქვეს ეროვნულმა სასამართლოებმა უარირეაგირება მოეხდინათ მომჩივნის მიერ წამოყენებულარგუმენტებზე. ეს დუმილი ახსნა-განმარტებას მოითხოვს.ხარვეზები, რომლებიც წარმოადგენდა მე-6 მუხლის დარღვევას,ასევე აჩენს კითხვებს იმასთან დაკავშირებით, თუ რატომარსებობდა ასეთი ხარვეზები. მე-18 მუხლი ასეთი კითხვებიდანწამოჭრილი პრეტენზიების წარდგენის საშუალებას იძლევა.როგორც ასეთი, მე-6 მუხლის საფუძველზე გამოთქმულიპრეტენზია იმსახურებს მე-18 მუხლთან მიმართებაში განხილვას.

III. მტკიცებულების სტანდარტი მე-18 მუხლისთვის

7. ტექნიკური სირთულეების გარდა, რამაც პრაქტიკულადშეუძლებელი გახადა საკითხის ჭეშმარიტი ანალიზი, ჩვენაღმოვჩნდით უფრო ფუნდამენტური პრობლემის წინაშე. ამჟამად,მე-18 მუხლისთვის მტკიცებულების სტანდარტი მეტისმეტადმაღალია. ითვლება, რომ სახელმწიფო მოქმედებსკეთილსინდისიერად3. ეს პრეზუმფცია მოითხოვს უფრო მაღალმტკიცებულების სტანდარტს ვიდრე არის „გონივრულ ეჭვს მიღმა“სტანდარტი, სადაც არ ხდება მტკიცების ტვირთის მოპასუხეზეგადასვლა მომჩივნის მიერ prima facie მტკიცებულების წარდგენისშემდეგაც კი4. სასამართლო ითხოვს, რომ მომჩივანმა„დამაჯერებლად უნდა აჩვენოს, რომ ხელისუფლების ორგანოებისრეალური მიზანი განსხვავდება მათ მიერ გაცხადებულიმიზნისგან“; რომ „უბრალო ეჭვი“ საკმარისი არ არის5. ჩვენ უნდამოვითხოვოთ არსებული სტანდარტის გადახედვა. მიუხედავადიმისა, რომ მცირე მიზეზი გვაქვს ეჭვი შევიტანოთ კონვენციისხელმომწერი სახელმწიფოს კეთილსინდისიერების პრეზუმფციაში,ეს პრეზუმფცია, მისი ახლანდელი გაგებით, ადგენს ისეთ მაღალ

3 საქმეKhodorkovskiy and Lebedev v. Russia, nos. 11082/06 და 13772/05, § 905, 2013წლის 25 ივლისი.4 იხ. ჰელენ კელერი და კორინა ჰერი, „შერჩევითი სისხლის სამართალწარმოებადა მე-18 მუხლი ECHR: ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსდემოკრატიის დაცვის გამოუყენებელი პოტენციალი“, ნაწილი II.5 საქმე Khodorkovskiy v. Russia, no. 5829/04, § 255, 2011 წლის 31 მაისი.

მტკიცებულების სტანდარტს, რომ პრაქტიკულად შეუძლებელიადარღვევის ფაქტის დამტკიცება და ეწინააღმდეგება მე-18 მუხლითგათვალისწინებულ გარანტიათა სულისკვეთებას6. განსახილველსაქმეში პატიმრობის ან მსჯავრდების გაუგებარი ელემენტებისარსებობისას, არსებული სტანდარტი პრაქტიკულად შეუძლებელსხდის მომჩივნისთვის, დაამტკიცოს თავისი პოზიცია. თუ თვითონსასამართლოს არ შეუძლია გამოარკვიოს ეროვნულისასამართლოების მიერ განხორციელებული გარკვეული ქმედებისსაფუძვლები, წარმოუდგენლად რთული იქნებოდა მომჩივნისთვისამის მოთხოვნა მტკიცებულების სტანდარტისდასაკმაყოფილებლად. იშვიათად შევხვდებით წერილობითშეთანხმებებს, სადაც აღწერილია პატიმრობის ნამდვილი მიზანი7 ანცალსახად აღნიშნულია, რომ მომჩივანი დაპატიმრებულ იქნა სხვამიზეზით.8 ამ სტანდარტის შედეგად, პრაქტიკულად შეუძლებელიხდება მტკიცების ტვირთი მე-18 მუხლის დარღვევასთანდაკავშირებით.

8. მე-18 მუხლის სულისკვეთებასთან უფრო შესაბამისიიქნებოდა prima facie მტკიცებულებების წარმოდგენის საშუალებისმიცემა და მტკიცების ტვირთის გადასვლის დაშვება. თუ მომჩივანსშეუძლია წარმოადგინოს prima facie მტკიცებულება იმასთანდაკავშირებით, რომ არსებობს პატიმრობის ან გადაწყვეტილებისელემენტები, რომლებიც გაუგებარია, უხეშად არღვევს კონვენციასან თვითნებურია და აშკარად დაკავშირებულია პოლიტიკურმიზნებთან ან დაუშვებელ კერძო ამბიციებთან (მაგალითად,გამოძალვა პირადი სარგებლის მიღების მიზნით), მაშინ მტკიცებისტვირთი, იმის შესახებ, რომ მათი მოტივები იყო ლეგიტიმური,გადადის მთავრობაზე. ამ შემთხვევაში, შესაძლოა, ძალზემნიშვნელოვანი იყოს საერთაშორისო მიუკერძოებელიდამკვირვებლების პოზიცია.

9. წინამდებარე საქმეში უნდა გაგვეთვალისწინებინა ფაქტები დაშეგვეფასებინა საქმის არსებითი მხარე მე-18 მუხლის შესაბამისად.თუმცა, ამის შესაძლებლობა არ მოგვეცა, ვინაიდან შეზღუდულებივიყავით პრეცედენტული სამართლის ამკრძალველისტანდარტებით.

6 იხ. კელერი და ჰერი, supra შენიშვნა N 4, ნაწილი I (B) .7 საქმე Gusinskiy v. Russia, no. 70276/01, ECHR 2004-IV.8 საქმე Lutsenko v. Ukraine, no. 6492/11, 2012 წლის 3 ივლისი.

10. მოვუწოდებთ ჩვენს კოლეგა მოსამართლეებს პირველივეშესაძლებლობისთანავე ხელახლა განიხილონ ეს საკითხი.

მოსამართლე კურისის თანმხვედრი აზრი

1. ჩემი კოლეგების მსგავსად, მეც მხარი დავუჭირე კონვენციისმე-18 მუხლის დარღვევასთან დაკავშირებით მომჩივნისპრეტენზიის მიუღებლად ცნობას. თუმცა, ჩემი კოლეგების,მოსამართლეების შაიოს, წოწორიას და პინტო დე ალბუკერკესმსგავსად, რბილად რომ ვთქვათ, ძალიან სერიოზული ეჭვი შემაქვსიმაში კარგია თუ არა (ჯერ კიდევ) პრეცენდენტულ სამართალშიდამკვიდრებული ის სტანდარტი, რომელიც აღნიშნული საჩივრისდაკმაყოფილებაზე უარის თქმას გვკარნახობს.

I

2. ორმოც წელზე მეტი ხნის წინ, საქმეში Kamma v. the Netherlands(no. 4771/71, კომისიის 1974 წლის 14 ივლისის ანგარიში), ადამიანისუფლებათა ევროპულმა კომისიამ დაადგინა, რომ მე-18 მუხლს „არაქვს ავტონომიური ხასიათი“ და რომ მისი „გამოყენებაშესაძლებელია მხოლოდ სხვა მუხლებთან ერთობლიობაში.“შესაბამისად, „შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს კონვენციის მე-18მუხლის დარღვევას სხვა მუხლთან მიმართებით მაშინაც კი, თუ არხდება ცალკე აღებული ამ მუხლის დარღვევა“ (გვ. 9).მოხერხებულობისთვის, ამ "სხვა“ მუხლ(ებ)ს მოვიხსენიებ როგორც„მთავარ მუხლ(ებ)ს“, თუმცა ასეთი (წმინდა ტექნიკური) აღნიშვნაალბათ არც ისე კარგად შერჩეულია, ვინაიდან იგი ირიბადგულისხმობს, რომ მე-18 მუხლი შესაძლოა იყოს რამდენადმე„ნაკლებად მნიშვნელოვანი“ ვიდრე, ვთქვათ, მე-3 ან მე-5, ან მე-6, ანმე-8, ან მე-10, ან მე-11 ან მე-13 მუხლები. მსურს გავემიჯნო ასეთმიდგომას.

3. სასამართლო უპირობოდ, სიტყვასიტყვით დაეთანხმაკომისიის არგუმენტაციის ლოგიკურობას, ყოველგვარი დათქმისგარეშე (იხ. საქმე Oates v. Poland (dec.), no. 35036/97, 2000 წლის 11მაისი). ამგვარად, იგი შეესაბამება სასამართლოს პრინციპულპოზიციას იმასთან დაკავშირებით, რომ საჩივრებში, რომლებიცprima facie აკმაყოფილებს მისაღებობის კრიტერიუმებს და, აქედანგამომდინარე, განიხილება სასამართლო კოლეგიის და არა ერთიმოსამართლის მიერ, მე-18 მუხლის სავარაუდო დარღვევებიაღიქმება არა როგორც „ავტონომიური“, არამედ, როგორცარსებითად დაკავშირებული კონვენციის ან მისი ოქმების სხვამუხლ(ებ)ის, ე.ი. „ძირითადი მუხლ(ებ)ის“ დარღვევასთან. ასევე, ამ

პოზიციას შეესაბამება პრაქტიკა, რომლის ფარგლებშიც, თუსასამართლო არ დაადგენს „ძირითადი“ მუხლის დარღვევას, მე-18მუხლის დარღვევის შესახებ პრეტენზიის მიმართაც არ დგინდებადარღვევა, ან იგი არსებითად არ განიხილება და ხდება მისიგანუხილველად დატოვება დაუსაბუთებლობის გამო.

4. საქმეები, სადაც სასამართლომ მე-18 მუხლის დარღვევადაადგინა, შეიძლება თითებზე ჩამოითვალოს, და რამდენიმე თითიკიდევ დარჩება. თუ დღემდე არსებულ პრაქტიკასგავითვალისწინებთ, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ დარჩენილითითები ჯერ კიდევ თავისუფალი დარჩება გარკვეული პერიოდისგანმავლობაში. ასეთი მოკრძალებული რაოდენობა არ ასახავს„პოლიტიკური მართლმსაჯულების“ რეალობას თავისიმრავალმხრივი გამოვლინებით, როგორიცაა პოლიტიკურადმოტივირებული დაკავება, სასამართლო დევნა, დაპატიმრება,სასამართლო განხილვა, გასამართლება, ქონების კონფისკაცია დასამოქალაქო აქტივობის შეზღუდვები. თუმცა, საქმეშიKhodorkovskiy v. Russia (no. 5829/04, § 255, 2011 წლის 31 მაისი),სასამართლომ აღნიშნა, რომ

„კონვენციის მთლიანი სტრუქტურა ემყარება ზოგად ვარაუდს, რომლისთანახმადაც წევრი სახელმწიფოების ორგანოები კეთილსინდისიერადმოქმედებენ.“

5. კეთილსინდისიერების პრეზუმფცია (სახელმწიფოორგანოების მხრიდან) გულისხმობს, რომ მე-18 მუხლისსაფუძველზე წამოყენებულ პრეტენზიებში (ფაქტობრივად ყველასხვა მუხლის საფუძველზე წამოყენებული პრეტენზიისაგანგანსხვავებით), onus probandi ეკისრება მომჩივანს:

