Faqja e parë Islame në gjuhën shqipe - TRASHËGIMIA SI KRITER … · 2016-01-09 · Faqe 5 Kush...

3

TRASHËGIMIA SI KRITER VLERËSIMI...Është koha kur trashëgimi të ndryshme fetare, trashëgimi të shumë

kulturave dhe popujve po analizohen imtësisht, debatohet rreth tyre enë shumë raste edhe denoncohen, ndërkohë që ne muslimanët kemi tëdrejtën sublime, që pikërisht çështjen e trashëgimisë ta paraqesim sinjërën nga vlerat, me të cilën plotësisht natyrshëm krenohemi.

Nuk duhet të lejojmë e as të guxojmë të lejojmë, që turbullirat ezamanit të na mohojnë historinë tonë të lavdishme, duke mëtuarkësisoj të na lënë të pavetëdijshëm për thesarin e vërtetë që zotërojmë

si Ummet, thesar trashëgimie, që tek shumë qytetërime shkakton zili.Këtë ndjejnë legjitime, të ngrohtë dhe të këndshme të krenarisë, askush

nuk ka të drejtë të na e mohojë, aq më pak mundet ta vërë atë në dyshim,apo të vendosë pikëpyetje pas saj. Pa asnjë dyshim që Libri i All-llahut dheSunneti i të Dërguarit, sal-lAll-llahu alejhi ve sel-lem, janë në krye të kësajtrashëgimie të lavdishme.

Me dritën e Kur'anit dhe Sunnetit, përgjatë gjithë historisë së Umetit,mendjet dhe zemrat e njerëzve çliroheshin nga e kota dhe shkëlqenin me tëvërtetën. Në secilin vend ku njerëz të drejtë dhe të devotshëm predikoninfenë e All-llahut, rezultati i përpjekjes ishte i dukshëm dhe mjaft i shpejtë.Në të gjithë hapësirat ku ka shkelur këmba e muslimanëve, gjurma e tyre ebekuar shihej dhe shihet, pranohej dhe pranohet gjithmonë nga fisnikët dhetë drejtit e popujve përgjegjës.

Nuk është assesi rastësi, që edhe në ditët tona feja Islame përhapet dhemerr shtrirje nëpër botë, si në aspektin cilësor ashtu edhe në atë sasior, dhepa asnjë dyshim, përhapet shumë më shpejt nga fetë e tjera.

Nga ana tjetër, fushata e vazhdueshme dhe tejet e ashpër që zhvillohet,për t'i paraqitur muslimanët si fajtorët kryesorë të çrregullimeve globale,fushatë e cila nuk ka kursyer as mjete dhe as njerëz, nuk ka baza të vërtetaas me vështrim nga konteksti historik dhe as aktualiteti nuk e përligj diçkatë tillë.

Thesari historik i muslimanëve është po ai që ishte në fillimet e shpalljessë Kuranit dhe konsiston në; përhapjen e besimit të pastër, në zhvillimin eshkencave të dobishme, në ruajtjen e drejtësisë, në ndihmesën për pros-peritet në gjitha fushat e jetës, në lehtësimin e integrimit të popujve në njëshoqëri, për të cilën kriteri i vetëm i dallimit në vlera është devotshmëria.

Përkundrazi, akuzuesit tanë, "promovuesit" e të drejtave të njeriut dheshoqërisë së hapur e të lirë, janë ata që shpikën luftërat pushtuese për "liri",privimin e popujve vendas nga të drejtat e tyre elementare, zbatuan dhevazhdojnë të zbatojnë kolonializmin, eksploatimin të pamëshirshëm, prod-huan dhe provuan në mish njeriu bombën atomike... Ata ishin dhe janëagresorët e vërtetë që me pretekste të sajuara dhe argumente të rrejshmeokuponin dhe okupojnë shtete sovrane.

A keni lexuar se si ushtarët e kryqëzatave e festuan "çlirimin" eJerusalemit, si pushteti i britanikëve i "mbrojti" të drejtat e indianëve qëishin grumbulluar për protesta paqësore. Algjeria me një milion "dëshmorë"e pagoi çmimin e pavarësisë nga Franca, e cila insistonte në të "drejtën" eqeverisjes me të.

Amerika pas luftës së dytë botërore ka intervenuar "seriozisht" duke epenguar "demokracinë" dhe duke i mbrojtur interesat e saj në afro shtatëd-hjetë shtete. (A Brief History of U.S. Interventions: 1945 to the Present byWilliam Blum)

Për këtë shkak nuk jemi ndier, nuk ndihemi e as që ndonjëherë do të ndi-hemi fajtorë, përkundrazi kemi qenë, jemi dhe do të jemi krenar metrashëgiminë dhe bagazhin tonë historik.

Të nderuar, lexoni histori dhe mos u përngjani popujve që vuajnë ngaamnezia. Pas leximit të saj dhe pas përfitimit të mësimeve prej saj, të mosndalemi tek fjalët, por të mundohemi ta kalojmë barrierën, që për shumicënduket aq e pakalueshme mes fjalëve dhe veprave. Të bëhemi gjithë pjesë-marrës në ringjalljen e trashëgimisë tonë të bujshme, të bëhemi gjithë siparaardhësit tanë, që ishin pishtarë të hakut kudo që gjendeshin.

Edhe një herë, apeloj të mos ndalemi vetëm tek leximi dhe fjalët.Në emër të redaksisë: Talha KURTISHIE

DIT

OR

IALI

ED

ITO

RIA

LI

Faqe 5 Kush e shpiku fundamentalizmin islamtek shqiptarët?

Faqe 8 Kuptimi i Hixhretit nga këndvështrimi i Sheriatit

Faqe 16

Faqe 21 Ambiciet, shtytës i fshehtë i besimtarit

Faqe 24 Mos u bë hileqar!

Faqe 28 Kriteri i shoqërisë së mirë

Faqe 32 Shkaqet e përhapjes së ateizmit në kohën tonë (2/2)

Faqe 30 "Vizitori" i befasishëm

Faqe 36 Mënyra e fërkimit (mes-hut) të kokës gjatë abdesit(Studim krahasues mes shkollave juridike islame)

Faqe 41 Omer Ibën Abdulazizi - PasqyraEmevite (61-101h)

Faqe 46 Nëna është më shumë se dielli, uji e ajri

Faqe 50 Hixhabi - Zbulimi i misterit

Faqe 54 Kremtimi i festave

Faqe 57 Kapitulli i namazit

Faqe 57 Prezantim i librit "The Principles of State and Government in Islam"

Përballë sfidave për ndryshime pozitive në arsim

5

1 Janar 2008 21 Dhulhixhe 1428

Artikujt e paraqitur në këtë rubrikë janë mendime dhe komente personale të autorëve dhenuk korrespondojnë patjetër me atë që redaksia i di për të vërteta A

ktua

le

Ekziston apo jo fundamentalizmi islamtek shqiptarët!? Kjo pyetje deri para disavite bëhej nga e gjithë bota, e cila tani mëveçse e ka kuptuar se “fundamentalizmiislam tek shqiptarët” është propagandëserbe dhe vetëm një gën-jeshtër e kulluar. Kurakademik Rexhep Qosja,para thuajse 17 vitevekishte dhënë një intervistë,të cilën e titulluan:“Përvojë për brezat eardhshëm”, kur flet përpropagandën antishqiptaretë serbëve thotë: “Për mëtepër,kohë pas kohe ajo propa-gandë i shpall shqiptarët edherrezikues të Evropës: shqiptarëtme natalitetin e tyre, në njërënanën, kurse me fundamental-izmin islam, në anën tjetër,rrezikojnë Evropën!” dhe mëpas akademik Qosja sqaronse: “Të gjitha republikat ekanë parë herët se këto pohimejanë gënjeshtra të orkestruaramirë”1, e që sot dihet mirë-filli se asnjë shtet në Botës’i identifikon shqiptarët eKosovës e as të Shqipërisë

si fundamentalistë islamë.Mirëpo këtë bindje nuk e kaedhe Baki Ymeri, një shqip-tar nga Rumunia, i cili kurradhit (duke cituar) “armiqtëmë të mëdhenj që e kanë mbaj-tur në varfëri dhe prapambeturikombin shqiptar”2, të parinvendon të ashtuquajturin“fundamentalizmi islamik”,duke konsistuar në atë se ai

Përgatiti: Mirsim MALIQI

Kush e shpiku fundamentalizminislam tek shqiptarët?

Pendohuni..."Padrejtësia kurrë

nuk sundon përgjith-monë" thotë një

fjalë e urtë, prandajharrojeni xhaxhintuaj dhe thojeni të

vërtetën, edhe nëseajo s'përputhet meqëndrimet e tij apotë shtetit. Harrojenitotalitarizmin, e mosu bëni si Euripidi, icili thoshte: "Jo arttë sofistikuar për

mua, përveç atij qëmë kërkon shteti"...Sepse jo gjithçka qëurdhëron, rekoman-

don dhe kërkonshteti është i drejtë.

1 Shih: "Alternativa", nr. 3/4, Lubjanë, mars-prill 1990.2 Shih: Baki Ymeri, "Reformat fetare shqiptare", fq. 2.

6

Akt

uale


ekziston ndër shqiptarë.Në shkrimin “Shpikje e kujt është fun-

damentalizmi islamik në Kosovë” (Shih:«Rilindja», Prishtinë, 19 mars 1990)prifti evangjelist Anton Krasniqi, kurtregon dallimet fetare mes shqiptarëvepohon se: “...Përsëri marrëdhëniet midistyre, lëre që nuk i karakterizon fryma e kon-fliktit dhe e armiqësisë, por ato i cilëson njëfrymë mirëkuptimi dhe bashkëpunimi”.Gjithashtu shton se: “Kisha dhe monu-mentet e besimit katolik shqiptar dhe të atijortodoks serb jo vetëm që nuk kanë qenë tërrezikuara asnjëherë nga besimi muslimanshqiptar, por bile janë mbrojtur dhe ruajturduke flijuar edhe jetën”. Duke konkluduar:“Se është i paqëndrueshëm konflikti muslimanme të krishterët, dëshmon përbashkësia anem-banë Kosovës. Këtë mund ta dëshmojë çdonjeri që jeton këtu,ose që punon në profesioneku ka të bëjë me palët”3.

Përgënjeshtrimi i atyre që akuzojnëshqiptarët për “fundamentalizëm islam”është bërë që moti. Ndaj sot individët siBaki Ymeri (për të cilin kam thënë se “kafrymë të dyshimtë ideologjike”), i cili pro-

movon idenë e ekzistimit të “fundamen-talizmit islam” tek shqiptarët, ide kjo ehartuar nga serbët, duhen injoruar.Shqiptarët kanë tri fe, porse një komb tëpërbashkët, dhe kushdo qoftë, që tentontë shkatërrojë këtë unitetet të shqip-tarëve ka për të dështuar sikur që kadështuar edhe në të kaluarën. Ngjashëmdo shprehej edhe Anton Gj. Kola (Shih:«Kosovske padjele: Vjera nije bitna»“Borba”, Beograd, 10 prill 1990) nëshkrimin e tij: “Ndarjet kosovare- Fejanuk është thelbësore”: “Me gjithë faktin sedikush ka interes që ky dallim të zmadhohet ithemi atij se një përçarje e tillë nuk do tëarrihet kurrë. Në qoftë se dikush mendon tëzbatojë dhe të aktualizojë urrejtjen dhemostolerancën fetare për të realizuar qëllimetë errëta, atëherë atij i themi se kjo farëasnjëherë nuk do të mbillet në oborret tona” 4.

Nuk është vetëm Baki Ymeri ai i cilimendon se tek shqiptarët frymon ky llojfundamentalizmi. Në fakt, edhe DonShan Zefi ka një mendim të këtillë... Icili në një intervistë (Shih: «Bujku»,Prishtinë, 3 mars 1997, fq. 6) pyetjes sea ka fundamentalizëm islam i ishtepërgjigjur: “Fundamentalizmi islamik nukmund të ketë rrënjë në Kosovë, por, në anëntjetër, dhe as që mund të mohohen disa simp-tome e tendenca antishqiptare që janë gjithn-jë në rritje në këtë drejtim e që frymëzohennga rryma të ndryshme panislamike 5. E pasiqë përmend veshjen e femrës musli-mane shqiptare shton se: “Duhet të jemi tëvetëdijshëm se sa më larg t’u mbetemi këtyredukurive të tejkaluara, aq më afër do të jetëedhe integrimi ynë në familjen e madheevropiane”.

Kush e shpiku idenë e ekzistimit të“fundamentalizmit islam” tek shqiptarët?

Kush e shpiku këtë ide? Vallë, kapërgjigje kjo pyetje? Vallë, a nuk eka shpikur këtë ide punëdhënësi i"historianëve të paralizuar", tëcilin serbët e ndihmuan për tëkrijuar partinë komuniste... E cilai dirigjonte madje edhe shkencë-tarët e shkrimtarët. Kod ky i cen-surës i nxjerrë nga Enver Hoxha,vija e të cilit ishte, bindje dhenënshtrim ndaj qëndrimeve të"Vëllait të madh" Rusisë.

3 Shih: "Ç'thonë dhe ç'kërkojnë kosovarët" vëll. 3, Shtëpia Botuese "8 nëntori" Prishtinë, 1990, fq. 1344 Shih: "Ç'thonë dhe ç'kërkojnë kosovarët", vëll. 3, fq. 1365 Shih: Nexhat Ibrahimi, "Islami në trojet iliro-shqiptare gjatë shekujve", Logos-A, Shkup, 1998, fq. 166.

7


Akt

uale

Porse tani mund të shtro-het edhe pyetja se, kush dhepse e shpiku idenë sePerandoria Osmane ishtearmiku i shqiptarëve? Mosvallë, ishte Sami bej Frashëri(të cilin në literaturë mundta gjejmë edhe me emrinShemsudin – “Diell i Fesë”... Ejo -siç thotë B.Ymeri-: ShënSami), i cili bënte përpjekje(pozitive) – të cilat bëheshin-: “...Nga forcat intelektualepërparimtare të PerandorisëOsmane për zhvillimin dhe për-parimin e të gjithë popujve, tënënshtruar prej saj prej shekujsh, në rrugën eqytetërimit modern”?6 Apo mos vallë,ndikimin e Perandorisë Osmane e lloga-riste negativ edhe Edith Durhan, e cila(Shih: «Brenga e Ballkanit – 1991 dhevepra të tjera për Shqipërinë dhe shqip-tarët») kur kishte parë hyrjen e serbëvenë Ohër dhe grekëve në Korçë, kishtethënë se: “...fillova ta ndjeja veten fajtorepse dikur kisha uruar që turku të largohej ngaEvropa. Sa ishte turku aty, shpresat nuk ishinshuar.Ndërsa këta pushtues “të krishterë” ishinnjëqind herë më të këqij.”?7

Kush e shpiku këtë ide? Vallë, kapërgjigje kjo pyetje? Vallë, a nuk e kashpikur këtë ide punëdhënësi i “histori-anëve të paralizuar”, të cilin serbët endihmuan për të krijuar partinë komu-niste... E cila i dirigjonte madje edheshkencëtarët e shkrimtarët. Kod ky icensurës i nxjerrë nga: “Sistemi i pjekursovjetik i cili doli pas 1929 nguli këmbë qëçdo gazetë duhej të funksiononte si organiza-

tore e masave dhe tërë shkrim-tarët duhej të ndiqnin vijën epartisë, të përcaktuar ngasekretari i përgjithshëm”8,gjegjësisht Enver Hoxha,vija e të cilit ishte, bindjedhe nënshtrim ndaj qën-drimeve të “Vëllait tëmadh” Rusisë, e cila vëllakishte dhe Serbinë, që nëtetor dhe nëntor të vitit1912 kishte masakruar mbi50.000 civilë shqiptarë tëKosovës, në kohën kurShqipëria ndahej ngaPerandoria Osmane? Ky

ishte Enver Hoxha, i cili u shërbente çar-qeve antishqiptare, për të cilin ishte:“...Bashkëpunimi i ngushtë i udhëheqjeskomuniste shqiptare me jugosllavët, të cilëtishin faktori kryesor i shpërthimit të luftëscivile në Shqipëri, si dhe bashkëpunimi nëdisa raste i tyre me pushtuesit nazifashistë siçishte flirti i Grehotit me italianët (...), kom-promisi i hapur me gjermanët në Berat (...),kompromisi në Kuçovë (...), si dhe kolaborimime ushtarët maqedonas brenda në qytetin ePeshkopisë kundër nacionalistëve dibranë(Haxhi Lleshi), etj. flasin për një fenomen(plotësisht i dokumentuar) që ka emrin kolab-oracionizëm”9. Dhe s’ka dyshim se t’ibashkohesh kolaboracionizmit ështëdevijim dhe injorancë.

Cila është e vërteta? Ku janë ata qëdikur shkruanin trillime, e që sot pasvdekjes së diktatorit s’e tregojnërealitetin e asaj që kanë shkruar në atëkohë? Sipas konceptit të IsmailKadaresë: “Përgjithësisht shkrimtari s’ka

Ekziston apo jo fun-damentalizmi islamtek shqiptarët!? Kjopyetje deri para disa

vite bëhej nga egjithë bota, e cilatani më veçse e kakuptuar se "funda-

mentalizmi islam tekshqiptarët" ështëpropagandë serbe

dhe vetëm një gën-jeshtër e kulluar.

6 Shih: Gazmend Shpuza, "Në vazhdën e gjurmimeve për epokën e rilindjes kombëtare", Botimet TOENA,Tiranë,1997, fq. 3427 Shih: Dr. Azis Bulica, "Termopilia e Lumës 1912",Tiranë, 2007, fq. 217.8 Shih: Colin Sparks, "Komunizmi, Kapitalizmi dhe Mass-Media", Botim i Institutit Shqiptar të Medias, Tiranë,2000, fq. 80.9 Shih: Uran Butka, "Gjeniu i Kombit", Drier,Tiranë, 2000, fq. 446.

8


Akt

uale

nevojë të japë shpjegime për veprën osepër vetën e vet”...10 Mirëpo kjo s’ështënjerëzore... Ata (“historianët e par-alizuar”) le të marrin këshillën eHasan Prishtinës dhe le të dalin tëpërmirësojnë vetveten: “...Dhe parase gjithash, -thotë Hasan Prishtina-ruhuni nga mallkimi i historisë dhe mosharroni atë kur të jepni mendimin tuaj!”

“Mbretërit dhe kontët mund të emëro-jnë profesorë dhe këshilltarë të fshehtë,mund t’i mbulojnë me tituj dhe dekorata,-thoshte Bethoveni-, por kurrë nukmund të bëjnë njerëz të mëdhenj”.Prandaj o ju doktorë e akademikë,që jeni stolisur me këta tituj ngaidhulli i juaj Enver Hoxha, përregjimin e të cilit keni akoma nostal-gji, edhe pse në anën tjetër e shanidhe e fyeni ditë e natë këtë diktator- sa për të marr vizën e demokracisëliberale -, pendohuni... “Padrejtësiakurrë nuk sundon përgjithmonë” thotënjë fjalë e urtë, prandaj harrojenixhaxhin tuaj dhe thojeni të vërtetën,edhe nëse ajo s’përputhet me qën-drimet e tij apo të shtetit. Harrojenitotalitarizmin, e mos u bëni siEuripidi, i cili thoshte: “Jo art tësofistikuar për mua, përveç atij që mëkërkon shteti”...11 Sepse jo gjithçka qëurdhëron, rekomandon dhe kërkonshteti është i drejtë.

Kush e shpiku idenë e ekzistimit të“fundamentalizmit islam” tek shqip-tarët? Serbët- është përgjigjja. Pikëkësaj teme!

10 Shih:Tefik Çaushi, "Kadareja përmespasqyrave", Onufri,Tiranë, 2002, fq. 52.11 Shih: Samuel Enoch Stumpf, "Filozofia, histo-ria & problemet", libri i dytë, Sh. B.Toena,Tiranë, fq. 104.

Kuptimi iHixhretit ngakëndvështrimii Sheriatit

Tërësia e fakteve e ngjarjeve dhe edukurive të rëndësishme e të lid-hura ndërmjet tyre, që i përkasin

së kaluarës së një populli, të një grupishoqëror a të gjithë njerëzimit është his-tori. Ose shkenca që studion lindjen ezhvillimin e shoqërisë njerëzore, të njëpopulli etj.

Qëllimi i historisë nuk është vetëm tëstudiohet ajo verbërisht, por të njihet ekaluara për ta ndërtuar të ardhmen,duke vazhduar apo jetësuar anët pozitivedhe duke mënjanuar anët negative tëpraktikave të mëhershme. Duhet mbaj-tur parasysh se, nuk është e thënë që çdonjeri të jetë në gjendje të kuptojë histor-inë dhe vlerësojë ndodhitë e ndryshmetë zhvillimit të njerëzimit. Historia ështëndriçuar shpesh nga All-llahu, përmesndërhyrjes me profetë të njëpasnjëshëmose duke reaguar me shpallje ndajgabimeve të njerëzve në vendosjen e

Shkruan: Muhamed DËRMAKU

9


Akt

uale

themeleve të analeve të his-torisë. Atë nuk mund tabëjnë njerëzit e rëndomtë, esidomos historianët, qëmund të kenë qenë në shër-bim të interesave të tëtjerëve, qoftë me vetëdijeapo pa vetëdije.

S’do mend që historia ebujshme islame është pjesë ekuadrit të historisë sënjerëzimit. Në zhvillimin eIslamit, në intervalin njëzetetrevjeçar,ekzistojnë shembuj nga më të ndrysh-mit, pasi bëhet fjalë për një ndryshimdrastik të zhvillimit të jetës, krejtndryshe nga ajo që ishte në fillim të peri-udhës mesjetare...

Hixhreti është pa dyshim ndër ngjarjetmë madhështore dhe bartës i kuptimitmë themelor brenda vetë historisë sëzhvillimit islam. Hixhreti është shpërn-gulja e Muhamedit, lavdërimi dhe shpë-timi i All-llahut qofshin mbi të, dhe

ithtarëve të tij prejvendlindjes së tyre tëdashur, Mekkës për nëMedinë.

Ky punim i shkurtër rrehtë hedhë dritë rrethmënyrës se si mund të lex-ohet kjo ngjarje kthesë ngakëndvështrimi i Sheriatit.

Çfarë është Sheriat?Fjala din–fe ka kuptim

më të gjerë se fjala Sheriat. Me fe ështëpër qëllim tërë ajo që All-llahu ua zbritinjerëzve dhe i obligoi të punojnë me të.Ky përkufizim për fenë, përfshin edhebesimin edhe ligjin.

Karakteristikë e Islamit është, që t’iketë në vete besimin-adhurimin dheligjin. E tërë kjo quhet fe, sipas termi-nologjisë islame e jo edhe sipas asaj laike.Pra, çdo fe tjetër në botë është besim-adhurim pa ligj. Dhe çdo ligj tjetër nëbotë është vetëm rregullore në aspektin

Këtu apeloj te tëgjithë kolegët

hoxhallarë, që lëndëtfetare, t'i fusin nëpërxhamia e t'ua mëso-jnë besimtarëve tëdenjë hallallin dhe

haramin, të cilët pot'i dinin dispozitat eSheriatit, besoj se do

t'i praktikonin.

Akt

uale

10


juridiko-shtetëror, pa ndër-hyrje dhe sistemim të jetësfetare, besim-adhurimit.Nuk duhet të habitemi përkëtë, sepse ligjdhënësi dhesistemuesi i anës shpirtëroree fizike të kësaj feje ështëAll-llahu i Madhërishëm,Krijuesi i gjithësisë. All-llahu e ka krijuar njeriun mesaktësi kaq të madhe dhepërsosmërisht, vetëm Ai edi më së miri se si ështëgjendja e programit dhe e sistemit që kahartuar për të? Duke qenë se ajrin, ujinsi dhe ushqimet e tjera i ka bërë të për-shtatshme që të mundësojë jetën dhe tëshuajë etjen dhe urinë e njeriut, a thuafenë, me kuptimin e gjerë të saj, pra bes-imin dhe ligjin, e ka bërë të tillë, që t’iplotësojë njeriut nevojat jetësore tëshpirtërores dhe trupores që mbart nëvetvete? I Lartësuari në Kur’anparashtroi një pyetje dhe tha: ”po përnjë popull që bindshëm beson, a kagjykim (ligj) më i mirë se ai i All-llahut? (El-Maide, 50).

