FELSEFE NEDİR? Örnek .. 1...

PERON FÖY 1

1 FELSEFE KONU ANLATIM FÖYÜ1. ÜNİTE: Felsefeyi Tanıma

Felsefenin Anlamı

Felsefeden önce, doğada olup bitenler doğaüstü güçlere sa-hip bazı varlıkların faaliyetleriyle açıklanmaktaydı. Daha sonra doğada olup bitenlerin kaynakları olarak Thales suyu, Anak-simenes havayı, Herakleitos ateşi gösterince doğada olup bi-tenler doğal güçlerle açıklanmaya başlanmış oldu.

UYARI

İnsanların bu dünyada varlıklarını devam ettirebilmeleri için ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Bu ihtiyaçlarının karşılan-ması oranında hem varlığını devam ettirir hem de mutlu olur. Sonra, yapmaktan hoşlandıkları farklı etkinliklere yönelirler. Kimisi sanat eserlerine yönelir, kimisi spora yönelir, kimisi de bilimsel uğraşlar içinde olur.

Diyelim ki, dünyadaki insanların tüm ihtiyaçları karşılanmış olsun. Bunca farklılıklarına rağmen, insanların ortak olarak ihtiyaç duyacakları bir şeyler var mıdır? Bu soruya filozof-lar, “Evet” cevabını vermektedir. Tüm ihtiyaçları karşılan-sa bile insanlar,

• Evrenin nasıl oluştuğu,

• Kim oldukları,

• Bu dünyada neden yaşadıkları,

sorularının cevaplarını bilmek isterler. İşte bu tarz sorulara verilen cevaplar felsefenin yolunu açmıştır.

NOT

FELSEFE NEDİR?Felsefenin ortaya çıkışının temelinde insan düşüncesinin gelişi-mi vardır. İnsanlar her zaman evreni, doğayı ve kendilerini açık-lamaya çalışmışlardır. Başlangıçta mitolojik yaklaşımla yapılan açıklamalar, bir süre sonra yerini dinlerin getirdikleri hazır açık-lamalara bırakmıştır. İnsanlar mitolojik ve dinsel açıklamalarla yetinmemiş, varoluşu kendi akıl ve düşünceleriyle sorgulayıp cevaplandırmaya çalışmışlardır. Felsefenin ortaya çıkışı bu sor-gulamalar sonucu gerçekleşmiştir.

Bugün anladığımız anlamda felsefenin ortaya çıkışı MÖ 6. yüz-yılda İyonya’nın Milet şehrinde Miletli bilim insanı ve düşünür Thales (MÖ 624-MÖ 546)’in sorgulamaları ile gerçekleşmiştir. Çünkü Thales’in yaklaşımı mitolojik ve dinsel öğeleri değil, akla dayalı sorgulamaları ve cevapları içermekteydi.

Thales, insan aklının yeterli olduğu düşüncesinden hereketle doğal olayları yine doğal nedenlerle açıklamıştır.

İnsan felsefi düşünüşten önce sorularının yanıtlarını inanç ve mi-

tolojilerde bulmuştur. Ne zaman ki sorularının cevaplarını inanç

ve mitolojilerin dışında kendi aklına dayanarak aramaya başla-

mış, işte o zaman felsefe de başlamıştır.

Bu parçada felsefenin başlangıcı aşağıdakilerden hangisi-

ne dayandırılmıştır?

EEE_

A) İnsanlar arasında bilgi alışverişinin olmasına

B) İnsanın akıl yetisine sahip olmasına

C) İnsanın, yaşamdaki çelişkilerin farkına varmasına

D) İnsanın zihin gelişiminin sürmesine

E) İnsanın kendine sunulanla yetinmeyip gerçeğe kendi düşün-

cesiyle yönelmesine

Örnek .. 1

Çözüm .. 1

Milattan önceki dönemlerden felsefenin doğuşuna kadar olan

sürede bütün var olanların, her şeyin nedeni mitolojide ara-

nırdı. Akla ve mantığa pek uygun olmayan, mitsel açıklama-

lar yapılırdı. Bu açıklamalar, insanlara hazır olarak sunulurdu.

Ancak bir süre sonra, inanç ve mitolojinin ortaya koyduğu

açıklamalar insanları tatmin etmemeye başladı. Böylece, in-

sanın kendisine sunulanla yetinmeyip merak ettiklerine ken-

di düşüncesiyle yönelmeye başlaması felsefenin başlangıcı-

nı oluşturmuştur.

Cevap E

Felsefenin ortaya çıktığı Milet şehrinin yönetim şekli demok-rasiydi. Bundan dolayı toplumsal yapıda hoşgörü egemen-di. Ayrıca bir refah ortamı söz konusuydu. Bu refah ortamı-nın oluşmasının temelinde bir ticaret merkezi olmasının payı büyüktü. Farklı kültürlerden gelen insanlarla yapılan ticaret-te sadece mal alışverişi yapılmıyordu. Kültürel etkileşim de gerçekleşiyordu. Bütün bunlar, felsefenin Milet’te ortaya çık-ması için uygun bir zemin oluşturmaktaydı.

UYARIÖRNEKTİR

FELSEFE KONU ANLATIM FÖYÜ21. ÜNİTE: Felsefeyi Tanıma

Felsefenin AnlamıPeron Föy 1

Felsefe, etimolojik olarak Yunanca “seviyorum”, “ardından gi-

diyorum”, “arıyorum” gibi anlamlara gelen “philia” sözcüğü ve

“bilgi”, “bilgelik” anlamlarına gelen “sophia” sözcüğünün birle-

şiminden oluşan bir sözcüktür ve felsefenin sözcük anlamı, “bil-

gelik sevgisi” ya da “bilgi sevgisi”dir. Yani felsefe kelime olarak

bilgeliğe ve bilgiye değer vermek, onları önemsemek ve hatta

en değerli şeyler olarak görmek; bilgiyi aramak, bilgeliğe erişe-

bilme çabası sarf etmek, bilginin sürekli olarak peşinden koş-

mak anlamlarını taşımaktadır.

Bu parçaya göre, felsefe ile uğraşmak aşağıdakilerden han-

gisini gerektirir?

DDD_

A) Yaşam atılımını bir an önce gerçekleştirmeyi

B) Gerçekliğin kesin bilgisini yaymayı

C) Hayat görüşünü başkalarına benimsetmeyi

D) Bilgi arayışında sürekliliği esas almayı

E) Yaşam sevincini belirli bir süre sınırlamayı

Örnek .. 3

“Bu evren nereden gelip nereye gidiyor?”, “Bu dünyada insa-nın yeri ve yazgısı nedir?” sorularına mitosların verdiği cevap-lar oldukları gibi benimsenir ve bunlara, hiçbir kuşku duyulma-dan inanılır. Ancak bir yerde ve bir zamanda öyle bir an gelir ki, insan bu cevaplarla yetinmeyip bilmek, anlamak isteğine, ken-di aklı ile kendi görgüleriyle eleştirici bir tavırla ulaşmaya çalışır.

Açıklamaya göre, sorulara mitoslardan farklı cevap aranma-sının temel gerekçesi aşağıdakilerden hangisidir?CCC_A) Mitoslara verilen değerin giderek azalması

B) Akla duyulan güvenin artması

C) Mitoslara uygun açıklamaların insanları tatmin etmemesi

D) İnsanlar arasındaki etkileşimin yoğunlaşması

E) İnsan aklını meşgul eden soruların giderek artış göstermesi

Örnek .. 2

Çözüm .. 3

Felsefe, bir terim olarak; Yunanca “sevgi” anlamına gelen philia ve “bilgelik” anlamına gelen sophia sözcüklerinin birleşmesin-den meydana gelmiştir. Buna göre philosophia, “bilgelik sevgi-si” anlamında kullanılmaktadır. Bu terimi ilk kez kullanan Yunan matematikçi ve filozof Pythagoras (MÖ 580-MÖ 500)’tır.

Felsefe; durup dinlenmeden bilgiyi, doğruyu arama işidir. Burada varılmak istenen, düşünce yoluyla doğruya ulaşmaktır. Felsefe doğruya ulaşmak ister, bunun için uğraşır. Eldekilerini bu ama-cı bakımından sürekli sorgular, eleştiren bir süzgeçten geçirir.

Felsefeyle uğraşmayı haklılandıran bir neden, onun birçok insan için haz veren bir etkinlik olabilmesidir. Çünkü düşünürler, fel-sefi sorulara cevap vermek için güçlü bir istek duymaktadırlar.

Mitoslar, bilinçsiz olarak çalışan kolektif hayal gücünden doğ-

maktadırlar. Bunlar gelenekle kuşaktan kuşağa geçerler. Bu

bilgilerin köklerinin Tanrı’da olduğuna inanılır, onun için bun-

lara olduğu gibi inanılır. Mitoslarda: “Bu evren nereden gelip

nereye gidiyor”, “Bu dünyada insanın yeri ve yazgısı nedir?”

sorularına bir cevap vardır. Bu cevaplar da oldukları gibi be-

nimsenirler; bunlara hiçbir kuşku duymadan inanılır, bunlar

yalnız inanç konusudurlar.