„რა თქმა უნდა, ნებისმიერ სახელმწიფო პოლიტიკას ან ინდივიდუალურღონისძიებას შესაძლოა ჰქონდეს „ფარული მიზანი“, დაკეთილსინდისიერების პრეზუმფცია სადავო იყოს. თუმცა მომჩივანმა,რომელიც ამტკიცებს, რომ მისი უფლებები და თავისუფლებებიარასათანადო საფუძვლით შეიზღუდა, დამაჯერებლად უნდა მოახდინოსიმის დემონსტრირება, რომ ხელისუფლების ორგანოების რეალური მიზანიგანსხვავდება მათ მიერ გაცხადებული მიზნისგან (ან იმ მიზნისაგან,რომელიც შესაძლოა ლოგიკურად გამომდინარეობდეს კონტექსტიდან).უბრალო ეჭვი იმის შესახებ, რომ ხელისუფლების ორგანოებმა თავიანთიუფლებამოსილება კონვენციით განსაზღვული მიზნებისგან განსხვავებულიმიზნებისთვის გამოიყენეს, არ არის საკმარისი იმის დასამტკიცებლად, რომდარღვეულ იქნა მე-18 მუხლი.“ (იქვე)

6. პრეზუმფცია შესაძლოა იყოს სუსტი და ძლიერი. როგორც ჩანს,კეთილსინდისიერების პრეზუმფცია მე-18 მუხლის საფუძველზეშეტანილ საქმეებში ძალიან ძლიერია. გარდა იმისა, რომ მტკიცებისტვირთი ეკისრება მომჩივანს და არა მოპასუხე მთავრობას (როგორცსხვა მუხლების საფუძველზე შეტანილ საქმეებში), სასამართლოსდასარწმუნებლად იმაში, რომ ნამდვილად დაირღვა მე-18 მუხლი,მომჩივანი იძულებულია წარუდგინოს სასამართლოს მინიმუმრამდენიმე მყარი, უნაკლო მტკიცებულება, ისეთი პირდაპირი,როგორიც შესაძლოა რომ იყოს მტკიცებულება. ამგვარად, „სადავო“პრეზუმფცია შესაძლოა გაბათილებულ იქნას მხოლოდ „უდავო“მტკიცებულებით და ეს მტკიცებულება წარმოდგენილი უნდა იქნასმომჩივნის მიერ. სასამართლოს პრეცედენტულ სამართლში ესტესტი მოიხსენიება, როგორც „ძალიან მკაცრი მტკიცებისსტანდარტი“ (გამოყოფილია ავტორის მიერ). საქმეში Khodorkovskiy(იქვე., § 256), მის წინა პრეცედენტულ სამართლზე მითითებით,სასამართლომ აღნიშნა:

„მე-18 მუხლის საფუძველზე პრეტენზიების წამოყენებისას, სასამართლოიყენებს ძალიან მკაცრ მტკიცების სტანდარტს; შედეგად, მხოლოდ ძალიანცოტა საქმეში მოხდა კონვენციის აღნიშნული დებულების დარღვევისდადგენა. ამგვარად, საქმეში Gusinskiy v. Russia (no. 70276/01, §§ 73–78, ECHR2004-... (ამონარიდები)) სასამართლო დაეთანხმა, რომ მომჩივნისთავისუფლება შეიზღუდა, inter alia, მე-5 მუხლით გათვალისწინებულისგანგანსხვავებული მიზნით. ამ საქმეში სასამართლოს გადაწყვეტილებაეფუძნებოდა დაპატიმრებულ პირსა და ბეჭდური მედიის ფედერალურმინისტრს შორის გაფორმებულ შეთანხმებას. ამ შეთანხმებიდან ცხადი იყო,რომ მომჩივანს პატიმრობა შეეფარდა იმისთვის, რომ ეძულებინათ იგისახელმწიფოსთვის მიეყიდა მისი კუთვნილი მედია კომპანია. საქმეშიCebotari v Moldova (no. 35615/06, §§ 46 et seq., 2007 წლის 13 ნოემბერი),სასამართლომ დაადგინა კონვენციის მე-18 მუხლის დარღვევა, სადაცმომჩივნის დაკავება აშკარად უკავშირდებოდა სასამართლოს წარმოებაშიმყოფ საჩივარს. თუმცა, ასეთი საქმეები იშვიათია (იხ. საპირისპირომაგალითისთვის, საქმე Sisojeva and Others v. Latvia [GC], no. 60654/00, § 129,ECHR 2007-II). კერძოდ, სასამართლო აღნიშნავს, რომ სასამართლოსპრეცედენტულ სამართალში არ მოიპოვება რაიმე მაგალითი, რომელიცგაამყარებდა მომჩივნის განცხადებას იმასთან დაკავშირებით, რომ როდესაცდადგენილია არასათანადო მოტივის prima facie მტკიცებულება, მტკიცებისტვირთი გადადის მოპასუხე მთავრობაზე. სასამართლო მიიჩნევს, რომ ამკონტექსტში მტკიცების ტვირთი უნდა ეკისრებოდეს მომჩივანს.

ამგვარად, მე-18 მუხლის საფუძველზე შეტანილ საქმეებშიმომჩივანზე დაკისრებული მტკიცებულების სტანდარტი არისმეტისმეტად მაღალი. ალბათ, ზოგი იტყვის, რომ

კეთილსინდისიერების პრეზუმფცია გადაიქცა თითქმის ბრმარწმენად სახელმწიფო ორგანოების კეთილსინდისიერებაში,რომელიც არ შერყეულა შემდეგი საქმეების შემდეგაც კი: (ზემოთმითითებული საქმე) Khodorkovskiy, რომელსაც მოჰყვა საქმე OAONeftyanaya Kompaniya Yukos v. Russia (no. 14902/04, 2011 წლის 20სექტემბერი) და საქმე Khodorkovskiy and Lebedevv. Russia (nos. 11082/06 and 13772/05, § 899, 2013 წლის 25 ივლისი). ანსაერთოდ არსებობდა კი ასეთი რწმენა თავიდანვე?

თუმცა, ამას რწმენას ვერ ვუწოდებთ. არამედ, ეს არისსიფრთხილე.

7. მართალია, შესაძლოა არსებობდეს სათანადო მიზეზებიიმისთვის, რომ უარი არ ვთქვათ (როგორც მინიმუმ, მთლიანობაში)ზემოთ ხსენებულ პრეზუმფციაზე. საქმეში Khodorkovskiy andLebedev (რომელიც მითითებულია ზემოთ, § 903), სასამართლომაღნიშნა:

„მაშინაც კი, როდესაც გარეგნულად ყველაფერი არასათანადო მოტივებისშესახებ მომჩივნის პრეტენზიის სასარგებლოდ მეტყველებს, მტკიცებისტვირთი მომჩივანს უნდა ეკისრებოდეს. [სასამართლო] ადასტურებს მისპოზიციას საქმეში Khodorkovskiy (no. 1) იმასთან დაკავშირებით, რომროდესაც მომჩივანი აკეთებს განცხადებას ხელისუფლების ორგანოებისარაკეთილსინდისიერებასთან დაკავშირებით, მან „დამაჯერებლად უნდამოახდინოს იმის დემონსტრირება“, რომ ხელისუფლება არასათანადომოტივებით მოქმედებდა. ამგვარად, ასეთ საქმეებში მტკიცებულებისსტანდარტი მაღალია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სასამართლოს მოუწევსდაადგინოს დარღვევები ყველა მაღალი პროფილის საქმეში, სადაცმომჩივნის სტატუსი, ქონება, რეპუტაცია და ა.შ. იწვევს ეჭვს იმასთანდაკავშირებით, რომ მისი სისხლისსამართლებრივი დევნაარამართლზომიერი მოტივებით ხორციელდებოდა. ასეთისისხლისსამართლებრივი დევნა, მაგალითად, საქმეში Streletz, Kessler andKrenz [v. Germany, nos. 34044/96, 35532/97, 44801/98, ECHR 2001-II],შეუძლებელი გახდებოდა. ... სასამართლო იმეორებს მის ცნობილმოსაზრებას საქმეში Khodorkovskiy (no. 1) , რომლის თანახმადაც „მაღალიპოლიტიკური სტატუსი არ იძლევა ხელშეუხებლობის გარანტიას“.“

8. ზემოთ მოცემული დასაბუთება ფორმულირებულია მეტ-ნაკლებად აბსოლუტური ფორმით. თეორიულად, იგი გარკვეულშესაძლებლობას ტოვებს იმის დასამტკიცებლად, რომ მომჩივნისუფლებების შეზღუდვისას ხელისუფლების ორგანოებს„კონვენციით განსაზღვრული მიზნებისგან განსხვავებულიმიზნები“ ამოძრავებდათ (იხ. Khodorkovskiy, მითითებულიაზემოთ, §255), მაგრამ მომჩივანმა "დამაჯერებლად უნდამოახდინოს იმის დემონსტრირება“, რომ ხელისუფლების

ორგანოები არაკეთილსინდისიერად მოქმედებდნენ. ამგვარად,ფაქტობრივად, მომჩივნის საქმე დამოკიდებულია წარმოდგენილიმტკიცებულებებით სასამართლოს „დარწმუნების“შესაძლებლობაზე.

როგორც „რწმენა“, ისე „დარწმუნებულობა“ არის ცნებები,რომლებიც არ არის თავისუფალი სუბიექტურობის ელემენტისგან.შესაბამისად, თუ მომჩივანს გააჩნია მხოლოდ ის, რაცსასამართლომ, რომელიც ვერ „დარწმუნდება“ მის მიერ, შესაძლოაჩათვალოს უბრალო „კონტექსტუალურ მტკიცებულებად“ (ანუ,როდესაც სახეზეა მხოლოდ „გარეგნული ნიშნები“, მათირაოდენობის მიუხედავად) იმისა, რომ მომჩივანი გახდა„პოლიტიკური მართლმსაჯულების“ მსხვერპლი (მიუხედავადიმისა, თუ რამდენად დამაჯერებელი შეიძლება იყოს ესმტკიცებულება ფართო საზოგადოებისთვის), მომჩივანს არ რჩებაბევრი შესაძლებლობა იმისთვის, რომ სამართლებრივადაღნიშნული ფაქტის ნამდვილობა აღიარებული იქნას.

ამით აიხსნება იმ საქმეთა სიმცირე, რომლებშიც სასამართლომმე-18 მუხლის დარღვევა დაადგინა (იხ. ქვემოთ მე-11 პარაგრაფი).და პირიქით: ასეთი საქმეების სიმცირე ძლიერი მტკიცებულებაა იმპრინციპის აბსოლუტური ხასიათის, რომლის მიხედვითაცკეთილსინდისიერების (თეორიულად) გაბათილებადიპრეზუმფციის გაბათილება ასეთი რთულია პრაქტიკაში.

9. მტკიცება იმასთან დაკავშირებით, რომ მე-18 მუხლისსაფუძველზე შეტანილ საქმეებში მთავრობისთვის მტკიცებისტვირთის დაკისრების შემთხვევაში სასამართლოს

„მოუწევს დადგინოს დარღვევები ყველა მაღალი პროფილის საქმეში სადაცმომჩივნის სტატუსი, ქონება, რეპუტაცია და ა.შ. იწვევს ეჭვს იმასთანდაკავშირებით, რომ მისი სამართლებრივი დევნა არამართლზომიერიმოტივებით განხორციელდა“ (გამოყოფილია ავტორის მიერ),

არ არის უნაკლო. ის უფრო მეტ კითხვებს ბადებს ვიდრე პასუხებსიძლევა.

პირველ რიგში ნამდვილად ყველა? რატომ ყველა? განცხადებაიმასთან დაკავშირებით, რომ

„ისეთი სისხლისსამართლებრივი დევნის შემთხვევები, მაგალითად, როგორცსაქმეში Streletz, Kessler and Krenz ... , შეუძლებელი გახდებოდა“,

არის აშკარად გადაჭარბებული. ეს უბრალოდ ტოლფასიასასამართლოს მიერ მისი უძლურების აღიარებისა იმ

ბრალდებებთან მიმართებაში, რომლებიც შესაძლოა შეთხზული ანგამოგონილი იყოს, ან იმ სპეკულაციებთან მიმართებაში, რომლებიცშესაძლოა უსაფუძვლო იყოს. არ მჯერა, რომ სასამართლო ასეთიუსუსური ან პარალიზებულია. ნუთუ ნამდვილად არ არსებობს სხვასაშუალებები, რათა თავიდანვე გამოვრიცხოთ ყალბი კონსპირაციისთეორია იმასთან დაკავშირებით, რომ მომჩივნის უფლებები ანთავისუფლებები შეიზღუდა კონვენციით გათვალისწინებულისგანგანსხვავებული მიზნებით, თუ მომჩივანი სასამართლოს ვერწარუდგენს ხელისუფლების ორგანოების აღიარებას, წერილობითან ჩანაწერის სახით, იმასთან დაკავშირებით, რომ ისინი მას"სდევნიან“ აღნიშნული სხვა მიზეზით (რაც არ უნდა იყოს ესმიზეზი), ან მინიმუმ „შეთანხმების“ მსგავს დოკუმენტს, რომელსაცხელისუფლების ორგანოების სასარგებლოდ მოაწერა ხელიმომჩივანმა პატიმრობაში ყოფნის პერიოდში (როგორც მაგალითადსაქმეში Gusinskiy v. Russia (no. 72076/01, ECHR 2004-IV))? საერთოჯამში, ეჭვი მხოლოდ ეჭვია; თუ ის თავიდანვე გადაჭრით არგამოირიცხა, როგორც სიყალბე, მისი უარყოფა შესაძლებელიაუფრო საფუძვლიანი შესწავლით. პოლიტიკურად მოტივირებულიუფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების ეჭვის გამოძიებაზედაუსაბუთებელი უარის თქმა ვერასდროს გაფანტავს ამ ეჭვს.მაგრამ ნამდვილად გაზრდის მას.