Andaj, fjala sheriat, në zhargonin edijetarëve islamë, përfshin vetëm anënlegjislative, qoftë ajo në rregullat eibadeteve (adhurimeve si: namazi,agjërimi, haxhillëku etj.), apo marrëd-hënieve ndërnjerëzore, ndërshtetëroreetj. D.m.th. Sheriat është ligji i All-llahut, që përfshin obligimet dhetë drejtat e njeriut në raport meKrijuesin, me veten e tij, meshoqërinë si dhe me të gjitha kri-jesat e tjera.

Gjendja e Sheriatit para HixhretitMe shprehjen “gjendja e Sheriatit para

Hixhretit” nënkuptohet gjendja e anës

ligjore në periudhën prejfillimit të zbritjes sëKur’anit e deri para se tëemigronte i Dërguari, lavd-ërimi dhe shpëtimi i All-llahut qofshin mbi të, nëMedine. Pra, periudha tre-mbëdhjetëvjeçare e thirrjessë Muhamedit, lavdërimidhe shpëtimi i All-llahutqofshin mbi të, në Mekke.

Para Islamit, arabët ishinnë gjendje kritike përsa i

përket rregullimit të jetës së tyre, edhepse këtë gjë nuk e vërenin. Ajo gjendjekaotike mund të përkufizohet në dy pikabazike;

- e para, idhujtaria – besimi në shumëzota dhe

- e dyta, paqenësia e ndonjë ligji që dotë rregullonte jetën e tyre dhe do ta sta-bilizonte kaosin shoqëror të krijuar.

U mungonin pikërisht këto dy seg-mente që përfshin Feja Islame; besimi ipastër dhe ligji i lidhur ngushtë me atëbesim.

Në fillim, Kur’ani u orientua në për-mirësimin e besimit në përgjithësi, ngasebesimi është baza, mbi të cilin ka kuptimndërtimi i ligjit. Ky fillim zgjati gjatë tërëperiudhës trembëdhjetëvjeçare sa iDërguari qëndroi në Mekke.

Besimi i mirëfilltë është çështja më merëndësi në Islam, andaj nuk duhet tëhabitemi se përse kjo periudhë ishte mëe gjatë se ajo pas Hixhretit gjatë profetë-sisë së Muhamedit, lavdërimi dhe shpëti-mi i All-llahut qofshin mbi të.

Shpallja hyjnore, në periudhën mekaseu përqendrua në nxjerrjen e njerëzveprej shirkut (rivalitetit ndaj All-llahut),dhe thirrjen në tevhidë (njësimin e All-llahut), në bindjen e njerëzve për të

Hixhreti nënkupton tëvazhdohet puna në

ndërtimin e person-alitetit të musli-

manëve, qoftë edheduke sakrifikuar

vendin dhe pasurinë,për pa u bë pengë të

atyre që ende nuk janëbind për atë ndërtim.

11

Akt

uale


besuar të dërguarit e mëhershëm dhe atëqë ata komunikuan. Kur’ani në këtëperiudhë zbriti me shembuj e ngjarjehistorike që ndodhën me popujt dhe tëdërguarit e mëparshëm. I nxiste njerëzitqë të shikonin në argumentet natyrore,që shpalosin dhe dëshmojnë ekzistencëne Krijuesit Një. Të meditojnë në mad-hështinë e qiejve e të tokës dhe çka ka nëmes tyre. Kur’ani kërkonte nga njerëzitqë të mos i imitonin të parët e tyre nëidhujtari dhe në traditat e tjera injorantetë trashëguara si: vëllavrasja, amoraliteti,varrosja e vajzave të gjalla nga frika eamoralitetit etj.

Në periudhën mekase,Kur’ani i mësonte gjithash-tu njerëzit në etikë eedukatë islame si: drejtësi,besnikëri, sinqeritet, bami-rësi, që të ndihmoheshin nëmes veti e në të mira e tëmbara, e jo në mëkate earmiqësi.Ai i motivonte atata përdornin mendjen, metë cilën All-llahu iMadhërishëm i kishte dal-luar prej krijesave të tjera.Kërkonte nga ta të bëhe-shin të dëgjueshëm për atëqë urdhëroheshin, e tëjetonin në respekt tëparimeve dhe parisë islame, çka më parënuk ekzistonte. Kështu, pra, Kur’ani nëkëtë periudhë nuk u qas shumë në anënjuridike islame, që është qëllimi i tij idytë, siç u pa në përkufizimin e fjalës“din-fe “.

Interesant është se tërë ibadetet aposhumica e tyre - prej shtyllave të Islamit-, nuk u obliguan derisa i Dërguari,lavdërimi dhe shpëtimi i All-llahut qof-shin mbi të, qëndroi në Mekke, dhe e

njëjta vlen më gjërat e tjera legjislative.Ajo që u obligua në Mekke paraHixhretit, kishte lidhje të ngushtë meçështjet e besimit, çka nuk mund të shty-hej për më vonë, si p.sh. ndalimi ingrënies së cofëtinës etj.

Kësisoj, Kur’ani vazhdoi të zbristederisa u rregullua besimi i shumëmekasve dhe u zhvesh nga çdo llojpluhuri i dyshimit dhe i rivalitetit dhe,besimi i ri u ngulit fort dhe pushoi nëzemrat e tyre, aq sa u bënë të gatshëm tëngarkohen me obligime të tjera mad-hore për ta përmirësuar jetën e tyre

edhe në aspektin juridik,ashtu siç u përmirësua nëaspektin e shpirtëror.

Ndërkohë që zemrat eidhujtarëve u bënë aq tëngurta në pranimin e tëvërtetës së shpallur nga anae All-llahut të Madhëruar, saqë në periudhën trembëd-hjetëvjeçare e thirrjes së tëDërguarit, lavdërimi dheshpëtimi i All-llahut qofshinmbi të, në Islam, durimitërë këtë interval i shumëmuslimanëve, që e kishinpranuar Islamin më herët,nuk bëri dobi në ndryshimine kaosit të tyre shpirtëror,

adhurimin e idhujve. Përkundrazi, ataushtruan trysni ndaj muslimanëve, ngamë të ndryshmet, dhe e penguan shtrir-jen e tyre me çdo metodë.

Si rezultat i kësaj gjendjeje të vështirë,muslimanët u detyruan të shpërngulen etë lënë vatrat e tyre, vendlindjen e tyretë dashur, pasuritë e tyre, e mbi të gjitha,ata u detyruan t’i kthejnë shpinënQabës, që ishte tempulli i parë i ndërtu-ar në tokë për adhurim.Vend i përshtat-

Muhamedit, lavdëri-mi dhe shpëtimi iAll-llahut qofshinmbi të, edhe pse

ishte i dërguar për tëgjithë njerëzit e nëradhë të parë për tëgjithë mekasit, nuk

priti që hapin e dytëtë fesë (anën ligjore)ta vonojë derisa tëbesojnë të gjithë

mekkasit.

Akt

uale

12


shëm ku të vendosen musli-manët mekas, pas shumëhulumtimeve që u bënë nëAbisini, Taif etj., u gjetJethribi (Medina). Shumicae popullit të Medinës kishinpranuar Islamin para se tëshpërngulej Muhamedi,lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, dheme shumë vullnet e ambi-cie, i pranuan vëllezërit etyre muhaxhirë që erdhënnga Mekka.

Gjendja e Sheriatit në MedinëPasi imani kishte pushuar

dhe ishte ngritur mirë nëzemrat e muhaxhirëve(emigrantëve mekas) dhe tëensarëve (vendasve të Medinës), shpalljae All-llahut, i Lartësuar qoftë gjithherë,u shndërrua më tepër në ligj juridik.

Në Medine filloi një jetë krejtësishttjetër. Muslimanët u ndien të lirë. Atafilluan të ndërtojnë xhami dhe të ndër-tojnë jetën e tyre në përgjithësi.Natyrisht që, për t’u ndërtuar jeta nëbaza të reja të besimit, nevojiteshin edherregulla të reja, sistem i ri juridik, që për-puthej me besimin në All-llahun Një.

Në Medinë, muslimanët përveçëmbëlsisë së besimit që e patën shijuar,patën mundësi që ta shijojnë edhe rehat-inë e hierarkisë shtetërore, të dalë nga injëjti burim dhe me të njëjtat përmasa tëdrejtësisë, arsyes, objektivitetit, racional-izmit etj. që i kishte besimi i tyre. NëMedine filloi të normalizohej jeta tërë-sisht. Pasuria kishte vlerën e vet, siguria ebrendshme ishte në nivel të paparë ndon-jëherë më herët. Besa edhe luftërat mundtë thuhet se e kishin shijen e vet, pasi që

tanimë dihej pse miqëso-heshin të tjerët dhe psearmiqësoheshin. Me fjalë tëtjera, funksiononte normalshteti i parë juridik medrejtësi absolute të shpallurnga Krijuesi dhePushtetploti i gjithësisë.Tash ishin pjekur kushtet qënë fundin e kësaj etapedhjetëvjeçare të shpalletedhe publikisht përsosja dhekompletimi i dhuntisë sëAll-llahut, Islamit.

Namazi, agjërimi iRamazanit, dhënia e zekatitdhe haxhillëku u bënëobligim në Medine. Mandejdispozitat e tjera, si ato qëkanë të bëjnë me të

drejtën personale; martesën,shkurorëzimin, origjinën familjare,trashëgiminë etj., pastaj dispozitat e lid-hura me të drejtën civile; shitblerjet,qiratë, hipotekat, kreditë, shoqëritëaksionare etj., pastaj e drejta penale;përcaktimi i masave ndëshkuese tëndryshme etj., e drejta e procedimitgjyqësor; akuzat, përndjekjet, dësh-mitë, kodi i procedimit penal, civil etj., edrejta kushtetuese; sistemi qeverisës,raporti i udhëheqësve me të udhëhequritetj., e drejta ndërkombëtare; rapo-rtet e shtetit islam me shtetet e tjera nëtë gjitha situatat, si dhe e drejta ekono-miko-financiare; obligimet financiaretë qytetarëve ndaj shtetit dhe anasjelltas,burimet e buxhetit shtetëror, pasuritë eshtetit etj.Të gjitha këto norma juridikemorën formën e vet përfundimtare nëperiudhën dhjetëvjeçare të profetësisë sëMuhamedit, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, në Medine.

Vetëm atëherë, kurfeja e All-llahut

Fuqiplotë u komplet-ua dhe u përsos nëaspektin e besimit

dhe ligjit, si dhe urëslidhëse të këtyre dy

subjekteve, adhurim-it, atëherë All-llahu iLartësuar zbriti ajetindeklarativ për përsos-

jen e kësaj feje. Aitha: "Sot jua përsosafenë tuaj, e plotësova

ndaj jush dhuntinëtime dhe zgjodha për

ju Islamin fe".

13

Akt

uale


Vetëm atëherë, kur feja e All-llahutFuqiplotë u kompletua dhe u përsos nëaspektin e besimit dhe ligjit, si dhe urëslidhëse të këtyre dy subjekteve, adhu-rimit, atëherë All-llahu i Lartësuar zbritiajetin deklarativ për përsosjen e kësajfeje.Ai tha: ”Sot jua përsosa fenë tuaj,e plotësova ndaj jush dhuntinë timedhe zgjodha për ju Islamin fe” (El-Maide, 3).

Ky ajet nuk u zbrit në trembëdhjetëv-jeçarin mekas, e as në fillimin e dhjetëv-jetëshit në Medine, por u zbrit kurshpallja e All-llahut, azze ve xhel-le, drej-tuar njerëzimit, arriti kulmin e ndërtim-it të jetës së tyre në aspektin shpirtëror etrupor, që nuk e kishin pasur asnjëherëmë herët e as më vonë me ndonjë fe asistem tjetër si me kushtetutën e All-llahut të Madhëruar. Andaj All-llahu metë drejtë dhe duke u bazuar në dhuntinëe Tij (Islamin), që ua kishte ofruarnjerëzimit, tha: ”E kush kërkon fe tjetërpërveç fesë islame, atij kurrsesi nuk i

pranohet dhe ai në botën tjetër ështënga të dëshpëruarit.” (Ali Imran, 85).

Misioni profetik vazhdon me dy anët e Fesë në një kohëNga kjo që u tha shihet qartë se

Hixhreti ka luajtur rolin shumë vendim-tar në aspektin e Sheriatit, pra në rregul-limin e anës ligjore të mbarëvajtjes sëjetës së muslimanëve. Ligj ky që i shër-beu pjesëtarëve të besimit islam jo vetëmnë kohen e Muhamedit, lavdërimi dheshpëtimi i All-llahut qofshin mbi të, poredhe gjeneratave të mëvonshme e edheneve sot, por edhe të gjithë atyre, që dotë ekzistojnë në këtë tokë si muslimanëderi në Ditën e Kiametit. Po jo vetëmkaq. Shteti islam i formuar në Medine, umësoi edhe jobesimtarëve të shërbehenme mësimet islame në ngritjen e bazaveshtetërore, që i kopjuan duke deklaruarse ndërtojnë shtet laik dhe duke e fshehurmodelin se ku e kishin marrë. Për këtëçështje më gjerësisht mund të deklaro-hen vet juristët e sinqertë.

Një gjë duhet theksuar patjetër. Fakti seKur’ani në Medine zbriste për çështjejuridike më tepër edhe për stabilizimin ejetës së muslimanëve, nuk do të thotë sethirrja e Muhamedit, lavdërimi dhe shpë-timi i All-llahut qofshin mbi të, te jobes-imtarët u ndal. Jo krahas anës ligjore, qëMuhamedit, lavdërimi dhe shpëtimi i All-llahut qofshin mbi të, ua komunikontemuslimanëve, ai i ftonte të tjerët nëDritën e All-llahut, sepse ai ishte dërguarmëshirë për mbarë njerëzimin. Ai mëvonë i ftoi edhe perandorët e udhëheqësite superfuqive të atëhershme, që ta prano-jnë komunikatën e All-llahut. Përmendamë herët se Islami është fe, jo si fetë etjera, është ligj, por jo si ligjet e tjera.Islami ka tubuar fenë dhe ligjet si dhe

Në fillim, Kur'ani u orientua nëpërmirësimin e besimit nëpërgjithësi, ngase besimi ështëbaza, mbi të cilin ka kuptim ndër-timi i ligjit. Ky fillim zgjati gjatëtërë periudhës trembëdhjetëv-jeçare sa i Dërguari qëndroi nëMekke.Besimi i mirëfilltë është çështjamë me rëndësi në Islam, andaj nukduhet të habitemi se përse kjoperiudhë ishte më e gjatë se ajopas Hixhretit gjatë profetësisë sëMuhamedit, lavdërimi dhe shpëti-mi i All-llahut qofshin mbi të.

Akt

uale

14


Dynjanë dhe Ahiretin. Andaj thirrja eMuhamedit a.s. nuk kishte për qëllimngritjen e vetvetes, por synonte qënjerëzit t’i shpëton në Dynja për kahbesimi dhe puna, si dhe ti ruaj nga zjarrii Xhehenemit në jetën e Ahiretit.Prandaj si të ndalej thirrja profetike nëshpëtimin e njerëzve në te dy botët, nënjë kohë prej kohëve, kur dihet se All-llahu është Krijues i tëgjithëve në mënyrë tëbarabartë.

Njerëzve duhet ofruarrrugën e shpëtimit, në tëcilën i ka thirrur Krijuesi ityre. Në rast se ata nuk epranojnë shpëtimin (Isla-min), atëherë All-llahuthotë në Kur’an në lidhjeme ta: ”Ne nuk u bëjmëatyre padrejtësi, por atavetvetes i bëjnë padr-ejtë”. (Hudë, 101)

Çka na thotë ne Hixhreti?Në shtjellimin e çështjes

se ç’domethënie kaHixhreti në aspektin eSheriatit, përmenda sengjarjet historike luajtënrol të rëndësishëm në kup-timin e jetës. E sidomosvura në theks ngjarjet his-torike islame, të cilat kanë qenë medijen, përcjelljen dhe dirigjimin e tëPlotfuqishmit All-llah, gjë që nuk mbetetvend, që për ato ngjarje të gjykojnënjerëzit, se ishin të arsyeshme apo jo.Pasi të kemi pohuar se nuk dyshohet nëvërtetësinë dhe saktësinë e atyre ngjar-jeve e që në fjalë është Hixhreti dhe pasitë kemi kuptuar rolin që ai luajti nëformimin e shoqërisë islame dhe shtetit

islam me ligjin kur’anor të zbritur nëperiudhën e pas Hixhretit, vijmë në për-fundim se:

Muhamedit, lavdërimi dhe shpëtimi iAll-llahut qofshin mbi të, edhe pse ishtei dërguar për të gjithë njerëzit e në radhëtë parë për të gjithë mekasit, nuk priti qëhapin e dytë të fesë (anën ligjore) tavonojë derisa të besojnë të gjithë mekk-

asit. Resulullahu, me njerëz-it që e kishin kaluar fazën eparë, pra kishin besuar, nuk uzmbraps nga thirrja e tij nëIslam dhe nuk u mjaftuavetëm me njohjen dhe bes-imin e All-llahut, porpërkundër trysnive, sfidave,kërcënimeve, maltretimeveetj. nga ana e axhëve,kushërinjve, bashkëvendësvedhe bashkëkombësve, vazh-doi rrugën me ta për fazën edytë, duke ftuar njëkohësishtedhe gjenerata të reja për nëfazën e parë.

A nuk është ky një mësim imadh për ne në këtë kohë? Kymësim madje i nxjerrë prejvetë jetës së mësuesit tënjerëzimit Muhamedit,lavdërimi dhe shpëtimi i All-llahut qofshin mbi të?

Sa ka në mesin tonë prejnjerëzve që kanë përvojë të gjatë nëIslam, e nuk dinë nga feja e tyre asgjëtjetër pos si të falen apo agjërojnë.

Se sa veprime të ndaluara i bëjnë ngainjoranca për hallallin e haramin, vetëmAll-llahu e di.

Sa dispozita të Sheriatit i anashkalojnëduke mos ditur gjë për to. Besimin ndosh-ta e kanë të “mirë”, por arin e bartin edhepse janë meshkuj, gjë që është haram.

Qëllimi i historisënuk është vetëm të

studiohet ajo verbër-isht, por të njihet ekaluara për ta ndër-

tuar të ardhmen,duke vazhduar apojetësuar anët pozi-tive dhe duke mën-januar anët negative

të praktikave tëmëhershme. Duhet

mbajtur parasysh se,nuk është e thënë qëçdo njeri të jetë nëgjendje të kuptojë

historinë dhe vlerë-sojë ndodhitë e

ndryshme të zhvi-llimit të njerëzimit.

15


Akt

uale

Për Zekatin ndoshta nuk kanë mësuarasnjëherë, ndonëse është shtyllë e Fesë.

Se në Islam edhe femrat kanë hise nëpasurinë e trashëguar nga prindi,bashkëshorti, etj. nuk bisedohet fare.

Sa ka prej burrave, të cilët krijojnëfamilje me gratë, të cilat i kanëshkurorëzuar edhe herën e tretë (pas tëcilës nuk ka më kthim të asaj gruaje),duke menduar se kanë bërë shaka, ngainjoranca se edhe me shaka shkatërrohetjeta martesore.

Sa ka prej djemve muslimanë, që mar-tohen ndoshta me motrat e tyre nga gjiriduke mos e ditur se çka ndalohet prejgjakut, ndalohet edhe prej gjirit.

Sa shitblerjen e ndaluar e bëjnë musli-manët, duke mos konsultuar dispozitat eAll-llahut për atë që vepron, dhe bie në tëngrënit e kamatës pa dije.

Këto janë disa pak shembuj nga realitetiqë dominon në shoqërinë tonë islame.

E gjithë kjo, duke menduar se të mëso-hen këto gjëra, nuk e ka kohën ose dukeu arsyetuar se shumica nuk dinë të beso-jnë. Në rregull, nuk po akuzoj për ata qënuk besuan dhe zgjodhën shekullarizimin,apo diç tjetër, për program jete, por përata që me vite janë xhematlinjë të rregulltnë xhami. Si mund të thuhet p.sh. qënxënësit, që e kanë përfunduar klasën eparë, duhet të përsërisin për hir të atyreqë kanë ngelur në po atë klasë. Si arsyeto-het që pacientit të nevojshëm për operim,t’i thuhet se nuk është koha, apo nukështë plotësuar numri i pacientëve përoperim-shërim, kështu që të mbetet isëmurë tërë jetën?!!!

Nga kjo që u tha shihet qartë seHixhreti ka luajtur rolin shumë vendim-tar në aspektin e Sheriatit, pra në rregul-limin e anës ligjore të mbarëvajtjes sëjetës së muslimanëve. Ligj ky që i shërbeu

pjesëtarëve të besimit islam jo vetëm nëkohën e Muhamedit, lavdërimi dhe shpë-timi i All-llahut qofshin mbi të, por edhegjeneratave të mëvonshme e edhe nevesot, por edhe të gjithë atyre, që do tëekzistojnë në këtë tokë si muslimanë derinë Ditën e Kiametit.

10 vjet pas emigrimit të muslimanëvenga Mekka, të gjithë mekkasit e pranuanIslamin dhe Mekka u bë pjesë e musli-manëve.All-llahu një gjë të tillë e ka diturse një ditë do të kthehen të gjithë të nën-shtruar All-llahut Një. Shtrohet pyetja psei dha urdhrin të Dërguarit, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshin mbi të, që tëemigrojë me muslimanët kur aty kishtevetëm një vonim për tu fut në Islam tëgjithë mekasit? Përgjigja është se nuk kakohë, që të prolongohej plotësimi i pjesësligjore të Islamit deri sa të bëhen të gjithëmuslimanë. Loja vazhdon me lojtarët qëjanë në fushë dhe luhet. Andaj mund tëthemi se Hixhreti nënkupton të vazhdo-het puna në ndërtimin e personalitetit tëmuslimanëve, qoftë edhe duke sakrifikuarvendin dhe pasurinë, për pa u bë pengë tëatyre që ende nuk janë bind për atë ndër-tim.

Këtu apeloj te të gjithë kolegët hoxhal-larë, që lëndët fetare, t’i fusin nëpërxhamia e t’ua mësojnë besimtarëve tëdenjë hallallin dhe haramin, të cilët po t’idinin dispozitat e Sheriatit, besoj se do t’ipraktikonin.

Ta përkujtojmë fjalën e All-llahut xh.sh.ku thotë: ”O ju që besuat, pranojeniIslamin me të gjitha rregullat e tij dhemos shkoni gjurmëve të djallit,sepse aiështë armiku i juaj i përbetuar.E nësedevijoni pasi që u kanë ardhur argu-mentet e qarta, dijeni se All-llahuështë i Plotfuqishëm dhe i Urtë.”(El Bekare, 208 dhe 209).

16


Gjendja aktuale e të rinjvetanë vazhdon që të mbetetgjithnjë një nga problemet

më shqetësuese; është një çështje nërend të ditës, arsye për të cilën është eudhës dhe e domosdoshme që institu-cionet përkatëse, si shkollat, organizatatapo qendrat arsimore të tregohen tëvëmendshme ndaj problemeve, me tëcilat po përballen të rinjtë e vendevetona, sepse përmes këtyreinstitucioneve edukativearrihet më lehtë të evito-hen sjelljet negative të tërinjve.

