Erdas Imagine

ERDAS IMAGINE TEMEL YAZILIMI


ÖNSÖZ

Görüntü işleme konusunda, temel seviyedeki bilgi ve uygulamaları içeren Türkçe “ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı” kitabı; “IMAGINE Viewer”, “Veri Görüntülemek”, “Görüntü haritalarını oluşturmak”, “Özellikleri çıkarmak” ve “Coğrafi Bilgi Sistemi analizleri” konularını içeren beş kısımdan oluşmuştur. Veriyi ithal etme ve görüntüleme, rektifikasyon, sahaları hesaplama, ilgi sahasını belirleme, sahanın topografyasını tesbit, vector ve raster veri kullanımı, görüntü yönetimi, batch işlemleri, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve harita çıktılarını düzenlemeye olanak sağlamaktadır. Bu kitap, aşağıda belirtilen yayınlardan istifade edilerek hazırlanmıştır.

• Fundamentals of ERDAS IMAGINE • ERDAS IMAGINE Tour Guides V 8.5 • ERDAS IMAGINE Field Guides V 8.5

“ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı”nın daha kolay anlaşılması ve kullanılması için “ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ” isimli iki CD-ROM ile desteklenmiştir. Takip eden sahifede detayları verilen bu sayısal media; kitabın pdf formatındaki metinlerini ve değişik uygulamalara olanak sağlayan verileri içerecek tarzda düzenlenmiştir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 i


ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ (EGTF_CD.1 ve EGTF_CD.2 )

DOKÜMAN: EITY1.pdf ve EITY2.pdf

VERİLER:

EGTF_CD.1 Scene 01 281.img 47123B51.tif, 47123B54.tif, 47123B62.tif, 47123B63.tif

47123C54.tif, 47123C63.tif Calibration dem_99.img erdas_logo.img gcp281 hydro_00.e00 hydro_75.e00 mosaic_anno.ovr ortho_282 river Salmon Hazards Sensitivity.ckb Shelton.tif sky.chp sky.img soils_95.e00 soils_95.img usa_avhrr_class.img water shed.aoi wynoochee.gif wynoochee_cuts wynoochee_drain zonal.gmd

EGTF_CD.2 tm_88.img g23a3 g23a4 inpts.dat eldodem.img eldoatm.img

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 ii


İ Ç İ N D E K İ L E R K O N U L A R SAYFA NO

CİLT - I

1. GİRİŞ 1 2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ 2

a. MENÜLER 3 (1) SESSION MENÜSÜ 3 (2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR 4 (3) TOOLS MENÜSÜ 6 (4) UTILITIES MENÜSÜ 7 (5) HELP MENÜSÜ 8

b. İKONLAR 8 BÖLÜM-I

ERDAS IMAGINE TEMEL 11

KISIM-1 IMAGINE VIEWER

11

MOUSE KULLANIMI 11 WINDOWS TERMİNOLOJİSİ 11 VIEWER EKRANI 12 VIEWER MENÜLERİ 13 FİLE MENÜSÜ 13 UTILITY MENÜSÜ 13 VIEW MENÜSÜ 14 AOI MENÜSÜ 14 HELP MENÜSÜ 14 RASTER MENÜSÜ 15 VECTOR MENÜSÜ 15 ANNOTATION MENÜSÜ 16 VİEWER ALETLERİ 16 UYGULAMA 1: GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK 18

SAFHA 1: IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK 18 SAFHA 2: THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK 25

UYGULAMA 2: DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK 29 SAFHA 1: VERİYİ İTHAL ETMEK 29 SAFHA 2: GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK 33 SAFHA 3: GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE ETMEK

35

SAFHA 4: İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ 43 UYGULAMA 3: ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK 47

SAFHA 1: SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK 47 SAFHA 2: SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK 48

UYGULAMA 4: BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK 53 UYGULAMA 5: GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE OYNATMAK

58

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 iii



KISIM-2 VERİ GÖRÜNTÜLEMEK

61

UYGULAMA-1: ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK 61 SAFHA 1: GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK 61 SAFHA 2: AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR SAHAYI BELİRLEMEK

63

SAFHA 3: SAHANIN TOPOGRAFYASI ÜZERİNDE ÇALIŞMAK

65

UYGULAMA-2: ÇOKLU DOSYA İŞLEMLERİ - “BATCH TOOL” KULLANILARAK PİRAMİT KATMANLARINI ÜRETMEK

69

UYGULAMA-3: GÖRÜNTÜLERİ DÜZENLEMEK VE ÇOKLU GÖRÜNTÜLERİ EKRANA AÇMAK

73

UYGULAMA-4: 3 BOYUTLU GÖRÜNTÜLERİ AÇMAK VE GELİŞTİRMEK

78

KISIM-3 GÖRÜNTÜ HARİTALARINI OLUŞTURMAK

84

UYGULAMA-1: ORTHOREKTİFİYE GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK 84 UYGULAMA-2: GÖRÜNTÜLERİ BİRARAYA GETİRMEK 99

SAFHA-1: HAVA FOTOĞRAFLARINI MOZAİKLEMEK 99 CİLT - II

SAFHA-2: UYDU GÖRÜNTÜLERİNİ MOZAİKLEMEK 107 UYGULAMA-3: ANNOTATION KATMANLARINI ÜRETMEK 110

SAFHA-1: YENİ ANNOTATION KATMANINI OLUŞTURMAK 110 SAFHA-2: AĞAÇSIZ SAHALARI HESAPLAMAK 113 SAFHA-3: METİN ÜRETMEK 114

UYGULAMA-4: HARİTA BASKI ÇIKTISINI HAZIRLAMAK 117 SAFHA-1: HARİTA ÇIKTISINI DÜZENLEMEK 117 SAFHA-2: HARİTA ÇERÇEVESİNİ ÜRETMEK 119 SAFHA-3: “MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK ÇUBUĞU”, “KUZEY OKU” VE “KİTABE EKLEMEK

124

SAFHA-4: “MAP COMPOSER” EKRANINA “METİN” VE BAZI HARİTA ELEMANLARINI EKLEMEK

128

KISIM-4 ÖZELLİKLERİ ÇIKARMAK

130

UYGULAMA-1 : GÖRÜNTÜYÜ İNDİRGEMEK 130 UYGULAMA-2 : TAYFSAL ÖZELLİKLERİ KULLANMAK 134

SAFHA-1: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK 134 SAFHA-2: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK 138

UYGULAMA-3: BAND ARİTMETİĞİNİ KULLANMAK 142 UYGULAMA-4: SHAPE DOSYALARINI (Shapefiles) ÜRETMEK VE

GÜNÇELLEŞTİRMEK 146

UYGULAMA-5: DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT ETMEK VE TANIMAK 149

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 iv



KISIM-5 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (GIS) ANALİZLERİ

153

UYGULAMA-1: UNSUPERVISED SINIFLANDIRMA 153 SAFHA-1: ITERATIVE SELF-ORGANIZING ANALYSIS TECHNIQUE (ISODATA)

153

SAFHA-2: SINIFLARI BELİRLEMEK VE ETİKETLEMEK 156 SAFHA-3: SINIFLARI BİRLEŞTİRMEK VEYA TEKRAR KODLAMAK

158

UYGULAMA-2: ANALİZLERE YÖNELİK SINIFLANDIRMA HAZIRLIĞI 160 SAFHA-1: KÜMELENDİRİLMİŞ GÖRÜNTÜYÜ ÜRETMEK 160 SAFHA-2: KÜMELERİN ÇEVRE UZUNLUĞUNU HESAPLAMAK

161

SAFHA-3: KESİLMİŞ ORMAN SAHALARINI GÖRÜNTÜ ÜZERİNE ÇİXMEK

164

SAFHA-4: SAHALARI MASKELEMEK 166 SAFHA-5: SAHALAR ETRAFINDA TAMPON BÖLGELERİNİ OLUŞTURMAK

169

SAFHA-6: KESİLEN ORMAN SAHALARINA YÖNELİK OLUŞTURULAN GÖRÜNTÜLER VE KATMANLARI EKRANA AÇMAK

172

UYGULAMA-3: EXPERT SİSTEM İLE NEHRİN HASSASİYETİNİ BELİRLEMEK

174

KISIM-6 TOPOGAFİK ANALİZ

178

UYGULAMA-1: SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİ ÜRETMEK 178 1. ASCII TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK 179 2. LINE COVERAGE TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK 181 UYGULAMA-2: EĞİM GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK 182 UYGULAMA-3: BAKI GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK 186 UYGULAMA-4: GÖLGELİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK 188 UYGULAMA-5: RENKLİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK 190 UYGULAMA-6: RASTER MÜNHANİ GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK 191 UYGULAMA-7: GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİ 192 UYGULAMA-8: ANAGLYPH METODU İLE 3 BOYUTLU STEREO GÖRÜNTÜ ÜRETMEK

198

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 v


İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 vi


ERDAS IMAGINE YAZILIMI

1. GİRİŞ: Erdas Imagine yazılımı, komple görüntü işleme ve coğrafi Bilgi Sistemi paketi olup, grafikleri kullanan bir arayüze sahiptir. Yazılım aşağıda belirtilen 3 ana kısmı ve muhtelif modülleri içermektedir.

• ANA KISIMLAR: • Imagine Essentials (Temel seviyede) • Imagine Advantage (Orta seviyede) • Imagine Professional (Profesyonel seviyede)

• MODÜLLER: • Imagine Radar Mapping Suite • Imagine Radar Interpreter • Imagine OrthoRadar • Imagine Stereo SAR DEM • Imagine IFSAR DEM • Imagine OrthoBASE • Imagine OrthoMAX • Imagine VirtualGIS • Imagine Vector • Imagine NITF • Imagine Developer’ Toolkit • Imagine Subpixel Classifier • ERDAS Map Sheet • ERDAS Stereo Analyst

Yazılımın ana kısımları ve yaygın olarak kullanılan modüllerinin özet olarak olanakları aşağıdaki parağraflarda açıklanmıştır.

IMAGINE ESSENTIALS: Imagine Essentials; veriyi görüntüleme, vektör ve raster veriyi kullanma, görüntü yönetimi, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve görüntüyü haritalama işlemlerini yapmak için gerekli temel aletleri içeren bir yazılımdır. Yazılımın kalbini teşkil eden “Viewer” etkileşimli ve güçlü bir tarzda görüntüleri; gösterir, birleştirir ve analiz eder.

IMAGINE ADVANTAGE: Orta seviyedeki olanaklara sahip olan Imagine Advantage yazılımı, Imagine Essentials’ın; sahip olduğu imkanlara ilaveten daha hassas haritalamave görüntü işleme niteliklerine sahiptir. Ortho düzeltme, arazi yüzeyinin interpolasyonu, mozaikleme, mekansal analiz ve modelleme dili olanaklarına sahiptir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 1


IMAGINE PROFESSIONAL: Her iki yazılımın olanaklarını içeren bu yazılım; grafik veri modelleme, gelişmiş sınıflandırma ve radar analiz aletleri profesyonel alandaki gereksinimlere imkan sağlamaktadır.

IMAGINE ORTHOBASE: Sayısal fotgrametri işlemlerini içeren bir modüldür. Kameralar ve uydu sensörleri tarafından algılanan görüntülerin süratli ve doğru bir tarzda üçgenlenmesi ve ortho rektifikasyon işlemlerini otomatik olarak yapmaktadır. Özellikle ortho foto haritalarının yapımında kullanılmaktadır.

IMAGINE VIRTUALGIS: Gerçek zamanlı olarak birçok raster katmanı, muhtelif sembolleri ve vektor görüntülerini 3 boyutlu olarak gösterme, görünürlük analizi ve üretilen arazi modeli üzerinde uçuş yapma olanaklarını sağlamaktadır.

ERDAS STEREO ANALYST: 3 boyutlu coğrafik veriyi toplama, kıymetlendirme ve görüntüleme olanaklarını sağlayan bir modüldür. Sayısal arazi modeli olmaksızın, muhtelif görüntü kaynaklarından, 2 ve 3 boyutlu Cografi Bilgi Sistemi (CBS) verisini doğru olarak toplama, mevcut 2 boyutlu vektör verisini 3 boyutlu CBS verisine aktarma ve CBS verisine ilişkin mekansal öznitelik bilgilerini üretme imkan ve kabiliyetlerini içermektedir.

2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ: Erdas Imagine yazılımı;

• Bilgisayar ekranına daha önce konulmuş olan ”IMAGINE” ikonunun üzerine çift click uygulanarak, veya

• Start / Programs / ERDAS IMAGINE 8.5 / ERDAS IMAGINE 8.5 ifadeleri seçilerek, çalıştırılır.

Yazılım çalıştırıldığında ekrana ana ikon paneli açılır. Yazılımın tüm fonksiyonları; bu panelden veya otomatik olarak ekrana gelen “Viewer” kapsamındaki menü ve aletlerden istifade ile sağlanır. Bu panel satın alınan modüllere bağlı olarak muhtelif ikonları ve menüleri içermektedir. İstenmesi halinde ikon panelinin ebadları, “Session” menüsü kapsamındaki “Preference” seçeneğine bağlı “Preference Editor” dialoğundaki “Icon Panel Display Options” penceresinin kullanımı ile değiştirilebilmektedir.

İkon paneli; “Session”, “Main”, “Tools”, “Utilities”, “Help” menülerini ve “Viewer”, “Import”, “DataPrep”, “Composer”, “Interpreter”, Catalog”, “ERDAS IMAGINE Credits”, “Classifier”, “Modeler”, “Vector”, “Radar”, “VirtualGIS”, “OrthoBASE” vb. ikonları içermektedir.



a. MENÜLER:

(1) SESSION MENÜSÜ:

ERDAS IMAGINE yazılımı uygulamalarını ve sistemin çalıştırılması işlemlerini düzenler.

SEÇENEK İŞLEVİ

Preferences (Ctl+P) “Preference Editor” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımının birçok parametresini ve default verilerini içerir. İsteğe bağlı olarak bunların düzenlenmesine olanak sağlar.

Configuration (Ctl+C) “Configuration Editor” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda kullanılacak teyp, printer, CD-ROMS gibi çevre birimlerinin düzenlenmesini sağlar.

Session Log (Ctl+S) “Session Log” dialoğunu ekrana açar. Çalışma esnasında yapılan işlemleri ve hata mesajlarını içerir.

Active Process List “Process List” dialoğunu ekrana açar. Üzerinde çalışılan imagine işlemlerinin listesini içerir. Listedeki herhangibir işlemi durdurmak için, işlem seçilir ve takiben “Kill” düğmesine basılır.

Commands “Session Command History” penceresini ekrana açar. Çalışma esnasında oluşturulmuş komutların listesini içerir. Pencerenin altındaki “Command” kısmına ise istenen komutlar girilir ve uygulanır.

Enter Log Message ( Ctl+L) “Log Message” dialoğunu ekrana açar. “Session Log” içine ithal edilmesi istenen metnin ithal edilmesine olanak sağlar.

Start Recording Batch Commands

“Batch Wizard” dialoğunu ekrana açar. IMAGİNE komutlarından bir veya birden fazlasının daha sonra çalışmasına yönelik düzenlemeye olanak sağlar.

Open Batch Command File “Batch Command File” dialoğunu ekrana açar. Mevcut Batch komutları dosyaların listesini içerir. İstenen dosya seçilerek açılabilir.



SESSION MENÜSÜ SEÇENEK İŞLEVİ

View Offline Batch Queue “Scheduled Batch Job List” dialoğunu ekrana açar. Sıraya girmiş tüm işlerin listesini gösterir. Liste kapsamındaki herhangibir işin; görüntülenmesine, güncelleştirilmesine, iptal edilmesine ve çalışma zamanının değiştirilmesine olanak sağlar.

Flip Icons Yatay durumdaki ikon panelinin, ekranın sol tarafında ve dikey bir durumda görünmesini sağlar.

Tile Viewer Birbirini kapatacak tarzda ekrana açılmış iki veya daha fazla Viewer’ın, birbirini kapatmayacak tarzda ekranda görünmesini sağlar. Bir viewer için kullanıldığında, bu viewer tüm ekrana yayılır.

Close All Viewers İkon paneli hariç, tüm Viewer’ları kapatır.

Main “Main” menüsüne tali erişimi sağlar.

Tools “Tools” menüsüne tali erişimi sağlar.

Utilities “Utilities” menüsüne tali erişimi sağlar.

Help “Help” menüsüne tali erişimi sağlar.

Properties “ERDAS IMAGINE Properties” dialoğunu ekrana açar. Sistemin ID, code words modül vb. bilgileri içerir.

Exit IMAGINE (Ctl+Q) “Quit” dialoğunu ekrana açar. Çalışmadan çıkışı sağlar.

(2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR Ikon paneli üzerinde bulunan tüm ikonların, olanaklarını içeren bir menüdür.

SEÇENEK İŞLEVİ

IMAGİNE Credits Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine ilişkin bilgileri içerir

Start IMAGINE Viewer Ekrana yeni bir “Viewer” açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.

Import / Export “Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.



MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR SEÇENEK İŞLEVİ

Data Preperation “Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”, “Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject Images” alt menülerini içerir.

Map Composer “Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open Map Composition”, Print Map Composition”, “Edit Composition Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database Tool” alt menülerini içerir.

Image Interpreter “Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial Enhancement”, “Radiometric Enhancement”, “Spectral Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis” “Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities” alt menülerini içerir.

Image Catalog “Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik arşivini içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File Name”, “Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”, “Projection-”, “Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.

Image Classification “Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların sınıflandırılmasına yönelik olarak; “Signature Editor”, “Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”, “Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”, “Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”, “Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt menülerini içerir.

Spatial Modeller “Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar. “Model Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.

Vector “Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör işlemlerine olanak sağlar; “Clean Vector Layer”, “Build Vector Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External Vector Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector Layer”, “Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”, “Mosaic Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create Ploygon Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”, “Start Table Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point Vector Layer” alt menülerini içerir.

Radar “Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin işlenmesine yönelik olarak; “IFSAR”, “StereoSAR”, “OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node” alt menülerini içerir.



MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR SEÇENEK İŞLEVİ

VirtualGIS “VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create Viewshed Layer” alt menülerini içerir.

OrthoBASE “OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu sağlar.

(3) TOOLS MENÜSÜ:

Muhtelif metinlerin ve görüntü dosyalarının görüntülenmesi ve güncelleştirilmesini sağlar. Özel modüller ile ilişkili değildir.

SEÇENEK İŞLEVİ

Edit Text Files “Editor” metin dialoğunu ekrana açar. ASCII metin dosyalarının üretilmesini ve güncelleştirilmesini sağlar.

Edit Raster Attributes “Raster Attributes Editor” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımı herbir raster katmanı ile ilişkili öznitelik tablosunu içermektedir. Bu tablolar, herbir pixelin değeri ile öznitelik setini kapsamaktadır. Bu öznitelikler; görüntülenebilir, güncelleştirilebilir ve analiz edilebilir.

View Binary Data “Data View” dialoğunu ekrana açar. Binary dosyalarının içeriğini görüntüler.

View IMAGINE HFA File Structure “HfaView” dialoğunu ekrana açar.

Annotation Information “Annotation Info” dialoğunu ekrana açar. Annotation dosyasının “Header” bilgilerini görüntüler. Bu bilgi, objelerin sayısını ve ilgili harita bilgisini içerir.

Image Information “Image Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen raster görüntüye ilişkin tüm bilgileri kapsar.

Vector Information “Vector Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen vektöre ilişkin tüm bilgileri kapsar.



TOOL MENÜSÜ SEÇENEK İŞLEVİ

Image Command Tool “Image Command” dialoğunu ekrana açar. Görüntünün yönetiminde sık sık kullanılan birçok özelliğe erişimi sağlar.

Coordinate Calculator “Coordinate Calculator” dialoğunu ekrana açar. Bir spheroid veya datuma ilişkin koordinatların diğerine aktarımını sağlar.

Create/Display Movie Sequences “Movie” ekranını açar. Üretilmiş film tarzı sahnelere ilişkin görüntü serilerini sıralı olarak gösterir.

Create/Display Viewer Sequences “VUE Player” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE Viewer’dan kaydedilmiş görüntü serilerini tablo halinde gösterir.

Image Drape “Image Drape” ekranını açar. Statik perspektif sahnelerin üretilmesini sağlar.

(4) UTILITIES MENÜSÜ ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki genel işlemlerin yapılmasını sağlar.

SEÇENEK İŞLEVİ

JPEG Compres Image “JPEG Compression” dialoğunu ekrana açar. JPEG sıkıştırma tekniği ile, görüntüyü sıkıştırır.

Decompres JPEG Image “JPEG Decompression” dialoğunu ekrana açar. JPEG tekniği ile sıkıştırılmış görüntüyü, normal durumuna getirir.

Convert Pixels to ASCII “Pixels To Table” dialoğunu ekrana açar. Çıktı veri dosyası değerlerini ASCII dosyası haline getirir.

Convert ASCII to Pixels “Table To Pixels” dialoğunu ekrana açar. ASCII dosyasından görüntü üretir.

Convert Images to Annotation “Raster to Annotation” dialoğunu ekrana açar. Raster görüntüyü annotation dosyası içindeki bir poligona dönüştürür.



UTILITIES MENÜSÜ SEÇENEK İŞLEVİ

Convert Annotation to Raster “Annotation to Raster” dialoğunu ekrana açar. Vektör grafikleri içeren annotation dosyasını, raster görüntüye dönüştürür.

Create/Update Image Chips “Image Chips Maker” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımında herbir görüntü, Chip (CHP) dosyalarında depolanmış seçime tabi chiplerle ilişkilidir. Bir veya daha fazla görüntü için chip’lerin direk üretimini sağlar.

Create Font Tables “Font Table Maker” dialoğunu ekrana açar. Harita üretiminde kullanılacak özel font karekterlerini içerir.

Font to Symbol “Font to Symbol Maker” dialoğunu ekrana açar. Font karekterlerinden sembol üretimini sağlar.

Compare Images “Image Compare” dialoğunu ekrana açar. İki görüntü arasında tanımlanmış özelliğin mukayesesini yapar.

Reconfigure Raster Formats Yeni raster DLL’leri eklendiğinde, raster DLL listesini güncelleştirir.

Reconfigure Vector Formats Yeni Vektör DLL’leri eklendiğinde, Vektör DLL listesini güncelleştirir.

(5) HELP MENÜSÜ: Yazılıma ilişkin olarak hazırlanmış tüm dokümanlara ON-LINE erişimi sağlar.

SEÇENEK İŞLEVİ

Help for Icon Panel ERDAS IMAGINE dokümanının Icon Paneli bilgilerine direk erişimi sağlar.

IMAGINE Online Documentation ERDAS IMAGINE dokümanı konularına; alfabetik ve indekse göre veya başlığının yazılarak erişilmesini sağlar.

IMAGINE Version Çalışmakta olan Imagine yazılımının versiyon bilgisine erişimi sağlar.

IMAGINE DLL Information “DLL Version Tool” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda kullanılan; “Raster File Formats”, “Font Filters”, “Geometric Models”, “EML” uygulama fonksiyonlarını gösteren DLL (Dynamically Loaded Libraries)sınıf ve örnek bilgileri ile açıklamalarına erişimi sağlar.

b. İKONLAR:

Ikon Panelindeki 13 adet ikon, Main menüsü kapsamında açıklanan aynı işlevleri yapmaktadır. Bunlar ekrana; Standard -Etketli, Standard -Etketsiz ve küçük ebatlarda getirilebilmektedir.



İKONLAR İŞLEVİ

Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine ilişkin bilgileri içerir

Ekrana yeni bir “Viewer” açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.

“Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.

“Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”, “Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject Images” alt menülerini içerir.

“Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open Map Composition”, Print Map Composition”, “Edit Composition Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database Tool” alt menülerini içerir.

“Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial Enhancement”, “Radiometric Enhancement”, “Spectral Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis” “Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities” alt menülerini içerir.

“Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik arşivini içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File Name”, “Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”, “Projection-”, “Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.

“Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların sınıflandırılmasına yönelik olarak; “Signature Editor”, “Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”, “Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”, “Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”, “Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt menülerini içerir.

“Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar. “Model Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.



İKONLAR İŞLEVİ

“Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör işlemlerine olanak sağlar.; “Clean Vector Layer”, “Build Vector Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External Vector Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector Layer”, “Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”, “Mosaic Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create Ploygon Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”, “Start Table Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point Vector Layer” alt menülerini içerir.

“Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin işlenmesine yönelik olarak; “IFSAR”, “StereoSAR”, “OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node” alt menülerini içerir.

“VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create Viewshed Layer” alt menülerini içerir.

“OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu sağlar.



BÖLÜM-I ERDAS IMAGINE TEMEL

ERDAS IMAGINE yazılımı, kullanıcının gereksinimlerine cevap verecek tarzda; “Erdas Imagine Temel”, “Erdas Imagine Orta seviye” ve “Erdas Imagine Profesyönel olmak üzere 3 ana kısmı içermektedir. Erdas Imagine Temel yazılımı uygulamaları;

• Imagine Viewer • Veri Görüntüleme (Visualizing Data) • Görüntü Haritalarını Oluşturmak (Creating Images Maps) • Özellikleri Ortaya çıkarmak (Feature Extraction) • Coğrafi Bilgi Sistemleri Analizi (GIS Analysis)

başlıkları altında 5 kısımda anlatılacaktır.

KISIM-1 IMAGINE VIEWER

Yazılımın kalbini teşkil eden ve tüm işlemlerinin yapıldığı “Imagine Viewer” konusuna ve uygulamalarına geçmeden önce; “Mouse Kullanımı”, “Windows Terminolojisi”, “Viewer Ekranı”, “Viewer Menüleri” ve “Viewer Aletleri”ne yönelik özelliklerin bilinmesi gerekmektedir.

MOUSE KULLANIMI:

Mouse’un kapsamındaki düğmelerin kullanımı ile, görüntüler üzerindeki muhtelif işlemler yapılmaktadır. Mouse’un düğme yapısı aşağıda gösterilmiştir.

Mouse’un Sol Düğmesi

WINDOWS TERMİNOLOJİSİ:

Title Bar (Başlık Barı) Menu Bar (Menu Barı)

Icon Bar (Icon Barı)

Status Bar (Durum Barı)

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 11

Mouse’un Orta Düğmesi

Shift ve Mouse’un Sol Düğmesi
Mouse’un Sağ Düğmesi
ŞUBAT 2002


Text Box (Metin Kutusu)

Disabled Button (Pasif Düğme) Pull-down Arrow

Enabled Button (Aktif Düğme)

Pop-up List

Enabled Checkbox (Seçilmiş Kontrol kutusu) Tool Palette

(Se

RR

Disabled Checkbox çilmemiş Kontrol kutusu)

Scroll Bar (Liste Barı)

adio Button (Enabled) adyo Düğmesi (Seçili)

Nudgers

VIEWER EKRANI:

Title Bar (Başlık Barı)

Imag(Görün

Title BaMenu Bkısa yo

İŞLEM

Icon Bar (Icon Barı)

Menu Bar (Menü Barı)

e Display tü Sahası)

l

Status Bar (Durum Barı)

r: Pencerenin başlığını, Viewer seçenekleri (Asgari, azami ve kapatma) ar: Uygulama işlevlerine erişim. Icon Bar: Sık sık kullanılan işlevlere

dan erişim. Status Bar: Cursor tanımı ve bilgiler

ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 12


VIEWER MENÜLERİ:

Imagine yazılımının çalıştırılması ile ekrana açılan Viewer ekranı; “File”, “Utility”, “View”, “AOI” ve “Help” menülerini içerir. Bu ekran, kullanılacak katmana bağlı olarak “Raster”, “Vector” ve “Annotation” menülerini de kapsar. Bu menülerin işlevleri, uygulamalar esnasında açıklanacaktır.

FİLE MENÜSÜ:

UTILITY MENÜSÜ:



VIEW MENÜSÜ:

AOI MENÜSÜ:

HELP MENÜSÜ:



RASTER MENÜSÜ:

VECTOR MENÜSÜ:



ANNOTATION MENÜSÜ:

VİEWER ALETLERİ:

ŞEKLİ ADI İŞLEVİ

Open Layer Default olarak, raster katmanlarını içeren “Select Layer To Add”

dialoğunu ekrana açar.

Close Top Layer Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kapatır.

Show Information for Top Raster, Vector or Annotation Layer

“Image Info”, “Vector Info”, “Annotation Info”, dialoğları vasıtasıyla üstteki katmana ilişkin bilgileri gösterir.

Save Top Non-AOI Layer in Viewer

Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kayıt eder.

Print Contents of Viewer

Viewer kapsamındaki verileri basar

Remove Contents From Viewer

Viewer’daki veriyi ekrandan çıkarır.

Reset Zoom Görüntüyü, ekrana 1.0 faktörü ile zoomlar.

Zoom in By Two Görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli büyütür.

Zoom out By Two Görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli küçültür.



ŞEKLİ ADI İŞLEVİ

Measure Points, Lines and Areas

“Measurement Tool for Viewer” dialoğunu ekrana açar. Noktalara, çizgilere ve poligonlara ilişkin ölçüleri çıkarır

Start / Update Inquire Cursor

“Inquire Cursor”u (sorgulama Hatları) görüntü üzerine getirir ve katmana ilişkin bilgileri içeren dialoğu açar.

Show Tool Palette for Top Layer

Üstteki katmana ilişkin alet paletlerini (raster, Vector, AOI) ekrana getirir.

Start Profile Tools “Spectral”, “Spatial” ve “Surface” tarzı profillerin yapılmasına

olanak sağlayan “Selected Profile Tool” dialoğuna ekrana açar.

Reset Window Tools Penceredeki aletlerin tekrar düzenlenmesini sağlar

Interactive Zoom In Etkileşimli olarak görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli

büyütür.

Interactive Zoom Out Etkileşimli olarak görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli küçültür.

Roam / Rotate Image

Mouse’un sol düğmesi vasıtasıyla görüntünün sağa, sola, aşağı ve yukarıya doğru hareket ettirilmesine ve orta düğme veya CTRL+ sol düğmenin kullanımı ile görüntünün merkezi ekseni üzerinde döndürülmesini sağlar.

Start the GPS Tool

“GPS Controller” dialoğunu ekrana açar. Viewer üzerindeki görüntünün, küresel konum sistemi (GPS) alıcısı ile senkronizesini sağlar.

Imagine Viewer kısmında; “Görüntüleri Anlamak ( Understanding Imagery)”, “Diğer Veri Tiplerini Görüntülemek ( Viewing Other Data Types)”, “Öznitelikler Üzerinde Eksersiz ( Examining Attributes)”, “Bir Saha üzerinde Eksersiz (Examining a Study Area)”, “Sunuları Üretmek (Creating Presentations)” konuları uygulamalı olarak işlenecektir. Bu kısmın amaçı ve kullanılacak aletler aşağıda belirtilmiştir.

AMAÇ: Imagine Viewer kullanılarak, raster verilerin değişik tiplerini görüntülemek ve vektör katmanları üzerinde çalışmaktır. Konu, su kalitesi ve muhtelif çevresel faktörlerden etkilenen alabalık veya salmon balığı üretim miktarı üzerinde odaklanmıştır. Takiben yapılacak uygulamada, aletlerin kullanımı üzerinde durulacak ve toprak erozyonuna uğrayan bölgelerdeki veri sıralaması belirtilecektir. Son uygulamada ise, görüntünün nasıl elde edileceği ve sunum olarak tekrar görüntülenmesi açıklanacaktır.

KULANILACAK ALETLER:

Viewer Veri katmanlarını görüntüleme, büyütme/küçültme, sorgulama, ölçeği düzenleme ve ölçme

Raster Options Görüntü setlerini değiştirme Attribute Editor Raster ve vektör katmanları ile ilişkili özellikleri görüntüleme ve

güncelleştirme Vector Viewing Properties Vektör dosyaları görüntü setlerini değiştirme VUE Player IMAGINE kapsamında üretme ve sunuları görüntüleme



UYGULAMA 1 GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK

Bu uygulama, Imagine Viewer kullanımı ile, büyük ölçekteki verinin anlaşılması amacını taşımaktadır.

SAFHA 1 IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK

1. Imagine yazılımı çalıştırılarak ekrana, “Icon Paneli” ve “Viewer” açılır. “Viewer” ekranı otomatik olarak ekrana gelmemişse, “Icon paneli” üzerindaki “Viewer” ikonu üzerine click uygulanır.

Şekil-1

Icon Paneli ve Viewer

2. “Viewer” ekranı üzerinden, “File / Open / Raster Layer” ifadeleri seçilerek “Select Layer To Add” dialoğuna erişilir.

“Select Layer To Add” dialoğuna ayrıca;

• “Viewer” ekranı üzerindeki “Open Layer” düğmesi veya

• Klevye üzerindeki “Ctrl+R” tuşlarına basılarak, kolayca ulaşılabilir.



Şekil-2

File / Open / Raster Layer menü ve ifadeleri

Imagine örnek veri dosyalarının bulunduğu “Select Layer To Add” dialoğunun içerdiği kısımlar ve işlevleri aşağıdaki şekil üzerinde gösterilmiştir.

Sürücü veya kütük seçim kısmı

Kütükdeki dosyalar En son kullanılan

dosyaların listesi

En son bakılan kütüklerin listesi Seçilen dosyanın ön görüntüsü

Şekil-3 Select Layer To Add dialoğu

3. Dosya tipinin “Files of Type” default olarak “IMAGolduğu kontrol edilir.

4. “EGTF_CD.1” isimli CD-ROM sürücüye takılır, “L“CD-ROM” ifadesi getirilir ve CD kapsamındaki “udosyası seçilir.

İLAVE BİLGİLER: Raster katmanları; ya ham / çoklu katmanlar data” (devamlı veri) ya da kategorilendirilmiş /“Thematic data” (tematik veri) olabilir. Devamlı veriler, nicel ve devamlı değerlere sahiptnitel ve kategoriktir.


Açılacak dosya tipininseçileceği kısım

INE image ( *.img)”

ook in” penceresine sa_avhrr_class.img”

tarzında “Continous tek katmanlı tarzda

ir. Tematik veriler ise,

ŞUBAT 2002


5. “Select Layer To Add” dialoğu üzerindeki “Raster Options” düğmesine basılarak görüntüye ilişkin parametrelere ulaşılabilir. Buradaki “Display as” penceresinde görüntünün default olarak “Pseudo color” olduğu görülür.

Şekil-4

Görüntüye ilişkin Raster Options parametreleri

İLAVE BİLGİLER: “Pseudo color” seçeneği değiştirilmek isteniyorsa, “Display as” penceresi üzerindeki ok işaretine basılır ve ekrana gelen “True color”, “Gray scale” ve “Relief” olanaklarından arzu edilen biri seçilir.

Görüntü tekniğini değiştirme

Band kombinasyonunu değiştirme

Ekrandan görüntüyü çıkarmak

Görüntüyü Viewer sahasına uyarlama

Lanier.img görüntü

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EIT

Pixel setlerinin değeri sıfır (siyah ise zemin şeffaf olacaktır

Şekil-5 süne ilişkin True color seçenekleri

YZ ŞUBAT 2002 20


İLAVE BİLGİLER:

True Color Gerçek renkleri yansıtan görüntülerdir. Devamlı katmanlar veya bandlar birarada görüntülenir. Herbir katman kırmızı, yeşil ve mavi renklerlerle ilişkilidir. Herbir rengin yoğunluğu, herbir katmandaki değerler tarafından kontrol edilir.

