ტაო-კლარჯეთი

• ვინ იცის,რამდენჯერ აირია შავი ღრუბლები საქართველოს ცაზე,სისხლმა იწვიმარამდენგზის,რამდენმა მომხდურმა ლეწა ჩვენი მამულის კარიბჭე და უკუღმადაატრიალა ბედის ბორბალი...

• იავარქმნილა საქართველო მრავალგზის...

• მაინც კი ხნავდა ,ლეწავდა,აგებდა,აქანდაკებდა,ქმნიდა ანბანს-ჩვენი ხელისჩუქურთმას,წერდა წიგნს და ნააზრევ-ნაფიქრალს გენიოსთა სიმაღლეს ატოლებდაქართველი.ბევრჯერ განაცვიფრა ერის სიდიადემ სამყარო ,რადგან მარცვალ-მარცვალ გვიკრეფია ფოლიანტები,წინაპართაგანმოძღვნილი,ხელიხელგვიგოგმანებია,ჩვენ ხომ მუდამ გვჯეროდა:,,ჩვეულებისაებრმამულისა სლვას”ითხოვს აწმყოც და წარსულიც,მომავალი-უმეტესად,წუთისოფლის გზის სწორად გავლა ხომ ერის ღირსებისგამოხატულებაა..გრიგოლრობაქიძე შენიშნავს:ისტორია მოითხოვს არა მარტოწინხედვას:საითკენ?არამედ უკან გახედვასაც:საიდან?ამიტომდავეძებთ ნიადაგქართულ კვალს ყველგან,ფესვებს ვუსინჯავთ სიცოცხლის ხეს,ქართლოსიანთადარგულს ,წინაპართა სულის მგზნებარებას ვაყურადებთ,რომ კაცადყოფნის,ღირსეული არსებობის საიდუმლოს ჩავწვდეთდა შვილებს მიწიერიდანზეციურისკენ ამაღლების გზა ვაჩვენოთ.დადავეძებთ ერის გენიალობის ნიშანსყველგან,ჩვენს კუთვნილ მიწა-წყალზე და იქაც,მტერმა რაც წარიტაცა...

ხანძთახანძთის მონასტერი მე-7 საუკუნეშიდააარსა გრიგოლ ხანძთელმა. ხანძთაიყო განათლების უმნიშვნელოვანესიცენტრი მე-8- მე-10 საუკუნეებში. იქმოღვაწე პირთაგან, გრიგოლ ხანძთელისგარდა, აღსანიშნავია: არსენ დიდი, მაკარილეთეთელი, გიორგი მერჩულე, რომელმაც აქ 951 წელს დაწერა “გრიგოლხანძთელის ცხოვრება.”

ხანძთაში შეიქმნა ბევრი უნიკალურიხელნაწერი სახელგანთქმული ხანძთისოთხთავის ჩათვლით.მე-8 საუკუნისდამლევს ააგეს ხის ეკლესია, შემდეგადგილობრივი ფეოდალის, გაბრიელდაფანჩულის, მატერიალურიდახმარებითდაიწყო ქვის ტაძრისმშენებლობა (ხუროთმოძღვარი ამონა).

არსებობს მოსაზრება,რომ ხანძთა არისართვინის ვილაიეთის სოფელ ფორთაშიარსებული გუმბათოვანიტაძარი.საკუთარიანდერძისამებრ,გრიგოლ ხანძთელიხანძთის მონასტერში დაუკრძალავთ.

ხანძთა

ხანძთის კომპლექსი მდებარეობს თურქეთში, ართვინის პროვინციაში, ისტორიულკლარჯეთში. ,,გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში’’ გიორგი მერჩულე დაწვრილებითგვიამბობს ამ ტაძრის მშენებლობის ამბავს.თავდაპირველად აქ ხის ეკლესიააუგიათ,შემდეგ კი-ქვითკირის.საინტერესოა ის ფაქტი,რომ სულიწნდის წინამძღვრობითმოვიდა აქ მამა გრიგოლი,მას კი ხუედიოსი დახვდა, რომელმაც ცხადადიხილა,,სინათლის ღრუბელი”,ეკლესიის სახით გამოხატულიდა მოესმა ხმა ნეტარ ბერს: აშენდება წმინდა ეკლესია ამ ადგილას,გრიგოლ მღვდლის ხელით.