Nëse ndalemi pak rrethinstitucioneve shkolloredhe bëjmë krahasime mevitet e mëparshme,raportet mësimdhënës-nxënës kanë ndryshuar nëkahe pozitive, ndonëserritja e pavarësisë tenxënësit shpeshherë duketse po i kalon kufijtë e nor-males. Si rrjedhojë e këtijndryshimi pozitiv nëraportet mësimdhënës-nxënës janë raportet eafërta bashkëpunuese,bashkëvepruese, të hapura,

dashamirëse etj., çka lë të kuptohet sekjo reformë, që po i bëhet arsimit nëtërësi ka nisur të japë orientime tëqarta aktuale dhe prioritete strategjikepër të ardhmen, çka përbën bazënzhvillimore dhe garanton prioritete dheobjektiva konkrete të shoqëruara mefaktorë të ndryshëm, të cilët kanëndikuar ndjeshëm në vendosjen e njëraporti të ri në ripërtëritje të marrëd-

hënieve mësimdhënës-nxënës.

Optika e realitetit tësotëm qartëson se, nëkuadër të këtij modelimësimor mund të evitohenlehtë sjelljet dhe gabimetnegative të adoleshentëvetanë. Përmes raporteve, qëpo ofron kjo reformë,luftohet lehtë e keqja dhe eshëmtuara dhe nuk lihethapësirë që sjelljet amoraletë bëhen gangrenë e jetëssë përditshme nëpër shkol-la.

Por, s’duhet të na gënjejëmendja se përgjegjësiaështë vetëm e mësimd-hënësve, por ajo bie edhembi prindërit. Ndoshta,

Përballë sfidave përndryshime pozitive në arsim

Përgatiti: Valbona KELMENDI

Akt

uale

Për të qenë mësimd-hënës i denjë dhe

njëkohësisht për tëqenë edhe admin-

istrues i denjë, lipsettë zbatohet me për-

pikëri "Karta eMësuesisë së

Muhammedit,lavdërimi dhe paqjae All-llahut qofshin

mbi të", sepse vetëmai është i përkryer

në aspektin njerëzorse si duhet të

mësosh të edukoshdhe të arsimosh një

të ri.

Akt

uale

17


përgjegjësia më shumë u takonprindërve sesa mësimdhënësve, e pastajnjë pjesë i takon edhe shoqërisë, e ciladuhet t’i hapë dyert për të thirrur në tëmirë e ndaluar nga të këqijat, me qëllimqë të kemi një rini të shëndoshë dhe tëmoralshme, por edhe të edukuar e tëarsimuar.

Lidhur me këtë, ajo çka kërkohet ngakëta tre faktorë (prind, mësimdhënës,shoqëri) është akordi i plotë mes tyre,me qëllim që të kenë mundësi të shum-ta e të lehta për të formuar norma tëmirëfillta morale tek adoleshentët tanë.

Pavarësisht vështirësive të tranzicionittë stërzgjatur, e këto vështirësi duhet t’ipranojmë, me apo pa dashjen tonë,kërkohet, por edhe duhet të luftojmëderi në skajshmëri për ruajtjen emoralit dhe identitetit te të rinjtë tanë,madje, nëse është e nevojshme, mundtë ndërhyjmë edhe tek ata që kanë në

duar të tyre vetë përgjegjësitë (studen-tët), duhet të ndërhyjmë e jo të tolero-jmë apo t’i anashkalojmë e të shkatër-rohen me shthurje amorale. Mendoj seështë më mirë të bashkëpunohet nëkëtë drejtim për t’i parandaluar të këqi-jat sa nuk është vonë, se dikur të ligattrasojnë rrugë që s’kanë të ndalur.

Është realitet se, marrëdhënietmësues-nxënës janë ose të ngrohta osetë acaruara, ose mirëkuptuese ose jo,këto në varësi të nivelit të mësimd-hënësit dhe përgatitjes së tij profesion-ale dhe shpirtërore; përmes tyre,mësimdhënësi formon një shtyllë iden-titeti te nxënësi i tij për shkak tëmësimdhënies standarde, me të cilën vënë lëvizje të menduarit aktiv ose joaktiv, vënia e nxënësit në aktivitet osepasivitet, marrja në konsideratë e dijësose mosmarrja në konsideratë, ia bënnxënësve jetën të mërzitshme ose e

18

Akt

uale


kundërta e kësaj, pa dyshim që marrëd-hëniet që krijon mësimdhënësi ato edheecin së zhvilluari. Nëse mësimdhënësishfaqet përpara nxënësve në mësim dheveprimtari edukative, i ngurtësuar sistatujë dhe autoritar, fals, madje, edhemosvlerësues e mospërfillës i dijeve qëzotërojnë nxënësit, ose i ofendon ose ubën presion psikik, e nuk krijon ura lid-hëse bashkëpunimi me ta me qëllim qëtë rritet sa më shumë vetëdijesimi përmësim dhe moral të mirëfilltë, tek ata(nxënësit) krijon dhe ndërton bindje sevetëm kështu duhet të jesh në jetë, sidhe me marrjen e përgjegjësive të tuanë vetëpërgjegjësi, je i lirëtë bësh çfarë të duash,sepse të “ka hije”, edhenëse ato veti janë të liga.

Ne nuk themi semësimdhënësi duhet të jetëvetëm tolerant, por themiqë shqetësimet e mësimd-hënësve të jenë të shoqëru-ara me alternime, si herëkërkuese e herë toleruese,herë të buta e herë të rrep-ta. Mënyra sesi ato ndërto-hen varet nga situata qëkrijon brenda procesitmësimor po edhe jashtë tij.Lidhur me këtë themi, senjë mësues që njeh mirëpsikologjinë e adoleshentit,veçoritë dalluese të karak-terit të tij, tipin dhe krizat që ai kalongjatë zhvillimit të tij psiko-social dhefiziologjik, e ndërton njerëzishtmënyrën e komunikimit me të, nukkrijon e as nuk toleron të krijohen kon-flikte për hir të misionit që ka marrëpërsipër, saqë, nëse një dashakeq, ten-ton në çdo formë e mënyrë që të hyjë e

të prishë marrëdhëniet mësimdhënës-nxënës, mësuesi i mençur bën ç’është emundur që t’i kapërcejë ato, dhe ruanmarrëdhëniet pa lënduar nxënësin e tij,sepse mendon se misioni i tij është sidiçka e shenjtë dhe do që pas vetes tëlërë trashëgimtarë e jo të jetë naiv dhevetjak.

Ka ardhur koha për një mësues organizator dhe të përkushtuar

“E ardhmja jonë varet domosdosh-mërisht nga mënyra se si arsimojmëbrezin e ardhshëm të individëve

intelegjentë”. Realitetinfaktik e pranon ideologukonservator amerikanCharles Mary për thelbin eproblemit për Amerikën.Problem ky që ka të bëjëme natyrën e etikës e jointelektuales, meqë ka tëbëjë me shkallën edetyrimit moral që ndienajo shtresë e intelektualëve”fatlumë” që rrahin t’udalin krah prindërve.Ndërsa te ne, në realitetine sotëm humbësit më tëmëdhenj janë prindërit,pastaj mësimdhënësit, epastaj populli. Arsyeja psenuk ditën të punojnë nëatë, që të ruhen normat e

moralit që kishin përpara luftës e tësynohet që me moral të mirë të arsimo-hen, por vetëm arsimim kërkonin,kurse morali u humbte ndër duar.

Edhe nëse dikush mund të thotë se”Karta e Bolonjës” për procesin eduka-tivo-arsimor nëpër shkolla po pëlqehete pranohet së miratuari nga të gjithë

Drejtuesit eshkollave ose institu-

cioneve të tjeraarsimuese apoedukuese, të

përzgjidhen më tëzotët e më të aftëtnë administrim emësuesi dhe jo të

jenë apo të zgjidhenata administrues emësues, që arsimindhe edukimin e tërinjve e shohin sivend punësimi.

19


Akt

uale

njerëzit, pasi me këtë kartë u thyenshumë kritere e teka komuniste nëraportet mësimdhënës-nxënës, do tëkisha dashur që krahas kësaj të mire qëka sjellë kjo kartë, të zgjidhet edhe”Karta e Mësuesit” tonë, i cili, me për-gatitjet e tij akademike, morale dheetike, të sjell aq të mira saqë të jepndjenjën që është krah i djathtë iprindërve për t’i ndihmuar nëedukimin e fëmijëve të tyre dhenxënësve të vet. Të zgjidhet mësuesi idashur, parimor dhe i përkushtuar,saqë, edhe nëse është i ashpër në ndon-jë rast, të jetë prej atyre që me padurimtë pritet takimi i sënesërmes me të. Sepsemësuesi i tillë krijonmënyra marrëdhëniesh tëtilla, që di si të sillet menxënësin, si të shpjegojë ekomunikojë, madje, edhepër probleme të natyravetë ndryshme.

Natyrisht që ka plotmisionarë që meritojnë”Kartën e Mësuesit”, dukepërfshirë edhe ata mësuesqë japin kontributet e tyrejashtë shkollave në institu-cione ose organizataedukative për të rinjtë dheadoleshentët, dhe kjo përshkak të kontributit tëmadh të tyre, ku për hir tëkësaj ata duhet të vlerëso-hen e respektohen, pasi respekti ndajtyre është për shkak të kontributit tëtyre për shoqërinë në përgjithësi dhearsimimin në veçanti. Porse sot, kohadhe sfidat e saj po kërkojnë që të zgjid-het për të punuar ai që punon me rit-met e devocionit të denjë e dijës së

domosdoshme dhe asaj tëpërgjithshmes, sepse prej tyre vjen sirrjedhojë kuadri i së nesërmes.

Andaj do të thosha se drejtuesit eshkollave ose institucioneve të tjeraarsimuese apo edukuese, të përzgjidhenmë të zotët e më të aftët në admin-istrim e mësuesi dhe jo të jenë apo tëzgjidhen ata administrues e mësues, qëarsimin dhe edukimin e të rinjve eshohin si vend punësimi, madje, edhe siqëllim fitimi për përmbushjen e pasion-it të tyre të mbrapshtë, të përfitimit tëtyre hierarkik, familjar, fisnor përmeskëtij profesioni fisnik (mësimdhënies).

Është thënë gjithnjë,madje, vazhdon ende tëthuhet, se shkolla ose insti-tucioni ku mësohet dija tëjetë si shtëpi ose familje ejotja. Sot në shumicën evendeve ka marrë trajtën ekundërt. Ato vende janëbërë familje për ata qëpunojnë e jo për ata qëkërkojnë dije, dhe në atoinstitucione mbizotëronatmosfera familjare përshkak se drejtuesit janë tënjë gjaku, fisi ose fare osejanë servilë të kësaj hier-arkie. Këto defekte eshëmtira vërehen dukshëmnga të gjithë, madje, ivëren lehtë edhe një fëmi-jë, që është pak inteligjent,

madje, vërehen veçanërisht në ato rastekur ka hatërmbetje, konflikte interesashme ata mësimdhënës, që prekin intere-sa individuale, dhe për këtë arsye ”drej-tori” urdhëron gjëra irracionale meinate, britma e nervozizëm, ndoshtaedhe me fjalë, që konsiderohen fyese e

Një mësues që njehmirë psikologjinë e

adoleshentit,veçoritë dalluese të

karakterit të tij,tipin dhe krizat që aikalon gjatë zhvillimit

të tij psiko-socialdhe fiziologjik, e

ndërton njerëzishtmënyrën e komu-nikimit me të, nuk

krijon e as nuktoleron të krijohenkonflikte për hir të

misionit që ka marrëpërsipër.

20


Akt

uale

cinike. Predispozicioni i atij ”drejtori...””autoritari” mbetet i papranueshëm nëkomunikimet e tyre, madje, kjo kalonedhe tek adoleshentët dhe tek të tjerët.

Edhe pse shkollat apo institucionetedukative përgatisin deri diku njerëz tëformuar, fatkeqësisht sot has lehtënëpër shumë institucione njerëz, që idrejtojnë e i administrojnë ato, e të silëtkanë rrënuar përgatitjet edukative, përshkak të interesit material apo interesithierarkik e familjar të tyre.

Përballë sfidave duhet të jemi gjithmonë të drejtë

Kthimi në fëmijëri është i pamundur,sepse kohën s’mund ta kthejmë pas.Meqë nuk ka mundësi të bëhet kjo,njeriu gjithnjë ndjenë se po ecën drejtnjë rruge progresive, dhe asnjëherë nukdo që ta humbasë këtë ndjenjë. Ndjenjëkjo që i ngjan një shiriti regjistrues sishiriti i një magnetofoni, në të cilinkanë mbetur të regjistruara të gjithafjalët, këshillat dhe porositë eprindërve, mësuesve dhe miqve tanë tëdashur, të cilët na i kanë thënë që ngafëmijëria e hershme e tutje, saqëdetyrimisht kanë ndikuar në forcimine karakterit tonë, dhe tashmë atomund të kthehen lehtë në një ndihmëtë madhe për rregullat dhe procesetthelbësore për jetën e secilit prejnesh; refren që do të përsëritet edhenë brezat që do të vijnë.

Për të zbuluar dhe shijuar lirinë, qësecili prej nesh duhet të ketë brendavetes dhe aftësinë për të menduar epër të përballuar dhembjet dhe zhgën-jimet, që kujtdo i vijnë në jetë, ështëshumë e rëndësishme që të jemi tëpërgatitur për çdo sfidë të jetës dhe të

mos jetojmë me bindjen se do të gje-jmë çdoherë mbështetjen dhengushëllimin e prindërve, mësimd-hënësve ose miqve tanë, sepse është epamundur të arrihet ose të gjendetgjithherë nga ta. Një gjë të tillë e gjenvetëm te Krijuesi ynë, për shkak sevetëm Ai e di në hollësi se çfarë kërko-jmë ne ose nga se vuajmë apo jemi tëlënduar.

Mësimdhënësi asnjëherë nuk duhettë mundohet të kultivojë ndjesinë efajit të dikujt në tjetrin, që është ipafajshëm ose të zbrazë mërzinë dheshqetësimin e tij te nxënësi që s’meri-ton të përjetojë shqetësim për shkaktë padrejtësive që i bëhen mësimd-hënësit të tij. Nga mësimdhënësikërkohet që të mos ketë frikë tëkërkojë e të vendosë për zgjidhjen e tijtë pavarur, por duhet kujdes që aivendim të jetë gjithnjë në drejtimin eduhur, e me këtë vendim ta bindë per-sonelin drejtues si dhe gjithë të tjerëtse është i drejtë dhe është pa njollaedhe nëse hidhen shpifje e fjalë sajuesendaj tij, sepse, nëse nuk ka drejtësiedhe përballë sfidave, te nxënësit poedhe te të tjerët lindin zhgënjime qëlënë vraga në jetën e tyre, edhe psekjo nuk do të thotë se nuk i duan osenuk i respektojnë ata (mësimd-hënësit). Por për të qenë mësimd-hënës i denjë dhe njëkohësisht për tëqenë edhe administrues i denjë, lipsettë zbatohet me përpikëri ”Karta eMësuesisë së Muhammedit, lavdërimidhe paqja e All-llahut qofshin mbi të”,sepse vetëm ai është i përkryer nëaspektin njerëzor se si duhet tëmësosh të edukosh dhe të arsimoshnjë të ri ose një adoleshent ose edhenjë student.

21


Art

ikuj

Fjala “Ambicie” nënkupton tëdëshirosh diçka, ta ëndërroshdhe të punosh pa ndërprerje për

arritjen e saj. Ndërsa ambicie e lartë,sipas Ibën Kajimit është: Arritja tekkënaqësia e All-llahut, duke mostë penguar asgjë nga arritja e njëdëshire të tillë.

Andaj, ambicia është një shtytës ibrendshëm, që secili besimtar duhet taketë në brendësinë e tij, që ta shtyjë kahçdo adhurim, për të cilin ka urdhëruarAll-llahu dhe me të cilin Ai është ikënaqur.

Njeriu nuk duhet të mendojë assesi seambiciet arrihen vetëm duke ëndërruardhe shpresuar. Nëse nuk i plotësonkushtet e kërkuara ajo kurrë nuk reali-zohet dhe dalëngadalë fillon të zhduket.Njeriu vlerësohet për ambiciet e tij, pornëse ato nuk bëhen realitet kurrë, nukdo të lavdërohet për to. Për t’i bërërealitet dëshirat e tij, ai duhet të plotë-sojë patjetër dy kushte, përndryshe nukarrin asgjë, ato janë: Dituria dhe puna.

Nëse ambicia ekziston, porse nukshoqërohet nga dituria, atëherë ai nukdi si të arrijë deri tek ajo që ëndërron.Ndërsa, nëse ka dituri rreth asaj qëëndërron, por nuk punon për ta arritur,atëherë prapë nuk do të arrijë sukses.Nëse dëshiron të arrijë diçka dhe synon

për të, atëherë njeriu më së pari duhettë mësojë dhe të qartësohet rreth asajçka synon, pastaj duhet përveshë krahëtpër punë.

Duke u nisur nga ky rregull, njerëzitmund të klasifikohen në katër grupe:

1- Ata që kanë dituri dhe punojnëme diturinë e tyre; ky grup është ivetmi fitimtar dhe këta janë besimtarëtqë mësojnë rreth fesë së tyre e pastajpunojnë me atë që e dinë.

2- Ata që kanë dituri, por nuk puno-

Shkruan: Lulzim SUSURI

AMBICIET,shtytës i fshehtë i besimtarit

Art

ikuj

22


jnë me të; në këtë gruphyjnë çifutët dhe të gjithëata që u përngjajnë atyre.

3- Ata që punojnë dukemos pasur dituri për atë qëbëjnë dhe s’dinë si ta bëjnë;këtu futen të krishterët dhekush u përngjajnë atyre.

4- Ata që as nuk kanëdituri e as nuk punojnë; kyështë grupi më i keq nga tëgjithë.

Ambiciet e kanë vendinnë zemër, për këtë arsyeAll-llahu nuk i dha askujtpushtet mbi zemër përveçpronarit të saj. Ato nukarrihen me fjalë, pretendime dhebroçkulla, por me punë dhe lodhje.Nuk arrihen shpejt, sa hap e mbyll sytë,por duhet kohë, muaj dhe vite e ndosh-ta edhe tërë jeta e njeriut. Kjo varetprej cakut dhe qëllimit që i ka vendosurvetes.

Ambiciet kanë një vlerë të madhe tekAll-llahu, ato çmohen edhe nga njerëz-it, bile njeriu në shumë raste çmohetmë tepër për qëllimet e tij dhe ambici-et e larta sesa disa të tjerë për veprat etyre të bëra pa pasur synime. Për këtëarsye njeriu që ka qëllime të mira, edhenëse punon ndonjë të keqe gabimisht,patjetër do të vijë dita kur ai do të pas-trohet nga gabimi i tij. Kurse njeriu qël-limkeq, edhe nëse punon diç të mirë, aiprapë do të zbulohet, sepse qëllimet etij nuk kanë qenë të tilla.

Forca e besimtarit është në zemrën etij, sepse në të gjenden ambiciet, dëshi-rat dhe vullneti i tij, dhe kjo ishte ajoçka u siguron besimtarëve që të trium-fojnë gjithmonë në beteja dhe në çdogjë tjetër, madje, edhe kur janë më të

pakët në numër, në për-gatitje etj. Bile aty ështëedhe foleja e imanit, që kaforcë të ngjallë apo vdesëtërë trupin. I Dërguari,lavdërimi dhe shpëtimi iAll-llahut qofshin mbi të,thotë: “Devotshmëria vendine ka këtu”- dhe bëri meshenjë ka zemra.

I mençur është besimtariqë krijon në vete qëllimetë larta dhe mundohet t’iarrijë ato, çka i mundësontë fitojë shpërblim më tëmadh sesa disa të tjerë, tëcilët punojnë tepër, lod-

hen pa masë por nuk arrijnë shpërblim-in e atyre të parëve, sepse kanë qëllimetë ulëta. Nëse besimtari i bashkonambiciet e tij me punën, është shumëmë i mirë sesa ai që ka ambicie, por nukpunon apo sesa ai që punon duke mospasur ambicie.

Jo vetëm njerëzit, por edhe kafshëtkanë ambiciet e tyre, syresh që All-llahuua ka krijuar në natyrshmërinë e tyre.Merimanga sapo lind, nuk kënaqet tëjetojë në shtëpinë e nënës së saj, pormenjëherë ndërton rrjetën e saj dhejeton në të. Skifteri nuk sulmon dhe asha veçse krijesat e gjalla. Luani çdo gjëe ha taze kurse gjërat bajate nuk i para-pëlqen. Bleta nuk ha veçse prej nektar-it, kurse miza vetëm ndyrësira. Gomaringa natyrshmëria e tij është i butë,kurse luani nuk zbutet edhe nëse e rrehapo e vret, sepse natyrshmëria e tijështë të jetë i egër. Kështu edhe teknjerëzit, ambiciet që dallojmë te dikushjanë më të larta sesa ato që dallojmë tetjerët, te disa janë të shenjta e te disa tëturpshme.

Forca e besimtaritështë në zemrën e

tij, sepse në të gjen-den ambiciet, dëshi-rat dhe vullneti i tij,dhe kjo ishte ajo çka

u siguron besim-tarëve që të triumfo-

jnë gjithmonë nëbeteja dhe në çdogjë tjetër, madje,

edhe kur janë më tëpakët në numër, në

përgatitje etj.

23


Art

ikuj

Një ditë Mus’ab b. Zubejri, Urve b.Zubejri, Abdulmelik b. Mervani dheAbdullah b. Omeri u takuan së bashku.Ky i pari tha: tregoni çfarë ëndërroni.Shokët e tij i thanë: fillo ti i pari.Mus’abi tha: ëndërroj sundimin eIrakut, të martohem me bijën e Husejnb.Aliut dhe atë të Talha b. Ubejdullahit.Urve tha: ëndërroj të bëhem dijetar ihadithit dhe i fikut, sa të vijnë nxënësitprej tërë botës tek unë për të marrëdituri. Abdulmeliku dëshiroi të bëhejkalif (udhëheqës i besimtarëve). KurseAbdullah b. Omeri tha:ëndërroj ta fitoj xhenetin.Në fund Abdullahu tha: tëtre shokët e mi arritën atëqë deshën, shpresoj edheunë të arrij atë që ëndër-roj.

Besimtari, për të arriturtek ambiciet e tij, duhet tëmbajë patjetër parasyshdisa këshilla, që do t’i shër-bejnë si ndihmës për arrit-jen e qëllimeve që ka.

Kurrë mos harro këtosekrete:

1- Arrin në cakun e tij

vetëm ai që mundohet. Një fjalë e urtëthotë: “Lumturia nuk arrihet merehati”. Pra, sa më shumë të mundo-hesh, aq më shumë do të kesh sukses nëpunët e tua. Nuk ka mundësi që njënjeri të ketë ambicie të larta dhe të mospunojë ditë e natë për t’ia dalë mbanënë arritjen e tyre. Ebu Musa Eshariuagjëronte aq shumë që të fitontexhenetin, sa ishte shtrembëruar si njëdegë lisi e tharë. Njerëzit kur e shihnin,e këshillonin që të kishte pak mëshirëpër veten e tij, por ai ua kthente:“Vetëm kali i ushtruar arrin cakun i paridhe ua kalon të tjerëve”.

2- Mendo mirë para se t’i krijoshcakun vetes, pastaj mos i ndrysho ambi-ciet e tua. Ato nuk ndryshohen çdoditë, për çdo shkak apo për ndonjëvështirësi që mund të paraqitet. Nësendodh kjo, njeriu tregon pavendos-mëri, josinqeritet dhe, duke i ndërruarambiciet e tij çdo ditë, njeriu kurrë nukdo të mund të arrijë t’i realizojë ato.

All-llahu thotë: “Kur të vendosëshpër diçka, atëherë mbështetu në All-llahun dhe vazhdo në punë”. (Ali

Imran, 159)Ahmed b. Hanbeli ishte

nisur me Jahja b. Meininpër në Jemen që të mer-rnin dituri tek AbdurrezakSan’ani. Kur arritën nëMekë ishte koha e haxhil-lëkut dhe kishin vendosurtë kryenin atë e pastaj tëvazhdonin udhëtimin e tyredrejt diturisë. Gjatë kryer-jes së tavafit, Jahja b. Meinie kishte parë Abdurrezakunnë haxhillëk, të cilin e nji-hte prej më herët, e ugëzua shumë dhe shkoi ta

Ambiciet e kanë vendin në zemër,për këtë arsye All-llahu nuk i dhaaskujt pushtet mbi zemër përveçpronarit të saj. Ato nuk arrihenme fjalë, pretendime dhe broçkul-la, por me punë dhe lodhje. Nukarrihen shpejt, sa hap e mbyllsytë, por duhet kohë, muaj dhevite e ndoshta edhe tërë jeta enjeriut. Kjo varet prej cakut dheqëllimit që i ka vendosur vetes.

