EPILOGI / MONEY MECHANISMS (December 2011)

ΜΗ

ΧΑ

ΝΙΣ

ΜΟ

Ι ΤΟ

Υ Χ

ΡΗ

ΜΑ

ΤΟΣ

ΔΕ

ΚΕ

ΜΒ

ΡΙΟ

Σ 2

01

1

ΓΝΩ

ΣΗ

• Ε

ΠΕΝ

ΔΥΣ

Η •

ΑΝ

ΑΠ

ΤΥΞ

Η •

ΑΞ

ΙΑ •

KN

OW

LED

GE

• IN

VES

TMEN

T •

DEV

ELO

PMEN

T

VA

LUE

ΓΝ

ΩΣ

Η •

ΕΠ

ΕΝΔ

ΥΣ

Η •

ΑΝ

Α

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ • ΕΤΟΣ 21ο • ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

&Μια πολυτάραχη διαδροµή προς την αλλαγή, που θα έρθει,

νοµοτελειακά, µέσα από την κρίση&Ο χρόνος, το χρήµα τα δεσµά της ύφεσης

ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΙΔΙΟΤΗΤΑ:

ΤΗΛΕΦΩΝΟ: FAX: E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

Κατηγορία Συνδρομής Ετήσια Διετής

Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 € 160 €

Τράπεζες - Ασφάλειες - Δημόσιο 125 € 225 €

Φοιτητές(αποστολή φοιτητικής ταυτότητας) 48 € 88 €

Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισμοί - Πρεσβείες - Βιομηχανικά & Επιχειρηματικά Συγκροτήματα

Συνδρομή Εξωτερικού 165 € 275 €

Συνδρομή φοιτητών εξωτερικού(αποστολή φοιτητικής ταυτότητας) 115 € 185 €

Στις τιμές περιλαμβάνεται Φ.Π.Α. 5%

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ


ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:

ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ:ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 786 (ALL MEDIA A.E.)ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.)ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.)ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούμε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)

ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ

ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: ..............................................................................................................................................

Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: .................................................................

ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: ..............................................................................................................................................

Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: ................................................................. Καποδιστρίου 2 & Λεωφ. Δημοκρατίας 83, 154 51, Νέο Ψυχικότηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850, [email protected]

Το πακέτο συνδροµής περιλαµβάνειτα 6 διµηνιαία τεύχη της Ε και τις ετήσιεςεκδόσεις της. Επιπλέον, παρέχεται 20% έκπτωση στις online βάσεις δεδοµένωντου economics.gr

∆ ε ί τ ε π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς γ ι α τ η ν Ε Π Ι Λ Ο Γ Η κ α ι τ ι ς ε τ ή σ ι ε ς ε κ δ ό σ ε ι ς τ η ς A L L M E D I A σ τ ο e p i l o g i m a g . g r

Γίνετε συνδροµητής στην Ε

dtp

adv-link

www.cosmote.gr

© 2011 KPMG Advisors A.E., a Greek Societe Anonyme and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated with KPMG International Cooperative (“KPMG International”), a Swiss entity. All rights reserved. The KPMG name, logo and "cutting through complexity" are registered trademarks or trademarks of KPMG International Cooperative

dtp

adv-link

www.kpmg.com/gr

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011Μ Η Χ Α Ν Ι Σ Μ Ο Ι ΤΟΥ Χ Ρ Η Μ ΑΤΟΣ4

ΗΓΕΤΕΣ | ΣΕΛ. 34 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ | ΣΕΛ. 56

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ | ΣΕΛ. 58 Τ Ο Ο ∆ ΟΙ Π Ο Ρ Ι ΚΟ Τ Η Σ Κ Ρ Ι Σ Η Σ | Σ Ε Λ . 2 2ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ | ΣΕΛ. 48

08 | EDITORIAL

10 | ΟΙΚΟΝΟΜIΑ ΚOΣΜΟΣ & ΕΛΛA∆ΑΕλληνική Οικονοµία – Το στοίχηµα του Τεχνο-κράτη //∆ιέξοδοι από την ύφεση –Πτήση στην ανάκαµψη // Ελληνικές τράπεζες – «Κούρεµα» προσδοκιών // Τράπεζες και κρατικό χρέος – Το µέγεθος του προβλήµατοςΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

21 | ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

22| ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ – ΤΟ Ο∆ΟΙΠΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Ο χρόνος, το χρήµα και τα δεσµά της ύφεσηςΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

34 | ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ – Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝΗγέτες, πολιτική & οικονοµίαΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

44 | ΠΟΛΙΤΙΚΗ – Η ΕΛΛΑ∆Α ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΜΕΡΑΣΕλεύθεροι(;) πολιορκηµένοιΑπό τον Παναγιώτη Μαυρίδη

48 | ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ – Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥΌταν οι µηχανισµοί του χρήµατος παράγουν κρίσηΑπό τον Αντώνη Λιβιεράτο

55 | ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

56 | ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ∆έσµιες του χρέουςΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

58 | ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣΜια κρίση µπορεί να µετατραπεί σε µοναδική ευκαιρίαΑπό τον Χρήστο Κώνστα