Bir mitoloji örneği: Hermes, tanrıların habercisiydi. Çok çevik

ve hızlı olduğu için haberleri anında gereken yere ulaştırırdı.

Sürekli seyahat ettiği için aynı zamanda gezginlere, yolunu

kaybeden yolculara yol gösterir onların emniyetini sağlardı.

Yolculara yardımcı olan Hermes aynı zamanda kazanç pe-

şinde koşan tüccarların da Tanrısıydı. Gemileri ile yük taşı-

yan tüccarlara yelkenlerini şişirerek onların limanlara ulaş-

masına yardım ederdi.

NOT

Çözüm .. 2

Parçada, “Bu evren nereden gelip nereye gidiyor?”, “Bu dün-yada insanın yeri ve yazgısı nedir?” sorularına mitosların ver-dikleri cevaplardan kuşku duyulduğu ve bu cevapların yetersiz kaldığı belirtilmektedir. Bu yüzden insanların, cevaplara kendi akıllarıyla ulaşmak istedikleri öne sürülmüştür. Bunun nedeni

de mitosların açıklamalarının yetersiz görülmesidir.

Cevap C

ÖRNEKTİR



Aşağıda verilen felsefe tanımları farklı gibi görünse de, temelde

bilgelik sevgisinde birleşmektedirler.

Felsefe; insan, evren ve değerleri anlamak amacıyla sürdürü-

len en geniş bir araştırma, birleştirici ve bütünleştirici bir açıkla-

ma gayretidir. İnsan merakının sistemli olarak tatmin edilmesidir.

Felsefe; insanın aklını veya diğer düşünme yeteneklerini kulla-

narak var olan hakkında soru sorup, cevap arama etkinliğidir.

Felsefe; durup dinlenmeden bilgiyi, doğruyu arama işidir. Bura-

da varılmak istenen, düşünce yoluyla doğruya ulaşmaktır. Felsefe

doğruya ulaşmak ister, bunun için uğraşır. Eldekilerini bu ama-

cı bakımından sürekli sorgular, eleştiren bir süzgeçten geçirir.

Her filozofun kendine göre yaptığı bir felsefe tanımı vardır. Bu ta-

nımların hangisinin diğerlerine göre daha doğru veya daha yan-

lış olduğunu belirleyecek bir ölçüt yoktur.

Bazı filozofların felsefe tanımları: • Sokrates: Felsefe, neleri bilmediğini bilmektir.

• Aristoteles: Düzenli kainat karşısında insanın saygılı şaşkın-

lığıdır.

• Epiküros: Felsefe, mutlu bir yaşam sağlamak için tutarlı ey-

lemsel bir sistemdir.

• Anselmus: Felsefe, inanılanı anlamaya çalışmaktır.

• Abelardus: Felsefe, inanılanın inanılmaya değer olup olma-

dığını araştırmaktır.

• Francis Bacon: Felsefe, deney ve gözleme dayanan bilim-

sel veriler üzerine düşünmektir.

• Alfred Weber: Tabiat hakkında toplu bir görüşün araştırıl-

ması, genel bir açıklama denemesidir.

• Karl Jaspers: Felsefe, yolda olmaktır.

Felsefe bir yürüyüşe, yolculuğa benzetilebilir. Bir arayış yol-

culuğudur. Kimilerine göre bitimsiz bir yolculuktur. Bu yürü-

yüşte nice felsefe tutkunu ölüp gitmiştir. Felsefeciler ölür, fi-

lozoflar da beden olarak ölür; felsefe ölmez. İnsan yaşadığı

sürece bilimin, sanatın, inancın kesiştiği alanlarda kendi ge-

leneği, gelenekleri içinde geleceğe taşınır felsefe; felsefe gö-

nüllülerinin yürüyüşüyle. Bu yürüyüş dünyayı, yaşamı, anla-

maya doğru yapılan yürüyüştür. Düşüncenin, kavramların,

görüşlerin, tutumların, kuramların, inançların, değerlerin sor-

gulanması, çözümlenmesi, yorumlanması, yeniden kurgulan-

ması, eleştirilmesi, yeni ufuklar içinde yeni açılardan betim-

lenmesi çabalarını içerir.

NOT

Felsefeyle tanışmanın yolu bazı sorular sormaktan geçer: Dün-

ya nasıl yaratıldı?, Olan bitenin arkasında bir güç ve anlam var

mı?, Ölümden sonra bir hayat var mı? vb. türden sorular çağlar

boyunca insanları meşgul etmiştir.

İnsanlar, kim olduklarını ve neden yaşadıklarını bilmek isterler.

Dünyanın ve yaşamın nasıl meydana geldiği sorusu insan zih-

nine takılmıştır. Yeryüzünde, insanın ne olduğunu ve dünyanın

nasıl oluştuğunu sorgulamamış hiçbir uygarlık yoktur.

İnsan, bilmek için de bilmek ister. Yani sadece salt bilmek pe-

şinde olur. İşte felsefe böyle bir durumda doğmuştur.

Doğrudan “felsefe nedir?” sorusuna kısa bir yanıt verilmesi

oldukça güçtür; çünkü felsefenin tek bir tanımı yoktur. Felsefe-

nin ne olup ne olmadığı konusunda elbet pek çok şey söyleye-

biliriz; fakat bazı düşünürlere göre felsefenin tanımı yapılamaz-

dır; çünkü felsefe, bir üst dildir.

Felsefenin tanımlanmasındaki zorluğun ve tanımlar arasında fark-

lılıkların olmasının bazı nedenleri vardır. Bu nedenler şunlardır:

• Farklı felsefe disiplinlerinin varlığı: Felsefe, kendi içinde

değişik disiplinlere ayrılmaktadır. Metafizik, ontoloji, etik, es-

tetik, epistemoloji, bilim, siyaset, din gibi birçok felsefe di-

siplini bulunmaktadır. Bu kadar geniş bir disiplin olan felse-

fenin belirli bir tanımının yapılması mümkün olmamaktadır.

• Felsefenin her disiplininde farklı görüş ve yaklaşımların

varlığı: Felsefenin disiplinleri içerisinde rasyonalizm, empi-

rizm, realizm, idealizm, sofizm vb. gibi değişik yaklaşımla-

rı bulunmaktadır. Bu yaklaşımların ortaya koydukları ve sa-

vundukları görüşlerin her birinin felsefe içinde farklı anlam

ve işlevleri bulunmaktadır. Bu durum, felsefenin belli bir ta-

nımının yapılmasını güçleştirmektedir.

• Felsefenin alanının karmaşıklığı ve soyutluğu: Felsefenin

tarihsel süreci içinde ortaya çıkan felsefi görüşlere bakıldı-

ğında dikkat çeken bazı noktalar vardır. Bu yaklaşımların he-

men her biri diğerlerine tepki olarak ortaya çıkmış ve onların

eleştirilerinden doğmuştur. Ayrıca bu yaklaşımların ele aldık-

ları konular son derece karmaşık ve soyuttur. Bu bakımdan

sözü edilen felsefe yaklaşımlarının, felsefeyi kendi bakış açı-

larından tanımlamaları belirli bir tanımlama yapılmasını güç-

leştirmektedir.

ÖRNEKTİR



İlk filozoflar inanca, otoriteye ya da geleneğe başvurmadan ken-

di akıllarını kullanarak dünyayı anlamaya çalıştılar. Bu durum tü-

müyle yeni bir şeydi. Onlar aynı zamanda diğer insanlara akılları-

nı nasıl kullanacaklarını ve kendi başlarına nasıl düşüneceklerini

de öğrettiler; dolayısıyla öğrencilerinin bile kendileriyle mutlaka

aynı düşüncede olmalarını beklemediler. Onlar, bir bilgi biriki-

mini olduğu biçimde öğrencilerine aktarmak yerine, onları tar-

tışmaya, irdelemeye, kendi düşüncelerini ileri sürmeye ve sav-

larını temellendirmeye özendiren öğretmendiler.

Bu parçada, ilk filozofların aşağıdakilerden hangisine yö-

neldiği söylenebilir?

CCC_

A) İnsanlara çıkarlarını koruma yollarını öğretmeye

B) Evrendeki bilinen değişmez kuralları ortaya çıkarmaya

C) Evreni ve yaşamı özgürce sorgulamaya

D) Toplumsal yaşamdaki ortak duyguları harekete geçirmeye

E) İnsan özgürlüğü için gerekli koşulları belirlemeye

Örnek .. 4

MÖ 600’lerde başlayan Yunan uygarlığı mitolojinin etkisinden çıkıp aklın, yani felsefenin etkisine girmiştir. Thales ve diğer filo-zoflar, doğa felsefesi yaparak bilimsel çalışmalara katkı yapmış-lardır. Doğa filozofları, evrenin ana maddesini akıl yoluyla açıkla-yarak dünyayı ve evreni çeşitli felsefi kuramlarla yorumlamışlardır.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi anlatılmaktadır?EEE_A) Felsefenin ilgi alanındaki konuların sürekli değiştiği

B) İnsan düşüncesinin doğa ile sınırlanamayacağı

C) Felsefi düşüncenin doğuşunda çıkarların etkili olduğu

D) Felsefeyi bilimle ilişkilendirme çabasının başarısız olduğu

E) İnsan düşüncesinin felsefe aracılığıyla doğruya yöneldiği

Örnek .. 5

Çözüm .. 4

Çözüm .. 5

Mitolojik düşünmede, evren olayları ve evrendeki durumlar, öğeler, dönüşüm ve değişimler arasında birtakım bağlar ku-rulmaktadır. Fakat mitolojide bu bağlar genellikle inanç te-melli olarak kurulmuştur. Bu yüzden bilimsel düşünme biçi-minde alışmış olduğumuz sıkı nedensellik bağlarına mitoloji düşüncede rastlanmaz. Parçada, Thales ve diğer filozofların evreni ve dünyayı akıllarını kullanarak doğa felsefesi aracılı-ğıyla açıkladıkları belirtilmektedir. Bu açıklamaların bilimsel çalışmalara olan katkısı vurgulanmaktadır. Bu şekilde parça-da, insan düşüncesinin felsefe aracılığıyla doğruya yönelimi-nin anlatıldığı söylenebilir.