Njeriu vlerësohetpër ambiciet e tij,por nëse ato nuk

bëhen realitet kurrë,nuk do të lavdërohetpër to. Për t'i bërë

realitet dëshirat e tij,ai duhet të plotësojëpatjetër dy kushte,

përndryshe nukarrin asgjë, ato janë:

Dituria dhe puna.

24


Art

ikuj

përgëzojë edhe Ahmedin, sepsedo t’u lehtësohej një rrugë egjatë, duke qenë se do të merrnindituri prej tij në Mekë dhe nuk dokishin nevojë të shkonin deri atjelarg. Ahmedi sakaq, kur morilajmin, nuk u gëzua dhe nuk eaprovoi një mendim të tillë, dhe itha: Unë nuk kam ardhur në Mekëpër diçka tjetër përpos se për hax-hillëk, andaj do ta bëj vetëm hax-hillëkun, pastaj do të largohemprej Mekës. Sa për Abdurrezakun,qëllimi im është ta takoj në Jemendhe jo diku tjetër, andaj nuk endërroj mendimin tim dhe do tëvazhdoj për atje ku jam nisur.

3- Kurrë mos u pendo përambiciet që ke, nëse ato janë tëdrejta. Kjo për shkak se pendimibëhet vetëm për mëkatet e bëraapo për veprat e mira, që besim-tarit i kanë ikur. Halid b. Velidi,një komandant shumë i shquar, qëkishte marr pjesë në shumëluftëra, kishte ambicie të vdiste nërrugë të All-llahut dhe të arrintegradën e dëshmorit, mirëpo All-llahu nuk ia mundësoi një gjë tëtillë. Në agoninë e vdekjes filloitë qajë dhe të pendohej, por kjovepër e tij nuk ishte për shkak seishte penduar për ambicien qëkish pasur në jetë, por pse nukmundi ta arrijë atë. Kur u pyetnga njerëzit që kishte rreth vetepse qan, u tha: Si mos të qaj,duke ditur se nuk kam vend nëtrup e të mos e ketë goditurshpata, shtiza apo shigjeta, emegjithatë nuk arrita gradën edëshmorit, e ja tani po vdes nështrat siç vdes një deve.

Le të mendojmë së bashku për fjalët eAll-llahut të Lartësuar:

“E ata që përgatitin dredhi të këqija,për ata është një dënim i rëndë dhedredhia e tyre është e zhdukur.”1

“Ata bënin plane, e All-llahu i asgjë-sonte, se All-llahu është më i miri qëasgjëson (dredhitë).”2

“(megjithatë) Ata përgatitën kurthine tyre,por kurthi i tyre gjendet në duartë All-llahut, qoftë ai kurthi i tyre qëshkulen edhe kodrat nga ai.”3

“Ata përgatitën një kurth e Ne uashpërblyem kurthin duke mos e hetuarata. Pra, vështro se çfarë ishte për-fundimi i dredhisë së tyre. Në tëvërtetë, Ne zhdukëm të gjithë ata dhepopullin e tyre. E këto janë shtëpitë etyre të mbetura shkret për shkak tëmizorisë së tyre. E nuk ka dyshim se nëkëtë (rrënim) për një popull që kuptonka argument.”4

Mos u bëhileqar!

Muhamed Husejn JA'KUB

1 Fatir, 10.2 Enfalë, 30.3 Ibrahim, 46.4 Neml, 50-52.

25

Art

ikuj


“Edhe ata që ishin para tyre vënëintriga. Po All-llahu rrënoi nëthemel ndërtimet e tyre (intrigat) dhekulmi u shemb mbi ta, dhe ashtu uerdhi dënimi kah nuk e kujtuan.”5

“E kur Ne ua dhurojmë njerëzvemëshirën pasi t’i ketë goditur ekeqja (skamja), kur qe, ata u bëjnëhile argumenteve tona. Thuaj: “All-llahu është më i shpejti nëndëshkim”. S’ka dyshim, përcjellësittanë (melaiket) regjistrojnë atë që pothurni ju.”6

“… por nuk mashtrojnë tjetërkëndpos veten e tyre dhe prapëseprapënuk kuptojnë.”7

“A mos janë të sigurt ata që për-gatitën kurthe, se All-llahu nuk do

t’i trandë ata me tokën, ose nuk dot’u vijë atyre dënimi kah nuk e men-dojnë? Ose t’i rrëmbejë ata dukeqenë në udhëtimet e tyre (për jetë etregti), e ata nuk mund t’i shpëtojnëasaj. Ose do t’i kapë ata duke qenënë panik nga frika. Po, s’ka dyshimse Zoti juaj është i butë, i mëshir-shëm (andaj nuk ua ngut dënimin).” 8

“(Largim) Për shkak të mendje-madhësisë dhe dredhisë së keqe, pordredhia e keqe nuk godit tjetërvetëm ata që kurdisën.”9

“Edhe ata (jobesimtarët) paratyre (idhujtarëve) bënë intrigë, po egjithë intriga i është nënshtruardëshirës së All-llahut, Ai e di se çkavepron secili njeri.”10

5 Nahl, 26.6 Junus, 217 Enam, 123.

8 Nahl, 45-47.9 Fatir, 43.10 Rad, 42.

“A mos u siguruan ata prejndëshkimit të All-llahut? Nuk sig-urohet kush prej frikës së ndëshkim-it të All-llahut pos njerëzve të hum-bur.”11

Meditimi për këto ajete dhe përsërit-ja e leximit me vëmendje dhe seri-ozitet mbjell në zemër frikën përlargimin nga mashtrimi (dredhia, hile-ja, dinakëria, tinëzia, komploti, kur-thet, intriga, pabesia, ligësia). Ajetet ebëjnë të qartë ndëshkiminmbi veprimin a trillimin,që bëhet për të mashtruardikë. Ajetet sikur tëthonë: Mos mashtro, kikujdes! Muhamedi, ale-jhis-selam, thotë:“Dredhia, mashtrimi dhetradhtia janë në zjarr.”12

Kujdes, mos mendo tëtradhtosh, sepse do tëtradhtohesh. Shumë prejnjerëzve që po jetojnë nëkëtë botë sillen me All-llahun e Lartësuar si hile-qarë; veprojnë me gruan etyre me dinakëri, mebabanë me tinëzi, medrejtorin dhe shokun epunës me mashtrim, mefqinjin dhe ata që janë afërtij me ligësi. Mendon ishkreti se mund tamashtrojë All-llahun eLartësuar, t’i bëjë hile,tinëzi, etj.

Ibën Xhevziu ka thënë një fjalëshumë të rëndësishme: “Dikushvazhdon të bëjë mëkat, por bënedhe disa vepra të mira. Pasha

All-llahun, kjo padyshim qëështë dredhi ndaj All-llahut.”

Njëri caktoi takimin për ta takuar tënesërmen një vajzë. Rrinte ulur nëxhami para hatibit (ligjëruesit) dhemendonte për ditën (kohën) e takimit.Kështu vazhdon në mëkat. Vallë, a All-llahun tënd do ta mashtrosh? E haharamin (të ndaluarën) dhe është njerii ryshfetit, megjithatë fal namaz, jepsadaka (ndihmon të varfrit). Athua,

kujt po i bën kurth?!Tjetrin e sheh në xhami

duke bërë istigfar (kërkonfalje nga All-llahu), ndërsanë xhep ka paketën eduhanit. Ai vazhdon kështunë mëkat dhe thotë: “All-llahu im më fal!”

I nderuar, kë pomashtron?!

Edhe më shqetësueseështë kur dëgjon dikë tëshprehet i revoltuar dukethënë: “Për Zotin, nuk dotë pendohem, e as nuk dota fal namazin!”

Në vend që të thotë:“Pendohem tek All-llahu.Jo mëkatit!”, i hidhëruarthotë: “Po, do të jem memëkatin dhe jo mependimin!”

Ka dallim mes atij që ebën mëkatin, pastaj kërkonfalje, kthehet tek All-llahu,

pendohet, i vendosur për mos tapërsëritur dhe në mes atij që përgatitkurthe. Po ashtu, ka dallim mes atij qëmëkaton pa dijeni dhe pendohet dhe në

Art

ikuj

26


Kujdes, mos mendotë tradhtosh, sepsedo të tradhtohesh.

Shumë prej njerëzveqë po jetojnë në

këtë botë sillen meAll-llahun e

Lartësuar si hile-qarë; veprojnë megruan e tyre me

dinakëri, me babanëme tinëzi, me drej-torin dhe shokun e

punës me mashtrim,me fqinjin dhe ata që

janë afër tij meligësi. Mendon i

shkreti se mund tamashtrojë All-llahune Lartësuar, t'i bëjë

hile, tinëzi, etj.

11 Araf, 99.12 Hakimi, el-mustedrek (4/607). Albani në librin “Sahihul Xhami’is-Sagir” (6602) e cilëson për hadith sahih.

Art

ikuj

27


mes atij që planifikon, intrigon, insis-ton dhe vazhdon në mëkat.

Duhet të meditojmë për ajetet e lart-përmendura. Ti sheh dallimin në mesatij, i cili është i përfshirë në mëkat, imundur nga epshi e njohja e cekët dhenë mes atij, i cili planifikon kurthe,kurdis komplote, vëzhgon, përpiqet,hulumton të dyshimtat dhe paraqitet iverbër ndaj rregullave. Pikërisht përkëtë edhe dënimi i hileqarit është më irëndë sesa dënimi i mëkatarit tëkufizuar në dije.Atëherë, nëse të them:Ti paraqitesh me disa vepra të mira dhevazhdon me mëkate. Mos thuaj: Unënuk do të falem, derisa të largohemnga mëkatet. Pse nuk largohesh ngamëkatet e të vazhdosh të falesh? All-llahu im! Pranoje pendimin e çdomëkatari musliman!

Le të mendojmë së bashku për ngjar-jen e banorëve të fshatit buzë detit, kurata i bënë dredhi All-llahut të Lartësuardhe injoruan masat e ndëshkimit, epastaj u shndërruan në majmunë. All-llahu i Lartësuar ka thënë: “Dhe pyetiti (Muhamed) për fshatin që ishte nëbreg të detit kur ata e shkelën (thyen)rendin e të shtunës (që e kishin tëndaluar peshkimin). Kur të shtunën etyre peshqit (me shumicë) u vinin parasyve mbi ujë, e në ditën që nuk fes-tonin nuk u vinin. Ja, kështu isprovuam ata ngase ishinmëkatarë.”13

Pra, pyeti, o Muhamed, çifutët eMedinës për lajmin e të parëve të tyrembi çështjen e një vendbanimi që ishtebuzë bregdetit. Çfarë u bë me ata pasithyen urdhrin e All-llahut dhepeshkuan ditën e shtunë? A nuk i defor-moi (ua humbi formën e rregullt të

fytyrës e të trupit) All-llahu ata në maj-munë dhe në derra?

Shkelja e dispozitave ose mëkati nëDitën e Shtunë ishte më e lehtë semëkatet e tjera, si vrasja e të dërguarvetë All-llahut, kërkesa për të parë All-llahun, përulja ndaj idhujve, adhurimi iviçit etj. Pa dyshim se mëkati i Ditës sëShtunë ishte më i vogël, por ngamëkatet e tjera ata nuk u deformuan nëmajmunë dhe derra. Kur shkelën dis-pozitat e së Shtunës, u ndëshkuan. Kjotregon se ndëshkimi nuk ishte vetëmpër mëkatin, por për shkak të dredhisësë tyre. Fejruzabadi ka thënë: “Mëkati ityre ishte mospërfillja dhe përçmimi iAll-llahut.”

Ata i hapën gropat dhe i lëshuan rrje-tat ditën e premte, kurse peshqitmbetën në gropa dhe në rrjeta tështunën. Ata i shikonin peshqit dhe tëdielën e tërhiqnin rrjetën me peshq.Ata bënë hile kur lëshuan rrjetën tëpremten, ndërsa ditën e shtunë i kishinfutur duart në xhepa dhe i shikoninpeshqit duke mbetur në rrjetat elëshuara dhe thoshin: “O Zot, shiko nesi jemi të dëgjueshëm ndaj Teje ditën eshtunë, e ne nuk kemi bërë asgjë.”

Ah, mjerë ata se si vepruan! Ah,mjerë ata si u ndëshkuan!

Atëherë, nëse dëshiron të arrish deritek All-llahu, pendohu prej të gjithaformave të mashtrimit, të dredhisë, tëhiles, të dinakërisë, të tinëzisë, të kom-plotit, të kurtheve, të intrigës, tëpabesisë, të ligësisë.

Përktheu dhe përshtati:Ulvi FEJZULLAHU

13 A’rafë

28

Art

ikuj


I Dërguari i All-llahut, lavdërimi dheshpëtimi i All-llahut qofshin mbi të, kathënë:

“Njeriu (zakonisht) është nëfenë e shokut të tij, kështu qëshikoni me kë po shoqëroheni(miqësoheni)”.

Cili është kuptimi i mirë-filltë i shokut? Jam i sigurtse, nëse ne pyesim veten përkëtë, shumë nga ne nuk do tëmunden t’i përgjigjen në for-mën e duhur. Shumë njerëz ishohin shokët e tyre si njerëzqë i ruajnë sekretin, dikushqë flet me ty në telefon,dikujt që i beson, dikë me tëcilin kënaqesh dhe rri etj.Por ky lloj shoqërie nuk

është i afërt me llojin e shoqërisë që për-mendet në Kur’anin famëlartë.All-llahu,i Lartësuari, thotë:

“Besimtarët dhe bes-imtaret janë të dashurpër njëri-tjetrin, urd-hërojnë për të mirë, endalojnë nga e keqja,falin namazin dhe japinzekatin, respektojnë All-llahun dhe të dërguarine Tij. Të tillët do t’imëshirojë All-llahu. All-llahu është ngadhnjyes, iurtë.” (et-Tevbe, 71)

Tani, çfarë shoku donimë mirë sesa njerëz tëtillë? SubhanAll-llah! Llojine shoqërisë që ne kishim në

Kriteri i shoqërisë së mirë

Kur të jeni meshokun e mirë, ju dotë përfitoni nga ai,ose të paktën, disa

nga mirësitë e tij dotë përfshihen në ju.Ndërkohë që, kur tëjeni me shoqëri të

keqe, do të bëheni siata, ose të paktën,do të përvetësonidiçka nga sjelljet e

tyre të këqija.

29

Art

ikuj


mendje nuk është asgjë në krahasim meshoqërinë që dëshiron All-llahu, sub-hanehu ve teala.Ata “Urdhërojnë përtë mirë e ndalojnë nga e keqja”;

Te kush nga shokët tanë mund ta gje-jmë këtë cilësi? Te ndonjë? Për mos tëthënë te asnjë.

Lloji i shoqërisë që aktualisht janëgjithkund të pranishëm dëshmon tëkundërtën. I sheh njerëzit duke qeshurnë gabime dhe nuk e përfillin atë çkaështë e mirë (e drejtë).

Shumë rrallë, për të mos thënë kurrë,kam parë një shok që i thotë tjetrit:“Vëlla respektivisht motër, kifrikë All-llahun e Lartësuar përatë se çka je duke bërë,se është haram” .

Se sa ndikojnë shokëttanë tek ne, këtë na e shpje-gon ky hadith:

“Transmetohet nga EbuMusa el-Esh’ariu, All-llahuqoftë kënaqur me të, se idërguari i All-llahut,lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, kathënë: “Shembulli i qëndrimitme njerëz të mirë dhe i qën-drimit me njerëz të këqij ështësikurse shitorja e miskut (parfumeria) dhefarkëtaria.Shitësi i miskut ose të jep erë ose tëshet, ose së paku prej tij kundërmon erë ekëndshme. Kurse farkëtari ose t’i djeg teshat,ose prej tij do të vjen erë e pakëndshme (ngathëngjilli)”. (Buhariu dhe Muslimi)

Kështu që, kur të jeni me shokun emirë, ju do të përfitoni nga ai, ose tëpaktën, disa nga mirësitë e tij do të përf-shihen në ju. Ndërkohë që, kur të jenime shoqëri të keqe, do të bëheni si ata,ose të paktën, do të përvetësoni diçka

nga sjelljet e tyre të këqija. Fatkeqësisht,ne jemi duke e humbur shoqërinë evërtetë. Por kjo nuk është pjesa më ekeqe; pjesa më e keqe është se shumëmuslimanë kanë më tepër shoqëri mejomuslimanë në vend të vëllait së tyrenë Islam, ndonëse All-llahu i Lartësuarna këshillon se duhet të preferojmënjerëzit që janë si ne: “Besimtarët tëmos i miqësojnë mosbesimtarët, dhet’i lënë manash besimtarët. Kush ebën këtë, ai nuk ka asgjë nga feja eAll-llahut, thjesht rreh të ruhet semos i vjen ndonjë e keqe prej tyre.All-llahu ju tërheq vërejtjen me dënimprej Tij, pse vetëm tek All-llahu është

e ardhmja.” (Ali Imran,28)

All-llahu na udhëzoftë tëgjithëve!

Sa i përket shoqërisë qëurdhërojnë njëri-tjetrin nëtë mirë, dhe ndalojnë nga ekeqja, ata do të kenë njëshpërblim të madh nëbotën tjetër, dhe do tëfalënderohen me njëri-tjetrin në xhennet,inshaAll-llah.

Por, sa i përket atyre,shoqëria e të cilëve është e bazuar vetëmnë çështjet e kësaj bote, këta të ash-tuquajtur shokë që qeshin dhe nxisinnjëri-tjetrin për të bërë keq, dhe marrinbesimin (fenë) si një tallje, për ata do tëketë një dënim të dhembshëm .

All-llahu, i Lartësuar qoftë, i parala-jmëron muslimanët kundër kësajshoqërie duke thënë: “Atë ditë zul-lumqari do të kafshojë duart e vetadhe do të thotë: I mjeri unë, të kishamarrë rrugën e Pejgamberit! O

Llojin e shoqërisë qëne kishim në mendje

nuk është asgjë nëkrahasim me

shoqërinë që dëshi-ron All-llahu, sub-

hanehu ve teala. Ata"Urdhërojnë për tëmirë e ndalojnë nga

e keqja".

30


Art

ikuj

shkatërrimi im, ah të mos e kishabërë filanin mik! Në të vërtetë, pasie gjeta rrugën e drejtë, ai më largoimua prej asaj, e djalli është ai qënjeriun e humb dhe e lë të vetmuar.”(el-Furkan, 27-29)

SubhanAll-llah, ata që janë shokë mëtë mirë me njëri-tjetrin në këtë botë,në botën tjetër do të bëhen armiq tënjëri-tjetrit.

Në Xhehennem, ky lloj njeriu do tëthërrasë All-llahun, subhanehu veteala, dhe do t’i thotë: “O All-llah, kyperson (shoku i dynjasë) më mori për dorekah harami, o All-llah , o All-llah…dyfishoja dënimin atij.Dhe mallkoje atë menjë mallkim të fuqishëm”. SubhanAll-llah! Sa i dhembshëm është zjarri dhe,për më tepër, këtij personi shoku i vet(i dynjasë) do që t’i dyfishohet dënimiedhe më shumë. Atëherë All-llahu,subhanehu ve teala, do t’ia dyfishojë tëdyve ndëshkimet përkatëse…

SubhanAll-llah, shih këta “shokë”, atanë të vërtetë nuk ishin shokë në Dynjadhe, siç e patë, nuk do të jenë as nëAhiret.Tani është radha juaj të vendos-ni. Ju ose mund t’i urdhëroni shokëttuaj për të mirë dhe t’i ndaloni nga ekeqja, që nuk mund të jetë edhe aq elehtë, por shoku juaj do t’ju falëndero-jë për këtë në xhennet, ose do të rrinimë larg atyre që kafshojnë duart e tyrenga pendimi në Ditën kur pendiminuk bën dobi.

Të jesh i kujdesshëm kur t’i zgjed-hësh shokët…

All-llahu i Lartësuar na bëftë prejatyre që kur të dëgjojnë këshillën, tavëmë në veprim.

www.islamway.comPërshtati nga anglishtja:

Fitim NUHIU

Të nderuar lexues!Të gjithë kemi nevojë të pendohe-

mi. Vdekja vjen pa kohë të caktuarduke mos pyetur fare.

Sa prej të dashurve tanë ishin nëmesin tonë; hanin, pinin dhe thoshin sine se nesër do ta bëjmë këtë punë…epasnesër do të shkoj atje për vizitë ekështu me radhë. Dhe më pas vjenmomenti kur ai mbyll sytë përgjith-monë.

I dëgjon njerëzit duke thënë vdiqfilani apo filania… Ndoshta kanë qenëedhe prej të afërmeve, apo prej të hua-jve… Fëmijë apo të rritur. Atyre dot’ju mbyllen të gjitha dëshirat dhe dotë mbeten vetëm me veprat që kanëbërë në këtë botë.

S’ka dyshim se fjala vdekje ështëfjalë frikësuese, e cila e ndanë trupinnga kjo botë, dhe na përkujton që tëmos jepemi aq shumë pas dëshirave të

“Vizitori”i befa-sishëm

Art

ikuj

31


kësaj bote dhe stolive të sajamashtruese.

Atëherë, jemi të nevojshëm përpendim, posaçërisht në këtë kohë kurvdekjet e papritura janë të shpeshta.

Po ashtu, në të shumtën e rastevedëgjojmë fjalën vdekje duke mos u për-mendur fare shkaku i vdekjes.

Ndodhë që personi të jetë ulur nëmesin e familjes dhe për një momentshtrihet të flejë, pa qenë fare i sëmurë,dhe kur familja dëshiron ta zgjojë atë, egjen të vdekur. Apo del me makinë dhenë aksident vdes! Shembujt janë tëndryshëm nga jeta e përditshme.

Nëse personi ka qenë i dashur nëmesin e njerëzve dhe me moral të lartë,e me kujtime të mira mbetet kujtimi itij. Një poet ka thënë:

”Kanë vdekur popuj, por nukkanë vdekur virtytet e tyre,

Ndërsa jetojnë popuj të tjerë,por tek njerëzit janë të vdekur.’’

Ne si muslimanë duhet të përgatitemiqë vdekjen ta presim me adhurim ndajAll-llahut xh. sh., dhe me vepra tëmira.Athua pse? Sepse njeriu në këtëbotë shërohet prej shumë sëmundjeve,por sëmundja, e cila nuk ka shërim dherrugëdalje është vdekja.

Në fund e po e përfundojmë me ajettë Kuranit Famëlartë ku All-llahu iMadhërishëm thotë:

”Dhe askush nuk e di, pos Tij, se nëç’vend (ose ç’kohë) do të vdes. Me tëvërtetë, All-llahu është iGjithëdijshëm dhe Njohës i çdogjëje” (Lukman, 34)

Shkëputur nga revista javore kuvajtianeel-Muxhtema’ nr. 1446

Përktheu:Valdet KAMBERI

Ndodhë që personitë jetë ulur në mesin

e familjes dhe përnjë moment shtrihettë flejë, pa qenë fare

i sëmurë, dhe kurfamilja dëshiron tazgjojë atë, e gjen tëvdekur. Apo del me

makinë dhe në aksident vdes!

32


Tem

a

Shkak në përhapjen eateizmit në botënperëndimore ishin disa

parime ideologjike të vendosura dhetë mbrojtura nga filozofë të njohur, tërespektuar dhe me ndikim. Në thelb,këta filozofë ishin besimtarë, porparimet e ideologjisë së tyre, sithemele të ateizmit, ishin bindëse përshumë pasardhës, që mbështetënateizmin e tyre mbi këto parime ide-ologjike. Besimin e këtyre filozofëve,të shprehur qartë, ata e konsideronin,çështje individuale që nuk përshtatetme parimet logjike që po të njëjtëtfilozofë i kanë vendosur.