მაგრამ რას იტყვით “ESK-ზე” („ყველა სკოლის მოსწავლემაც კიიცის“ გამონათქვამის შემოკლებული ფორმა, რომლის ავტორიცაარიჩარდ დოკინსი)? რა მოხდება იმ შემთხვევაში, თუ„კონტექსტუალური მტკიცებულება“ იმასთან დაკავშირებით, რომმომჩივანი იდევნებოდა ხელისუფლების ორგანოების მიერპოლიტიკური ნიშნით, იზომება წიგნების საცავებით? სხვასიტყვებით რომ ვთქვათ, რა მოხდება თუ (როგორც აღნიშნულიასაქმეში Khodorkovskiy and Lebedev (მითითებულია ზემოთ; იხ.ზემოთ მე-7 პარაგრაფი)) „გარეგნული ნიშნები“ [რომლებიც]არასათანადო მოტივების შესახებ მომჩივნის პრეტენზიისსასარგებლოდ მეტყველებს, იმდენად ბევრია, რომ ყველა, ვისაცსურს საქმის რეალური სურათის დანახვა, ვეღარ შეძლებდამიმხრობოდა კეთილსინდისიერების პრეზუმფციას იმ კონკრეტულმთავრობასთან მიმართებაში? შესაძლებელია თუ არა, მიუხედავადამისა, ასეთი „კონტექსტუალური მტკიცებულების“ გადაწონვასასამართლოს მხრიდან თავშეკავებული ფორმალისტურიმიდგომით? შეუძლია თუ არა, და რაც უფრო მნიშვნელოვანია, უნდა

უარყოს თუ არა სასამართლომ ასეთი „კონტექსტუალურიმტკიცებულება“ იმ ერთადერთი საფუძვლით, რომ პოლიტიკურიოპონენტის დევნაში მონაწილე პირები არც ისეთი დაუდევრებიიყვნენ, რომ ხელი მოეწერათ აღიარებაზე და გადაეცათ ისმომჩივნისთვის სასამართლოში წარსადგენად?

10. ყველა ეს კითხვა არ შეეხება იმ საქმეებს, რომლებიც უკვეგადაწყვიტა სასამართლომ და სადაც ამ უკანასკნელს არ დაუდგენიამე-18 მუხლის დარღვევა. ისინი ეხება პრინციპს. ისინი ეხებამტკიცებულების სტანდარტს და სიფრთხილეზე დაფუძნებულდასაბუთების მეთოდს. ფართო გაგებით, ისინი ეხებაურთიერთდამოკიდებულებას სამართალსა და აშკარა რეალობასშორის. თუ პრინციპი, როგორი გონივრულიც არ უნდა იყოს იგიიურიდიული თვალსაზრისით, წარმოიქმნება სიფრთხილისფარგლებში, ეს სრულებით არ ნიშნავს იმას, რომ იგი ხელს უწყობსსამართალსა და რეალურ ცხოვრებას შორის არსებული სიცარიელისამოვსებას. ის ნებისმიერი მიმართულებით შეიძლება განვითარდეს.მაგრამ არსებობს დიდი რისკი, რომ იგი ამ სიცარიელის უფროგაფართოებისკენ განვითარდება.

11. როგორც არ უნდა იყოს, 2004 წლიდან მოყოლებული(მხოლოდ) ახლა დაადგინა სასამართლომ ექვს საქმეში მე-18მუხლის დარღვევა მე-5 მუხლის ერთ ან მეტ დებულებასთანერთობლიობაში. ყველა ამ საქმეში გადაწყვეტილება პალატამმიიღო და არცერთი მათგანი არ განუხილავს დიდ პალატას. ესსაქმეებია (ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით): Gusinskiy(მითითებულია ზემოთ); Cebotari v. Moldova (no. 35615/06, 2007წლის 13 ნოემბერი); Tymoshenko v. Ukraine (no. 49872/11, 2013 წლის30 აპრილი); Lutsenko v. Ukraine (no. 6492/11, 2012 წლის 3 ივლისი);Ilgar Mammadov v. Azerbaijan (no. 15172/13, 2014 წლის 22 მაისი); დაRasul Jafarov v. Azerbaijan (no. 69981/14, 2016 წლის 17 მარტი).

ყველა ამ საქმეში სასამართლომ მე-18 მუხლის დარღვევა მე-5მუხლის ერთ ან მეტ დებულებასთან ერთობლიობაში იმმტკიცებულებებზე დაყრდნობით დაადგინა, რომლებიც აშკარადარ იყო „კონტექსტუალური“. ამ მტკიცებულებათა ნაწილი, როგორცწინამდებარე თანმხვედრ აზრში, მოხსენებულია passimსასამართლოს პრეცედენტული სამართლის ციტირებისას, ამიტომარ განვიხილავ ამ საკითხებს უფრო დეტალურად. მე მაღელვებს არამე-18 მუხლის დარღვევა, რომელიც დაადგინა სასამართლომ,

არამედ ის დარღვევები, რომელთა დადგენაც არ მოხდა დასავარაუდო დარღვევები, რომელთა განხილვაც არ მოხდა.

12. თავისთავად ცხადია, რომ სასამართლოს ისტორიას ბევრისაჩივარი ახსოვს მე-18 მუხლის დარღვევასთან დაკავშირებით.მიუხედავად ამისა, დღემდე ასეთი საქმეებისადმი, უმეტესშემთხვევაში, არსებობდა შემდეგი მიდგომა: მიუღებლად იქნასცნობილი მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზიები. როგორც უკვე აღინიშნა (იხ. ზემოთ მე-8 პარაგრაფი),კეთილსინდისიერების პრეზუმფცია იმდენად ძლიერია, ხოლომტკიცებულების აღიარების მოთხოვნები იმდენად ხისტია, რომმომჩივნები ძალიან იშვიათად და ისიც გამონაკლის შემთხვევებშითუ აკმაყოფილებენ ამ მოთხოვნებს.

13. თუმცა, სასამართლოს პრეცედენტული სამართალი იმსაქმეებში, სადაც მომჩივანთა მიერ მე-18 მუხლის საფუძველზეწამოყენებული პრეტენზიები არ დაკმაყოფილდა, დღემდე ოთხსხვადასხვა მოდელად იყოფოდა. რა თქმა უნდა, შესაძლოაარსებობდეს ამ პრეცედენტული სამართლის კლასიფიკაციისძალზედ განსხვავებული კრიტერიუმები, და შესაბამისად,განსხვავებული ტიპოლოგიები. ქვემოთ მოყვანილი მაგალითინამდვილად არ არის გამორჩეული. ის განკუთვნილია მხოლოდ ამმოსაზრების მიზნებისთვის გამოსაყენებლად და არავითარი სხვამიზნით.

II

14. პირველი სქემა, რომლის მიხედვითაც არ კმაყოფილდებამომჩივნის მიერ მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზია, მდგომარეობს შემდეგში: სასამართლო ადგენს, რომ არდარღვეულა ის „ძირითადი“ მუხლი რომელსაც ემყარება მომჩივნისპრეტენზია. როგორც წესი, მომჩივანს საჩივარი შეაქვს კონვენციისან/და მისი ოქმების არა ერთი, არამედ რამდენიმე მუხლისსაფუძველზე და, აქედან გამომდინარე, პრაქტიკაში ეს მოდელიგვხვდება მაშინ, როდესაც სასამართლო არ ადგენს რომელიმე იმმუხლის დარღვევას, რომლის საფუძველზედაც მომჩივანმა შეიტანასაჩივარი (იმ გათვალისწინებით, რომ ზოგიერთი მუხლისსაფუძველზე შეტანილი საჩივრები შესაძლოა საერთოდ არ იქნასგანხილული). იმის საფუძველზე, რომ არ დადგინდა „ძირითადი“მუხლ(ებ)ის დარღვევა, ხანმოკლე მსჯელობის შემდეგ, სასამართლო

ასევე ადგენს, რომ არ მომხდარა მე-18 მუხლის დარღვევა დაპირდაპირ მიუთითებს ამაზე გადაწყვეტილების სარეზოლუციონაწილში. მოპასუხე მთავრობა მთლიანად იგებს ასეთ საქმეებს.

15. ამგვარად, საქმეში Handyside v. the United Kingdom (1976 წლის7 დეკემბერი, Series A no. 24) სასამართლომ დაადგინა, რომ არდარღვეულა კონვენციის მე-10 და მე-14 მუხლები და დამატებითიოქმის პირველი მუხლი. მე-18 მუხლის სავარაუდო დარღვევისარსებით გარემოებებთან დაკავშირებით სასამართლო თავისგანხილვაში შემოიფარგლა იმ გადაწყვეტილებით, რომ მომჩივანზედაწესებული „შეზღუდვები“

„ეხებოდა მიზნებს, რომლებიც იყო ლეგიტიმური ... [კონვენციის მე-10მუხლისა და დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის] ფარგლებში“ (§ 64).

16. ოცზე მეტი წლის შემდეგ, საქმეში Gündem v. Turkey (1998წლის 25 მაისი, გადაწყვეტილებებისა და განჩინებების კრებული1998-III), სასამართლომ დაადგინა, რომ არ მომხდარა კონვენციისმე-3 მუხლის, მე-5 მუხლის პირველი პუნქტისა და მე-8 მუხლის, ანდამატებითი ოქმის პირველი მუხლის დარღვევა. რაც შეეხება მე-18მუხლის სავარაუდო დარღვევას, სასამართლომ თავისი მსჯელობადააფუძნა იმ ფაქტზე, რომ კომისიას (რომელმაც პირველმაგანიხილა ეს საქმე)

„არ ჰქონდა საკმარისი ფაქტობრივი საფუძველი რომელზე დაყრდნობითაცგამოიტანდა დასკვნას, რომ მოხდა კონვენციის მე-3, მ-5 ან მე-8 მუხლების ანდამატებითი ოქმის პირველი მუხლის დარღვევა“

და, რომ

„არც კი შეიძლება გაჩნდეს კითხვები კონვენციის მე-18 მუხლისსაფუძველზე შეზღუდვების არასათანადო მიზნებით დაწესებასთანდაკავშირებით იმ მოვლენებთან მიმართებაში [რომელსაც ეხებოდამომჩივნის საჩივარი]“.

შედეგად, სასამართლომ დაადგინა, რომ

„არ დარღვეულა კონვენციის მე-3 მუხლი, მე-5 მუხლის პირველი პუნქტი,მე-8 და მე-18 მუხლები, ან დამატებითი ოქმის პირველი მუხლი“ (§§ 67და 69).