Cevap E

FİLOZOF KİMDİR?Philosophos, “bilgeliği seven ve ona ulaşmak isteyen kişi” olarak

kabul edilmektedir. Filozof kesin bilgilere ve mutlak hakikatlere

ulaşmış bir kişi değil, bilgiye ulaşmak için çaba harcayan bir ki-

şidir. Filozof Tanrı, din, dış dünyanın varoluşu, bilginin kaynağı,

bilginin sınırları, bilim, sanat gibi insan yaşamıyla ilgili her şeyi

kendisine sorgulama konusu yapabilir. Bu bakımdan ön yargılar-

dan ve içinde yaşadığı çevrenin kendisine empoze etmek istedi-

ği inançlardan uzak durup sorgulayabilen bir kişidir.

Filozoflar işlerini yaparken sorulardan yararlanırlar. Filozofun

elindeki sorular, problemlere çözüm getirmenin bir anahtarıdır.

Genellikle, karşılaşılan problemler zaman içerisinde pek fazla

değişmez. Zamanla değişen, filozofun problemin çözümünde

rol oynayan farklı etkenleri seçebilmesidir. Problemi farklı soru-

lar sorarak irdelediğinde, “varolan”ın daha önce gözden kaçmış

olan yanları aydınlanmaya başlar. Böylece her doğru soru, onu

problemi çözmeye bir adım daha yaklaştırır.

Filozofuna sorduğu soruyu felsefe sorusu yapan, şaşmadır. Fi-

lozofun sorması ile şaşması birbirinden ayrılmaz. Felsefede so-

rulan şey, şaşmaya konu olan şeydir. Şaşma konusu ister iste-

mez felsefeye konu yapılır.

ÖRNEKTİR



Her türlü var olanın temel yapısını bilme çabası içine giren ve

evrendeki her türlü oluşumu anlamada öze yönelenlere “filo-

zof”, yaptıkları işe de “felsefe” denir. Felsefe, insanın kendi de

içinde olmak üzere her türlü var olanı, yapısı ve ilkeleri bakımın-

dan anlamaya çalışır. Çünkü, bu etkinliği gerçekleştiren filozo-

fun şaşkınlığından doğan soruların karşılığı olarak gerçekleşir.

Buna göre felsefe etkinliğinin temelinde aşağıdakilerden

hangisi vardır?

AAA_

A) Filozofun, gerçeği tanıma ve bilme isteği

B) Filozofların, ortak görüşte birleşme girişimleri

C) Filozofların, kendilerini diğer insanlardan farklı kılma düşün-

cesi

D) Filozofların, kendilerini çevreleyen varlıkları sınıflama düşün-

cesi

E) Filozofların, insan düşüncesinin ulaştığı noktayı gösterme

gayreti

Örnek .. 6

Filozofun doğrunun peşinden koşmasına karşılık, bağnaz, kesin bilgiye sahip olduğuna inanır. Felsefi alçak gönüllülük; doğruya benim senden daha fazla sahip olmadığım, onun, ikimizin önün-de bulunduğu anlamına gelir. Böylece felsefi bilinç, ne mutlak bir bilgiye sahip olduğundan dolayı mutlu, ne de şifa bulmaz bir şüpheciliğin pençesinde kıvrandığı için mutsuz bir bilinçtir. O, sahip olduğu şeyle yetinmeyen, ulaşma imkanına sahip oldu-ğuna inandığı şeyi araştıran kaygılı bir bilinçtir.

Aşağıdakilerden hangisi bu parçada filozoflarda var olduğu söylenen yaklaşıma ters düşer?BBB_A) Sürekli yolda olma

B) Otoritelere bağlanma

C) Bildiklerini geliştirme

D) Saplantıdan uzak durma

E) Bilgelik sevgisi ile hareket etme

Örnek .. 7

Çözüm .. 6

Parçada felsefe etkinliğinin ne olduğu, felsefe etkinliğini ger-

çekleştirenin de kim olduğu belirtilmektedir. Filozofun felse-

fe etkinliğini gerçekleştirmesinin temelinde var olanlara ilişkin

merak ve şaşkınlıktan kaynaklanan sorulara cevap verme ça-

basının olduğu vurgulanmaktadır. Bu bakımdan filozofun ger-

çekleştirdiği felsefe etkinliğinin temelinde, “gerçeği bilme ve

tanıma” isteğinin yattığı söylenebilir.

Cevap A

Çözüm .. 7

Filozof, içinde yaşadığı toplumdan etkilenir ve etkiler. Filozoflar düşünceleriyle toplumsal koşulların değişmesinde de önem-li rol oynamışlardır.

İnançların, törelerin ve alışılagelmiş düşünce biçimlerinin dışına

çıkamayan, bunlara körü körüne yani bilinçsizce bağlı olan kim-

se doğrunun ve bilginin ne olduğunu kesinlikle bildiğine inanır;

bunlardan kuşku duymaz. Filozof ise, kendisine şu ya da bu bi-

çimde sunulan inançları, görüşleri, bilgileri irdeler ve eleştirir;

doğru olanı, gerçek bilgiyi, bilgeliği arar. Bu ilkeleri ve kuralları

iyice araştırıp akılla bulunmuş temeller üzerinde kurmaya yöne-

lir. Filozof için dünya, akıl almaz sırlarla dolu gizemli bir yerdir.

O, edindiği bilgileri yetersiz bulan, tedirginlik duyan, ama yine

de arayan ve sürekli olarak eleştiren bir kimsedir.

Filozoflar, belirli bir toplumda yaşadıkları için yaşadıkları top-lumun kültürü filozofu etkiler ve yönlendirir. Örneğin Thales, ortaya koyduğu görüşlerde kendi toplumundan, Milet’te-ki özgür, demokratik ortamdan yararlanmıştır. Sonra da or-taya koyduğu görüşleri ile çevresini etkilemiştir. Demokratik bir toplumda politikada başarılı olmak isteyen, iyi düşünmek, güzel konuşmak isteyenler vardı. İşte bu gereksinimleri kar-şılamak için Sofistler ortaya çıkmıştır.

NOTÖRNEKTİR



Filozoflar varlıkta ve çevresinde olup bitenlerde problem gören

kişilerdir. Örneğin Sokrates, içinde yaşadığı toplumda hakim

olan dini, ahlaki görüşleri eleştirerek kendi görüşlerini ortaya koy-

muştur. Bu bakımdan sorgulayıcı ve eleştirici olmayan, olup bi-

tenlerde problem görmeyen bir kişi felsefi bilgi ortaya koyamaz.

Filozoflar, aynı probleme yeni ve farklı çözümler getirirken baş-

ka düşünürlerin ortaya koyduğu görüşlerden etkilenirler; onların

görüşlerinden yararlanırlar. Böylece yeni düşünceler geliştirilir

ve sürekliliği sağlanır. Bunun sonucunda felsefi bilgiler yığılarak

zenginleşir, ama ilerlemez.

İlk Çağ’da Yunanistan’da demokrasi, yetişmiş insana gereksinim duyduğundan bu dönemde bilgi değer kazanarak yaygınlaşmış-tır. Bilim yaygınlaşmıştır. Örgütlü olmasa da eğitim yaygınlaşmış, akıl mitolojinin yerini almaya başlamıştır. Farklı düşüncelere kar-şı hoşgörü yaygınlaşmıştır. Felsefe ve filozoflar böyle uygun bir ortamda kendini gösterme olanağı bulmuştur.

Bu parçadan, felsefe ve filozofla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?EEE_A) Bilimlere göre daha geç gelişmiştir.

B) Filozofların ortak çabalarıyla gelişir.

C) Toplumsal yapıdan dışlanmıştır.

D) Yaygınlaşması uzun zaman almıştır.

E) Elverişli ortamlarda kendini göstermektedir.

Örnek .. 8

Filozof, kendi deneyimleri ve çeşitli bilimler tarafından kendisi-ne sağlanan veriler üzerinde düşünebilir; bunların geçerlilik de-recelerini ve sınırlarını sorgulayabilir.