Një prej këtyre filozofëve ishte edheDekarti, teoricien inatyralizmit dhe shkencavenatyrore. Sipas teorisë sëtij: Natyra, pas krijimit tësaj nga ana e Zotit, ështëpavarësuar me ligjet e sajnatyrore të vendosura prejZotit. Krijuesi (Zoti) nukndërhyn në çështjet enatyrës dhe nuk i ndalonefektet e veprimtarisë sësaj. Krijuesi (Zoti) u larguanga jeta e përditshme

njerëzore dhe nga intere-sat momentale të njeri-ut. Jeta mundej të vazh-dojë pa iu drejtuar All-llahut, madje, edhe pa epërmendur Atë. All-llahu(Krijuesi) përmendejvetëm në fillim të

Shkaqet e përhapjes sëateizmit në kohën tonë (2/2)

Dr. Xha’fer Shejh IDRIS

Ndeshja mes shken-cave dhe fesë, fesë sëvërtetë, që e pranonmetodologjinë shken-core si mjet pasurimitë njohurive, por joedhe si mjet i vetëm

për njohje tërealitetit, nuk është e

mundshme.

33


Tem

a

bisedës për krijimin e botës. Emri ikëtij krijuesi “pasiv”, te shumica eshkencëtarëve të natyrës u shndërruanë “metaforë” për parimin oseparimet, mbi të cilat ngrihet sistemi inatyrës.

Shumica e njerëzve, kur dëgjonfjalën e Ajnshtajnit: Jam i bindur seZoti nuk hedh zare, imagjinojnë se aika qenë besimtar, edhe pse qëllimi ikësaj fjalie ka qenë shprehjemetaforike e refuzimit të tij tëteorisë, sipas të cilës rastësia është evërtetë objektive në strukturën e uni-versit dhe nuk është çështje relative, eveçantë për vëzhguesin e kozmosit.

Në kohën tonë fizikanti i njohurXhorxh Smut, që zbuloi “rrudhat-anisotropy” në mikrovalët kozmike tësfondit, që datojnë prej periudhës sëtreqind mijë viteve të para të jetëskozmike dhe të cilat, sipas teorisë së

Big Bang-ut ishin bërthamat, nga tëcilat u formuan trupat kozmike, në njëdeklaratë para mediave, në vitin 1992,në të cilën publikoi dhe shpjegoi zbu-limin e tij, tha: Nëse je i devotshëm,është sikur të shohësh Zotin.

Kjo fjali ishte pjesë e tekstit integralqë u tha dhe u transmetua nga mjetete informimit. I njëjti autor, në librin etij “Rrudhat e kohës- Wrinkles in time”,shkruan se është duke kërkuar faljepër kolegët e tij fizikanë.

Në shkencën mbi gjithësinë, atëherëkur hulumtimi i afrohet pyetjes esen-ciale mbi ekzistencën tonë, shkencatnatyrore takohen me filozofinë dhegjitha vijat ndarëse mes tyre gati sefshihen. Ajnshtajni, që jetën e tij ekaloi duke kërkuar shpjegim logjikpër gjithësinë në një rast tha: “Dua tëmësoj se si e krijoi Zoti botën.” Kjofjali ishte thjesht metaforë për tënxjerrë në pah dimensionin e thellë tëhulumtimit.Vërejtjet e mia, që shpeshcitohen si prova, janë të njëjtit kallëp.

Prej tyre është edhe Kanti, që ekonsideroi parimin e kauzalitetit tëveçantë për botën tonë.

Metodologjia e ndjekur nga këtafilozofë flet për një realitet që duhetmarrë parasysh. Ndodh që njeriu tëjetë besimtar i deklaruar, të identi-fikohet me një bashkësi besimtarëshdhe në të njëjtën kohë të mohojë bes-imin me disa ide që i ka. Çështja e bes-imit është e ngjashme më çështjen esjelljes, njeriu mund të jetë besimtar,por në brendësinë e tij ka akoma cilësitë injorancës dhe sjellja e tij më tepëri përkon injorancës sesa besimit. Kasituata të tilla kur sjellja e tij rrënonbesimin që ai pretendon. A nuk kathënë i Dërguari i All-llahut, lavdëri-

Ateistët, duke ndjekurmetodologjinë e mashtrimeve,fenë e vendosën përballë shken-cave natyrore, duke trumbetuarpër veçoritë, me të cilat dallohenshkencat, duke folur për frytet eveprimtarisë së tyre, të shfaquranë formë inovacionesh tëdobishme për njerëzimit. Mezgjerimin e njohurive rreth uni-versit, ata ndikuan në eliminimine shumë miteve lidhur me uni-versin dhe me natyrën e fak-torëve ndikuese në gjithësi dhekështu arritën që njerëzit t'ibindin të mbështeten kryesishtnë shkencat ekzakte e jo në fe, nënjohjen e të vërtetave.

Tem

a34


mi dhe paqja e All-llahutqofshin mbi të: “Njeriu qëkryen marrëdhënie seksualejo ligjore nuk është besimtarnë momentet e atij veprimi.” Injëjtë është edhe rasti meidetë që ka njeriu.Devijimi në ide është më irrezikshëm sesa devijiminë sjellje për vetëmendimtarin dhe, mëpas, edhe për tjerët.

Edhe muslimanët kanëpasur përvoja të ngjashmenë historinë e tyre.Xhehminjtë, për shem-bull, e kanë kumtuar hap-tazi përkatësinë e tyreislame, madje, mes tyre ka pasur edhenjerëz të devotshëm, por kuptimi ityre mbi atributet (sifatet) e All-llahutishte ateist, siç e kemi përmendur nëdisa nga shkrimet tona. Falë munditqë dhanë kolosët e shkencave islame,që logjikisht dhe duke u mbështeturnë tekstet e shpalljes, shpjeguan devi-jimin e tyre dhe kështu minimizuanndikimin e tyre negativ, që ndoshta dotë kish arritur nivelin e ndikimit tëfilozofëve perëndimorë. Dijetarët eIslamit shpjeguan kotësinë e rreg-ullave të tyre që shpijnë drejtateizmit.

Ateistët, duke ndjekurmetodologjinë e mashtrimeve, fenë evendosën përballë shkencave naty-rore, duke trumbetuar për veçoritë,me të cilat dallohen shkencat, dukefolur për frytet e veprimtarisë së tyre,të shfaqura në formë inovacionesh tëdobishme për njerëzimit. Me zgjerim-in e njohurive rreth universit, atandikuan në eliminimin e shumë

miteve lidhur me uni-versin dhe me natyrën efaktorëve ndikuese nëgjithësi dhe kështu arritënqë njerëzit t’i bindin tëmbështeten kryesisht nëshkencat ekzakte e jo nëfe, në njohjen e të vërte-tave.

Ky pohim ndoshta do tëishte më se i pranueshëmnë situatë mospajtimiabsolut mes fesë dheshkencave ekzakte, situatënë të cilën njeri me logjikëtë shëndosh nuk do tëarrinte të bënte bashkiminmes postulateve të fesë

dhe zbulimeve shkencore. Ai do tëishte i pranishëm edhe atëherë kurshkencat ekzakte do të ishin të afta tëzbulonin, duke ndjekurmetodologjinë e tyre shkencore,sekretet e jetës, shkakun e jetës sëtyre në këtë planet, çfarë ndodh menjerëzit pas vdekjes, të zbulojnë vler-at udhëzuese. Shkencat ekzakte, menatyrën e tyre dhe me pranimin e per-sonaliteteve më të dalluar të atyreshkencave, nuk arritën të japinpërgjigje të prera në këto çështje.Mbështetësi i teorisë: Merre shkencëndhe ktheji shpinën fesë, është si njeriuqë thotë: Njerëzit që pajtohen përgjërat që i perceptojnë me shqisat etyre janë më të shumtë në numër sesaata që pajtohen për përfundimet tënxjerra nga premisat logjike. Pranuesii këtij pohimi thotë: Prandaj duhet tëmbështetemi vetëm në shqisat tonadhe ta lejmë anash logjikën. Ështëgabim të mendohet se shqisat janërruga e vetme për njohjen e asaj, për

Çështja e besimitështë e ngjashme më

çështjen e sjelljes,njeriu mund të jetë

besimtar, por nëbrendësinë e tij ka

akoma cilësi të injo-rancës dhe sjellja e

tij më tepër i përkoninjorancës sesa bes-imit. Ka situata tëtilla kur sjellja e tij

rrënon besimin që aipretendon.

Tem

a

35


të cilën ka nevojë njeriu. Nuk ështëkontradiktore të mbështetesh nëshqisat atëherë kur ato janë rruga evetme e njohjes dhe në logjikën, përçështjet që njihen me shkencë.

Ndeshja mes shkencave dhe fesë,fesë së vërtetë, që e pranonmetodologjinë shkencore si mjetpasurimi të njohurive, por jo edhe simjet i vetëm për njohje të realitetit,nuk është e mundshme. Ka njohuri qëmësohen vetëm me trans-metim, disa tjera arrihenme deduktim logjik dhetë vërteta që nuk njihenpërpos me anë të të dër-guarve. I mençur është aiqë i përdor gjitha këtorrugët e gnosës (njohjes)sipas llojit të realitetit qërreh të njohë. Nukmundet të cilësohet si imençur ai që e përkufi-zon vetën vetëm me disamënyra të njohjes, dukemohuar të tjerat. Përkëtë arsye, nevojat emëdha për njohjen erealiteteve që s’mësohenme anë të shkencaveekzakte, disa njerëzpreferojnë të kapurit tedisa fe, edhe pse në toshohin gjëra të kota. Disaaspekte të njohjes tek atangelen të pakënaqur.

Shembull i disa krahasimeve artifi-ciale që unë i konsideroj qesharakeështë fjala e filozofit Poper, që e morisi shembull Vajnberg (Weinberg):“Është evident fakti se jo-logjika ështëpërgjegjëse për shumë luftëra dhearmiqësi ndërkombëtare, para

kryqëzatave dhe pas tyre. Unë akomanuk di për ndonjë luftë që ështëndezur për hir të ndonjë qëllimishkencor ose me urdhër të shkencë-tarëve.”

Poperit i përgjigjemi: Asnjë luftëgjithashtu nuk është ndezur për hir tëdivergjencave letrare dhe shijeve artis-tike, por gjithë luftëtarët, fetare dhejofetare, përfitojnë nga njohuritë etyre të kësaj bote në luftërat e tyre.

Edhe pse asnjë luftë nukështë nisur në emër tëshkencës ajo (shkenca) kaqenë shërbyes i nënshtruari luftërave, pse atëherë asaji jepet përparësi para fesë?I thuhet: Janë ndezurluftëra për shkak të dal-limeve në ngjyrë dhe përshkak të përkatësisë racoredhe kjo nuk do të thotënjerëzit të heqin dorë ngangjyra dhe raca e tyre.Kësaj i shtojmë edhe faktinse gjitha luftërat janë tëkëqija padyshim dhe përkëtë i Dërguari i All-llahut, lavdërimi dhe paqjae All-llahut qofshin mbi të,ka thënë: “O ju njerëz mos ekërkoni takimin me armikundhe kërkoni që All-llahu t’jumbrojë...”, por lufta në disaraste është mjet i vetëm

për mbrojtjen e së drejtës dhe përparandalimin e dëmit më të madh.

Përktheu:Talha KURTISHI

Shumica e njerëzve,kur dëgjon fjalën eAjnshtajnit: Jam i

bindur se Zoti nukhedh zare, imagjino-

jnë se ai ka qenëbesimtar, edhe pseqëllimi i kësaj fjalie

ka qenë shprehjemetaforike e

refuzimit të tij tëteorisë, sipas të cilës

rastësia është evërtetë objektive nëstrukturën e univer-

sit dhe nuk ështëçështje relative,e veçantë përvëzhguesin e

kozmosit.

36


Të gjithë dijetarët islamë janë tëmendimit se, mes-hu i kokësgjatë abdesit është njëri nga

kushtet e abdesit, duke argumentuarpër këtë me fjalën e All-llahut tëLartësuar:

“O ju që besuat! Kur doni të ngri-heni për të falur namazin, lanifytyrat tuaja dhe duart tuaja derinë bërryla; fërkoni kokat tuaja, ekëmbët lani deri në dy zogjt...” (El-Maide, 6)

Në këtë punim do ta shtjelloj këtëçështje përmes këtyre nëntitujve:

1.Forma e fërkimit (mes-hut),2.Mënyra e mes-hut,3.Mes-hu mbi shami tek gratë,4.Përsëritja e mes-hut,5.A duhet fërkuar veshët së bashku

me kokën?

I. Forma e fërkimit (mes-hhut)Në lidhje me formën e këtij fërkimi,

dijetarët e fikhut kanë qëndrime tëndryshme, varësisht se si e kuptuanparafjalën “bi” (në tekst origjinal:“bi ru-usikum”).

Në gjuhën arabe kjo parafjalë ka disakuptime: e pa ndikim në fjali, shërben

për përforcim, dhe ka kuptimin “ca”.Ata dijetarë që e kuptuan si fjalë të

pa ndikim, e obliguan mes-hun e tërëkokës, ndërsa ata që e kuptuan medomethënien “ca”, e obliguan mes-hun e një pjesë të kokës. Këta të fun-dit gjithashtu s’u pajtuan rreth pjesësobliguese.

Mendimet e dijetarëve rreth kësaj çështjeje:Mendimi i parë: obligohet mes-

hu i tërë kokës. Këtë mendim e mba-jnë medhhebet: Maliki dhe Hanbeli.

Mendimi i dytë: obligohet mes-hui një pjese të kokës. Këtë mendim embajnë medhhebet: Hanefi dhe Shafisi dhe disa dijetarë të medhhebit mali-ki. Mirëpo, këta kanë qëndrime tëndryshme rreth pjesës obligative:

- Medhhebi hanefi obligon mes-hune një të katërtës së kokës dhe atë dukee kufizuar me përshkim të tre gishtavee më tepër, ngase më pak se tre gishtanuk realizohet obligimi.

- Medhhebi shafi, nuk përkufizonpjesë dhe nëse përshkohet edhe njëqime floku, mjafton.

- Disa dijetarë të medhhebit maliki,nga ta që obligojnë një të tretën, por

Mënyra e fërkimit (mes-hut)të kokës gjatë abdesit(Studim krahasues mes shkollave juridike islame)

Shkruan: Rasim HAXHA

Tem

a

37

Tem

a


prej tyre obligojnë dy të tretat.Mendimi i tretë: mashkulli oblig-

ohet me mes-hun e tërë kokës, ndërsafemra vetëm pjesën e parme të kokës.Këtë mendim e mbajnë disa dijetarëtë medhhebit hanbeli.

Argumentet për secilin mendima) Argumentet e mendimit të

parë:1. Ajeti kur?anor: “... fërkoni kokat

tuaja...”. Nga konteksti i ajetit kupto-het fërkimi i tërë kokës.

2. Hadithet që përshkruajnë abdesine të Dërguarit, lavdërimi dhe paqja eAll-llahut qofshin mbi të, të gjithakëto e përforcojnë fërkimin e tërëkokës siç është hadithi i transmetuarprej Humran Mevla Uthman IbënAffan, All-llahu qoftë i kënaqur me të,dhe ai i Abdulla Ibën Zejdit, All-llahu

qoftë i kënaqur me të.Transmetohet nga Amër Ibën Jahja

el-Mazini, nga babai i tij që thotë: Ishai pranishëm kur Amër Ibën Ebil-Hasene pyeti Abdullah Ibën Zejdin se si mer-rte abdes i Dërguari, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshin mbi të:“Kërkoi një enë me ujë dhe mori abdessikur kur merrte i Dërguari, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshin mbi të, mori ujënga ena dhe pastroi duart tre herë, pastajprapë mori ujë nga ena dhe e futi në gojëdhe hundë nga tre herë, gjithashtu iufrynte hundëve tre herë. Futi prapë dorënnë enë dhe pastroi fytyrën tre herë. Më pasfuti duart në enë dhe i pastroi ato dy herëderi në bërryla. Futi duart në enë dhe meto fërkoi kokën duke filluar nga pjesa eparme e saj deri në fund të kokës mbrapa,një herë, pastaj pastroi këmbët”. Në njëtransmetim tjetër: “Filloi nga pjesa e

Tem

a38


parme e kokës derisa arriti në fund të sajmbrapa, pastaj i ktheu prapa (duart)derisa arriti aty ku kishte filluar”.(Transmeton Buhariu dhe Muslimi).

3. Krahasimi mes fërkimit të kokësdhe fërkimit të fytyrës me rastin emarrjes tejemmum, ngase parafjala“bi” gjithashtu ceket te tejemumi.Thotë All-llahu i Lartësuar: “...fërkoni fytyrat tuaja...”. (el-Maide,6). Këtu gjithashtu kërkohet fërkimi itërë fytyrës.

b) Argumentet e mendimit tëdytë:

1. Ajeti kur?anor: “... fërkoni kokattuaja...”. Nga konteksti i ajetit nukkuptohet fërkimi i tërë kokës, ngaseparafjala “bi”, që ka ardhur në këtëajet, ka kuptimin “ca”.

2. Transmetohet nga Mugire se iDërguari, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, “gjatë marrjes sëabdesit, fërkoi pjesën e parme të kokës dheçallmën”. (Transmeton Muslimi).

c) Argumentet e mendimit tëtretë:

Gjatë hulumtimit rreth dijetarëve tëkëtij mendimi, s’kam hasur në ndonjëargument, me të cilin argumentojnëmendimin e tyre. I vetmi argument,me të cilin do të mund të argumen-tonin mendimin e tyre, ndoshta janëvështirësitë që mund të hasë në tofemra gjatë mes-hut të kokës. All-llahue di më së miri.

Shtjellimi i argumenteve dhe kundërpërgjigjet:Pjesëtarët e mendimit të dytë i

kundërshtojnë ata të mendimit të parëduke thënë:

1. Ajeti që flet për abdesin nuk eobligon mes-hun e tërë kokës, porvetëm se një pjesë të saj, ngase paraf-jala “bi” që ka ardhur në këtë ajet kakuptimin “ca”.

2. Transmetohet nga Mugire se “iDërguari, lavdërimi dhe paqja e All-llahutqofshin mbi të, gjatë marrjes së abdesit,fërkoi pjesën e parme të kokës dhe çallmën”.(Transmeton Muslimi).

Nëse do të ishte obligim fërkimi itërë kokës, i Dërguari nuk do tëfërkonte vetëm pjesën e parme tëkokës.

Përgjigjja e pjesëtarëve të mendimittë parë:

1. Parafjala“bi” nuk mund të ketëkumtimin“ca”. Këtë e përforcojnëshumë linguistë të arabishtes të njohursi: Niftavejhi, Ibën Durejdi, IbënBurhani etj.

2. Hadithi me të cilin argumentojnëata që s’e obligojnë mes-hun e tërëkokës, hadithi i Mugires, është argu-ment kundër tyre. Sikur mos të ishteobligim fërkimi i tërë kokës, iDërguari do të mjaftohej vetëm memes-hun e pjesës së parme të kokës,por i dha mes-h edhe çallmës, e cila iambulonte kokën.

3. Të gjitha hadithet që përshkrua-jnë abdesin e të Dërguarit tregojnë seai fërkonte tërë kokën. Njëherësh,këto hadithe janë sqarim i ajetit tëabdesit.

4. Thotë Ibnul Kajjimi: “Nuk qën-dron në asnjë hadith të vërtetë se iDërguari, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të ka fërkuar vetëmnjë pjesë të kokës gjatë abdesit,mirëpo kur fërkonte vetëm pjesën eparme, e plotësonte atë me, fërkimine çallmës”.

Tem

a

39


Mendimi që duket të jetë më i saktë në këtë çështjePasi sollëm argumentet e secilit

mendim dhe, më pas, shtjellimit tëtyre, qartësohet se argumentet dhe evërteta janë me dijetarët që e obligo-jnë mes-hun e tërë kokës gjatë abde-sit.

II. Mënyra e mes-hhutMeqë thamë më lartë se mendimi i

vërtetë mbi mes-hun është, ai se duhettë përshkohet tërë koka, atëherë cilaështë mënyra e këtij mes-hu?

Mënyra e mes-hut është transmetuarnë hadithin, që u cek më lart. Me të dyduart fillon nga pjesa e parme e kokës,deri në fund të saj mbrapa, pastaj ikthen prapë duart aty ku ke filluar.

III. Mes-hhu mbi shami tek gratëMes-hu i shamisë (mbulesës) tek

femrat, dijetarët e krahasojnë me mes-hun e çallmës te meshkujt. Ata që elejojnë mes-hun e çallmës, e lejojnëmes-hun e shamisë dhe e kundërta.

Dijetarët që e lejojnë, argumentojnëme hadithin, që e transmeton Mugireku thotë: “I Dërguari, lavdërimi dhe paqjae All-llahut qofshin mbi të, gjatë marrjes sëabdesit, fërkoi pjesën e parme të kokës dheçallmën”. (Transmeton Muslimi).

Këtu, vështirësitë e heqjes së çallmësjanë të njëjta me ato të heqjes sëshamisë.

Dijetarët që nuk e lejojnë mes-hun eçallmës dhe shamisë, argumentojnëme atë se ajeti i abdesit obligon mes-hun e kokës e jo të çallmës aposhamisë, dhe po kjo praktikë vërehetnë hadithe që flasin për abdesin.

Mirëpo e vërteta qëndron në atë se iDërguarit, lavdërimi dhe paqja e All-

llahut qofshin mbi të, i ka dhënë mes-h çallmës. Hadithi që e tregon mes-hun e çallmës, është sqarues i ajetitdhe haditheve të tjera të abdesit dheassesi nuk ndeshet me to.

Thotë hoxha i nderuar MuhamedUthejmini, All-llahu e mëshiroftë:“...nëse ka vështirësi si të ftohtit apovështirësitë e heqjes së shamisë,lehtësimet si kjo janë evidente,mirëpo, më mirë është që mos t?ijapësh mes-h shamisë”.

Kështu, pra, vërtetohet lejimi i mes-hut të shamisë. All-llahu e di më sëmiri.

IV. Përsëritja e mes-hhut të kokësNë lidhje më atë se a duhet të

përsëritet mes-hu, apo mjafton vetëmnjë herë, dijetarët kanë dy mendime.

Thotë imam Shafiu, All-llahu emëshiroftë, se mes-hu duhet përsërit-ur po aq herë sa përsëritet larja epjesëve të abdesit.Argumenton me njëtransmetim tjetër të hadithit tëOthmanit: “I Dërguari, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshin mbi të i dhames-h kokës tre herë”. (Transmeton EbuDavudi).

Dijetarë të tjerë thonë se s’kanevojë të përsëritet mes-hu. Këtëe tregojnë hadithet e abdesit, ndërsatransmetimi për mes-hun tre herë,është i dobët dhe i kundërshton trans-metimet e forta.

Ky është mendimi, i cili duket të jetëmë i saktë në këtë çështje.

V. A duhet fërkuar veshët së bashku me kokën?Dijetarët kanë dy mendime rreth

dispozitës së fërkimit të veshëve.Mendimi i parë: Fërkimi i

Tem

a40


veshëve është sunnet. Ky është qën-drimi i medhhebeve hanefi, shafi, ndër-sa medhhebi maliki ka dy transmetime:

a) fërkimi i veshëve është sunnet,b) fërkimi i tyre është obligim.Mendimi i dytë: fërkimi i veshëve

është nga obligimet e abdesit (farz). Kyështë mendimi i medhhebit hanbeli, sidhe një transmetim nga medhhebimaliki.

Argumentet e dy mendimeve:Argumentojnë dijetarët nga mendimi

i parë:Fërkimi i veshëve nuk është përmen-

dur në ajetin e abdesit dhe, çka nuk ështëpërmendur në këtë ajet, nuk është oblig-im.