17. ამავე კონტექსტში შესაძლოა ასევე აღვნიშნოთ საქმე Sisojevaand Others [GC] (მითითებულია ზემოთ). ამ საქმეში, მე-8 მუხლისფარგლებში მომჩივანთა მიერ წარმოდგენილ წერილობითარგუმენტებში არ წამოჭრილა მე-18 მუხლის დარღვევის საკითხი.მხოლოდ სხდომაზე მიმართეს მომჩივნის წარმომადგენლებმა

სასამართლოს შუამდგომლობით, რუსეთის მთავრობისწარმომადგენლებთან ერთად (რომლებიც საქმეში 36-ე მუხლისპირველი პუნქტის საფუძველზე ჩაერთვნენ), საკუთარიინიციატივით დაეყენებინა მე-18 მუხლის გამოყენების საკითხი დადაედგინა, რომ მოხდა ამ მუხლის დარღვევა (§ 128). ამ შემთხვევაში,სასამართლომ დაადგინა, რომ საკითხი, საიდანაც მე-8 მუხლისსაფუძველზე მომჩივნის მიერ წამოყენებული პრეტენზიაგამომდინარეობდა, გადაწყვეტილია და საჩივარი განსახილველსაქმეთა ნუსხიდან ამორიცხა. რაც შეეხება იმას, საერთოდდაშვებული იქნა თუ არა მე-18 მუხლის გამოყენებისშუამდგომლობა, სასამართლომ ეს კითხვა უყურადღებოდ დატოვა(და არ უხსენებია ის გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში)ვინაიდან, სასამართლოს სიტყვებით,

„[ის] ვერ ხედავს მტკიცებულებას, რომ ლატვიის ხელისუფლებისორგანოებმა ბოროტად გამოიყენეს უფლებამოსილება კონვენციითდაშვებული შეზღუდვის გამოყენებით იმ მიზნისგან განსხვავებულიმიზნით, რომლისთვისაც ის იყო განკუთვნილი... [და] ვერ ხედავს მიზეზსდააყენოს [საკითხი] საკუთარი ინიციატივით“ (§ 129).

III

18. ამ პირველი მოდელისგან განსხვავდება მეორე მოდელი,სადაც სასამართლო ადგენს ერთი ან მეტი „ძირითადი“ მუხლისდარღვევას, მაგრამ არ ადგენს თავად მე-18 მუხლის დარღვევას,მაშინაც კი, თუ მომჩივანი ამტკიცებს, რომ სასამართლოს მიერდადგენილი დარღვევა და მე-18 მუხლის სავარაუდო დარღვევაერთმანეთთან არსებითადაა დაკავშირებული. ასეთ შემთხვევაში,გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი ყოველთვის შეიცავსპუნქტს, სადაც პირდაპირაა ნათქვამი, რომ არ დარღვეულა მე-18მუხლი.

19. ამ მოდელის შემუშავება ორი ათწლეულის წინ მოხდა დადიდი პალატის მიერ განხილულ რამდენიმე საქმეში იქნაგამოყენებული. ამგვარად, საქმეში Akdivar and Others v. Turkey (1996წლის 16 სექტემბერი, კრებული 1996-IV), სასამართლომ დაადგინა,რომ არ მომხდარა მე-18 მუხლის დარღვევა, თუმცა დაადგინა, რომდაირღვა მე-5 მუხლი და (ყოფილი) 25-ე მუხლის პირველი პუნქტი(იმ დროისთვის არსებული რედაქციით), და ასევე დამატებითიოქმის პირველი მუხლი. ასევე, საქმეში Menteş and Others v. Turkey(1997 წლის 28 ნოემბერი, კრებული 1997-VIII) სასამართლომ

დაადგინა, რომ დაირღვა მე-8 და მე-13 მუხლები, მაგრამ არდარღვეულა მე-18 მუხლი. საქმეში Çakıcı v. Turkey [GC] (no.23657/94, ECHR 1999-IV) დადგინდა, რომ დაირღვა მე-2, მე-3, მე-5და მე-13 მუხლები, მაგრამ არ დარღვეულა მე-18 მუხლი. და ბოლოს,საქმეში Tahsin Acar v. Turkey [GC] (no. 26307/95, ECHR 2004-III)სასამართლომ დაადგინა მე-2 მუხლის პროცედურული დარღვევადა ასევე „კონვენციის 38-ე მუხლთან შეუსაბამობა“ მოპასუხექვეყნის მხრიდან, მაგრამ არ დაუდგენია მე-18 მუხლის დარღვევა.

20. ეს მოდელი კიდევ უფრო გავრცელებულია პალატის მიერგანხილულ საქმეებში. ქვემოთ მოცემულია გადაწყვეტილებები(ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით) სადაც გამოყენებულ იქნააღნიშნული მოდელი: საქმე Selçuk and Asker v. Turkey (1998 წლის 24აპრილი, კრებული 1998-II) – კონვენციის მე-3, მე-8 და მე-13მუხლებისა და დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის დარღვევა;საქმე Kurt v. Turkey (1998 წლის 25 მაისი, კრებული1998-III) – მე-3,მე-5 და მე-13 მუხლების დარღვევა და ასევე იმის დადგენა, „რომმოპასუხე სახელმწიფომ ვერ შეასრულა [ყოფილი] 25-ე მუხლისპირველი პუნქტით გათვალისწინებული ვალდებულებები“ (იმპერიოდისთვის არსებული რედაქციით); საქმე Tekin v. Turkey (1998წლის 9 ივნისი, კრებული 1998-IV) – მე-3 და მე-13 მუხლისდარღვევა; საქმე Ergi v. Turkey (1998 წლის 28 ივლისი, კრებული1998-IV) – მე-2 და მე-13 მუხლების და ყოფილი 25-ე მუხლისპირველი პუნქტის დარღვევა (იმ პერიოდისთვის არსებულირედაქციით); საქმე Şener v. Turkey (no. 26680/95, 2000 წლის 18ივლისი) – მე-6 მუხლის პირველი პუნქტისა და მე-10 მუხლისდარღვევა; საქმე Tanlı v. Turkey (no. 26129/95, ECHR 2001-III) – მე-2(როგორც მატერიალური, ისე პროცედურული) და მე-13 მუხლებისდარღვევა; საქმე Tepe v. Turkey (no. 27244/95, 2003 წლის 9 მაისი) –მე-2 (პროცედურული) და მე-13 მუხლების დარღვევა; საქმე Yöylerv. Turkey (no. 26973/95, 2003 წლის 24 ივლისი) – კონვენციის მე-3, მე-8 და მე-13 მუხლების და დამატებითი ოქმის პირველი მუხლისდარღვევა; საქმე Tekdağ v. Turkey (no. 27699/95, 2004 წლის 15იანვარი) – მე-2 (პროცედურული) და მე-13 მუხლების დარღვევა დაასევე იმის დადგენა, რომ მოპასუხე მთავრობამ „ვერ შეასრულაკონვენციის 38-ე მუხლის პირველი პუნქტის (a) ქვეპუნქტითგათვალისწიებული ვალდებულებები”; საქმე İpek v. Turkey (no.25760/94, ECHR 2004-II) – კონვენციის მე-2 (როგორც მატერიალური,ისე პროცედურული), მე-3, მე-5 და მე-13 მუხლების (ეს

უკანასკნელი მე-2, მე-3 და მე-5 მუხლებთან ერთობლიობაში) დადამატებითი ოქმის პირველი მუხლის დარღვევა, ასევე დადგენაიმისა, რომ მოპასუხე მთავრობამ „ვერ შეასრულა კონვენციის 38-ემუხლის პირველი პუნქტის (a) ქვეპუნქტით გათვალისწინებულივალდებულებები“; საქმე Altun v. Turkey (no. 24561/94, 2004 წლის 1ივნისი) – კონვენციის მე-3, მე-8 და მე-13 მუხლებისა დადამატებითი ოქმის პირველი მუხლის დარღვევა; საქმე Şirin Yılmazv. Turkey (no. 35875/97, 2004 წლის 29 ივლისი) – მე-2(პროცედურული) და მე-13 მუხლების დარღვევა; საქმე AbdülsametYaman v. Turkey (no. 32446/96, 2 November 2004 წლის 2 ნოემბერი) –მე-3 მუხლის, მე-5 მუხლის მე-3, მე-4 და მე-5 პუნქტებისა და მე-13მუხლის დარღვევა; საქმე Dicle v. Turkey (no. 34685/97, 2004 წლის 10ნოემბერი) – მე-10 მუხლის და მე-6 მუხლის პირველი პუნქტისდარღვევა; საქმე Menteşe and Others v. Turkey (no. 36217/97, 2005წლის 18 იანვარი) – მე-2 (პროცედურული) და მე-13 მუხლებისდარღვევა; საქმე Ağtaş and Others v. Turkey (no. 33240/96, 2006 წლის2 თებერვალი) – მე-13 მუხლის დარღვევა; საქმე Artun and Others v.Turkey (no. 33239/96, 2006 წლის 2 თებერვალი) – მე-13 მუხლისდარღვევა; საქმე Keser and Others v. Turkey (nos. 33238/96 and32965/96, 2006 წლის 2 თებერვალი) – მე-13 მუხლის დარღვევა; საქმეKumru Yılmaz and Others v. Turkey (no. 36211/97, 2006 წლის 2თებერვალი) – მე-13 მუხლის დარღვევა; საქმე Nesibe Haran v. Turkey(no. 28299/95, 2006 წლის 2 თებერვალი) – მე-2 (პროცედურული)მუხლის დარღვევა; საქმე Öztoprak and Others v. Turkey (no. 33247/96,2006 წლის 2 თებერვალი) – მე-13 მუხლის დარღვევა; საქმე Şaylı v.Turkey (no. 33243/96, 2006 წლის 2 თებერვალი) – მე-13 მუხლისდარღვევა; საქმე Aksakal v. Turkey (no. 37850/97, §§ 43-44, 2007 წლის15 თებერვალი) – მე-13 მუხლის დარღვევა; საქმე Khodorkovskiy(მითითებულია ზემოთ) – მე-3 მუხლის და მე-5 მუხლის პირველი,მე-3 და მე-4 პუნქტების დარღვევა; საქმე OAO Neftyanaya KompaniyaYukos (მითითებულია ზემოთ) – მე-6 მუხლის პირველი და მე-3(ბ)პუნქტების და დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის დარღვევა; დასაქმე Khodorkovskiy and Lebedev (მითითებულია ზემოთ) – მე-3მუხლის, მე-5 მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტების და მე-6 მუხლისპირველი პუნქტის (მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (c) და (d)ქვეპუნქტებთან ერთობლიობაში) და მე-8 მუხლის და დამატებითიოქმის პირველი მუხლის დარღვევა, ასევე დადგენა იმისა, რომ

ხელისუფლების ორგანოებმა „ვერ შეასრულეს კონვენციის 34-ემუხლით გათვალისწინებული ვალდებულებები“.

ყველა ამ საქმეში სასამართლო, მართალია მოკლედ, მაგრამ მაინცშეეხო მე-18 მუხლის საფუძველზე გაკეთებული განცხადებებისარსებით გარემოებებს ერთ ან მეტ „ძირითად“ მუხლთანმიმართებაში და დაადგინა, რომ ამ უკანასკნელის დარღვევისშემთხვევაშიც კი მე-18 მუხლი არ დარღვეულა, და პირდაპირმიუთითა ამის შესახებ გადაწყვეტილებათა სარეზოლუციონაწილში.

21. მეორე მოდელის ფარგლებში, სასამართლომ გამოიყენასხვადასხვა ფორმულირება მე-18 მუხლის დაურღვევლობისდასაბუთებისთვის (თუმცა იგივე გადაწყვეტილებით დაადგინაერთი ან მეტი „ძირითადი“ მუხლის დარღვევა).

მაგალითად, ზოგ (უმეტესწილად ადრეული პერიოდის) საქმეშისასამართლო დაკმაყოფილდა, რომ კომისიას არ დაუდგენია მე-18მუხლის დარღვევა და მიზანშეწონილად მიიჩნია არ გამიჯვნოდა ამგადაწყვეტილებას (იხ. მაგალითად ზემოთ მითითებული საქმეSelçuk and Asker, § 102; ზემოთ მითითებული საქმე Menteş andOthers, § 98; და ზემოთ მითითებული საქმე Çakıcı, § 117).

სხვა შემთხვევებში, სასამართლომ გამოიყენა ლაკონურიფორმულირება (გარკვეული ვარიაციებით) და დაადგინა, რომ

„[სასამართლოს წინაშე] წარმოდგენილი მტკიცებულების საფუძველზე არდგინდება [მე-18 მუხლის] დებულების დარღვევა“ (იხ. მაგალითად ზემოთმითითებული საქმე İpek, § 216, და ზემოთ მითითებული საქმე AbdülsametYaman, § 91).