62 | ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ∆ΗΜΟΣΙΟPas de deuxΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

64 | ΟΙΚΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣΟίκοι αξιολόγησης και κρίσηΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

68 | ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣALPHA EUROBANK, ένα βήµα µπροστάΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

70 | ΤΑ ΚΑΝΑΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣΟι αριθµοί που ενδιαφέρουν για τους µηχανισµούς που κινούν τα νήµατα στην Ελλάδα και τον ΚόσµοΑπό το Επιτελείο των «ΜτΧ»

74 | ΧΡΗΜΑΤΟ∆ΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣΑντικλείδι ανάπτυξης ένα νέο ταµείο εγγυήσεωνΑπό τον Πλούταρχο Σακελλάρη της ΕΤΕπ

80 | ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝΟ µανδύας της ύφεσης και οι ∆ον Κιχώτεςτης ανάπτυξηςΑπό τον Αντρέα Αθανασόπουλο της Εθνικής Τράπεζας

84 | ΛΙΑΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚHΣυνέντευξη µε τον Στέλιο Πιρπινιάτης HSBC ΕλλάδοςΑπό τη Θώµη Μελίδου

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ ΕΝ Α

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

dtp

adv-link

www.hsbc.gr/hsbcpremier

6 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

88 | FACTORINGΣυνέντευξη µε τον Πάνο Παπαθεοδώρου της Marfin Factors & ForfaitersΑπό τη Θώµη Μελίδου

92 | ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑΣυνέντευξη µε τον Αλέξανδρο Σαρρηγεωργίουτης EFG-Eurolife Ασφαλιστική Από την Έλενα Ερµείδου

94 | Συνέντευξη µε τον Giuseppe Zorgnoτης Chartis Ελλάς Από την Έλενα Ερµείδου

96 | Συνέντευξη µε τον Γιώργο Μινέττα της Ευρωπαϊκή Ένωσις - Ασφάλειες Μινέττα Από την Έλενα Ερµείδου

98 | Συνέντευξη µε τον Τριαντάφυλλο Λυσιµάχου της Τράπεζας Πειραιώς Από την Έλενα Ερµείδου

102 | ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ∆ΥΝΑΜΙΚΟΚίνητρα για τον εργαζόµενο του αύριοΑπό την Κατερίνα Τριβυζάτης Eurobank EFG Business Services

104 | ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣυνέντευξη µε τον Αντώνη Τσιµπούκη της Cisco Από τον Παναγιώτη Ανδριανέση

108 | ΤΡΑΠΕΖΕΣ & ∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΤραπεζική επικοινωνία, µόνη ψάχνει...Από τον ∆ηµήτρη Κορδερά

112 | ΤΡΑΠΕΖΕΣ & ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ Συνέντευξη µε τον Γιώργο Βελισσάριο της Adel Saatchi & Saatchi Από τον ∆ηµήτρη Κορδερά

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ // ∆εκέµβριος 2011 / Τιµή πώλησης: 10€

ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΟΥ 2 & ΛΕΩΦ. ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 83,154 51 Ν. ΨΥΧΙΚΟΤηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: [email protected]: www.epilogimag.gr

EΚ∆ΟΤΗΣ - ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣΘΩΜΗ ΜΕΛΙ∆ΟΥΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝ∆ΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙ∆ΟΥ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡ∆ΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙ∆ΗΣ,ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣΘΟ∆ΩΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΤΜΗΜΑ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ

ΥΠΟ∆ΟΧΗ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ

ΑΤΕΛΙΕ Α. ΠΑΠΑ∆ΕΑ

ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852email: [email protected]

∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688email: [email protected]

ΣΥΝ∆ΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 850email: [email protected]

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850email: [email protected]ΤΑΧΥ∆ΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER

Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδή-ποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχο-γράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες ∆ιεθνούς ∆ικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΓΝΩ

ΣΗ

• Ε

ΠΕΝ

∆Υ

ΣΗ

• Α

ΝΑ

ΠΤ

ΥΞ

Η •

ΑΞ

ΙΑ •

KN

OW

LED

GE

• IN

VES

TM

EN

T •

DE

VE

LOP

ME

NT

VALU

E

ΓΝ

ΩΣ

Η •

ΕΠ

ΕΝ

∆Υ

ΣΗ

• Α

ΝΑ

ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΣΑΡΡΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΣΤΕΛΙΟΣΠΙΡΠΙΝΙΑΣ

ΑΝΤΩΝΗΣΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ

G I U S E P P E Z O R G N O

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣΛΥΣΙΜΑΧΟΥ

dtp

adv-link

www.otetv.gr

8 ΑΠO ΤΟΝ ΕΚ∆OΤΗ8

ΣΤΗΝ ΕΛ Λ A ∆ Α, µετά την ευρωπαϊκή συµφωνία της 26/10 ο υπουργός Οικονοµικών παρουσίασε το «κούρεµα» των ελ-ληνικών οµολόγων ως επιτυχία. Ένα µήνα αργότερα, ο διοικη-τής της Τράπεζας της Ελλάδος, δηλώνει ότι θα µπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν το Μνηµόνιο είχε εφαρµοστεί σωστά, εκφρά-ζοντας επιφυλάξεις για τις επιπτώσεις του, µε αναφορά και στις επιφυλάξεις της ΕΚΤ και του τωρινού πρωθυπουργού. Τελικά το «κούρεµα» ήταν επιτυχία ή απλά λύση ανάγκης; Οι Ευρωπαίοι ηγέτες µετά τη σύνοδο κορυφής συζητούν τη δυνατότητα του EFSF να µοχλευτεί ως και 5 φορές, δηλαδή να αντλεί κεφάλαια από τις αγορές για να αυξήσει το οπλοστάσιό του, για να αντι-µετωπίσει την κρίση κρατικού χρέους. Σε λιγότερο από ένα µήνα διαπιστώνουν ότι αυτό δεν είναι εφικτό, αφού η εµπιστοσύνη των αγορών στις δυνατότητες της Ευρώπης να αντιµετωπίσει την κρίση µε τα υπάρχοντα εργαλεία είναι χαµηλή ως ανύπαρκτη. Πυροσβεστικά, σχεδιάζει να δανειστεί µε έντοκα, δηλαδή βραχυ-χρόνια. Υπάρχει ρεαλισµός στους σχεδιασµούς ώστε η συνεχής διάψευση να µην εντείνει την αβεβαιότητα;

Η ΕΚΤ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ προχωρά σε πράξεις χορήγησης ρευστότητας σε δολάρια για να διευκολύνει τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ένα µήνα αργότερα διαπιστώνει ότι αυτό δεν ήταν αρκετό και προχωρά σε νέες, για παροχή φθηνότερης ρευ-στότητας, σε συντονισµό µε τις µεγάλες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη. Και εδώ οι εξελίξεις προφανώς τρέχουν πιο γρήγορα από τους σχεδιασµούς της πολιτικής. Τα αυστη-ρότερα κριτήρια στις χορηγήσεις των τραπεζών, καθώς οδηγούνται σε αποµόχλευση των ισολογισµών τους και ο πιστωτικός κίνδυνος έχει αυξηθεί, έχουν οδηγήσει σε επιδείνωση των συνθηκών χρηµατοδότης των µικροµε-σαίων επιχειρήσεων, όχι µόνο στην Ελλάδα λόγω ειδικών συνθηκών, αλλά και στην Ευρωζώνη. Οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη αναµένονται, όπως και τελικά και στα δηµόσια οικονοµικά. Η κρίση µεταφέρεται εκτός ευρωζώνης. Παράδειγµα οι συστάσεις της αυστριακής κεντρικής τράπε-ζας προς τις 3 µεγαλύτερες τράπεζες της χώρας να περιο-ρίσουν την έκθεση τους στην Αν. Ευρώπη, για να προλά-

βει ζηµιές που θα την αναγκάσουν να τις στηρίξει και θα θέσουν σε αµφισβήτηση την ανώτατη πιστοληπτική αξιο-λόγηση της χώρας. Αν η τάση γενικευτεί µε απόσυρση ευ-ρωπαϊκών κεφαλαίων, η στενότητα χρηµατοδότησης στην περιοχή µέσω της ύφεσης που θα ακολουθήσει θα επι-στρέψει στην ευρωζώνη. Η Γερµανία αρνείται εγγυήσεις στις τράπεζες από ευρωπαϊκό όργανο (κάτι ανάλογο της αµερικανικής παρέµβασης) αν και διατυπώνονται αµφι-βολίες για τη δυνατότητα των χωρών σε πρόβληµα να τις παράσχουν µόνες τους, στην περίπτωση που χρειαστούν, εφόσον ήδη αντιµετωπίζουν πρόβληµα χρηµατοδότησης από τις αγορές. Και εδώ η αβεβαιότητα επιτείνει το πρό-βληµα. Η παρέµβαση, αφού η κρίση ξεσπάσει, θα έχει πε-ριορισµένη αποτελεσµατικότητα.

ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ είναι µερικά µόνο από όσα δείχνουν ότι τώρα εισερχόµαστε στην πέµπτη πράξη του δράµατος. Η Ευρώπη από τη χρηµατοπιστωτική κρίση του 2008, πέρασε στην ύφεση, στη συνέχεια στην κρίση κρατικού χρέους και από τον περασµένο Ιούλιο στην κρίση τραπεζών. Σήµερα, το θέµα είναι αν µε συντονισµένες ενέργειες το δράµα θα κλείσει εδώ. ∆ιαφορετικά θα έχει και πέµπτη πράξη, αυτή της παρατεταµένης ύφεσης (η στασιµότητα είναι βέβαιη). Η Ελλάδα, από τον υπερδανεισµό και την αναποτελεσµατικό-τητα, πέρασε στην ύφεση, την κρίση χρέους και την κρίση τραπεζών. Η έκβαση της πέµπτης πράξης εξαρτάται από την Ευρώπη και τους µηχανισµούς της, αλλά και από την πολιτι-κή στο εσωτερικό. Καθώς η ανάκαµψη σε κάθε νέα έκθεση της τρόικας µετατίθεται ένα χρόνο αργότερα µε ένα µνηµό-νιο που δύσκολα εφαρµόζεται, το παιχνίδι θα κριθεί από τη µείωση των κρατικών δαπανών, φυσικά όχι των επενδυτι-κών που έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα για την οικονοµία. Καθώς όλα τελικά καταλήγουν στο χρήµα, προ-ϋπόθεση για τη ροή του είναι η εµπιστοσύνη των αγορών, των οικονοµικών µονάδων και των καταναλωτών. Η Ελλάδα την έχασε από τα λάθη της, η Ευρώπη κινδυνεύει να τη χά-σει από αδράνεια, υπαναχώρηση και αναβλητικότητα.