Pseudo Color Yalancı renkleri yansıtan görüntülerdir. Tek katmanlıdır. Bir renk ile temsil edilen sınıf değerleri ile ilişkili tematik (sınıflandırılmış ) görüntülerdir.

Grayscale Devamlı katma (band) görüntüleridir.Band değerleri gri ölçekteki renklerle ilişkilidir. Düşük değerler koyu, yüksek değerler ise parlaktır.

Relief Kabartma görüntülerdir.Yükseklik verisini görüntülemede kullanılır. Pixel değerlerinde aşırı değişiklikler arzu edilir.

6. “OK” düğmesine basılarak görüntü Viewer ekranına getirilir.

Şekil-6

“usa_avhrr_class.img” görüntüsü

7. Mouse, viewer’daki görüntü üzerine getirilir ve sağ düğmesine basılır. Ekrana gelen “Quick View” dialoğundan “Fit Image to Window” ifadesi seçilir. Böylece görüntünün Viewer ekranına uyarlanması sağlanır.

İLAVE BİLGİLER:

Bu uyarlama, 6 ncı madde de belirtilen “OK” düğmesine basmadan önce “Select Layer to Add” dialoğu, “Raster Options” olanakları kapsamındaki “Fit to Frame” penceresinin işaretlenmesi ile de yapılabilir.



Şekil-7

Quick View seçenekleri

Şekil-8

Ekrana uyarlanmış “usa_avhrr_class.img” görüntüsü

Tanımayı geliştirmek amacıyla, bu büyük kapsamlı görüntü üzerine, aşağıda belirtilen işlemlerin uygulanması ile ABD vektör haritası açılır.

8. “Open Layer” aleti üzerine basılır. 9. “Select Layer to Add” dialoğu üzerindeki “Files of type” penceresine

“Arc covareges” ifadesi getirilir.



10. “File Name” penceresine “$IMAGINE_HOME/etc/backdrops” ifadesi yazılır ve “Enter” tuşuna basılır. Ekrana gelen dialog üzerinden “usa” dosyası seçilir.

11. Aynı dialog üzerindeki “Vector Options” düğmesine basılarak “Clear Display” penceresinin pasif (işaretsiz) olduğu kontrol edilir.

12. “OK” düğmasina basılır. Böylece görüntü üzerine ABD’nin sınırlarını içeren vektör katmanı açılmış olur.

Şekil-9

“usa_avhrr_class.img” görüntüsü ve üzerine açılmış ABD eyaletlerini gösteren vektör katmanı

13. Viewer ekranındaki “View” menüsünden “Zoom / In by 2” ifadesi seçilerek görüntünün 2 misli büyütülmesi veya “Zoom / Out by 2” ifadesi seçilerek 2 misli küçültümesi sağlanır.

İLAVE BİLGİLER:

Aynı işlemler Viewer ekranındaki “Zoom In by 2” ve “Zoom out

by 2” aletlerinin seçilmesi ile de yapılabilir

Diğer tarafdan “Interactive Zoom In” ve “Zoom Zoom out” aletleri seçilerek ve mouse’un görüntü üzerinde sürükleme

hareketi istenen bir bölge büyütülebilir veye küçültülebilir.

14. Viewer ekranındaki “Roam/Rotate Image” aleti seçilir. Mouse’un sol tuşuna basılarak, görüntü sağa, sola,aşağı ve yukarı doğru hareket ettirilir.



15. “Ctrl + sol tuş” kullanımı ile, görüntü kendi ekseni etrafında döndürülür.

16. Viewer ekranı üzerindeki “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” ifadeleri seçilir ve ekrana, “Frame Scale” dialoğu gelir.

Şekil-10 Frame Scale dialoğu

17. Dialoğdaki “Scale 1:” penceresine örneğin 20000000 gibi bir ölçek değeri yazılır ve “Apply” düğmesine basılır. Böylece görüntünün istenen bir ölçekte görüntülenmesi sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

18. Üzerinde çalışılan bu görüntü, ileride kullanılacak ise “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir.

Şekil-11

View dialoğu

19. Görüntüye isim vermeden önce, kaydedileceği kütük, “Look in” penceresinden seçilir.

20. “File name” penceresine görüntü için örneğin “united_states” ifadesi yazılır ve enter tuşuna basılarak ifadenin sonuna dosyayı tanımlayan “.vue” ibaresi eklenir. Takiben “OK” düğmesine basılarak kayıt işlemi tamamlanır. “Files of type” penceresi otomatik olarak “View(*.vue)” ifadesini içermektedir.



SAFHA 2 THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK

Bu çalışma, Landsat thematic mapper (TM) “tm_88.img” verisi ve “usa_avhrr_class.img” görüntüsü kullanılarak yapılacaktır. TM verisinde fazla detay bulunmamaktadır. Görüntü ise, çok fazla detay bilgisini içermektedir.

1. “Open Layer” aleti kullanılarak ekrana, “Layer To Add” dialoğu açılır. 2. “EGTF_CD2” den “tm_88.img” verisi seçilir. Bu esnada “Files of type”

penceresinin “IMAGINE Image (*.img)” ifadesini kapsaması sağlanır. 3. “Raster Options” düğmesine basılır. “Clear Display” penceresinin seçili

yani aktif olduğuna dikkat edilir. “Fit to Frame” ve “Background Transparent” pencereleri seçilerek aktif hale getirilir.

4. “OK” düğmesine basılarak, görüntü ekrana açılır.

Şekil-12

“tm_88.img” görüntüsü

5. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame” seçeneğinin default tarzda aktif olmasını sağlamak için; ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsü ve “Preferences ifadesi” seçilerek ekrana “Preference Editor” dialoğu açılır.

6. Editor’ün “Category” penceresinden “Viewer” ifadesi seçilir. 7. Sağ tarafdaki parametrelerden “Fit to Frame” penceresi işaretlenir. 8. Editör üzerindeki “User Save” ve “Close” düğmelerine basılır.



Şekil-13

“Preference Editor” dialoğu

9. Aynı Viewer ekranda açık iken “Open Layer” aletine basılır. 10. Ekrana açılan “Select Layer to Add” dialoğundan “EGTF_CD1” e ulaşılır

ve “usa_avhrr_class.img” dosyası seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesine basılır.

11. “Raster Options” dialoğundaki “Clear Display” ve “Fit to Frame” pencereleri pasif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır. Böylece her iki görüntü aynı viewer üzerine gelir.

Şekil-14

Aynı viewer üzerinde getirilmiş ve birbirini örtmüş “tm_88.img”, “usa_avhrr_class.img” görüntüleri ve “Arrange Layers” dialoğu

12. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.



13. Görüntülerin birbirini örtmesini ortadan kaldırmak için; ya dialogda üstteki görüntü katmanı üzerine çift click uygulanır veya alttaki görüntü katmanı seçilir ve sürüklenerek yukarıya götürülür.

14. Dialog üzerindeki “Apply” ve takiben “Close” düğmelerine basılır.

Şekil-15

“tm_88.img” ve “usa_avhrr_class.img” görüntüleri

15. Mouse ile, “Interactive Zoom In” aleti seçilir. Sürükleme ile görüntü üzerindeki bir alan büyütülür.

16. “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” ifadeleri seçilir. 17. Ekrana açılan “Frame Scale” dialoğundaki pencereye örneğin 10000000

değeri girilir ve takiben “Apply” düğmesine basılır. Böylece TM ve AVHRR görüntülerinin mukayesesine olanak sağlanır. Bir görüntü kapsamındaki belirgin unsurları tanımak için en iyi görüntünün belirlenmesinde, LANDSAT TM gibi çok bandlı görüntülerde band kombinasyonunu değiştirmek fayda sağlamaktadır.

18. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for..” dialoğundaki default 4,3,2 kombinasyonu, 5,4,3 (R,G,B) olarak değiştirilir.

Şekil-16

“Set Layer Combinations for..” dialoğu

19. Dialog üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Band kombinasyonları değiştirilerek bazı unsurların tanınınması sağlanır.



Şekil-17

4,3,2 (sol), 5,4,3 (orta) ve 6,5,4 (sağ) band kombinasyonundaki görüntüler

İLAVE BİLGİLER: Farklı band kombinasyonları bitkiler ve nehirler gibi farklı unsurların tanınmasını sağlarlar. Bu konuya ilerideki parağraflarda detaylı olarak değinilecektir. Muhtelif sensörlerin kendine özgü band kombinasyonları bulunmaktadır. Bunlar dialoğlarda default olarak yer almaktadır. Kombinasyon değerlerine; “Session” ana menüsünden ve “Preferences” ifadesinin seçilmesi ile ekrana gelen “Preference Editor” dialoğundaki “Category” penceresi altındaki “User Interface & Session” ifadesinin seçilmesi ile sağ pencereden erişilmektedir.

Şekil-18

Default band kombinasyonlarını gösteren “Preference Editor” dialoğu

20. Görüntünün tüm ekranı kaplayacak hale getirilmesi için, mouse’un sol düğmesi ile Viewer’ın “Title Bar”ı üzerine basılır. Ekrana açılan dialoğdan “Maximize” ifadesi seçilir. Tekrar eski haline getirmek için ise “Restore” ifadesi seçilir

21. Görüntüyü kaydetmek için Viewer’daki “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir.

22. Dialoğdan görüntünün kaydedileceği kütük belirlenir. “File Name” penceresine örneğin ”tm” ifadesi yazılır. “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

23. Viewer ekranı üzerindeki görüntüyü kaldırmak için, Viewer üzerindeki

“Remove Contents From Viewer” aleti kullanılır.



UYGULAMA 2 DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK

AVHRR, TM ve vb. görüntüler kaba mekansal çözümlemeleri nedeniyle bazı özelliklere ilişkin yeterli detayı sağlayamamaktadır. Bu uygulamada, hassas mekansal çözümlemeli SPOT uydu görüntüsü kullanılacak ve sağladığı detaylar izlenecektir.

SAFHA 1 VERİYİ İTHAL ETMEK

1. CD sürücüsüne “EGTF_CD.1”si takılır. IMAGINE icon paneli üzerindeki “Import” ikonuna basılarak “Import / Export” dialoğuna erişilir.

2. Dialog üzerindeki “Type” penceresine “SPOT” , “Media” penceresine ise “CD-ROM” ifadeleri getirilir.

3. “Input CDROM” penceresinde CD-ROM’un hangi drive da olduğu gözlenir ve muse’un sol düğmesi ile seçilir.

4. “Output File (*.img)” penceresine görüntünün ismi örneğin “spot4_99.img” olarak yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-19

“Import / Export” ve “Import SPOT” dialoğları

5. Görüntüye ilişkin muhtelif bilgileri içeren “Import SPOT” dialoğu ekrana gelir. Dialog üzerindeki “Calibrate image” penceresi seçilerek aktif hale getirilir. Eğer görüntü birden fazla ise, bunlara ait bilgilere ulaşmak için “Next Image” düğmesine basılır. İstenmesi halinde “Preview Options” düğmesine basılarak ekrana açılan aynı isimli dialogdan, görüntüye ilişkin ön bilgilere erişilir.



Şekil-20

“Preview Options” dialoğu

Keza görüntünün ön görünüşünü, dolayısıyle doğru görüntünün seçilip seçilemediğini kontrol için, “Preview” düğmesine basılır. Ekrana açılan “Import” dialoğu vasıtasıyla yapılan otomatik işlemler sonuçunda görüntü Viewer üzerine gelir.

Şekil-21

Preview işlemlerini yapan “Import SPOT” dialoğu

Şekil-22

“spot4_99.img” görüntüsünün ön görünüşü



6. Dialog üzerindeki “Import Options” düğmesine basılır. Ekrana açılan aynı isimli dialog üzerindeki “Ignore Zero in Output Stats” penceresi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-23

“Import Options” dialoğu

Takiben “Import SPOT” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır ve “Import / Export” dialoğu, “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

7. İthal işlemi tamamlanan görüntü, herhangi bir kütük tanımı yapılmamış ise, otomatik olarak “users” kütüğü altında toplanır. Bu görüntüyü tekrar Viewer’a açmak için “Open Layer” aleti kullanılarak “users” kütüğüne ulaşılır.

Şekil-24 Viewer’a import edilmiş “spot4_99.img” görüntüsü



IMAGINE yazılımı SPOT4 verisini default olarak, MSS verisinin 4,2,1 kombinasyonunda ekrana getirir. Bu kombinasyon, “Session” menüsü kapsamındaki “Preference Editor” den değiştirilebilir.

8. “Viewer” ekranındaki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for” dialoğundaki; kırmızı band 3, yeşil band 2 ve mavi band 1 olarak değiştirilir.

Şekil-25

“Set Layer Combinations for” dialoğu ve “Infrared Color Composite” olarak düzenlenmiş görüntü

9. Dialoğ üzerindeki “OK” düğmesine basılır. Bu band kombinasyonu “Infrared Color Composite” olarak bilinmektedir.

10. IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Preferences” ifadesi seçilerek “Preference Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Category” penceresine “User Interface&Session” ifadesi getirilir. Sağdaki pencereden “MSS Red Band Default” ifadesi karşısındaki 4 değeri yerine 3 değeri girilir.

11. Dialoğ üzerindeki “user save” ve “Close” düğmelerine basılır. 12. İşlemleri tamamlanan görüntüyü kaydetmek için, Viewer üzerindeki “File”

menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerinde kaydedilecek kütük belirlenir. “File Name” penceresine örneğin “spot.vue” ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.



SAFHA 2 GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK

1. IMAGINE icon panelindeki “Viewer” ikonunun kullanımı ile ekrana ikinci Viewer açılır.

2. “Viewer1” aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti üzerine basılır. 3. Ekrana açılan “Select Layer To Add” dialoğu vasıtasıyla “tm_88.img”

görüntüsü bulunur. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame” penceresinin seçili olduğu kontrol edilir ve “OK” düğmesine basılır. Takiben “Viewer2” aktif hale getirilerek yukarıdaki işlemler aynen tekrarlanarak, “Spot4_99.img” görüntüsü ekrana getirilir. Görüntülerin çözümlemelerini ve onların uzantılarını karşılaştırmak amacıyla, her görüntü için aşağıdaki işlemler aynen uygulanır.

4. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi seçilerek 2 görüntünün ekranda yan yana gelmesi sağlanır.

5. Viewer’daki “View” menüsünden “North Arrow” ifadesi seçilir. Böylece görüntüler üzerine kuzey okunun gelmesi sağlanır.

6. Viewer’daki “View” menüsünden “Scale Bar” ifadesi seçilir. Böylece görüntüler, ölçek bilgileri ile donatılmış olur.

7. “Zoom in” ve “Roam / Rotate Image” aletleri kullanılarak görüntüler karşılaştırılır. “Zoom in” ve “Zoom out” aletleri kullanıldığında görüntünün ölçeği otomatik olarak değişir.

8. “Spot4_99.img” görüntüsünün bulunduğu viewer aktif hale getirilir. “View” menüsünden “Link / Unlink Viewers ve Geographical ” ifadeleri seçilerek “Link / Unlink Instructions” dialoğuna erişilir.

Şekil-26

“Link / Unlink Instructions” dialoğu

İLAVE BİLGİLER: İki görüntü arasındaki link işlemlerini kısa yoldan yapmak için; mouse’un sağ düğmesine basılır ve ekrana açılan “Quick View ” dialoğundan “Geo. Link / Unlink” ifadesi seçilir.



9. Dialoğdan “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” şekli seçilr ve “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece iki görüntünün birbiri ile ilişkisini sağlayan, merkezinde bir dikdörtgen şekli bulunan link işareti ekrana gelir.

Şekil-27

Birbiriyle ilişkilendirilmiş görüntüler

10. Birinci görüntü üzerindeki link dikdörtgeninin içerdiği saha, 2 nci görüntüdeki tüm sahayı içermektedir. Bu işaretin ortasından veya çizğilerinden biri seçilerek yapılacak sürükleme ile değişen alanlar karşılaştırılabilir.

11. Mouse’un sol düğmesine basılarak görüntü üzerine default olarak gelen link işareti dikdörtgeninin bir köşesi seçilir, sürükleme ile büyütülebilir veya küçültülebilir.



SAFHA 3

GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE ETMEK

1. Çalışma 2 deki TM ve SPOT görüntüleri ekranda iken, TM görüntüsünün bulunduğu “Viewer 1” üzerindeki “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, işaretin ekrana gelmesi sağlanır. Takiben ekran üzerindeki “Inquire Cursor” işareti seçilir ve sürükleme ile kaydırılarak doğrusal özellikler incelenir.

Şekil-28

“Inquire Cursor” ile techiz edilmiş görüntüler

2. Kalibre edilmiş “Spot4_99.img” görüntüsü dışındaki diğer görüntü ve dialoğlar kapatılır.

3. “Raster” menüsünden “Geometric Correction” ifadesi seçilerek ekrana “Set Geometric Model” dialoğu açılır. Dialoğ üzerinden “Polynomial” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-29

“Set Geometric Model” dialoğu



4. Ekrana “Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties” dialoğları açılır. “Polynomial Model Properties” dialoğu üzerindeki “Polynomial Order” penceresinde 1 rakamının bulunduğuna dikkat edilir ve “Projection” düğmesine basılır.

Şekil-30

“Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties” dialoğları

5. SPOT görüntüsünün TM görüntüsü ile aynı projeksiyona getirilmesi amaçıyla, dialoğ üzerindeki “Set Projection from GCP Tool” düğmesine basılır ve ekrana “GCP Tool Reference Setup” dialoğu açılır.

6. Dialoğ üzerindeki “İmage Layer (new Viewer)” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-31

“GCP Tool Reference Setup” ve “Reference Map Information” dialoğları

7. Süratle “Reference File”a (Referans dosyası) erişmek için; “Recent” düğmesine basılır, “tm_88.img” görüntüsü bulunur, seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

8. Ekrana açılan “Reference Map Information” dialoğu üzerinde “Spot4_99.img” görüntüsüne atanacak olan projeksiyon bilgileri bulunmaktadır. İncelemeyi takiben “OK” düğmesine basılır.



İLAVE BİLGİLER:

Polynomial Bir koordinat sistemini yeni bir sisteme dönüştürmek için kullanılan bir denklemdir.

Polynomial Order 1 Çözümleme için arzu edilen, en asgari bilgiyi içeren basit bir denklemdir.

Reference File Yer kontrol noktaları (GCP) için, gerçek dünya koordinatlarını sağlayan bir görüntü veya katmandır.

9. Ekrandaki rektifiye edilen “Spot4_99.img” görüntüsünün (Viewer1) yanına;

• Referans görüntü “tm_88.img” (Viewer2), • Yer Kontrol Noktalarının (GCP) girileceği (Viewer3), • Yer Kontrol Noktalarının (GCP) referans edileceği (Viewer4), • “Geo Correction Tools” dialoğu, • “GCP Tools” dialoğu, otomatik olarak açılır.

Ekranda daha önceki işlemlerden kalan, “Polynomial Model Properties” dialoğu, üzerindeki “Apply” ve “Close” düğmelerine basılarak kapatılır. Viewer 2’ deki “tm_88.img” görüntüsü mevcut olmasına rağmen ayarsız olması nedeniyle görünmemektedir. Viewer’ın altında ve sağında bulunan düğmeler kaydırılarak görüntü ekrana ayarlanır.

Şekil-32

4 adet Viewer “Geo Correction Tool” aleti ve“GCP Tool” dialoğu



Create GC görüntü ü

10. “GCP Tool” d

11. Şayet “GCP Automatic Gotomatik olara

• “Set Aut

• “Find Se

• “Find Se

İLAVE BİLGİL

Görüntülerin rtesbit edilir. durumları aşaYer Kontrol Nseçilmeli ve b

GC

“spot4_99

İŞLEM ŞİRKETLER

DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ HUSUS

P aleti default olarak seçilmiş olduğundan, zerine arzu edilmeyen yerlere basılmamalıdır.

ialoğundan “Select GCP” aleti seçilir.

Tool” dialoğu tercihleri değiştirilmeyecekse, “Toggle Fully CP Edit Mode” aleti seçilmiş olacaktır. Bu husus k aşağıda belirtilen aletleri aktif hale getirmektedir.

omatic Transformation Calculation” aleti

lected Point in Input” aleti

lected Point in Reference” aleti

ER:

ektifikasyonu için öncelikle 4 adet Yer Kontrol Noktası (GCP) Bu çalışma için belirlenmiş GCP noktaları ve büyütülmüş ğıdaki şekilde gösterilmiştir. oktaları için köprü, yol kavşakları vb. değişmeyen özellikler

unlar her iki görüntüde de bulunmalıdır.

P 1 GCP 4 GCP 2 GCP 3

Şekil-33

.img” görüntüsü üzerinde belirlenmiş Yer Kontrol Noktaları

GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 38


12. “Link boxes” hareket ettirilerek, 1 nci Yer kontrol noktası (GCP 1), Viewer1 ve Viewer2 ile büyütülmüş görüntüleri üzerinde tesbit edilir.

13. Evvela “GCP Tool” dialoğundaki “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti pasif hale getirilir. Takiben “Keep Current Tool” ve “Create GCP” aletleri seçilir. Input (Viewer1) ve referans (Viewer2) görüntüler üzerinde belirlenmiş olan yerler üzerine click uygulanır. (Noktanın hassas olarak yerleştirilmesi için genelde büyütülmüş görüntüler (Viewer3 ve Viewer4) tercih edilir. GCP#1 noktası istenmeyen bir yere konmuşsa, “Select GCP” aleti seçilir, mouse’un sol düğmesine basılarak, nokta üzerine click uygulanır, sürükleme ile istenen yere taşınır.

14. GCP noktaları işaretlerinin daha iyi görünmesi istendiğinde, renkleri değiştirilebilir. Bunun için “GCP Tool” dialoğundaki “Color” sütunu altında renği değiştirilecek olan GCP noktasına ilişkin boş kutu üzerine, mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir.

Şekil-34

“Color” sütunu ve renk paleti

15. 2 nci ve 3 ncü Yer Kontrol Noktalarını görüntüler üzerine yerleştirmek için, Yukarıda 12 nci ve 13 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen yapılır. İstenmeyen GCP noktalarını “GCP Tool” dialoğundan silmek için “Point #” sütunu altındaki GCP numarası, mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Takiben sağ düğmeye basılarak ekrana açılan dialoğdan “Delete Selection” ifadesi seçilir.

Şekil-35

Her iki görüntü üzerine yerleştirilmiş Yer Kontrol Noktaları



16. 4 ncü Yer Kontrol Noktasının, referans görüntü üzerinde otomatik ve yaklaşık olarak yerini saptamak için; 4 ncü GCP noktası Input görüntüsü üzerinde bulunur. “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti aktif hale getirilir ve “Create GCP” aleti ile bu nokta üzerine basılır. Hatayı asgariye indirmek için yukarıda belirtilen işlemler tekrarlanarak Yer Kontrol noktalarının sayıları arttırılır.

17. 3 adet Yer Kontrol Noktası belirlendiğinde “GCP Tool” dialoğu, Polynomial aktarımı sağlar ve yerleştirmeden kaynaklanan hataları üretir. Bu hata “Root mean Square Error: RMSE” (Ortalama karekök hatası) olarak tanımlanmıştır.

İLAVE BİLGİLER: RMS hatası, “Tranformation matrix” (aktarım matrisi) kullanarak

hesaplamaları yapmaktadır. Ölçülen noktalar yeni bir koordinat sistemine aktarılır. Takiben tekrar orijinal sistemine aktarılır. Orijinal ve tekrar aktarım arasındaki fark karekök hatasıdır.

Toplam RMS’in (Total RMS) 1.0 pixel’ den daha küçük olması arzu edilir. Büyük bir sonuç elde edildiğinde, “GCP Tool” dialoğunun “Contrib” sütunundaki RMS değeri büyük olan GCP noktaları iptal edilir, düzeltilir veya yenilenir.

18. 4 adet Yer Kontrol Noktasının belirlenmesini takiben aynı teknik kullanılarak, her iki görüntü üzerine, ilave 4 Yer Kontrol Noktası daha yerleştirilir. Böylece RMSE, mümkün olabilen en küçük değere getirilmiş olur.

19. İşlemlerin tamamlanmasını takiben yapılan çalışmayı kaydetmek için, “GCP Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Save Input As” ve “Save Reference As” ifadeleri seçilir dosyalara isim verilir ve “OK” düğmesine basılır.

20. “Geo Correction Tools” kontrol panelinden “Display Resample Image Dialog” aleti seçilerek ekrana “Resample” dialoğu getirilir. Dialog üzerindeki; “Output File [*.img]” penceresine “spot4_99_rect.img” ifadesi yazılır, “Resample Method” penceresine “Bilinear Interpolation” ifadesi getirilir, “Ignore Zero in Stats]” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Calibrate Image

İŞLEM

Display ModelProperties
Display Resample
Image Dilog

Şİ

Start GCPEditor

Şekil-36

“Geo Correction Tools” kontrol paneli

RKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 40


Şekil-37

“Resample” dialoğu

21. “Spot4_99_rect.img” görüntüsünün resample (tekrar örnekleme) işlemleri tamamlandığında, “OK” düğmesine basılarak kayıt edilmesi sağlanır.

22. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti vasıtsıyla “Spot4_99_rect.img” dosyasına erişilir ve seçilir. “Raster Options” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğ üzerindeki “Background Transparent” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Takiben “tm_88.img” dosyasına ulaşılır. “Raster Options” düğmesine basılarak “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

“Viewer” menüsünden “Arange Layer” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “tm_88.img” katmanı üzerine çift click uygulanır ve “Apply” düğmesine basılır. Böylece her iki görüntünün aynı ekran üzerine gelmesi sağlanır.

Şekil-38

Aynı ekrana açılmış “Spot4_99_rect.img” ve “tm_88.img” görüntüleri



23. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Swipe” ifadesi seçilerek ekrana “Viewer Swipe” dialoğu açılır. Görüntü büyültülür, takiben taramanın dikey veya yatay olarak yapılması tercihine göre “Vertical” veya “Horizontal” penceresi işaretlenir. Taramanın diğer bir deyişle süpürmenin mekaniki veya otomatik olarak yapılması kararlaştırılır. Mekaniki tarama için cursor sağa veya sola hareket ettirilir, otomatik tarama için ise “Auto Mode” penceresi işaretlenir.

Bu taramanın amaçı her iki görüntüdeki özelliklerin üst üste çakışıp çakışmadığını görmek dolayısıyle yapılan rektifikasyonunun hassasiyetini belirlemektir. İnceleme tamamlandığında dialoğ üzerindeki “Cancel” düğmesine basılır.

Şekil-39

“Viewer Swipe” dialoğu

24. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “tm_88.img” katmanı üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve “Delete Layer” ifadesi seçilerek “Apply” düğmesine basılır.

25. “Arrange Layer” dialoğundaki. “Close” düğmesine basılır. 26. “Geo Correction Tools” kontrol panelindeki “Exit” düğmesine basılarak

ekrana “Verify Save on Close” dialoğu açılır. Değişiklikleri kayıt etmek için “Yes” düğmesine basılır, görüntüye “Spot4” ismi verilir ve “OK” düğmesine basılır. Bu görüntü girdi olarak otomatikman “Spot4.gms” olarak kaydedilir.

Şekil-40

“Verify Save on Close” dialoğu



SAFHA 4 İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ

Bu çalışmada, hidrolojik kapsamlı “Arc_Interchange to covarege” dosyası ithal edilecek ve diğer veri setleri ile birlikte, nehirlerdeki alabalık/salmon balıklarının miktarını etkileyen coğrafik özellikler incelenecektir.

1. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır. Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.

2. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File” dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana gelen dialoğdan “hyro_00.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır. Tekrar ekrana gelen “Import/Export” dialoğundaki “Output File” penceresine otomatik olarak “hydro_00” dosyasının geldiğine dikkat edilir, sol alt pencerede yer alan “hyro_00.e00” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

3. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak “Import/Export” dialoğu kapatılır.

Şekil-41

“Import ARC_INTERCHANGE” ve “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğları

4. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti kullanımı ile “spot4_99_rect.img” görüntüsüne erişilir ve seçilerek ekrana açılır.

5. Tekrar “Open Layer” aleti seçilerek ekrana açılan “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine “Arc Coverage” ifadesi getirilir ve ekrana açılan dialoğdan “hydro_00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır.



Böylece spot görüntüsü üzerindeki Wynoochee nehrinin (görüntünün orta sağ kısmında) üzerine “Arc Coverage” dosyası gelir. Nehir bölgesi zoomlama ile büyütülür.

Şekil-42

Spot görüntüsündeki bir nehir üzerine açılmış coverage ve “dem_99.img” (Sayısal Yükseklik Modeli) görüntüsü

6. Bölgenin arazi yapısını anlamak için, buraya ilişkin Sayısal Yükseklik Modeline (DEM) gereksinim bulunmaktadır. Mevcut olan DEM’i ekrana getirmek için; ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak ekrana getirilen dialoğ üzerindeki “Files of type” penceresine “IMAGINE image [*.img]” ve “Look in” penceresine ise “CD-ROM” ifadesi getirilir. “dem_99.img” isimli dosya seçilr ve “OK” düğmesine basılır.

7. “spot4_99_rect.img” görüntüsü üzerine mouse’un sağ tuşu ile basılır. “Quick View” dialoğundan “Geo. Link/Unlink” ifadesi seçilir ekrana gelen “Link/Unlink Instruction” dialoğundan “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” ifadesi seçilir ve “dem_99.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece iki görüntü birbiri ile ilişkilendirilir.

8. Sayısal Yükseklik Modelindeki (DEM) yükseklikler hakkında daha detaylı bilgi elde etmek için, DEM görüntüsü aktif hale getirilir. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek görüntülerin cursor ile techizi sağlanır. Ekrana açılan “dem_99.img” dialoğu üzerindeki “Map” penceresine “Lat/Lon” (paralel /meridyen) ifadesi getirilerek görüntünün projeksiyonu coğrafik koordinat sistemine dönüştürülür. Böylece dialoğ üzerindeki UTM koordinat değerlerini gösteren X ve Y pencerelerinin coğrafik koordinatları göstermesi sağlanır.



9. Spot görüntüsü üzerindeki Cursor, 1230 38’ 45” W, 470 10’ 43” N koordinatındaki açık saha üzerine getirilir. Bu saha ağaçlardan temizlenmiş olup muntazam bir şekilde ve çevreye göre daha parlak olarak görünmektedir.

Şekil-43

“Inquire Cursor” dialoğu

10. Spot görüntüsüne ilişkin “Inquire Cursor” dialoğu üzerindeki “Go To Next Linked Viewer” düğmesi üzerine basıldığında, dialoğ değişerek “dm_99.img” nin pixel değerlerini gösterir.

11. Dialoğdaki “File Pixel” değeri yüksekliği belirtmektedir. Görüntünün ve vektörün değer ölçüsü onların projeksiyonlarına göre belirlenmektedir.

12. Vektör kapsamı içeren görüntü üzerindeki “Show Information for…Layer”

aleti (üst katmanı açar) seçilerek ekrana “Vector Info” dialoğu gelir. Bu bilgi dialoğu genel ve projeksiyon bilgilerine sahip olup bunlara “General” ve “Projection” düğmeleri ile ulaşılmaktadır.

Şekil-44

“Vector Info:” “General” ve “Projection” dialoğları

13. Diğer katmanların sırasını düzenlemeden “ImageInfo” bilgilerine; IMAGINE ana menüsündeki “Tool” menüsünden “Image Information” ifadesi seçilir. Ekrana bilgi içermeksizin açılan “ImageInfo” dialoğundaki “Opens a. img file for viewing the info” düğmesine basılır. Takiben “Recent” düğmesi vasıtasıyla, “dem_99.img” ve “spot4_99_rect.img” görüntüleri bulunur ve seçilerek erişilir.



14. “ImageInfo” dialoğları kapatılır. Ağaçlardan temizlenmiş sahadan nehre kadar olan mesafeyi belirlemek için; “Utility” menüsünden “Measure” ifadesi seçilerek “Measurement Tool for Viewer” dialoğuna erişilir.

15. “Measurement Tool for Viewer” dialoğu; uzunluk ve açı, gayrimuntazam sahanın çevre uzunluğu ve alanı, dikdörtgen sahanın çevre uzunluğu ve alanı, elips sahanın çevre uzunluğu ve alanını ölçen aletlerle, bunların sonuçlarını gösteren bir pencereye sahiptir.

Measure Lengths and Angles

Measure Perimeters and Areas

Measure Rectangular Areas

Measure Ellipses Areas

Şekil-45

“Measurement Tool for Viewer” ve “Set Units” dialoğları

16. Dialoğ üzerindeki “Measure Lengths and Angles” aleti seçilir.

• Mouse’un sol düğmesine basılır ve görüntü üzerindeki başlangıç noktası üzerine gelinir.

• Ölçülecek hat veya hatlar çizilir. Devam eden ve birden fazla hat çizilecekse 2 hattın birleştiği düğüm noktasında mouse’un sol düğmesi bırakılır.

• En son hattın bitim noktasında çift click uygulanır. Uzunluk ve açı değerleri ekrandan okunur.

Default ölçü birimlerini değiştirmek için, dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Set Units” ifadesi seçilerek ekrana açılan aynı isimli dialoğdan, istenen ölçü birimleri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

17. Ölçülen değerler kayıt altına alınacaksa “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilerek erişilen “Save file as [*.mes]” penceresine örneğin “Proximity” ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

18. Herbir görüntünün kayıt edilmesi için, Viewer’ları üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğlara örneğin “spot_rivers” ve “dem” ifadeleri yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

19. ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Close All viewers” ifadesi seçilerek çalışma yapılan tüm Viewer’lar kapatılır.



UYGULAMA 3 ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK

Bu uygulama, toprak özelliklerini temsil eden öznitelikler üzerinde yapılacaktır. Bu paralelde; toprak tiplerinin tanımlanması, görüntülenmesi, erozyona hassasiyet gösteren tiplerinin belirlenmesi ve sahaların oransal olarak hesaplanması konuları işlenecektir.

SAFHA 1 SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK

1. EGTF_CD.1’den “soil_95” görüntüsü seçilerek ekrana getirilir. Takiben aynı görüntü üzerine “hydro_00” vektör katmanı (coverage) açılır. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek ekrana açılan dialoğda “hydro_00” katmanının üstte olduğuna dikkat edilir. “soil_95”, bölgedeki toprak tiplerini içeren tematik bir bir görüntü olup her bir renk, farklı toprak tipini temsil etmektedir.

Şekil-46

“soil_95” görüntüsü ve “hydro_00” vektör katmanı

2. Hangi rengin, hangi tip toprağı temsil ettiğini belirlemek için, “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek ekrana “Raster Attributes Editor” dialoğu açılır.

