FARMAKOEKONOMİ NEDİR? ÜLKEMİZDE NİÇİN ŞİMDİ ÖNEMLİDİR?

FARMAKOEKONOMİ NEDİR?ÜLKEMİZDE NİÇİN ŞİMDİ ÖNEMLİDİR?

Dr. Faruk ERDEN

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı

Sunumun İçeriği

•Ekonomi ve Farmakoekonominin Tanımı

•Farmakoekonomik Değerlendirme Yöntemleri

•Maliyet-minimizasyon Analizi (CMA)

•Maliyet-etkililik Analizi (CEA)

•Artımlı Maliyet Etkililik Analizleri (ICER)

•Maliyet-yararlanım Analizi (CUA) ve Yaşam

Kalitesi Ölçümü (QALY) Kavramı

•Maliyet-fayda Analizi (CBA)

I-Ekonomi ve Farmakoekonominin Tanımı

Ekonominin tanımı

Ekonomi, “iktisat” ya da “insanların yaşayabilmek için üretme, ürettiklerini bölüşme biçimlerinin ve bu faaliyetlerden doğan ilişkilerin bütünü” demektir.

Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük


Kaynakların Kısıtlılığı (Scarcity of Resources)

Bir bilim dalı olarak ekonomi, dünyadaki kaynakların sınırlı, insan ihtiyaçlarının sınırsız olması yüzünden, kaynakların daha verimli bir şekilde kullanılabilmesini sağlamayı hedeflemektedir.


Fırsat Maliyeti (Opportunity Cost)

Bir ilaç ya da cihazın en etkili ve en pahalısını almak, diğer gerekli yatırımlara harcanacak bütçeyi kısıtlayabilir.


Farmakoekonomi nedir?Dünyanın en ileri ekonomilerinde bile, ilaca ayrılan pay, ekonomik büyümenin çok önünde gitmektedir.Farmakoekonomi,Sağlık alanında sunulacak her türlü hizmetin, teknolojinin, girişimin veya ilaç tedavilerinin sonuçlarını değerlendirmeyi ve karşılaştırmayı, bu karşılaştırmadan kamu yararına adil ve akılcı sonuçlar çıkarmayı hedeflemektedir.

Kaynaklar

Sağlık kazanımı

Girisim

B

Sağlık kazanımı

Giri

sim A

II-Farmakoekonomik Değerlendirme Yöntemleri Farmakoekonomik Değerlendirme Yöntemleri

Analiz tipi Sağlık kazanımı ölçü birimi

MMA Maliyet

minimizasyon -

MEA Maliyet- etkililik

Doğal mortalite ve morbidite ölçütleri

(kazanılmış yaşam yılı)

MYA Maliyet- yararlanım Kombine yaşam kalitesi

ölçütleri (QALY)

MFA Maliyet- fayda Para (YTL, $ vs.)

Analiz Tipi Kullanım Alanları

MMA Maliyet

minimizasyon İki girişim aynı derecede etkili ise

MEA Maliyet- etkililik İki girişimin etkileri sadece bir ölçüt için

değişiklik gösteriyorsa

MYA Maliyet-

yararlanım Tüm sağlık girişimleri

MFA Maliyet- fayda Tüm sağlık (ve diğer sektör) girişimleri

II-Farmakoekonomik Değerlendirme Yöntemleri Farklı ekonomik değerlendirme yöntemleri

MaMaliyet liyet MMinimizasyoninimizasyon

Her ilacHer ilacıın han hassta bata başışına dna düşüşen ek maliyeti (ilaen ek maliyeti (ilaçç maliyetleri, maliyetleri, hastane bakhastane bakıım maliyetleri ve izlem)m maliyetleri ve izlem)

MaliyMaliyet Eet Etkililiktkililik

KazanKazanıılmlmışış ya yaşşam yam yııllıı ba başışı maliyet maliyet

ÖÖnlenen nlenen epileptik atakepileptik atak ba başışı maliyet maliyet

Maliyet Maliyet YYararararlanımlanım

KazanKazanıılmlmışış QALY ba QALY başışı maliyet maliyet

Maliyet Maliyet FaydaFayda

Net kar=Net kar= E Ek tedavi giderleri – sak tedavi giderleri – sağğllıık kazank kazanıımlarmlarıı ( (YYTLTL vs. vs.))