Bu cümleden, filozofla ilgili aşağıdaki sonuçlardan hangi-si çıkarılabilir?AAA_A) Her türlü düşünceye kuşkuyla yaklaşır.

B) Uygun ortamlarda kendisini gösterir.

C) Özgürce düşüncelerini ortaya koymaktadır.

D) Akıl ilkelerinden destek almaktadır.

E) Genelin bilgisine ulaşmayı amaçlamaktadır.

Örnek .. 9

Çözüm .. 8

Parçada, İlk Çağ’da Yunanistan’da demokratik bir yönetimin

iş başında olduğu ve böyle bir ortamda bilginin değer ka-

zandığı belirtilmektedir. Bilginin değer kazanması eğitimi ön

plana çıkarmış, mitoloji akıl karşısında gerilemeye başlamış-

tır. Demokratik ortam, farklı görüşlere açık olabilme niteliğini

topluma kazandırmıştır. Bu durum, felsefe ve filozoflar için el-

verişli bir ortam oluşturmuştur. Bu ortamda fikirlerini özgürce

ifade edebilmişlerdir.

Cevap E Çözüm .. 9

Sorgulama, felsefenin ve filozofun var olma nedenlerinden-

dir. Filozoflar kendilerine gelen hiçbir şeyi olduğu gibi kabul

etmezler. Sorgulamalarına konu yaparlar. Bu durum, onların

her şeye kuşku ile yaklaştıklarını gösterir.

Cevap AFelsefe diye adlandırılan düşünüş biçiminin sistemli ve yal-

nızca akla dayanan bir bakış açısı olarak ilk önce İyonya’da

ortaya çıkması, rastlantıların sonucu değildir. Şöyle ki, Me-

zopotamya, Mısır, İran ve Fenike kültürlerinden yoğun biçim-

de etkilenmiş olan Milet kenti, tarım ve denizciliğin oldukça

gelişmiş olduğu işlek bir liman kentidir. Ayrıca ekonomik ya-

pısının sağlamlığı da bu kentte toplumsal bilgi birikiminin ve

hoşgörünün gelişimini de beraberinde getirmiştir. Yani Milet

kentindeki ortam, farklı inanç ve düşüncelere izin verecek ka-

dar hoşgörülüdür. Baskı altında kalmadan bilim, ticaret vb.

şeylere yönelen Milet halkı, bu özgür ortamda felsefenin de

doğuşunu kendi kendine yaratmıştır.

NOT

Eski Yunanistan’da felsefe ile ilgili etkinliklerin gerçekleştiril-diği sıralarda Çin ve Hindistan’da da köklü bir felsefe gele-neği bulunmaktaydı. Fakat bu felsefe gelenekleri bugünkü anladığımız anlamda felsefeyi yansıtmamaktaydı. Bu anlam-daki felsefi düşünce ilk olarak Yunanistan’da ortaya çıktığın-dan, felsefenin başlangıcı da Yunanistan olarak kabul edilir.

UYARIÖRNEKTİR


Felsefenin AnlamıPERON TEST 1

2. Değişik nedenlerden dolayı insanlar, gündelik yaşamın öy-le esiri olurlar ki yaşamı sorgulamak onlar için çok geride kalır. Filozoflara göre dünya, akıl almaz sırlarla dolu gizem-li bir yerdir. Dünyanın gizeminin anlaşılabilmesi için sürekli olarak sorgulanması gerekir.

Bu parçaya göre, filozofun diğer insanlardan farklı yö-nü aşağıdakilerden hangisidir?

CCC_A) Belirli bir toplumda yaşaması

B) Toplumsal olaylardan etkilenmesi

C) Eleştirel bir tavra sahip olması

D) Düşünme yetisine sahip olması

E) Düşünce ve eylem tutarlılığının olması

3. Felsefenin özü, bir bilgiye sahip olmaktan çok, onu arayıp araştırmaktır. Felsefe uğraşısı, bu doğrultuda olmak üze-re her şeyden önce bir “düşünme çabası”dır. Peki düşün-me nedir? Düşünme, aklın bir işlevidir; böylece akıl, edin-diği bilgileri yeniden gözden geçirir, tartışır.

Bu parçaya göre felsefenin özünde aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır?

BBB_A) Eldeki bilgileri kabullenme

B) Düşünce üretme

C) Mitolojinin verilerini benimseme

D) Akıl yürütmeyi sınırlama

E) Deneysel araştırmalar yapma

5. Felsefenin ortaya çıktığı Antik Yunan medeniyetinde üç özellik dikkati çeker. Birincisi Yunanlılar zengindi, tüm iş-leri köleleri yapardı. Bu durum onların düşünsel faaliyetle-re zaman ayırmalarına imkan sağlıyordu. İkincisi mitolojiye ait akla ve mantığa uymayan açıklamalar onları düşünme-ye ve sorgulamaya itiyordu. Üçüncüsü demokratik yönetim anlayışı insanların özgürce düşünebilmelerine, olan biteni sorgulayabilmelerine olanak sağlıyordu. İşte bu üç özellik felsefenin bu bölgede başlamasına neden olmuştur.

Parçada anlatılan durum aşağıdaki yargılardan hangi-sine dayanak oluşturur?

DDD_A) Felsefe, filozofun hayata bakışını yansıtır.

B) Her felsefe akımı kendisinden sonra ortaya çıkan felse-fi görüşleri etkiler.

C) Felsefi görüşler önceki görüşlerden bağımsız olarak de-ğerlendirilmelidir.

D) Felsefe uygun ortamlarda gelişir.

E) Felsefe, çağın görüşlerini etkiler ve bu görüşlerden et-kilenir.

1. Hayatta en önemli şey nedir? Açlığın sınırında bir insana bu sorulsa, ‘yiyecek’ der; soğuktan donmak üzere olan biri ‘sıcaklık’ der; kendini yalnız hisseden biri, ‘başka insanlarla beraber olmak’ diye cevap verir. Dolayısıyla bu durumda olanlar için felsefi sorular üzerinde düşünmenin bir önce-liği yoktur. Felsefe, temel gereksinimlerin karşılandığı top-lumlarda ortaya çıkar.

Bu parçada felsefenin hangi niteliğine yer verilmektedir?EEE_

A) Her filozof, görüşlerini başkalarıyla paylaşır.

B) Felsefe, eleştirel düşünceye dayanır.

C) Felsefe, tarihi ile birlikte var olur.

D) Gerçeğin araştırılması felsefeyi ortaya çıkarmıştır.

E) Felsefi düşünce uygun ortamlarda doğar.

4. Sen hiç dünyanın neden 365 gün ve altı saatte bir tur ta-mamladığını, yani bir yıl diye niye bu hareketi tanımladığı-mızı merak ettin mi? Etmişsindir mutlaka. İşte bunun gibi bilmediğin, öğrenmek istediğin bir sürü konu var. Aslında filozoflar da böyle şeyler düşünüyorlar. Bunların nasıl olabi-leceğini, nelerin bunlara yol açtığını öğrenmeye çalışıyorlar. Öylesine derin düşünüyorlar ki, bu konuları anlamaya, yo-rumlamaya ve yaşamı anlamlandırmaya çalışıyorlar. Belli an-lamlar bulduklarına inandıklarında da “Felsefe sistemleri”ni oluşturmuş oluyorlar.

Bu parçada, filozofların felsefi sistemlerini oluşturma-ları aşağıdakilerden hangisine bağlanmıştır?

EEE_A) Bağımsız düşünebilme yetisi geliştirmelerine

B) Toplumsal inançları dikkate almalarına

C) Kişisel birikimlerinden yararlanmalarına

D) Rasyonel olarak düşünebilmelerine

E) Olayların içyüzü ile ilgili gerçeği görmelerine

ÖRNEKTİR


Felsefenin AnlamıPeron Test 1

8. Felsefi düşünceyi özümsemiş kişilerin yalnızca ağaçları de-ğil, ormanı görebildikleri ilk bilgilerle yetinmeyip ileriye ve arka planlara da bakabildikleri, yüzeysel düşünmeyip ko-nulara nüfuz edebildikleri düşünülebilir. Ayrıca dogmatik-liği aşabilme, ön yargılı olmama gibi tavırlar sergileyebile-cekleri söylenebilir.

Parçaya göre aşağıdaki özelliklerden hangisi felsefi dü-şünceyi benimsemiş insanda bulunmaz?

EEE_A) Sabit fikirlerden uzak olma

B) Kuşatıcı bakış açısına sahip olma

C) Olayların özüne inebilme

D) Kendilerine sunulanma yetinmeme

E) Bağımsız düşünceyi koruyamama

7. Felsefe, ilkece üzerinde düşünülmesi olanaklı bütün her şe-yi düşünen, var olan her şeyi bütün yönleriyle sorgulayan, alabildiğine çok yönlü araştırmalar bütünü olarak hem bil-ginin hem de yaşam bilgeliğinin peşinde koşma etkinliği-dir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi söz konusu edil-mektedir?