Şekil-47

“Raster Attributes Editor” dialoğu



3. Mouse’un sol düğmesine basılarak görüntüdeki bir renk üzerine basıldığında, “Raster Attributes Editor” dialoğunda o renk ve temsil ettiği toprak tipi sarı renkte ve göze batacak şekilde görünür.

4. Görüntüdeki toprağı temsil eden renkleri değiştirmek için dialoğun “Color” sütunu altındaki değiştirilecek renk üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır ve ekrana açılan renk paletinden uygun renk seçilir.

5. En son yapılan renk değişikliğini eski haline getirmek için dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Undo Last Edit” ifadesi seçilir.

Bu çalışmada oluşturulan Viewer, Çalışma 2’de de kullanılacağı için ekranda bırakılır.

SAFHA 2 SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK

Bu çalışmada, kriterlere dayalı olarak toprak tipleri seçilecektir. Diğer tarafdan, en yüksek erozyon riskini taşıyan toprak tiplerine ilişkin bilgi ve hesap oranlarının eklenmesi işlemleri yapılacaktır. Böylece “Raster Attributes Editor” dialoğu kapsamındaki veriler, güncelleştirilecek ve görüntüde toprak tiplerinin kaplama yüzdeleri belirlenecektir.

1. “Raster Attributes Editor” üzerindeki “Edit ” menüsünden “Add Area Column” ifadesi seçilir.

2. Ekrana açılan aynı isimli dialogdaki “OK ” düğmesine basılarak dialoğa “Area” sütununun eklenmesi sağlanır.

Şekil-48

“Add Area Column” ve “Area” sütunu eklenmiş “Raster Attributes Editor” dialoğu

3. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesi mouse’un sol düğmesi ile seçilir.

4. “Edit” menüsünden “Compute Stats.” ifadesi seçilerek “Statistics” dialoğunun açılması sağlanır. Sahalara ilişkin toplam bilgileri içeren bu dialoğ ekranda açık olarak bırakılır.



Şekil-49

Seçilmiş “Area” sütunu ve “Statistics” dialoğu

5. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesinin üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan dialoğdan “Select None” ifadesi seçilir.

6. “Edit” menüsünden “Column Properties” ifadesi seçilerek ekrana “Column Properties” dialogunun açılması sağlanır. Bu işlem kısa yoldan

“Column Properties” aleti üzerine basılarak da yapılabilir. 7. Dialoğdaki “Columns” penceresindeki red, green ve blue sütunlarının

görünmesine gerek bulunmamaktadır. Kaldırılması için dialoğ üzerindeki “Color” ifadesi seçilir ve dialoğun sağındaki “Show RGB” penceresi kapatılır.

8. “Percent” olarak adlandırılmış bir sütunun ilave edilmesi için; evvela dialoğdaki “New” düğmesine basılır. Takiben dialoğun solundaki “Title” penceresine “Percent” ifadesi yazılır. “Type” penceresine ise “Real” ifadesi getirilir.

9. “Format” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Number Format” dialoğuna erişilir, “Standard Formats” penceresinden “0.00” değeri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-50

“Column Properties” ve “Number Format” dialoğları



10. “Formula” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Formula” dialoğunun açılması sağlanır. “Columns” penceresi altındaki “Area” ifadesi seçilir.

11. Dialoğun alt penceresine otomatik olarak gelen $”Area” ifadesinden sonra “/” işareti yazılır, takiben ekranda açık bırakılan “Statistics” dialoğundaki “Total Number” penceresi karşısında bulunan “431181.63” değeri aynen yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-51

“Formula” dialoğu

12. Tekrar ekrana gelen “Column Properties” dialoğu üzerindeki “Apply on OK” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

13. Ekrana açılan “Raster Attribute Editor” dialoğunun sonundaki “Percent” sütunu altındaki değerlere bakılarak hesaplamanın doğru olarak yapıldığına dikkat edilir.

14. Dialoğdaki “Row” başlığı altındaki bir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan kutudan “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ, toprak seçimi için oluşturulacak kriterlerin kullanılmasına olanak sağlamaktadır.

Yüksek erozyon riskini içeren toprak tipi için bu çalışmada, zengin humuslu ve ince dokulu toprak örnek olarak kullanılacaktır.

15. Örneğe yönelik olarak; ($”Characteristics”contains humus and $”Characteristics” contains fine) ifadesinin meydana getirilmesi için; “Columns” sütunu altındaki “Characteristics”, “Compares” sütunu altından “contains” ifadeleri seçilerek bunların dialoğun “criteria” penceresinde yer alması sağlanır. Takiben bu ifadenin yanına “humus and” ifadesi yazılır. Tekrar “Characteristics” ve “contains” ifadeleri seçilir. Bunların pencereye eklendiği gözlenir ve “fine” ifadesi yazılır.



Şekil-52

“Selection Criteria” dialoğu

16. Dialoğdaki “Select” düğmesi üzerine basılır. Tüm toprak tipleri tanımlanan bu kriterlere göre otomatik olarak karşılaştırılarak sarı renk ile gösterilmiş iki toprak tipi ortaya çıkar. Kriter ifadelerinin düzenlenmesinde herhangi bir hata yapılmış ise, “Select” düğmesi seçilerek işlem tekrar yapılır.

Şekil-53 “Raster Attribute Editor” dialoğu üzerinde kriterlere göre seçilmiş iki toprak tipi

17. “Close” düğmesine basılarak “Selection Criteria” dialoğu kapatılır.

18. Seçili iki toprak tipinin dışındaki toprak tiplerini maskelemek, diğer bir deyişle ekrandaki görünürlüğünü kaldırmak için “Row” sütunu altındaki herhangi bir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana gelen komut dizininden “Invert Selection” ifadesi seçilerek 2 toprak tipinin dışındaki toprakların sarı renkte ekrana gelmesi sağlanır.



Şekil-54 “Invert Selection” komutu ile seçilmiş diğer toprak tipleri

19. Dialoğdaki “Color” sütunu altında seçili olan (sarı çerceveli) renklerden herhangibirinin üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır, ekrana açılan renk paletinden “Others” ifadesi seçilerek ekrana “Color Chooser” dialoğunun açılması sağlanır. Bu dialoğ, genelde arzu edilen bir renği meydana getirmek için kullanılmaktadır. Bu çalışmadaki kullanım amaçı ise, seçilmiş toprakların şeffaf olmayan (opacity) durumunu değiştirmektir.

20. “Color Chooser” dialoğu üzerindeki “Use Color” penceresindeki işaret kaldırılarak pasif duruma, “Use Opacity” penceresi ise seçilerek aktif duruma getirilir.

21. Seçilmiş toprak tiplerinin tümünü şeffaf hale getirmek için, hareketli sürgü sola doğru çekilerek sıfır (0) değerine getirilir.

22. Dialoğ üzerindeki “Apply” ve “OK” düğmelerine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-55

“Color Chooser” dialoğu

23. Seçili toprak tipleri, Viewer üzerinde otomatik olarak gelir. Çalışma kayıt altına alınacak ise, viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin “masksoils.vue” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.



Şekil-56

Maskelenmis toprakların görüntüsü

24. Bu çalışma sonuçunda “Remove Contents From Viewer” aleti kullanılarak tüm görüntüler Viewer üzerinden çıkarılır.

UYGULAMA 4

BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK

Bu uygulamada; aynı nehir bölgesine ilişkin olarak 1975 tarihinde üretilmiş bir coverage gözden geçirilecektir. Bu vektör katmanının kullanımı ile, değişen çevre koşulları nedeniyle nehirdeki salmon balığının hassasiyeti görülecektir.

3. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır. Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.

4. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File” dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana gelen dialoğdan “hyro_75.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır. Tekrar ekrana gelen “Import/Export” dialoğundaki “Output File” penceresine otomatik olarak “hydro_75” dosyasının geldiğine dikkat edilir, sol alt pencerede yer alan “hyro_750.e00” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

5. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE” dialoğunda, “Coverage” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.

6. “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.



7. Aynı Viewer üzerine, “Open Layer” aleti kullanımı ile “Soils_95.img” görüntüsü ve “Hydro_75” katmanı açılır.

Şekil-57

“Soils_95.img” görüntüsü / “Hydro_75” vektör katmanı ve “Properties for” dialoğu

8. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Viewing Properties” ifadesi seçilerek “Properties for” dialoğu ekrana açılır.

9. Dialoğdaki “arcs” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir. Karşısındaki pencere kenarında bulunan düğmeye basılarak çizgi stillerini içeren “As Is” dialoğuna erişilir ve üzerindeki “Other” ifadesi seçilir.

Şekil-58

“As Is” ve “Line Style Chooser” dialoğları

10. Ekrana açılan “Line Style Chooser” dialoğu üzerindeki “width” penceresine “1.50” değeri getirilir takiben “Outher Color” düğmesi üzerine basılır ve ekrana gelen renk paletinden mavi renk seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

11. Düzenlenen çizgi, “Properties for” dialoğunun “arcs” ifadesinin karşısındaki pencereye gelir. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılarak Viewer üzerindeki vektör katmanındaki çizgilerin değişmesi sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılır ve ekrana açılan dialoğdaki “No” düğmesine basılır.



12. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Attributes for” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır.

Şekil-59

“Attributes for” dialoğu

13. Dialog üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria” dialoğu ekrana açılır.

Dialoğun “Criteria” penceresinde; $”SEN_IDX”= = 1 veya $”SEN_IDX”= = 2 kriter dizini üretilir. Bunun için; dialoğun “Columns” penceresinden “SEN_IDX” ifadesi seçilir. “Criteria” penceresinde yer alan bu ifadenin yanına “Compares” penceresinde ve yanında bulunan aritmatik operatörler kullanılarak “= =1” veya “= =2” ifadesi yazılır.

Şekil-60

“Selection Criteria” dialoğu İLAVE BİLGİLER: Şayet hassasiyet: == 1 ise, nehir yüksek sedimantasyona sahiptir. == 3 ise, nehir düşük sedimantasyona sahiptir.

14. Dialog üzerindeki “Select” düğmesine basılır. Böylece “Attributes for” dialoğu üzerindeki kayıtlar ve görüntü üzerindeki nehir sarı renge dönüşür.

15. “Attributes for” dialoğu üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir. Böylece seçililik durumu ortadan kaldırılmış olur. “Close ” düğmesine basılarak “Selection Criteria” dialoğu ekrandan çıkarılır. Takiben “Attributes for” dialoğu kapatılır.



16. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Symbology” ifadesi seçilerek “Symbology for” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-61 “Symbology for” ve “Unique Value” dialoğları

17. Dialoğdaki “Automatic” menüsünden “Unique Value” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğunun ekrana açılması sağlanır.

18. “Unique Value” dialoğundaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi getirilir. Takiben “Generate New Styles” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

19. Ekrana 3 sınıf sembolü içerecek tarzda açılan “Symbology for” dialoğu üzerindeki “Automatic” menüsünden “Equal Divisions” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.

Şekil-62 “Equal Divisions” dialoğu

20. Dialoğdaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi “Number of Classes” penceresine “2” rakamı getirilir. “Generate New Styles” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

21. Ekrana açılan “Symbology for” dialoğu üzerindeki “Class Name” penceresi altındaki “1-1” ve “1-2” değerleri “1-2” ve “3-5” olarak değiştirilir.



22. Dialoğdaki “Expression” sütunu altındaki default olarak gelen ifadeler aşağıda belirtilen şekilde değiştirilir: Row 1: $”SEN_IDX” == 1 or $”SEN_IDX” == 2

Row 2: $”SEN_IDX” >=3 Bu düzeltme “Expression” penceresi altına click uygulandığında ekrana açılan “Edit Expression” dialoğu üzerinde yapılır ve “OK” düğmesine basılarak otomatik olarak “Symbology for” dialoğunda yer alması sağlanır. İşlemlerin tamamlanmasını takiben “Apply” düğmesine basılır.

Şekil-63 “Edit Expression” ve “Symbology for” dialoğları

21. Farklı kısımlardaki sembolojiyi değiştirmek için, “Symbology for” dialoğunda “Symbol” ifadesi altındaki bir sembol üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan “As Is” dialoğundan “Other” ifadesi seçilerek ekrana “Line Style Chooser” dialoğu açılır. Bu dialoğda:

Class 1-2 için; “width” penceresine “2” değeri “Outher Color” penceresine “Cyan” renği

Class 3-5 için; “width” penceresine “0.5” değeri “Outher Color” penceresine “Mavi” renk,

getirilir ve “OK” düğmesine basılır.



22. “Symbology for” dialoğundaki “Apply” düğmesine basıldığında, görüntü üzerindeki nehir, 2 sınıfı temsil eden sembol ve renklerde görünür. Dialoğu kapatmak için “Close” düğmesine basıldığında, ekrana “Attention” dialoğu açılır. Üretilen semboller kayıt altına alınmayacaksa “No” düğmesine basılır. Kayıt edilecekse “Yes” düğmesine basılarak ekrana açılan “Save Symbology As” dialoğunda, dosyaya örneğin “hydro_75.evs” ismi verilir.

23. Bu çalışma sonuçunda elde edilen ürünü kayıt altına almak için ise, Viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğda bir kütük belirlenir ve “File Name” penceresine örneğin “sens75.vue” ismi yazılarak “OK” düğmesine basılır.

UYGULAMA 5

GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE OYNATMAK

Çalışmalar sonucunda oluşturulmuş dosyaların bir düzen ve süre içerinde gösterilmesini sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama IMAGINE VUE player olanağı kullanılarak yapılacaktır.

1. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Tool” menüsünden “Create Display Viewer Sequences” ifadesi seçilerek ekrana “VUE Player” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-64 “VUE Player” dialoğunun

2. Dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Add View” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.

3. Daha önce yapılan çalışmalar sonuçunda üretilen dosyalardan arzu edilenler seçilir. Bunlar; “united_states.vue”, “tm.vue”, “spot.vue”, “dem.vue”, “spot_rivers.vue”, “masksoils.vue”, “sens75.vue”, dosyalarıdır. “Add View” dialoğu üzerindeki “Recent ve/veya Go To” düğmeleri kullanılarak bu dosyalara erişilir. İstenen dosyalar seçilir ve “OK” düğmesine basılarak bunların “VUE Player” üzerinde yer alması sağlanır



Şekil-65 “Add View” ve “List of Recent Filenames” dialoğları

4. Hazırlanan listeyi kaydetmek için dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Save As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “File Name” penceresine örneğin “Introduction.vpl” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-66 Seçilmiş dosya bilgilerini içeren “VUE Player” dialoğu

5. Dialoğdaki “View” menüsünden “Auto Wrap” ifadesi seçilir.

6. Ekrana ard arda gelecek görüntüler arasındaki zaman fasılasını düzenlemek için “View” menüsünden “Set Display Interval” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.



Şekil-67 “Set Display Interval” dialoğu

7. Dialoğ üzerindeki “Speed” penceresine, örneğin görüntülerin 5 saniye ara ile Viewer’a açılması isteniyorsa 5 değeri getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

8. Düzenlenen görüntüleri ileriye doğru oynatmak için dialoğ üzerindeki

“Display Views Forward from current View” aletine basılır.

9. Tanımlanan süreler içinde ekrana açılan sunumları geriye doğru oynatmak için “Display Views Backward from current View” aleti üzerine,

durdurmak için için ise “Stop” aleti üzerine basılır.

10. ERDAS IMAGINE tool iconu üzerindeki “Session” menüsünden “Close All Viewers” ifadesi seçilerek tüm Viewer’lar kapatılır.

11. Kapatılmış sunuyu tekrar açmak ve oynatmak için, “Tool” menüsünden “Create Display Viewer Sequences” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “VUE Player” dialoğu üzerindeki “File” menüsünden “Open” ifadesi seçilir. Ekrana gelen “Open VUE Player List” dialoğundan daha önce kayıt edilmiş olan dosya bulunur, seçilir ve “OK” düğmesine basılır.



KISIM-2

VERİ GÖRÜNTÜLEMEK

AMAÇ:

Bu kısımda, daha önce tanımlanmış ve üzerinde çalışılmış bölgeler kullanılacaktır. Uygulama, topografik yapı ve arazi örtüsünün görüntülenmesi ve geliştirilmesine odaklanmıştır. Muhtelif açıklama ve çalışmalardan oluşan bu uygulamada, bölgenin raster görüntüleri ve sayısal yükseklik modeli (DEM) kullanılacaktır. Böylece bölgenin görünürlük analizine yönelik olarak, 3 boyutlu bir sahne üretilecektir.

KULLANILACAK ALETLER:

Area of Interest (AOI) Layers Çalışma yapılacak özel bir sahanın tanımlanmasını sağlar.

Profile Tool Arazinin kesitinin (Makta) veya profilinin çıkarılmasını sağlar.

Batch Tool Çok büyük işlemlerin hemen veya daha sonra yapılmasını düzenler.

Image Catalog Görüntü dosyalarının kataloğlanmasını ve gösterimini sağlayan grafik arayüzüdür.

Image Drape Relief (kabartma) ve perspektif 3 boyutlu görüntüleri ve sayısal yükseklik modelini beraberce göstermek, diğer bir deyişle sayısal yükseklik modelini relief veya perspektif görüntülerle kaplamayı sağlar.

UYGULAMA-1

ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK

SAFHA-1

GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK

1. Ekrana 2 Viewer açılır. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi seçilerek Viewer’ların ekranda yan yana gelmesi sağlanır.

2. “Viewer#1” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak “EGTF_CD.2” dosyalarına erişilir, “tm_88.img” görüntüsü bulunur ve seçilir. “Raster Options” düğmesi üzerine basılır ve ekrana açılan dialoğdaki “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi ise seçilerek aktif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak “View Extent” dialoğuna erişilir.

3. Dialoğ üzerindeki default değerlerin yerine aşağıda belirtilen değerler girilir. ULX: 439268.0000 LRX: 466231.0000 ULY: 5241183.0000 LRY: 5217302.0000

4. “Map Coords” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.



Şekil-67

“View Extent” dialoğu

5. “Select Layer To Add” dialoğundaki “OK” düğmesine basılarak tanımlanan bölgenin Viewer’a açılması sağlanır.

6. “Viewer#2” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir, “dem_99.img” görüntüsü bulunur ve seçilir. Takiben “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options” düğmesine basılır.

7. “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi aktif hale getirilerek “View Extent” dialoğuna erişilir. Takiben “tm_88.img” görüntüsü için girilen ve 3 ncü madde belirtilen, koordinat değerleri dialoğa aynen girilir ve “OK” düğmesine basılır.

8. “Select Layer To Add” dialoğundaki “OK” düğmesine basılarak sayısal yükseklik modelinin (DEM) Viewer#2 üzerine açılması sağlanır. Böylece tanımlanmış aynı bölgenin görüntüsü ve sayısal yükseklik modeli yan yana ekrana getirilmiş olur.

Şekil-68

Tanımlanmış “tm_88.img” ve “dem_99.img” görüntüleri



SAFHA-2

AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR SAHAYI BELİRLEMEK

1. “tm_88.img” görüntüsü aktif hale getirilir. Viewer üzerindeki “AOI” (İlgi Sahası) menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek “AOI” aletleri kutusuna erişilir. Bu kutu görüntü sahalarının tanımlanmasında kullanılan muhtelif aletleri içermektedir.

Select AOI Elements

Cut Selected Objects

Add Selected Raster / Vector / Annotation to Specified AOI Layer

Create Polygon AOI

Cut All Raster From AOI

Create Ellipse AOI

Undo Last Edit

Region Growing Properties

Create Point AOI

Ungroup Selected Objects

Open Existing Tablet Configuration

Grop Selected Objects

Display AOI Styles Dismiss AOI Tools

Display Selected AOI Properties

Create New Tablet Configuration

Create Rectangle AOI

Link AOI to Specified Window

Lock Current Tool

Region Grow AOI

AOI Tools Help

Box Select AOI

Reshape Polyline or Polygon

Create Polyline AOI

Invert Region Grown Area

Şekil-69 “AOI” aletleri kutusu ve aletlerin işlevleri

2. “AOI” aletleri kutusundan “Create Polygon” aleti seçilir.

• Mouse’un sol düğmesi ile görüntü üzerindeki açık sahanın herhangibir yerine basılır.



• Sürükleme ile sayısallaştırılacak yerler üzerine gidilir. İstikamet değiştirilecek yerlerde Mose’un sol düğmesi bırakılır. En son nokta üzerinde ise, çift click uygulanarak saha belirlenir.

3. Seçilen AOI sahasını; nokta ekleyerek, nokta çıkararak ve noktayı hareket ettirerek geliştirmek için, öncelikle “AOI” alet kutusu üzerindeki “Reshape Polyline or Polygon” aleti seçilir. Böylece saha düğüm noktalarını içerecek şekle dönüşür. Takiben, istenmesi halinde geliştirmeye yönelik olarak aşağıdaki işlemler yapılır.

• NOKTA EKLEMEK: Ctrl + Mouse’un sol düğmesi veya Mouse’un orta düğmesi ile, AOI sahasında noktanın konacağı yer üzerine basılır.

• NOKTA ÇIKARMAK: Shift + Ctrl + Mouse’un sol düğmesi beraberce tutulur ve çıkarılması istenen noktanın üzerine basılır.

• NOKTAYI HAREKET ETTİRMEK: Hareket ettirilecek nokta Mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürükleme ile istenen yere götürülür.

4. Seçilen AOI sahasını hesaplatmak için, “AOI” menüsünden “Element Properties” ifadesi veya “AOI” alet kutusundan “Display Selected AOI Properties” aleti seçilir. Takiben görüntüdeki seçilmiş AOI bölgesi üzerine Mouse’un sol tuşu ile basılır ve bölgenin ortasında çarpı (x) işaretinin yer aldığına dikkat edilir. Bu işaretin üzerine çift click uygulanarak “Polygon / Polyline Properties” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır.

Şekil-70

“Polygon / Polyline Properties” dialoğu

5. Dialoğ üzerindeki “Description” penceresine örneğin “Clearcut_Area_1” ifadesi yazılır. AOI sahası için sayısallaştırılmış noktaların (point) X ve Y koordinatları incelenir. “Unit” penceresinde “Meter” ifadesinin (tm_88.img görüntüsünün birimi metre cinsinden olduğu için) olduğuna dikkat edilir.



AOI sahasının; çevre uzunluğu değeri “Perimeter” penceresinden alanı ise “Area” penceresinden okunur.

6. Takiben dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

SAFHA-3

SAHANIN TOPOGRAFYASI ÜZERİNDE ÇALIŞMAK

1. “tm_88.img” görüntüsü üzerinde seçilen AOI sahası, “Link” kurularak “dem_99.img” görüntüsü üzerinde görülebilir.

2. Bu işlem için “dem_99.img” Viewer’ı üzerindeki “AOI” menüsünden “Link” ifadesi seçilir.

3. Ekrana açılan dialoğdan, “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” ifadesi karşısındaki şekil seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece Viewer#1’de oluşturulan AOI sahası Viewer#2 üzerine taşınmış olur.

Şekil-71

“tm_88.img” ve “dem_99.img” görüntüleri üzerindeki AOI sahaları

4. Araziyi göz önünde canlandırmak için “Profile” aleti kullanılır. Bu maksatla,

“dem_99.img” Viewer’ı üzerindeki “Start Profile Tools” aleti seçilerek ekrana “Select Profile Tool” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-72

“Select Profile Tool” dialoğu



5. Dialoğ üzerindeki “Spatial” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılarak “SPATIAL PROFILE” ekranının açılması sağlanır.

SELECT PROFILE TOOL DIALOĞUNA İLİŞKİN İLAVE BİLGİLER: • “Spectral Profile” (Tayfsal Profil), çok bandlı görüntülerdeki bir pixelin

herbir band üzerindeki tayfsal yansıma değerlerini (Pixel Value) gösterir.

• “Spatial Profile” (Mekansal Profil), tek bandlı (bir boyutlu) veya çok bandlı (perspektif 3 boyutlu) görüntülerdeki çoklu hatların (Polyline) tayfsal yansıma değerlerini gösterir.

• “Surface Profile” (Yüzey Profili), belirlenen dikdörtgen bir alan için sadece bir bandın tayfsal yansıma değerlerini verir. Bunun üzerine siyah/beyaz (gray scale), tematik (thematic) veya gerçek renkli (true color) görüntüler bindirilebilir.

6. “SPATIAL PROFILE” ekranı üzerindeki “Create New Polyline in Viewer” aleti seçilir.

7. “dem_99.img” görüntüsündeki “AOI” sahasının üzerine doğu-batı istikametinde bir hat çizilir ve bitim noktasında mouse’un sol düğmesi ile çift click uygulanır. Böylece bu hat profili, “SPATIAL PROFILE” ekranına çizilmiş olur.

Şekil-73

“SPATIAL PROFILE” ekranı

8. Profil ekranındaki “Edit” menüsünden “Chart Options” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.

9. “Chart Options” dialoğu üzerindeki “Plot Background” ifadesi karşısındaki düğme üzerine basılır ve ekrana açılan renk paletinden beyaz renk seçilir. “Solid color” ifadesi karşısındaki düğmeye basılır ve ekrana gelen renk paletinden koyu yeşil renk seçilir.



Şekil-74

“Chart Options” dialoğu

10. “Y-Axis” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğ üzerindeki “min” penceresine “0 (sıfır)” değeri getirilir. Takiben “Apply” düğmesine basılarak “SPATIAL PROFILE” ekranındaki profilin yeşil, zemininin ise beyaz renkte çıkması sağlanır. “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

11. Görüntü üzerine çizilen profil hattının herhangibir yerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak hareket ettirildiğinde, hattın yeni konumuna göre profil tekrar çizilir.

12. “dem_99.img” görüntüsü üzerine çizilen profil hattı seçilir ve klavyedeki “Space bar” tuşuna basılarak ekrana “Poly Edit” dialoğunun açılması sağlanır. Dialoğ, hattın her iki uçundaki düğüm noktalarının X ve Y koordinatlarını gösterir.

Şekil-75

“Poly Edit” dialoğu

Nehrin profilini görmek için, nehrin uzunluğu sayısallaştırılır veya koordinatlar yeniden tanımlanarak dialoğa yazılır.

13. Klavyedeki Shift tuşu ve mouse’un sol düğmesi ile, dialoğdaki X ve Y sütunları seçilir. Mouse’un sağ düğmesi ile bu sütunlardan birinin üzerine basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Import Column Data” dialoğundaki “Import From..[*]” penceresi açılır. “Look in” penceresinden “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir ve “river.dat” dosyası seçilir.



14. Dialoğlardaki “OK” düğmelerine basıldığında, sayısallaşmış tüm noktaların “Poly Edit” dialoğu üzerine geldiği görülür.

Şekil-76

Sayısallaşmış tüm noktaları içeren “Poly Edit” dialoğu

15. Dialoğdaki “OK” düğmesine basıldığında, görüntü üzerinde nehrin “cross section profile”ı yer alır ve “SPATIAL PROFILE” ekranı bu durumu gösterecek şekilde yeniden çizilir.

16. “SPATIAL PROFILE” ekranındaki “File” menüsünden “Save As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Save Profile” dialoğunda, “As” penceresinin “Annotation” ifadesini içerdiğine dikkat edilir. “Save File As” penceresine örneğin “Profile.ovr” ifadesi yazılır ve klavyedeki “Enter” tuşuna basılır.

Şekil-77

“Save Profile” dialoğu 17. “OK” düğmesine basılarak yapılan çalışma kayıt altına alınır. Takiben

“SPATIAL PROFILE” ekranı kapatılır.



UYGULAMA-2

ÇOKLU DOSYA İŞLEMLERİ “BATCH TOOL” KULLANILARAK PİRAMİT KATMANLARINI ÜRETMEK

Uygulamanın amaçı, muhtelif TIFF görüntülerinin piramit katmanlarını (Pyramid Layers) hesaplayarak üretmektir. Bu işlemler sonuçunda görüntülerin ekrana açılması süratlenecektir. Piramit katmanlarının üretilmesi için bir seri “Batch Commands” dialoğu kullanılacaktır. Piramit katmanları, görüntülerin orijinal katmanlarının, 2 kere küçültülmüşü ve tekrar örneklenmiş (resampled) kopyalarıdır. Piramit katmanlarının sayısı görüntünün ebadına bağlı olarak değişmektedir.

1. IMAGINE icon panelindeki “Session” menüsünden “Preferences” ifadesi seçilir.

2. Ekrana açılan “Preferences Editor” dialoğu üzerindeki “Category” penceresinden “TIFF Image Files” ifadesi seçilir. Dialoğun sol tarafındaki “Edits Allowed” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir.

3. Dialoğ üzerindeki “User Save” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-78 “Preferences Editor” dialoğu

4. IMAGINE icon panelindeki “Tools” menüsünden “Image Command Tool” ifadesi seçilir.

5. Ekrana açılan “Image Commands” dialoğu üzerindeki “Image File [*.img]” penceresindeki düğmeye basılır. Ekrana gelen dialoğun “Look in” penceresi vasıtasıyle “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir. Dialoğun “Files of type” penceresine “TIFF [*.tif]” seçeneği getirilir. Ekrana açılan dosyalardan “47123b51.tif” isimli dosya seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

6. Seçilen dosyayı içerecek şekilde ekrana gelen “Image Commands” dialoğundaki “Compute Pyramid Layers” penceresi işaretlenir ve aktif duruma gelen “Options” düğmesine basılır.



Şekil-79

“Image Commands” ve “Pyramid Layers Options” dialoğları

7. Ekrana gelen “Pyramid Layers Options” dialoğu üzerindeki “External File” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Piramit katmanları; ya dahili (inside) “*.img” uzantılı bir dosya veya veri çözümlemesi düşürülmüş tarzda harici (external) “*.rrd” (reduced resolution data) uzantılı bir dosya olarak kayıt edilebilmektedir.

8. Ekrana tekrar gelen “Image Commands” dialoğu üzerindeki “Batch” düğmesine basılarak ekrana “Batch Commands” dialoğunun açılması sağlanır.

9. Dialoğdaki “Modify commands automatically” penceresi işaretlenir ve takiben “Next” düğmesine basılır.

Şekil-80

“Batch Commands” dialoğu

10. Ekrana “Commands” ve “Variables” seçeneklerini içeren yeni bir “Batch Commands” dialoğu açılır. Dialoğ üzerindeki “Next” düğmesine basılır.



Şekil-81

“Commands” ve “Variables” seçeneklerini içeren “Batch Commands” dialoğu

11. “Input” penceresinde seçilen dosyayı belirtecek tarzda ekrana açılan

“Batch Commands” dialoğu üzerindeki “Select Files To Add” düğmesine basılır.

Şekil-82

“Input” dosyasını içeren “Batch Commands” ve “Select Batch Files” dialoğları

12. Ekrana açılan “Select Batch Files” dialoğundaki “Multiple File Selection” düğmesine basılarak erişilen yeni dialoğ üzerindeki “Use the Following Selection Pattern” penceresi işaretlenir. Takiben “Selection Pattern” penceresinden seçilen dosyanın doğruluğu kontrol edilir ve “OK” düğmesine basılır.

13. Tekrar ekrana gelen “Batch Commands” dialoğundaki “Input” penceresinin 8 adet tif dosyasını içerdiği gözlenir ve “Next” düğmesine basılır.

14. Batch işlemlerinin şimdi (Now) veya daha sonra (Later At..) başlatılması seçeneklerini içerecek tarzda ekrana gelen “Batch Commands” dialoğundaki “Start Processing Now” penceresi işaretlenir ve “Finish” düğmesine basılır. Veri seti çok büyük ise bunun batch işlemleri saatlerce veya gün boyunca sürebilir. Bu tip veri için dialoğ üzerindeki “Start Processing Later At..” penceresi seçilir.



Şekil-83

8 adet tif dosyasını ve “Now” ve “Later At..” seçeneklerini içeren “Batch Commands” dialoğları

15. “Image Command” dialoğu üzerinde Batch işlemleri tamamlandığında “OK” düğmesine basılır.

Şekil-84

“Image Command” dialoğu

16. İşlemlerin tamamlandığının kontrolu, “Session” menüsünden “Session Log” ifadesi seçilerek ekrana gelen dialoğ üzerinden yapılır.



UYGULAMA-3

GÖRÜNTÜLERİ DÜZENLEMEK VE ÇOKLU GÖRÜNTÜLERİ EKRANA AÇMAK

Uygulama, IMAGINE Catalog iconunu kullanarak görüntülerin düzenlenmesini ve birden fazla görüntüyü aynı ekrana açma amaçını taşımaktadır.

1. IMAGINE icon panelinden “Catalog” iconu seçilerek ekrana “Image Catalog” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-85

“Catalog” iconu ve “Image Catalog” dialoğu

2. Default görüntü dosyaları bilgilerini içeren katalog üzerindeki “Add an image to the Catalog” düğmesine basılır.

3. Ekrana açılan “Catalog Image” dialoğu üzerindeki “Image to Catalog: [*.img]” penceresindeki düğmeye basılarak “Image to Catalog” dialoğunun açılması sağlanır. Bu dialoğdaki “Files of type” penceresine “TIFF [*.tif]” ifadesi getirilir. “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1]” dosyalarına erişilir, tif dosyalarından biri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-86 “Catalog Image” ve “Image to Catalog” dialoğları



4. tif dosyalarını içerecek tarzda ekrana tekrar gelen “Catalog Image” dialoğundaki “Add All” düğmesine basılarak bu dosyaların da “Image Catalog” dialoğunda yer alması sağlanır. Takiben “Catalog Image” dialoğu üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

Şekil-87 tif görüntü dosyalarını içeren “Catalog Image” dialoğu

5. “Image Catalog” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Catalog Layout”

ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır. Bu dialoğ üzerindeki “Fields” penceresi kapsamındaki “Path” ifadesi seçilir ve “Projection” ifadesinin altına gelene kadar “Up” düğmesine basılır.

Şekil-88 “Catalog Layout”dialoğu ve tif dosyalarını içeren “Image Catalog” dialoğu

6. “Catalog Layout” dialoğu üzerindeki “Save” penceresinde “User” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve takiben “OK” düğmesine basılır. Böylece default “Image Catalog” dialoğu üzerinde en son sütunda yer alan “Path” sütunununun “Projection” sütunununun yanına gelmesi sağlanır. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki görüntü dosyaları hakkında daha detaylı bilgi elde etmek için, görüntünün bulunduğu sıranın “record” numarası üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak seçilmesi sağlanır.



Takiben “Invoke IMAGINE Image Info Utility” düğmesine basılarak ekrana açılan “ImageInfo” dialoğundan bu bilgilere erişilir.

7. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki görüntü dosyalarının dünya haritası üzerinde yerlerini görmek için, dialoğdaki “Visual Query Graphical Viewer”

düğmesi seçilerek, ekrana “Graphical Query-Coverage: world” isimli dünya haritası açılır.