მთავარი ეკლესიისგუმბათი

მთავარი ეკლესია აგებულიატერასის აღმოსავლეთნაწილში.საფასადო წყობისმნიშვნელოვანი ნაწილიგანადგურებულია. ხანძთათავიდანვე მნიშვნელოვანიკულტურულ-საგანმანათლებლო კერაგახდა. მის ლიტერატურულტრადიციებზე აღიზარდნენარსენ I (არსენ დიდი,არსენსაფარელი), ეფრემმაწყვერელი (მე-9 საუკუნე), მაკარილეთეთელი. აქმოღვაწეობდნენ მწერლები დაკალიგრაფები:გიორგიმერჩულე,მოსე ხანძთელი (მე-10 საუკუნე),სტეფანე (მე-12 , მე-13 საუკუნე).

ხანძთის ერთ-ერთი აფსიდი

ხანძთის მთავარი ეკლესია

მთავარი ეკლესიის შიდა ინტერიერი

შატბერდი

შატბერდის მონასტერი მდებარეობსისტორიულ კლარჯეთში, მაღალმთიანსოფელოქუმუშლართან. შატბერდიგრიგოლ ხანძთელის ეპოქაში აგებული, საქართველოს სინად წოდებულ კლარჯეთისთორმეტუდაბნოთა შორის ერთ-ერთიუმნიშვნელოვანესია. მე-9 საუკუნის 30-იანწლებში ბაგრატ კურაპალატისდახმარებითა და გრიგოლ ხანძთელისთაოსნობით აშენდა შატბერდისღვთისმშობლის მონასტერი.გიორგიმერჩულე აღნიშნავს,რომ შატბერდი აშოტკურაპალატმა ხანძთის მონასტერს შესწირასახნავ-სათესად,მაგრამ მოგვიანებითგრიგოლ ხანძთელმა ბაგრატკურაპალატისაგან მიიღო თანხმობა, აეშენებინა აქ მონასტერი. აქ გადაწერილიაეწ. შატბერდის კრებული (მე-10 საუკუნის 70-იანი წწ.).მასში მოქცეულია ქართულიისტორიოგრაფიის მნიშვნელოვანინაწარმოებები: ,,მოქცევაი ქართლისაი” (მე-9 საუკუნე),ადიშის ოთხთავი (897) , ჯრუჭისოთხთავი (936) , პარხლის ოთხთავი (973) , უდაბნოს მონასტრის მრავალთავი (Xს)

შატბერდი

შატბერდი მწიგნობრობისუდიდესი კერა იყო დაგამოირჩეოდა სასულიერო, კულტურულ-საგანმანათლებლოდალიტერატურული ცხოვრებით. ამ ლავრაში მრავალი წელიმოღვაწეობდა გრიგოლ ხანძთელი.

,,მსგავსად ხანძთისა ,ღმრთისა მიერზეგარდამოჩინებულისა,ეგრეთვეშატბერდი აღეშენა საღმრთოითაშეწევნითა დალოცვითა ნეტარისამის კაცისაითა,რომელმანცაშეაერთნა ორნივე იგიუდაბნონი,ერთად შენაწევრებულნიდა შემტკიცებულნი ძმობრივსაზედა სიყუარულსა ვიდრე ჟამთააღსასრულამდე” ,- გვიამბობსგიორგი მერჩულე.

”დიდილავრა” -- შატბერდი

შატბერდი

იშხანი

იშხნის მონასტერი მდებარეობს ისტორიულტაოში, სოფელ იშხანში. ტაძარი გამორჩეულიახუროთმოძღვრული პლასტიკითადასაკურთხევლის სვეტების კოლონადით.