Nga hadithet, të cilat tregojnë se iDërguari, lavdërimi dhe paqja e All-llahutqofshin mbi të, ka fërkuar veshët, kupto-het se një gjë e tillë është sunnet.

Dijetarët e mendimit të dytë argumen-tojnë:

Hadithet janë ato që e qartësojnëdomethënien e ajetit, ndërsa transmeto-het në disa hadithe, si:

“ Veshët janë një tërësi me kokën”(Transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu,Ibën Maxhe,Ahmedi).

“I Dërguari,lavdërimi dhe paqja e All-llahutqofshin mbi të, fërkoi kokën dhe veshët; brendadhe jashtë”. (Transmeton Tirmidhiu dhe ekonsideron sahih). Në një transmetimtjetër: “I Dërguari, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, fërkoi kokën dhe veshët;brendësinë me gishtat tregues, ndërsa anën ejashtme me gishtat e mëdhenjë”.(Transmeton Nesaiu).

Shtjellimi i këtyre haditheveHadithin e dytë me të dyja transme-

timet e pranojnë të gjithë dijetarët,mirëpo saktësia e hadithit të parë ështëkontestuese mes dijetarëve të hadithit.

Disa nga këta dijetarë nuk e pranojnëpër hadith të saktë, disa të tjerë e pra-nojnë.

Hadithi ka tetë transmetime ngasahabij të ndryshën. Të gjitha këtorrugë të tij, edhe nëse janë të dobëta, eforcojnë njëra tjetrën. Thotë imamTirmidhiu, All-llahu e mëshiroftë, njëringa transmetuesit e hadithit: “Ky ështëhadith hasen me zinxhirë jo edhe aq të fortë.Me të punojnë shumica e dijetarëve, prejsahabëve dhe të tjerët pas tyre”.

Mendimi i vërtetë:Pas polemikave rreth saktësisë së

hadithit, mund të thuhet se mendimi ivërtetë është: fërkimi i veshëve ështëvaxhib. Këtë mendim e forcon njëhadith tjetër: “...kur fërkon kokën,bien mëkatet nga koka e tij, derisa tëbien edhe nga veshët”. (TransmetonMaliku, Nesaiu, Ibën Maxhe).

Thotë Ibën Tejmije, All-llahu e mëshi-roftë: “fjalët e të Dërguarit, lavdërimidhe paqja e All-llahut qofshin mbi të,“bien mëkatet nga veshët kur fërkon kokën”,janë argument se veshët janë një tërësime kokën”.

Thotë hoxha i nderuar MuhamedUthejmin, All-llahu e mëshiroftë:“Fërkimi i veshëve është vaxhib me savijon: 1.Transmetohet se këtë e ka bërë idërguari i All-llahuti; 2. Se ata janë njëtërësi më kokën; 3. Meqë veshët janë përtë dëgjuar, është e rrugës që ata të pas-trohen, në mënyrë që njëriu të pastro-het nga dëgjimi haram”.

All-llahu e di më së miri!


41

Omer Ibën Abdulazizirrjedh nga një familjesundimtare. Xhaxhai i tij

ishte Abdulmelik bin Mervan,kurse djemtë e xhaxhait të tij,Velidi dhe Sulejmani, që të gjithëishin nga kalifët Emevitë. Shumicae intelektualëve, mendimtarëve, erilindësve e pranojnë se jeta aposundimi i Omer ibën Abdulazizitka qenë përplot me shembuj tëmrekullueshëm në zbatimit të për-piktë të Sheriatit Islam.

Ajo që më së shumti e karakteri-zon veprimtarinë e tij, është faktise ai kontribuoi shumë nëjetësimin e mësimeve kur’anoredhe praktikës që na e solliMuhammedi, lavdërimi dhe paqjae All-llahut qofshin mbi të, ndërnjerëz si; në shpërndarjen e ditur-isë, në rrënjosjen e njerëzve në fe,në njohjen e tyre me Sunnetin eMuhammedit, lavdërimi dhe paqjae All-llahut qofshin mbi të etj. A ie shihte të arsyeshme që popullit tëtij t’u mësonte fenë dhe të bëhenpraktikues të saj. Këtë e vërejmëku në një nga hutbet e tija thotë:Islami ka ligje, rregulla dhe dis-pozita. Kush vepron sipas tyre e kaplotësuar besimin, e kush nuk

Omer Ibën Abdulazizi - PasqyraEmevite (61-101h)

Përgatiti: Enver AZIZI

Tem

a

42


Tem

avepron sipas tyre, nuk e kaplotësuar besimin. Nësemë jep All-llahu jetë, dot’ua mësoj ato dhe do t’uamundësoj që t’i prak-tikoni.

Omer Ibën Abdulazizi kaqenë ndjekës i Kur’anitdhe Sunnetit tëMuhammedit, lavdërimidhe shpëtimi i All-llahutqofshin mbi të, dhe e kashfrytëzuar të gjithëpotencialin që e ka posed-uar vetëm e vetëm që nështetin e tij të praktikohetligji i All-llahut, qoftë edhenëse i ka kushtuar kjo mejetë. Ajo, të cilën e prak-tikoi Omeri është esenca ekëtij dini, siç thotë All-llahu i Madhëruar nëKur’anin famëlartë: “Për Zotin tëndjo,ata nuk janë besimtarë (të asaj që tëzbriti ty as të asaj para teje) derisa të moszgjedhin ty për të gjykuar në atëkonflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykim-it tënd) të mos ndiejnë pakënaqësinga gjykimi yt dhe (derisa) të mosbinden sinqerisht.” (en-Nisaë, 65)

Kurse Muhammedi, lavdërimi dheshpëtimi i All-llahut qofshin mbi të, kathënë: “O ju njerëz, unë po ua lë dy gjëra, enëse kapeni për to kurrë nuk do të humbni;Librin e All-llahut dhe Sunnetin tim.”

Omer ibën Abdulazizi ka qenë i kapurfort për ligjin e All-llahut dhe Sunnetine Muhammedit, lavdërimi dhe shpëtimii All-llahut qofshin mbi të, dhe tëkalifëve të drejtë (hulefai rrashidinëve).Kështu që ia ktheu autoritetin kalifatit,ngase rrugën e tyre e kishte kapur medhëmballë. Për çdo problem kthehej

tek mënyra se si kanëvepruar ata, kurse përçështjen e havarixhëvevepronte ashtu si kishtevepruar Aliu, All-llahuqoftë i kënaqur me të. Ithërriste ata me shkresë, ekur nuk iu përgjigjeshin,atëherë iu shpallte luftë dhegjykonte siç kishte gjykuarAliu, All-llahu qoftë ikënaqur me të. Ai e shihtetë udhës se kush largohetnga rruga, që e kishin kapurbesimtarët, ai është ngafraksionet e devijuara.

Çdo gjë që është traditë ekalifëve të drejtë, ai ështëSunnet i Muhammedit,lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, sepseata kanë vepruar brenda

kornizave të Sunnetit të tij dhe se nukka obligim në fe pos asaj, që e ka oblig-uar Sheriati, si dhe nuk ka të ndaluarpos asaj që ka ndaluar Sheriati. Poashtu, as mustehab nuk ka pos asaj që kabërë mustehab Sheriati, e as nuk kamekruh pos asaj që e ka bërë mekruhai, as mubah pos asaj që e ka bërëmubah ai.Të ndjekurit e rrugës së hule-fai rrashidinëve në çështjet e akides dhelegjislaturës është rruga e të parëvetanë (selefit) dhe ajo, për të cilën urd-hëron Kur’ani dhe Sunneti iMuhammedit, lavdërimi dhe paqja eAll-llahut qofshin mbi të, siç thotë All-llahu, i Lartësuar qoftë gjithherë, nëKur’anin famëlartë: “Kush ikundërvihet të dërguarit, pasi që iështë bërë e qartë e vërteta dhendjek rrugë tjetër nga ajo e besim-tarëve, Ne e lëmë në atë që ka zgjed-

Omer ibënAbdulazizi e rregul-

loi edhe sistemingjyqësor. Ishte

shumë i përpiktëdhe i kujdesshëm në

zgjedhjen e gjyq-tarëve. Çdokujt qëdëshironte të bëhejgjykatës, ai vendosi

pesë kritere:Dituri

MençuriButësi

Të konsultohet metë tjerët

Të ketë fuqi për tathënë të vërtetën.

43


Tem

a

hur (në dynja) dhe e fusimnë Xhehennem. Sa për-fundim i keq është ai.”(en-Nisaë, 115)

E Muhammedi, lavdëri-mi dhe paqja e All-llahutqofshin mbi të, ka thënë:“Kapuni për Sunnetin tim dhepër sunnetin e Kalifëve tëDrejtë (hulefair-rashidinëve).Mbajeni atë me dhëmballë, sidhe kini kujdes nga risitë,sepse çdo risi është humbje.”

Pasqyra administrativeKur e pranoi postin e kalifit, hipi në

minber, ku për herë të parë doli paraopinionit dhe tha: “O ju njerëz, unë usprovova me këtë çështje. As që kammenduar ndonjëherë që ta ushtroj këtëpost e as që jam konsultuar me dikë.Por kjo është surprizë për mua dhe unëkëtë zgjedhje e lë në qafën tuaj. Kjozgjedhje është për ju dhe jo për mua.”

Të pranishmin brohoritën njëzëri: Netë kemi zgjedhur ty, dhe jemi dakord qëti të kujdesesh për çështjet tona. Këtë ethemi me qejf dhe krenari.

Në këtë moment ai ekuptoi se nuk ka rrugëdal-je tjetër pos që ta pranojëkëtë detyrë dhe menjëherëvazhdoi fjalimin e tij duketreguar platformën e tijpër qeverisje ku tha: Nukka më pejgamber pasMuhammedit, lavdërimidhe shpëtimi i All-llahutqofshin mbi të, e as libërpas Kur’anit famëlartë.Dhe çdo hallall do tëmbetet hallall deri ditën egjykimit. Unë nuk jam

gjykues, por jamekzekutues. Unë nuk jamshpikës, por pasues iSunnetit. Nuk dua të mërespektoni kur jam nërrugë të gabuar. Unë nukjam më i mirë se ju, porjam prej jush, vetëm qëpërgjegjësinë më të madhee mbaj unë. Kush do të nashoqërojë le të na shoqëro-jë në këto çështje :

- Kush ka ndonjë problem le taparaqesë tek ne, qoftë direkt apopërmes bashkëpunëtorëve tanë.

- Kush ka mundësi le të na ndihmojënë punë të mira

- Askush le të mos ndërhyjë në ligjete shtetit (islam)

- T’i përmirësoni punët që bëni fshe-hurazi, që All-llahu t’u rregullojë ato qëjanë haptazi

- T’i frikoheni All-llahut, sepse ajoështë më e mirë se çdo gjë tjetër

Bordi KonsultativAll-llahu i Madhërishëm thotë:

“Edhe ata që i përgjigjenthirrjes së Zotit të tyredhe e falin namazinrregullisht dhe ata qëkonsultohen mes vetit përpunë të përbashkëta, enga ajo që Ne ua japimata e shpërndajnë.” (Esh-Shura, 38)

Omer Ibën Abdulazizi ikushtoi rëndësi shumë tëmadhe këtij parimi. Hapine parë që e ndërmori, pasiu emërua kalif, ishte krijimii Këshillit Konsultativ(mexhlisi shura-së), ku i

Omer IbënAbdulazizi e shihte

veten si rrogëtar tekpopulli i tij dhe se aiduhet t'u plotësontekërkesat në bazë të

besës, të cilën e patimarrë nga ta. Porgjithherë duke ia

dhënë të drejtën atijqë i takon, duke mosia marrë të drejtën

askujt.

Për tridhjetë muajqeverisje të shtetitislam, bëri kthesë

dhe u bë shëmbëll-tyrë për brezat që

synojnë udhëheqje tëdrejtë. All-llahu e

mëshiroftë!

Tem

a44


tuboi intelektualët dhe eformoi këtë bord, që tëgjithë të marrin pjesë nëmbartjen e përgjegjësive.Ai konsultohej gjithnjë meta dhe njëkohësisht kërk-onte që ata ta këshillonin.

DrejtësiaAll-llahu, i Lartësuar

qoftë, thotë: “O ju qëbesuat, vazhdimisht tëjeni dëshmues të drejtëpër hir të All-llahutedhe nëse është kundër(interesit) vetvetes suaj,kundër prindërve osekundër të afërmve, le tëjetë ai (për të cilin dëshmo-het) pasanik ose varfan-jak, pse All-llahu di mëmirë për ta. mos ndiqnipra emocionin e t’ishmangeni drejtësisë.Nëse shtrembëroni ose tërhiqeni,All-llahu plotësisht di ç’ka punoni.” (En-Nisaë, 135)

Omer Ibën Abdulazizi e shihte vetensi rrogëtar tek populli i tij dhe se aiduhet t’u plotësonte kërkesat në bazë tëbesës, të cilën e pati marrë nga ta. Porgjithherë duke ia dhënë të drejtën atijqë i takon, duke mos ia marrë të drejtënaskujt.

Liria dhe tolerancaNga sundimi i tij nënkuptojmë se ai

ishte tolerant dhe i linte njerëzit të lirë.Sa për ilustrim, le të përmendim disaprej këtyre lirive:

1. Liria e besimit. Ai ishte tolerantshumë në këtë çështje, duke u bazuarnë fjalën e All-llahut, subhanehu ve

teala, ku thotë: “Në fe nukka dhunë” (El-Bekare,256).

Kush donte të hynte nëIslam, e pranonte. Njerëzitishin të lirë të shprehinmendimet e tyre.

2. Liria politike. Ai nëkëtë çështje, njerëzit i la tëlirë që, nëse e shihnin nëgabim. t’i tërhqnin vërejt-jen, ku në hytbën e tij tëparë tha: “nuk respekto-het krijesa kur i bënmëkat Krijuesit“.Gjithashtu i këshillontenjerëzit që të urdhëroninpër punë të mira dhe t’indalonin nga të ligat.

3. Liria personale. OmerIbën Abdulazizi u dha liri tëmadhe njerëzve; kush dontetë shpërngulet prej njëvendi dhe të shkonte në një

vend tjetër, le ta ndërronte vendin dhetë jetonte atje ku të dëshironte.

4. Liria e biznesit. Ai u shkruantebashkëpunëtorëve të tij që t’ifavorizonin njerëzit në investime tëndryshme që me të të ngrihen ata. Por,i këshillonte që mos të bënin tregti mediçka që All-llahu e ka bërë të ndaluarpër muslimanët.

Thirrja IslameOmer Ibën Abdulazizi i kushtonte

kujdes të veçantë përmirësimit tëshoqërisë. Ai përpiqej që t’u mësontenjerëzve fenë dhe t’i rrënjoste në te.Për t’ia dalë mbanë kësaj, ai hartoi njëprojekt pedagogjik. Si ndihmës përrealizimin e këtij projekti kish menduardisa faktorë:

Kur e pranoi postine kalifit, hipi në

minber, ku për herëtë parë doli para

opinionit dhe tha:"O ju njerëz, unë usprovova me këtëçështje. As që kam

menduar ndonjëherëqë ta ushtroj këtëpost e as që jam

konsultuar me dikë.Por kjo është sur-prizë për mua dheunë këtë zgjedhje elë në qafën tuaj. Kjozgjedhje është për ju

dhe jo për mua."

45


Tem

a

1-I tuboi të gjithë dijetarët dhe e sis-temoi punën e tyre

2-I nxiste dijetarët që të përhapninditurinë

3-I udhëzonte njerëzit që t’i kush-tonin kujdes kërkimit të diturisë

4-Dijetarët më të devotshëm i dër-gonte në Afrikën Veriore që t’umësonin njerëzve fenë

5-I inkurajonte jobesimtarët që tëpranonin Islamin

6-Ua rregulloi pozitën-statusin jobes-imtarëve që jetonin nën shtetin islam.

EkonomiaOmer Ibën Abdulazizi ishte

përgjegjës i shtetit. Këtu nuk përjash-tohet ana ekonomike. Ai veproishumë që të rregullonte çështjen eekonomisë. Ai, parimisht, politikën etij fiskale e mbështeti në Kur’an dheSunnet. Të ardhurat e shtetit ishpërndante me drejtësi, duke mos imarrë të drejtën askujt në shfrytëz-imin e pasurisë së shtetit. Ai i kush-toi kujdes të veçantë zhvillimitekonomik. U dha liri të plotëafaristëve, që të investonin në zhvil-limin ekonomik, por në bazë të rreg-ullave të Sheriatit Islam. Për zhvil-limin e bujqësisë, bujqit i lironte ngatatimet. Në tokat që nuk ishin pjel-lore, i nxiste njerëzit që të ndërtoninndërtesa mbi to, që të zhvillohejinfrastruktura. E gjithë kjo bëri qënjerëzve të varfër t’u përmirësohejgjendja ekonomike.

Sistemi gjyqësorOmer ibën Abdulazizi e rregulloi

edhe sistemin gjyqësor. Ishte shumë ipërpiktë dhe i kujdesshëm në zgjed-hjen e gjyqtarëve. Çdokujt që dëshi-

ronte të bëhej gjykatës, ai vendosi pesëkritere:

DituriMençuriButësiTë konsultohet me të tjerëtTë ketë fuqi për ta thënë të vërtetën

Ruajtja e administratësOmer Ibën Abdulazizi ishte shumë i

suksesshëm në sundimin e tij. Ai, postë tjerash, i kushtoi kujdes të veçantëedhe ruajtjes së administratës, që mostë shkatërrohej, duke pasur parasyshfaktorët që ndikonin këtë proces, sitradhtia, mitmarrja, korrupsioni etj.

Për të arritur këtë, le të përmendimdisa prej tyre:

-Punëtorëve të administratës civileua rriti pagat.

-Ishte shumë i kujdesshëm në harx-himin e pasurisë së muslimanëve (tak-sapaguesve)

-Ata që punonin në administratënshtetërore nuk i lejonte të merreshinme tregti, që tregtia mos të ndikontenegativisht në kryerjen e detyrës qëkishin.

-Kur dikush merrte ndonjë post nëadministratën e shtetit, më përparabënte regjistrimin e pasurisë së tij.

Andaj, me të drejtë mund të thuhetse Omer Ibën Abdulazizi ishte kalifi ipestë, pas katër kalifëve që zëvendë-suan burrështetasin më të suksesshëm,Muhammedin, lavdërimi dhe shpëtimii All-llahut qofshin mbi të, edhe pse aiishte i mëvonshëm nga ta. Për trid-hjetë muaj qeverisje të shtetit islam,bëri kthesë dhe u bë shëmbëlltyrë përbrezat që synojnë udhëheqje të drejtë.All-llahu e mëshiroftë!

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja46


Tregon Ebu Hamza, që shoqëronteEbu Hurejren, kur ky erdhi nështëpinë e tij, foli me zë të lartë dhe

me një ton që nuk shprehte përpos sedashuri, mirënjohje, mallëngjim dhekënaqësi. Me këtë ton hareje i dha selamnënës së tij, duke thënë: “O nëna ime,të mëshiroftë All-llahu, që mëedukove dhe u kujdese për muakur isha i vogël.” Ndërsa ajo, nëna, iaktheu: O biri im, All-llahu të shpër-bleftë me mirësitë, dhe qoftë ikënaqur me ty, ashtu siç jam ekënaqur unë që më respektove nëpleqëri.” (Buhariu & Muslimi).

Nga kjo histori dhe nga kjo përshëndet-je, kuptojmë qartë se me tëvërtetë vetëm diçka ështëmë e bukura dhe më e miranë botë: e ajo është nëna.Nëna bën çdo gjë për fëmi-jët e saj, ndërkohë që, sadotë përpiqet një fëmijë, nukarrin të bëjë atë çka bën njënënë për të.

S’ka dyshim që edukimi ifëmijëve bëhet në mënyrë

graduale, kalon nëpër disa etapa, ashtu siçështë shfaqja e hënës, vlera dhe shkëlqimimë i epërm i të cilës bëhen të dukshme nëkohën dhe momentin e duhur; duke qenëedukuesja e fëmijëve, nëna është njëshkollë e përkryer, ajo përgatit brezat eardhmërisë. Nisur nga kjo, mund të poho-jmë me të drejtë dhe me gojën plot senëna është më shumë se dielli, uji e ajri,më shumë se tri këto komponentë bazëpër të jetuar, pasi, po nuk pate edukatë,nuk ke as ndriçim në sy, zemër dhe mend-je. Po nuk pate moral të mirë, nuk ke ajërtë pastër dhe, oksigjeni është i pam-jaftueshëm për ty. Po nuk pate dije të

dobishme, je i etur dhe vuanpër një pikë ujë, e uji ështëburimi i jetës. E, nëna e mirëi jep të gjitha këto.

Andaj, edhe sikur të kemimundësi t’i sillemi rreth errotull botës, me dëshirënpër ta takuar njeriun që sakri-fikon më shumë dhe mekënaqësi e ndërgjegje për ne,s’do të mund të gjejmë njeri-

Shkruan: Valbona KELMENDI

Sado e mirë te jetëgruaja, ajo kurrë nukdo të arrijë ndikiminqë pati nëna në jetëntënde, në formimin

e personalitetit tënd,dhe në orientimin e

sjelljes tënde."

Nëna është më shumëse dielli, uji e ajriNëna është më shumëse dielli, uji e ajri

47

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja


un më ideal pos nënës, sepse ajo është ivetmi njeri që na fal dashuri pa pasur kur-rfarë interesi përpos së jetës sonë të lum-tur dhe me mbroth.

Një përqafim, një përkëdhelje, madje,edhe një puthje e saj, jep forcë dhekënaqësi. Jep energji dhe bën që të har-rosh brengat, mërzitë, vuajtjet po edhedhembjet që ke.

Do ta kuptosh prindin kur të bëhesh vet prindEdhe pse shumë prindër i dëgjon duke

thënë këtë fjali që tashmë ka përftuarngjyresa thuajse sa proverbiale, po aq edheretorike, sipas të cilave vetëm ata që janëprindër e kuptojnë më së shumti ndjenjëne prindërve dhe se ata janë syresh qëpërkujdesen më së shumti për prindërit,është vështirë të gjesh ose, nëse gjen, janëshumë shumë të pakët ata që e dëshmojnëkëtë që thonë e që kërkon prindi.Arsyejapse? Sepse kanë zënë vendin e nënës ose tëprindërve grua / burri dhe fëmijët.

Lidhur me këtë realitet, kemi një sërëshembujsh dëshmues, duke u nisur ngaazilet e pleqve, që janë të stërmbushur,pastaj shtëpitë e mbetura vetëm me pleqfillikat, ngase fëmijët jetojnë jashtë vendit,apo të ndarë prej tyre, për arsye e shkaqetë ndryshme, që kanë të bëjnë mekënaqësitë e kësaj bote dhe janë ferr përbotën tjetër, nëse mbesin të tilla.

Nuk është plotësim i kërkesave dheobligimeve prindërore vetëm një lutjedrejtuar All-llahut, nëse e bëjnë këtë mesinqeritet dhe bindje të plotë, ose një për-shëndetje në mëngjes dhe në mbrëmje,apo një vizitë njëherë në javë, muaj osevit, sepse nëna kërkon më shumë dhe kanevojë t’i ketë fëmijët pranë, edhe nëse ijanë bërë ata gjyshër. Nëse duam të shfle-tojmë dhe të dimë rreth përgjegjësive ndajprindërve, do të hasim në një urti që

thotë; “Babai i dhuron fëmijës njëvresht, por ai s’i dhuron atij as njëeshkë”.

Kjo na lë të kuptojmë se prindi përfëmijën jep çdo gjë, e fëmija për prindinasgjë ose shumë pak, madje fare pak. Kjosepse në trurin e tij ka të koduara vetëmsinjalet grua-burrë dhe fëmijë e këto nuke lejojnë të mendojë rreth prindërve të tij.