DDD_A) Felsefi düşüncenin sınırlılıkları

B) Felsefe ve tarih arasındaki ilişki

C) Felsefenin ortaya çıkışı

D) Felsefenin niteliği

E) Felsefeye katkıda bulunan toplumlar

6. Felsefe, bilgiyi veya bilgeliği sevmek, araştırmak ve peşin-den koşmaktır. Bilginin sevilmesi ve istenmesi olarak felse-feyle uğraşanlara da filozof denilmektedir. Bilginin ve bilge-liğin ne olduğu, felsefenin nasıl tanımlanacağı konusunda çok değişik görüşler vardır. Bu nedenle felsefenin tek bir tanımını yapmak oldukça zordur.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisi-ne ulaşılamaz?

AAA_A) Bilgi hazırda vardır, aramaya gerek yoktur.

B) Felsefe, bilgi elde etme isteğinden doğar.

C) Bilgiyi elde etme çabası gösterenler filozoftur.

D) Felsefe ile ilgili konularda düşünce birliği yoktur.

E) Felsefenin tek tanımı söz konusu olamaz.

11. “Sorgulanmamış yaşam, yaşanmaya değmez.”

Bu sözü söyleyen biri, yaşamın değerini aşağıdakiler-den hangisine bağlamaktadır?

AAA_A) Eleştirel olmaya

B) Bağımsız davranmaya

C) Güvenilir olmaya

D) Tutarlı düşünmeye

E) Bilgelik sevgisini duymaya

10. İnsan her şeyden önce kendi varoluşuna şaşar. Felsefe bu şaşkınlığın oluşturduğu sorulara düşünce yoluyla cevap aranması sonucu oluşur. Yani felsefe, insanın aklını ve di-ğer düşünme yetilerini kullanarak var olan hakkındaki me-rak ve hayretine cevap arama etkinliğidir.

Bu parçadan aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılabilir?CCC_

A) Filozof, var olan her şey hakkında düşünce üretir.

B) Düşüncelerin sorgulanması doğrunun ortaya çıkması için temeldir.

C) Felsefe, insanın anlama ve gerçeği görme gereksinimi-ne dayanır.

D) Her düşünür, görüşlerini toplumsal koşullara göre bi-çimlendirir.

E) Felsefe, pratik olmasa da bilişsel yeterlilikler kazandı-ran bir alandır.

9. Felsefe;

• “Ben neyim ve ne olacağım?”

• “Evren nedir?”

• “Dünya nedir?”

• “Varlık nedir?”

şeklindeki sorulara aranan cevaplardan doğmuş olan bir etkinliktir.

Buna göre, felsefenin aşağıdakilerden hangisinin belir-tisi olduğu söylenebilir?

EEE_A) Mutlu olma isteğinin

B) Tutarlı düşüncelerin

C) Güçlü sezgilerin varlığının

D) Sorunların çözüldüğünün

E) Merak ve arayışın

ÖRNEKTİR

PERON FÖY 2


Felsefe - Hikmet İlişkisi - FelsefeninAlanı

Eski Yunanda felsefecilere bilge denmekteydi. İlk defa Sa-moslu Pythagoras, kendisinin insan olarak evrenin tüm bilgi-sine sahip olamayacağı için bilge de (hikmet sahibi) olama-yacağını, fakat evrenin bilgisini arayan, bilgeliğin peşinden koşan biri olarak filozof (bilgelik dostu, bilgeliğin peşinden koşan kimse) olabileceğini söylemiştir.

UYARI

FELSEFE - HİKMET İLİŞKİSİHikmet, “bilgelik” anlamında kullanılan bir bilgidir. Eski Yuna-nistan’da bilgelik bilinçli bir varlık olarak kendine yetme, haya-tın en yüksek amaçlarını kavrama, eylemlerinde bilginin belirle-yiciliği ile hareket etme olarak anlaşılmıştır.

Hikmet; varlık, bilgi ve değerleri kapsayan tam bir bilgidir. Hik-met, felsefenin temelidir; ancak felsefe ile özdeş değildir. Hikmet, bütün olup bitenlerin esasını, arka planını bilmektir. Felsefe ise hiçbir zaman böyle bir iddiada bulunmaz; nihai bilgiye ula-şıp son noktayı koyamaz. Bu bakımdan filozofların hikmet sahi-bi insanlar oldukları söylenemez. Filozoflar hikmeti (bilgelik) se-ven ve hikmete ulaşma yolunda olan insanlardır.

Eski Yunanlılar, felsefeye (philosophia) demekteydiler. Bunu, “bilgelik sevgisi” anlamında kullanmaktaydılar. O dönemde bil-gelik, yalnız bilmeyi değil, erdemli ve mutlu yaşam sürmeyi de kapsamaktadır. Filozof da, her şeyi bilen biri olarak değil, bilgi-yi ve bilgeliği seven, onu ele geçirmek için uğraşan kişi olarak algılanmaktadır. Bundan dolayı felsefe, bilgeliğe ulaşma çaba-sı olarak görülmektedir.

Hikmet, adeta temelinden çatısına kadar her şeyi ihtiva eden bir binaya benzemektedir. Bu binaya, hikmet binası adını da vere-biliriz: Çünkü bunun içinde bilgiler mevcuttur. Her bilgi alanı bu binanın içindeki bir oda gibidir. Odaların hepsi de aynı çatı al-tındadır. İşte felsefe, bu çatıdan başka bir şey değildir: Demek ki felsefe, bütün bilgi alanlarını kendi kanatları altında toplayan en tümel bilgi alanı sayılmaktadır. Hikmet ise binanın bütünüdür.

Bu parçadan ulaşılabilecek sonuç aşağıdakilerden hangi-sidir?CCC_A) Felsefe ve hikmet birbirlerinden bağımsızdır.

B) Hikmeti sevme ve ona yönelme felsefedir.

C) Hikmet, her şeyi kuşatan tümel bir bilgidir.

D) Varlığın özünü arama yetkinliğini sınırlar.

E) Felsefe tüm olup bitenleri bilme iddiası taşır.

Örnek .. 1

Varlık, bilgi ve değer üzerine tam ve bütün bir bilgiye ulaşılma-sına hikmet (bilgelik) denir. Hikmet, bütün olan bitenlerin esa-sını bilmektir. Hikmet genel bir bilgidir, yani her şeyi kuşatan ve içine alan bir bilgidir. Felsefe ise, böyle bir iddiada değildir. Fel-sefede sorgulama, her şeyin arka planına inmeye çalışma esas-tır. Bu esas da süreklidir ve bunda duraklama yoktur. Bu bakım-dan felsefe, hikmete ulaşma amacında değildir. Felsefe, hikmeti sevme ve ona yönelme anlamında bir disiplindir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi söz konusu edilmek-tedir?EEE_A) Felsefe ve hikmetin güncel sorunları

B) Felsefe ve hikmet sahibi olmanın sakıncaları

C) Felsefe ve hikmetin sınırlılıkları

D) Felsefe ve hikmetin geçmiş dönem konuları

E) Felsefe ve hikmet arasındaki farklılık

Örnek .. 2

Çözüm .. 1

Çözüm .. 2

Parçada, felsefe ve hikmetin gerçekleştirdiği etkinlikler üzerin-de durulmaktadır. Hikmetin, her şeyin esasını bilmek ve her şeyi kuşatan bir bilgi olduğu belirtilmektedir. Buna karşılık fel-sefenin hikmet olmadığı, hikmete ulaşma yolunda bir çaba ol-duğu, ele aldığı konularla ilgili merak edilenleri anlamaya yö-neldiği belirtilmektedir. Bu durumda parçada felsefe ve hikmet arasındaki farklılıklardan söz edildiği söylenebilir.

Cevap E

ÖRNEKTİR


Felsefe - Hikmet İlişkisi - Felsefenin AlanıPeron Föy 2

Felsefe, bir bilgelik sevgisidir ve bilgelik sevgisi hiçbir çıkara

dayanmayan salt bilgiye, bilgeliğe ulaşma yolunda elde edi-

len hazla beslenen bir sevgidir. Bir filozof, bilgiden bağımsız

düşünülemez. Ancak, hikmet sahibi olan bilgeler felsefeye

pek ihtiyaç duymazlar. Bir bilgenin amacı, daha çok bilgi bi-

rikimi sahibi olmaktır. Bilge, var olan bilgiyi öğrenip koruma-

ya ve kullanmaya yönelik olarak hareket eder.

NOT

Filozofların her dönemde yapageldikleri şey, sözcüklerin anlam-

larını tartışma konusu yapmak olduğu için, filozoflar önemli so-

nuçlara ulaşır görünmezler ve onların topluma gerçekte hiçbir

katkıları yoktur. Onlar hala Antik Yunanları meşgul etmiş olan

sorunlarla uğraşmaktadırlar. Felsefe, bir şey dışında her şeyi ol-

duğu gibi bırakır. Aynı bırakmadığı şey ise, arayıştan elde etti-

ği hazdır. Bu haz sürekli artan bir oranda filozofu yeni arayışla-

ra iter ve bir doyum sağlar.

Bu parçadan, aşağıda verilenlerden hangisine ulaşılabilir?

AAA_

A) Felsefe somut fayda sağlamaz; sadece ilgililerine haz verir.

B) İnsanlar her dönemde felsefi düşünceler ileri sürmüşlerdir.

C) Düşünce dünyası, yeni konularla her zaman genişleme ça-

bası içinde olmuştur.