თუმცა, წლების მანძილზე, შემუშავდა გარკვეული „სანიმუშე“ფორმულა, რომელიც სხვებზე უფრო ხშირად გამოიყენება;

„სასამართლომ ... უკვე განიხილა ეს მტკიცება მის წინაშე წარმოდგენილიმტკიცებულების ფონზე და მიიჩნია ის დაუსაბუთებლად. შესაბამისად,დადგინდა, რომ არ დარღვეულა [მე-18 მუხლის] დებულება“ (იხ.მაგალითად ზემოთ მითითებული საქმე Tepe, § 204; ზემოთ მითითებულისაქმე Ağtaş and Others, § 75; ზემოთ მითითებული საქმე Kumru Yılmaz andOthers, § 88; და ზემოთ მითითებული საქმე Aksakal § 59).

ყველა ასეთ საქმეში სასამართლოს ცალსახა დასაბუთება მე-18მუხლის სავარაუდო დარღვევასთან დაკავშირებით მართლაცმხოლოდ რამდენიმე (ზოგჯერ ერთი) წინადადებითშემოიფარგლება.

22. თუმცა, შედარებით ბოლოდროინდელ გადაწყვეტილებებში,რომელიც მიღებულ იქნა საქმეებზე Khodorkovskiy, OAO Neftyanaya

Kompaniya Yukos დაKhodorkovskiy and Lebedev (ყველა საქმემითითებულია ზემოთ), ამგვარი დასაბუთება ბევრად უფროვრცელი იყო (შესაბამისად §§ 254-261, §§ 663-666 და §§ 897-909).ამასთანავე, ამ გადაწყვეტილებათაგან ორში, კერძოდ საქმეებშიKhodorkovskiy დაKhodorkovskiy and Lebedev, გამოყენებულ იქნაშედარებით ფრთხილი დასკვნითი ფორმულა: სასამართლომაღნიშნა, რომ

„[ის] ვერ ადგენს, რომ დარღვეულ იქნა მე-18 მუხლი“ (შესაბამისად § 261 და§ 909).

ეს შეიძლება განიმარტოს იმგვარად, რომ შესაძლოა დარღვევასმართლაც ჰქონდა ადგილი, მაგრამ სასამართლო „ვერ“ მიიჩნევს მასდადასტურებულად. ეს სიფრთხილე აბსოლუტურად გასაგებიაიმის გათვალისწინებით, რომ შედარებით რთული გახდა რიგითიადამიანის პოვნა, რომ აღარაფერი ვთქვათ სერიოზულ პოლიტიკურანალიტიკოსზე, რომელიც მაშინვე დაიჯერებს, განსაკუთრებითკარგად-ცნობილ მოვლენათა ex post განვითარების ფონზე, რომ ესფორმალური სასამართლო გადაწყვეტილებები ადეკვატურადასახავს მსოფლიო მასშტაბით მომჩივნების მიერ, ასევე მედიისა დაანალიტიკოსების მიერ წარმოდგენილ „კონტექსტუალურმტკიცებულებებს“.

IV

23. მესამე მოდელი, სადაც არ ხდება მე-18 მუხლის საფუძველზემომჩივნის მიერ წამოყენებული პრეტენზიების დაკმაყოფილება,არის შემთხვევები, სადაც საერთოდ არ მოხდა სავარაუდოდარღვევის არსებითი განხილვა, ვინაიდან, ამა თუ იმ მიზეზით,სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ არ არსებობს ასეთი განხილვისსაჭიროება.

24. სწორედ ასე მოხდა საქმეში Navalnyy and Yashin v. Russia (no.76204/11, 2014 წლის 4 დეკემბერი). აღნიშნულ საქმეში,სასამართლომ დაადგინა მე-3 მუხლის, მე-5 მუხლის პირველიპუნქტის, მე-6 მუხლის პირველი პუნქტისა და მე-11 და მე-13მუხლების დარღვევა, მაგრამ ამავე დროს დაადგინა, რომ„აუცილებელი არ იყო“ მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზიის განხილვა. ასეთი სანახევრო გადაწყვეტილების შემდეგმხარეებს (და გადაწყვეტილების სხვა მკითხველებს) ის დარჩენიათივარაუდონ შეიძლებოდა თუ არა დადგენილიყო მე-18 მუხლის

დარღვევა იმ შემთხვევაში, სასამართლოს, რომ არ გადაეწყვიტა, რომამ საკითხის განხილვა „აუცილებელი არ იყო“. სხვა სიტყვებით რომვთქვათ, მიუხედავად იმისა, რომ პირველი მოდელის საქმეებსსრულად იგებენ მოპასუხე მთავრობები, მათი გამარჯვება მესამემოდელის საქმეებში ნაწილობრივია და, საბოლო ჯამში, შესაძლოაარც იყოს საბოლოო, თუ მომავალში ახალი, „კონტექსტუალურზე“უფრო დამაჯერებელი მტკიცებულების გამოჩენა საქმის ხელახალიგანხილვის საშუალებას იძლევა (თუმცა აქამდე ეს მხოლოდთეორიულად იყო შესაძლებელი). თუმცა, ეს „ეკონომიური“მიდგომა მხოლოდ მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზიებით არ შემოიფარგლება, არამედ გამოიყენება ბევრი სხვამუხლის საფუძველზე წამოყენებულ პრეტენზიებთანმიმართებაშიც. ასეთი „განხილვის ეკონომია“ თავისთავადხარვეზიანი არ არის. თუმცა, როგორც უკვე აღვნიშნე სხვაშემთხვევასთან დაკავშირებით,

„დარჩენილ ნაწილში საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმისზედმეტად ლაკონური დასაბუთება სასამართლოს მრავალწლიანპრაქტიკად იქცა არა მხოლოდ იმ საქმეებში, სადაც ასეთი უარის თქმისსაჭიროება თავისთავად ცხადია, არამედ ისეთ საქმეებშიც, რომლებიც უფროდეტალურ განხილვას იმსახურებენ. მჯერა, რომ წინამდებარე საქმე აშკარადეკუთვნის ამ უკანასკნელ კატეგორიას“ (იხ. ჩემი ნაწილობრივგანსხვავებული აზრის მე-2 პარაგრაფი საქმეზე M.C. and A.C. v. Romania,no. 12060/12, 2016 წლის 12 აპრილი (რომელიც ჯერ არ არის საბოლოო)).

25. დასაბუთება იმასთან დაკავშირებით, თუ რატომ არ იყო,სასამართლოს აზრით, „აუცილებელი“ აღნიშნული განხილვასაქმეში Navalnyy and Yashin (მითითებულია ზემოთ), არისშემდეგი:

„116. ზემოთ ხსენებულ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომთვითნებურად მოხდა მომჩივნების დაკავება, დაპატიმრება დაგასამართლება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ჩადენისთვის,რამაც ხელისშემშლელი და შემაჩერებელი ეფექტი იქონია, როგორცმომჩივნებზე, ისე სხვებზე საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისა დაოპოზიციურ პოლიტიკაში აქტიური ჩართულობის კუთხით (იხ. ზემოთ 73-74-ე პარაგრაფები).

117. ამ დადგენილების გათვალისწინებით, სასამართლო მიიჩნევს, რომ არარის აუცილებელი იმის განხილვა ჰქონდა თუ არა ადგილი მოცემულშემთხვევაში კონვენციის მე-18 მუხლის დარღვევას.“

ამ დასაბუთების სიტყვასიტყვით გამეორება მოხდა ბოლოპერიოდის საქმეში Frumkin v. Russia (no. 74568/12, §§ 172–173, 2016წლის 5 იანვარი).

26. მე დამაბნია ასეთმა დასკვნამ. გამაოგნა.სახელდობრ, იმან, რომ თუ სასამართლომ დაადგინა, რომ

თვითნებურმა (ანუ არა უბრალოდ შემთხვევითმა, არამედდისკრეციულმა, განზრახმა და ახირებითმაც კი!) დაკავებამ,პატიმრობამ და გასამართლებამ (ანუ არა ცალკეულმა ქმედებამ,არამედ სისხლის სამართალწარმოების მთელმა ჯაჭვმა!)

„იქონია ხელისშემშლელი და შემაჩერებელი ეფექტი [მომჩივნებზე] დასხვებზე საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისა და ოპოზიციურპოლიტიკაში აქტიური ჩართულობის კუთხით (გამოყოფილია ავტორისმიერ)

ეს მოითხოვს, როგორც მინიმუმ, სასამართლოს მიერ საკითხისმაქსიმალურად გულდასმით შესწავლას იმასთან დაკავშირებითიყო თუ არა მომჩივნებისთვის და სხვებისთვის პოლიტიკურიაქტივობის აღკვეთა და მოშლევინება არა მხლოდ შედეგი ამუკანონო დაკავების, დაპატიმრების და გასამართლების, არამედმიზანიც.

დაკავება, დაპატიმრება და გასამართლება არის სახელმწიფოორგანოების მიერ ჩადენილი ქმედებები. როდესაც ხელისუფლებისორგანოები მოქმედებენ თვითნებურად და ამასთანავე, ისინიაკეთებენ ამას არა შემთხვევით არამედ შეგნებულად, ისინი ამასგარკვეული მიზნით სჩადიან, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ არარსებობს გარემოებათა ისეთი თანხვედრა, რომელიც უფროდაუჯერებლობის სფეროს განეკუთვნება.

და მიზანი არის ზუსტად ის რაზეც მე-18 მუხლშია საუბარი!

V

27. მეოთხე და, დღემდე ბოლო მოდელი, როდესაც არ ხდებამომჩივნის მიერ მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზიის დაკმაყოფილება, გულისხმობს შემთხვევებს, როდესაცსავარუდო დარღვევის არსებითი განხილვა არ ხდება, ვინაიდანჩანს, რომ საჩივარი ratione materiae არ შეესაბამება კონვენციისდებულებებს.

28. ბოლო პერიოდის საქმეში Navalnyy and Ofitserovv. Russia (nos. 46632/13 და 28671/14, 2016 წლის 23 თებერვალი)

სასამართლომ დაადგინა მე-6 მუხლის პირველი პუნქტისდარღვევის ფაქტი. ამ მოსაზრების დაწერის მომენტშიგადაწყვეტილება ჯერ კიდევ არ არის ძალაში შესული, ვინაიდანმიმდინარეობს საქმის დიდი პალატისთვის განსახილველადგადაცემის შუამდგომლობის განხილვა.

საქმეში Navalnyy and Ofitserov (მითითებულია ზემოთ) მე-18მუხლის საფუძველზე წამოყენებული პრეტენზია გამოცხადდამიუღებლად ratione materiae, ვინაიდან

„... [მე-6 და მე-7] მუხლების დებულებები, წინამდებარესაქმესთან დაკავშირებულ ნაწილში, არ შეიცავს რაიმე აშკარა ანნაგულისხმევ შეზღუდვებს, რაც შესაძლოა გახდესსასამართლოს განხილვის საგანი კონვენციის მე-18 მუხლისშესაბამისად.“

29. აღნიშნული საქმის არსებითი გარემოებების დეტალურადგანხილვის გარეშე, შემოვიფარგლები მხოლოდ მე-18 მუხლისსაფუძველზე წამოყენებული პრეტენზიის მისაღებობის საკითხითდა მოვიხმობ მოსამართლეების ნიკოლაუს, კელერის და დედოვისნაწილობრივ განსხვავებულ აზრს, სადაც ისინი არ ეთანხმებიან„უმრავლესობას“ აღნიშნული პრეტენზიის მიუღებლად ცნობასთანდაკავშირებით. მათი სიტყვებით,

„წინამდებარე საქმე პირველია, სადაც სასამართლოს მოუწოდესგამოიყენოს მე-18 მუხლით გათვალისწინებული დამატებითი დაცვამხოლოდ კონვენციის მე-6 ან მე-7 მუხლებთან ერთობლიობაში.“ (იხ. მე-5პარაგრაფი)

ერთობლივი ნაწილობრივ განსხვავებული აზრის ავტორებისთანახმად,

„მის ბოლოდროინდელ პრეცედენტულ სამართლში სასამართლომპირდაპირ დაუშვა მე-18 მუხლზე მითითება კონვენციის მე-5 მუხლთან,კონვენციის მე-8 მუხლთან და დამატებითი ოქმის პირველ მუხლთანერთად. თუმცა, ჩანს რომ სასამართლომ ასევე დაუშვა მე-18 მუხლზემითითება ამ სამი დებულებიდან ერთ-ერთთან და კონვენციითგათვალისწინებულ სხვა უფლებებთან ერთად, მაგალითად კონვენციის მე-6მუხლთან ერთად. გარდა ამისა, მე-18 მუხლის შედგენის ისტორიიდან ჩანს,რომ მისი გამოყენება არ უნდა შემოფარგლულიყო კონვენციის იმდებულებებით, რომლებიც აშკარა შეზღუდვის პუნქტს შეიცავს. პირიქით,მისი ratio conventionis თანახმად, იგი კონვენციით გათვალისწინებულყველა უფლებასთან დაკავშირებულ შეზღუდვებზე ვრცელდება, იმაბსოლუტური უფლებების გამოკლებით, რომლებიც არ იძლევა შეზღუდვისსაშუალებას და რომლებზედაც იგი, აქედან გამომდინარე, ლოგიკურად ვერ

გავრცელდება, მაგალითად მე-3 მუხლით გათვალისწინებული უფლებები.“(იხ. მე-4 პარაგრაფი; სქოლიო ამოღებულია.)