მონასტერი აშენდა მე-7 საუკუნეში, იშხნელიეპისკოპოსის ნერსესის მიერ.

მე-9 საუკუნეში ტაძარი მეორედ ააშენა საბაიშხნელმა, ბაგრატ კურაპალატის მეოხებით, საბოლოო სახე მიიღო 1032 წელს , ბარგატ მე-4 ის მეფობის დროს, ხუროთმოძღვარ ივანემორჩაისძის ხელში. ავტორი გვიყვება,რომნერსე კათალიკოსის მიერ აშენებული ეკლესიამრავალი წლის განმავლობაში,,დაქურივებული იყო.აწ კუალად იქმნასულიერი ქორწილი და მეორედ აღეშენა ამისნეტარის მიერ” (იგულისხმება საბა იშხნელი). როცა მამა გრიგოლი სტუმრად მივიდოდაიშხანში,ეპისკოპოსი მას დასაბრძანებელზედასვამდა, თვითონ კი გვერდითდაჯდებოდა, რადგან არ იკადრებდა ნეტარი გრიგოლისურჩობას, ,,ვინაითგან მოძღუარდა უზეშთაესიგი იყო.”

იშხნის მონასტრის ნაგებობათაგან შემორჩენილია მთავარი ტაძარი დადარბაზული ეკლესია. ტაძრის სამხრეთ-დასავლეთითდგას ღვთისმშობლის

ერთნავიანი ეკლესია. აგებული გურგენ მეფის მიერ 1006 წელს.

იშხნის ეკლესიის დარბაზი

იშხანი

იშხანი მწიგნობრულკერასწარმოადგენდა.

მონასტრისმოღვაწეთაგანგამორჩეულიაილარიონიშხნელი.(X- XI სს)

იშხნის ნამონასტრალი არქიტექტურული გადაწყვეტით და ლამაზიგარემოთი დღესაც მეტად შთამბეჭდავია და მრავალ ტურისტს

იზიდავს...

ოპიზა

ოპიზის მონასტერი მდებარეობსისტორიულ კლარჯეთში, სოფელბაღჯილარში.

ოპიზის მონასტერი V საუკუნის მე-2 ნახევარში დააარსა ვახტანგ გორგასლისერისთავმა, არტავაზმა.

VIII საუკუნეში კლარჯეთში სამოღვაწეოდჩასული გრიგოლ ხანძთელი პირველადსწორედ ოპიზაში დამკვიდრდა.

IX საუკუნეში ეკლესია განაახლა დასატრაპეზო ააშენა აშოტ კურაპალატმა.

ოპიზა უძველესი სავანეა არა მარტოტაო-კლარჯეთში , არამედ საერთოდსაქართველოში. აქ ინახებოდა ერთ-ერთიმნიშვნელოვანი სიწმინდე , ქვედა ყბაწმინდა იოანე ნათლისმცემლისა.ვახუშტიწერს რომ ,,ოპიზას დაფლულ იყო ხორხიიოანე ნათლისმცემლისა”.ოპიზასეკუთვნის მნიშვნელოვანი როლიქართული მწიგნობრობისა დახელოვნების განვითარებაში. მასუკავშირდება ბექა და ბეშქენ ოპიზრებისშემოქმედება (მე-12 საუკუნე) .