D) Bilginin pratik faydası insanları sürekli bir arayışa götürmüş-

tür.

E) Felsefe, insanların eylemlerine yönelik bir araştırma çabasıdır.

Örnek .. 3

Filozof, evrenin yapı, işleyiş ve düzenini, yaşamın değer ve ama-

cını, madde ve düşünce ilişkisini, bilgilerimizin güvenilirlik de-

recesini, iyinin, güzelin ve doğrunun niteliklerini bilmek isteyen

bir insan olarak karşımıza çıkar. O, bütün bunları bilmek ister-

ken kesin bilgiye ulaşmış olmayı değil, merak ettiği sorulara ce-

vap bulmayı, böylece anlama ve gerçeği görme ihtiyacını gider-

meyi amaçlamaktadır.

Bu parçaya dayanarak filozofun eylemi ile ilgili aşağıdaki

sonuçlardan hangisine ulaşılabilir?

EEE_

A) Her bilginin, insanı gerçekten uzaklaştırdığına inanırlar.

B) Felsefede sorulan sorulara farklı yanıtlar verirler.

C) Kavramları sorgulaması düşünce dünyasındaki çatışmala-

rından bağımsız değildir.

D) Düşünce üretiminde yaşam koşullarının niteliğini yadsımaz.

E) Kesin bilgiye ulaşma değil, bilgeliğe yönelik çaba içindedir.

Örnek .. 4

Çözüm .. 3

Çözüm .. 4

Filozof, var olan her şeyle ilgili tam ve eksiksiz bilgilere sahip

olmaktan çok, sürekli hakikati arama yolunda olan kişidir. Ke-

sin bilgilere ya da mutlak hakikatlere sahip olduğunu sanan

kimse değildir. Filozof, hayatın anlamını bulmaya çalışan, bil-

geliği ve bilgiyi seven, arayan, ele geçirmek için çaba harca-

yan kimsedir. Parçada da, filozofun evrenin yapı ve işleyişiy-

le ilgili bilgilere ulaşmaya çabalayan, bilgeliğe yönelik olarak

hareket eden bir kişi olduğu vurgulanmaktadır.

Cevap E

Bilgeliğe ulaşmaya çalışan filozof;

• Var olanları akılla sorgulayıp yorumlayan,

• Diğer insanlar gibi tutkularından, yaşamın zorluklarından et-kilenmeyen,

• Gerçekleştirdiği felsefe etkinliğinden haz alan

insandır.

Tarihsel süreç içerisinde en eski medeniyetlerde de bir hik-met geleneğinin varlığı bilinmektedir. Sümer, Mısır, Hint, Çin ve İran gibi medeniyetlerde hikmet, deneyimsel bir nitelik ta-şımakta ve pratik amaçlar için kullanılmaktadır.

UYARIÖRNEKTİR



Dinle birlikte gelen hikmet, insan zihni tarafından kavranarak yorumlandığında ve anlamlandırıldığında felsefe yapma süre-ci başlamış olur. Ancak hikmet, felsefeye kaynaklık etse de fel-sefe onunla sınırlı ve sadece ondan ibaret değildir. Felsefe za-man içinde konu, kavram ve sorunlarını genişletir. Bu şekilde hikmetin kavranmasında ve yeniden üretilmesinde farklı yakla-şımlar ortaya koyar.

Felsefe, salt gerçeği arama iddiasındadır, bulma değil.

Bu cümlede felsefenin aşağıdaki yönlerinden hangisi vur-gulanmaktadır?AAA_A) Bir arayış çabası olması

B) Var olan her şeyi irdelemesi

C) İdeal olana ulaşmaya çalışması

D) Kendi içinde uyumlu olması

E) Tarihinden soyutlanamaması

Örnek .. 5

Çözüm .. 5

Felsefe hep devam eden bir etkinliktir. Yani sürekli arayış et-

kinliği içinde olmaktır. Felsefe yolunun hiçbir türlü sonu yok-

tur, sonsuzluğa uzanır. Sorular hiç bitmez, yollar hiç tüken-

mez. Felsefe, sürekli bir sorgu gerektirir. Dünyadaki en ufak

ayrıntıdan en önemli bilgiye kadar sorgulamak demektir. “Fel-sefe, salt gerçeği arama iddiasındadır, bulma değil.” sözü de

bu arayış çabasını vurgulamaktadır.

Cevap A

“Hikmet bilgisi”, İslâmiyet’in ortaya çıkıp yayılmaya başladığı dö-nemde farklı bir anlam kazanmıştır. Dinin ayrıntıları içinde “hik-met bilgisi” denen bir bilgi önem kazanmaya başlamıştır. Bu bakımdan hikmet, din kökenli olup felsefeye kaynaklık eder. Müslüman filozofların bir kısmı bazen hikmet kavramını felsefe kavramından ayırarak daha yüce bir değer vermişlerdir. Hikme-tin, felsefeden daha geniş bir anlam taşıdığını vurgulamışlardır.

Buna göre İslâm açısından hikmetin iki anlamı vardır:

• Akıl ilkeleriyle düşünmek

• Akıl ile çözülemeyecek problemlerin inancın ışığında çözül-mesini sağlamak

Bazı filozoflar felsefenin sadece insan aklına dayandığını, hik-metin ise vahiy gibi ilahi kaynaklı olduğunu savunmuşlardır.

UYARI

Görüldüğü gibi Gazali hikmeti, Tanrısal kaynaklı ve kendisinden şüp-helenilemeyecek bir bilgi olarak nitelendirmektedir.

El Kindi’nin bu yaklaşımına göre hikmet, kesin doğru ve yapılması er-demli olan bir eylem tarzıdır. Bu anlamda felsefeden daha geniş bir

anlam sahası bulunmaktadır.

İslâm filozoflarının hikmeti felsefeden ayırarak farklı anlam-

lar yükledikleri görülmüştür. Çünkü onlar, hikmete felsefe-

den daha derin ve kapsamlı birtakım anlamlar yüklemişlerdir.

Şu halde hikmet, kesin doğru bilgi, yapılması erdemli olan

bir hareket tarzıdır. Kısaca, hikmet bu kullanışla felsefeden

daha kapsamlı bir anlam örgüsüne sahiptir. Yani her felsefe,

hikmete ulaşma çabasıdır; ama her hikmet felsefe değildir.

Bu çerçevede hikmet, felsefeden daha geniş bir anlam çer-

çevesi kazanmaktadır.

NOTÖRNEKTİR



FELSEFENİN ALANIBaşlangıç döneminde felsefe ile bilim farklı disiplinler değildi; iç içe geçmişlerdi; felsefe ve bilim aynı etkinlik olarak anlaşılıyor-du. O dönemde filozof denilen insanlar aynı zamanda bilim in-sanıydılar. Örneğin Thales bir filozoftu; çünkü varlığın kökeninde bulunan ana maddenin ne olduğunu araştırmıştı. Araştırmala-rı onu varlığın kökeninde “su” olduğu sonucuna götürmüştü. Thales aynı zamanda bir bilim insanıydı; çünkü güneş tutulma-sını tarihte önceden haber veren ilk insan olarak bilinmektedir.

Felsefe genel olarak varlığı, bilgiyi ve değerleri konu edinen bir disiplindir.

Felsefenin konuları arasında yer alan şeyler duyuların ya da du-yusal kavrayışın çok ötesinde kaldığı için, felsefe duyuları kul-lanmaktan özenle kaçınır. Felsefe saf düşünceye dayanır; bir kavram analizinden oluşur ya da kavramsal analiz temeli üze-rinde yükselir. Öte yandan, felsefe ulaştığı sonuçları kanıtlamak için, belirli ve kesin birtakım işlem ya da yöntemler kullanmaz.

Bu parçaya dayanarak felsefe ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?DDD_A) Olgusal konuları ele almaz.

B) Duyulara güvensizlik duyar.

C) Düşünsel çözümleme etkinliğidir.

D) Bilimsel yöntemlerden destek alır.

E) Mutlak bir yöntem anlayışı yoktur.

Örnek .. 6

Bazıları felsefeyi büsbütün gizemli bir hale getirecek veya mut-

laklaştıracak şekilde, ona önemli, hatta abartılı roller biçerler.

Bazıları da onu lafazanlık, değersiz, hatta tehlikeli bir spekülas-

yon olarak görür. Bu farklı açıklamaları ve yanlış anlamaları or-

tadan kaldırmak için ise felsefeden ana hatlarıyla ne anlaşılma-

sı gerektiğini gözler önüne serme, yani onu hem doğru hem de

tatmin edici bir biçimde tanımlama zorunluluğu vardır; gelgele-

lim, felsefeyi bu şekilde, kuşatıcı bir biçimde tanımlamak da ola-

bildiğine zor bir iştir.

Parçaya göre, felsefeyi tanımlamada yaşanan güçlüğün te-

melinde aşağıdakilerden hangisi vardır?

AAA_

A) Farklı pek çok alana ve düşünceye açık olması

B) Evrensel bir bilgi alanı olması

C) Toplumsal yaşam üzerinde etkili olması

D) Genellemelere ulaşmaya çalışması

E) Akıl ve mantık ilkelerine dayalı bir alan olması

Örnek .. 7

Çözüm .. 6

Bilimlerin kullandıkları temel yöntemler deney ve gözlemdir.