Şekil-89 “Graphical Query-Coverage: world” isimli dünya haritası

8. “Graphical Query” haritası üzerindeki “View” menüsünden “Query within current extent” ifadesi seçilir veya daha kısa yoldan “Query all images within current boundaries” düğmesi üzerine basılır.

9. “Graphical Query” haritası desimal derecesi (dd) cinsinden koordinatlara sahip olduğu için, “Image Catalog” dialoğu üzerinde bu koordinata sahip görüntüler otomatik olarak seçilir ve sarı renkte gözükür. Keza bu görüntülerin “Graphical Query” haritası üzerinde yer aldığı bölgelerde, göze batacak şekilde sarı renge dönüşür.

Şekil-90

“Image Catalog” üzerinde seçilmiş olan desimal derece koordinatlı görüntüler



10.“Graphical Query” haritasındaki “Zoom image IN by 2” aleti kullanılarak görüntüyü içeren bölgelerin daha iyi görünmesi sağlanır. Haritadaki ABD kıtası üzerinde yapılan büyütmelerde eyalet ve şehirlerin sınırları da görülebilir.

Şekil-91

Hazar denizi bölgesindeki ve ABD’deki görüntüler

11. Haritadaki “Roam the Map” aleti kullanımı ile, ABD üzerindeki 470 00’ N - 1230 40’ W koordinatına gidildiğinde, bölgede 6 adet görüntünün bulunduğu görülür.

12. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki herhangibir seçili sıranın “Record” sütunu altına gelen kısmına, mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek ekrana “Selection Criteria” dialoğunun açılması sağlanır. Daha evvel “Image Catalog” dialoğuna eklenen tif dosyalarını seçmek için dialoğun “Criteria” penceresinde $”filename”contains “471” ifadesinin meydana getirilmesi gerekmektedir. Bunun için “Columns” penceresinden “filename”, “Compares” penceresinden ise “contains” ifadeleri seçilir. Takiben tif dosyalarının tanımlayıcısı olan “471” rakamı yazılır.

13. Dialoğ üzerindeki “Select” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır. Böylece “Image Catalog” dialoğunda sadece 471 rakamı ile tanımlanmış tif dosyaları seçilmiş olur. Keza bu görüntü dosyaları “Graphical Query” haritası üzerinde kırmızı renkte görünür. Sadece bir görüntü dosyasını seçmek ve görüntülemek için, “Used to select a single point or area for querying” aleti seçilir ve haritadaki bir görüntünün üzerine basılarak seçilir. Takiben çift click uygulanarak görüntünün otomatik olarak Viewer üzerine açılması sağlanır.



Şekil-92

tif dosyalarının seçimi için “Selection Criteria” dialoğunda düzenlenmiş kriterler

14. “Image Catalog” dialoğu vasıtasıyla görüntüleri ekrana açmak için ise, evvela açılacak görüntü mouse’un sol düğmesi ile, dialoğdaki “Record” sütunundan seçilir. Takiben dialoğdaki “Display selected image in Single IMAGINE Viewer” aleti üzerine basılır. Böylece görüntü bir Viewer üzerine açılr.

15. “Image Catalog” dialoğu kapatılır. Viewer’da üst üste bulunan ve birbirini kapatan 6 tif görüntüsünü incelemek için, “View” menüsünden “Arrange Layer” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki katmanlar sürükleme veya üzerlerine çift click tatbik edilerek teker teker ekrana getirilir ve incelenir.

6 adet tif görüntüsü, UYGULAMA-4 için de kullanılacağından ekranda açık bırakılır.



UYGULAMA-4

3 BOYUTLU GÖRÜNTÜLERİ AÇMAK VE GELİŞTİRMEK

Uygulamada, 3 boyutlu görüntü üzerinde, kesilmiş ağaç alanlarının nehirlere olan etkileri görülecektir. Meydana getirilen View daha sonra bir haritanın veya sununun parçası olarak kullanılacaktır. Bölgenin dünya şartlarında gösterilmesi ile arazinin anlaşılması daha da kolaylaşacaktır.

1. Bir evvelki uygulama sonuçunda elde edilen ve ekranda açık olan Wynoochee havzasına ilişkin 6 adet tif görüntüsünün bulunduğu viewer üzerindeki “Add Layer” aletine basılır. “EGTF_CD.1” kütüğüne erişilir ve “dem_99.img” dosyası seçilir. “Raster Options” düğmesi kullanılarak ekrana açılan dialoğdaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak 6 tif görüntüsünün bulunduğu viewer üzerine “dem_99.img” görüntüsünün gelmesi sağlanır.

2. Viewer üzerindeki “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “dem_99.img” katmanı sürükleme ile 6 tif katmanının altına getirilir.

Şekil-93

6 tif ve 1 DEM görüntüsünü içeren Viewer ve “Arrange Layer” dialoğu 3. Sayısal yükseklik modeli ile görüntüyü çakıştırmak için yapılacak olan

“Image Drape” işlemleri için 6 tif görüntüsüne gereksinim bulunmamaktadır. Bu nedenle “Arrange Layer” dialoğundaki katmanlar üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden “Delete Layer” ifadesi seçilir. Bu işleme, dialoğda DEM ve 2 tif görüntüsü kalıncaya kadar devam edilir.



4. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-94

Üst üste çakışmış 2 tif ve DEM görüntüsü

5. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Image Drape” ifadesi seçilir. “Image Drape” işlemleri için bir kaç metod bulunmaktadır. Burada kullanılan metod ile, tüm görüntüler otomatik olarak 3 boyutlu hale gelmektedir. Şayet “Projection” ile ilgili uyumsuzluk mesajı alınırsa dialoğ üzerindeki “OK” düğmesine basılır.

6. 2 tif ve DEM görüntülerinin bulunduğu Viewer üzerine otomatik olarak “Eye” ( Gözlemci) ve “Target” (Hedef) düğmeleri gelir. Diğer tarafdan tif görüntüleri ve DEM’in üst üste çakıştığı 3 boyutlu görüntüyü içeren “Image Drape” viewer’ı ekrana açılır.

Şekil-95

“Eye” ve “Target” düğmelerini içeren ve 3 boyutlu “Image Drape” görüntüleri



“Eye” ve “Target” düğmeleri birbiri ile bağlıntılı olup, perspektif görüntünün ayarlanmasını sağlarlar. Mouse’un sol düğmesi ile bunlardan herhangi birinin üzerine basılıp, sürükleme ile istenen bir istikamete getirildiğinde, “Image Drape” ekranındaki görüntü bakış açısına göre yeniden çizilir.

7. “Image Drape” görüntüsündeki bazı parametreleri değiştirmek için, “Utility” menüsünden “Options” ifadesi seçilir. Ekrana gelen aynı isimli dialoğdaki “Exaggeration” penceresi işaretlenir ve buraya örneğin “2.5” değeri girilir.

8. “Options” dialoğu üzerindeki “Background” düğmesine basılır. Default olarak “Solid Color” ifadesini içeren pencereye “Image” ifadesi getirilir.

9. Ekrana eklenen “Image File Name” penceresine “sky.img” ifadesi yazılır. Klavyedeki “Enter” tuşuna, takiben dialoğdaki “Apply” düğmesine basılır. Böylece “Image Drape” görüntüsü, gökyüzü fonunu ve 2.5 misli abartıyı içerecek tarzda ekrana gelir.

10. “Eye” ve “Target” düğmelerinin kullanımı ile, görüntünün ağaçları kesilmiş olan bölgesi ekrana getirilir.

Şekil-96

Ağaçları kesilmiş bölgeleri içeren “Image Drape” görüntüsü

11. “Image Drape” görüntüsünün kapsadığı parametreleri değiştirerek farklı

görünüşler elde etmek için, “Show the Observer Positioning tool” aleti üzerine basılarak, ekrana “Position Parameters” dialoğunun açılması sağlanır. “Position Parameters” a ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bunlar hakkında daha detaylı bilgiler, “Image Drape” ekranındaki “Help” menüsünden sağlanabilmektedir.



Şekil-97

“Position Parameters” dialoğu

POSITION (DURUM) PARAMETRELERİ

X Gözlemcinin, X eksenindeki koordinatını metre cinsinden belirtir.

Y Gözlemcinin, Y eksenindeki koordinatını metre cinsinden belirtir.

AGL (Above Ground Level)

Gözlemcinin, yer seviyesinden olan yüksekliğini belirtir. Burada yapılacak editleme sonucunda ASL değeri otomatik olarak değişir.

ASL (Above Sea Level)

Gözlemcinin, deniz seviyesinden olan yüksekliğini belirtir. Burada yapılacak editleme sonucunda AGL değeri otomatik olarak değişir.

DIRECTION (İSTİKAMET) PARAMETRELERİ

FOV (Field of View)

Gözlemcinin, görüş sahası açısını belirtir. Bu açı 00 - 1800 arasındadır.

Pitch Gözlemcinin baktığı yere kadar olan hat ile (optik eksen) ufuk arasındaki açıyı belirtir. Bu açı ufkun altında (-) veya üstünde (+) olabilr. Açı değeri büyüdükce görüntü daha az, zemin ise daha iyi görünür.

Azimuth Gözlemcinin, düzlemsel olarak hedefe bakış istikametini derece cinsinden belirtir. Bu açı, 00 - 3600 arasında olup saat istikametinde büyür.

Roll Yatay eksen boyunca dönüş açısını ifade eder. Bu açı, (- 3600) ve (+ 3600) arasında değişir

PROFILE (PROFİL) Gözlemci ile arazinin durumunu gösteren bir grafiktir. Grafiğin sol tarafındaki kırmızı nokta, gözlemcinin, araziden olan yüksekliğini (AGL) temsil etmektedir. Sarı çizgiler gözlemcinin görüş sahasını, kırmızı çizgi ise gözlemcinin gözü ile araziye baktığı yer arasındaki (Optik eksen) hattır.

12. “Profil” ekranındaki kırmızı nokta hareket ettirilerek veya “Position: X, Y, AGL, ASL” ve “Direction: FOV, Pitch, Azimuth, Roll” kısımlarındaki parametrik değerler değiştirilerek, bakılacak arazinin muhtelif görünüşleri sağlanabilir. Yapılan değişiklikleri takiben “Apply” düğmesine basılır.



13. “Position Parameters” dialoğu, üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır. Takiben “Image Drape” ekranındaki “Show the Sun Positioning tool” aletine basılarak “Sun Positioning” dialoğunun açılması sağlanır.

14. “Sun Positioning” dialoğu üzerinde güneşin durumunu default olarak gösteren siyah nokta, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürükleme ile istenen duruma getirilir. Takiben “Apply” düğmesine basılır. Siyah nokta; dış daireye yakın ise güneş ufka yakındır, iç daireye yakın ise güneş direkt olarak üsttedir.

Şekil-98

“Sun Positioning” dialoğu

15. “Image Drape” ekranı mevcut durumu bir dosyaya kaydetme olanağını vermektedir. Bunun için ekrandaki, “Position” menüsünden “Position Editor” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır. Bu dialoğ, sağa veya sola doğru çekilerek içerdiği tüm sütunlar görülebilir duruma getirilir.

16. “Position Editor” dialoğu üzerindeki “Add Position” aleti seçilerek daha evvel “Position Parameters” dialoğunda oluşturulmuş parametrelerin buraya eklenmesi sağlanır.

17. 16 ncı madde de yapılan işlemler 5 farklı profil için tekrarlanır. İstenmesi halinde profile ilişkin önemli bilgiler dialoğun “Notes” sütunu altına yazılır.

Şekil-99

“Position Editor” dialoğu



18. Belirgin bir Viewer’ı tekrar ekrana açmak için, “Position” sütununun yanındaki “>” işareti seçilir. Aynı sütun altında istenen yere click uygulanır. Takiben “Motion” menüsünden “Goto Current” ifadesi seçilerek ekrana gelmesi sağlanır. Teker teker tüm profilleri ekrana açmak için ise “Motion” menüsünden “Goto Next” ifadesi seçilir.

“Position Editor” dialoğu, “IMAGINE Virtual GIS” yazılımında uçuş profilini düzenlemek için de kullanılmaktadır.

19. “Position Editor” dialoğu kapsamındaki dosyaları kaydetmek için, dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilir, ekrana açılan dialoğun “Position File” penceresine örneğin “tm.pos” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

20. “Image Drape” ekranındaki görüntü “.img” dosyası olarak kaydedilir ve bu 3 boyutlu görüntünün bir fotoğrafıdır. Bunun için ekrandaki “File” menüsünden “View to Image File” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Convert Viewer to img” dialoğu üzerindeki “Output.img” penceresine örneğin “Drape.img” ibaresi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

21. İki tif ve DEM görüntülerini kapsayan Viewer’ı kayıt etmek için, üzerindeki “File” menüsünden “View to Image File” ifadesi seçilerek ekrana açılan “Select Output File” dialoğundaki “File Name” penceresine örneğin “3Dview.img” iafadesi yazılır. Klavyedeki “ENTER” tuşuna, takiben dialoğdaki “OK” düğmesine basılırak kayıt işlemi tamamlanır.



KISIM-3

GÖRÜNTÜ HARİTALARINI OLUŞTURMAK

AMAÇ:

Bu kısım; görüntüleri orthorektifiye etme, mozaikleme, etiketleme maksadı için kullanılan “Annotation” katmanlarını üretme ve harita dizaynını yapma amaçını taşımaktadır.


Orthorectification Görüntüdeki önemli geometrik bozuklukları düzeltmek için kullanılır.

Mosaic Tool Parçalar halindeki görüntüleri, mozaik tarzında bir araya getirerek, tek parça halinde bir görüntü üretmek.

Map Composer Görüntülerden ve diğer bilgilerden oluşan haritaların düzenlenmesini sağlayan bir alettir.

UYGULAMA-1 ORTHOREKTİFİYE GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK

Orthorektifikasyon işlemi, görüntünün bir harita projeksiyon sistemi ile techiz edilmesidir. Görüntü verisine atanan harita koordinatları, georeferencing (coğrafik referanslama) olarak adlandırılmaktadır. Tüm projeksiyon sistemleri harita koordinatları ile ilişkili olduğundan, rektifikasyon coğrafik referanslamayı kapsar.

Ortho rektifikasyon, görüntünün; kamera / sensör oryantasyonu, topografik rölyef ve sistemden kaynaklanan geometrik hatalarını ortadan kaldırma işlemlerini içerir. Orthorektifiye edilmiş görüntüler, yer sathındaki objelerin gerçek dünya üzerindeki X ve Y konumlarını temsil eden planimetrik doğruluğu vermektedir. Bu nedenle GIS kapsamında üretilecek ve günlenecek vektör veriler için gereksinim duyulan ideal referanslardır. “Resampling” (tekrar örnekleme) ve “Calibration” (kalibrasyon), orthorekfiye işlemlerinin devamı niteliğindeki özelliklerdir.

“Resampling”; rektifiye edilmiş görüntülerin dosya değerlerinin hesaplanması ve yeni bir dosya üretilmesi işlemidir. Kaynak kütükleri içindeki tüm raster veri katmanları birer resample’dır. ERDAS yazılımında; “Nearest Neighbor”, “Bilinear Interpolation ”ve “Cubic Convulation”olarak adlandırılan 3 adet resampling metodu kullanılmaktadır.

Orijinal görüntüyü tekrar örnekleme ile rektifiye ederek yeni bir görüntü oluşturmanın yerine, “Calibration” işlemine tabii tutulması sonuçunda, görüntü içerisine ilave matematiksel bir model eklenmektedir. Kalibrasyon yeni bir görüntü üretmemekle beraber üretilen matematiksel model istenildiği zaman kullanılabilmektedir.



Bu uygulama, yer kontrol noktaları (GCP’s) ve 1: 24.000 ölçekli sayısal harita kullanılarak bir hava fotoğrafının orthorektifiye edilmesini kapsamaktadır. Uygulama; Wynooche nehri bölgesine ilişkin bir görüntü ve yüksekliklere ilişkin geometrik düzeltmesini sağlayan IMAGINE yazılımının orthorectification özelliği kullanılarak yapılacaktır. Uygulamada; ASCII referans dosyasında depolanmış olan USGS DEM görüntüsünden çıkarılan yükseklik verisinden ve GCP raporundan istifade edilecektir. 1. Viewer üzerindeki “Open Layer” düğmesinin kullanımı ile ekrana açılan

“Select Layer To Add” dialoğundan “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “281.img” dosyasına erişilir ve görüntünün ekrana açılması sağlanır.

Şekil-100

“281.img” görüntüsü ve “Data Preparation” komutlar dizini

2. IMAGINE ıcon panelinden “Data Prep” İkonu seçilerek ekrana “Data Preparation” komutlar dizininin açılması sağlanır.

3. “Image Geometric Correction” düğmesine basılarak “Set Geo Correction Input File” dialoğuna erişilir.

4. Dialoğ üzerindeki “From Viewer” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir. Takiben “Select Viewer” düğmesine basılarak “Viewer Selection Instructions” dialoğuna ulaşılır.

Şekil-101

“Set Geo Correction Input File” ve “Viewer Selection Instructions” dialoğları



5. “281.img” hava fotoğrafı görüntüsünün üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır.

6. Ekrana açılan “Set Geometric Model” dialoğu üzerinden “Camera” ifadesi seçilir ve takiben “OK” düğmesine basılır. “Set Geometric Model” dialoğuna, direk olarak (2-5 nci maddelerde açıklanan işlemleri yapmadan) Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Geometric Correction” ifadesinin seçilmesi ile de erişilebilir.

Şekil-102

“Set Geometric Model” dialoğu

7. Ekrana açılan “Camera Model Properties” dialoğundaki “Elevation File [*.img]” penceresi vasıtasıyle yükseklik verisi olarak “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “dem_99.img” dosyasına erişilir ve seçilir. Takiben “OK” düğmesine basılır.

8. Rektifikasyon için laboratuvarlarda hesaplanmış kamera kalibrasyon bilgilerine gereksinim bulunmaktadır. Uygulamaya yönelik Kamera kalibrasyon bilgilerine erişmek için, IMAGINE “Tool” menüsünden “Edit Text Files” ifadesi seçilerek “Editor” dialoğuna erişilir.

9. “Editor” dialoğu üzerindeki “Open a File” aletine basılır. Ekrana açılan “Load File” dialoğundaki “Files of type” penceresine “ASCII Data File [*.dat]” ifadesi getirilir. Takiben “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “Calibration.dat” dosyası bulunur ve “OK” düğmesine basılır. Böylece kameranın kalibrasyonuna ilişkin bilgiler “Editor” dialoğu üzerine gelir.

10. “Editor” üzerindeki “Calibrated principal point” ifadesinin karşısındaki “xp: - 0.003 ve yp: - 0.003” değerleri, “Camera Model Properties” dialoğundaki “Principal Point” isimli kısımın “X” ve “Y” pencerelerine aynen yazılır.

11. “Editor” üzerindeki “Focal Length” karşıtı “152.779” değeri, “Camera Model Properties” dialoğundaki “Focal Length” penceresine yazılır.



Şekil-103

Kameranın kalibre değerlerini içeren “Editor” dialoğu

Şekil-104

“Camera Model Properties” dialoğu

12. “Camera Model Properties” dialoğundaki “Fiducials” düğmesine basılarak muhtelif “Fiducials” tip ve şekillerini içeren “Fiducials” dialoğuna erişilir.

13. 8 adet “Fiducials” şeklini kapsayan düğme üzerine basılır. Kalibrasyon için gerekli olan ve Laboratuvarlarda belirlenen “Fiducials” değerleri, “Calibrasyon” isimli dosyalarda saklanmaştır. Bu değerler aşağıdaki maddelerde açıklanan işlemler sonuçunda “Camera Model Properties” dialoğuna aktarılır.



14. Dialoğ üzerindeki “Film X” ve “Film Y” sütunları Shift düğmesine basılarak seçilir. Takiben mouse’un sağ düğmesi ile bu sütun başlıklarından birinin üzerine basılır.

15. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir ve “Import Column Data” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Import From..[*]” penceresi vasıtasıyla “Calibration.dat” dosyasına erişilir, seçilir ve takiben “OK” düğmesine basılır.

16. Ekrana gelen “Import Column Data” dialoğu üzerindeki “Options” düğmesine basılarak “Import Column Options ” dialoğuna ulaşılır. Dialoğdaki “Separator Character” penceresine “Whitespace” ifadesi getirilir.

17. “Editor” dialoğundaki “Principal Points and Fiducial Coordinates” değerleri üzerinde muhtelif bilgileri içeren ve boş olan satırlar sayılır. Bulunan “27” rakamı “Import Column Options ” dialoğundaki “Number of Rows to Skip” penceresine yazılır.

18. “Import Column Options ” dialoğundaki “Film X” karşısındaki “1” rakamının yerine “2 ”, “Film Y” karşısındaki “2” rakamının yerine ise “3”, rakamı yazılır.

Şekil-105 “Import Column Options ” ve üzerine “Fiducial measurements ” değerleri

getirilmiş “Camera Model Properties” dialoğları

19. Dialoğdaki “OK ” düğmesine basılarak “Import Column Data” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır, takiben “OK ” düğmesine basılarak, “Editor ” dialoğundaki 8 adet “Fiducial measurements ” değerlerinin, “Camera Model Properties” dialoğuna eklenmesi sağlanır.

20. “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Toggle Viewer

selectors for image fiducial input” aleti seçilir.

21. “281.img” görüntüsünün bulunduğu viewer üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak, görüntünün üzerine beyaz renkte bir kutu ve bunun kapsadığı alanın büyütülmüş görüntüsünü içeren küçük bir “Viewer#2” nin açılması sağlanır.



Şekil-106

Görüntünün fiducials numara sırası ve “281.img ” (viewer 1) ve “Fiducial” sahasını içeren (viewer 2) görüntüleri

22. Görüntü üzerindeki beyaz renkli kutu, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürüklenerek yukarıdaki çizim üzerinde 1 numara ile belirtilmiş, (görüntünün sağ alt köşesindeki (+) işareti) “Fiducial#1” in üzerine götürülür. Daha

hassas bir işlem için “Interactive Zoom In” aleti seçilir ve kutunun ortasına basılarak görüntü büyütülür. Böylece “Fiducial”ı temsil eden (+) işareti kolayca görünür hale gelir.

23. “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Place Image Fiducial”

aleti seçilir ve “Viewer#2” üzerindeki artı (+) işaretinin ortasına basılır. Böylece “Fiducial” işareti hem “Viewer#1” hemde “Viewer#2” üzerinde yer alır. “Fiducial” işaretinin rengi değiştirilmek isteniyorsa, “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Color” sütununa mouse’un sol düğmesi ile basılarak sıraların seçilmesi sağlanır. Takiben seçili sıralardan birinin üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan renk paletininden arzu renk seçilir.

24. Şekil-107 de numara sırası verilmiş, geriye kalan 7 adet “Fiducials” işareti, 22 nci ve 23 ncü maddelerde belirtilen işlemler aynen tekrarlanarak, görüntü üzerine yerleştirilir

İŞL

PP#1 PP#2 PP#3 PP#4

EM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 89


PP#5 PP#6 PP#7 PP#8

Şekil-107 Viewer# 1 ve Viewer#2 üzerine yerleştirilmiş 8 adet “Fiducial” (PP) işaretleri

25. 8 adet “Fiducial” işaretinin görüntü üzerine yerleştirilmesi tamamlandıktan sonra “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Projection” düğmesi seçilir. Ekrana açılan aynı isimli dialoğ üzerindeki “Add / Change Projection” düğmesine basılır.

26. Ekrana gelen “Projection Chooser” dialoğundan “Costom” düğmesi seçilir.

Şekil-108 “Projection Chooser” dialoğu



27. Ekrana default projeksiyon bilgilerini içerecek tarzda tekrar açılan “Projection Chooser” dialoğundaki “Projection Type” penceresine “UTM” ifadesi getirilir.

28. Dialoğ üzerindeki “Spheroid Name” penceresine “GRS1980” ve “Datum Name” penceresine ise “NAD83” ifadeleri getirilir.

29. Aynı dialoğdaki “UTM Zone” penceresine “10” rakamı girilir. “NORTH or SOUTH” penceresinde “North” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-109

“(Edited Projection Chooser” dialoğu

30. Yapılan editleme işlemlerini içerecek tarzda ekrana açılan “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Save” düğmesine basılarak “Geometric Model Name” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “File name” penceresine örneğin “281.gms” ifadesi yazılır, “OK” düğmesine basılır ve takiben dialoğ kapatılır.

31. Ekrana açılan “GCP Tool Reference Setup” dialoğundaki “ASCII File” penceresi işaretlenir ve takiben “OK” düğmesine basılır.

Şekil-110

“GCP Tool Reference Setup” dialoğu



32. Ekrana gelen “Reference ASCII File” dialoğunun “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “gcp281.txt” dosyasına erişilir, seçilir ve “OK” düğmesine basılarak “Import Options” dialoğuna erişilir.

33. Referans dosyası; X, Y ve Z kordinatlarının bir metin (Text) dosyasıdır. Bu koordinatlar daha sonar GCP hücre alanlarının içine ithal edilecektir.

34. “Import Options” dialoğunda “Field Definition” seçeneği aktif iken; “Seperator Character” penceresinde “Whitespace” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve diğer default değerler değiştirilmeksizin aynen kabul edilir.

Şekil-111 “Import Options” dialoğu, “Input Preview” ve “Field Defination” seçenekleri

35. Dialoğ üzerindeki; “Input Field Number” sütunu altındaki X, Y, Z karşıtı “1, 2, 3” rakamlarının yerine “2, 3 ve 4” rakamları girilir. Takiben “OK” düğmesine basılır. İthal edilecek 10 harita koordinatına ilişkin listeyi görmek için ise, dialoğ üzerindeki “Input Preview” düğmesine basılır.

36. Şayet ekrana “Projection Chooser” dialoğu açılırsa, “OK” düğmesine basılır. Böylece görüntüyü içeren “Viewer” ve “GCP Tool” dialoğu, yapılan düzenlemeyi içerecek tarzda yeniden ekrana gelir. “gcp281.txt” dosyasındaki GCP (Yer Kontrol Noktaları) numaraları, “GCP Tool“ dialoğundaki hücre sahalarında özel olarak 1’ den 10’a kadar olan numaralarla gösterilmiştir.



Şekil-112

Yeniden düzenlenerek ekrana gelen “Viewer” ve “GCP Tool” dialoğu

37. Hücre sahalarındaki orijinal “ID” leri günleme işlemi, “Point ID” sütunu altından seçilerek yapılır.

38. Dialoğ üzerindeki “Point ID” sütunu, mouse’un sol düğmesi ile seçilir, takiben mouse’un sağ düğmesi ile üzerine basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir.

39. Ekrana açılan “Import Column Data” dialoğu vasıtasıyla “gcp281.txt” dosyasına erişilir, seçilir, takiben “OK” ve “Options” düğmelerine basılır.

40. Ekrana gelen “Import Column Options” dialoğu üzerindeki “Separator Charecter” penceresine “Whitespace” ifadesi getirilir. “Number of Rows To Skip” penceresine ise “0” rakamı girilir ve diğer default değerler aynen bırakılarak “OK” düğmesine basılır.

41. Erişilenen “Import Column Data” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. 42. “GCP Tool” dialoğu üzerindeki, sütunun seçili durumunu kaldırmak için,

“Point ID” sütunu üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir. Şayet herhangibir sıranın seçilmişliği kaldırılacaksa, “Point#” sütunu altındaki seçili sıranın üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir.



43. “GCP Tool” dialoğundaki “GCP#1 - GCP#10” noktalarının herbiri “>” işaretini içeren sütunun altından, mouse’un sol düğmesi ile seçilebilir.

44. Dialoğdan “Select GCP” aleti seçilir. Viewer üzerindeki beyaz renkli link kutusu hareket ettirilerek görüntüdeki GCP noktalaları bulunur. Bu noktaların ana ve büyütülmüş görüntüleri, uygulamanın sonundaki Şekil-119 ve Şekil-120’de verilmiştir. Bunlardan istifade edilerek evvela “GCP#1” noktası bulunur. Noktaların daha kolay bulunması için görüntü “Interactive Zoom” aletleri kullanılarak büyütülür veya küçültülür.

45. Pankromatik (siyah / beyaz) görüntülerde beyaz renkli link kutusunun ve GCP noktalarının renginin değiştirilmesi ile görünüş ve inceleme daha da koylaşmaktadır.

Link kutusunun rengini değiştirmek için; “Viewer” üzerindeki “Utility” menüsünden “Selector Properties” ifadesi seçilerek “RotBox Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Selector Color” penceresi vasıtasıyla ulaşılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Görüntü üzerine yerleştirilen “GCP” noktalarının rengini değiştirmek için ise; aynı tarzda “Utility” menüsünden “Selector Properties” ifadesi seçilerek “Point Edit” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Selector Color” penceresi vasıtasıyla ulaşılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-113

“RotBox Editor” ve “Point Edit” dialoğları

46. Görüntü üzerinde “GCP 1” noktası bulunur, “GCP Tool” dialoğundan “Create GCP” aleti seçilerek bu nokta üzerine basılır.

47. Yukarıdaki madde de belirtilen işlemler, diğer dokuz “9” GCP noktası için aynen tatbik edilir.

48. “GCP Tool” dialoğundaki “Solve Geometric Model with Control Points” aleti üzerine basılır. Böylece dialoğun; “X Residual”, “Y Residual”,

“RMS Error”, “Contrib” sütunlarına ve “Control Point Error” penceresine Yer Kontrol Noktarının (GCP) yerleştirilmesinden kaynaklanan hata değerleri gelir.



Şekil-114 GCP noktaları hata değerlerini içeren “GCP Tool” dialoğu

49. “GCP Tool” dialoğundaki herhangibir GCP noktası seçildiğinde, link kutusu görüntüde bu nokta üzerine gider ve bu noktanın büyütülmüş görüntüsünü içeren diğer bir viewer ekrana açılır.

GCP noktalarını değerlendirmek için bunlardan bazılarının “Control” durumundan “Check” durumuna getirilmesi gerekmektedir. Bunun için; “GCP Tool” dialoğu üzerinden, rastgele “Input” ve “Ref” değerlerini içerecek tarzda 3 GCP noktası seçilir. “Edit” menüsünden “Set Point Type” ve “Check” ifadeleri seçildiğinde, bu noktalara ilişkin olarak “Type” sütunu altında bulunan “Control” ifadelerinin yerini “Check” ifadeleri alır.

Rektifikasyon işlemleri yer kontrol noktalarına göre yapılmaktadır. “Check” noktaları bu işlemler için kullanılmayıp, bağımsız olarak rektifikasyonun kontrol edilmesini sağlarlar.

50. Birden fazla noktanın seçilerek “Check” durumuna getirilmesi ve takiben “Solve Geometric Model with Control Points” aletine basılması ile, “Control Point Error” penceresindeki “Total” değeri, başlanğıcdaki değere göre artar veya azalır. Böylece kontrol noktalarının doğru veya hatalı olduğu belirlenir.

51. “Check” ve “GCP” noktalarını birbirinden ayırt etmek için birbirinden farklı renkler kullanılmalıdır.

52. İdeal olarak toplam RMS hatası 1.0 pixelden daha küçük olmalıdır. Hata değeri büyük olan noktalar “Contrib” sütunundan teker teker seçilir ve görüntü üzerindeki yeni yerine tekrar yerleştirilir. Takiben GCP Tool” dialoğundaki “Solve Geometric Model with Control Points” aletine basılır.

53. Bu düzenlemelere, RMS hatası kabul edilebilir limite gelinceye kadar devam edilir.



54. GCP değerlerini kayıt etmek için; “GCP Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Save Input As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin “input.gcc” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

55. Referans değerlerini kayıt etmek için ise; “File” menüsünden “Save Reference As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin “reference.gcc” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

56. “Geo Correction Tools” dialoğundaki “Display Resample Image Dialog” düğmesi seçilir.

Şekil-115

“Geo Correction Tools” dialoğu ve “Display Resample Image Dialog” düğmesi

57. Ekrana açılan “Resample” dialoğu üzerindeki “Output File: [*.img]” penceresine örneğin “ortho_281.img” ifadesi yazılır, “Resample Method” penceresine “Bilinear Interpolation” ifadesi getirilir, “Ignore Zero in Stats” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-116

“Resample” dialoğu



58. Ekrana açılan “resample 281.img to ortho_281.img” dialoğundaki resampling işlemleri tamamlanınca “OK” düğmesine basılır. Takiben ekrandaki bütün dialoğlar kapatılır.

Şekil-117

“resample 281.img to ortho_281.img” dialoğu

59. “Geo Correction Tools” dialoğundaki “Exit” düğmesine basılır. Ekrana açılan “Verify Save on Close” dialoğu üzerindeki “OK” düğmesine basılır.

59. Rektifiye edilmiş ve daha evvel kayıt edilmiş görüntüyü incelemek için, ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak “ortho_281.img” isimli dosyaya erişilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-118

Rektifiye edilmiş “ortho_281.img” görüntüsü



Şekil-119

Yer Kontrol Noktalarının (GCP) görüntü üzerindeki yerleri

Şekil-120 Yer Kontrol Noktalarının büyütülmüş görüntüleri



UYGULAMA-2 GÖRÜNTÜLERİ BİRARAYA GETİRMEK

Mozaikleme, birbiri ile bindirmeli iki veya daha fazla görüntünün birleştirilerek bir görüntü haline getirilmesidir. Mozaikleme işlemleri, rektifiye ve/veya kalibre edilmiş görüntülerin kullanılması ile yapılmaktadır. Girdi olarak kullanılacak görüntüler, harita ve projeksiyon bilgilerini içermelidir. Görüntülerin, aynı projeksiyon sistemine ve pixel ebadına sahip olmaları gerekmemektedir. Mozaikleme, kamera veya uydu görüntülerine tatbik edilebilir.

SAFHA-1 HAVA FOTOĞRAFLARINI MOZAİKLEMEK

Aşağıdaki mozaiklemeye yönelik uygulamada, wynoochee nehri sahasını içeren, hava kamerası ile çekilmiş ve orthorektifiye edilmiş iki görüntü kullanılacaktır.

1. ERDAS IMAGINE ikon panelindeki “Tools” menüsünden “Image Information” ifadesi seçilerek, ekrana “ImageInfo” dialoğunun açılması sağlanır.

2. Dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Open” ifadesi seçilerek “Image Files” dialoğuna erişilir. Takiben bu dialoğdaki “Files of type” penceresine “TIFF[*.tif]” ifadesi getirilir ve “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğünden, “ortho_282.tif” görüntüsü seçilir ve “OK” düğmesine basılır. Böylece bu görüntüye ilişkin bilgiler “ImageInfo” dialoğunun üzerine gelir.

Şekil-121

“ImageInfo” dialoğu üzerine getirilmiş “ortho_282.tif” görüntüsü bilgileri

3. “ImageInfo” Dialoğundaki “Edit” menüsünden “Compute Pyramid Layers” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır ve üzerindeki “OK” düğmesine basılır.