Στην πέµπτη πράξη του δράµατος

Ευαγγελία Παπαϊωάννου

dtp

adv-link

www.this.gr

10ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ελλάδα

Το ΖηΤουμεΝο ςημερα εΙΝαΙ η μεΤαΤροπη

Της γεΝΙΚευμε-Νης αΙςθηςης

αΔΙεΞοΔΩΝ ΚαΙ μηΔεΝΙςΤΙΚης απαΙςΙοΔοΞΙας

ςε εΝαυςμα, ςΤα μεΤρα ΤΩΝ

ΔυΝαΤοΤηΤΩΝ, γΙα μΙα Νεα αΝο-

ΔΙΚη πορεΙα.

ε π Ι Τ ε λ ε Ι ο

ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ 5Ο ΕΤΟΣ σε ύφε-ση, το ποσοστό ανεργίας στο 18%, την ιδι-ωτική κατανάλωση µετά από βαθιά υπο-χώρηση 6% το 2011 να οδεύει προς νέα µείωση 4% το επόµενο έτος, τις επενδύσεις να υποχωρούν για 5ο συνεχόµενο έτος (το 2012 υπολογίζονται σε επίπεδο λιγότερο από το µισό του 2007), την κτηµαταγορά σε τέλµα και το χρηµατιστήριο στο ναδίρ, η χώρα πρέπει να µειώσει το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα το 2012 κατά 5 δισ. ευρώ περίπου για να κλείσει στο 6,8% του αεπ ή στο 5,3% µετά το PSI. Στη συνέχεια, κατά 5,5 δισ. τη διετία 2013-2014, ποσό που η τρόικα (ευτυχώς) επιµένει να εξοικονοµη-θεί µε µειώσεις δαπανών. Ήδη, µε τις γνω-στές καθυστερήσεις στην εφαρµογή των µέτρων που έχουν αποφασισθεί ο στόχος για έλλειµµα 7,8% του αεπ το 2011 δεν επι-τεύχθηκε και προβλέπεται σήµερα στο 9% περίπου. Και µάλιστα για την επίτευξή του 9% απαιτήθηκαν πρόσθετα µέτρα περικο-πών δαπανών και άλλα εισπρακτικού χαρα-κτήρα όπως η έκτακτη εισφορά στα ακίνη-τα. Φυσικά, στην απόκλιση από τον στόχο συνέβαλλε και το ότι η ύφεση στην Ελλάδα αποδείχθηκε πολύ βαθύτερη από τις προ-βλέψεις της τρόικας και οι διεθνείς εξελίξεις λιγότερο ευνοϊκές. Χαρακτηριστικά προβλέ-

πεται ρυθµός ανάπτυξης στην ευρωζώνη 0,5% µόλις το 2012, που σηµαίνει περιορι-σµένη ώθηση στις ελληνικές εξαγωγές. Ο κ. Παπανδρέου και η κυβέρνησή του δια-πίστωσαν αργά ότι οι καθυστερήσεις στις περικοπές δαπανών – άραγε πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι δαπάνες για µισθούς, συ-ντάξεις και πρόσθετες παροχές του Δηµοσί-ου το 2011 µειώθηκαν µόλις 1,8% - και στις συγχωνεύσεις/καταργήσεις φορέων έχουν πολύ υψηλό τίµηµα. Η πρόκληση για τον νέο πρωθυπουργό, Λουκά Παπαδήµο, είναι διπλή. Στο εσωτερικό, η απαρέγκλιτη εφαρ-µογή των µέτρων που αποφασίζονται για την περιστολή δαπανών, ώστε να µην προ-σφεύγει η κυβέρνηση σε νέα µέτρα κάθε φορά που οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται, τα οποία υπονοµεύουν την ήδη χαµηλή εµπι-στοσύνη των πολιτών, αυξάνοντας την αβε-βαιότητα. Η αβεβαιότητα είναι καταστροφι-κή για τη ζήτηση, χωρίς την ανάκαµψη της οποίας η έξοδος από την ύφεση αποµακρύ-νεται. Επίσης, η δίκαιη κατανοµή των βα-ρών, κάτι που δεν επιτρέπουν οι ισοπεδω-τικές οριζόντιες περικοπές δαπανών, που αφήνουν άθικτους τους µηχανισµούς που παράγουν ελλείµµατα. Στο εξωτερικό, κα-θοριστική είναι η αποφασιστικότητα στην υποστήριξη της θέσης ότι τόσο βαθιά δηµο-σιονοµική προσαρµογή, που στραγγαλίζει και το πρόγραµµα δηµοσίων επενδύσεων, δεν επιτρέπει την έξοδο από την ύφεση. Οι καθυστερήσεις στην εφαρµογή των συµ-φωνηθέντων µε την τρόικα υπονόµευσαν τη διαπραγµατευτική µας ικανότητα, ωστό-σο ποτέ δεν είναι αργά για να πετύχουµε πιο ισορροπηµένη σύνδεση δηµοσιονοµι-κής προσαρµογής και συνθηκών στήριξης της πραγµατικής οικονοµίας. Δεν πρέπει να αγνοείται και ότι το κούρεµα των ελληνικών οµολόγων που περιλαµβάνει και τα ασφαλι-στικά ταµεία αναπόφευκτα θα επιτείνει την ύφεση, µε τις νέες περικοπές συντάξεων που συνεπάγεται. Οι δηλώσεις ότι οι απώ-λειες θα καλυφθούν από τον προϋπολογι-σµό µικρή αξία έχουν αφού ήδη µε δυσκο-λία καλύπτει τις επιχορηγήσεις προς αυτά.