II-Farmakoekonomik Değerlendirme Yöntemleri

İlaçlarla ilgili Örnekler

III-Maliyet-minimizasyon Analizi (CMA)

Maliyet MinimizasyonTedavi 1Tedavi 1(yeni tedavi)(yeni tedavi)

Tedavi 2Tedavi 2(şu anki seçenek)(şu anki seçenek)

Maliyet Maliyet 5500 milyon00 milyon 500 milyon500 milyon

Ek maliyet Ek maliyet

““Sıfır”Sıfır”

EtkililikEtkililik Yaşam Yaşam beklentisini beklentisini 1 yıl artırıyor1 yıl artırıyor

Yaşam Yaşam beklentisini 6 beklentisini 6 ay artırıyoray artırıyor

Ek kazanımEk kazanım

0.5 yıl 0.5 yıl


Orijinal mi? Jenerik mi?Türkiye’de ilaç harcamalarının % 85’lik kısmını oluşturan kamu kurumlarının, eşdeğer ilaç konusundaki düzenlemeleri,Büyük ilaç firmalarının patent, veri koruma, ruhsatlandırma ve geri ödemelerle ilgili ciddi baskılarını gündeme getirmiştir. Örnek:

PROZAC 20 MG 16 KAPSÜLPROZAC 20 MG 16 KAPSÜL LILLYLILLY 19,4919,49 YTL* YTL*FULSAC 20 MG 16 KAPSULFULSAC 20 MG 16 KAPSUL BİOFARMABİOFARMA 5,55,5 YTL* YTL***KDV DAHİL PERAKENDE SATIŞ FİYATKDV DAHİL PERAKENDE SATIŞ FİYATLARI 10LARI 10 AGUSTOSAGUSTOS 200 20077


Orijinal mi? Jenerik mi?

Ulusal sağlık sistemlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanmasında jenerik ilaçlar önemli bir rol oynayacaktır.2010 itibarıyla Avrupa’da kişi başı ortalama sağlık harcamasının 2.750 Dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. 2001 yılında 650 milyar Euro olan toplam sağlık harcamaları ise, 2010 yılında 850 milyar,2020 yılında 1.2 trilyon Euro’ya yükselecek. Sağlık sistemini ayakta tutma maliyeti yükseldikçe, eşdeğer ilaçların sistem içindeki önemi de artıyor.

Reddet ?

? Kabul

IV-Maliyet-etkililik Analizi (CEA)IV-Maliyet-etkililik Analizi (CEA)

MalMaliyet iyet EEtkililik tkililik AnaliziAnalizi

IC

IEEk Etkililik

Ek Maliyet

IV-Maliyet-etkililik Analizi (CEA)Artımlı Maliyet Etkililik Analizleri (AMEO=ICER)

Maliyet etkililik oranı:

Ek Kazanım

Ek Maliyet M2 – M1

K2 – K1

=

IV-Maliyet-etkililik Analizi (CEA)

Tedavi 1Tedavi 1(yeni tedavi)(yeni tedavi)










300 milyon300 milyon




0.5 yıl 0.5 yıl

Kazanılan yıl başı maliyet 300 / 0.5 = 600 milyon / yıl artışı






2210 milyon10 milyon

EtkililikEtkililik 22 epilepsi epilepsi nnöbetiöbeti

5 epilepsi 5 epilepsi nnöbetiöbeti


3 nöbet 3 nöbet

Maliyet etkililik 210 / 3 = 70 milyon / nöbet başına

İlaç Seçimi Optimizasyon Analizi Iİlaç Seçimi Optimizasyon Analizi I

ETKİLİLİK GÜVENLİLİK UYGUNLUK MALİYET

İLAÇ 1

İLAÇ 2

İLAÇ 3

İlaç Seçimi Optimizasyon Analizi IIİlaç Seçimi Optimizasyon Analizi II


İLAÇ 1

İLAÇ 2

İLAÇ 3

(a) (b) (c) (d)

İlaç Seçimi Optimizasyon Analizi IIIİlaç Seçimi Optimizasyon Analizi III


İLAÇ 1

İLAÇ 2

İLAÇ 3

(a) (b) (c) (d)

4 544

5 3 4 3

3 4 3 4

TOPLAM(a+b+c+d

=1)

4a+4b+4c+5d

YAN TESİRLER: İlacın YAN TESİRLER: İlacın tedavi amacıyla tavsiye tedavi amacıyla tavsiye edilen doz aralığında, edilen doz aralığında, oluşan istenmeyen oluşan istenmeyen tesirlerdir.tesirlerdir.

– Az görünen yan tesirlerAz görünen yan tesirler– Sık ama tehlikesiz yan tesirlerSık ama tehlikesiz yan tesirler– Tehlikesiz ama hastanın uyuncunu Tehlikesiz ama hastanın uyuncunu

azaltan yan tesirlerazaltan yan tesirler

Tedavinin gidişini Tedavinin gidişini ilgilendiren en önemli kriter ilgilendiren en önemli kriter yan tesirlerdir.yan tesirlerdir.