Şekil-122

“Compute Pyramid Layers” dialoğu

4. “Viewer” ekranındaki “Open Layer” aleti kullanılarak; “ortho_282.tif” (EGTF-CD.1 kapsamında) ve daha evvelki uygulama sonuçunda oluşturulan “ortho_281.img” (ÇALIŞMALAR kapsamında) görüntülerine erişilerek aynı Viewer üzerine açılmaları sağlanır.

İki görüntünün birbirini örtmemesi için, görüntüleri açarken “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options” seçeneği altındaki “Clear Display” ve “Background Transparent” pencerelerinin pasif olaması (işaretsiz) sağlanır.

Şekil-123

Aynı Viewer üzerindeki “ortho_282.tif” ve “ortho_281.img” görüntüleri

5. IMAGINE icon panelindeki “Data prep” ikonunun üzerine basılır. Ekrana gelen komut dizininden, “Mosaic Images” ifadesi seçilerek “Mosaic Tool” dialoğuna erişilir.



Şekil-124

“Mosaic Tool” dialoğu

6. “Set Mode for Input Images” aleti default olarak seçilmiş olarak ekrana gelen “Mosaic Tool” dialoğu muhtelif fonksiyonları yerine getirmek için 3 grub alet setini içermektedir.

7. Bu alet dialoğundaki “Edit” menüsünden “Add Images” ifadesi veya kısa bir şekilde “Display Add Images Dialog” aleti seçilerek “Add Images for Mosaic” dialoğuna ulaşılır.

8. Dialoğdaki “Image Filename:[*.img]” penceresinden “ortho_281.img” görüntüsüne erişilir.

9. “Compute Active Area” penceresi işaretlenerek aktif hale getirilir.

Şekil-125

“Add Images for Mosaic” dialoğu



10. Dialoğdaki “Set” düğmesine basılarak “Active Area Options” dialoğuna ulaşılır. Görüntünün köşelerini (corner) dikkate alarak gerekli hesaplamayı yapan bu dialoğdaki, “OK” düğmesine basılır.

Şekil-126

“Active Area Options” dialoğu 11. Takiben “Add Images for Mosaic” dialoğundaki “Add” düğmesine basılır.

Böylece, “ortho_281.img” görüntüsünün dış hatlarını içeren grafik şekil, “Mosaic Tool” dialoğunun üzerine gelir.

12. 8, 9, 10 ve 11 nci maddelerde açıklanan işlemler “ortho_282.tif” görüntüsü için aynen tekrarlanarak buna ilişkin dış hatları içeren grafik şekilinin de, “Mosaic Tool” dialoğu üzerine gelmesi sağlanır.

Şekil-127

“ortho_281.img” ve “ortho_282.tif” görüntülerinin dış hatlarını içeren grafik



13. “Add Images for Mosaic” dialoğu, üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

Mosaiği yapılan görüntüler farklı günlerde, zamanda veya mevsimlerde çekilmiş olabilir. Böyle bir durumda görüntülerin kontrastlıklarıda farklı olacaktır. Bu farklılıklar aşağıda belirtilen işlemlerle düzeltilmektedir.

14. “Mosaic Tool” dialoğundaki, “Display Image Matching Options Dialog” aleti seçilerek “Matching Options” dialoğuna erişilir.

15. Dialoğ üzerindeki “For All Images” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-128

“Matching Options” ve “cutline” aletlerini içeren Mosaic Tool” dialoğları

16. “Mosaic Tool” dialoğundan ve “Set Mode for Intersections” aleti seçilir. Bu seçim ile “cutline” aletleri aktif bir tarzda dialoğun üzerine gelir.

17. “Mosaic Tool” dialoğundan ve “Set Default Cutlines for Intersections” aleti seçilir. Ekrana açılan “Attention” dialoğundaki “Yes” düğmesine

basılır.

18. Kesme hattını (cutline) seçmek için, “Mosaic Tool” dialoğundaki her iki görüntünün bindirme yaptığı saha üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır. Böylece bu sahanın dış hatları sarı renkte ortaya çıkar.

19. “Mosaic Tool” dialoğundan “Cutline Selection Viewer” aleti seçilir. Bu seçim ile, kesilecek sahanın dış hatlarını içeren yeni bir görüntü ekrana gelir.

20. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Set Overlap Function” aleti seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.



Şekil-129

Kesilecek sahanın sınırlarını gösteren görüntü

21.“Set Overlap Function” dialoğundaki “Cutline Exists” düğmesi işaretlenir. Takiben dialoğ üzerine gelen “Select Function” kısmı altındaki “Cut / Feather by Distance” düğmesi işaretlenir ve “Distance” penceresine “400” rakamı girilir.

Şekil-130

.“Set Overlap Function” dialoğu

22. Dialoğdaki “Apply” düğmesine basılarak belirlenmiş seçeneklerin bindirme sahasına uygulanması sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

23. Grafiksel olarak görüntü üzerindeki bindirme sahasını içeren Viewer’daki “AOI” menüsünden“ Tools” ifadesi seçilerek “AOI” aletlerini içeren dialoğun ekrana açılması sağlanır.



24. “Mosaic Tool” dialoğundan “Set Mode for Output Images” aleti seçilir.

25. Takiben “Mosaic Tool” dialoğuna eklenen “Set Output Options Dialog” aleti seçilir.

26. Ekrana açılan “Output Image Options” dialoğundaki “User-defined AOI” düğmesi işaretlenir ve takiben dialoğa eklenen “Set Output AOI” düğmesine basılır.

Şekil-131

.“Output Image Options” ve .“Choose AOI” dialoğları

27. Ekrana gelen “Choose AOI” dialoğu üzerindeki seçeneklerden “Viewer” düğmesi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

“Mosaic Tool” dialoğu, default olarak mosaik’deki ilk görüntünün projeksiyonunu, çıktı olarak kabul etmektedir. Şayet çıktı için farklı bir projeksiyon kullanılacaksa “Output Image Options” dialoğundaki “Change Output Map Projection” düğmesine basılarak gerekli düzenlemeler yapılır.

28. Tekrar ekrana açılan “Output Image Options” dialoğu üzerindeki “OK” düğmesine basılır. Böylece “Mosaic Tool” dialoğundaki grafiğin çıktı uzantılarının görünmesi sağlanır.

29. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Process” menüsünden “Run Mosaic” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa ulaşılır. Dialoğ üzerindeki “Output File Name” penceresine örneğin “mosaic.img” ifadesi yazılır. Takiben “Stats Ignore Value” düğmesi işaretlenir, karşısındaki pencerenin sıfır “0” değerini içermesi sağlanır ve “OK” düğmesine basılır.



30. “Mosaic” dialoğu tarafından otomatik olarak yapılan kayıt işlemlerini takiben, aktif duruma geçen “OK” düğmesine basılır.

Şekil-132 “Run Mosaic” dialoğu ve “Mosaic.img” görüntüsü

31. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti vasıtasıyla kayıt altına alınan “mosaic.img” görüntüsü bulunarak ekrana getirilit. Mozaik görüntü üzerindeki kesilerek birleştirilen sahalar, “Interactive Zoom” aletleri kullanımı ile büyütülerek veya küçültülerek , mozaik’in doğruluğu ve kontrastlığı kontrol edilir.

32. “Mosaic Tool” dialoğu kapatılır. Ekrana gelen “Verify Save on Close” dialoğu üzerindeki “No” düğmesine basılır.



SAFHA-2 UYDU GÖRÜNTÜLERİNİ MOZAİKLEMEK

Aşağıdaki mozaikleme uygulaması; LANDSAT uydusunun MSS ve TM sensörleri tarafından çekilen rektifiye edilmiş “wasia1_mss.img”, “wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” olarak adlandırılmış 3 görüntünün kullanımı ile yapılacaktır.

1. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak “EGTF_CD.2” kütüğü altından “wasia1_mss.img” görüntüsü seçilir.

2. “Raster Options” seçeneği kapsamındaki “Clear Display” düğmesinin seçili durumu kaldırılır, “Fit to Frame” ve “Background Transparent” pencereleri ise seçili duruma getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır.

3. “wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” görüntülerine, 2 nci madde belirtilen işlemler tatbik edilerek aynı Viewer üzerine getirilir.

Şekil-133

“wasia1_mss.img”, “wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” görüntüleri

4. ERDAS IMAGINE icon panelinden “Data prep” ikonunun seçilerek ekrana açılan “Data Preparation” komut dizininden, “Mosaic Images” ifadesi seçilir ve takiben “Close” düğmesine basılarak kapanması sağlanır.

5. Ekrana açılan “Mosaic Tool” dialoğuna üzerindeki “Display Add Images Dialog” aleti seçilerek “Add Images for Mosaic” dialoğuna ulaşılır.



6. Dialoğdaki “Image Filename:[*.img]” penceresine “wasia1_mss.img” görüntüsüne getirilir. Takiben “Compute Active Area” düğmesi işaretlenir ve “Add” düğmesine basılır. Böylece “wasia1_mss.img” görüntüsünün dış hatlarını içeren bir grafiğin “Mosaic Tool” dialoğu üzerine gelmesi sağlanır.

7. “wasia2_mss.img” ve “wasia3_tm.img” görüntülerinin dış hatlarını içeren grafikler de, 6 nci maddelerde belirtilen işlemler aynen yapılarak “Mosaic Tool” dialoğu üzerine getirilir. “Add Images for Mosaic” dialoğu, üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

Şekil-134

“Mosaic Tool” dialoğu üzerinedeki 3 görüntünün dış hatlarını içeren grafik ve “Matching Options” dialoğu

8. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Display Image Matching Options Dialog” aleti seçilerek “Matching Options” dialoğuna ulaşılır. Dialoğ üzerindeki

“Overlap Areas” düğmesi işaretlenir ve takiben “OK” düğmesine basılır.

9. “Mosaic Tool” dialoğundan “Set Mode for Intersections” aleti seçilir. Takiben dialoğ üzerine gelen “Set Overlap Function” aleti seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.

10.“Set Overlap Function” dialoğundaki “Avarege” düğmesi işaretlenir ve “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

11. “Mosaic Tool” dialoğundaki “Process” menüsünden “Run Mosaic” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa ulaşılır.

12. “Run Mosaic” dialoğu üzerindeki “Output File Name [*.img]” penceresine örneğin “mosaic_wasia.img” ifadesi yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.



Şekil-135

.“Set Overlap Function” ve “Run Mosaic” dialoğları

13. “Mosaic” dialoğunda otomatik olarak yapılan kayıt işlemleri tamamlandığında aktif duruma geçen “OK” düğmesine basılır.

14. “Mosaic Tool” dialoğunu kapatmak için “File” menüsünden “Close” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Verify Save on Close” dialoğu üzerindeki “No” düğmesine basılır.

15. Oluşturulan mozaik’in doğruluğunu ve kontrastlığını kontrol etmek için; ekrana yeni bir Viewer açılır. Daha evvel kaydı yapılan “mosaic_wasia.img” görüntüsü bulunur, “Raster Options” seçeneği kapsamındaki “Fit to Frame” düğmesinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.

16. Mozaik yapılmadan önceki görüntüler “Viewer#1” ile, mozaik haline getirilmiş görüntüyü kapsayan “Viewer#2” yi karşılıklı olarak incelemek için, ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Session” menüsünden, “Tile Viewers” ifadesi seçilir. Böylece her iki görüntü, ekranının tümünü kapsayacak hale gelir.

Şekil-136

Mozaikleme işlemi uygulan 3 görüntü ve mozaik haline gelmiş görüntü



UYGULAMA-3 ANNOTATION KATMANLARINI ÜRETMEK

Annotation, harita veya görüntü üzerindeki kritik veya açıklayıcı verilerdir. Genellikle önemli bölgeleri veya özellikleri göze batacak tarzda, ilave grafiklerle gösteren bir katmandır.Viewer veya harita düzenleme (Map Composer) ekranlarına çizilen annotation simgeleri, özellikle görüntü haritalarına ilişkin çıktıların hazırlanması için oluşturulmaktadır. ERDAS IMAGINE yazılımı; dikdörtgen, daire, elips, yay, poligon, çoklu hatlar, metin, grid hatları, tick işaretleri, semboller, ölçek çubukları ve kitabe tarzındaki annotation’ları içermektedir. Annotation, tek elemandan meydana gelmektedir. Annotation katmanı ise, muhtelif elemanlardan oluşmaktadır. Raster veya vector katmanlarına benzerler ve bir dosya içinde bulunurlar.

SAFHA-1 YENİ ANNOTATION KATMANINI OLUŞTURMAK

1. Daha evvelki uygulamada üretilen ve “ÇALIŞMALAR” isimli kütükte muhafaza edilen “mosaic.img” görüntü dosyası bulunur ve “Viewer#1” ekranı üzerine açılır.

2. Ekrana “Viewer#2” açılır. “Open Layer” aletinin kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add to Frame” dialoğundaki “File of type” penceresine “TIFF (*.tif)” ifadesi getirilir. Takiben “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “shelton.tif” görüntüsüne erişilir ve “Viewer#2” üzerine getirilir. (“shelton.tif” görüntüsü, mozaik görüntüsüne ilişkin bölgenin 1:100.000 ölçekli haritasıdır)

3. Mozaik görüntüsünü içeren “Viewer#1” üzerindeki “File” menüsünden “New / Annotation Layer” ifadesi seçilir.

Şekil-137

“mosaic.img”, “shelton.tif” görüntüleri ve “Annotation” alet kutusu



4. Ekrana açılan “Annotation Layer” dialoğundaki “File name” penceresine örneğin “mosaic_anno.ovr” ifadesi yazılır. “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılarak ekrana “Annotation” alet kutusunun açılması sağlanır.

5. Bu görüntüye ilişkin olarak; nehrin civarındaki ağaçları kesilmiş sahalar için poligon, nehrin kenarındaki ağaçsız kısımlar için ise çizği özelliğindeki annotation’lar üretilecektir.

6. Herbir özellik için bir stilin belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles” aleti seçilerek “Styles for” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki “Line Style” penceresi üzerine basılır ve ekrana gelen “As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilir.

Şekil-138

“Styles for” ve “As Is” dialoğları

7. Ekrana gelen “Line Style Chooser” dialoğundaki “Other Color” penceresine “Kırmızı” renk “Width” penceresine “3.00” rakamı getirilir. Takiben “Apply” düğmesine basılır ve “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-139

“Line Styles Chooser” dialoğu

8. Yapılan günlemeyi de içerecek tarzda tekrar ekrana açılan “Styles for” dialoğundaki “Fill Styles” penceresi üzerine basılır, “As Is” dialoğundan “Other” ifadesi seçilerek ekrana gelen “Fill Styles Chooser” dialoğundaki “Use Solid Color” penceresi pasif duruma getirilir.



Takiben “Apply” ve “Close” düğmelerine basılır. Keza ekranda halen açık bulunan “Styles for” dialoğu da “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

9. Nehrin civarından ağaçları kesilmiş 3 saha seçilir. “Annotation” alet kutusundan “Create Polygon Annotation” aleti seçilir. Seçilen bölgelerin sınırları mouse’un sol düğmesine basılarak çizilir. Poligon tamamlandığında ise çift click uygulaması ile işlem durdurulur.

10. “Interactive Zoom in” ve “Roam /Rotate image” aletleri kullanılarak, nehir kıyısı boyunca uzanan ağaçsız kısımlar bulunur.

11. “Annotation” alet kutusundan “Create Polyline Annotation” aleti seçilir. Hat halindeki ağaçsız kısımlar mouse’un sol düğmesi ile çizilir. İşlemi bitirmek için çift click uygulanır.

Şekil-140

Mozaik görüntüsü üzerine çizilmiş ağaçsız sahalar



SAFHA-2 AĞAÇSIZ SAHALARI HESAPLAMAK

1. Mozaik görüntüsü üzerine çizilmiş, diğer bir deyişle sayısallaştırılmış ağaçları

kesilmiş bir saha “Interactive Zoom in” aleti kullanılarak büyütülür. 2. Mozaik görüntüsünün bulunduğu Viewer üzerindeki “Measure Points, Lines

and Areas” aleti seçilerek, “Measurement Tool” dialoğuna erişilir.

Şekil-141

“Measurement Tool” ve “Set Units” dialoğları

3. Dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Set Units” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir. “Area” penceresine “Hectares” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

4. “Measurement Tool” dialoğundaki “Measure Perimeters and Areas” aleti seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile, mozaik görüntüsü üzerine

daha evvel çizilmiş olan poligonların sınırları üzerinden gidilir. İşlemler çift clik uygulanarak bitirilir.

5. “Measurement Tool” dialoğundaki “Measure Lengths and Angles” aleti seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile, mozaik görüntüsü üzerine daha evvel çizilmiş olan hatların üzerinden gidilir. İşlemler çift clik uygulanarak bitirilir. Kesilmiş ağaçları içeren alanların ve hatların, aşağıdaki tabloda verilen; çevre, alan ve uzunluk değerleri, “Measurement Tool” dialoğunun üzerine gelir.

ÇEVRE

(Metre) ALAN

(Hektar) UZUNLUK

(Metre)

1 nci Saha 5786.035471 122.474899 2 nci Saha 5320.266528 134.494616 3 ncü Saha 4621.796996 56.155391 1 nci Hat 917.684983 2 nci Hat 930.379838 3 ncü Hat 297.716650

Şekil-142 Poligon ve hat değerlerini içeren “Measurement Tool” dialoğu



6. Ölçülen değerleri kayıt etmek için, “Measurement Tool” dialoğu üzerindeki “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Save As” dialoğu üzerindeki “Save file as: [*.mes]” penceresine örneğin “clearcut” ifadesi yazılır, “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

7. “Measurement Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Close” ifadesi seçilerek dialoğ kapatılır.

8. Mozaik ekranı üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılarak erişilen komut dizininden “Fit image to Window” ifadesi seçilerek, mozaik görüntüsünün ekrana uyarlanması sağlanır.

SAFHA-3

METİN ÜRETMEK

Harıta baskısını düzenleme hazırlıkları kapsamında bazı özelliklerin etiketlenmesi gerekmektedir. Örneğin; nehir, göl, karayolu, demiryolu, köprüler vb. önemli özelliklerin adları, yardımcı kaynaklardan da istifade edilerek, metin üretme olanağının kullanımı ile görüntülerin üzerine eklenebilir.

1. Görüntü üzerine getirilecek metinleri, diğer bir deyişle etiketleri oluşturmak için, “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti seçilir.

2. Örneğin “1 NOLU SAHA” ve “WYNOOCHEE NEHRİ” ifadelerini yazmak için, bunların görüntüde yazılacağı yerlere mouse’un sol düğmesi ile basılır.

3. Ekrana açılan “Annotation Text” dialoğu üzerine bu ifadeler yazılır. Takiben “OK” düğmesine basılarak, metinlerin görüntü üzerine gelmesi sağlanır.

Şekil-143

Üzerine metin yazılmış “Annotation Text” ve “Text Properties” dialoğları

4. Yazının istenen yere taşınması için evvela bu metin, mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Seçilen kısmın ortasına gelen çapraz işareti üzerine basılır ve sürükleme ile arzu edilen yere götürülür. Metnin büyütülüp küçültülmesi ise seçili kısmın köşelerinden çekilerek sağlanır.



5. Yazılan metinler, görüntü üzerine yatay olarak gelmektedir. Bunun istikametini değiştirmek için, yazının üzerine çift click uygulanarak “Text Properties” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Units” penceresine “Degrees” ifadesi getirilir, “Angle” penceresine örneğin “90” değeri girilir. Takiben “Apply” düğmesine basılır ve “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

6. Yazılan metinin rengini değiştirmek için, mouse’un sol düğmesi ile yazı seçilir. “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles” aleti seçilerek “Styles for” dialoğuna erişilir.

Şekil-144


7. Dialoğ üzerindeki “Text Style” penceresi karşısındaki düğmeye basılarak “As Is” dialoğuna ulaşılır ve üzerindeki “Other..” ifadesi seçilir. Ekrana gelen “Text Style Chooser” dialoğundan “Custom” düğmesine basılır ve “Fill Style” ifadesi karşısındaki pencere üzerine click uygulanarak tekrar ekrana açılan “As Is” renk paletinden istenen renk seçilir.

8. Ekrana günlenerek gelen “(Edited) Text Style Chooser” dialoğundaki “Units” penceresine “Map”, bitişiğindeki pencereye “m: (Meters)” ifadesi getirilir. “Size” penceresine ise örneğin “150” rakamı yazılır ve “Apply” düğmesine basılır. Tüm dialoğlar, üzerlerindeki “Close” düğmelerine basılarak kapatılır.

Şekil-145

“(Edited) Text Style Chooser” dialoğu



9. Yazılan metnin veya önemli bir özelliğin ok ile gösterilmesi için; metin, mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Ekrana açılan “Styles for” dialoğundaki “Line Styes” penceresi üzerine basılır, ekrana gelen “As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilerek “Line Style Chooser” dialoğuna erişilir.

10. Line Style Chooser” dialoğundaki “Menü” penceresi altında bulunan “Black with Arrow” ifadesi seçilir, “Outher Color” penceresine uygun bir renk getirilir ve “Width” penceresine “2.00” rakamının gelmesi sağlanır. Dialoğ üzerindeki “Apply” ve “Close” düğmelerine basılır. Takiben “Styles for” dialoğu da, üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

Şekil-146

Ok işareti için düzenlenmiş “(Edited) Text Style Chooser” dialoğu

11. “Annotation” alet kutusundan “Create Polyline Annotation” aleti seçilir. Mouse’un sol düğmesinin kullanımı ve sürükleme ile okun görüntüde yerleştirileceği yer üzerine çizim yapılır. Çift click uygulaması ile işlem durdurulur. Hazırlanan metin katmanı, görüntüyü içeren Viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save / Top Layer” ifadesi seçilerek kayıt altına alınır.

Şekil-147

Mozaik görüntüsü üzerine getirilmiş metin ve oklar

12. “Annotation” alet kutusu, “Close” düğmesine basılarak kapatılır. Viewer üzerindeki görüntü ve metinleri ekrandan kaldırmak için “Remove Contents From Viewer” aletine basılır.



UYGULAMA-4 HARİTA BASKI ÇIKTISINI HAZIRLAMAK

ERDAS IMAGINE yazılımının “Composer” ikonu, kartoğrafik kalitedeki haritaları ve sunum grafiklerini üreten bir editördür. Bu haritalar; tek veya çoklu devamlı raster, vector ve annotation katmanlarını içerebilir. “Composer”un “Annotation” kapasitesi, otamatik olarak; metin (text), kitabe (Legend), ölçek çubuğu (scale bar), tick işaretlerini, sınırları ve sembollerin üretilmesine olanak sağlar. 16 milyon rengi, birçok çizgi stilini ve 60 ın üzerinde metin font’unu kapsamaktadır. Görüntüleme, günleme, üretme ve baskı yapma kabiliyetine sahip “Composer” genel olarak; “Map Frames” (harita çercevesi) ve “Map Annotation”(Harita işaretleri) olarak adlandırılan iki ana kısmı içermektedir.

SAFHA-1 HARİTA ÇIKTISINI DÜZENLEMEK

1. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine, “GIF [*.gif]” ifadesi getirilir. “Look in” penceresinden “EGTF_CD.1” kütüğüne ulaşılır ve “wynoochee.gif” dosyası bulunur ve takiben “OK” düğmesine basılarak görüntünün ekrana açılması sağlanır.

Şekil-148

“Composer” ikonu, “Map Composer” komut dizini

2. ERDAS IMAGINE ikon paneli üzerindeki “Composer” ikonuna basılır, ekrana açılan komut dizininden “New Map Composition” ifadesi seçilerek, aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.

3. “New Map Composition” dialoğundaki “New Name [*.map]” penceresine örneğin “wynoochee.map” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılr.



Şekil-149

“Composer” ikonu, “Map Composer” komut dizini ve “New Map Composition” dialoğu

4. Yazıcının çıktı kabiliyeti göz önüne alınarak; örneğin, “Map Width” penceresine “10.50” rakamı, “Map Height” penceresine “8.00” rakamı girilir ve “Unit” penceresine ise “inch” ifadesi getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır.

5. Ekrana, plançeteli “Map Composer” ve muhtelif fonksiyonlara yönelik “Annotation” alet kutusu gelir.

Şekil-150

“Map Composer” viewer’ı ve “Annotation” alet kutusu

6. “Map Composer” viewer’ı üzerindeki “View” menüsünden “Map Size” ifadesi seçilerek daha önce tanımlanmış genişlik (width) ve yükseklik (height) değerlerini içeren “Map Composition Size” dialoğuna ulaşılır. Harita çıktısına ilişkin daha önce tanımlanan değerler değiştirilmek isteniyorsa, gereken düzeltmeler yapılır. Değişiklik istenmiyorsa, “Cancel” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.



Şekil-151

“Map Composition Size” dialoğu 7. Bu aşamada “Map Composer” ekranının tekrar uyarlanması isteniyorsa,

ekran üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve açılan komut dizininden “Fit to Map Window” ifadesi seçilir. Böylece harita uzantılarının ekrana girmesine olanak sağlanır.

SAFHA-2 HARİTA ÇERÇEVESİNİ ÜRETMEK

1. Harita çerçevesini (Map Frame) üretmek için “Annotation” alet kutusundan “Create Map Frame” aleti seçilir.

2. Mouse’un sol düğmesi kullanılarak ve sürükleme ile “Map Composer” ekranının sol üst köşesine bir çerçeve çizilir. Bu ekrana, çapraz olarak 4 adet çerçeve yerleştirilebilmektedir. Klavyedeki “Shift” tuşuna basılarak çerçevelerin tam kare olması sağlanır.

3. Çercevenin çizilmesini takiben ekrana açılan “Map Frame Data Source” dialoğundaki “Viewer” düğmesine basılarak “Create Frame Instructions” dialoğuna ulaşılır. Mouse’un sol düğmesi ile “wynoochee.gif” görüntüsünün üzerine basılır.

Şekil-152

“Map Frame Data Source” ve “Create Frame Instructions” dialoğları

4. Böylece; otomatik olarak görüntü üzerine bir çerçeve çizilir, “Map Composer” üzerine bu çerçevenin geleceği 9 noktadan oluşan yer belirir ve “Map Frame” dialoğu ekrana açılır.



Şekil-153

Üzerine çerçeve çizilmiş görüntü ve “Map Composer” dialoğu

5. Ebat, ölçek ve durum seçeneklerine sahip “Map Frame” dialoğu üzerindeki “Change Scale and Frame Area” düğmesinin seçili yani aktif olduğuna dikkat edilir. Takiben aşağıdaki işlemler yapılır.

• “Use Entire Source” düğmesine basılır ve “Frame Width” penceresine “2.55” rakamı yazılır.

• “Upper Left Frame Coordinates” kısmı altındaki “X” penceresine “0.50”, “Y” penceresine “5.50”, rakamları girilir.

• Dialoğdaki “OK” düğmesine basılarak harita çerçevesinin düzenlenmesi sağlanır.

Böylece “wynoochee.gif” görüntüsü, “Map Composer” ekranı üzerinde yer alır.

Şekil-154

“Map Frame” dialoğu ve “Map Composer” ekranına getirilmiş görüntü



6. “Map Composer” ekranına yeni bir görüntü getirmek için, “Viewer#1” üzerindeki “wynoochee.gif” görüntüsü “Remove Contents From Viewer” aletinin kullanımı ile ekrandan çıkarılır.

7. “Viewer#1” üzerindeki “Open Layer” aletinin kullanımı ile, “EGTF_CD.2” kütüğü kapsamındaki “tm_88.img” görüntüsü bulunarak ekrana getirilir.

8. Yukarıda 1, 2, 3 ve 4 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen “Map Frame” dialoğuna erişilir.

9. “Map Frame” dialoğu üzerindeki “Change Scale and Map Area” düğmesinin seçili olduğuna dikkat edilerek aşağıdaki işlemler yapılır.

• “Scale1:” penceresine “2000000” rakamı girilir, • “Change Map and Frame Area” düğmesi seçilir. • “Map Area Width” penceresine “152400” rakamı girilir, • “Map Area Height” penceresine “139493” rakamı girilir, • “Upper Left Map Coordinates” kısmındaki; “X” penceresine “392275”,

“Y” penceresine ise “5324760” rakamı girilir, • “Upper Left Frame Coordinates” kısmındaki; “X” penceresine “4.0”,

“Y” penceresine ise “5.5” rakamı girilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak, “tm_88.img” görüntüsünün de “Map Composer” ekranına gelmesi sağlanır.

Şekil-155 “Map Frame” dialoğu ve “Map Composer” ekranına getirilmiş

“tm_88.img” görüntüsü 10. Bazı uygulamalar “Map Composer” ekranında istenen görünüşü

vermeyebilir. Böyle bir durumda “Annotation” alet kutusundan “Select Map Frame” aleti seçilir. “Map Composer” ekranındaki görüntü üzerine çift click tatbik edilerek “Map Frame” dialoğuna erişilir. Gerekli değişiklikler yapılarak, görüntünün uygun olarak yerleştirilmesi sağlanır.



11. “tm_88.img” görüntüsü, “Remove Contents From Viewer” aletinin kullanımı ile ekrandan çıkarılır.

12. “Open Layer” aleti kullanılarak daha önceki uygulamalarda üretilen ve “ÇALIŞMALAR” kütüğü altında saklanan “mosaic.img” görüntüsüne erişilir. “Raster Options” düğmesi altındaki “Background Transparent” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılarak, bu görüntünün ekrana açılması sağlanır.

13. Daha önce üretilmiş olan “mosaic_anno.ovr” annotation katmanını “mosaic.img” görüntüsü üzerine getirmek için, “Add Layer” aleti ile erişilen, “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine, “Annotation[*.ovr]” ifadesi getirilir. Takiben “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki bu dosyaya ulaşılır ve “OK” düğmesine basılır.

14. Yukarıdaki 1, 2, 3 ve 4 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen uygulanarak, “Map Frame” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki “Use Entire Source” düğmesine basılarak bu görüntü ve katmanının da “Map Composer” ekranına gelmesi sağlanır.

15. İstenmesi halinde “Map Composer” ekranına tanıtım amaçlı Logo’larında konulması olanak dahilindedir. Örneğin ERDAS’a ilişkin olarak hazırlanmış ve “EGTF_CD.1” kütüğü altında bulunan “erdas_logo.img” amblemi, yukarıda belirtilen işlemler yapılarak “Map Composer” ekranının sağ alt köşesine getirilir.

16. “Map Composer” daki “tm_88.img” görüntüsü üzerine koordinat gridlerini getirmek için, “Annotation” alet kutusundan “Create Grid Tics” aleti seçilir ve görüntü üzerine basılarak “Set Grid / Tick Info”dialoğuna erişilir.

Şekil-156

“Set Grid / Tick Info”dialoğu



17. Dialoğdaki “Name” ve “Description” pencereleri “customized map template” üretiminde kullanıldığından bu aşamada boş bırakılır ve aşağıda belirtilen işlemler yapılır.

• “Geographic Tics” ve “Neat Line” pencerelerinin işaretli olduğuna dikkat edilir.

• “Map Composer” üzerindeki görüntüleri kapsayan bir dış çerçeve çizgisi oluşturmak için, “Margin” penceresinde bulunan “0.000” default değeri aynen kabul edilir.

• “Horizontal Axis” düğmesi kapsamındaki “Length Outside” penceresine “0.1” ve “Spacing” penceresine ise “20000” rakamları girilir

• “Copy to Vertical” düğmesine basılarak bu değerlerin “Vertical Axis” düğmesi altına da aynen kopyalanması sağlanır. Takiben “Apply” düğmesine basılarak, belirtilen aralıklardaki grid hatlarının, görüntü üzerine gelmesi sağlanır.

• Bu grid aralıklarının kendi içinde de bölünmesi istendiğinde, “Spacing” penceresine “50000” rakamı girilir ve “Copy to Vertical” düğmesine basılır.

• Önce “Redo” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Böylece “Map Composer” ekranının düzenlenmesi tamamlanır. 18. “Map Composer” ekranı, “Save” düğmesine basılarak “wynoochee.img”

ismi altında kayıt edilmesi sağlanır.

Şekil-157

Muhtelif görüntüleri ve Logo’yu içeren “Map Composer” ekranı



İLAVE BİLGİLER: Mevcut grid hatlarını günlerken, “Apply” düğmesine basıldığında, daha önceki grid hatlarının üzerine ikinci bir hattı daha gelir. Bu husus, aynı görüntü üzerine Coğrafik ve UTM gibi 2 farklı grid şebekesinin konulması istendiğinde uygulanır. Gerek görüntüyü gerekse de grid hatları kaydırılarak başka bir yere götürüldüğünde, bunlar birbiriyle tam olarak örtüşmez.

SAFHA-3 “MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK ÇUBUĞU”, “KUZEY OKU”

VE “KİTABE EKLEMEK

“MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK ÇUBUĞU”NU EKLEMEK: 1. SAFHA-2’de oluşturulan ve “ÇALIŞMALAR” kütüğünde muhafaza altına

alınan “wynoochee.map” dosyası ekrana açılır. Bu dosyayı içeren “Map Composer” ekranındaki “Annotation” menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek “Annotation” alet kutusunun açılması sağlanır. Takiben bu kutudan “Create Scale Bar” aleti seçilir.

2. “Map Composer” ekranındaki “tm_88.img” görüntüsünün altına mouse’un sol düğmesi ile sürükleme tarzında bir dikdörtgen çizilir. Çizim tamamlandığında ekrana, “Scale Bar Instructions” dialoğu açılır ve mouse, bu özelliği içeren bir şekle sahip olur.

Şekil-158

“Scale Bar Instructions” ve “Scale Bar Properties” dialoğları



3. Mouse’un sol düğmesi ile “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılarak, “Scale Bar Properties” dialoğuna erişilir ve bu dialoğ üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır.

• “Kilometers” ve “meters” pencereleri işaretlenir, • “Alignment” kısmı altındaki “zero” penceresinin işaretli olduğuna dikkat

edilir,

• “Representative Fraction” penceresi işaretlenir,

• “Maximum Length” penceresine “2.00” rakamı girilir,

• “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Böylece kilometre ve metre taksimatlı 2 adet ölçek çubuğunun görüntünün altına gelmesi sağlanır.

4. Görüntünün altına gelen ölçek çubuğunun yeri değiştirilmek isteniyorsa, önce ölçek çubuğu mouse’un sol düğmesi ile seçilir, takiben çubuğun elemanlarından herhangi birinin üzerine basılır. Ölçek çubuğunun çevresinde bir dikdörtgenin belirmesine dikkat edilerek istenen yere taşınır. Ölçek çubuğunun küçültülmesi veya büyültülmesi olanak dahilinde olmasına karşın, doğruluğun bozulacağı göz önüne alınarak bu işlem yapılmamalıdır.

“MAP COMPOSER” EKRANINA “KUZEY OKU”NU EKLEMEK:

1. “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles” aleti seçilerek, “Styles for” dialoğuna erişilir.