>Το ςΤοIΧημα Του ΤεΧΝοΚρAΤη

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011 11

dtp

adv-link

www.chartisinsurance.gr

12ΟΙΚΟΝΟΜIΑ ∆ιέξοδοι από την ύφεση

>πΤηςη ςΤηΝ αΝαΚαμΨη

Το μεγαλο ςΤοΙ-Χημα γΙα Τη

ΧΩρα, η εΞοΔος απο ΤηΝ υΦεςη.η αΔυΝαμη ελ-λαΔα ΔΙαθεΤεΙ ΚαποΙα «ΔυΝα-Τα» ςημεΙα, Τα οποΙα ςΤο με-

Τρο που θα αΞΙο-ποΙηθουΝ, μπο-ρουΝ Να βοηθη-ςουΝ ςημαΝΤΙΚα ΤηΝ προςπαθεΙα.

Ε Π Ι Τ Ε Λ Ε Ι Ο

ΣΤΗΝ ΤΩΡΙΝΗ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ δύσκολη συ-γκυρία, µε τη ζήτηση στην οικονοµία να συρρικνώνεται, µόνη διέξοδος φαίνεται να είναι η τόνωση των επενδύσεων. Πώς όµως µπορεί να επιτευχθεί όταν η υποχώ-ρηση της κατανάλωσης αποθαρρύνει τις προοπτικές για τον υποψήφιο επιχειρηµα-τία; Όταν η έλλειψη χρηµατοδότησης δυ-σχεραίνει τις προοπτικές του υποψήφιου επιχειρηµατία; Και ποιοι τοµείς προσφέρο-νται για αξιοποίηση;

•• Κατ’ αρχήν για το ΕΣΠΑ που παρουσι-άζει µεγάλες καθυστερήσεις, µιας και τα προς διάθεση στην Ελλάδα κεφάλαια υπο-λογίζονται σε 14 δισ. ευρώ, µόνη ελπίδα είναι η οµάδα δράσης υπό τον Χορστ Ράι-χενµπαχ, που θα επιταχύνει τις διαδικασίες απορρόφησης. Δεν αρκούν µόνο αυτές φυ-σικά, το ζήτηµα των κεφαλαίων για την κά-λυψη της εθνικής συµµετοχής είναι κρίσιµο. Αν τα σχέδιά του για προώθηση της δηµι-ουργίας ενός ταµείου εγγυήσεων, το οποίο θα χρησιµοποιηθεί και για την κάλυψη των δανείων από την ΕΤΕπ, προχωρήσουν, η τόνωση της οικονοµίας θα είναι ένα πρώτο βήµα για τη βάση εξόδου από την ύφεση. Οι οδικοί άξονες που έχουν σταµατήσει αλ-

λά και άλλα έργα θα δώσουν το σήµα ότι κάτι κινείται. Φυσικά προϋπόθεση για τα ανωτέρω είναι η οµαλή πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, ώστε οι Ευρωπαίοι να έχουν έναν αξιόπιστο συνοµιλητή απέναντί τους. Το ότι οι αιτήσεις νέων επιχειρηµατιών για ένταξη στο πρόγραµµα Νέα Επιχειρηµατικό-τητα ξεπέρασαν τις προβλέψεις δείχνει ότι το «υλικό» για την επόµενη µέρα υπάρχει.

•• Αξιοποίηση της περιουσίας του κρά-τους. Περίπου το 50% του προγράµµατος αξιοποίησης της περιουσίας του Δηµοσί-ου αναφέρεται σε ανάπτυξη ακινήτων. Ο τοµέας αυτός παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και απαιτεί χρόνο. Ωστόσο είναι πολύ ση-µαντικός, µπορεί να µετασχηµατίσει εκτά-σεις σε πόλους ανάπτυξης και δηµιουργίας εισοδηµάτων, παράδειγµα το Ελληνικό. Σε συνδυασµό µε την επιτάχυνση των απο-κρατικοποιήσεων υποδοµών θα συνεπά-γεται πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα για την οικονοµία. Η συγκυρία είναι δυσµενής για πωλήσεις, για µια πώληση πρέπει να υπάρχει και αγοραστής, όµως είναι πολύ σηµαντική η συστηµατική προώθηση της.

•• Αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της Ελλάδας, µε προσέλκυση ξένων επενδυ-τών (φυσικά όχι κατά το παράδειγµα των µεγάλων καθυστερήσεων στα µεταλλεία χρυσού της Χαλκιδικής). Οι επενδύσεις αυ-τές από τη φύση των προϊόντων τους είναι εξωστρεφείς, µειώνοντας το εξωτερικό έλ-λειµµα της χώρας. Ο πρώην υπουργός Νί-κος Μάρτης, σε γράµµα του στην Καθηµε-ρινή (23/9/2011) περιγράφει «Η Ελλάδα έχει ουράνιο (βεβαιωµένα αποθέµατα 7 τόνους), νικέλιο, χρυσό, άργυρο, χρώµιο, βωξίτες, λευκόλιθο, µαγγάνιο, µικτά θειούχα, µόλυ-βδο, σιδηροπυρίτη κοινό και χαλκούχο και άλλα βιοµηχανικά ορυκτά όπως σµύριδα, βαρυτίνη, καολίνη, µπενζονίτη, περλίτη, κίσσηρη, στεατίτη, φθορίτη, µάρµαρα, θη-ραϊκή γη, γύψο, λιγνίτες, πυριτικό οξύ κ.ά. Εάν αξιοποιηθεί ο πλούσιος ορυκτός πλού-τος της Ελλάδας, η οικονοµική κατάσταση της χώρας µας θα είναι διαφορετική».


dtp

adv-link

www.marfinfactors.gr

14ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ Ελληνικές τράπεζες

>«Κουρεμα» προςΔοΚΙΩΝ

Το μεγαλυΤε-ρο Κουρεμα

ΤΩΝ ελληΝΙΚΩΝ ΚραΤΙΚΩΝ ομο-λογΩΝ ηΤαΝ γΙα

πολλους αΝαπο-ΦευΚΤο. Το θεμα

ΤΩρα εΙΝαΙ Να μηΝ οΔηγηςεΙ ςε «Κουρεμα» προ-

οπΤΙΚης γΙα ΤΙς ελληΝΙΚες Τραπε-Ζες ΚαΙ ΤΩΝ θεςε-

ΩΝ Τους ςΤη Ν.α. ευρΩπη.


ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΚΑΡΔΙΩΤΙΚΑ. Το 10µηνο του 2010, το 31% των εσόδων του προϋπολογισµού διατέθηκαν για πληρω-µή τόκων. Το ποσοστό το 2011 έφθασε το 38%. Συνεπώς το µεγαλύτερο κούρεµα της ονοµαστικής αξίας των κρατικών οµολό-γων ήταν αναπόφευκτο, αφού όπως τόνι-σε και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλά-δος, Γιώργος Προβόπουλος, το Μνηµόνιο δεν εφαρµόστηκε σωστά. Τι σηµαίνει αυτό για τις ελληνικές τράπεζες; Δεδοµένου ότι έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους οµόλογα περίπου 50 δισ. ευρώ, η αποµείωση της αξίας τους κατά 50% δηµιουργεί απώλειες περίπου 25 δισ. ευρώ, πολύ µεγαλύτερες από την καθαρή τους θέση, οδηγώντας τες στο Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθε-ρότητας για κεφαλαιακή ενίσχυση αν δεν καταφέρουν να αντλήσουν κεφάλαια από τους µετόχους και την αγορά. Που ουσι-αστικά σηµαίνει την κρατικοποίησή τους για ένα διάστηµα, αν δεν αλλάξει ο νόµος που προβλέπει έκδοση κοινών µετοχών στα χέρια του Δηµοσίου (οι ευρωπαϊκές µπορούν να εκδώσουν προνοµιούχες αν προσφύγουν στο EFSF, που σηµαίνει ότι οι παλαιοί µέτοχοι διατηρούν τον έλεγ-