Për ta kaluar temën më shumë rrethklimës së sotme që po mbizotëron tek ne,si dhe për të thënë se përgjegjësia ndajprindërve më shumë u takon djemve sesavajzave, deri me rastin e martesës së tyre,porse kjo s’do të thotë assesi se vajzatduhet të mendojnë se janë liruara plotë-sisht prej lutjeve, vizitave, respektit, butë-sisë, madje, edhe kujdesit, aq sa kanëmundësi. Në lidhje me këtë, po cekim njëurti tjetër që thotë:

“Sado e mirë te jetë gruaja, ajokurrë nuk do të arrijë ndikimin qëpati nëna në jetën tënde, nëformimin e personalitetit tënd, dhenë orientimin e sjelljes tënde.”

-Sot kupton pa vështirësi, mëson,dëgjon, sheh që nënat janë harruar, dheshpesh dëgjon fjalët me të cilat shprehindhembjet dhe mërzitë për shkak se nukgëzojnë respekt, dashuri e afri nga fëmijëte tyre.

- Sot shumë shpesh takon çifte me fëmi-jët e tyre në parqe, ekskursione apo nëndonjë vend tjetër ku ata zgjedhin për takaluar ditën ose fundjavën për të pushuardhe për t’u qetësuar nga ditët e lodhshmetë punës, ndërsa rrallë ose fare e takon njëfamilje të tillë që shoqërohet edhe ngagjyshërit.

- Jo rrallë dëgjon për zgjedhje të dhu-ratave speciale për gruan, asnjëherë oseshumë rrallë dëgjon për zgjedhjen e njëdhurate speciale për nënën.

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja48


- Nëse nëna rënkon nga ndonjësëmundje, mundohet që ta fshehë sa mëshumë atë, sepse i dhimbet i biri, nuk doqë ta shqetësojë, kurse ky bir e viziton njëherë dhe vetëm gjatë ditës, e asnjëherënuk del që ta shohë natën, aq më pak që t’irrijë tërë natën mbi kokë.

- Nëse nëna ushqehet edhe me një kaf-shatë buke të thatë dhe, nëse ka shije, ajokëtë më me dëshirë ia jep fëmijës së saj,fëmijët jo vetëm që nuk e bëjnë këtë, poas nuk mendojnë të paktën që ta kishinkëtë dëshirë që e ka nëna.

- Nëse djali i saj del në ndonjë udhëtimose vonohet pak, nëna kurrë nuk rehato-het, as gjumin nuk e bën të rehatshëm,ngafrika dhe mërzia për të, se mos po e gjenndonjë gjë e ligë, kurse djali i saj nuk e çeltelefonin të flasë me të dhe t’i tregojë sesiështë,por e lë të mjaftohet me telefonatënqë i përcjell nusja p.sh.

- Nëna, edhe nëse hidhërohet nga i biri,edhe nëse këtë hidhërim e shpreh në fqin-jësinë e saj, prapë pendohet për këtë që kathënë dhe përsëri të njëjtat mirësi i dëshi-ron të birit. Përveç kësaj, ajo i flet e paradhe njëkohësisht i ofron dashuri amnore.A thua vallë, gruaja e bën këtë, apo burriduhet të përpiqet që ta marrë me të mirë

gruan?!- Kur nëna të duhet aq shumë, siç e

thotë ajo pjesë e njerëzve që cituam mëlart, të tingëllon e pabesueshme kurdëgjon për çdo ditë ankesat e grave:“…nëna jote kështu po bën, kështu pothotë, s’po mundem ta duroj etj.”, ku tëgjitha këto ankesa në të shumtën e rastevejanë cinike,urrejtje, si shkak i asaj pse nënaështë pjesë në atë familje.

- Nëna, edhe nëse ndahet nga fëmijëtpër shkaqe të ndryshme,qoftë divorci,osevdekje e burrit apo diçka tjetër, ajo kurrësi harron fëmijët e saj, përkundrazi, bënpërpjekje vazhdimisht që t’i takojë, sepsezemrën e ka të lidhur ngushtë me ta. Enëse ka fëmijë të tjerë, ajo me të gjithaformat dhe përpjekjet fut dashuri mestyre si dhe largon urrejtje për njëri-tjetrin. Kurse gruaja, nëse ndahet, ajo har-ron dashurinë dhe e urren me tërë qeniene saj, e nëse ka fëmijë dhe i ka me vete,mbjell gjithnjë urrejtje për babanë e tyre,ndoshta edhe me pa të drejtë, vetëm dhevetëm që fëmijët ta urrejnë.

Duke mos sjellë shembuj të tjerë, dheduke mos dashur që të jetë i gjatë kydiskutim, gruaja ka vend meritor tekburri, ne e pranojmë se nuk jemi aspakkundër idesë dhe të drejtës së gruas për tëzënë vendin që meriton te burri, për aq saia ka dhënë All-llahu, por, assesi nuk themise gruaja duhet të ketë vend më meritorsesa nëna, sepse, nëse e themi këtë, na sfi-don Kur’ani dhe hadithi i Muhammedit,alejhis-selam.Andaj, lidhur me këtë, kemicitatet kur’anore që flasin qartë dhe bind-shëm:

“Zoti yt ka dhënë urdhër të prerë qëtë mos adhuroni tjetër pos Tij,që të sil-leni në mënyrë bamirëse ndajprindërve. Nëse njërin prej tyre, ose qëtë dy, i ka kapur pleqëria pranë kujde-

Sikur të kemi mundësi t'i sillemirreth e rrotull botës, me dëshirënpër ta takuar njeriun që sakrifikonmë shumë dhe me kënaqësi endërgjegje për ne, s'do të mundtë gjejmë njeriun më ideal posnënës, sepse ajo është i vetminjeri që na fal dashuri pa pasurkurrfarë interesi përpos së jetëssonë të lumtur dhe me mbroth.

49


Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

sit tënd, atëherë mos u thuaj atyre as“of - oh”, as mos u bë i vrazhdë ndajtyre, po atyre thuaju fjalë të mira (tëbuta respektuese). Dhe në shenjë mëshireshtrije pranë tyre krahun përulës erespektues dhe thuaj:“Zoti im! mëshi-roi ata të dy, sikurse më edukuan muakur isha i vogël”.(el-Israë, 23 dhe 24).

“Zoti ynë! më fal(gabimet) mua edheprindërve të mi, fali edhetë gjithë besimtarët ditënkur të jepet llogaria.”(Ibrahim, 41)

“Ne njeriun e kemi urd-hëruar për (sjellje të mirandaj) prindërve të vet,sepse nëna e vet atë ebarti me mund pasmundi dhe pas dy viteveia ndau gjirin. (e porositëm)Të jesh mirënjohës ndajMeje dhe ndaj dyprindërve tu, pse vetëmtek Unë është kthimijuaj.E nëse ata të dy ten-tojnë që ti të më për-shkruash Mua shok, përçka ti nuk ke kurrfarëfakti, atëherë mos irespekto ata, po në çështjet e jetës sëkësaj bote të kesh mirëkuptim ndajtyre, e ti ndiqe rrugën e atij që është ikthyer kah Unë, mandej kthimi juajështë tek Unë,e Unë do t’ju njoftoj përatë që keni punuar.” (Lukman, 14 dhe15)

Ndërsa nga kopshti i haditheve tëMuhammedit, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, do të shkoqisimvetëm disa prej tyre që flasin për temën nëfjalë.

Abdullahu thotë: E pyeta të Dërguarin,

alejhis-salatu ves-selam, se cila është punamë e dashur tek All-llahu, ai më tha:“Namazi në kohën e tij, pastaj respekti ndajprindërve, pastaj xhihadi në rrugën e All-llahut”.(Buhariu).

Asimi transmeton nga gjyshi i tij qëthotë: Thashë “O i dërguar i All-llahut,kush meriton më së shumti respektin?

Tha: “Nëna jote”, e pastaj? Tha:“Nëna jote”, e pastaj? Tha:“Nëna jote”, i thashë: po pastaj?Tha: “babai yt,pastaj të afërmit etjerë sipas radhës.” (Buhariu)

Ibën Abasi thotë: Erdh njëburrë te i Dërguari alejhis-selam, dhe i tha: Unë shkovatë fejohem me një grua, dheajo refuzoi, dhe kur shkoi njëtjetër ajo pranoi, dhe ngaxhelozia shkova e vrava atë.Aka për mua tevbe? I Dërguarialejhis-selam i tha: “A e kenënën gjallë?” I tha: Jo. Pastaj itha: “Atëherë pendohu tek All-llahu, dhe përpiqu që të bësh samë shumë vepra të mira.”

Dhe Ibën Abbasi e pyet:Përse e pyete nëse e kishtenënën gjallë? Përgjigjet: “Unënuk di ndonjë punë tjetër që të

afron më shumë tek All-llahu sesa respekti ndajnënës.” (Buhariu)

Urtësia e ajeteve kur’anore dhehaditheve të Muhammedit, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshin mbi të, flasinmjaft dhe shumë më tepër sesa ne, të fun-dit, andaj po themi një lutje që All-llahu tëna e bëj pranverë të zemrës Kur’aninfamëmadh dhe Sunnetin e Muhammedit,alejhis-selam, sepse vetëm atëherë do tëdimë të dallojmë gjërat ashtu siç duhetdhe siç jemi urdhëruar nga All-llahu dhe iDërguari i Tij.

Nuk është plotësim ikërkesave dhe oblig-

imeve prindërorevetëm një lutje drej-tuar All-llahut, nësee bëjnë këtë me sin-qeritet dhe bindje tëplotë, ose një për-shëndetje në mëng-jes dhe në mbrëmje,

apo një vizitënjëherë në javë,

muaj ose vit, sepsenëna kërkon më

shumë dhe ka nevojët'i ketë fëmijët

pranë, edhe nëse ijanë bërë ata gjyshër.

50


Sot gratë muslimane janë dukezbuluar Islamin origjinal ashtu siështë shpallur nga All-llahu, tek i

Dërguari Muhammed [alejhis-salatuues-selam], më shumë se 1400 vjet mëparë, por pa ndonjë kundërshtim mekulturën trashëgimore. Si rrjedhojë,ato janë të tërhequra para së gjithashnga një ushtrim jetëgjatë i rizbulimit tëvetvetes të tyre – çka nënkupton të jeshnjeri, musliman dhe, për më tepër, njëgrua muslimane. Veshja e mbulesës(hixhabit) është një pjesë e rëndë-

sishme e udhëtimit të tyre shpirtëror.Një nga pyetjet më të shpeshta të

sotme, të pyetur si nga muslimanët,ashtu edhe nga jomuslimanët, është:“Pse gratë muslimane i mbulojnëkokat e tyre?” Përgjigja është shumëe thjeshtë - Gruaja muslimane e vëmbulesën, sepse All-llahu u ka thënë tëbëjnë kështu: “O ti i Dërguar, thuajugrave tua, bijave tua dhe grave tëbesimtarëve le t’i vënë shamitë (mbu-lojë) e veta mbi trupin e tyre, pse kjoështë më afër që ato të njihen (se nuk

Saulat PERVEZ

Gru

aja

dhe

fa

mil

jaHixhabi - Zbulimi i misterit

51


Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

janë rrugaçe) e të mosofendohen...” (el-Ahzabë,59).

Muslimanët besojnë seqëllimi i tyre i vetëm nëjetë është të adhurojnëZotin e vetëm, në pajtimme udhëzimet e Tij, siç janëshpallur në Kur’anin fisnik,dhe përmes mësimeve të tëDërguarit Muhammed,lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të. Si etillë, edhe veshja e hixhabitështë një akt i bindjes ndajZotit, prandaj përbënbazën kryesore të veshjessë saj. Mediet e sotme janëmbushur me përgjithësimerreth Islamit dhe muslimanëve. Gratëmuslimane në mbulesë vazhdimishtjanë damkosur padrejtësisht.Ato shihennë njërën anë si të shtypura dhe, nëanën tjetër, si fanatike dhe fundamen-taliste. Të dy përshkrimet janë tmerrë-sisht të gabuara dhe të mallkuara.Portretizime të këtilla, jo vetëm qëkeqinterpretojnë këto ndjenja të fortatë grave muslimane ndaj hixhabit, pordështojnë gjithashtu për të pranuarkurajën e tyre dhe identitetin që u jephixhabi. Madje, ka edhe ndalime tëveshjes së hixhabit në disa vende. Kur upyet për këtë, Aminah Assilmi, një ekrishtere e konvertuar në Islam, tha:“Të më kërkohet mua të dal jashtë pahixhabin tim do të ishte sikur t’i kërko-hej një murgeshe të dilte pa pjesën esipërme të veshjes. Kjo më habit mua,dhe unë nuk mund të ndihmoj porpyes, nëse ata do të urdhëronin Marinë,nënën e Jezusit [alejhis-salatu ves-selam] të zbulonte flokët e saj”.

Një keqkuptim tjetërështë besimi se gratë mus-limane janë të detyruarame forcë të veshin hix-habin. Për pjesën më tëmadhe të grave musli-mane, asgjë nuk mund tëjetë më detyruese sesa evërteta. Në të vërtetë,vendimi final për të veshurhixhabin është shpesh ivështirë.

Hixhabi, një formë e sistemit moral të brendshëm

Ditët e meditimit, frikëssë pasojave negative dhe

reagimet nga familja apo shoqëria egjerë, dhe përfundimisht, nevoja përkurajë të mjaftueshme e kanë rënduarshumë marrjen e vendimit.Veshja e hix-habit është një vendim personal dhe ipavarur, që vjen nga vlerësimi i urtësisëqë ndodhet nën urdhrin e All-llahut dhenga një dëshirë e sinqertë për takënaqur Atë.

“Për mua, ardhja deri te vendimi përtë veshur hixhabin ishte më i vështirënga sa është tani veshja e tij. Kam kup-tuar, el hamdulilah, se megjithëqë kampranuar komente negative nga njerëzit,unë kam vlerësuar ndjenjën e modes-tisë që më jep veshja e hixhabit dhe, përironi, përpjekja negative më bëri tëndjehem më krenare që të identifiko-hem si një muslimane,” vëren KatherineBullock, një kanadeze e konvertuar nëIslam.

“Për mua hixhabi është një dhuratënga All-llahu. Ajo më jep mundësinë tëjem sa më afër All-llahut. Gjithashtu

Islami është njëreligjion i përmbajt-jes dhe drejtpeshimit

midis ekstremeve.Prandaj, ai nuk pretvetëm prej grave përtë përkrahur moralin

dhe drejtësinë eshoqërisë. Për më

tepër, Islami kërkonnga burrat dhe gratëreciprokisht të për-piqen për të krijuarnjë mjedis shoqëror

të shëndetshëm.

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja52


është me rëndësi, se mësiguron rastin për të qën-druar dhe për t’u njohur sinjë muslimane,” thotëFariha Khan nga Rockville,Maryland.

Përderisa hixhabi identi-fikon gratë si pasuese tëIslamit, me të vjen njëpërgjegjësi jashtëzakonishte madhe. Hixhabi nukështë vetëm një veshjembuluese, por çka ështëmë me rëndësi, është njësjellje, zakon, mënyrë e tëfolurit dhe paraqitjes nëpublik. Shamia është një manifestim ijashtëm i përkushtimit të brendshëmpër të adhuruar All-llahun – pra sim-bolizon një përkushtim në devot-shmëri. Vetë morali i brendshëm ështëajo çfarë nënkupton shamia e jashtme.Kjo mund të kuptohet nga sjellja epërgjithshme e çdo gruaje muslimane sisillet, vishet, flet etj. Në një vend kukeqinformimi rreth Islamit dhe musli-manëve është shumë i madh, motratmuslimane kanë mundësinë për tëparaqitur Islamin në dritën e tij tëvërtetë.

Saba M. Baig, e diplomuar në RutgersUniversity, Nju Jork, ishte 17 vjeç kurme seriozitet filloi të veshë hixhabin.Ajo ndjen se është akoma në proces tëmësimit të brendësisë së hixhabit.“Kuptimi im më i madh ishte se hixhabinuk ishte vetëm rreth vënies së shamisënë kokë, por më shumë (një vello) nëzemrën time,” thotë Baig. “Hixhabiështë më shumë se një mbulesë ejashtme. Ajo pjesa më e lehtë e saj. Ajomë shumë ka të bëjë me modestinë dhemënyrën se si e paraqet ti veten.”

Imaan, një e konvertuarnë Islam, shton:“Fatkeqësisht, ajo ka edheanën e saj të “trishtuar”:diskriminohesh, trajtoheshsikur je e shtypur... Unë evesh atë për All-llahun,dhe sepse unë dëshiroj.Pikë”.

Katherine Bullock vërense “pasi fillova të vesh hix-habin, u lajmërova senjerëzit shpesh do të sillenmë me kujdes me mua,sikur mbrohen ngase janëbetuar. Unë e vlerësova

atë. Unë ndjej se duke veshur hixhabinmë është dhënë hyrja në një stil jete tëdrejtë dhe të hijshëm”.

Hixhabi është një akt i modestisë

Veshja modeste dhe hixhabi janë masambrojtëse për të shmangur dhunimetshoqërore. Ajetet pasuese të Kur’anittheksojnë se kjo nuk është e kufizuarvetëm për gratë:

“Thuaju besimtarëve të ndalinshikimet (prej haramit), t’i ruajnëpjesët e turpshme të trupit të tyre sekjo është më e pastër për ta.All-llahuështë i njohur hollësisht për atë qëbëjnë ata. Thuaju edhe besimtarevetë ndalin shikimet e tyre, t’i ruajnëpjesët e turpshme të trupit të tyre, tëmos zbulojnë stolitë e tyre përveçatyre që janë të dukshme, le të venëshamitë mbi kraharorin e tyre dhe tëmos ua tregojnë bukuritë e tyre asku-jt përveç burrave të vet...” (en-Nurë,30 dhe 31).

Sipas Xhabir Ibën Abdullahut, kur e kapyetur të Dërguarin [alejhis-salatu ves-

Pasi fillova të veshhixhabin, u lajmëro-va se njerëzit shpeshdo të sillen më me

kujdes me mua,sikur mbrohen ngasejanë betuar. Unë evlerësova atë. Unë

ndjej se duke veshurhixhabin më ështëdhënë hyrja në një

stil jete të drejtë dhetë hijshëm.

Gru

aja

dhe

fa

mil

ja

53


selam], rreth shikimit tëhedhur pa qëllim mbi njëgrua të huaj, i Dërguariështë përgjigjur: “Largojeshikimin tënd.” (Muslimi).Në një transmetim tjetër, iDërguari, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshinmbi të, qortoi përpërsëritjen e shikimit nënjë grua – ai tha se shikimii dytë është nga djalli.

Pra, përkundër besimittë përhapur, muslimanëdhe jomuslimanë, hixhabinuk është veshje për t’uruajtur nga meshkujt, përt’i mbajtur dëshirat e tyretë paligjshme në frenim -çka është përgjegjësia e tyre personale,siç na tregojnë ajetet dhe thëniet pro-fetike. Për më tepër, gratë muslimane eveshin atë për All-llahun dhe veten etyre.

Islami është një religjion i përmbajtjesdhe drejtpeshimit midis ekstremeve.Prandaj, ai nuk pret vetëm prej gravepër të përkrahur moralin dhe drejtësinëe shoqërisë. Për më tepër, Islami kërkonnga burrat dhe gratë reciprokisht të për-piqen për të krijuar një mjedis shoqërortë shëndetshëm, ku fëmijët të rriten mevlera dhe koncepte pozitive, të bukura,konstruktive dhe praktike.

Në fakt, për shumë gra hixhabi ështënjë kujtesë konstante se ato nuk duhet t’iprojektojnë jetët dhe trupat e tyre përmeshkuj. “Para se të filloja mbulimin,mendoja se unë vetë bazohem në atëçfarë të tjerët mendojnë për mua.Gjithashtu, e shoh atë shpesh te vajzat,lumturia e tyre varet nga ajo se si të tjerëti shikojnë ato, veçanërisht meshkujt. Që

prej atëherë, mendimi immbi veten ka ndryshuarshumë; kam fituar shumëvetë respekt. Kam kuptuar senuk ka fare rëndësi nëse tëtjerët mendojnë për mua sibukuroshe. Mendoj, sa kënd-shëm për mua dhe duke diturse All-llahu më sheh të bukurmë bën të ndjehem e bukur”,rrëfen Baig.

Koncepti i modestisë dhehixhabit në Islam është ishenjtë, dhe përfshin të dygjinitë, burrat dhe gratë.Synimi përfundimtar është tëmbajë stabilitet shoqëror dhetë kënaq Zotin. Prej se gratëmuslimane janë më të

spikatura për shkak të dukjes së tyre,është më e lehtë për njerëzit t’i lidhin atome pamje të shtrembëruara që vërejnënë mediat e shtypura dhe transmetuese.Që këtej, stereotipat janë përjetësuar dhegratë muslimane shpesh shihen si “miste-rioze” prej atyre që nuk e njohin kupti-min fetar të hixhabit.

Kjo atmosferë e “misterit” nuk mund tëlargohet derisa të zbulohen me të vërtetëstilet e tyre të jetesës, besimet dhe sis-temet e mendimit. Dhe kjo nuk mund tëarrihet derisa të mos frikësohen t’i traj-tojnë me respekt burrat – apo gratë mus-limane për këtë çështje. Kështu që, herëntjetër, kur të shihni ndonjë musliman,ndaluni dhe bisedoni me të – do të ndi-heni, me ndihmën e Zotit, sikur po hyninë një botë krejt tjetër, botën e Islamit: tëmbushur me përulje, devotshmëri dhe,sigurisht, me modesti!

Marrë nga: www.allaahuakbar.netPërktheu: Besnik ABRASHI

Hixhabi nuk ështëvetëm një veshje

mbuluese, por çkaështë më me

rëndësi, është njësjellje, zakon,

mënyrë e të foluritdhe paraqitjes në

publik. Shamia ështënjë manifestim i

jashtëm i përkush-timit të brendshëmpër të adhuruar All-llahun - pra simboli-zon një përkushtim

në devotshmëri.

54


Pyetje dhe përgjigje

Pyetje:Ndërrimin e viteve dhe, më

konkretisht, vitin e ri, e feston thuajse etërë bota, pavarësisht se kjo festë është efesë së krishterë. Në këtë festë - për fattë keq - marrin pjesë edhe shumë musli-manë. A mund të na thoni se çfarë dis-pozitash ka në fenë islame në lidhje mekremtimin e kësaj feste.

Përgjigje:Në emër të All-llahut, Mëshiruesit

Mëshirëbërësit.Ndërrimi i viteve sipas sistemit diellor

quhet ndryshe edhe viti X apo Y pasKrishtit, duke aluduar me Isain, alejhis-selam, d.m.th, viti i parë i këtij sistemikronologjik paraqet datëlindjen e Isaitalejhis-selam. Të krishterët, fillimin evitit të ri e festojnë si kremtim idatëlindjes së Isait, alejhis-selam, çkaIsai, alejhis-selam, nuk ua ka urdhëruar eas nuk i ka porositur ta bëjnë, prandaj,nuk ka argument për këtë gjë. Andaj tëkrishterët (të mëvonshmit) e kanëshndërruar në festë dhe, vit pas viti, ajoka marrë përmasa të mëdha. Këtë ditë(natë) e festojnë me sjellje të fëlliqura,duke konsumuar alkool, me imoralitetdhe degjenerim të madh, edhe pseorigjinën (sipas tyre) e ka nga feja. Kjofestë nuk ka të përbashkët asgjë me mus-

limanët dhe i Dërguari ynë nuk ka cekurdiç të tillë, përkundrazi, i ka porositurbesimtarët që mos u ngjasojnë jobesim-tarëve dhe ka thënë: “Kush i ngjason njëpopulli ai është një prej atyre”. (TransmetonEbu Davudi)

Të gjithë dijetarët islamë shprehinmendimin se festimi i kësaj feste përmuslimanët është haram dhe, si etillë, është kategorikisht e ndaluar.

Pyetje:Dita e ndërrimit të vitit hixhri, a është

ditë feste në fenë islame siç e kanë bërëtë krishterët me vitin gregorian?