2. Dialoğdaki “Symbol Style” penceresi üzerine basılarak ekrana gelen “As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilir. Ekrana gelen “Symbol Chooser” dialoğundaki “Standard” düğmesi altındaki pencere açılarak buraya “North Arrows” ifadesi getirilir.

Şekil-159


3. Alt pencereye gelen kuzey okları listesinden “North Arrow 6” ifadesi seçilir. Takiben “Size” penceresine “30” rakamı girilir ve “Units” penceresine ise “Map” ifadesi getirilir. İstenmesi halinde “Use Color” düğmesinin kullanımı ile kuzey okunun renği değiştirilir.



Şekil-160

“Symbol Chooser” dialoğu

4. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

5. “Annotation” alet kutusundan “Create Symbol Annotation” aleti seçilir. Mouse’un sol düğmesi ile “Map Composer” ekranında yerleştirileceği yer üzerine click uygulanır. Böylece kuzey okunun ekranda yer alması sağlanır.

6. Kuzey okunun yerini değiştirmek için, sembol mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürüklenerek istenen yere götürülür. Ebadını değiştirmek için ise, sembolün üzerine cift click uygulanır. Ekrana açılan “Symbol Properties” dialoğunda gerekli düzeltmeler yapılarak “Apply” düğmesine basılır.

“MAP COMPOSER” EKRANINA “KİTABE (Legend)” EKLEMEK: 1. “Annotation” alet kutusundan “Create Rectangle Annotation” aleti

seçilir. Ekrandaki “Mosaic.img” görüntüsünün altına mouse’un sol düğmesi ile ve sürükleyerek küçük bir kutu çizilir.

2. Çizilen kutu seçilir ve “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles” aleti seçilerek “Styles for” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Fill Style” penceresi açılır ve ekrana gelen “As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilir.

3. Ekrana açılan “Fill Style Chooser” dialoğundaki “Use Outline” penceresi seçilir, “Use Solid Color” penceresi ise pasif duruma getirilir.

4. “Use Outline” penceresi açılır ve “As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilerek “Line Style Chooser” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ üzerindeki “Outer Color” penceresi vasıtasıyla ekrana gelen renk paletinden uygun bir renk seçilir.

5. Dialoğdaki “Apply” düğmesine basılır. Takiben tüm dialoğlar, üzerlerindeki “Close” düğmelerine basılarak kapatılır. Böylece ekrana küçük bir kutunun eklenmesi sağlanır.

6. “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti seçilir. Mouse’un sol düğmesi ile küçük kutunun kenarına basılarak “Annotation Text” dialoğuna ulaşılır.



7. Dialoğun üzerine örneğin, “KESİLMİŞ ORMAN BÖLGELERİ” ifadesi yazılır ve takiben “OK” düğmesine basılır. İstenmesi halinde bu metin başka bir yere taşınabilir, ebadı büyütülebilir veya küçültülebilir.

8. “Annotation” alet kutusundan “Create Polyline Annotation” aleti seçilir ve küçük kutunun altına gelecek tarzda bir hat çizilir.

9. Çizilen bu hat, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles” aleti seçilerek “Style for” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki “Line Style” penceresi vasıtasıyla “As Is” dialoğuna ulaşılır ve üzerindeki “Other..” ifadesi seçilir.

10. Ekrana açılan “Line Style Chooser” dialoğundaki “Outer Color” penceresi açılarak erişilen renk paletinden, mozaik görüntüsünde bu amaç için kullanılan (siyah) renk seçilir. “Width” penceresine “3.00” rakamı girilir ve “Apply” düğmesine basılır.

11. “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile çizginin yanına click uygulanarak “Annotation Text” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerine örneğin “TAMPON BÖLGESİZ NEHİR KIYISI” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

İLAVE BİLGİLER: Kitabeler (Legend), “Annotation” alet kutusu kapsamındaki “Create Legend” aletinin kullanımı ile otomatik olarak da üretilebilmektedir. Bu alet, özniteliklere (attributes) sahip tematik görüntüler veya vector katmanlarında kullanılmaktadır.

12. “Map Composer” ekranına örneğin “SALMON BALIĞI SÜRÜLERİNE YÖNELİK POTANSİYEL TEHLİKELER” başlığının eklenmesi için “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti seçilir, “Map Composer” üzerinde bu başlığın konulacağı yer üzerine basılır. Ekrana açılan “Annotation Text” dialoğuna başlık yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

13. Ekrana gelen başlık yazısı üzerine çift click uygulanarak erişlen “Text Properties” dialoğundaki “Size” penceresine “20” rakamı girilir ve “Apply” düğmesine basılır.

14. Ana başlığın altına örneğin “Ön Rapor” ve “wynoochee Nehri” ifadelerinin eklenmesi için, her iki ifade ayrı ayrı “Annotation Text” dialoğuna yazılır ve “OK” düğmesine basılarak ekrana gelmesi sağlanır.

15. Ayrı Ayrı düzenlenmiş bu 3 başlığı beraberce başka bir yere taşımak için, aşağıda belirtilen işlemler yapılır.

• Klavyedaki “Shift” tuşuna ve mouse’un sol düğmesine beraberce basılarak tüm başlıklar seçilir,

• “Annotation” alet kutusundan “Align Properties Box” aleti seçilir,



• Ekrana açılan “Align” dialoğu üzerindeki “Top / Bottom” grubu altından “As is” penceresi, “Left / Right” grubu altından ise “Left / Right Center” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-161

“Align” dialoğu 3. Böylece 3 başlık beraberce hareket edebilecek duruma gelir. Bundan

istifade edilerek bu başlıklar, mosuse’un sol düğmesi ile seçilerek ve sürükleme ile, arzu edilen bir yere götürülebilir.

SAFHA-4

“MAP COMPOSER” EKRANINA “METİN” VE BAZI HARİTA ELEMANLARINI EKLEMEK

4. “Annotation” alet kutusundan “Create Text Annotation” aleti seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile “Map Composer” ekranın sol alt köşesine basılır.

5. Ekrana gelen “Annotation Text” dialoğu üzerindeki “ASCII File” düğmesine basılarak, “Select ASCII File” dialoğuna erişilir.

6. Dialoğdaki “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “Salmon Hazards.txt” isimli dosya bulunarak seçilir. Takiben “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

7. “Map Composer” ekranı üzerine gelen metnin yeri, istenirse seçilip sürüklenerek değiştirilebilir. Yazının büyüklüğü değiştirilmek isteniyorsa, metin seçilir ve üzerine cift click uygulanarak ekrana açılan “Text Properties” dialoğundaki “Size” penceresine uygun bir değer girilir.

8. “Gray’s Harbor” ve “Washington State” isimlerini, “tm_88.img” görüntüsü üzerine yazmak için, ilgili yerler üzerine click uygulanır ve ekrana açılan, “Annotation Text” dialoğuna bu isimler yazılır. Görünmeleri ve okunmalarının daha kolay olması için bu yazıların defaut renği, beyaz renğe dönüştürülür.

9. Bu yazılar, aşağıda belirtilen işlemler ile beyaz renğe dönüştürülür:

• Mouse’un sol düğmesi ile yazılar seçilir. “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles” aleti seçilir,

• Ekrana gelen “Styles for” dialoğundaki “Text Style” penceresi açılır, • “As Is” dialoğundan “Other..” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Text

Style Chooser” dialoğu üzerindeki “Custom” düğmesine basılır,



• “Fill Style” penceresi açılarak erişilen “As Is” renk paletinden, beyaz renk seçilir ve “Apply” düğmesine basılır.

10. Tüm dialoğlar üzerlerindeki “Close” düğmelerine basılarak kapatılır. 11. “tm_88.img” görüntüsü üzerindeki “Gray’s Harbor” bölgesi bulunur.

“Annotation” alet kutusundan “Create Rectangle Annotation” aleti seçilerek bu sahayı kapsayacak şekilde bir dikdörtgen çizilir.

12. Oluşturulan bu dikdörgen; “Annotation” alet kutusundan “Display Annotation Styles” aleti seçilerek erişilen, “Styles for”, “Fill Style”, “Outher..”, “Use Outline”, “Solid Black”, sıralı işlem ve seçimler ile, istenen renğe ve kalınlığa getirilir.

13. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Takiben tüm dialoğlar, üzerlerindeki “Close” düğmelerine basılarak kapatılır.

14. “Annotation” alet kutusundan “Create Polyline Annotation” aleti seçilir. Görüntü üzerine çizilmiş olan dikdörtgenin iki köşesinden, “mosaic.img” görüntüsünün soldaki iki köşesine doğru doğrular çizilir. Bu çizgilerin renği ve kalınlığı, 9 ncu madde de belirtilen işlemler uygulanarak değiştirilebilir.

15. Tamamlanan harita çıktı düzenlemesi (Map Composition), ekrandaki “Save” düğmesine basılarak, “Composer” ikonu kapsamında kayıt edilmesi sağlanır.

Şekil-162

“Map Composer” ekranında hazırlanmış harita çıktı görüntüsü

16. Oluşturulan ve kayıt altına alınan harita çıktısını tekrar ekrana açmak için, ERDAS IMAGINE ikon panelinden “Composer” ikonu seçilir. Ekrana gelen komut dizininden “Open Map Composition” ifadesi seçilir. Kayıt edilen kütük / dosya bulunur ve “OK” düğmesine basılır.



KISIM-4 ÖZELLİKLERİ ÇIKARMAK

AMAÇ: Bu kısım; görüntünün indirgemesi, tayfsal özelliklerin düzenlenmesi, band aritmetiği, shapefile dosyalarının üretimi ve günlenmesi ile değişiklikleri belirleme ve onları ortaya çıkarma amaçlı uygulamaları içermektedir.


Subset Büyük görüntülerden, daha kolay yönetilebilen küçük görüntüleri üretmek.

Contrast Tools Görüntünün parlaklık ve kontrastlığını düzenleyerek özellikleri geliştirmek.

NDVI (Normalized Difference Vegatation Index)

Bitkilerin sınıflandırılmasında onları göze batacak şekilde ortaya çıkarılmak için gerekli band oranlarını düzenlemek.

Shapefile ArcView kapsamlı shapefile dosyalarını üretmek ve günlemek.

Change Detection Farklı veri görüntüleri arasındaki değişiklikleri tanımak ve analiz etmek.

UYGULAMA-1 GÖRÜNTÜYÜ İNDİRGEMEK

Görüntüyü indirgeme, bir görüntü verisinden ilgi sahasını (AOI), diğer bir deyişle üzerinde çalışma yapılacak küçük bir bölgenin elde edilmesi işlemleri için kullanılan bir terimdir. Bu işlemler sonuçunda, elde edilen görüntünün işlenmesi ve deopolanması daha da kolaylaşmaktadır. Örneğin aşağıdaki uygulamada kullanılacak olan “tm_88.img” görüntüsü 300 megabyte ebadındadır. Bundan elde edilecek ilgi sahası görüntüsü ise oldukça küçük ebada sahip olacaktır. Böylece, bu görüntü üzerinde yapılacak işlemler daha kısa zamanda olacak ve dopolama yeri de daha küçük olacaktır.

17. “Open Layer” aleti kullanımı ile, “EGTF_CD.2” kütüğü kapsamındaki “tm_88.img” görüntüsüne erişilir ve ekrana açılır.

18. Takiben üzerinde çalışma yapılacak olan ilgi sahasını aynı ekran üzerine getirmek için; “Open Layer” aleti ile “Select Layer To Add” dialoğuna ulaşılır, “Files of type” penceresine “AOI [*.aoi]” ifadesi getirilir, “EGTF_CD.1” kütüğü altından “wynoochee_drainage.aoi” dosyası bulunur ve “OK” düğmesine basılır.

3. Görüntü üzerine, mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Inquire Box” ifadesi seçilerek, görüntü üzerine default olarak beyaz renkte bir ilgi sahası kutusunun gelmesi ve bununla ilişkili olarak köşe koordinatlarını içeren “Inquire Box” dialoğunun ekrana açılması sağlanır.



Şekil-163

“Inquire Box” ifadesini içeren komut dizini ve dialoğu

4. Görüntü üzerindeki “wynoochee_drainage.aoi” sahası seçilir. Takiben “Inquire Box” dialoğu dialoğundaki “Fit to AOI” düğmesine basılarak default olarak görüntü üzerine gelmiş olan “Inquire Box” şeklinin ilgi sahası üzerine gelmesi sağlanır. Bu işlemden sonra “Apply” düğmesine basmaya gerek yoktur.

Şekil-164

“tm_88.img” görüntüsü, “wynoochee_drainage.aoi” sahası ve üzerine uyarlanmış “Inquire Box” şekli

5. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “DataPrep” ikonu üzerine basılır. Ekrana gelen komut dizininden “Subset Image” ifadesi seçilerek “Subset ” dialoğuna erişilir.

6. Dialoğ üzerindeki “Input File: [*.img]” penceresine “EGTF_CD.2” kütüğü kapsamındaki “tm_88.imge” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine “study_area_tm.img ” ifadesi yazılır ve “From Inquire Box” düğmesine basılır.



Böylece, “Inquire Box” dialoğundaki koordinat değerleri, “Subset” dialoğundaki ULX, ULY, LRX ve LRY pencerelerinde bulunan değerleri günçelleştirir.

7. Dialoğdaki “Output Options” grubu altındaki “Ignore Zero in Output Stats ” penceresi işaretlenir. Takiben “Select Layers” penceresindeki “1: 7” default rakamların yerine “1: 5,7” rakamları girilir.

AÇIKLAYICI BİLGİLER: “tm_88.imge”, LANDSAT uydusunun TM sensörü tarafından çekilmiş ve 7 banda sahip bir görüntüdür. 6 ncı band; termal bir band olup mekansal çözümlemesi 120 metre olup termal yayım yapma kabiliyetine sahiptir. Daha sonraki uygulamalarda, tayfsal yansımaya dayalı sınıflandırma işlemleri yapılacağından, işlemlere sürat kazandırmak amaçıyla, gereksinim duyulmayan 6 ncı band, kombinasyondan çıkarılmıştır.

Şekil-165

“DataPrep” ikonu, “Data Preparation” komut dizini ve “Subset” dialoğu

8. “Subset” dialoğunun altındaki “AOI” düğmesine basılarak “Choose AOI” dialoğuna erişilir, üzerindeki “Viewer” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-166

“Choose AOI” ve “Modeller -running model: subset” dialoğları



9. “Subset” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. Ekrana gelen “Modeller -running model: subset” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler sonuçunda, aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır.

10. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve oluşturulmuş ve kayıt altına alınmış olan “study_area_tm.img ” isimli ilgi sahası, diğer bir deyişle üzerinde çalışma yapılacak olan bu görüntü bulunarak ekrana getirilir.

Şekil-167

“tm_88.img”, “wynoochee_drainage.aoi” ve “study_area_tm.img” görüntüleri

11. Her iki görüntünün içerdiği bilgiler; ERDAS IMAGINE icon paneli üzerindeki “Tools ” menüsünden, “Image Information ” ifadesinin seçilmesi ile ekrana açılan, “Image Info ” dialoğları üzerinden incelenebilir.

12. İki görüntü arasında ilişki kurmak için; herhangibir Viewer üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır, ekrana gelen komut dizininden “Geo. Link / Unlink” ifadesi seçilir ve diğer görüntü üzerine basılır. Böylece iki görüntünün birbiriyle ilişkisi sağlanır.



UYGULAMA-2

TAYFSAL ÖZELLİKLERİ KULLANMAK Bu uygulama, görüntünün içerdiği band kombinasyonlarını değiştirmek ve kontrastlığını ayarlayarak, özellikleri geliştirme ve tanınmalarını sağlama amaçını taşımaktadır.

SAFHA-1 BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK

Uydu sensörleri tarafından algılanan görüntülere ilişkin bandların tayfsal yansıma özelliklerinin bilinmesi, ilgi sahasındaki cisimlerin tanınmasına yardım etmektedir. 1. Bir önceki uygulamada üretilen ve “ÇALIŞMALAR ” kütüğüne kaydedilen,

“study_area_tm.img ” görüntüsü ekrana açılır. Bu görüntü “Near Infrared (NIR) Color Composite ” (Yakın Infrared Renk Band Kombinasyonu) olarak adlandırılan “4, 3, 2 ” default band düzenindedir. Bu band kapsamındaki özellikler, aşağıda tabloda belirtilen renklerde görünmektedir.

YAKIN INFRARED RENK BAND KOMBİNASYONU ÖZELLİK TİPİ RENĞİ

BİTKİ (Vegetation) Kırmızı HUBUBAT (Crops) Pembe - Kırmızı SULAK ARAZİ (Wetland) Koyu Kırmızı SU (Water) Gölgeli Mavi veya Siyah YERLEŞİM SAHASI (Urban Areas) Cyan - Gri ÇIPLAK ARAZİ (Bare Soil) Cyan - Gri

2. Bölgeyi tanımak için ilk aşamada “Utility ” menüsünden “Inquire Cursor ” ifadesi seçilerek görüntü üzerine, beyaz renkte bir cursor’un gelmesi ve ekrana “Image Information ” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-168

Yakın Infrared Renk Band Kombinasyonundaki (4, 3, 2) “study_area_tm.img” görüntüsü ve “Image Information” dialoğu



3. “Image Information ” dialoğundaki “Map” default ifadesini içeren pencereye “Lat / Lon ” (Coğrafik Koordinat) ifadesi getirilir. Takiben cursor 123 38 24.45 W – 47 12 26.20 N koordinatlarına götürülür.

Cursor’un bulunduğu bölge, cyan renğinde görünen ağaçları kesilmiş bir sahayı içermektedir. Bölge, “Interactive Zoom In ” aleti kullanımı ile büyütüldüğünde, kütüklerin taşınmasında kullanılan yol şebekesi ortaya çıkar.

4. Görüntünün bulunduğu Viewer üzerindeki “Raster ” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilerek “Set Layer Combinations for ” dialoğuna erişilir.

5. Dialoğ üzerinde default olarak bulunan 4, 3, 2 band kombinasyonu; “Red: 5”, “Green: 4” ve “Blue: 3” olacak şekilde düzenlenir ve “Apply” düğmesine basılır.

Şekil-169

“Set Layer Combinations for ” dialoğu ve Kısa Dalga Infrared Renk Band Kombinasyonundaki (5, 4, 3) “study_area_tm.img” görüntüsü

6. 5, 4, 3 bandını içeren ve “Short Wave Infrared (SWIR) Color Composite” (Kısa Dalga Infrared Renk Band Kombinasyonu) olarak adlandırılan bu düzenleme sonuçunda, görüntünün rengi değişir. Kütüklerin taşındığı yol şebekesinin daha iyi tanınmasını sağlayan bu kombinasyonun, özelliklere ilişkin renkleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.



KISA DALGA INFRARED RENK BAND KOMBİNASYONU ÖZELLİK TİPİ RENĞİ

BİTKİ (Vegetation) Gölgeli Yeşil HUBUBAT (Crops) Gölgeli Yeşil SULAK ARAZİ (Wetland) Gölgeli Yeşil SU (Water) Siyah YERLEŞİM SAHASI (Urban Areas) Mor ÇIPLAK ARAZİ (Bare Soil) Magenta - Pembe

7. Band kombinasyonu; “True Color” (Gerçek Renkli) olarak adlandırılan “Red: 3”, “Green: 2” ve “Blue: 1” olacak şekilde düzenlenir ve “Apply” düğmesine basılır.

“True Color” renk kombinasyonu, insan gözünün gördüğü renkleri aynen içeren bir band düzenlemesidir. Örneğin insan gözünün yeşil olarak algıladığı özellik, görüntü üzerinde de aynı renktedir. Özelliklere ilişkin renkler, aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

GERÇEK RENKLİ BAND KOMBİNASYONU ÖZELLİK TİPİ RENĞİ

BİTKİ (Vegetation) Zeytin Yeşili HUBUBAT (Crops) Orta – açık Yeşil SULAK ARAZİ (Wetland) Koyu Yeşil veya Siyah SU (Water) Gölgeli Mavi ve Yeşil YERLEŞİM SAHASI (Urban Areas) Beyaz – açık Mavi ÇIPLAK ARAZİ (Bare Soil) Beyaz – açık Mavi

Şekil-170

Gerçek Renkli Band Kombinasyonundaki (3, 2, 1) “study_area_tm.img” görüntüsü



8. Muhtelif Band kombinasyonları düzenlenerek; “Ağaçları kesilmiş bölge” ve “Kütüklerin taşındığı yol şebekesi” gibi özelliklerin daha iyi tanınması sağlanır.

9. Band kombinasyonu kapsamındaki her bir band, kendine özgü bilgiyi sağlamaktadır. Bu amaçla ekrana yeni bir View açılır ve “study_area_tm.img” görüntüsüne erişilir. “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options” düğmesinin kullanımı ile ekrana gelen dialoğdaki “Display as:” penceresine “Gray Scale” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

10. Böylece, “Gray Scale” (Siyah / Beyaz) renkteki tek bandlı görüntü ekrana açılır. İstenmesi halinde, 3 bandlı ve tek bandlı görüntüler arasında karşılıklı olarak mukayese yapmak için, Link kurulur. “View menu Link / Unlink Viewers / Geographical”

Şekil-171

Aralarında Link kurulmuş 3 ve 1 bandlı görüntüler

11. “Gray Scale” görüntünün bulunduğu Viewer üzerindeki, “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilerek “Set Layer Combinations for” dialoğuna erişilir. 2 nolu katmanı görüntülemek için, dialoğ üzerindeki “Layer” penceresine “2” değeri getirilir ve “Apply” düğmesine basılır. Bu işlemler tüm katmanlar için tekrarlanarak, kesilmiş orman bölgesi özelliğini en iyi belirten katman tesbit edilir.

12. Özelliği en iyi gösteren katmanın tesbit edilmesinden takiben, “Remove Contents from Viewer” aleti kullanılarak, her iki Viewer üzerinde bulunan görüntüler ekrandan çıkarılr.



Şekil-172

“Set Layer Combinations for” dialoğu

İLAVE BİLGİLER:

LANDSAT TM GÖRÜNTÜSÜNÜN ELEKTROMANYETİK TAYF’DAKİ BAND DEĞERLERİ VE KULLANIM ALANLARI

BAND 1, MAVİ, 0.45-0.52 µm • Kıyı bölgelerini haritalama • Orman tiplerini haritalama • Kültürel özellikleri tanıma

BAND 2, YEŞİL, 0.52-0.60 µm • Sağlıklı bitkileri ayırt etmek • Kültürel özellikleri tanıma

BAND 3, KIRMIZI, 0.63-0.69 µm • Farklı bitki türlerini ayırt etmek • Toprak sınırları • Jelojik sınırlar • Kültürel özellikleri tanıma

BAND 4, YAKIN IR, 0.76-0.90 µm • Canlı bitki yoğunluğu • Ürün tanıma • Toprak / ürün ve araziye ilişkin su

kontrastlığı

BAND 6, UZUN DALGA IR, 10.4-12.4 µm • Termal Analiz • Bazı bitkilerin yoğunluğu ve arazi örtüsü

tipi

BAND 5, KISA DALGA IR, 1.55-1.74 µm BAND 5, KISA DALGA IR, 2.08-2.35 µm • Bitki toprağın içerdiği nem • Ürün kuraklık etüdü • Bulut, kar ve buzu ayırt etmek • Jeolojik kaya tipleri ve toprak sınırları

SAFHA-2 BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK

Muhtelif özellikler, ekseriya çevresindeki benzer renkler veya siyah beyaz tonlar nedeniyle belirgin olarak ortaya çıkmazlar. Farklı sayısal numara (DN) değerlerini içermelerine rağmen çevresi ile benzer görünüştedirler. Bu tip özellikler, kontrastlığın ayarlanması ile geliştirilerek belirgin hale getirilir.

1. Ekrana yeni bir View açılır. “Open Layer ” aleti vasıtasıyla “ÇALIŞMALAR ” kütüğü altındaki “study_area_tm.img” görüntüsüne erişilir. “Raster Options” düğmesine basılarak ekrana gelen “Select Layer To Add ” dialoğundaki “Fit to Frame ” ve “No Stretch ” pencereleri seçilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak görüntünün açılması sağlanır.



İLAVE BİLGİLER: ERDAS IMAGINE yazılımı görüntüyü, default olarak “Standart Stretch” (Standart esneme) özelliğine göre ekrana getirmektedir. Bu olanak, “No Stretch ” penceresi vasıtasıyla düzenlenmektedir. “No Stretch” penceresi seçilerek görüntü ekrana açıldığında, renk tonları yeknesak ve koyudur.

Şekil-173

“No Stretch” olanağı uygulanmamış (sol) ve uygulanmış (sağ) görüntüler

2. Viewer üzerindeki “Raster ” menüsünden “Contrast / Standart Deviation Stretch” (Standart Sapma tarzı esneme) ifadeleri seçilir. Böylece yeknesak ve koyu tondaki görüntü, uygun renk ve tonları içerecek tarzda ekrana açılır. Tekrar ilk görüntüye ulaşmak veya değişiklik için, “Raster” menüsünden “Undo ” ifadesi seçilir.

3. Görüntünün genel bir kontrastlıkta açılması için, “Raster” menüsünden “Contrast / General Contrast” ifadesi seçilerek “Contrast Adjust” dialoğuna erişilir. Üzerindeki “Method” penceresine “Histogram Equalize” ifadesi getirilir ve “Apply” düğmesine basılır. Bu olanağın tatbiki sonuçunda, bazı özellikler göze batacak hale gelirken bazılarıda kaybolur.

Şekil-174

“Contrast Adjust” dialoğu



Şekil-175

“Standart Deviation Stretch” (sol) ve “Histogram Equalize”(sağ) kontrastlık uygulaması yapılmış görüntüler

4. “Raster” menüsünden “Undo” ifadesi seçilir. Takiben tekrar “Raster” menüsünden “Contrast / General Contrast” ifadesi seçilerek “Contrast Adjust” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Method” penceresine “Linear” ifadesi, “Slope” penceresine “2.5” rakamı ve “Shift” penceresine ise “15” rakamı getirilerek “Apply” düğmesine basılır. “Apply” düğmesine basılır. Böylece görüntü, kırmızının renk tonlarını içerecek şekilde ekrana açılır. Aynı zamanda bazı özelliklerde göze batacak duruma gelir.

Şekil-176

“Linear” olanağına göre düzenlenmiş “Contrast Adjust” dialoğu ve görüntü



5. “Raster” menüsünden “Undo” ifadesi seçilir. Ekrana, “Viewer#2” açılır ve üzerine “EGTF_CD.2” kütüğü altındaki “tm_88.img” görüntüsü getirilir. Bu görüntünün 4, 3, 2 band kombinasyonunda olduğuna dikkat edilir.

6. “Viewer#2” deki “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, görüntünün üzerine beyaz renkteki Cursor işaretinin gelmesi sağlanır.. Bu Cursor’u kesilmiş ağaçları içeren bölge ve üzerine getirmek için; ekrana açılan dialoğdaki “Map” penceresine “Lat / Lon” ifadesi getirilir ve “X” penceresine “123 38 24.45 W”, “Y” penceresine ise “47 12 26.20 N” koordinat değerleri girilir.

7. “View” menüsünden “Scale / Scale Tools” ifadeleri seçilerek “Frame Scale” dialoğuna erişilir, üzerindeki “Scale 1:” penceresine “30000” rakamı girilir ve “Apply” düğmesine basılır.

8. Sınırlandırılmış bir bölgeye “Stretch” uygulamak için, Viewer üzerindeki “AOI” menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek erişilen “AOI” alet kutusundan, “Create Rectangle AOI” aleti seçilir. Mouse’un sol düğmesi ile ve sürükleyerek görüntüdeki kesilmiş orman sahası üzerine bir dikdörtgen çizilir.

9. “Raster” menüsünden, “Contrast / General contrast” ifadesi seçilerek “Contrast Adjust” dialoğuna erişilir.

10. Dialoğ üzerindeki “Method” penceresine “Linear” ifadesi getirilir, “Slope” penceresine “2.5”, “Shift” penceresine ise “15” rakamları girilir ve “Apply” düğmesine basılır. Şayet ekrana “Attention dialoğu gelirse, üzerindeki “No” düğmesine, takiben ekrana açılan “Warning” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. Böylece bu sahanın gelişmesi sağlanır.

Şekil-177 “Stretch” (esnetme) ile geliştirilmiş kesilmiş orman sahası görüntüsü



UYGULAMA-3 BAND ARİTMETİĞİNİ KULLANMAK

IMAGINE yazılımı, daha önce tanımlanmış ve “Normalized Difference Vegetative Index (NDVI)” olarak adlandırlan band aritmetiğini veya indislerini kullanarak; bitki, bulut / su / kar, kaya / çıplak arazi, kesilmiş ormanlık saha vb. özellikleri geliştirerek belirleme olanağını sağlamaktadır. Bu band aritmetiği, elektromanyetik tayfın yakın ınfrared (near Infrared) ve görünen kırmızı (visible red) bandlarına dayalıdır. Muhtelif bandları seçerek yapılan analiz çalışması esnasında yazılım, bitki analizi için default olarak yakın ınfrared ve görünen kırmızı bandlardan bilgi sağlamaktadır.

Bitkiler özellikle yakın ınfrared bölgede yansıma yaparlar. Bitki ve su arasındaki kontraslık bu bölgede görünür. Tayfın görünen kırmızı bandında; bitki, çıplak arazi, kayalık arazi ve insan yapısı cisimler çok iyi kontrastlık sağlarlar. Çıplak veya satıhdaki insan yapısı cisimlere göre bitkiler, tayfın görünen kırmızı bandına eğilim gösterirler, bu nedenle koyu renkte görünürler. Çıplak veya satıhdaki insan yapısı cisimler ise, tayfın bu kısmında açık renkte ve parlak bir görüntü verirler.

NDVI değerininin hesaplanmasında, farklı bandların sayısal numara (DN) değerleri kullanılır. Bir DN değeri, veri bandındaki bir pixel’in değeridir. Keza DN değeri, atmosferin ve yer sathının ne kadar radyasyon emdiğine ve sensöre ne miktar yansımayı geri gönderdiğine bağlı olarak değişmektedir. LANDSAT TM görüntütülerinin NDVI değeri, aşağıda belirtilen formüle göre hesaplanmaktadır:

NDVI = Band 4 – Band 3 / Band 4 + Band 3

LANDSAT TM sensörü, elektromanyetik tayfdaki yakın ınfrared (IR) yansımayı Band 4’e, görünen kırmızı (R) yansımayı ise Band 3’e kaydetmektedir. Bu durum göz önüne alındığında, formül aşağıda belirtilen şekle dönüşür.

NDVI = (IR – R) / (IR + R)

“NDVI” hesaplama yöntemi kullanıldığında, bitki örtüsünün bulunduğu sahaları göze batacak şekilde gösteren, tek bantlı siyah-beyaz bir görüntü meydana gelir. Hesaplamalar sonucunda; bitkiler için 0.1 – 0.6 pixel değerleri elde edilmektedir. Muhtelif özelliklere ve bandlara göre hesaplanmış değerler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

ÖZELLİK IR DEĞERİ GÖRÜNEN KIRMIZI DEĞERİ

SONUÇ NDVI DEĞERİ

BİTKİ YÜKSEK DÜŞÜK YÜKSEK

BULUT / SU / KAR DÜŞÜK YÜKSEK NEGATİF

KAYALAR / ÇIPLAK TOPRAK YÜKSEK YÜKSEK SIFIRA YAKIN



1. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Interpreter” ikonu seçilerek ekrana açılan komut dizininden “Spectral Enhancement” ve aynı isimli komut dizininden ise “Indices” ifadeleri seçilir.

Şekil-178

“Interpreter” ikonu, “Spectral Enhancement” ve “Indices” ifadelerini içeren komut dizinleri

2. Ekrana açılan “Indices” dialoğu üzerindeki “Input File: [*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “study_area_tm.img” görüntüsüne ilişkin ifade getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine ise “NDVI.img” ibaresi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır.

Takiben dialoğdaki “Sensor” penceresine “Landsat TM”, “Select Function” penceresine ise “NDVI” ifadeleri getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-179

“Indices” dialoğu

3. “Modeler-running model” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler sonuçunda, aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır. Böylece, siyah beyaz tonlarda oluşan bu görüntü yazılımın “users” kütüğü altına kayıt edilmesi sağlanır.



4. “Users” kütüğü altında “ndvi.img” adını taşıyan görüntüyü ekrana açmak için; “Open Layer / Select Layer To Add / Recent” alet, dialoğ ve düğmesinin kullanımı ile görüntüye erişilir . “Raster Options” düğmesi altındaki “No Stretch” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-180

Siyah / beyaz “ndvi.img” görüntüsü

5. “EGTF_CD.2” kütüğünden “tm_88.img” görüntüsü bulunur. “Raster Options” düğmesi altındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılarak aynı Viewer üzerine gelmesi sağlanır.

6. “View” menüsünden “Arrange Layer” ifadesi seçilerek ekrana açılan dialoğ üzerindeki “ndvi.img” katmanı, mouse’un sol düğmesi ile seçilerek, “tm_88.img” katmanının üstüne taşınır ve “Apply” düğmesine basılır.

Şekil-181

Aynı Viewer üzerine getirilmiş “ndvi.img” ve “tm_88.img” görüntüleri



7. “Utility” menüsünden “Swipe” ifadesi seçilerek “Viewer Swipe” dialoğuna erişilir. Görüntü zoomlanarak büyütür ve takiben dialoğ üzerindeki sürgü sağa veya sola doğru hareket ettirilerek her iki görüntünün karşılıklı olarak mukayesesi yapılır.

Şekil-182

“Viewer Swipe” dialoğu

8. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, görüntünün üzerine cursor’un gelmesi ve bununla ilişkili olarak bir dialoğun ekrana açılması sağlanır.

9. Dialoğdaki “Map” penceresine “Lat / Lon” ifadesi getirilir ve ekrana gelen “Lon” ve “Lat” pencerelerine aşağıdaki maddelerde verilen koordinatlar girilerek buradaki özelliklerin ne ve niçin olduğu belirlenir.

a. 123 39 20.37 W – 47 13 10.15 N koordinatındaki özellik nedir ?

b. 123 38 19.20 W – 47 13 44.02 N koordinatındaki özellik nedir ?

c. 123 42 38 W – 47 07 37 N koordinatındaki özellik niçin koyu tondadır ?



UYGULAMA-4 SHAPE DOSYALARINI (Shapefiles) ÜRETMEK VE

GÜNÇELLEŞTİRMEK

Bu uygulama, daha önce geliştirilen ve belirgin hale gelen özellikleri içeren bir çalışma sahası üzerinde, vektor bazlı shape dosyalarının, üretilmesini ve güncelleştirilmesi amaçını taşımaktadır.

1. Ekrana, daha önce oluşturulmuş ve “ÇALIŞMALAR” kütüğü altında bulunan “ndvi.img” görüntüsü getirilir. “Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine “Shapefile [*.shp] ifadesi getirilir. “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğü altından “recent.shp” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılarak bu dosyanın görüntü üzerine açılması sağlanır.