შედეგად განსხვავებული აზრის ავტორებმა დაასკვნეს:

“პრეტენზიის მიღებაზე უარის თქმა მისი ratione materiae შეუსაბამობისგამო, როგორც ამას უმრავლესობა აკეთებს, ეწინააღმდეგება ratio conventionisდა მე-18 მუხლთან დაკავშირებულ წინა პრეცედენტულ სამართლს. ამიტომ,მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი საქმე არ არის ამ კონტექსტში მომჩივნისსაჩივრის არსებითი გარემოებების განსაზღვრა, ჩვენ ვთვლით, რომსასამართლოს მისაღებად უნდა გამოეცხადებინა კონვენციის მე-18 მუხლისსაფუძველზე წამოყენებული პრეტენზია. (იხ. მე-7 პარაგრაფი.)

30. ამ მოსაზრებაში ერთი ელემენტია, რომელსაც არ ვეთანხმები.პრინციპში ვეთანხმები მოსაზრების ავტორებს იმასთან

დაკავშირებით, რომ მე-18 მუხლის მოქმედების სფერო არ უნდაშემოიფარგლებოდეს inter alia იმის განცხადებით, რომ საჩივარი არშეესაბამება ratione materiae კონვენციის ან/და მისი ოქმებისგარკვეული მუხლების დებულებებს. დავამატებდი მხოლოდ იმას,რომ ეს უფრო მეტად ვრცელდება იმ მუხლებზე, რომელთადარღვევაც განსახილველ საქმეში იქნა დადგენილი (მე-6 მუხლისპირველი პუნქტი საქმეში Navalnyy and Ofitserov, ).

თუმცა, არ ვეთანხმები მოსაზრების ავტორებს, როდესაც ისინი ამratione materiae შეუთავსებლობის განცხადებას უთანაბრებენNavalnyy and Ofitserov საქმეში ხმების უმრავლესობით მიღებულდადგენილებას იმასთან დაკავშირებით რომ „არ არისაუცილებელი“ საჩივრის განხილვა მე-18 მუხლის ფარგლებში.ისინი აცხადებენ:

„ჩვენმა კოლეგებმა ჩათვალეს, რომ კონვენციის მე-6 მუხლის პირველიპუნქტის საფუძველზე გაკეთებული დასკვნების გათვალისწინებით, არ იყოაუცილებელი მომჩივნების სხვა პრეტენზიების განხილვა კონვენციის მე-6და მე-7 მუხლების ფარგლებში.“ (იხ. პირველი პარაგრაფი.)

31. მე აღვნიშნე (იხ. 23-26-ე პარაგრაფები), რომ დასკვნა იმასთანდაკავშირებით, რომ "აუცილებელი არ არის“ მე-18 მუხლისსაფუძველზე წამოყენებული პრეტენზიის განხილვა ბოლო დროსგამოგონებული ტექნიკაა (მესამე მოდელი) იმისთვის, რომ არმოხდეს ამ მუხლის საფუძველზე მომჩივანთა მიერ წამოყენებულიპრეტენზიების დაკმაყოფილება და გამოირჩევა წინა საქმეებშიგამოყენებული დანარჩენი ორი მოდელისგან. ის ასევე განსხვავდებაიმ განცხადებისგან, რომ საჩივარი ratione materiae შეუთავსებელიაკონვენციის ან მისი ოქმების კონკრეტული მუხლისდებულებებთან. იმის გამოცხადება, რომ საჩივარი ratione materiae

შეუთავსებელია კონკრეტული მუხლის დებულებებთანფორმალურად და არსებითად განსხვავდება იმ დასკვნისგანრომლის თანახმადაც „არ არის აუცილებელი“ მისი განხილვა.მოდელი, რომლის თანახმადაც „არ არის აუცილებელი მისიგანხილვა“ და რომელიც გამოყენებულია საქმეში Navalnyy andYashin (მითითებულია ზემოთ), ცალკე პუნქტი ეძღვნება ამდასკვნას გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში. თუმცა,„ratione personae შეუთავსებლობის“ მოდელში შეუთავსებლობისშესახებ განცხადება წარმოდგენილია სარეზოლუციო ნაწილისშესაბამისი პუნქტით, რომელშიც საჩივრის შესაბამისი ნაწილი(რომელიც ჩვეულებრივ აღნიშნულია, როგორც საჩივრ(ებ)ის„დანარჩენი ნაწილი“) ცხადდება მიუღებლად, მაგრამ მე-18 მუხლიმოხსენებულიც კი არ არის. ამგვარად, საქმეზე Navalnyy andOfitserov (მითითებულია ზემოთ) გადაწყვეტილებისსარეზოლუციო ნაწილის მე-2 პუნქტში ნათქვამია, რომსასამართლო

„ერთსულოვნად აცხადებს, რომ კონვენციის მე-6 და მე-7 მუხლებისსაფუძველზე წამოყენებული პრეტენზიები არის დასაშვები ხოლო საჩივრისდანარჩენი დაწილი, უმრავლესობის გადაწყვეტილებით, ცხადდებადაუშვებლად“.

გარდა ამისა, საჩივრის შეუთავსებლობა კონვენციისდებულებებთან ratione materiae (ან ratione temporis, ratione loci, დაა.შ.) თავისი არსით გამორიცხავს სასამართლოს მიერ პრეტენზიისგანხილვის „არააუცილებლად“ მიჩნევას. აღნიშნული განხილვაუბრალოდ „არააუცილებელი კი არ არის“, არამედ „მიუღებელია“. ესსამართლებრივად შეუძლებელია.

32. ამ დაუდევრობის (ან კალმის შეცდომის, თუ კიდევ შეიძლება„კალმის“ ხსენება იმ ტექსტთან მიმართებაში, რომელიცკომპიუტერის ეპოქაში დაიწერა) მიუხედავად, გულწრფელადვეთანხმები განსხვავებული აზრის ავტორებს საქმეზე Navalnyy andYashin (მითითებულია ზემოთ). ყველაზე სამწუხარო ფაქტიამეოთხე მოდელის გამოგონება, რომლის მიხედვითაც არ ხდება მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებული პრეტენზიებისდაკმაყოფილება აღნიშნული პრეტენზიების „ძირითად“ მუხლთანratione materiae შეუთავსებლობის მოტივით.

33. თუმცა, აღსანიშნავია კიდევ ერთი მნიშვნელოვანიგანსხვავება ორ ახალ მოდელს შორის.

ვფიქრობ წარმოვაჩინე, თუ რამდენად ხარვეზიანი დამიუღებელია, ან, როგორც მინიმუმ, იყო, მესამე მოდელი („არ არისაუცილებელი განხილვა“) Navalnyy and Yashin საქმის(მითითებულია ზემოთ) კონტექსტში, სადაც ის შეიქმნა.

თუმცა, იგივეს ვერ ვიტყვი მეოთხე („შეუთავსებლობის“)მოდელზე. უფრო ფართო კუთხით თუ შევხედავთ, როგორც ასეთი,ის არ შემოიფარგლება პრეტენზიის ratione materiaeშეუთავსებლობით კონვენციის ან მისი ოქმების გარკვეულმუხლ(ებ)თან. უდავოა, რომ საჩივრები, მათ შორის მე-18 მუხლისსაფუძველზე წარდგენილნიც კი, შესაძლოა იყოს შეუთავსებელიკონვენციის ან მისი ოქმების დებულებებთან, ვთქვათ rationetemporis, ან ratione loci, ან ratione personae. ამ მეოთხე მოდელისნაკლი არა „შეუთავსებლობის“ ელემენტი, არამედ „ratione materiae-ს” ელემენტია.

ასეა თუ ისე, მე-18 მუხლის საფუძველზე წარდგენილიპრეტენზიების ratione temporis და ა.შ. „ძირითად“ მუხლთანშეუთავსებლობის ეს უფრო ვრცელი ვერსია დღემდე მხოლოდთეორიუილი სავარჯიშო იყო. ჯერ-ჯერობით ის გამყარებული არარის მაგალითებით სასამართლოს პრეცედენტული სამართლიდან.

VI

34. ზემოთ, მეოთხე მოდელი (იხ. ზემოთ 27-ე პარაგრაფი)მოვიხსენიე, როგორც „დღემდე ბოლო“, რომლის მიხედვითაც არხდება მე-18 მუხლის საფუძველზე მომჩივანთა მიერ წარდგენილიპრეტენზიების დაკმაყოფილება (იხ. ასევე ზემოთ მე-13 პარაგრაფი).ახლა მსურს დავაზუსტო, თუ რა ვიგულისხმე სიტყვებში „დღემდე“.

35. წინამდებარე საქმეში, ჩვენ, პალატამ, შევქმენით მეხუთესქემა, კერძოდ, ჩვენ მომჩივნის მიერ მე-18 მუხლის საფუძველზეწამოყენებული პრეტენზია აშკარად დაუსაბუთებლად (იხ.გადაწყვეტილების 116-ე პარაგრაფი) და, აქედან გამომდინარე,მიუღებლად (იხ. სარეზოლუციო ნაწილის პირველი პუნქტი)გამოვაცხადეთ. ეს არის უახლესი მეთოდი ამ საკითხებისმოსაგვარებლად სასამართლოს პრეცედენტულ სამართლში.

36. პრინციპში, მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზიის აშკარად დაუსაბუთებლად გამოცხადების მეთოდითავისთავად მცდარი არ არის. მომჩივნებს ხშირად შემოაქვთაშკარად დაუსაბუთებელი საჩივრები სხვადასხვა მუხლების

მითითებით, რომლებიც უნდა გამოცხადდეს დაუშვებლად 35-ემუხლის მე-3 მუხლის (a) ქვეპუნქტის თანახმად. რატომ უნდა იყოსმე-18 მუხლი გამონაკლისი? აქედან გამომდინარე, მე-18 მუხლისსაფუძველზე წამოყენებული პრეტენზიის დაკმაყოფილებაზეუარის თქმის მეხუთე მოდელი სამართლებრივად შეუძლებელი არარის და, თუ შეგვიძლია ასე ვთქვათ, „კანონიერია“, როგორცმინიმუმ თეორიულად; უბრალოდ, სასამართლოს მიერ მისიგამოყენება არ მომხდარა წინამდებარე საქმემდე.

37. მიუხედავად ამისა, დღემდე იმ საქმეებში, სადაც დადგინდასხვა („ძირითადი“) მუხლის დარღვევა (წინამდებარე საქმეში ასეთ„სხვა“ მუხლებში იგულისხმება მე-5 მუხლის პირველი პუნქტი დამე-6 მუხლის პირველი პუნქტი), სასამართლომ ასეთიპრეტენზიების მიმართ ზემოთ აღწერილი მეორე მოდელიგამოიყენა (იხ. ზემოთ მე-18-22-ე პარაგრაფები). მოკლედ რომვთქვათ, „სანიმუშე“ ფორმულა (რომელიც მითითებულია ზემოთმე-19 პარაგრაფში) მოიცავს გადაწყვეტილებას იმასთანდაკავშირებით, რომ მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულიპრეტენზია არის „დაუსაბუთებელი“. და მაშინ, როდესაცსასამართლომ ამ "სანიმუშე“ ფორმულას არ მიმართა, მან მაინციგივე ლოგიკა გამოიყენა, ვინაიდან პირდაპირ განაცხადა, რომ ვერდადგინდება მე-18 მუხლის დარღვევა მის წინაშე წარმოდგენილიმტკიცებულებების საფუძველზე (იქვე).