– Hastane başvurularının % 10’unun Hastane başvurularının % 10’unun sebebidir.sebebidir.

– Çoğu kez önlenebilirler.Çoğu kez önlenebilirler.– Hastanede kalış süresini uzatırlar Hastanede kalış süresini uzatırlar

(ortalama 2.2 gün kadar).(ortalama 2.2 gün kadar).– Hastane masraflarını önemli ölçüde Hastane masraflarını önemli ölçüde

artırırlar.artırırlar.

KRİTİK SORUN: MALİYETKRİTİK SORUN: MALİYET

Piyasaya çıkacak yeni bir ilaç için, Piyasaya çıkacak yeni bir ilaç için, iddia edilen birim sağlık kazancı iddia edilen birim sağlık kazancı

başına,başına,“ “ daha etkili ve/veya daha az yan daha etkili ve/veya daha az yan

tesirli yeni ürün için ”tesirli yeni ürün için ”ödenecek optimum ekstra para ne ödenecek optimum ekstra para ne

olmalıdır?olmalıdır?

Direkt maliyetler - kaynak kullanımı sonucu oluşan maliyetler: ilaçlar ve diğer tek kullanımlık (disposable) materyal; sağlık çalışanlarının maaşı; tıbbi araçların ve binaların maliyeti; transport, vs.

Indirekt (üretimsel) maliyetler - hastanın ya da hasta yakınının, hastalık nedeniyle yapamadığı üretsel aktiviteler (parasal ya da parasal olmayan)

Maddi olmayan (intangible) maliyetler – hasta olma durumunun verdiği acı ve sıkıntı vs.

MalMaliyet çeşitleriiyet çeşitleri

Genel Hesap Modeli

Hasta Hasta sayısısayısı

Yan tesir Yan tesir gözlemigözlemi

Tedavi 1Tedavi 1(yeni tedavi)(yeni tedavi) 500500 50 50

ORAN ORAN

0.10.1

Tedavi 2Tedavi 2(şu anki (şu anki seçenek)seçenek)

500500 100100 ORANORAN

0.2 0.2

Risk Oranı (RR) = 0.1 / 0.2 = % 50 Risk Farkı (RD) = 0.2 – 0.1 = %10 Risk Kaç Müdahalede Gözlenir (Number needed to treat; NNT) = 1/RD = 10

RR: Yan etki oran olarak %50 azaldı???RD: Yan etki reel olarak % 10 azaldı.NNT: Eğer 10 vakada denenirse bu avantaj ortaya çıkabilir.

BU ORANLAR NE KADAR MALİYET FARKINI KARŞILAYABİLİR?

Gerçek Yaşamdan Örnek

Hasta Hasta sayısısayısı

Gastrik ve Gastrik ve // veya veya duodenal ülser duodenal ülser görülen vakalargörülen vakalar

Tedavi 1Tedavi 1(Selekoksib)(Selekoksib) 212212 49 49

ORAN ORAN

0.230.23

Tedavi 2Tedavi 2(Diklofenak)(Diklofenak)

218218 9797 ORANORAN

0.440.44

Emery P, Zeidler H, Kvlen TK, et al. Lancet 1999;354:2106-11

Cerrahi

TıbbiHastane

Ayaktan

Ülser

Ülser yok

Cerrahi

TıbbiHastane

Ayaktan

Ülser

Ülser yok

ARTRİTLİ HASTA

Diklofenak

Selekoksib

DiklofenDiklofenakak

SelekoksiSelekoksibb

İlaç maliyetleri (24 İlaç maliyetleri (24 hafta)hafta)

80 80 $$ 560 560 $$

Ülser olma sıklığıÜlser olma sıklığı %% 44 44 %% 23 23DAHA ÖNCEDEN SAPTANMIŞ BAZI PARAMETRELEROlasılıklar

Ülserli hastaların hastanede tedavi edilme olasılığı %10Hastaneye yatırılan hastaların ameliyata alınma olasılığı %10Bir Ülserlinin Direkt Birim MaliyetleriAyaktan bakım maliyeti 90 $Hastanede tıbbi bakım 450 $Cerrahi girişim 5,700 $

RR = 0.23 / 0.44 = % 52 RD = 0.23– 0.44 = - % 21 NNT = 1 / RD = 1 / 0.21= 5Eğer 5 vakada denenirse bu avantaj ortaya çıkar.