Şekil-183

“ndvi.img” görüntüsü üzerine açılmış “recent.shp” dosyası ve “Vector” alet kutusu

2. Viewer ekranındaki “Vector” menüsünden “Enable Editing” ifadesi seçilir. Takiben yine “Vector” menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek “Vector” alet kutusunun açılması sağlanır. Bu alet kutusu, Viewer üzerindeki “Show Tool Palette for Top Layer” aletinin kullanımı ile de açılabilir.

3. “Utility ” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek görüntü üzerine cursor’un ve ilgili dialoğunun ekrana açılması sağlanır. Dialoğ üzerine, 123 39 37 W – 47 11 18 N ve 123 42 50 W – 47 04 10 N koordinatları yazılarak, shape dosyasında olmayan, yeni kesilmiş orman bölgeleri bulunur.



4. İlk aşamada dialoğ üzerine 123 39 37 W – 47 11 18 N koordinatı girilerek cursor’un bu bölge üzerine gitmesi sağlanır. “Vector” alet kutusundan “Place a simple closed polygon” aleti seçilir. Mouse’un sol düğmesine basılarak kesilmiş orman bölgesinin sınırları çizilir ve çift click tatbiki ile sayısallaştırma işlemi tamamlanır. Böylece bölgenin cyan renginde ortaya çıkması sağlanır

5. Çizilen bu poligonun doğruluğunu arttırmak için, evvela poligon seçilir ve takiben “Vector” alet kutusundan “Reshape a single line by moving, adding or deleting vertices” aleti üzerine basılarak poligonun sınırları üzerine düğüm noktalarının gelmesi sağlanır. İstenmesi halinde shape üzerine ilave düğüm noktaları eklenebilir, mevcut olanlardan bazıları silinebilir veya başka bir yere taşınabilir.

6. 123 42 50 W – 47 04 10 N koordinatları için 4 ncü ve 5 nci maddelerde belirtilen işlemler aynen uygulanarak buradaki kesilmiş orman sahası bölgesi de shape haline getirilir.

Şekil-184

Shape haline getirilmiş ve düğüm noktalarını içeren kesilmiş orman sahaları

7. Shape oluşturma işlemleri tamamlandığında “File” menüsünden “Save / Top Layer As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Save recent.shp As:” dialoğundaki “Save as: [*.shp]” penceresine, “recent_edit.shp” ifadesi yazılır. “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmelerine basılarak kayıt edilmesi sağlanır.

8. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Attributes for” dialoğuna ulaşılır. Dialoğdaki “Edit” menüsünden “Column Attributes” ifadesi seçilir.

9. Ekrana açılan “Column Attributes” dialoğundaki “New” düğmesine basılır. Yeni dialoğ üzerindeki “Title” penceresine “Distance” ifadesi yazılır. “Type” penceresinde “Integer” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır. Böylece, “Attributes for” dialoğuna “Distance” sutünunun eklenmesi sağlanır.



10. Ekrandaki “Shape” görüntülerinden herhangibiri mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Bu seçim ile, buna ilişkin “Attributes for” dialoğundaki “record” da otomatik olarak seçilmiş olur. Viewer üzerindeki “Measure Points, Lines and Areas” aleti seçilir. Ekrana açılan “Measurement Tool for” dialoğundan “Measure Lengths and Angles” aleti seçilerek , kesilmiş orman bölgesinden en yakın nehre uzanan bir doğru çizilir.

11. “Measurement Tool for” dialoğu üzerine gelen uzunluk değeri, “Attributes for” dialoğundaki ilgili olduğu kayıdın karşısına ve “Distance” sütunun altına yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır. Tüm bölgelere ilişkin uzunluklar belirlenir ve dialoğ üzerine yazılır. Bu işlemlerin otomatik olarak yapılması mümkün olup ilerideki uygulamalarda açıklanacaktır.

Şekil-185

Ormanları kesilmiş bir saha, “Attributes for” ve “Measurement Tool for” dialoğları

12. İşlemlerin tamamlanmasını takiben Viewer ekranındaki “File” menüsünden “Save / Top Layer” ifadesi seçilerek uygulamanın kayıt edilmesi sağlanır.

13. ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsü altındaki “Close All Viewer” ifadesi seçilerek ekrandaki tüm viewer ve dialoğların kapanması sağlanır.



UYGULAMA-5 DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT ETMEK VE TANIMAK

Bu uygulama; iki zaman periyodu arasında örneğin, arazi örtüsü veya arazi kullanımında meydana gelen değişiklikleri ortaya çıkarmak ve onları tanımak amaçını içermektedir.

1. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanımı ile, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “ndvi.img” görüntüsü; seçilir, “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “No Stretch” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılarak Viewer üzerine getirilir.

2. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, cursorun görüntü üzerine gelmesi ve “Image Information” dialoğunun ekrana açılması sağlanır.

Dialoğ üzerindeki “Map” ifdesinin bulunduğu pencereye “Lat / Lon” ifadesi getirilir. Takiben “Lon” penceresine “123 36 29 W”, “Lat” penceresine ise “47 13 58 N” kordinatları yazılır. Böylece cursor, bu kordinatın bulunduğu doğrusal özelliğin üzerine gelir.

6. Ekrana 2 nci bir Viewer açılır ve üzerine aşağıda belirtilen işlemler yapılarak. “ortho_281.img” ve “47123b51.tif” görüntüleri getirilir.

• “Open Layer” aleti vasıtasıyla “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamında bulunan ve 1990 yılında çekilmiş olan “ortho_281.img” isimli hava fotoğrafına erişilir ve “OK” düğmesine basılır.

• “Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine “TIFF [*.tif]” ifadesi getirilir. “EGTF_CD.1” kütüğü altında bulunan, 1995 yılında çekilmiş olan “47123b51.tif” görüntüsü bulunur, “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-186

“ndvi.img” (sol) “ortho_281.img” ve “47123b51.tif” (sağ) görüntüleri



4. IMAGINE icon panelindeki “Interpreter” ikonuna basılır. Ekrana açılan komut dizinlerinden “Utilities” ve “Change Detection” ifadeleri seçilir.

Şekil-187

“Interpreter” ikonu, “Utilities” ve “Change Detection” ifadelerini içeren komut dizinleri

5. Ekrana açılan “Change Detection” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

Şekil-188

“Change Detection” dialoğu

• “Before Image: [*.img]” penceresine, “ortho_281.img” ifadesi getirilir,

• “After Image: [*.img]” penceresine, “47123b51.tif” ifadesi getirilir,

• “Image Difference File:[*.img]” penceresine “change_90-95_diff.img” ibaresi yazılır,



• “Highlight Change File:[*.img]” penceresine “change_90-95_high.img” ibaresi yazılır,

• “Increases More Than” penceresine “35.0” rakamı girilir, • “Decreases More Than” penceresine “35.0” rakamı girilir, • “OK” düğmesine basılır, • “Modeller-running model” dialloğunda, otomatik olarak yapılan işlemler

sonuçunda aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır. Böylece tanımlanan ve değişiklikleri içeren 2 görüntü dosyası üretilimiş olur.

6. Ekrandaki tüm viewer’lar ve komut dizinleri kapatılır. Takiben ekrana 4 adet Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki, “Recent” düğmesine basılarak ekrana gelen dialoğdan;“ortho_281.img”, “47123b51.tif”, “change_90-95_diff.img” ve “change_90-95_high.img” görüntüleri seçilir ve ayrı ayrı Viewer’lar üzerine açılır.

7. “Session” ana menüsünden “Tile Viewers” ifadesi seçilerek, 4 Viewer’ın ekrana uyarlanması sağlanır. “View“ menüsünden “Link / Unlink Viewer / Geographical“ ifadeleri seçilerek bu görüntüler arasında link sağlanır. Takiben “Utility“ menüsünden “Inquire Cursor“ seçilir. Böylece 4 görüntü, cursor’u içerecek duruma gelir.

8. “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” aleti seçilir. Ekrana açılan “Frame Scale“ dialoğu üzerindeki “Scale 1:” penceresine “30000“ rakamı girilir ve “Apply“ düğmesine basılır.

Şekil-189

Birbiri ile ilişkilendirilmiş “ortho_281.img”, “47123b51.tif”, “change_90-95_diff.img” ve “change_90-95_high.img” görüntüleri



9. “change_90-95_high.img” görüntüsü, “Roam / Rotate Image” aleti kullanılarak incelenir ve aşağıda verilen koordinatlar üzerine gidilerek meydana gelen değişikliklerin ne olduğu tesbit edilir.

• 123 36 33 W – 47 13 7 N • 123 36 3 W – 47 12 57 N • 123 37 33 W – 47 11 56 N

10. Yukarıda koordinatları verilen bölgelerde, 1990-1995 yılları arasında değişiklikler meydana gelmiştir. Gerektiğinde “Measure Points, Lines and Areas” aleti ve “Measurement Tool for” dialoğu kullanılarak ölçmeler yapılabilir.

11. “Session” menüsünden “Close All Viewer” ifadesi seçilerek tüm ekranlar kapatılır.



KISIM-5

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (GIS) ANALİZLERİ

Arazi örtüsüne ilişkin sınıflandırma ve ölçümlerine ilişkin konular, birbirini takip eden 3 uygulama üzerinde açıklanacaktır.


Image Interpreter Coğrafi Bilgi Sistemi Analizlerini yapmak için kullanılan bir seri aleti içermektedir.

Unsupervised Classification Uzaktan algılanan görüntülerden tematik bilgiyi çıkaran bir sınıflandırma metodudur.

Knowledge Classifier Kıymetlendirmeciler tarafından daha önce üretilmiş bilginin kullanımı ile görüntünün sınıflandırmasını sağlar.

UYGULAMA-1 UNSUPERVISED SINIFLANDIRMA

Bu uygulamada; Landsat TM görüntüsündeki arazi örtüsü sınıflandırılaracaktır.

SAFHA-1 ITERATIVE SELF-ORGANIZING ANALYSIS TECHNIQUE (ISODATA)

1. IMAGINE icon paneli üzerindeki “DataPrep” ikonuna basılarak erişilen komut dizininden, “Unsupervised Classification” ifadesi seçilir. (Unsupervised, benzer tayfsal özelliklere sahip pixelleri otomatik olarak gruplayan bir sınıflandırma yöntemidir.)

2. Ekrana açılan “Unsupervised Classification (Isodata)” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

• “Input Raster File: [*.img]” penceresine “Study_area_tm.img” ifadesi getirilir,

• “Output Raster File: [*.img]” penceresine “Study_area_unsup.img” ifadesi yazılır,

• “Input Raster File: [*.img]” penceresine “Study_area_tm.img” ifadesi yazılır,

• “Initializing Options” düğmesine basılır.

3. Ekrana gelen “File Statistics Options” dialoğundaki “Principal Axis” penceresi işaretlenir. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

4. Tekrar “Unsupervised Classification (Isodata)” dialoğuna dönülür ve üzerindeki “Color Sheme Options” düğmesine basılır.



Şekil-190

“Unsupervised Classification (Isodata)” ve “File Statistics Options” dialoğları

5. Ekrana açılan “Output Color Sheme Options” dialoğu üzerindeki “Approximate True Color” penceresi işaretlenir, band kombinasyonu için; “Red” penceresine “4”, “Green” penceresine “3” ve “Blue” penceresine ise “2” rakamı getirilir. Takiben “Close” düğmesine basılır.

Şekil-191

“Output Color Sheme Options” dialoğu

6. “Unsupervised Classification (Isodata)” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

• “Maximum Iterations” penceresine “10” rakamı getirilir,

• “Convergence Threshold” penceresinin “0.950” değerini içermesi sağlanır,

• “Number of Classes” penceresine “12” rakamı getirilir,

• “OK” düğmesine basılır.

İLAVE BİLGİLER:

“Maximum Iterations”, yazılımın veriyi kaç defa tekrarlayarak kümelendireceğini ifade eder.

“Convergence Threshold”, işlemin tekrarlanması esnasında, değişmeksizin kümelere atanacak olan pixel yüzdesini belirtir.



7. Ekrana gelen “Isodata” dialoğunda, otomatik tekrarlama işlemlerinin tamamlanması sonuçunda aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır.

Şekil-192

“Isodata” dialoğu

8. Ekrana yeni bir Viewer açılır. Yukarıda belirtilen işlemlerle tematik hale dönüşen ve kayıt altına alınan “Study_area_unsup.img” görüntüsü, bulunarak Viewer üzerine getirilir.

Şekil-193

Tematik “Study_area_unsup.img” görüntüsü ve “Raster Attributes Editor” dialoğu

9. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Class Names” penceresi altında daha önce tanımlanmış olan 12 sınıf (Class1-Class12) yer alır. Bu sınıflar daha sonra çıktı amaçlarına yönelik olarak adlandırılacaktır.

10. Dialoğdaki “Column Properties-Add, Delete, Edit, etc” aleti seçilerek “Column Properties” dialoğuna erişilir. Sınıflara ilişkin default renkleri yedeklemek için, yeni bir renk sütunu oluşturulur. Bu amaçla dialoğ üzerinde, aşağıda belirtilen işlemler yapılır.

• “New” düğmesine basılır, “Editable” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir ve “Title” penceresine “Color 2” ifadesi yazılır,

• “Type” penceresine “Color” ifadesi getirilir,

• “Columns” penceresi altındaki “Color 2” ifadesi, “Up” veya “Down” düğmeleri kullanılarak “Color” ifadesinin altına getirilir,



• “OK” düğmesine basılarak, tüm renkleri siyah olan “Color 2” sütunun, dialoğdaki “Color” sütunun yanında yer alması sağlanır.

11.“Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Color” ifadesinin üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak seçilmesi sağlanır. Takiben dialoğ üzerindeki “Copy” düğmesine basılır, “Color 2” sütunu seçilir ve “Paste” düğmesine basılarak, sınıflara ilişkin renklerin bu sütunda aynen görünmesi sağlanır.

12.“Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Column Properties” aletine basılarak, tekrar aynı isimli dialoğa erişilir. “Columns” penceresi altından “Class Names” ifadesi seçilir, “Display Width” penceresine “30” rakamı girilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-194

“Column Properties” ve .“Raster Attributes Editor” dialoğları

13. Böylece dialoğda, üzerinde çalışma yapılacak yedek renk sütununa ve 30 karekterle tanımlanmıs sınıf isimleri sütunlarına sahip olunur.

SAFHA-2 SINIFLARI BELİRLEMEK VE ETİKETLEMEK

Görüntülerin karşılıklı olarak mukayesesi ve incelenmesi sonuçunda, arazi örtüsüsünün, orman, çıplak arazi gibi gerçek sınıfları belirlenir. Bu sınıflar “Raster Attributes Editor” dialoğundaki default Class1, Class2 ve Class 12 olarak tanımlanmış sınıfların yerine konulur.

1. Ekranda halen açık olan “Study_Area_unsup.img” görüntüsünün yanına, yeni bir Viewer açılır ve üzerine “ÇALIŞMALAR” kütüğünde bulunan “Study_Area_tm.img” görüntüsü getirilir.



2. Bu görüntüler, “Utility mensünden Inquire Cursor” ve “View menüsünden Link/Unlink Viewers / Geographical” ifadeleri seçilerek, birbiri ile ilişkilendirilir.

3. .“Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Class 1” e ilişkin ve “Color” sütunu altındaki renk üzerine, mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan “As Is” renk paletinden örneğin “Gold” renği seçilir.

4. Böylece “Class 1” olarak tanımlanan sınıf, “Study_Area_unsup.img” görüntüsü üzerinde gold renginde ortaya çıkar.

5. Her iki görüntü büyütülerek ve karşılıklı olarak mukayese edilerek, bu sınıfın “SU” (nehir, göl, gölet vb.) olduğu belirlenir.

6. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki .“Edit” menüsünden “Undo Last Edit” ifadesi seçilerek “Gold” renğinin kalkması sağlanır. Bunun yerine 3 ncü maddede belirtilen işlemler yapılarak “Mavi” renk getirilir. Takiben “Class Name” sütunu altındaki “Class 1” ifadesinin yerine “SU” ifadesi yazılır.

7. 3, 4, 5 ve 6 ncı maddelerde yapılan işlemler tüm class’lara (2-12) aynen uygulanır ve bunlara ilişkin sınıflar belirlenir. Hemen hemen aynı özellikler için numaralı sınıf adları (ORMAN 1, ORMAN 2 gibi) verilebilir. Takiben yapılacak işlemlerle bunlar aynı sınıf altında toplanabilir.

8. işlemler tamamlandığında, “Raster Attribute Editor” dialoğundaki “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilerek uygulama kayıt altına alınır. Takiben dialoğ ve viewer kapatılır.

Şekil-195

“Raster Attributes Editor” dialoğu ve sınıflandırılmış görüntü



SAFHA-3 SINIFLARI BİRLEŞTİRMEK VEYA TEKRAR KODLAMAK

Çalışma esnasında birden fazla tekrarlanarak oluşturulan sınıfların, bir isim altında toplanmasına gereksinim duyulabilir. Birleştirme veya tekrar kodlama amaçına yönelik olarak yapılacak işlemler aşağıda belirtilmiştir. 1. Ekranda yeni bir Viewer açılır ve üzerine bir önceki safhada oluşturulan ve

“ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “Study_area_unsup.img” görüntüsü getirilir.

2. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğunun ekrana açılması sağlanır.

3. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Recode” ifadesinin seçilmesi ile “Recode:” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ, benzer sınıfların bir sınıf altında toplanmasına olanak sağlamaktadır. Örneğin ORMAN 1, 2 , 3 ve 4 olarak adlandırılmış alt sınıflar, birleştirilerek ORMAN adlı bir sınıfın altına toplanır.

4. “Recode:” dialoğu üzerinde birleştirilecek sınıflar, örneğin ORMAN 1, 2 , 3 ve 4 ifadelerini içeren sıralar, mouse’un sol düğmesi ve klavyedeki “SHIFT” tuşunun beraberce kullanımı ile seçilir. “New Value” penceresine “2” rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır. Birleştirilecek diğer sınıflar için yukarıdaki açıklamalara benzer tarzda aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

• BOS ARAZI 1 ve 2 ifadelerini içeren sıralar seçilir, “New Value” penceresine “3” rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır,

• DIKILEN ORMAN 1, 2 ve 3 ifadelerini içeren sıralar seçilir, “New Value” penceresine “4” rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır,

• KESILEN ORMAN 1 ve 2 ifadelerini içeren sıralar seçilir, “New Value” penceresine “5” rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır.

5. İşlemler tamamlandığında, “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır. Böylece “Study_area_unsup.img” görüntüsü, default renklerdeki birleştirilmiş sınıfları içerecek tarzda, ekrana gelir.

Şekil-196

“Recode:” dialoğu



6. “Raster Attributes Editor” dialoğu, üzerindeki “File” menüsünden “Close” ifadesi seçilerek kapatılır.

7. Birleştirilmiş sınıfları içerecek tarzda ekrana gelmiş olan Viewer üzerindeki “File” menüsünden “File” menüsünden “Save / Top Layer As” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “Save as: [*.img]” penceresine örneğin “study_area_recode” ifadesi yazılır. “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

8. Sınıflandırılmış ve default renkleri içeren görüntünün yeni isimlerini ve renklerini düzenlemek için, “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek erişilen “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

• “SU” sınıfının ismi ve renği aynen bırakılır, • “ORMAN 1” sınıfının sadece ismi “ORMAN”, • “ORMAN 2” sınıfının ismi “BOS ARAZI”, rengi ise gri, • “ORMAN 3” sınıfının ismi “DIKILEN ORMAN”, rengi ise açık yeşil, • “ORMAN 4” sınıfının ismi “KESILEN ORMAN”, rengi ise sarı,

olarak düzeltilir.

Şekil-197

5 sınıfa göre düzenlenmiş “Raster Attributes Editor” dialoğu ve düzenleme öncesi / sonrasındaki görüntü

9. İşlemler bitirildiğinde, dialoğ üzerindeki “Save Changes to File” düğmesine basılarak yapılan değişikliklerin kayıt edilmesi sağlanır. Takiben dialoğ kapatılır ve Viewer üzerindeki “Save Top Layer” düğmesine basılır.



UYGULAMA-2 ANALİZLERE YÖNELİK SINIFLANDIRMA HAZIRLIĞI

6 safhayı içeren bu uygulamada; tekrar kodlanan (recoded) dosyanın kullanılması ile, kesilen orman sahası gibi önemli özellikleri ortaya çıkarmak için rutin kümelenme ve çevre uzunluklarının analizi yapılacaktır.

SAFHA-1 KÜMELENDİRİLMİŞ GÖRÜNTÜYÜ ÜRETMEK

1. IMAGINE icon panelinden “Interpreter” ikonu seçilir. Ekrana açılan “Image Interpreter” komut dizininden “GIS Analysis / Clump” ifadeleri seçilir. Clump terimi, birbiri ile bitişik durumdaki pixel gruplarını belirlemek ve tek kimliğe atamayı ifade etmektedir.

Sınıflar

Şekil-198 “Interpreter” ikonu, “Image Interpreter” komut

sınıflar ve kümeler (Clumps)

2. Ekrana açılan “Clump” dialoğu üzerinde, aşağıda belirtilen

• “Input File: [*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kü“study_area_recode.img” görüntüsü getirilir,

• “Output File: [*.img]” penceresine, “study_area_cluyazılır,

• “Connected Neighbors” penceresinede, “8” rakadikkat edilir,

• “Ignore Zero in Stats” penceresi işaretlenir, • “OK” düğmesine basılır.

3. “Modeller-runnig model:” dialoğunda işlemler tamamduruma gelen “OK” düğmesine basılır.

4. Oluşan “study_area_clump.img” görüntüsüne “Open “Recent” düğmesi vasıtasıyla erişilir ve bir ekrana açılır.


Kümeler

dizini

işlemler yapılır:

tüğünde bulunan

mp.img” ifadesi

mının olduğuna

landığında aktif

Layer” aleti ve

ŞUBAT 2002


4 Neighbor search

8 Neighbor search

Şekil-199 “Clump” dialoğu, komşuluk araştırması (Neighbor search)

ve “study_area_clump.img” görüntüsü

SAFHA-2 KÜMELELERİN ÇEVRE UZUNLUĞUNU HESAPLAMAK

1. IMAGINE icon panelinden “Interpreter” ikonu seçilir. Ekrana açılan “Image Interpreter” komut dizininden “GIS Analysis / “Perimeter” ifadeleri seçilir.

2. Ekrana gelen “Perimeter” dialoğu üzerindeki “Input Clumped File: [*.img]” penceresine “study_area_clump.img” görüntüsü getirilir. “Island Perimeter” ve “Island Count” pencereleri işaretlenir, takiben “OK” düğmesine basılır.

Şekil-200

“Perimeter” dialoğu



3. Otomatik olarak yapılan işlemler tamamlandığında aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılarak uygulamanın kayıt edilmesi sağlanır.

4. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti vasıtasıyla “study_area_clump.img” görüntüsüne erişilir. “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Display as:” penceresinde “Pseudo Color” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılarak görüntünün Viewer üzerine gelmesi sağlanır.

5. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir.

Şekil-201

“Raster Attributes Editor” ve “Add Area Column” dialoğları

6. Editor dialoğuna “Area” ve “Circularity” başlıklı sütunları eklemek için, “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Edit” menüsünden “Add Area Column” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa ulaşılır.

7. “Add Area Column” dialoğu üzerindeki “Units” penceresine “hectares” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

8. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Column Properties” aleti seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.

9. “Column Properties” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

• “New” düğmesine basılır ve “Title” penceresine “Circularity” ifadesi yazılır,

• “Type” penceresine “Real” ifadesi getirilir,

• “Formula” kısmındaki “More” düğmesine basılır,

• Ekrana gelen “Formula” dialoğu üzerindeki “Formula” penceresine, dialoğun “Columns”, “Function” ve “Formats” pencerelerindeki ifadeler ve matematik operatörleri kullanılarak, aşağıdaki formül yazılır.

(4*pi *”Area” *10000) / ($”Perimeter,exterior” * $”Perimeter,exterior”)

• İşlemler tamamlanınca “OK” düğmesine basılır.

10. Yazılan formülün “Column Properties” dialoğu üzerindeki “Formula” penceresine geldiğine dikkat edilir, “Apply on OK” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.



Şekil-202

“Column Properties” ve “Formula” dialoğları

11. Böylece “Area” ve “Circularity” sütunlarının “Raster Attributes Editor” dialoğuna eklenmesi sağlanmış olur. Dialoğ üzerindeki “Save changes to file” aleti kullanılarak yapılan çalışma kayıt altına alınır.

Şekil-203 “Area” ve “Circularity” sütunları eklenmiş




SAFHA-3 KESİLMİŞ ORMAN SAHALARINI GÖRÜNTÜ ÜZERİNE ÇİZMEK

Bu safhanın amaçı, optimum geometri kullanımı ile kesilmiş ormanlık sahaları görüntü üzerine çizmektir.

1. “study_area_clump.img” görüntüsü ekrana açılır. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadeleri seçilirek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir.

2. Dialoğdaki “Row” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana gelen komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilir.

3. Ekrana açılan “Selection Criteria” dialoğunun “Criteria” penceresine, aşağıdaki formül, sadece mouse kullanımı ile girilir.

$”Area”>=.4 and $”Circularity”>=.15 and $”Original Value”==4

Formülün sonundaki “4” rakamı, sınıflandırma esnasında kesilen orman sahalarına verilen orijinal değerdir. Bu formül; .4 hektardan büyük ve eşit, daireselliği .15’den büyük ve eşit olan, kesilen orman sahalarını seçmek için düzenlenmiştir.

Şekil-204


4. Dialoğdaki “Select” düğmesine basılır. Böylece “Raster Attribute Editor” dialoğunda tanımlanan ve formüle uyan kesilen ormanlık sahalar, sarı renkte seçili duruma gelir. Takiben “Selection Criteria” dialoğu kapatılır

5. “Raster Attribute Editor” dialoğunda “Color” sütunu altındaki, seçilmiş olan sıralardan herhangibirinin üzerine, mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana gelen “As Is” renk paletinden örneğin kırmızı renk seçilir. Böylece Görüntü üzerindeki kesilmiş orman sahaları, kırmızı renkte ortaya çıkar.



Şekil-205

Formüle uygun olarak “Raster Attribute Editor” dialoğu üzerinde seçilmiş olan kesilen orman sahaları

Şekil-206

“study_area_clump.img” görüntüsü üzerinde seçilmiş, kesilen orman sahalarının görünüşü



SAFHA-4 SAHALARI MASKELEMEK

Bir önceki safhada kesilmiş orman sahaları belirlenmiş ve görünür hale getirilmiştir. Bu safhada ise maskeleme tekniği (Masking techique) kullanılarak bazı sahaları ön plana çıkaran, bir daimi dosya üretilecektir.

1. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Main” menüsünden “Image Interpreter” ifadesinin seçilmesi ile ekrana açılan komut dizininden, “Utilities / Mask” ifadeleri seçilerek “Mask” dialoğuna erişilir.

2. “Mask” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

• “Input File:[*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “study_area_recode.img” görüntüsü getirilir,

• “Input Mask File:[*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “study_area_clump.img” görüntüsü getirilir,

• “Output File:[*.img]” penceresine, “Clear_cut_rmask.img” ifadesi yazılır,

• “Ignore Zero in Output.Stats” penceresi işaretlenir,

• “Setup Recode” düğmesine basılır.

Şekil-207

“Mask” ve “Thematic Recode” dialoğları



3. Ekrana gelen “Thematic Recode” dialoğundaki “Value” sütununun altındaki herhangibir yere, mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria” dialoğuna erişilir.

4. “Selection Criteria” dialoğunun “Criteria” penceresine; sadece mouse kullanımı ile ve sınıflandırma esnasında kesilmiş orman sahaları için “4” rakamı ile tanımlanmış “Orginal Value” değeri göz önüne alınarak, aşağıdaki förmül girilir. Takiben “Select” düğmesine basılır.

$”Area”>=.4 and $”Circularity”>=.15 and $”Original Value”==4

Şekil-208


5. Böylece, “Thematic Recode” dialoğu üzerinde orijinal değeri “4” olan ve formüle uyumlu kesilmiş orman sahaları seçilmiş olur. Takiben “Selection Criteria” dialoğu kapatılır.

6. “Thematic Recode” dialoğu üzerindeki “New Value” penceresine “1” rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır. Böylece, orijinal değerleri “4” olan seçilmiş sıraların “New Value” değerleri “1” olur.

7. Kesilmiş orman sahaları dışındaki diğer alanlar, ters işlem yapılarak belirlenir. Bunun için dialoğdaki “Value” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden, “Invert Selection” ifadesi seçilir. Böylece daha önce seçilmemiş olan sahaların seçilmesi sağlanır.

8. Dialoğ üzerindeki “New Value” penceresine “0” rakamı getirilir ve “Change Selected Rows” düğmesine basılır. Bu adımda kesilmiş orman sahalarının dışındaki tüm parseller mask (sıfır değerli) edilmiş olur.

9. “Thematic Recode” dialoğundaki “OK” ve takiben “Mask” dialoğundaki “OK” düğmelerine basılır. “Modeller-running model:” dialoğunda yapılan işlemler tamamlandığında, aktif duruma geçen “OK” düğmesine basılarak çalışma kayıt altına alınır.



+

Şekil-209 Kesilmemiş orman sahalarını gösteren “Thematic Recode” dialoğu ve

“Mask” işlemleri

10. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti ve “Recent” düğmesinin kullanımı ile “clear_cut_mask.img” görüntüsüne erişilir ve seçilir. “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Display as:” penceresinde “Pseudo Color” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak görüntünün Viewer üzerine gelmesi sağlanır.

Şekil-210

“clear_cut_mask.img” görüntüsü ve “Raster Attribute Editor” dialoğu



11. Default renkleri içeren görüntünün daha iyi görünmesini sağlamak için, Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Color” sütunu altında renği değiştirilecek yer üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır ve ekrana gelen As Is” renk paletinden uygun bir renk seçilir.

12. Yapılan renk değişikliklerinin kayıt altına alınması isteniyorsa, “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilir. Takiben dialoğ kapatılır.

SAFHA-5 SAHALAR ETRAFINDA TAMPON BÖLGELERİNİ OLUŞTURMAK

Bu safhada, kesilmiş orman sahalarının etrafında tampon bölgeleri meydana getirilecektir. Böylece erozyona sebep olabilecek bu bölgelerin, Wynoochee nehrine olan etkileri analiz edilecektir.

1. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Interpreter” ikonu üzerine basılır ve ekrana açılan komut dizininden, “GIS Analysis / Search” ifadeleri seçilerek “Search” dialoğuna erişilir. “Search”, IMAGINE yazılımında “Tampon” oluşturmak için kullanılan bir terimdir.

2. “Search” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır: • “Input Image or Vector:[*.img]” penceresine, “ÇALIŞMALAR” kütüğü

altındaki “clear_cut_mask.img” görüntüsü getirilir, • “Output Image File:[*.img]” penceresine,

“wynoochee_cuts_buffer.img” ifadesi yazılır, • “Ignore Zero in Stats” penceresi işaretlenir, • “Distance to Search (in pixels)” penceresine, “4” rakamı girilir, • “Classes” penceresine, sınıflandırmada kesilmiş orman sahalarının

tanımlanmasında kullanılan “4” rakamı girilir, Takiben “OK” düğmesine basılır.

Şekil-211

“Search” dialoğu



3. “Modeller-running model:” dialoğu üzerinde otomatik olarak yapılan tampon oluşturma işlemleri sonuçunda, aktif duruma geçen “OK” düğmesine basılır.

4. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti ve “Recent” düğmesinin kullanımı ile oluşturulan “wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsüne erişilir. “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Display as:” penceresine “Pseudo Color” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılarak bu görüntünün, Viewer üzerine açılması sağlanır.

Şekil-212

“wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsü

5. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir.

6. Dialoğ üzerindeki “Row” sütunu altındaki “0” ve “5” değerlerini içeren sıralar, “SHIFT” tuşu ve mouse’un sol düğmesi beraberce kullanılarak seçilir. Takiben bu seçilmiş sıraların “Opacity” sütunlarındaki default değerlerinin yerine “0” rakamı girilir.

7. İki sıranın seçililik durumu devam ederken, “Row” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden “Invert Selection” ifadesi seçilir.

Şekil-213

“Raster Attributes Editor” dialoğları



8. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Colors” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.

9. “Colors” dialoğundaki “Slice Type” penceresine “By Equal Areas” ifadesi getirilir, “Apply” düğmesine basılır, takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-214

“Colors” dialoğu

10. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Save changes to file” aleti üzerine basılarak, meydana getirilen tampon bölgeleri kayıt altına alınır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-215

Tampon bölgeler oluşturulmuş “wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsünün genel ve büyütülmüş görünüşleri



SAFHA-6 KESİLEN ORMAN SAHALARINA YÖNELİK OLUŞTURULAN

GÖRÜNTÜLER VE KATMANLARI EKRANA AÇMAK

Bu safhada, Kesilen orman sahalarına ilişkin olarak daha önceki uygulamalarda meydana getirilen görüntü ve vector bazlı dosyalar ekrana açılacaktır. Bunun amaçı nehre olan tehdidin belirlenmesidir.

1. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve aşağıda belirtilen işlemler yapılarak görüntüler ve vector katmanı bu Viewer üzerine getirilir.

• “Open Layer” aleti kullanımı ile, “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamındaki “study_area_tm.img” görüntüsü seçilerek açılır.

• “Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Display as:” penceresine “Pseudo Color” ifadesi ve “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilerek, “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamındaki “wynoochee_cuts_buffer.img” görüntüsü seçilerek açılır.

• “Open Layer” aleti kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of Type” penceresine “Arc covarage” ifadesi, “Vector Options” düğmesi kapsamındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilerek, “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamındaki “hydro_00” vector katmanı seçilerek açılır.

Şekil-216

“study_area_tm.img”, “wynoochee_cuts_buffer.img” görüntülerini ve “hydro_00” vector katmanını içeren Viewer



2. Viewer üzerindeki görüntü büyütülerek, kesilen ormanlık sahalara ilişkin tampon bölgelerin, muhtelif yerlerde nehir ile bitişik olduğu gözlenir. Bu husus, ileride meydana gelecek erozyonun, nehri büyük ölçüde tehdit edeceğine işaret etmektedir.

Şekil-217

Nehri tehdit edecek erozyon sahaları

3. Viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir. Dialoğ üzerindeki “File name” penceresine örneğin “clearcuts” ifadesi yazılır. Klavyedeki “ENTER” tuşuna, takiben “OK” düğmesine basılarak çalışma kayıt altına alınır.



UYGULAMA-3 EXPERT SİSTEM İLE NEHRİN HASSASİYETİNİ BELİRLEMEK

ERDAS yazılımının uzmanlar tarafından hazırlanmış “Knowledge Classifier” olarak adlandırılmış bir olanağı bulunmaktadır. Bunun kullanılması ile, nehirlerin, kesilmiş orman sahalarından aldıkları tortunun (sediment) az veya çokluğu belirlenir.