38. მხოლოდ რამდენიმე შემთხვევაში უარყო სასამართლომმომჩივნების არგუმენტები მე-18 მუხლის სავარაუდოდარღვევასთან დაკავშირებით, მას შემდეგ, რაც უფრო დეტალურადგანიხილა მის წინაშე წარდგენილი მტკიცებულებები. ეს საქმეებია(რომ შევაჯამოთ):Khodorkovskiy, OAO Neftyanaya Kompaniya Yukosand Khodorkovskiy and Lebedev (ყველა მითითებულია ზემოთ). ამსაქმეებში შესაძლოა დავეთანხმოთ, ან არ დავეთანხმოთსასამართლოს გადაწყვეტილებას, რომელმაც მე-18 მუხლისდარღვევა არ დაადგინა, მაგრამ უდავოა, რომ სასამართლომსაკითხი განიხილა მე-18 მუხლთან მიმართებაში და „ძალიან მკაცრიმტკიცებულების სტანდარტის“ გამოყენებით გადაწყვიტა, რომმტკიცებულებები არ იყო საკმარისი მე-18 მუხლის დარღვევისშესახებ მომჩივანთა განცხადებების დასასაბუთებლად. შედეგად,სასამართლომ შეძლო დაედგინა, რომ არ დარღვეულა მე-18 მუხლიან (სამიდან ორ საქმეში), როგორც მინიმუმ აღნიშნა, რომ ვერ

დაადგინა ამ მუხლის დარღვევის ფაქტი (იხ. ზემოთ 22-ეპარაგრაფი).

39. წინამდებარე საქმეში სასამართლომ საკმაოდ ვრცლადგანიხილა ასეთი მტკიცებულებები, მიუხედავად მათი„კონტექსტუალური“ ხასიათისა (იხ. გადაწყვეტილების 113-115-ეპარაგრაფები). მაგრამ სასამართლოს არგუმენტაციის (დაშინაარსის) მსგავსების მიუხედავად, „საბოლოო პროდუქტი“სრულიად განსხვავებული იყო: სასამართლომ, იმის ნაცვლად, რომმე-18 მუხლის დარღვევის ფაქტი არ დაედგინა, გადაწყვიტა, რომსაჩივრის ეს ნაწილი იყო „აშკარად დაუსაბუთებელი“ (იხ.გადაწყვეტილების 116-ე პარაგრაფი).

40. ასეთ გადაწყვეტილებას შესაძლოა ჰქონდეს ბუმერანგისეფექტი. შეიძლება თუ არა, რომ კარგად დასაბუთებულადმივიჩნიოთ თავად გადაწყვეტილება იმასთან დაკავშირებით, რომმე-18 მუხლის საფუძველზე წარმოდგენილი საჩივარი არის„აშკარად დაუსაბუთებელი“.

პირველ რიგში, მოცემული პრეტენზიის დაკმაყოფილებაზეუარის თქმის „დამაჯერებლობის პოტენციალი“ (და, ფართოგაგებით, ლეგიტიმურობა, ფორმალური კანონიერებისგანგანსხვავებით) როგორც მინიმუმ, გარკვეულწილადდამოკიდებულია მხარეებისა და ფართო საზოგადოებისმოსაზრებაზე იმასთან დაკავშირებით, მოიცავს თუ არა „აშკარადდაუსაბუთებელი“ საჩივრის ცნება ასევე იმ საჩივრებს, რომლებიცდასაბუთებულია ისეთი ხელსამიწვდომი ფაქტობრივიინფორმაციით, რომელიც, სასამართლოს მტკიცებულებისსტანდარტის თანახმად, მხოლოდ „გარეგნულ ნიშნებად“ მიიჩნევა.ამგვარად, ეს გადაწყვეტილება შესაძლოა მიჩნეულ იქნას საეჭვოდმათ მიერ, ვისთვისაც ამ საქმის ფაქტობრივი გარემოებებიშეესაბამება გამოთქმას „ყველა სკოლის მოსწავლემაც კი იცის“ (თუკიდევ ერთხელ და არა უკანასკნელად დავესესხები დოკინსს), ანუმათ მიერ, ვისაც საკმარისი „კონტექსტუალური მტკიცებულება“გააჩნია იმის დასაჯერებლად, რომ ეს მტკიცებულებებიიმსახურებდა უფრო გულდასმით განხილვას. ასეთი ინფორმაციისარსებობა ამ კონკრეტულ საქმეში, რა თქმა უნდა, მხოლოდჰიპოთეზაა; არ ვამტკიცებ, რომ ასეთი „კონტექსტუალურიმტკიცებულება“ საერთოდ არსებობს. მაგრამ თუ ის არსებობს, მაშინის რაც ფორმალური სამართლებრივი თვალსაზრისითგამოცხადებულია „აშკარად დაუსაბუთებლად“ მკვეთრად ემიჯნება

იმას, რაც არის „აშკარად დაუსაბუთებელი“ საღი აზრის კუთხით.ხოლო თუ არ არსებობს, მაშინ – არა.

მეორე, წინამდებარე საქმეში მიღებული გადაწყვეტილებაშესაძლოა იქცეს კრიტიკის ობიექტად სასამართლოსპრეცედენტული სამართლის თვალსაზრისით, სადაც (ჯერ კიდევ)დღემდე არსებობდა ორი ვარიანტი: (i) მტკიცებულებებიის(შედარებით) ვრცელი განხილვა მე-18 მუხლის სავარაუდოდარღვევასთან დაკავშირებით, რის შედეგადაც ხდება ამ მუხლისდარღვევის დაუდგენლობა; და (ii) ლაკონური განხილვა, რომლისშედეგადაც სასამართლოს გამოაქვს დასკვნა, რომ საჩივარი იყო"დაუსაბუთებელი“ ან რომ ვერ დადგინდა მე-18 მუხლის დარღვევა„სასამართლოს წინაშე წარმოდგენილი მტკიცებულებისსაფუძველზე“. ამგვარად, წინამდებარე საქმეზე გამოტანილიდასკვნა, როგორც მინიმუმ სამართალშემოქმედების კუთხით,შესაძლოა განხილულ იქნას როგორც ჰიბრიდი.

41. თუმცა, ეს მეორე კრიტიკა ზედაპირული იქნებოდა. ეშმაკი ამსტრუქტურულ ფორმალობებში არ იმალება. ის იმალება იმ ფაქტში,რომ სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის განვითარების ამეტაპზე სასამართლო ვალდებულია დაიცვას მე-18 მუხლისსაფუძველზე წარმოდგენილი საჩივრების მისაღებობის ყველაზემკაცრი სტანდარტი. საქმეებმა Khodorkovskiy, OAO NeftyanayaKompaniya Yukos and Khodorkovskiy and Lebedev (ყველა მათგანიმითითებულია ზემოთ) შეცვალა მდგომარეობა. ირონიულია, რომამ სამი საქმიდან, რომლებმაც ყველაზე დიდი გავლენა იქონიეს მე-18 მუხლის საფუძველზე წამოყენებულ პრეტენზიებთანდაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებებზე, წინამდებარესაქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების შესაბამის პარაგრაფებში(113-115) მხოლოდ Khodorkovskiy-ს (მითითებულია ზემოთ) საქმეიქნა მითითებული. მეორეს მხრივ, სწორედ ამ საქმეში მოხდასაბოლოოდ ზემოაღნიშნული ცვლილების ნელ-ნელა შემოტანა,თუმცა ეს საქმეც წინა საქმეებს ეფუძნებოდა, მიუხედავად იმისა,რომ ზოგ მათგანს განსხვავებული შედეგი მოჰყვა და ზოგში მე-18მუხლის დარღვევის ფაქტიც კი დადგინდა. შედეგად, საჩივრებირომლებიც ათწლეულის ან უფრო ნაკლები ხნის წინ შესაძლოამიჩნეული ყოფილიყო prima facie მისაღებად, მაგრამ„კონტექსტუალურის“ გარდა სხვა მტკიცებულებებითდაუსაბუთებლად, ადრე თუ გვიან უნდა ჩათვლილიყო „აშკარადდაუსაბუთებლად“ (როგორც წინამდებარე საქმეში, რომელიც

პირველი აღმოჩნდა სადაც ეს მოხდა, მაგრამ თუ მიდგომა არშეიცვლება, ეს შემთხვევა არავითარ შემთხვევაში არ იქნებასაბოლოო), ვინაიდან ყველაზე მკაცრი მისაღებობისსტანდარტებით აღჭურვილმა სასამართლომ იცის a priori, რომსაჩივარს არ აქვს წარმატების პერსპექტივა თუ ის მხოლოდ„კონტექსტუალური მტკიცებულებებითაა“ („გარეგნულინიშნებით“) დასაბუთებული, ამგვარად, შესაძლოა, საჩივარი არც კიეცნობოს მთავრობას. მიზანშეწონილია იმის აღიარება, რომზუსტად ასე მოხდა წინამდებარე საჩივრის შემთხვევაში, სადაცმომჩივანმა წამოაყენა პრეტენზია მე-18 მუხლის საფუძველზე მე-6მუხლის პირველ პუნქტთან ერთობლიობაში, რომელიც, იმპრეტენზიისაგან განსხვავებით, რომელიც შეტანილ იქნა მე-18მუხლის საფუძველზე მე-5 მუხლთან ერთობლიობაში, არ ეცნობამთავრობას.

აუცილებელი იყო, რომ სწორედ ამ საქმეზე მომხდარიყო მე-18მუხლის საფუძველზე შეტანილი საჩივრების დაკმაყოფილებაზეუარის თქმის ამ ახალი მოდელის ხორცშესხმა? არ ვიცი. მაგრამ,ვინაიდან პრეცედენტულ სამართლში დამკვიდრდა, რომ„გარეგნული ნიშნები“ ან „კონტექსტუალური მტკიცებულება“ არიყო ფასეული იმ განცხადების დასასაბუთებლად, რომ ნამდვილადმოხდა მე-18 მუხლის დარღვევა, ასეთი ცვლილება უნდამომხდარიყო. აღნიშნულთან მიმართებაში, ახლანდელი (მეხუთე)მოდელი, ზემოთ აღწერილი მესამე და მეოთხე მოდელებისგანგანსხვავებით, არის სასამართლოს პრეცედენტული სამართლისლოგიკური გაგრძელება. თუმცა, ეს არ ამართლებს იმმიმართულებას, რა მიმართულებითაც ვითარდება პრეცედენტულისამართალი.

42. ერთი ასპექტი მაინც საგონებელში ჩააგდებდა სასამართლოსპრეცედენტული სამართლის ყურადღებიან მკვლევარებს.სასამართლოში ამ საქმეზე საჩივრის შეტანა 2005 წელს მოხდა.ხოლო საქმეები Khodorkovskiy, OAO Neftyanaya Kompaniya YukosდაKhodorkovskiy and Lebedev (ყველა მითითებულია ზემოთ)შეტანილ იქნა შესაბამისად 2004, 2004 და 2006 და 2005 წლებში,თითქმის ერთსადაიმავე დროს. უბრალოდ ბედის ბორბლის (ანუფრო სწორად ბედუკუღმართობის) დამსახურებაა, რომ ეს სამისაქმე განხილულ იქნა წინამდებარე საქმეზე ადრე. როგორიიქნებოდა წინამდებარე საქმის შედეგი მისი განხილვა იმ სამსაქმეზე ადრე რომ მომხდარიყო? უბრალოდ მაინტერესებს.