ოპიზა

ოპიზა მნიშვნელოვანი სასულიეროდა მწიგნობრული კერა იყო. XII საუკუნეში ოპიზაში მოღვაწეობდნენცნობილი ოქრომჭედლები ბექა დაბეშქენ ოპიზრები.სავარაუდოდ, აქვემოღვაწეობდა დიდი ფილოსოფოსიიოანე პეტრიწი(XI-XII სს.)ოპიზისერთადერთი სკულპტურულირელიეფი, რომელიც ტაძრის სამხრეთფასადზე იყო მოთავსებული,დღესსაქართველოს ხელოვნებისსახელმწიფო მუზეუმშიინახება.რელიეფის პირველ ნაწილზემარცხნივ წარმოდგენილია ტაძრისმაშენებელი,ქტიტორი მეფე აშოტკურაპალატი,მეორე ფილაზე - ქრისტესაყდარზე . მარცხენა ხელში მასგაშლილი წიგნი უჭირავს,ხოლოაღმართული მარჯვენა-ეკლესიისზევითაა მოთავსებული.ქრისტესმარცხენა მხარეს ფეხზე მდგომიფიგურაა წარწერით - დავითი. ფიქრობენ რომ ქტიტორი იყო აშოტ I.

ოთხთა ეკლესია მდებარეობსისტორიულტაოში, მდინარეჭოროხის მარცხენა შენაკადისხეობაში, სოფელთექალედან ოთხკილომეტრზე.ეკლესია აგებულია961-965 წლებში, დავით მე-3 კურაპალატის მიერ. მისივეშემწეობით 978-1001 წლებშიმონასტერი მნიშვნელოვნადგადაუკეთებიათ.სამკუთხა აგურისფილებზე გამოსახულიდიდიჯვრების გარშემო ასეთი წარწერაიკითხება:,,ქრისტე,ადიდე დავითკურაპალატი” ეს წარწერა მე-10 საუკუნის მეორე ნახევრის უნდაიყოს .საკურთხევლის სარკმლისთავში მედალიონში ჩასმულიქალის ნახევარფიგურაა,რომელსაცმაღალი წახნაგოვანი გვირგვნიადგას და ხელში ტაძრის-ბაზილიკის-თვით ოთხთაეკლესიის გამოსახულება უჭირავს.

ოთხთა ეკლესია

ოთხთა ეკლესია

ხახული

ხახულის მონასტერი მდებარეობსისტორიულითორთომის მხარეში, სოფელ ბაღბაშში.

მონასტერი აგებულია X საუკუნეშიდავით III კურაპალატის მიერ.

ხახულის მთავარი ტაძარიწარმოადგენს ჯვარ-გუმბათოვანნაგებობას. ტაძრის კედლებზეწარწერები და მოხატულობათითქმისაღარ არის შემორჩენილი.

ხახული ერთ-ერთი ბოლო მონასტერიაკლარჯეთის ტერიტორიაზე, რომელშიცდღესაც მეჩეთია გამართული. აქმოღვაწეობდნენ მწიგნობრები დაკალიგრაფები : იოანე ხახულელი (X-XIს.ს.) დავითთბილელი (Xiს.) ყრმობისჟამს ხახულში მიიღო სწავლა-განათლება გიორგი მთაწმინდელმა. მონასტრის მდიდარი ბიბლიოთეკიდანჩვენამდე მხოლოდუმცირესმა ნაწილმამოაღწია.მის საგანძურში იყო ქართულიოქრომჭედლობის ღირსშესანიშნავინაწარმოები-XII საუკუნისღვთისმშობლის კარედი ხატი,რომელიცშემდგომში ხახულის ხატის სახელითგახდა ცნობილი (დაცულიასაქართველოს ხელოვნების მუზეუმში)

ხახული

ხახული

ტაძარი მდიდრულადაა მორთულიჩუქურთმებით.გუმბათის ყელიშემკულია გრეხილიშეწყვილებულილილვებით დამათზე დაყრდნობილითაღებით,სარკმელთა სათაურებიცმოჩუქურთმებულია. სამხრეთსარკმლის თავზე ორი ფერის ქვითგამოყვანილი რადიალურადგაშლილი სხივებია,ხოლო მათფონზე შეწყვილებული სარკმლისთაღებს შუა ჩასმულია არწივისჰორელიეფურიგამოსახულება.მთელი კომპოზიციადაგვირგვინებულია ფართოდგაშლილიდეკორატიულითაღით,რომლის ზედაპირიდაფარულია ჩუქურთმით.