Deney ve gözlem yöntemleri olgusal (duyusal) alanın ötesin-

deki konuları ele almada yetersiz kalmaktadır. Felsefenin ko-

nuları içinde olgusal alanın dışında kalanları da vardır. Veri-

len parça değerlendirildiğinde, “bilimsel yöntemlerden destek

alır” yargısına ulaşılamaz.

Cevap D

Çözüm .. 7

Felsefe her şeyi konu edinir. Bütün olarak evreni, insanın ey-lemlerini, yaşamını etkileyen her şey felsefenin alanı içinde-dir. Dil, din, sanat, tarih, spor, eğitim, kültür, yaşam, kısaca-sı aklımıza gelebilecek her şey felsefenin alanını oluşturur.

NOT

FELSEFE

Ontoloji Epistemoloji Aksiyoloji

Genel olarak varlı-ğı ele alarak incele-yen felsefe disipli-nidir. Var olanla, var olacak olanla-rı inceleyen felse-fenin disiplin alan-larından biridir.

Bilgiyi ele alan ve konu edinen felse-fe disiplinidir. Bilgi-nin ne olduğu, kay-nağı, doğru, yanlış, bilinemez, mutlak ya da göreceli olu-şu, türlerinin neler olduğu gibi soru-lara cevaplar ara-maktadır.

Değerleri ele alıp konu edinen felse-fe disiplinidir. Etik ve estetikten olu-şur. İnsanın ya-pıp etmelerini, in-san davranışının dayandığı ilkeleri; sanat ve güzelliği ele alır.

ÖRNEKTİR



Felsefe, yaşamın anlamını meydana getirdiğini söylediğimiz temel sorular üzerinde durur. Bizim apaçık ve doğru olduklarına inan-dığımız inançlarımızı sorguya çeker. Dinle, Tanrı’nın varoluşuy-la, doğru ve yanlışla, dış dünyanın varoluşuyla, bilginin kaynağı ve sınırlarıyla, bilimle, sanatla ve daha birçok konuyla ilgili soru-lar üzerinde akıl yürütüp, bu sorulara yanıtlar getirmeye çalışır.

Parçaya dayanarak aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?CCC_A) Felsefe, her tür soruya nesnel cevaplar getirmeye çalışan di-

siplindir.

B) İnsan yaşamına ait bütün kavramlar felsefe ve bilimin araş-tırma alanına girer.

C) İnsanı ilgilendiren hemen her soru felsefenin alanını oluştur-maktadır.

D) Felsefenin konu alanı insanın duyularıyla sınırlıdır.

E) İnsanı çevreleyen olgusal dünya dışındaki her şey felsefenin konusudur.

Örnek .. 8

Bugün birçok disiplini içinde toplayan, her alanla (yani hem var olan şeylerle, hem de onların bilgisiyle) ilgisi olan felsefe, baş-langıçta sadece “bilgelik sevgisi” anlamına gelen ve bütünü ifa-de eden bir bilginin adı olmuştur.

Buna göre felsefedeki değişim aşağıdakilerden hangisin-de gerçekleşmiştir?EEE_A) Yönteminde

B) Mantıksallığında

C) Bilinmeyene ilişkin merakında

D) Aklı kullanma biçiminde

E) Alanı ve kapsamında

Örnek .. 9

Çözüm .. 8Çözüm .. 9

Felsefe sözcüğü, sevmek anlamına gelen “phileo” fiiliyle bil-

gelik anlamına “sophia” sözcüklerinden türetilmiş olup bilge-

lik sevgisi veya hikmet arayışı anlamını taşır. Zaman içinde

her alanla ilgili bir hale gelmiştir. Bu durum, felsefenin alanın-

da ve kapsamında meydana gelen değişimle gerçekleşmiştir.

Cevap E

Felsefenin konuları zaman içinde genişlemiştir. Günümüzde fel-sefe bilgi, varlık, ahlâk, sanat, din, siyaset ve bilimle ilgili sorun-lara cevaplar getirme çabası içindedir. Bu çaba, felsefenin ala-nı içinde belli başlı felsefe disiplinlerinin oluşmasını sağlamıştır. Şimdi felsefenin temel disiplinlerini kısaca inceleyelim.

Bilgi Felsefesi

Bilgi ile hem felsefe hem de bilim ilgilenir. Ancak bilim, bil-ginin ne olduğunu sorgulamaz.

Bilgi felsefesi ise bilginin ne olduğunu, elde edildiği kay-nakla olan ilişkisini, nesnesine uygunluğunu ve bu uygun-luğun ölçütünü belirlemeye çalışır. Varlık Felsefesi

Öncelikle varlığın var olup olmadığını sorgular. Var olduğu-nu kabul ederse sadece akıl gücüyle açıklar.

Hem gözle görülen, elle tutulabilen gerçek (somut) varlık-ları; hem de sayılar, kavramlar, fikirler gibi düşünsel (soyut) varlıkları ele alarak inceleyen felsefe disiplinidir.

Bilim Felsefesi

Bilimin ortaya koyduğu olağanüstü başarıların sorgulan-masıyla 20. yüzyılda ortaya çıkan felsefe disiplinidir.

Bilimin ve bilimsel kuramların doğasını, yapısını, işleyişi-ni açıklamayı ve temellendirmeyi amaçlar. Bunu yapar-ken de felsefeye ait olan düşünme ve çözümleme yön-temlerini kullanır.

ÖRNEKTİR



Ahlâk Felsefesi

İnsan eylemlerini konu alan felsefe disiplinidir. Eylemlerin gerisinde yatan ilkeleri araştırır.

Ahlakın ne olduğunu, ahlaki eylemin nasıl oluştuğunu, in-san eylemlerinin dayandıkları temelleri, iyi ve kötü eylem-lerin nedenini inceler.

Sanat Felsefesi

Sanatın, sanatsal yaratıcılığın, beğenilerin anlamı ve özü-nü inceleyen felsefe disiplinidir.

Sanatın, sanat eserinin ne olduğunu; sanatla ilgili temel kavramları sorgular. Sanat yaklaşımlarının ortaya koyduk-ları savları ele alıp inceler.

Din Felsefesi

İnsanın temel ihtiyaçlarından biri de inançtır. İnancı do-yurmaya çalışan dindir.

Ancak din, dinin ne olduğunu, Tanrı ile insan arasındaki bağın mahiyetini, evrenin yaratılmış olup olmadığını sor-gulamaz. Bu sorgulamayı yapan din felsefesidir.

Siyaset Felsefesi

Siyaset olgusunu, çağdaş sorunları çıkış noktası yaparak temellendirmeye çalışır.

Siyasi eylem tekniğini, yani iktidarın kaynağını, iktidarın ka-zanılışını ve elde tutulmasını, birey ve devlet ilişkisini ele alır. Bunlarla ilgili değerlendirmelerde bulunur. Olması ge-rekenler konusunda düşünceler ileri sürer.

Felsefe yukarıda verilen bu alanlara ait kavramları ve soruları açık-lar, bu konularla ilgili akla dayanan açıklamalar getirir. İnsana karşılaştığı sorunlarda belli türden düşünme becerileri kazandırır.

NOT

İnsanı inceleyen birçok bilim dalı vardır. Örneğin; psikoloji in-sanın davranışlarını, biyoloji anatomik ve organik yönlerini, tıp hastalıkları ve bunlara karşı alınması gerekli önlemleri, sosyolo-ji de insan topluluklarını konu alır. Fakat felsefenin insanı konu alması bu alanlardan oldukça farklıdır.

Aşağıdakilerden hangisi felsefenin insanla ilgili ele aldığı sorulardan birisidir?AAA_A) İnsan, eylemlerini gerçekleştirirken özgür müdür?

B) İnsanı diğer canlılardan ayıran organik unsurlar nelerdir?

C) İnsan davranışlarını yönlendiren unsurlar nelerdir?

D) Bir insanı diğerlerinden ayıran özellikleri hangi kavramla açık-lanabilir?

E) İnsanların birbirleriyle olan ilişkilerini yönlendiren unsurlar nelerdir?

Örnek .. 10 Felsefe; ahlak, din, sanat, siyaset, toplumsal yaşam, kültür de-ğerleri gibi her bir bilgi dalını eleştirel düşünceye konu yapar.

Bu parçada felsefenin hangi yönü söz konusu edilmektedir?EEE_A) Sonuçtan çok sürece önem verdiği

B) Çelişkili açıklamalardan arındığı

C) Bilimsel düşünceyi beslediği

D) Gelişimini sürdürdüğü

E) İnsanı ilgilendiren alanları sorguladığı

Örnek .. 11

Çözüm .. 10

Çözüm .. 11

Felsefe, insanı ve yaşamını ilgilendiren alanları sorgular. Fel-sefenin; ahlak, din, sanat, siyaset, toplumsal yaşam, kültür de-ğerleri gibi her bir bilgi dalını eleştirel düşünceye konu yap-

ması bunu göstermektedir.