VII

43. ასევე შეიძლება დაისვას კითხვა იმასთან დაკავშირებით, რომაღნიშნული საჩივარი, თუ ის უსაფუძვლოა (როგორც ესსასამართლომ დაადგინა), ნამდვილად აშკარად უსაფუძვლოა თუარა. რა არის ამ შემთხვევაში სიტყვის - „აშკარად“ დამატებითიღირებულება? და რა არის ასეთი აშკარა საჩივრისდაუსაბუთებულობაში, რომ სასამართლოს მოუხდაგადაწყვეტილების ერთნახევარი გვერდი ასეთიდაუსაბუთებულობის დადგენისთვის მიეძღვნა, მაშინ როდესაც(როგორც გახსოვთ) მეორე მოდელის საქმეებში სასამართლოსმხოლოდ რამდენიმე წინადადება დასჭირდა იმისგამოსაცხადებლად, რომ საჩივარი იყო დაუსაბუთებელი და იმისდასადგენად, რომ მე-18 მუხლი არ დარღვეულა (იხ. ზემოთ 21-ეპარაგრაფი)?

ეს კითხვები უფრო ფართო პრობლემას ეხება. ეს პრობლემა,ყოველ შემთხვევაში ნაწილობრივ მაინც, მდგომარეობს იმაში, რომსასამართლო ცდილობს რაც შეიძლება დაუახლოვოს თავისიგადაწყვეტილებების ტექსტის ფორმულირება კონვენციის ტექსტს.ხოლო კონვენციაში მითითებულია ფრაზა (35-ე მუხლის მე-3პუნქტის (a) ქვეპუნქტი) „აშკარად დაუსაბუთებელი“ და არაუბრალოდ „დაუსაბუთებელი“. სასამართლო არასდროს აცხადებსსაჩივარს „დაუსაბუთებლად“, არამედ მხოლოდ „აშკარადდაუსაბუთებლად“. შესაძლოა გარკვეულწილად (?) გასაოცარიიყოს, ყოველ შემთხვევაში „გარეშე პირისთვის“, როდესაცსასამართლო საჩივარს აცხადებს „აშკარად დაუსაბუთებლად“ არაერთსულოვნად, არამედ „უმრავლესობის მიერ“. მათ, ვისაც (ჯერკიდევ) სჯერა, რომ სიტყვებს მნიშვნელობა აქვს, შესაძლოაგამოიტანონ დასკვნა, რომ საჩივრის დაუსაბუთებლობა არც ისე"აშკარაა“, ვინაიდან ზოგ მოსამართლეს არ მიუცია ხმა საჩივრისდაუშვებლად ცნობის სასარგებლოდ. ფაქტობრივად, ასეთი ფრაზისგამოყენება ტრადიციის საკითხია, რომელიც ათწლეულებისგანმავლობაში დამკვიდრდა. კარგია თუ ცუდი, ეს ტრადიცია არშეიცვლება.

44. ახლა დავუბრუნდეთ ზემოთ, მე-40 პარაგრაფშიმოხსენიებული ორი ჰიპოთეზური კრიტიკიდან პირველს, კერძოდ,რომელიც შეეხება „აშკარად დაუსაბუთებლობის“ შესახებგადაწყვეტილების უფრო ფართო სამართლებრივ უპირატესობას (ანშესაძლოა ნაკლს). ისმის კითხვა, არის თუ არა ნამდვილად

დამაჯერებელი - არა სასამართლო ფორმულებისთვისდამახასიათებელი ფორმალური მნიშვნელობით, არამედ იმმნიშვნელობით, რომელსაც საშუალო განათლების მქონე პირი(პირი, რომელსაც ხელი „კონტექსტუალურ მტკიცებულებებზეც კიარ მიუწვდება) მიაკუთვნებდა სიტყვებს „აშკარადდაუსაბუთებელი“?

45. მაგალითად, ეჭვი მეპარება, რომ ბევრს დაარწმუნებდაშემდეგი არგუმენტი (იხ. გადაწყვეტილების 114-ე პარაგრაფი):

„წინამდებარე საქმეში, არაფერი მიუთითებდა იმაზე, რომ როგორცოფიციალური, ისე არაოფიციალური წყაროების მიხედვით, პროკურატურასან სასამართლო ორგანოებს ამოძრავებდათ რაიმე ფარული მოტივები,რომლებიც არ შეესაბამება კონვენციის მე-5 მუხლით დაშვებულ მომჩვნისთავისუფლების შეზღუდვის ღონისძიებებს.“

ვისურვებდი, რომ ეს არგუმენტი გამოტოვებული ყოფილიყო.იგი პირდაპირ ამბობს: „დანაშაულის ჩადენისას არ დატოვოთთითის ანაბეჭდები“.

46. მოსამართლეებმა იუნგვირთმა, ნუსბერგერმა და პოტოცკიმთავიანთ ერთობლივ თანმხვედრ აზრში საქმეზე Tymoshenko(მითითებულია ზემოთ) აღნიშნეს:

„უბრალო ეჭვი იმის შესახებ, რომ ხელისუფლების ორგანოებმა თავიანთიუფლებამოსილება კონვენციით განსაზღვრული მიზნებისგანგანსხვავებული მიზნებით გამოიყენეს, არ არის საკმარისი იმისდასამტკიცებლად, რომ დარღვეულ იქნა მე-18 მუხლი. ... სასამართლოსწორად იყენებს ძალიან მკაცრ მტკიცებულების სტანდარტს... თუმცა, ამმოთხოვნის გამო შეუძლებელი არ უნდა იყოს მომჩივნისთვის მე-18 მუხლისდარღვევის დამტკიცება. ...

... მე-18 მუხლის ფორმულირება მოიცავს სიტყვას „მიზნებისთვის“,რომელიც აუცილებლად მიუთითებს იმ სუბიექტურ განზრახვაზე, რომლისგამომჟღავნებაც შესაძლებელია მხოლოდ იმ პირის ან პირების მიერ,რომელსაც ის ეკუთვნის, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ შემთხვევით არმოხდება მისი დოკუმენტირება რაიმე ფორმით ... ზოგადად, ცოდნა იმისშესახებ, რასაც სასამართლო უწოდებს „ფარულ მიზანს“ შედისხელისუფლების ორგანოების სფეროში და ამგვარად არ არისხელმისაწვდომი მომჩივნისთვის. აქედან გამომდინარე, აუცილებელიახელისუფლების ორგანოების არასათანადო მოტივებთან დაკავშირებით იმმტკიცებულებათა მიღება, რომელიც ეფუძნება კონკრეტულისიტუაციებიდან და საქმის კონტექსტიდან გამოტანილ დასკვნებს.წინააღმდეგ შემთხვევაში, მე-18 მუხლით გათვალისწინებული დაცვისგარანტიები არაეფექტური იქნებოდა პრაქტიკაში.

... საქმის გარემოებებზე და კონტექსტზე დაყრდნობისას, სასამართლომ არუნდა გამოიყენოს ორმაგი სტანდარტი და უფრო ადვილად დაუშვას მე-18

მუხლის დარღვევა მე-5 ან მე-6 მუხლებთან ერთობლიობაში იმ მომჩივნებისშემთხვევაში, რომელთაც კონკრეტული გამორჩეული მდგომარეობაუკავიათ საზოგადოებაში. ...“ (გამოყოფილია ავტორის მიერ)

გარდა ამისა:

„სასამართლომ დაადგინა, რომ მტკიცების ტვირთი უნდა ეკისრებოდესმომჩივანს იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც საკმარისი მტკიცებულებაარსებობს იმისთვის, რომ დადგინდეს არამართლზომიერი მოტივისარსებობა ... მიუხედავად ამისა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ იმ შემთხვევებში,სადაც ხელისუფლების ორგანოებს არ შეუძლიათ წარმოადგინონ„მართლზომიერი მოტივი“, შეუძლებელი იქნებოდა „არასწორი მოტივის“დამტკიცებულად ჩათვლა.“

სავსებით ვეთანხმები.47. სამწუხაროდ, ზემოთ მოყვანილი ციტატები თანმხვედრი

მოსაზრებიდანაა ამოღებული. ხოლო თანმხვედრი მოსაზრება(მოსამართლის ნებისმიერი განსხვავებული აზრის მსგავსად),თავისი არსით წარმოადგენს საქმეში მოსამართლეთაუმრავლესობის არგუმენტების ალტერნატივას. უფრო მეტიც:ზემოთ მითითებული მოსაზრებები არა მხოლოდწინააღმდეგობაშია ამ საქმეში უმრავლესობის პოზიციასთან,არამედ ასევე სასამართლოს მიერ მე-18 მუხლთან დაკავშირებითდადგენილი პრეცედენტული სამართლის გაცილებით დიდნაწილთან, მათ შორის საქმეებზე Khodorkovskiy, OAO NeftyanayaKompaniya Yukos დაKhodorkovskiy and Lebedev (ყველამითითებულია ზემოთ), ისევე როგორც წინამდებარე საქმეზე ჩემითანმხვედრი აზრი ეჭვქვეშ აყენებს არა იმდენად პალატისდასაბუთებას, რამდენადაც სასამართლოს დამყარებულპრეცედენტულ სამართალს, რომელზე დაყრდნობითაც, პალატასმოუწია მომჩივნის მიერ მე-18 მუხლის საფუძველზეწარმოდგენილი პრეტენზიის „აშკარად დაუსაბუთებლად“გამოცხადება.

48. გადასახედია სასამართლოს მეტისმეტად ხისტიკრიტერიუმები მე-18 მუხლის საფუძველზე შეტანილი საჩივრებისმისაღებობის კუთხით. „ძალიან მკაცრი მტკიცების სტანდარტი“ არაღიარებს უბრალო „გარეგნულ ნიშნებს“. ის ერთამნეთისგან არასხვავებს ისეთ „გარეგნულ ნიშნებს“, რომლებიც მხოლოდვარაუდებზეა დამყარებული და ისეთ „გარეგნულ ნიშნებს“,რომლებიც შეესაბამება გამონათქვამს „ყველა სკოლის მოსწავლემაცკი იცის“.

მაგრამ გთხოვთ შეადარეთ სხვა ტესტი, ეგრეთ წოდებული „იხვისტესტი“, რომლის თანახმადაც: „თუ იხვივით დადის, იხვივითცურავს და იხვივით ყიყინებს, მაშინ იხვი უნდა იყოს.“

იხვის ტესტის არსი მდგომარეობს „გარეგნულ ნიშნებში“! ცხადია,ამ ფრინველს არ მოუწევს დოკუმენტზე ხელის მოწერა, სადაციტყვის „მე ვარ იხვი.“

ისმის რიტორიკული შეკითხვა: გაივლიდა თუ არა ასეთი იხვიჩვენს მისაღებობის ტესტს მე-18 მუხლის საფუძველზე შეტანილსაქმეებში?

ვფიქრობ არა.ეს არის არასამართლებრივი მინიშნება იმ კუთხით, თუ როგორ

უნდა გადაიხედოს მისაღებობის ტესტი მე-18 მუხლის საფუძველზეშეტანილ საქმეებში რათა კონვენციის სამართალი უფროდაუახლოვდეს პოლიტიკური ცხოვრების რეალობას.

49. მნიშვნელოვანია იმის ხაზგასმა (მრავალჯერ უნდაგავიმეორო), რომ მე არ ვგულისხმობ ამ კონკრეტულ საქმეს. მევგულისხმობ პრინციპს. მეთოდს. ამ საქმეში სულაც არ არის ცხადი,რომ მომჩივნის უფლებების შეზღუდვა ემსახურებოდა კონვენციითგათვალისწინებულისგან განსხვავებულ მიზანს.

50. მაგრამ იქნება სხვა საქმეებიც სადაც ისეთი ფაქტები,რომლებიც „ყველა სკოლის მოსწავლემაც კი იცის“ ვერ გაივლისჩვენს მეტისმეტად მკაცრ მისაღებობის ტესტს.

51. ბოლოსდაბოლოს, თორმეტი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაცTahsin Acar-ის საქმე (მითითებულია ზემოთ), დიდმა პალატამგანიხილა (!) (დიდი პალატის ბოლო საქმე) და რომელიცკონკრეტულად მე-18 მუხლის საკითხს ეხებოდა; ეს საქმემეტისმეტად შემოკლებული წესით გადაწყდა, რაც დღევანდელი„პოლიტიკური მართლმსაჯულების“ გამოწვევებს ვერაკმაყოფილებს.

ნამდვილად გადახედვის დროა.

მეოთხე სექცია საქმე ჭანკოტაძე...

Documents

Transcript of მეოთხე სექცია საქმე ჭანკოტაძე...