SADECE İLAÇ MALİYETLERİ AÇISINDANBİR TEK ÜLSER VAKASINDAN SAKINMA MALİYETİ:

560 $ – 80 $ = 480 $ Hasta başı fazladan ödeme

480 $ X 5 Hasta = 2.400 $

*Ülserlinin ayaktan bakım maliyeti: 90 $

TEK BİR VAKANIN HASTANEYE YATMAKTAN SAKINMA MALİYETİ:

AMEO:

(1000X560 $ + 1000X%23X%10X450 $) - (1000X80 $ + 1000X%44X%10X450 $)

(1000 X 0.23 X 0.1) - (1000 X 0.44 X 0.1)

= 570.350 – 99.800

23 – 44=

470.055

-21= - 22.470 $

*Bir ülserliye hastanede tıbbi bakım maliyeti: 450 $

TEK BİR VAKANIN HASTANEYE YATIP AMELİYATA ALINMAKTAN SAKINMA MALİYETİ:

AMEO:

(1000X560 $ + 1000X%23X%1X5.700 $) - (1000X80 $ + 1000X%44X%1X5.700 $)

(1000 X 0.23 X 0.01) - (1000 X 0.44 X 0.01)

= 573.110 – 105.080

2.3 – 4.4=

468.030

-2.1= - 222.871 $

*Bir ülserliye cerrahi girişim maliyeti: 5,700 $BU HESAPLAMALARDAKİ GİDERLER SADECE DİREKT TEDAVİ GİDERLERİDİR.

Hastanede bir gün kalış maliyetini azaltır.

Hastane bekleme listesinde bir azalış sağlar.

Primer bakım maliyetindeki artışı engeller.

Hastanın aile ve yakınlarının hastaneye yönelme maliyetini azaltır.

Hastanın kendini iyi hissetmeme halindeki, psikolojik kayıpları engeller.

Jönsson B and Lindgren B, Soc Sci Med 1980, 14:27-33

Hastanede 1 gün eksik Hastanede 1 gün eksik kalmak:kalmak:

KAYIP ZAMAN MALİYETLERİNİ NASIL DEĞERLENDİRİZ:İNGİLTERE’DE: Bir yan tesirin ortalama bir hastaya kaybettirdiği her saat,Çalışma zamanı için: 8.42 PoundÇalışmadan geçen zaman için: 2.08 Poundkabul edilebilir.Robinson R. BMJ 1993; 307: 726-8

ÜLKEMİZDE: İş göremezlik hesaplamaları Borçlar Kanununun 46. Maddesinde belirtilen Maddi Tazminatın Nasıl Hesaplanması Gerektiği hükmüne göre hesaplanıyor.Uçakhan SG. Maddi Tazminat Esasları ve Hesaplanması. 4. Basım. Seçkin Yayıncılık. Ankara-2002. S. 236-256

ÖNERİ OLARAK;Türk Mahkemelerinde, İş Göremezlik hesaplamaları Sosyal Sigortalar Sağlık Tüzüğüne ekli Sakatlık Baremlerine ilişkin cetveller aracılığıyla hesaplanıyor.Pratikte kişinin mesleki kazanç konumu hesaplamaların temelini oluşturuyor.- Asgari ücretle çalışan biri için günlük kayıp zaman maliyeti:

Kayıp Gün Sayısı X 30 / Asgari Ücret - Maaşlı Çalışanlar için:

Kayıp Gün Sayısı X 30 / Maaş- Serbest Çalışanlarda eşdeğer konum kazancına bakılabilir.

V-Maliyet-yararlanım Analizi (CUA) ve Yaşam Kalitesi Ölçümü

QALY: Quality of Life Years (Yaşam Yılı Kalitesi)

QALY: Hem yaşam beklentisindeki artışı, hem de yaşam kalitesindeki farklılaşmayı ölçebilir.Amaç, sağlık getirileri veya götürülerinin birçok farklı durum için değerlendirilebilecek, basit bir birimle ifadesidir.Birçok kavramın tek bir indekste toplanması sözkonusudur.Kaynak: http:// www.eroqol.org/


EuroQoL 5D

5 Boyutlu bir ölçek

Hareket edebilme Kendi kendine bakabilme Günlük işleri yapabilme Ağrı rahatsızlık Endişe / moral bozukluğu

Her boyut için 3 seçenek Toplam 243 olası sağlık durumu + ölüm + bilincin kapalı olma durumu = 245 durum