1. ERDAS IMAGINE icon panelinden “Classifier” ikonu seçilir. Ekrana açılan “Classification” komut dizininden “Knowledge Classifier” ifadesi seçilerek “Knowledge Classification” dialoğuna erişilir.

Şekil-218

“Classifier” ikonu, “Classification” komut dizini ve “Knowledge Classification” dialoğu

2. Dialoğ üzerindeki “Knowledge Base [*.ckb]” penceresine “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “sensitivity.ckb” dosyası getirilir ve “Next” düğmesine basılır.

3. Ekrana açılan “Knowledge Classification – SELECT THE CLASSES OF INTEREST” dialoğu üzerindeki default ifadeler aynen Kabul edilerek “Next” düğmesine basılır.

Şekil-219

“Knowledge Classification–SELECT THE CLASSES OF INTEREST” dialoğu



4. Ekrana açılan “Knowledge Classification – SELECT THE INPUT DATA FOR CLASSIFICATION” dialoğu üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır. Takiben “Next” düğmesine basılır.

• “Variable” sütunu altındaki “Soil” ifadesinin karşısındaki pencerede, “soils_95.img” görüntüsünün bulunduğuna dikkat edilir. Tematik olan bu görüntü, sahanın toprak durumunu göstermektedir.

• “Variable” sütunu altındaki “Parcels” ifadesinin karşısındaki pencerede, “wynoochee_cuts_expert.img” görüntüsünün bulunduğuna dikkat edilir. Tematik olan bu görüntü, kesilmiş orman sahalarını göstermektedir.

• “Variable” sütunu altındaki “Streams” ifadesinin karşısındaki pencereye, “ÇALIŞMALAR” kütüğü altındaki “hydro_00” vector katmanı getirilir.

• “Variable” sütunu altındaki “DEM” ifadesinin karşısındaki pencerede, “dem_99.img” görüntüsünün bulunduğuna dikkat edilir. Bu görüntü, arazinin sayısal yükseklik modelini içermektedir.

Şekil-220

“Knowledge Classification” SELECT THE INPUT DATA FOR CLASSIFICATION” ve

“Knowledge Classification” SELECT CLASSIFICATION OUTPUT OPTIONS dialoğları



5. Ekrana gelen “Knowledge Classification – SELECT CLASSIFICATION OUTPUT OPTIONS” dialoğu üzerindeki “Output Classified Image:[*.img]” penceresine “sensitivity_3” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

6. “Modeller-running model” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler sonuçunda aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılır.

7. Ekrana açılan “Classify eexp” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemler sonuçunda aktif duruma gelen “OK” düğmesine basılarak uygulama kayıt altına alınır.

Şekil-221

“Modeller-running model” ve “Classify eexp” dialoğları

8. Ekrana yeni bir Viewer açılır. Aşağıdaki işlemler yapılarak 2 görüntü ve 1 vektor katmanı bu Viewer üzerine açılır.

• “Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “ÇALIŞMALAR” kütüğü kapsamındaki “study_area_tm.img” görüntüsü seçilir ve ekrana getirilir.

• “Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “EGTF_CD.1” kütüğü altında bulunan “wynoochee_cuts_expert.img” görüntüsüne erişilir ve seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılarak, ekrana getirilir.

• “Open Layer” aleti ve “Recent” düğmesi ile, “sensitivity_3.img” görüntüsüne erişilir ve seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesi kapsamındaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılarak, ekrana getirilir. “sensitivity_3.img” vector katmanı, nehirler ve dereleri belirtmekte olup, kırmızı renkte gösterilenleri, kesilen orman sahalarından etkilenen kısımlara işaret etmektedir.

9. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Flicker” ifadesi seçilerek “Viewer Flicker” dialoğuna erişilir. Takiben bu dialoğ üzerindeki “Manual Flicker” düğmesi veya “Auto mode” penceresi seçilerek, görüntü üzerindeki vector katmanının açılıp kapanması veya otomatik olarak yanıp sönmesi sağlanır.



Şekil-222 “study_area_tm.img” ve “wynoochee_cuts_expert.img” görüntüleri ile “sensitivity_3.img” vector katmanının genel ve büyütülmüş görünüşleri

Şekil-223

“Viewer Flicker” dialoğu



KISIM-6

TOPOGRAFİK ANALİZ (Topographic Analysis)

Topografik analiz, diğer bir deyişle arazi analizi konusu, yükseklik verisinin işlenmesi ve grafik simülasyonunu kapsar. Topografik analize yönelik yazılım, topoğrafik veri kapsamındaki yükseklik (Z) değerlerini kullanarak işlem yapar ve bu değerleri tüm X ve Y koordinatına göre tekrar kodlar. Topografik veri temelde; toprağın ve arazinin durumuna bağlı olarak insanların, vasıtaların ve makinaların üzerinde hareket edebileceği yerlerin belirlenmesi, rota dizaynı, kirlilik, görünürlük vb. uygulamalar için kullanılır. Bu uygulamaların başlıcaları aşağıda belirtilmiştir.

• Sayısal Yükseklik Modeli (Digital Elevation Model:DEM) • Eğim Görüntüsü (Slope) • Bakı Görüntüsü (Aspect) • Gölgeli Kabartma Görüntüsü (Shaded Relief) • Renkli Kabartma Görüntüsü (Painted Relief) • Raster Münhani Görüntüsü (Raster Contour) • Görünürlük Analizi (Viewshed Analysis) • 3 Boyutlu Stereo Görüntü (Anaglyph)

Topografik veri, GIS modellemesi veya sınıflandırmanın ana unsurunu teşkil eder. Örneğin yaban hayatını tanıma, yükseklik verisine bağlıdır. Eğim ve bakı, uygun yerleşimin ve yolar dışı hareketin belirlenmesine olanak sağlar. Keza arazi verisi bitkilerin sınıflandırılmasında da kullanılmaktadır.

UYGULAMA-1 SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİ ÜRETMEK

(Create a Digital Elevation Model)

Sayısal Yükseklik Modeli, topografik analizin temelini teşkil eder. Yukarıda belirtilen tüm uygulamalar bu temele dayalı olarak yapılır. Sayısal Yükseklik Modelinin üretimi için; “Point Coverage”, Line Coverage”, “Annotation Layer”, “Image File”, “ASCII File”, “SDE File” ve “Shape File” tipi dosya verileri kullanılmaktadır. Görüntü dosyalarından DEM üretimi, Stereo görüntülere ve ERDAS IMAGINE modüllerinden Stereo Analyst ve OrthoBase-Pro yazılımları vasıtasıyla yapılabilmektedir. ERDAS IMAGINE yazılımı, Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) üretiminde, TIN metodunu kullanmaktadır. Bu metod “Linear” ve “Nonlinear” olarak isimlendirilen seçeneklere sahiptir. Bu seçeneklerin birbirine karşı avantajları ve dezavantajları mevcuttur. Bununla beraber “Linear” seçeneği süratli ve daha iyi sonuçlar sağlamaktadır.



1. ASCII TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ ÜRETMEK: a. Icon panelinden; “Interpreter” ikonu , takiben “Topographic” ve

“surface” veya DataPrep” ikonu , takiben “Create Surface” ifadeleri seçilerek “3D Surfacing” dialoğuna erişilir.

Şekil-224

“DataPrep” iconu “Create Surface” ifadesi ve “3D Surfacing” dialoğu

b. Dialoğ üzerindeki “Read New Points” aleti seçilerek “Read Points” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Source File Type” penceresine “ASCII File ” ifadesi, “Source File Name :[*.dat]” penceresine ise “egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki “Inpts.dat” dosyası getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır.

Şekil-225

“Read Points” ve “Import Options” dialoğları

c. Ekrana açılan “Import Options” dialoğundaki “Seperator Charecter” penceresine “Comma” ifadesi getirilir. “Column Mapping ” kısmı altındaki “Input Field Number” sütunundaki 1, 2, 3 değerlerinin yerine 2, 3, 4 değerleri girilir ve “OK” düğmesine basılır.



d. Otomatik olarak yapılan işlemler sonuçunda “3D Surfacing” dialoğunun üzerine X, Y koordinatları ve Z yükseklik değerleri gelir.

Şekil-226

X, Y ve Z değerlerini içeren “3D Surfacing” dialoğu

e. İstenmesi halinde bu noktalar, “File” menüsünden “Save As” ifadesi seçilerek; “Point Coverage (.arcinfo)” veya “Annotation Layer (.ovr)” olarak kayıt edilebilir.

f. “3D Surfacing” dialoğu üzerindeki “Perform surfacing” aleti seçilerek “Surfacing” dialoğuna ulaşılır. “Output File: [*.img]” penceresine “Surface.img” ifadesi yazılır. “Surfacing Method” penceresine “Non-Linear Rubber Sheeting” ifadesi getirilir. “Ignore Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-227

“Surfacing” dialoğu



g. Otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.

h. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmelerinin kullanımı ile “Surface.img” dosyasına erişilir, seçilerek Viewer üzerine gelmesi sağlanır.

Şekil-228

“Surface” isimli Sayısal Yükseklik Modeli (DEM)

2. LINE COVERAGE TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ ÜRETMEK: a. Icon panelinden; “Interpreter” ikonu , takiben “Topographic” ve

“surface” veya DataPrep” ikonu , takiben “Create Surface” ifadeleri seçilerek “3D Surfacing” dialoğuna erişilir.

b. Dialoğ üzerindeki “Read New Points” aleti seçilerek “Read Points” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “File Type” penceresine “Line Coverage ” ifadesi, “Source File Name :[*.dat]” penceresine ise “egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki “g23a3” isimli dosya, “Attribute For Z” penceresine ise “IGDS-ZVALUE” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-229

“Read Points” dialoğu



b. X, Y koordinatlarını ve Z yükseklik değerlerini içerecek tarzda ekrana gelen “3D Surfacing” dialoğu üzerindeki “Perform surfacing” aleti seçilerek “Surfacing” dialoğuna ulaşılır. “Output File: [*.img]” penceresine “Satıh.img” ifadesi yazılır. “Surfacing Method” penceresine “Non-Linear Rubber Sheeting” ifadesi getirilir. “Ignore Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

d. Otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.

e. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmelerinin kullanımı ile “Satıh.img” dosyasına erişilir, seçilerek Viewer üzerine gelmesi sağlanır.

f. Sayısal münhanileri içeren “Line Coverage” dosyası ile “Satıh.img” isimli sayısal yükseklik modelini mukayese etmek için, ekrana boş bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti vasıtasıyla erişilen “Select Layer To Add” dialoğundaki “Look in” penceresine “egtf_cd.2” kütüğü, “Files of type” penceresine ise “Arc Coverage” ifadesi getirilir ve ekrana gelen dosyalardan “g23a3” dosyası seçilerek “OK” düğmesine basılır.

Şekil-230

“Line Coverage” münhani haritası ve bundan üretilen Sayısal Yükseklik Modeli

UYGULAMA-2 EĞİM GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK

(Create a Slope Images)

Eğim görüntüleri ekseriya yol yapımı planlamalarında kullanılır. Örneğin yapılacak bir yolun eğiminin azami 15 dereceyi veya yüzde cinsinden bir oranı geçmeyeceği ön görülüyor ise, uygulama sonuçunda bu limite uygun veya olmayan yerler belilenebilir. Diğer tarafdan eğim görüntüleri askeri açıdan önem taşımakta olup, yollar dışı hareketle hedefe yaklaşım planlamasının temel dayanağıdır.



Eğim, belirgin mesafelerde yüksekliğin değişmesini belirten bir terimdir. Keza eğim belirgin mesafedeki pixel’in ebadına da işaret etmektedir. Yazılımdaki eğim fonksiyonu, topografik görüntü dosyasındaki eğimi derece ve oran cinsinden hesaplamaktadır. ERDAS IMAGINE yazılımının eğime yönelik derece ve oran ilişkileri aşağıda belitildiği gibidir:

• 450 lik açı, %100 eğimi, • 900 lik açı, %200 eğimi, • 450 den daha az eğim, %1-100 oranını, • 450 - 900 arasındaki eğim, %100-200 oranını ifade eder.

1. Uygulama için, “Interpreter” iconu üzerine basılır. Takiben “Topographic Analysis” ve “Slope” ifadeleri seçilerek “Surface Slope” dialoğuna erişilir.

2. Dialoğ üzerideki “Input DEM File: [*.img]” penceresine daha önce oluşturulan “Satıh.img” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine “Egim.img” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Output units” kısmındaki seçeneklerden “Degree” (derece) veya “Percent” (oran) penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-231

“Surface Slope” dialoğu

3. Otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.

4. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri kullanılarak, oluşturulan “Egim.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer ekranı üzerine getirilir.



Şekil-232

“Eğim.img” görüntüsü

5. “A” tipi vasıtaların azami 10 derecelik, “B” tipi vasıtaların azami 15 derecelik ve “C” tipi vasıtaların ise azami 20 derecelik eğimli arazide hareket edebileceği kriterlerine göre, bölgenin eğim analizi, renklendirme ile yapılabilir.

6. Bu analiz için önce, Viewer üzerindeki “Open layer” düğmesi seçilerek “Select Layer To Add” dialoğuna erişilir. Takiben “Raster Options” düğmesine basılır ve “Display As” penceresine “Pseudo Color” ifadesi getirilerek “OK” düğmesine basılır.

7. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğun “Row” sütunu altındaki değerler eğim derecelerini belirtmektedir. Yukarıda belirtilen kriterler göz önüne alınarak aşağıdaki işlemler yapılır:

• “Row” sütunu altından 1-10 derecelerini içeren sıralar seçilir. “Color” sütunu altındandaki seçilmiş olan bu sıralardan her hangibirinin üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılarak, “As Is” renk paletine ulaşılır ve “Sarı” renk seçilir.

• “Row” sütunu altından 11-15 derecelerini içeren sıralar seçilir, yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Mavi” renk seçilir.

• “Row” sütunu altından 16-20 derecelerini içeren sıralar seçilir, yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Yeşil” renk seçilir.

• Hareket yapılmasına olanak sağlamayan 21-85 derecelerini içeren sıralar seçilir, yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Kırmızı” renk seçilir.



8. Böylece eğim görüntüsü; A, B ve C tipi vasıtaların hareket edeceği veya edemeyeceği yerleri belirtecek şekle dönüşür.

Şekil-233

“Raster Attribute Editor” dialoğu ve analizi içeren eğim görüntüsü

9. Vasıtaların hareket edebileceği veya edemiyeceği bölgelerin “X”, “Y” koordinatlarını, “Pixel Value”, “Red”, “Green” ve “Blue” değerlerini incelemek için Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır. “Inquire Cursor” hareket ettirilerek istenen yerin bilgileri dialoğdan izlenir.

Şekil-234

Üzerine “Inquire Cursor” getirilmiş eğim analizi görüntüsü ve dialoğu



UYGULAMA-3 BAKI GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK

(Create a Aspect Images)

Bakı, herbir pixel’deki eğimin hakim olduğu istikamete göre düzenlenmiş gri renkteki bir görüntüsüdür. Bakı, kuzeyden başlamak üzere saat istikametinde 00 -3600 leri içerecek tarzda ve derece cinsinden ifade edilir. 900 Doğu, 1800

Güney, 2700 Batı ve 00 veya 3600 Kuzey yönünü belirtir. Bakı görüntüleri, eğim görüntüleri gibi birçok uygulamada kullanılmaktadır. Örneğin kuzey bölgelerinin kar tutacağı ve buzlanmanın daha uzun olacağı hususları göz önüne alınarak, ulaşım planlamasına olanak sağlamaktadır. Diğer tarafdan tahıl ekim alanlarının ve askeri harekatın planlanmasında da istifade edilen kıymetli bir veridir.

1. Uygulama için, “Interpreter” iconu üzerine basılır. Takiben “Topographic Analysis” ve “Aspect” ifadeleri seçilerek “Surface Aspect” dialoğuna erişilir.

2. Dialoğ üzerideki “Input DEM File: [*.img]” penceresine daha önce oluşturulan “Satıh.img” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine “Bakı.img” ifadesi yazılır, “ENTER” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

3. Otomatik olarak yapılan işlemlerin bitiminde “OK” düğmesine basılır. 4. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri

kullanılarak, oluşturulan “Bakı.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer ekranı üzerine getirilir.

Şekil-235

“Surface Aspect” dialoğu ve “Bakı.img” görüntüsü



5. 00-0900, 910-1800, 1810-2700, 2710-3590 istikametlerinin veya benzeri tarzdaki bakı analizi, eğim görüntülerinde olduğu gibi renklendirme ile yapılmaktadır.

6. Bu analiz için önce, Viewer üzerindeki “Open layer” düğmesi seçilerek “Select Layer To Add” dialoğuna erişilir. Takiben “Raster Options” düğmesine basılır ve “Display As” penceresine “Pseudo Color” ifadesi getirilerek “OK” düğmesine basılır.

7. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğun “Value” sütunu altındaki değerler istikamet derecelerini belirtmektedir. Yukarıda belirtilen kriterler göz önüne alınarak aşağıdaki işlemler yapılır:

• “Row” sütunu altından 10-0900 sıraları seçilir. “Color” sütunu altındandaki seçilmiş olan bu sıralardan her hangibirinin üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılarak, “As Is” renk paletine ulaşılır ve “Sarı” renk seçilir.

• “Row” sütunu altından 910-1800 sıraları seçilir, yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Mavi” renk seçilir.

• “Row” sütunu altından 1810-2700 sıraları seçilir, yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Yeşil” renk seçilir.

• “Row” sütunu altından 2710-3590 sıraları seçilir, yukarıda belirtilen işlemler aynen yapılarak, “Kırmızı” renk seçilir.

8. Böylece bakı görüntüsü, yönleri renklerle belirtecek şekle dönüşür.

Şekil-236

“Raster Attribute Editor” dialoğu ve istikamet analizi içeren bakı görüntüsü

9. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır. “Inquire Cursor” hareket ettirilerek istenen yerin koordinat ve istikamet bilgileri dialoğdan izlenir.



Şekil-237

Üzerine “Inquire Cursor” getirilmiş bakı analizi görüntüsü ve dialoğu

UYGULAMA-4 GÖLGELİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK

(Create a Shaded Relief Images)

Gölgeli kabartma görüntüler, yükseklikteki varyasyonların (değişimlerin) bir resmini sağlamaktadır. Arazinin gölgeli kabartması, güneşin tanımlanan “Azimuth” (00-3600) istikametine ve “Elevation” (00-900) yükseklik açısına bağlı olarak değişmektedir. Bu görüntüler ya DEM verisinden veya DEM verisi üzerine çakıştırılmış (Drape) bir görüntü kombinasyonundan oluşturulur. Gölgeli kabartma görüntüleri, etkili bir grafik aleti olup analiz amaçları için de kullanılabilir. Örneğin bir seri üretilen relief görüntü vasıtasıyla satıhdaki kar örtüsünün erime zamanı belirlenebilir. Keza gri scale tondaki bu görüntüler, aeromagnetic, radar, yer çekimi haritaları vb. hassas detayların geliştirilmesine de olanak sağlamaktadır. Askeri açıdan, çıkarma ve indirme yapılacak bölgelerin analizinde önemli materyallerdir.

1. Uygulama için, “Interpreter” iconu üzerine basılır. Takiben “Topographic Analysis” ve “Shaded Relief” ifadeleri seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.

2. Dialoğ üzerideki “Input DEM File: [*.img]” penceresine daha önce oluşturulan “Satıh.img” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine “golgeli_rel.img” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Ignore Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir, “Solar Azimuth” ve “Solar Elevation” pencerelerine güneşin istikamet ve yükseklik değerleri girilir ve “OK” düğmesine basılır

3. Otomatik olarak yapılan işlemlerin bitiminde “OK” düğmesine basılır.



4. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri kullanılarak, oluşturulan “golgeli_rel.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer ekranı üzerine getirilir.

Şekil-238

“Shaded Relief” dialoğu ve “golgeli_rel.img” görüntüsü

5. İstenmesi halinde, Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Keza, “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır. “Inquire Cursor” hareket ettirilerek istenen yerin koordinat bilgileri dialoğdan izlenir.

Şekil-239

“Raster Attribute Editor” dialoğu, üzerine “Inquire Cursor” getirilmiş “golgeli_rel.img” görüntüsü ve dialoğu



UYGULAMA-5 RENKLİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK

(Create a Painted Relief Images)

Renkli kabartma görüntüler, gölgeli kabartma görüntülerinin renkli bir şekli olup, siyah/beyaz (monokomatik) görüntülere göre arazinin daha çabuk anlaşılmasına olanak sağlarlar. Ayrıca, farklı renkler nedeniyle, eğimin ve yükseklik değişikliklerinin daha kolay tanınmasına imkan verirler. Gölgeli kabartma görüntülerin üretiminde olduğu gibi bunların üretiminde de, güneşin istikameti (Azimuth) ve yükseklik (Elevation) açısı girilerek, istenen zaman dilimindeki arazinin görünüşü ortaya çıkarılır.

1. Uygulama için, “Interpreter” iconu üzerine basılır. Takiben “Topographic Analysis” ve “Painted Relief” ifadeleri seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.

2. Dialoğ üzerideki “Input DEM File: [*.img]” penceresine daha önce oluşturulan “Satıh.img” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine “renkli_rel.img” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Ignore Zero in Output Stats” penceresi işaretlenir, “Solar Azimuth” ve “Solar Elevation” pencerelerine güneşin istikamet ve yükseklik değerleri girilir ve “OK” düğmesine basılır

3. Otomatik olarak yapılan işlemlerin bitiminde “OK” düğmesine basılır. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri kullanılarak, oluşturulan “renkli_rel.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer ekranı üzerine getirilir.

Şekil-240

“Painted Relief” dialoğu ve “renkli_rel.img” görüntüsü

4. İstenmesi halinde, Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Keza, “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır. “Inquire Cursor” hareket ettirilerek istenen yerin koordinat bilgileri dialoğdan izlenir.



UYGULAMA-6 RASTER MÜNHANİ GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK

(Create a Raster Contour Images) Uygulama, sayısal yükseklik modelinden istifade edilerek raster tarzda yeni münhani hatları katmanın üretimini içermektedir. Münhani hatlarının renkli olarak oluşması, yükseklik farklılıklarının birbirinden ayırt edilmesini kolaylaştırmıştır. Münhani aralıklarının değiştirilmesi de olanak dahilindedir.

1. Uygulama için, “Interpreter” iconu üzerine basılır. Takiben “Topographic Analysis” ve “Raster Contour” ifadeleri seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir.

2. Dialoğ üzerideki “Input File: [*.img]” penceresine daha önce oluşturulan “Satıh.img” ifadesi getirilir. “Output File: [*.img]” penceresine “raster_mun.img” ifadesi yazılır, “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Contour Interval” penceresine istenen münhani aralığı değeri girilir “OK” düğmesine basılır.

3. Otomatik olarak yapılan işlemler bittiğinde “OK” düğmesine basılır. Ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” ve “Recent” düğmeleri kullanılarak, oluşturulan “raster_mun.img” dosyasına erişilir ve seçilerek Viewer ekranı üzerine getirilir.

Şekil-241

“Raster Contour” dialoğu ve “raster_mun.img” görüntüsü

4. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna erişilir. Bu dialoğun “Elevation” sütunu altındaki değerler, münhaninin deniz seviyesinden olan yüksekliğini belirtmektedir.



Şekil-242

Münhani yüksekliklerini (Elevation) gösteren “Raster Attribute Editor” dialoğu

5. İstenmesi halinde, münhani yüksekliklerini içeren renkler seçilerek değiştirilebilir

6. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek ekran üzerine gelmesi ve dialoğunun açılması sağlanır. “Inquire Cursor” hareket ettirilerek istenen yerin koordinat ve yükseklik bilgileri dialoğdan izlenir.

UYGULAMA-7 GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİ

(Viewshed Analysiss)

Sivil ve askeri alanda geniş bir uygulama alanı bulunan görünürlük analizi; sayısal yükseklik modeli (DEM) üzerine gözlemci olarak adlandırılan insan, yayın anteni, radar vb. nesnelerin yerleştirilmesine ve bunların arazide görebileceği veya göremiyeceği yerlerin ortaya çıkarılmasına olanak sağlar. Gözlemcinin araziden olan yüksekliği (AGL) veya deniz seviyesinden olan yüksekliği (ASL) ve görüş mesafesi ayarlanabilir. Görünürlük analizi ile; elektronik yayınların ulaşabileceği veya radarın kaplama alanları belirlenebilir. Bu paralelde, yayını engelleyen arazi kesimi göz önüne alınarak yeni yansıtıcı veya role istasyonlarının yapımı planlanabilir.

1. Viewer üzerindeki “Open Layer” aletinin kullanımı ile erişilen “Select Layer To Add” dialoğundan “egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki “eldodem.img” dosyası seçilir. “Raster Options” düğmesine basılır, “Fit to Frame” penceresinin aktif olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılarak, sayısal yükseklik modelinin (DEM) Viewer’a açılması sağlanır.

2. “Open Layer” aleti ile aynı kütük içeriğindeki “eldoatm.img” isimli raster görüntüye ulaşılır ve seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesine basılır, “Clear Display” penceresindeki işaret kaldırılır ve “OK” düğmesine basılarak görüntü aynı Viewer üzerine getirilir.



Şekil-243

“eldodem.img” isimli DEM ve üzerine getirilmiş “eldoatm.img” görüntüsü

3. “Utility” menüsünden “Image Drape” ifadesi seçilerek 3 boyutlu arazi görüntüsü elde edilir. Bu görüntü yükseklik verisini “eldodem.img”den renkleri ise “eldoatm.img” den alır. Aynı zamanda “eldodem.img” görüntüsünün üzerine “Eye” (Gözlemci) ve “Target” (Hedef) isimli işaretler açılır.

Şekil-244

“Eye ve “Target” işaretleri açılmış “eldodem.img” ve 3 boyutlu “Image Drape” görüntüleri



4. “Image Drape” görüntüsü, “eldodem.img” görüntüsünün tamamını kapsamadığından detay seviyesinin (LOD) ayarlanması gerekmektedir. Bunun için,“Image Drape” görüntüsü üzerindeki “View” menüsünden “LOD Control” ifadesi seçilerek “Level of Detail” dialoğuna erişilir.

5. “Level of Detail” dialoğundaki “DEM LOD [%]” penceresine “100” değeri girilir, “ENTER” tuşuna ve “Apply” düğmelerine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-245

“Level of Detail” ve “Viewer Selection Instructions” dialoğları

6. Icon panelinden “Interpreter” ikonu seçilir, takiben “Topographic Analysis” ve “Viewshed” ifadeleri seçilerek “Viewer Selection Instructions” dialoğuna erişilir. “eldodem.img” ve “eldoatm.img” görüntülerinin bulunduğu viewer üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır. Böylece, 2 görüntü birbiriyle bağlanmış olur ve “Viewshed” dialoğunun ekrana açılması sağlanır.

7. “Image Interpreter” ve “Topographic Analysis” dialoğları kapatılır. 8. “Viewshed” dialoğundaki “Function” düğmesi aktif hale getirilir ve

“Output Type” penceresine “Multiple Viewsheds” ifadesi getirilir. Bu arada sağ ekrandaki “Color” ve “Definition” sütunları altındaki renk ve tanımları (Hidden: Görünmeyen, Visible: Görünen, Perimeter: Görüş alanı) incelenir. Takiben “Observer” düğmesi aktif hale getirilerek bu seçeneğe ilişkin dialoğa erişilir.

Şekil-246

“Function” düğmesi kapsamındaki “Viewshed” dialoğu



9. “Observer” dialoğu gözlemcinin bulunduğu yere ilişkin; “X”, “Y” koordinatlarını, “ASL” (Deniz seviyesinden olan yükseklik), “AGL” (Araziden olan yükseklik), “Range” (menzil), “Azimuth” (İstikamet) ve “FOV” (Görüs sahası açısı) bilgilerini içerir. İstenmesi halinde bu değerler değiştirilebilir ve bölgeye diğer bir gözlemci de eklenebilir.

Şekil-247

“Observer” düğmesi kapsamındaki “Viewshed” dialoğu

10. “Viewshed” dialoğundaki “X” koordinatı sütununa “471950.88” değeri girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Y” koordinatı sütununa “4421011.47” değeri girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Apply” düğmesine basılır.

11. Böylece “Viewshed” dialoğundaki kriterlere göre, 1 nci gözlemcinin görebileceği (açık mavi), göremiyeceği yerler ile görüş alanı dairesi (kırmızı), “eldodem.img” ve “eldoatm.img” görüntülerinin bulunduğu ve yeni ismi “Intervis1_ob.img” olan viewer üzerine gelir.

Şekil-248

Görünebilen alanları gösteren “Intervis1_ob.img” görüntüsü



12. Bölgeye ikinci bir gözlemci eklemek için, “Viewshed” dialoğu üzerindeki “Create” düğmesine basılır. Dialoğa eklenen 2 nci sıranın “X” sütununa “472474.65” değeri girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Y” sütununa “4419343.08” değeri girilir ve “ENTER” tuşuna basılır. Takiben “Apply” düğmesine basılır.

Şekil-249

2 nci gözlemci bilgileri girilmiş “Viewshed” dialoğu

13. Böylece, 2 nci gözlemcinin de gördüğü ve görmediği alanlar, “Intervis1_ob.img” görüntüsü üzerine çizilmiş olur. “Viewshed” dialoğundaki “Function” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğdan 2 nci gözlemcinin gördüğü yerlere ilişkin renk (koyu mavi) belirlenir.

Şekil-250

2 gözlemcinin görüş alanlarını içeren görüntü ve “Viewshed” dialoğu



14. Gözlemci ve hedefin durumunu düzenlemek ve Viewer’lar arasındaki bağlantıyı sağlamak için; “Eye” şekli mouse’un sol düğmesi ile seçilerek 1 nolu görüş alanının üstüne, “Target” şekli ise seçilerek 2 nolu görüş alanının üstüne getirilir. Keza bu işlemin tersi de yapılır. Böylece “Image Drape” görüntüsünün, gözlemci ve hedefin durumuna göre değiştiği görülür.

Şekil-251

1 nci gözlem alanından 2 nci alana ve 2 nci gözlem alanından 1 nci alana bakış

15. Gözlemciden hedefe bakışın parametrelerini ve grafiğini incelemek için, “Image Drape” görüntüsündeki “Position” menüsünden “Current position” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Position Parameters” dialoğundan istenen bilgilere ulaşılır.

Şekil-252

“Position Parameters” dialoğu

16. Oluşturulan görünürlük uygulamasını kayıt etmek için, “Viewshed” dialoğundaki “Save” düğmesine basılarak erişilen dialoğun “Viewshed File: [*.img]” penceresine “vs_tour.img” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır. Takiben “Viewshed” dialoğu kapatılır.

17. “Viewshed” dialoğundaki verinin sorgulanması için viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Raster Attributes Editor” dialoğuna ulaşılır.



18. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Add Class Names” ifadesi seçilir. Böylece dialoğa “Class Names” başlıklı bir sütun eklenir. “Row” sütunu altındaki “1”, “2” “3”, “4” nolu sıralara “Perimeter”, “Hidden Region”, “Visible by One Observer” ve “Visible by Two Observer” ifadeleri yazılır. Yazılan her ifadeden sonar, “ENTER” tuşuna basılır.

19. Dialoğa “Area” sütununun eklenmesi için, “Edit” menüsünden “Add Area Column” ifadesi seçilir. Ekrana gelen aynı isimli dialoğun “Units” penceresine “acres” ifadesi getirilir ve “OK” düğmesine basılır. Böylece dialoğun sonuna “Area” başlıklı bir sütun eklenmiş olur.

20. “Raster Attributes Editor” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Column Properties” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğa erişilir. Dialoğun “Columns” penceresi altındaki “Area” ve “Histogram” ifadeleri “Up” düğmesi kullanılarak “Color” ifadesinin altına getirilir. “Area” ifadesi seçilir, takiben “OK” düğmesine basılır.

Şekil-253

“Add Area Column” ve “Column Properties” dialoğları

21. Böylece “Area” ve “Histogram” değerleri, “Raster Attributes Editor” dialoğuna eklenmiş olur. “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilerek dialoğ kayıt altına alınır.

Şekil-254




22. Görünürlük analizini içeren viewer üzerindeki herhangibir yere mouse’un sol düğmesi ile basıldığında, “Raster Attributes Editor” dialoğunda o yere ilişkin bilgileri içeren sıra sarı renkte görülür.

23. “Raster Attributes Editor”, “Viewshed” dialoğları, “Intervis1_ob.img” ve “Image Drape” görüntüleri kapatılır.

UYGULAMA-8 ANAGLYPH METODU İLE 3 BOYUTLU STEREO GÖRÜNTÜ ÜRETMEK

(Create a 3D stereo images with Anaglyph method)

Anaglyph, oryante edilmiş veya edilmemiş 2 stereo çiftten 3 boyutlu görüntü oluşturan bir metoddur. Bu metod ile üretilmiş görüntü, kırmızı ve mavi/yeşil renkli gözlük kullanılarak 3 boyutlu olarak görünür. Görünüşü, birbirini izole eden renkler sağlamaktadır.

1. “Interpreter” ikonu, “Topographic Analysis” ve “Anaglyph” ifadeleri seçilerek “Anaglyph Generation” dialoğuna erişilir.

2. Dialoğ üzerinde aşağıda belirtilen işlemler yapılır:

• “Input DEM : [*.img]” penceresine “egtf_cd.2” kütüğü kapsamındaki “eldodem.img” isimli sayısal yükseklik modeli getirilir,

• “Input Image : [*.img]” penceresine aynı kütük kapsamındaki “eldoatm.img” görüntüsü getirilir,

• “Output Image : [*.img]” penceresine “anaglyph.img” ifadesi yazılır ve “ENTER” tuşuna basılır,

• “Left Eye” ve “Right Eye” pencerelerine kullanılacak gözlüğün renkleri getirilir,

• İstenmesi halinde “Exaggeration” (abartı) penceresine örneğin “2” değeri girilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-255

“anaglyph.img” dialoğu



3. Otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.

4. Ekrana yeni bir viewer açılır ve oluşturulan “anaglyph.img” görüntüsüne erişilerek açılması sağlanır.

5. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilerek ekrana gelen “Set Layer Combination for” dialoğu üzerindeki “3”, “2” ve “1” değerlerinin yerine “1”, “2” ve “3” değerleri girilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-256

“Set Layer Combination for” dialoğu

6. Oluşan 3 boyutlu stereo modele, krmızı ve mavi/yeşil rekli gözlükle bakıldığında yükseklikler ve çukurlar 3 boyutlu olarak görünür.

Şekil-257

Anaglyph metodu ile üretilmiş 3 boyutlu stereo model


Erdas Imagine

Education

Transcript of Erdas Imagine