Cevap EÖRNEKTİR


Felsefe - Hikmet İlişkisi - FelsefeninAlanıPERON TEST 21. Hikmet, kaynakların bize bildirdiğine göre, ilk dönemlerde

Yunanca “sophia” kelimesiyle karşılığını bulmaktadır. İs-lam’dan önce peygamberlerin vaaz ve irşadları anlamında kullanılan hikmet, “Vahiy” ve “İncil” anlamlarında da kul-lanılmıştır. Bazen hikmet kelimesinin felsefe ile eş anlamlı kullanıldığını da unutmamak gerekir. İbranice’ de, hikmet karşılığı olarak “hakhma” kullanılır ki bu da “hkm” kökün-den gelmektedir. Hakhma; ilim, dirayet, zeka anlamlarına gelir.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki sonuçlardan hangi-sine varılabilir?

BBB_A) Hikmet, bir bilgelik sevgisidir.

B) Hikmet, farklı durumlarda farklı değerlendirilmiştir.

C) Hikmet, filozofların ulaşmak istediği idealdir.

D) Hikmet ve felsefe her durumda eş değerdir.

E) Hikmet de felsefe de aynı değere sahiptir.

2. Bir filozofun ve hikmet sahibi bilgenin bir sanat eserine ba-kışları arasındaki fark, aynı oyunu onlarca kez oynamış bir oyuncunun izlemesi ve tiyatro meraklısı bir izleyicinin aynı oyunu ilk defa izlemesi arasındaki fark gibidir. Bu durumda bilge bu oyunu eleştirme konusunda haklı ve bilgilidir, ama bilge o oyunda daha önce görmediği bir şey göremez; ar-tık onun için orada bir yenilik yoktur. Filozof için ise, orada yeni bir şeyler vardır ve bu yeni şeyleri nasıl kullanacağını çok iyi şekilde bilmektedir. Bilge, oyun hakkında her şeyi bildiğini düşünürken, filozof, bilmediği daha pek çok şey olduğunun farkındalığı içindedir.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisi-ne ulaşılamaz?

EEE_A) Filozofun ve bilgenin karşılaştıkları olayları değerlendir-

me tarzları birbirinden farklıdır.

B) Bilgenin filozofa göre, değerlendireceği konularda öğ-reneceği yeni bir bilgi yoktur.

C) Filozof, her karşılaştığı olayda yeni bir takım şeyler gö-rür.

D) Filozofun karşılaştıkları konusundaki tutumu, bilgeye göre daha felsefidir.

E) Bilgenin de filozofun da olayları değerlendirme yöntem-leri aynıdır.

3. • Hikmet: Var olanların hiçbirini kapsam dışında bırak-mayacak şekilde olup bitenlerin arka planına hakim ol-maktır. Eşya ve olayların hakikatini kavramayı artırır.

• Felsefe: Hikmete doğru bir yöneliş, bir arayıştır. Ancak var olanlarla ilgili son noktayı hiçbir zaman koyamadığı için hikmet gibi derin bir bilgi niteliği taşımaz. Bu yüz-den filozoflar hikmeti severler, ulaşmaya çalışırlar, ama hikmet sahibi değildirler.

Verilenlere göre, felsefeyi hikmetten ayıran aşağıdaki-lerden hangisidir?

AAA_A) Bilmek için bilmek amacı taşıması

B) Aklın ilkelerini temele alarak etkinlikte bulunması

C) Kendi içinde uyumlu bilgiler ortaya koymaya çalışması

D) Evrensel nitelikli görüşler ortaya koyması

E) Var olanların arkasında olanlara ulaşmaya çalışması

4. Portre çalışan bir fotoğraf sanatçısının, yolda yürürken ani-den karşılaştığı, iniltiler içinde hastaneden çıkmakta olan yaşlı bir kadının yüzündeki ifadeyi ya da gözlerindeki anlam derinliğini yakalamak için yaşlı kadının karşısına geçerek fotoğraf çekmeye çalışmasını düşünelim. Belki de o kare ile gerçekten çok mükemmel bir sonuç elde edilebilecek-tir; ancak tümel yaşamda var olan ve her bireyin koşulsuz saygı duyma zorunda olduğu en önemli ve en değerli şey “İnsan Hakları” olduğuna göre, durumdan, tümüyle birey-sel ve bencil çizgide “iş” çıkarmaya çalışmak, tüm etik de-ğerleri çiğnemek olacak ve insanlık ayıbı sayılabilecektir.

Bu parçada sözü edilen durumun felsefenin alanına gir-mesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

BBB_A) Sanatın toplumsal yaşamdan izler taşıması

B) Sanat etkinliklerinde ahlaki sorunlar oluşabilmesi

C) Sanatçının yetisinin sanattaki inceliği ortaya çıkarması

D) Sanatta beğeninin kaynağının izleyiciler olması

E) Sanatçının estetik duyguyu bir kez yaşayabilmesi

ÖRNEKTİR


Felsefe - Hikmet İlişkisi - Felsefenin AlanıPeron Test 2

5. Derse geç gelen öğrencinin öğretmene gerekçeyi belirtir-ken, doğruyu söylemesi “iyi”, yalan söylemesi “kötü”, bu davranışlardan birini seçmesi “özgürlük”, doğru söyleme-yi seçmesi “erdem”dir.

Bu parçadaki örnek felsefenin aşağıdaki disiplinlerin-den hangisinin konusudur?

DDD_A) Bilgi felsefesinin

B) Din felsefesinin

C) Siyaset felsefesinin

D) Ahlak felsefesinin

E) Bilim felsefesinin

10. Sanat galerilerini gezen, roman, şiir okuyan, tiyatro oyun-ları, bale izleyen, müzik dinleyen insanların pek çoğu za-man zaman sanatın ne olduğunu merak etmiştir. İşte bu, sanat felsefesinin üzerine inşa edilmiş olduğu temel soru-dur. Sanat felsefesi, aynı zamanda sanat eleştirisinin özüy-le ilgili bazı felsefi soruları da irdelemektedir.

Buna göre, sanat felsefesinin doğmasında aşağıdaki-lerden hangisi etkili olmuştur?

CCC_A) Sanat alanında çok sayıda ürün verilmesi

B) Sanattaki beğeninin çeşitlenmesi

C) Sanatı irdeleyen sorulara yanıt aranması

D) Günlük düşünce düzeyinden bilimsel düşünce düzeyi-ne geçilmesi

E) Sanat eserlerinin, dünyayı alışık olunandan farklı bir an-layışla yansıtması

9. Bazıları bilimin bizi gerçekliğe felsefeden daha çok yaklaş-tırdığını savunabilir. Oysa her ikisi de aynı konuyu, yani ger-çekliği araştırır.

Parçada vurgulanmak istenen düşünce aşağıdakiler-den hangisi olabilir?

AAA_A) Felsefe de bilim de bizi hakikate yaklaştıran araçlardır.

B) Felsefe ve bilim, varlığı bir bütün olarak değil parça par-ça ele alır.

C) Felsefe ve bilime ait her problemin cevaplanması müm-kün değildir.

D) Bilimsel çalışmalarla örtüşmeyen felsefi görüşler ilerle-me gösteremez.

E) Filozofların kullandıkları yöntemler ile bilim insanlarının kullandıkları yöntemler bir ve aynıdır.

8. Felsefenin alanlarından varlık felsefesi, “varlık” kavramını sorgular, anlamaya ve kavramaya çalışır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi varlık felsefesinin “varlık”ı anlamak için sorduğu sorulardan değildir?

BBB_A) Varlık var mıdır?

B) Canlı varlıkların türleri nelerdir?

C) Varlık nedir?

D) Varlığın ana maddesi nedir?

E) Varlık bir midir, çok mudur?

6. İnanma, fenomen olarak insana özgüdür. Tarihin her dö-neminde ve her kültür düzeyinde varlığını sürdürerek gü-nümüze kadar gelmiştir. Gündelik hayatın içinde insanla-rın niyet, tavır ve hareketlerini belirleyen bir değer olarak inanma büyük bir anlam taşır.

Bu parçada dile getirilen “inanma”, felsefenin hangi di-sipliniyle ilgilidir?

CCC_A) Bilgi felsefesi B) Ahlak felsefesi

C) Din felsefesi D) Siyaset felsefesi

E) Bilim felsefesi

7. • Devlet, bir sınıfın diğer sınıfları egemenliği altında bu-lundurduğu bir örgütlenmedir.

• Devlet, tüm toplumu kaplayan ve birleştiren bir kuruluş-tur.

• Devlet, en üstün değer ve başlı başına bir amaçtır.

• Devlet bir amaç değil, toplum düzeninin korunmasını sağlayan bir araçtır.

Felsefenin alanlarından siyaset felsefesiyle ilgili bu bil-gilerde aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt verildiği söylenebilir?

DDD_A) İdeal düzen olanaklı mıdır?

B) Meşruiyetin ölçütü nedir?

C) Birey devlet ilişkisi nasıl olmalıdır?

D) Devlet nedir?

E) Hukukun işlevi nedir?

ÖRNEKTİR

FELSEFE NEDİR? Örnek .. 1...

Documents

Transcript of FELSEFE NEDİR? Örnek .. 1...