)

ოშკი

ოშკის მონასტერი მდებარეობსისტორიულტაოში, სოფელჩამლიჯამანში. ეკლესიაშენდებოდა 963-973 წლებში.

ოშკის მონასტრის ნაგებობათაგანშემორჩენილია მთავარი ტაძარი, სამნავიანი ბაზილიკა დაკვადრატულიდარბაზი.

XVI საუკუნიდან, მას შემდეგ, რაცტაო-კლარჯეთითურქეთისშემადგენლობაში შევიდა, ოშკშისამონასტრო ცხოვრებაშეწყდა.ტაძარი მდიდარიაეპიგრაფიკულიმასალით,მნიშვნელოვანია აქშემორჩენილი ორიწარწერა,შესრულებულიასაღებავებით,ან ქვაზეაამოკვეთილი.სამხრეთშესასვლელის ტიმპანში წითელისაღებავებით შესრულებულია 12 სტრიქონიანი წარწერა,რომელიცტაძრის დამაარსებლადდამშენებელად ადარნასეკურაპალატს მოიხსენიებს .

პარხალი

პარხლის მონასტერი მდებარეობსტაოში, მდინარე პარხლისწყლისხეობაში.

ისტორიული ცნობით პარხლისბაზილიკა 973 წლისათვის ახალიაგებული ყოფილა დავით III კურაპალატის შემწეობით.

პარხლის ტაძრის გამამშვენებელიპატრიარქი იოანე ოქროპირია.(980-1001 წწ.) დავით მესამის დროს შატბერდისმონასტერში მოღვაწე იოანე ბერაიამგადაწერა და პარხალს შესწირა სახარება, რომელიცლიტერატურაში პარხლისოთხთავის სახელითაა ცნობილი(ინახება ხელნაწერთა ინსტიტუტში). აქმოღვაწეთაგან გამორჩეულია გაბრიელი(მე-10,მე-11 საუკუნეები),პარხლისოთხთავის და პარხლის მრავალთავისგადამწერი.კედელზე უამრავი წარწერაა, რომელშიც მოხსენიებული არიან ისპირები,რომლებმაც ძეგლის შესამკობადიღვაწეს.მე-16 საუკუნეში,ოსმალებისმიერ საქართველოსდაპყრობისშემდეგ,პარხლის ბაზილიკა მეჩეთადგადააკეთეს.

უბისა

• უბისა— წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარიდა სამონასტრო კომპლექსისოფელუბისის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, იმერეთში.

• უბისის სამონასტრო კომპლექსის მშენებლობას თავდაპირველად საფუძველი ჩაეყარა მე-9 საუკუნეში, როდესაც საქართველოში არაბთა ბატონობისაგან განთავისუფლების შემდეგფართომასშტაბით მიმდინარეობდა სამონასტრო-საგანმანათლებლო კერების მშენებლობა, რომელსაც სათავეში ედგა მწიგნობარი და საეკლესიო მოღვაწე გრიგოლ ხანძთელი. გრიგოლხანძთელსდა მის მოწაფეებს, ქრისტეფორეს და თეოდორეს, აფხაზთა მეფის, დემეტრესსამფლობელო ში, მარგვეთში, აუგიათ უბისის მონასტერი.

• გიორგი მერჩულე მოგვითხრობს: «მაშინ მამამან გრიგოლ სარწმუნოებისამებრ მეფისა აღაშენამონასტერიდა უწოდა სახელი მისი უბე და ილარიონ ვინმე იერუსალიმით მოსრული, სარწმუნო მოხუციდაადგინა მამასახლისად».

• ტაძარში წარმოდგენილია ყველა საუფლოდღესასწაულის ბრწყინვალეკომპოზიცია: ხარება, ბზობა, ჯვარცმა, აღდგომა, ნათლისღება და სხვა. ფრესკებს შორისგამოირჩევა «უბისის წმინდა გიორგის ფრესკა» და «საიდუმლო სერობა».