χο). Για να έχουµε τάξη µεγέθους, η χρη-µατιστηριακή αξία των 4 µεγαλύτερων (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς) βρίσκεται σήµερα στα 2,6 δισ. ευρώ από 60 δισ. προ τετραετίας. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στη λειτουργία τους; Το «κού-ρεµα» των οµολόγων θα οδηγήσει σε µε-γαλύτερη πιστωτική ασφυξία την αγορά, καθώς οι τράπεζες στην προσπάθειά τους να επιτύχουν/διατηρήσουν υψηλό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας θα οδηγηθούν σε µεγαλύτερο περιορισµό των χορηγήσεων, εντείνοντας την ύφεση. Στην ίδια κατεύ-θυνση οδηγεί και η άνοδος των δανείων σε καθυστέρηση στο 12,8% των συνολι-κών από 10,5% το 2010 και των καθαρών καθυστερήσεων -διαφορά των δανείων σε καθυστέρηση και των προβλέψεων- από 47% των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων σε 66%. Η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές θα µετακινηθεί περισσότε-ρο στο µέλλον, καθώς ο κίνδυνος χώρας δύσκολα διαγράφεται από τη µνήµη των αγορών. Ήδη αντιµετωπίζουν µεγάλη δι-αρροή καταθέσεων ενώ η αξία των τίτλων που προσκοµίζουν στο ευρωσύστηµα για άντληση ρευστότητας µειώνεται. Από τα 150 δισ. ευρώ των κρατικών εγγυήσεων έχουν αντλήσει περίπου τα µισά. Οι πρό-σθετες εγγυήσεις του Δηµοσίου 60 δισ. ευρώ για ρευστότητα από την Τράπεζα της Ελλάδος απλά θα περιορίσουν τον ρυθµό µείωσης των χορηγήσεων. Το τελευταίο έχει εξαιρετικά µεγάλη σηµασία, καθώς η αδυναµία χρηµατοδότησης στραγγαλίζει τις προοπτικές ανάκαµψης. Πιθανή παρά-πλευρη συνέπεια, η απώλεια/συρρίκνωση των θέσεών τους στη ΝΑ Ευρώπη, στην προσπάθειά τους να ισχυροποιηθούν κε-φαλαιακά, µιας και οι όροι που δροµολο-γούνται στην Ευρώπη για τις τράπεζες που προσφεύγουν σε κρατική στήριξη µιλούν για αναδιάρθρωση που µπορεί να περι-λαµβάνει πωλήσεις θυγατρικών, κάτι που θα οριστικοποιούσε την απώλεια µιας µε-γάλης ευκαιρίας για τη χώρα να καταστεί ισχυρός τραπεζικός περιφερειακός πόλος.


dtp

adv-link

www.piraeusbank.gr

16ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Τράπεζες και κρατικό χρέος

>Το μεγεθος Του προβλημαΤος

περΙπου 90 ΔΙς. ευρΩ εΚΤΙμα η

εε οΤΙ θα ΧρεΙα-ςΤουΝ οΙ ευρΩ-

παΪΚες ΤραπεΖες γΙα Να ΚαλυΨουΝ

απΩλεΙες απο ΚραΤΙΚα ομολο-γα, ςε μΙα αγορα οπου 3,2 ΤρΙςεΚ. ευρΩ βρΙςΚοΝΤαΙ

ςε περΙοΧH αυΞη-μεΝου ΚΙΝΔυΝου.


ΠΕΡΙΠΟΥ ΤΑ 6,5 ΤΡΙΣΕΚ. ΕΥΡΩ ΕΚΤΙΜΑ ΤΟ ΔΝΤ την αγορά κρατικών οµολόγων της ευρωζώνης. Από το ποσό αυτό, περίπου το µισό, 3,2 τρισεκ. ευρώ εµφανίζει σηµάδια αυξηµένου κινδύνου. Ενάµιση χρόνο πριν, µόνο η Ελλάδα, µε συµµετοχή 5% στο συ-νολικό χρέος της ευρωζώνης, βρισκόταν στην περιοχή υψηλού κινδύνου, όταν όλοι νόµιζαν ότι η κρίση θα σταµατήσει εκεί. Σήµερα στην περιοχή κινδύνου, εκτός από την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, που ήδη βρίσκονται στον Μηχανισµό Στήριξης, το ΔΝΤ τοποθετεί και την Ιταλία, στην οποία αναλογεί το 29% του κρατικού χρέους της ευρωζώνης, την Ισπανία µε 9% και το Βέλ-γιο µε 5%. Συνεπώς, επόµενο ήταν να πιε-στούν και οι άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες, µετά τις ελληνικές, που έχουν σηµαντική έκθεση σε κρατικό χρέος της ευρωζώνης και πρώτες από όλες, οι γαλλικές. Η µε-γάλη υποχώρηση των τιµών των µετοχών τους, καθώς η εµπιστοσύνη των επενδυ-τών υποχωρεί, έχει οδηγήσει σε µείωση της χρηµατιστηριακής τους αξίας σε ενάµι-ση χρόνο κατά 40%. Μάλιστα τα προβλή-µατα χρηµατοδότησής τους εντείνονται, κάθε φορά που ένας οίκος αξιολόγησης προχωρά σε υποβάθµιση (παράδειγµα η