Hareket edebilmeYürürken, hiç bir güçlük çekmiyorum 1Yürürken bazı güçlüklerim oluyor 2 Yatalağım 3 Kendi Kendine BakabilmeKendime bakmakta güçlük çekmiyorum 1 Kendi kendime yıkanırken veya giyinirken bazı güçlüklerim oluyor 2 Kendi kendime yıkanancak veya giyinebilecek durumda değilim 3 Olağan işler (örneğin, iş, ders çalışma, ev işleri, aile içi veya boş zaman faaliyetleri)Olağan işlerimi yaparken herhangi bir güçlük çekmiyorum 1 Olağan işlerimi yaparken baz „ güçlüklerim oluyor 2 Olağan işlerimi yapabilecek durumda değilim 3 Ağrı/rahatsızlıkAğrı veya rahatsızlığım yok 1Orta derecede ağrı veya rahatsızlarım var 2 Aşırı derecede ağrı veya rahatsızlarım var 3 Endişe / Moral Bozukluğu Endişeli veya moral bozukluğu içinde değilim 1Orta derecede endişeliyim veya moralim bozuk 2Aşırı derecede endişeliyim veya moralim çok bozuk 3

EQ5D


QALY: Quality of Life Years (Yaşam Yılı Kalitesi)

QALY BAŞINA MALİYET NEDİR?“Yapılan çalışmalarda ülkelerin kişi-başı yıllık gelir düzeyinin 3 katı kabul edilebilir” denilmektedir.Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) 2006’da 400 milyar dolara çıkarken, kişi başı gelir 5 bin 477 dolar oldu. 1 QALY = 5.500 X 3 = 16 500 ABD Doları

VI-Maliyet-fayda Analizi (CBA)

Alternatif sağlık programlarının hem maliyetlerini hem de sonuçlarını parasal olarak değerlendirir*.Farklı programlar değerlendirilebildiği için, programın yapmaya değer olup olmadığı belirlenebilir*.Yaşama, parasal birimlerle değer biçilmesinin etik bulunmaması ve verilere ulaşmanın zor olması nedeniyle farmakoekonomik literatürde yer alan maliyet-fayda analizi sayısı oldukça azdır**.

*Hacettepe Üniversitesi Sağlık Ekonomisi ve Sağlık Politikası Araştırma ve Uygulama Merkezi (HÜSEP)’den alıntı.**Aylin ACAR’ın yüksek lisans tez çalışmasından alıntıdır.

“Vallahi beyefendi, ilacın pek bilinen bir yan etkisi yok ama, piyasaya çıkmadan önce

ilacı değerlendiren sağlık ekonomisti sayısı biraz baş

dönmesi ve bulantı yapabilir!

ÖZET: SORUN NİÇİN BU KADAR ÖZET: SORUN NİÇİN BU KADAR KARIŞIK?KARIŞIK?

•Araştırmacı İhtiyaçları: “Publish Araştırmacı İhtiyaçları: “Publish or Perish”or Perish”

•Firma İhtiyacı: “Hissedarlarının Firma İhtiyacı: “Hissedarlarının Kar Baskısı”Kar Baskısı”

•Geri Ödeme Kurumlarının Geri Ödeme Kurumlarının Sorunu: “İflas”Sorunu: “İflas”

World’s 100 Largest Economic World’s 100 Largest Economic EntitiesEntities(Feb 2001)(Feb 2001)1.1. USAUSA2.2. JAPANJAPAN3.3. UKUK4.4. FRANCE FRANCE 5.5. GERMANYGERMANY6.6. SWITZERLANDSWITZERLAND7.7. CANADACANADA8.8. ITALYITALY9.9. HONG KONGHONG KONG10.10. HOLLANDHOLLAND11.11. SPAINSPAIN12.12. General Electric (US)General Electric (US)13.13. AUSTRALIAAUSTRALIA14.14. SWEDENSWEDEN15.15. TAIWANTAIWAN16.16. Microsoft (US)Microsoft (US)17.17. ........18.18. Pfizer (US)Pfizer (US)

Pfizer 2000•R&D $2 bn•Marketing $6 bn

SONSÖZSONSÖZ

Kamu sağlığını korumak, Kamu sağlığını korumak, iyileştirmek ve geliştirmek, iyileştirmek ve geliştirmek,

ancak sağlıklı sağlık ancak sağlıklı sağlık çalışanları ve sağlıklı “sağlık çalışanları ve sağlıklı “sağlık kurumları” ile mümkündür !kurumları” ile mümkündür !

TEŞEKKÜRBazı slaytlarını kullandığım

Dr. Doğan FİDAN’a

İletişim için e-mail: [email protected]

[email protected]

FARMAKOEKONOMİ NEDİR? ÜLKEMİZDE NİÇİN ŞİMDİ ÖNEMLİDİR?

Documents

Transcript of FARMAKOEKONOMİ NEDİR? ÜLKEMİZDE NİÇİN ŞİMDİ ÖNEMLİDİR?