• აფხაზთა მთავარ დემეტრეს შეუთავაზებია მასთან სტუმრად მყოფი გრიგოლისთვის,შეერჩიაადგილი სამონასტრედ,მაგრამ არ ესათნოვა წმინდანს :,, არ არის არც მიწა, არც წყალი ამმხარეში, სადაც აშენდებოდა მონასტერი, ,,რამე თუ ტალანტი მონაზონისაი მარხვა არს,და ამასმიწასა ზედა ვერ ეგების მარხვაი სულისაგან ხორშაკისა მაკუდინებელისა”. ამან ძალიან შეაწუხადემეტრე:,,არა სამართალ არს კეთილთა თქვენთაგან უნაწილობაი ამის ქუეყანისაი”,ანუ არშეიძლება თქვენს სიკეთეებთან უზიარებელი იყოს ეს ქვეყანა,ამიტომ წმინდა მამამ მაინცმოძებნა ტაძრის ასაგებად ადგილიდა სახელად უწოდა უბე.

https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AF%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%AA%E1%83%9B%E1%83%90https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%93%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A6%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90

უბისა

ბერთა

• ძველი ქართული საეკლესიოდაკულტურულ-საგანმანათლებლო კერააკლარჯეთში. დაარსდა მე-9 საუკუნისპირველ ნახევარში,მოიხსენიება გიორგიმერჩულის ,,გრიგოლ ხანძთელისცხოვრებაში”. აქ მოღვაწეობდა ცნობილიკალიგრაფი ზეკეპე ბერთელი,რომელიცშემდეგ ულუმბოს მონასტერში გადავიდა. ამ სავანიდან მოღწეულია 2 ხელნაწერი-ბერთის ოთხთავი,გადაწერილი 988 წლამდე(დაცულია აშშ-ში) და მეორეოთხთავი, მე-12 საუკუნის, რომელიცბეშქენ ოპიზარს ოქროჭედურ ყდაშიჩაუსვამს. ოსმალებმა ეს მონასტერიცგაძარცვეს და მეჩეთად გადააკეთეს.

ერუშეთი

• ძველი ქართული ტრადიისთანახმად, საქართველოში პირველი ქრისტიანულიტაძარი ერუშეთში ააგეს (IV ს.). შემდგომში (V ს.) ვახტანგგორგასალს აქ საეპისკოპოსო კათედრადაუარსებია. XVI საუკუნეში ერუშნელიეპისკოპოსის ეპარქიაში, ერუშეთისგარდა, არტაანის მხარის მტკვრისმარცხენა სანაპიროც შედიოდა. XVI საუკუნიდან ერუშეთი სამხრეთსაქართველო სხვა პროვინციებთანერთად ოსმალთა მფლობელობაშიგადავიდა.ნახსენებია ერუშნელიეპისკოპოსი, რომელმაც ჯავახეთისსაეკლესიო კრებაზე ასეთი რამთქვა:,,ოდეს მოვიდეს ვარსკულავიუდაბნოთაი,მაშინ განემართოს საქმეიდა განზრახვაი ყოველთაი.”გრიგოლხანძთელის მოლოდინში საერო დასაეკლესიო პირნი ვერწყვეტდნენ,დაემტკიცებინათთუ არაარსენი კათალიკოსად.დიდმა მღვდელმაკი მშვიდობიანად მოაგვარა ყველაფერი.

https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9Dhttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92_%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98

წყაროსთავი

• წყაროსთავის საკათედრო ტაძარიმდებარეობდა კარწახის ტბის ჩრდილო-დასავლეთით 2,55 კმ-ში. ვახუშტიბატონიშვილი მის შესახებ წერს:

• „...ამ ტბას მოერთვის წყალი ფოსოსი, რომელიგამოსდის ყარსის მთას, და მოდის ჩრდილოთკერძოდ. ამ წყალზედ არს, ტბის მჭვრეტი, წყაროსთავს, ეკლესია, ფრიად დიდ-მშვენიერი, გუნბათიანი, რომელი აღაშენამირდატ გორგასალის ძემან. იჯდა ეპისკოპოსი, მწყემსი მტკვრის აღმოსავლეთისაარტაანითურთ, ვიდრე ყარსის მთადმდე დახავეთამდე.“

• (ვახუშტი ბატონიშვილი)• დღესდღეობით ტბაში არცერთი მდინარე არ

ჩაედინება, გარდა სოფელ კარწახიდანმომდინარე მცირე რუსი, რომელიცპერიოდულად ივსება მთებიდან თოვლისდნობის დროს. ტბის დასავლეთით არისვიწრო ხეობა, საიდანაც ჩქეფს წყარო, რომელიც საბოლოოდ მტკვარში ჩაედინება. სწორედ ამ წყაროს თავზე მდებარეობდაეკლესია, რის გამოც ადგილმაც და ეკლესიამაცწყაროსთავი დაირქვა.

https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%A9%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D-%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98&action=edit&redlink=1https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%A3%E1%83%A8%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%A3&action=edit&redlink=1

ანჩის მონასტერი

• ანჩის მონასტერი— შუასაუკუნეების ქართულიმართლმადიდებლური მონასტერიდაანჩის საეპისკოპოსოს საკათედროტაძარიისტორიულ კლარჯეთში. მდებარეობს სოფ. ანაჩლისმახლობლად, არტანუჯის რაიონში, თანამედროვე თურქეთის ტერიტორიაზე. ეკლესია ჯვარულ-გუმბათოვანიტიპის შენობა იყო. დღეს თითქმისმთლიანად ნანგრევებად არისქცეული.[1][2]

• ყველაზე ადრეული ჩანაწერებიმონასტრის შესახებ გვხვდებაგრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში(951 წ.), რომლის მიხედვითაც ანჩა IX საუკუნის დასაწყისში უნდა იყოსაგებული. იგი ფუნქციონირებდა, როგორც კლარჯეთისსამთავროს ერთ-ერთი ძირითადისასულიეროდა კულტურულიცენტრი, რომლის ტერიტორიაც 1550-იან წლებში ხელიდანგამოსტაცა ოსმალეთმაქართველებს.

https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A8%E1%83%A3%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A9%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%9Dhttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%AF%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%AF%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AF%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A-%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A9%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/951https://ka.wikipedia.org/wiki/IX_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%AF%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%9Dhttps://ka.wikipedia.org/wiki/1550-%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98

ნეძვი

• ნეძვი, IX საუკუნის 50-იანი წლებისქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, აგებულია გრიგოლხანძთელის მოწაფეებისა და ქრისტეფორესმიერ. მდებარეობს ახლანდელი ბორჯომისმუნიციპალიტეტში, მტკვრის ერთ-ერთიშენაკადის მდინარე

• ნეძვისხევის ხეობაში.

• ძეგლის გაწმენდის შემდეგ (1948, 1962) გამოვლინდა ეკლესიის თავდაპირველიგეგმა და ცხადი გახდა, რომ საქართველოსდღემდე ცნობილსამეკლესიან ბაზილიკათა შორის ნეძვიყველაზედიდი ყოფილა. აფსიდიანი შუაეკლესიის გრძივი კედლებიდანაწევრებული იყო საფეხურიანისვეტებითადა თაღებით. აღმოსავლეთიაფსიდის ორივე მხარეს თითო სწორკუთხანიში აქვს, ხოლოდასავლეთით ნახევრადწრიული ექსედრები. ეკლესიას სამმხრივიგარსშემოსავლელი ჰქონდა. გვერდითსწორკუთხოვანი ეკლესიები ერთმანეთთანდასავლეთი გასასვლელით იყოდაკავშირებული.

https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%9A_%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AB%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AF%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A2%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9Dhttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98