Përgjigje:Dita, në të cilën bëhet ndërrimi i vitit

hixhri në Islam nuk është festë. Ajo çkabëhet atë ditë është përkujtimi iHixhretit të të Dërguarit, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshin mbi të; mirëpotë bëhet festë, jo. Festat në Islam janë dy:Fitër Bajrami, pas agjërimit të muajit tëRamazanit dhe Kurban Bajrami, në ditëne dhjetë të muajit Dhul-Hixhe, së bashkume ditët e teshrikut, d.m.th., edhe treditë të tjera, që pasojnë KurbanBajramin, siç ka theksuar i Dërguarilavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshinmbi të, kur arriti në Medine, pa dukefestuar banorët e Medines dhe tha se All-llahu ua ka ndërruar ato festa me dy festa tëtjera; Fitër bajramin dhe Kurban Bajramin.

Kremtimi i festavePërgjigjet: Ali Shaban TANUSHA

Pyet

je p

rg

jig

je

55


Pyet

je d

he p

rg

jig

je

Pastaj, demonstrimi i formave të krem-timit të festave, qoftë e të krishterëve,qoftë e feve të tjera nuk lejohet në fenëislame. Dhe neve nuk na lejohet tëveprojmë në fenë islame pa pasurmbështetje në Kur’an dhe në Sunnetin etë Dërguarit, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të.

Në festat tona të përmendura më lart,ne si besimtarë muslimanë i festojmëduke madhëruar All-llahun, dhe namazete bajrameve i falim duke shtuar tekbiretmë tepër sesa në namazet e tjera dhe nëditët vijuese të teshrikut, pas çdo namazibëjmë tekbir, d.m.th, madhërojmëKrijuesin tonë për begatitë që na kadhënë. Kjo është festë, e jo siç bëjnë tëtjerët, duke u dehur dhe duke u marrëme imoralitet.

Pyetje:Çfarë vlere ka agjërimi i ditës së dhjetë

të muajit Muharrem?

Përgjigje:Muharrem është muaji i parë i vitit

hixhri. Dita e dhjetë e këtij muaji ështësunnet të agjërohet. I dërguari i All-llahut, lavdërimi dhe paqja e All-llahutqofshin mbi të, kur arriti në Medine,takoi çifutët duke agjëruar këtë ditë.

Tregon Ibën Abbasi, All-llahu qoftë ikënaqur me të, se kur agjëroi i dërguarii All-llahut, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, ditën e ashurasë (edhjetë të muharremit), duke urdhëruartë agjërohet ajo ditë, i kanë thënë: O idërguar i All-llahut, kjo ditë është ditë,që e madhërojnë çifutët dhe tëkrishterët. I dërguari i All-llahut,lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshinmbi të, tha: “Kur të vijë viti i ardhshëm, -nëse do All-llahu - do ta agjërojmë edhe ditëne nëntë.”

I dërguari i All-llahut, lavdërimi dhepaqja e All-llahut qofshin mbi të, i pyetipse e agjërojnë këtë ditë. Ata i thanë se

Pyet

je d

he p

rg

jig

je56


në këtë ditë Musa, alejhis-selam, shpëtoinga Faraoni, kur ky e ndoqi në det.Atëherë, i Dërguari, lavdërimi dhe paqjae All-llahut qofshin mbi të, tha: “Neve mëtepër na takon Musau sesa çifutëve, ne do taagjërojmë atë ditë,por nëse do të jem gjallë nëvitin e ardhshëm, do të agjëroj edhe ditën enëntë.” (Transmeton Muslimi, Ahmedietj.)

Për agjërimin e kësaj dite,Muhammedi, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, ka thënë: “… falenmëkatet e vitit të kaluar”. (TransmetonMuslimi)

Ndërsa për muajin Muharrem kathënë: “Agjërimi më i vlefshëm pasRamazanit është muaji i All-llahutMuharrem … “ (Transmeton Muslimi e tëtjerë.)

Pyetje:Çka do të thotë “ashura” dhe çfarë lid-

hjeje ka me dhjetëshin e muajitMuharrem?

Përgjigje:Në popull është përhapur se ashura

janë ëmbëlsirat, më konkretisht gruri izierë me sheqer për në dhjetëshin emuajit Muharrem. E vërteta është seashura i thonë ditës së dhjetë të muajitMuharrem; fjala “ashere” do të thotëdhjetë, ndërsa “ashura” është numër ren-dor, d.m.th., “e dhjeta”.

Pyetje:A lejohet të agjërohet dita e dhjetë e

muajit Muharem vetëm, apo duhet tëshoqërohet edhe një ditë para, siç qën-dron në hadithin e të Dërguarit, lavdëri-mi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të?

Përgjigje:Lejohet të agjërohet dita e ashurasë

vetëm, edhe pa ia bashkuar ditën enëntë, por, nëse e agjëron edhe ditën enëntë, e përmbush Sunnetin e të dër-guarit të All-llahut, lavdërimi dhe paqjae All-llahut qofshin mbi të. Këtu vlen tëtheksohen disa çështje:

- Agjërimi i ashurasë është sunnet dheka vlerë të madhe;

- Në Sunnetin e të Dërguarit ështëcekur se, bashkimi i një dite me agjërim,pra, ditën e nëntë, e ka dëshiruar iDërguari, lavdërimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi të, me qëllim që tëmos i ngjante çifutëve.

- Nëse ndodh që dita e ashurasë të jetëe shtunë, atëherë është obligim tabashkosh edhe një ditë me agjërim, pasii Dërguari e ka ndaluar që dita e shtunëtë agjërohet veçmas.

Pyetje:Nëse personi ka kaza nga agjërimi i

Ramazanit, a i lejohet të agjërojë ngadhjetëshi i muajit Muharrem?

Përgjigje:Nëse ndonjërit i ka mbetur agjërim

kaza nga muaji i Ramazanit dhe e takondita e Arafatit apo dita e Ashurasë pa iagjëruar ditët kaza, lejohet t’i agjërojëkëto ditë e pastaj të vazhdojë me ditët qëi kanë mbetur kaza. Komisioni për Fetvanë Arabinë Saudite tërheq vëmendjen nëlidhje me këta njerëz, pasi thonë seagjërimi është në rregull, por duhet tëjenë të kujdesshëm që t’i mbarojnë ditëtkaza më parë.

Në këtë rubrikë mirëpresim të gjitha pyetjet e juaja, ndërsa ato më interesante do të botohen.Pyetjet mund t'i dërgoni në [email protected]

Ilm

iha

lli

57


All-llahu [subhanehu ve teala] kabërë farz pesë kohët e namazit:Sabahun, Drekën, Ikindinë, Akshamindhe Jacinë

Vendimi i Sheriatit për atë që e lë namazin

Të gjithë dijetarët janë të pëlqimitse ai që mohon obligueshmërinë e

namazit del nga feja mirëpo nëse e lënamazin duke besuar se namazi ështëfarz, dijetarët janë ndarë në dy grupe.Disa e kanë konsideruar njerirenegat, kurse të tjerët besimtar, i cilika bërë mëkat të madh. Shkaku i këtijmospajtimi është kuptimi i hadithevetë Resulull-llahut [sal-lAll-llahu alejhive sel-lem], në të cilat lënësi i namaz-

Përgatiti: Agim BEKIRI

1 Muslimi.2 Ahmedi, Ebu Davudi,Tirmidhiu, Nesaiu dhe Ibën Maxheh.

Kapitulli i namazit

it trajtohet kafir dukemos bërë dallim mes atijqë e mohon namazin dheatij që e lë nga përtacia.Resulull-llahu [sal-lAll-llahu alejhi ve sel-lem] kathënë: “Mes njeriut dheshirkut e kufrit është lënia enamazit.”1

Burejdeja [radijAll-llahu anhu] thotë: “Kamdëgjuar Resulull-llahun[sal-lAll-llahu alejhi vesel-lem] duke thënë:“Marrëveshja që është në mes neve dheatyre është namazi, ai që e lë namazin kabërë kufër.”2

Kush e ka obligim namazin

Faljen e namazit e kaobligim çdo musliman imoshës së rritur dhe imençur. Për këtë,përgjegjësi i fëmijësobligohet ta urdhërojë atëqë të falë namazin edhepse ende nuk e ka detyrë,mirëpo me qëllim që të

mësohet për të fal namaz

Kohët e namazeve

Është e pëlqyer të faletDreka në kohën e parë,me përjashtim kur ështëshumë nxehtë.

Është e pëlqyer të faletDreka në kohën e fllad-shme, kur është vapë.

Është e pëlqyer qëIkindia të falet në kohën eparë.

Është mëkat të vonohet namazi iIkindisë derisa të zverdhet dielli (tëafrohet në perëndim) pa asnjë arsye,sepse në atë kohë politeistët i

përkulen shejtanit.Është e pëlqyer falja e

Akshamit sa më shpejtdhe urrehet vonimi i tij.

Është e pëlqyer të vono-het Jacia, nëse nuk ështërëndë, edhe atë deri pakpara mesnatës.

Është e urryer të flihetpara Jacisë dhe të bisedo-het pas Jacisë pa dobi.

58


3 Buhariu dhe Muslimi.Ilm

iha

lli

Ai që e ka arriturnjë rekatë të namazittë Sabahut para se tëlind dielli, ka arriturnamazin e Sabahut.

Dhe ai që e arrin njërekatë të Ikindisë

para se të perëndojëdielli, ka arritur tërë

Ikindinë.

Njeriu që nuk është ipërpiktë në faljen e

namazeve në kohën etyre, ai menjëherëduhet të pendohet

tek All-llahu iMadhëruar dhe tëmos e përsërisë

gabimin.

Ilm

iha

lli

59


Është e pëlqyeshme qësabahu të falet në kohën eparë të tij, kjo quhet –teglis

Kur konsiderohet se ka arritur namazin një individ?

Ebu Hurejra [radijAll-llahu anhu] thotë seResulull-llahu [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kathënë: “Ai që e ka arriturnjë rekatë të namazit tëSabahut para se të lind diel-li, ka arritur namazin eSabahut. Dhe ai që e arrinnjë rekatë të Ikindisë para se të perëndojëdielli, ka arritur tërë Ikindinë.”3

Ky rregull i përfshin të gjithanamazet.

Kompensimi i namazeve të kaluara

Nëse njeriun e zë gjumi apo harrondhe ikën koha e namazit, atëherëduhet ta falë në momentin kur i kuj-tohet.

Mirëpo, një gjë duhet mbajtur gjith-një parasysh: namazi i lënë me qëllimnuk kompensohet. All-llahu [subhane-hu ve teala] për çdo namaz farz kacaktuar fillimin dhe mbarimin e kohëssë tij. Fillon në kohë të caktuar dhembaron në kohë të caktuar. Për këtënuk ka dallim në mes të atij, që e falnamazin para kohe dhe atij që e fal paskohe, ngase që të dy nuk e kanë falurnamazin në kohën e vet. Gjithashtu,edhe kadaja është përcaktim (ligj),ndërkohë që askush nuk ka të drejtëtë japë ligj përveç All-llahut [sub-hanehu ve teala] dhe Resulullahu [sal-

lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Po të kishte qenëkadaja vaxhib për njeriun,që e lë namazin pa e falurderisa të dalë koha e tij, asAll-llahu [subhanehu veteala] e as Resulull-llahu[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk kishin për talënë pa e sqaruar dhe këtënuk e kanë lënë nga har-resa. Njeriu që nuk është ipërpiktë në faljen enamazeve në kohën etyre, ai menjëherë duhettë pendohet tek All-llahu iMadhëruar dhe të mos e

përsërisë gabimin.

Kohët kur është e ndaluar të falim namazin

Kur të lind dielli, derisa të ngritëtpak, kur është në zenit, derisa tëanojë pak dhe kur t’i afrohetperëndimit, derisa të perëndojë.

Nga kjo bëjnë përjashtim:-Të falurit e namazit të xhumasë,-Dy rekatet e abdesit,-Falja e namazit përshëndetës (tehi-

jjetul-mesxhid) etj.Ndalohet nafilja pas agimit të mëng-

jesit dhe para namazit të sabahut.Ndalohet të falurit nafile kur të

thirret ikameti.

Vendet ku ndalohet të falet namazi

E tërë toka është vendfalje përveç varreve, banjave dhe në ahur tëdeveve.

Faljen e namazit eka obligim çdo mus-

liman i moshës sërritur dhe i mençur.Për këtë, përgjegjësii fëmijës obligohetta urdhërojë atë që

të falë namazin edhepse ende nuk e kadetyrë, mirëpo me

qëllim që të mësohet për të

fal namaz.

Lib

ri60


Në këtë prezantim do paraqes librin eMuhamed Asadit “The Principles of Stateand Government in Islam” botuar nëBerkeley & Los Angeles në vitin 1961, i cilipërmban 107 faqe.

“Drejtona në rrugën e drejtë, nërrugën e atyre që bekove, jo të atyre qëkanë merituar hidhërimin tënd, e as tëatyre që kanë humbur.”

Këto fjalë nga e para prej 114 sureve tëKur’anit janë ndoshta më të përsëriturat nëbotë, kurse kuptimi i tyre ndaj milionamuslimanëve, që e lusin Zotin përditë t’iudhëzojë në “rrugën e drejtë”, është i njërëndësie gjithnjë në rritje për çdo qeveri.Rëndësia e një libri që ndriçon prirjet poli-tike të këtyre miliona njerëzve – “rrugën”që ata duan të ndjekin – vështirë se mundtë ekzagjerohet.

Ky është një libër i tillë, i shkruar nga njënjeri me eksperiencë si teorike, ashtu edhepraktike në ligjin islam. Puna e MuhamedAsadit është një përgjigje ndaj dëshirës sëmadhe për parashtrimin e parimeve poli-tike të Islamit dhe përdorimin e tyre tëmundshëm në shoqërinë bashkëkohore.Duke vëzhguar thuajse 1400 vjet – duke fil-luar me Hixhretin, zanafillën formale tëkalendarit islam – kjo punë shkon edhe mëtej: ajo tregon sesi mund të lindin forma tëlarmishme të shtetit islam nga themeleislame, dhe se si çdo shtet që formohet, përtë qenë vërtet islam, duhet të mishërojëdoktrinën e qeverisjes me konsens dhekëshillim.

Kështu, Muhammad Asadi e vë theksin teelasticiteti i madh i mësimeve zanafilloreislame. Për të konstatuar vlerat dhe kufijtëe këtyre mësimeve, ai me qëllim i qëndron

Prezantim i librit

Përgatiti: Egin Ceka

“The Principles of State and Government in Islam”

Lib

ri

61


larg çdo hulumtimi përbrenda labirintitteorik të ndërtuar ndër shekuj nga juristëtmuslimanë: ai nuk ekzaminon superstruk-turën e mendimit ligjor të Islamit (Fikhun)ose zhvillimin historik të një “Shteti Islam”,siç mund ta përcaktojë doktrina. Por ai irikthehet burimeve origjinale në një përp-jekje për t’i çliruar këto mësime islame, qëmund të jenë të rëndësishme për shtetinbashkëkohor nga spekulimet vrastare. Dhegjatë këtij procesi ai tregon thjeshtësinë dheqartësinë themelore të ligjit islam.

I lindur me emrin Leopold Weiss në Lvivtë Austro-Hungarisë së atëherëshme,Muhammad Asad-i u bë një interpretues ikulturës muslimane që nga pranimi iIslamit, në vitin 1926. Ai ka jetuar dheudhëtuar anembanë botës muslimane, kaluajtur një rol të rëndësishëm në formimine qeverisë së Pakistanit dhe ka shërbyer si idërguar i plotfuqishëm i këtij vendi nëKombet e Bashkuara. Ai është autor ishumë librave dhe artikujve, duke përfshirëprej tyre “Islam at the Crossroads” (“Islaminë Udhëkryq”), “On the Principles ofIslamic Law” (“Mbi Parimet e Ligjit Islam”),“Islamic Constitution-Making” (“Formimi iKushtetutës Islame”), si edhe autobiografia“The Road to Mecca” (e përkthyer në shqipme titullin “Rruga për në Mekë”).Përkthimit dhe komentimit të tij tëKur’anit në anglisht me titull “The Messageof the Qur’an” (“Mesazhi i Kuranit”) i vijnënë ndihmë kërkimet e tij shumëvjeçare nëfushën e Traditës Profetike (Hadithit) siedhe njohja e tij e thellë e dialektit beduintë Arabisë Qendrore, i cili i afrohet më sëshumti arabishtes së folur në kohën eProfetit Muhamed.

Tani vijon vizioni i vet Muhamed Asadit,që e paraqiti në hyrjen e librit të tij në fjalë:

“Ky libër paraqet një zhvillim idesh tëparashtruara për herë të parë në esenë time

“Islamic Consitution-Making”, e botuar nëanglisht dhe urdu në mars të 1948.Në atë kohëunë isha drejtor i Departamentit të RindërtimitIslam,një institucion i përkushtuar formulimit tëparimeve intelektuale dhe shoqërore që duhet tëqëndronin në themelet e shoqërisë dhe shtetit tonëtë ri. Ndërmjet problemeve që më shqetësonin mëintensivisht ishte natyrisht çështja e kushtetutëssë ardhshme të Pakistanit. Forma që duhet takishte kjo kushtetutë, s’ishte as atëherë dhe astani e qartë për të gjithë. Megjithëse njerëzit evendit tonë, në të shumtën e rasteve ishin tëfrymëzuar me entuziazëm nga ideja e një shtetitë vërtetë islam – d.m.th. një shtet që dallohetnga të gjitha grupimet politike ekzistuese ngathemelimi jo në bazë të konceptit tënacionalitetit dhe prejardhjes, por vetëm në bazëtë ideologjisë së Kur’anit dhe Sunnetit – ataakoma nuk kishin vizione konkrete mbi metodate qeverisjes dhe mbi institucionet që do t’i jepninshtetit një karakter të veçantë islam dhe njëkohë-sisht do t’u përgjigjeshin nevojave më të ngut-shme të kohës. Një pjesë e popullatës e panë nëmënyrë naive si diçka të vetëkuptueshme kahessipas të cilës, për të qenë e pastër islame, qeveriae Pakistanit do të duhej të modelohej sa mëshkimët me format e Kalifatit të hershëm,me njëpozicion thuajse diktatorial të caktuar për kreune shtetit,me një konservatorizëm të tepruar në tëtëra format shoqërore (duke përfshirë edhe njëpërjashtim pak a shumë të plotë të grave),dhe njëekonomi patriarkale që do të përballontemekanizmat e komplikuara financiare të shekul-lit të njëzet dhe do të zgjidhte të tëra problemet eshtetit social modern vetëm nëpërmjet instrumen-tit të taksës së njohur me emrin Zekat. Grupe tëtjerë njerëzish – më realistë, por ndoshta më paktë interesuar në Islamin si një element formues tëjetës shoqërore – përqendroheshin në një zhvillimtë Pakistanit në linja të padallueshme nga ato tëpranuarat përgjithësisht si të vlefshme dhe tëarsyeshme në demokracitë parlamentare tëPerëndimit modern, me jo më shumë se një për-

Lib

ri62


mendje në kushtetutë të Islamit si “fe e shtetit”dheme formimin e mundshëm të një “Ministrie tëÇështjeve të Fesë” si lëshim peri ndaj ndjenjave tëshumicës dërrmuese të popullsisë.

Nuk ishte e thjeshtë të ndërtoje një urë ndërm-jet këtyre dy ekstremeve. Kërkohej një kushtetutëqë të ishte islame në kuptimin e plotë të fjalës dhee cila, njëkohësisht, do të merrte parasysh kërke-sat praktike të kohës sonë.Kjo ishte një kërkesë qëjustifikohej nga bindja jonë se programi shoqërori Islamit ofron përgjigje të vlefshme për problemete të tëra kohëve dhe shkallëve të zhvillimit njerë-zor. Megjithatë, literatura islame ekzistuese nukofronte udhëzime për vështirësitë tona.Disa dije-tarë muslimanë të shekujve të hershëm – sidomostë periudhës abasite – na kishin lënë trashëgimnjë numër punimesh mbi ligjin politik të Islamit.Por përqasja e tyre ndaj problemeve kish qenënatyrisht e kushtëzuar nga rrethanat ekzistuesekulturore dhe nga kërkesat shoqërore-politike tëkohës së tyre,kështu që rezultatet e punëve të tyreishin të pazbatueshme ndaj nevojave të një shtetiislam të shekullit të njëzet. Nga ana tjetër,punimet muslimane të disponueshme mbi tënjëjtën çështje vuanin në përgjithësi nga njëgatishmëri tepër e madhe për të pranuar kon-ceptet politike, institucionet dhe metodat qev-erisëse të Evropës moderne si normë, të cilave(sipas mendimit të këtyre autorëve) duhej t’i për-shtatej një shtet modern islam.Kjo ishte një kup-tim, që në shumë raste rezultonte në adoptiminprej këtyre autorëve të shumë koncepteve të cilatishin diametralisht në kundërshtim me kërkesat evërteta të ideologjisë islame.

Kështu, as punët e paraardhësve tanë e as atotë bashkëkohësve tanë nuk mundën të na jepninnjë themel të kënaqshëm konceptesh mbi të cilinmund të ndërtohej shteti i Pakistanit.Vetëm njërrugë më mbeti “hapur” t’i kthehesha burimevezanafillore të Ligjit Islam – Kur’anit dheSunnetit – dhe të nxirrja, duke u mbështetur tekëto, pikënisjet konkrete të kushtetutës së

ardhshme të Pakistanit, pavarësisht çdo gjëje qëmund të ish shkruar mbi çështjen e shtetit islam.Duke ndjekur këtë qëllim – dhe i ndihmuar ngavitet e shumta të studimit që i kisha përkushtuarmë parë Kur’anit, shkencës së Hadithit, oseTraditës, dhe metodologjisë së Fikhut, osejurisprudencës – vendosa të vizatoj skicën teoriketë një kushtetute islame me fuqinë e përcaktimevepolitike të prera që rrjedhin nga Kur’ani dhehadithet autentike. Ndërkohë që parimetthemelore, mbi të cilat mbështetet kjo skicë ofro-heshin nga Kur’ani, shumica e detajeve intere-sante dhe metoda e zbatimit të tyre u nxorën ngarreth shtatëdhjetë thënie të të dërguarit të Zotitqë u referohen aspekteve të ndryshme shoqërore-politike të jetës së bashkësisë.

Tashmë, pas përvojave fatkeqe të dhjetëvjeçarittë fundit, problemi i së ardhmes kushtetuese tëPakistanit është akoma i pazgjidhur. Prandaj,mua më duket se diskutimit të parimeve që duhettë themelojnë kushtetutën e një shteti islam nuk ika kaluar dobia.Përkundrazi,vetë fakti se asnjëringa shtetet ekzistuese muslimane nuk ka arriturderi tani një formë qeverisjeje, e cila do të mundtë quhej e pastër islame, e bën vazhdimin e këtijdiskutimi të domosdoshëm – të paktën për atanjerëz,për të cilët Islami përbën realitetin domin-ues të jetës.

Ky libër është një provë për ta mbajtur të gjal-lë këtë diskutim. Është e pashmangshme, që disanga përfundimet e mia do të japin shkas për kon-testime. Por unë gjithnjë kam besuar – dhe besojtashmë më shumë se kurrë – se pa një përplasjenxitëse mendimesh nuk mund të ketë përparimintelektual në shoqërinë muslimane, dhe se thë-nia e Profetit “Dallimet në mendime mes tëditurve të umetit tim janë shenjë e mëshirës sëZotit” 1 ka një vlerë pozitive dhe krijuese, e cilashumë shpesh është injoruar në rrjedhën e his-torisë muslimane – në dëm të përparimitshoqëror të muslimanëve.” – theksoi autoriMuhamed Asad.

1 Kjo shprehje nuk është nga thëniet e të dërguarit Muhammed, por e dijetarëve të mëvonshëm.

Faqja e parë Islame në gjuhën shqipe - TRASHËGIMIA SI KRITER … · 2016-01-09 · Faqe 5 Kush...

Documents

Transcript of Faqja e parë Islame në gjuhën shqipe - TRASHËGIMIA SI KRITER … · 2016-01-09 · Faqe 5 Kush...