πρόσφατη περίπτωση της Dexia, που µε-τά την υποβάθµισή της δεν µπόρεσε να καλύψει τις ανάγκες της από τις αγορές σε περιβάλλον κλιµάκωσης της κρίσης κρα-τικού χρέους, των επιπτώσεών της στη χονδρική και τη διατραπεζική αγορά χρή-µατος και διασώθηκε από τις κυβερνήσεις της Γαλλίας και του Βελγίου). Χαρακτηρι-στικό είναι ότι η επιφυλακτικότητα υπάρ-χει από όλες τις πλευρές. Σε περιβάλλον αυξηµένης αβεβαιότητας για τα ανοίγµα-τα κάθε τράπεζας, οι µεν ευρωπαϊκές που διαθέτουν ρευστότητα προτιµούν να την τοποθετούν στις χαµηλής απόδοσης αλ-λά ασφαλείς καταθέσεις στην ΕΚΤ και να µην δανείζουν άλλες στην διατραπεζική ενώ και τα αµερικανικά funds κλείνουν τη στρόφιγγα προς τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Το τελευταίο το αντιµετώπισε η ΕΚΤ µε τις πράξεις χορήγησης δολαρίων σε συνεργα-σία µε την αµερικανική Fed και της κεντρι-κές τράπεζες της Βρετανίας, της Ιαπωνίας και της Ελβετίας. Η έκθεση των τραπεζών σε κρατικό χρέος είναι και έµµεση, όταν έχουν δανειοδοτήσει τράπεζες που έχουν σηµαντική έκθεση σε κρατικό χρέος. Το ΔΝΤ εκτιµά ότι οι απώλειες για τις ευρω-παϊκές τράπεζες από τη µείωση της αξί-ας των κρατικών τίτλων που διακρατούν µπορούν να φθάσουν τα 200 δισ. ευρώ. Η ΕΕ πάντως εκτιµά ότι αυξήσεις κεφαλαί-ου περίπου 90 δισ. ευρώ αρκούν για να ανταποκριθούν οι τράπεζες στο νέο όριο δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων 9%. Φυ-σικά, οι πιθανές απώλειες κατανέµονται περισσότερο στις χώρες µε πρόβληµα, υψηλά spreads και δυσκολίες δανεισµού. Συνολικά µόνο το 22% των τραπεζών στις οποίες αναλογεί 12% του ενεργητικού των ευρωπαϊκών τραπεζών, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του ΔΝΤ αντιµετωπίζουν απώ-λειες που µπορεί να «εξαφανίσουν» πάνω από το µισό των βασικών ιδίων κεφαλαί-ων τους. Φυσικά, εδώ µιλάµε κυρίως για τις ελληνικές, ιδίως µε το µεγαλύτερο «κούρεµα» των ελληνικών οµολόγων.

>Το μεγεθος Του προβλημαΤος

παρουσΙαση 18

ΥπηρεσIα hsbc PremIer,

η τρAπεζA σου...παντοY!

η HSBC, ΜIΑ Απο ΤιΣ ιΣΧΥΡOΤΕΡΕΣ ΤΡAπΕΖΕΣ του κόσμου, με περισσότερα από 8.000 σημεία εξυπηρέτη-σης σε 87 χώρες, πάνω από 2,5 εκατομμύρια συνεργαζόμε-νες επιχειρήσεις και περισσότερους από 100 εκατομμύρια πελάτες παγκοσμίως, διαθέτει σήμερα ένα μεγάλο συγκρι-τικό πλεονέκτημα. Ισχυρή κεφαλαιακή βάση, μακρόχρονη εμπειρία και γνώση της αγοράς.

πΡOΚΕιΤΑι ΓιΑ EνΑν ΤΡΑπΕΖιΚO OΜιλο, ο οποί-ος εξυπηρετώντας την πελατεία του σε πάνω από 100 γλώσσες, ουσιαστικά, δεν έχει σύνορα. Συμμετέχει στη διαμόρφωση των παγκόσμιων οικονομικών εξελίξεων έχοντας ισχυρότατη πα-ρουσία στις αναδυόμενες αγορές και σε χώρες, που αποτελούν στρατηγικά σημεία στο χάρτη της παγκόσμιας οικονομίας.

Η HSBC καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα τραπεζικών υπηρε-σιών και οι ιδιώτες πελάτες της, ανακαλύπτουν στην HSBC έναν πολύτιμο συνεργάτη σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ο λό-γος είναι ότι για την βέλτιστη κάλυψη και τη διευκόλυνση των τραπεζικών αναγκών τους, προσφέρονται εξειδικευμέ-νες υπηρεσίες που ανταποκρίνονται με συνέπεια και ακρί-βεια στις ιδιαίτερες ανάγκες και τη φάση ζωής κάθε πελάτη.Για τους διακεκριμένους πελάτες της, η HSBC δημιούργησε τη διεθνή υπηρεσία HSBC Premier. Μία υπηρεσία που έχει ως στόχο να προσφέρει αναγνώριση και τις καλύτερες δυ-νατές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες τόσο στην Ελλάδα, όσο και το εξωτερικό. Η υπηρεσία HSBC Premier συμβάλει στη συγκέντρωση, διαχείριση και προστασία των κεφαλαί-ων των πελατών αναγνωρίζοντας τις προτεραιότητές τους

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 19

ΥπηρεσIα hsbc PremIer, η τρAπεζA σου... παντοY!

και βοηθώντας τους να πάρουν τις κατάλληλες χρηματοοικονομι-κές αποφάσεις, υποστηρίζοντάς τους συνολικά σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο, ακόμα κι όταν ταξιδεύουν ή κατοικούν στο εξωτερικό, μέσα από μία τεράστια γκάμα προνομίων σε παγκόσμια κλίμακα. Μια υπηρεσία βασισμένη στην τεχνογνωσία των αγορών, για ανθρώπους που εκτιμούν την ποιότητα στις παρεχόμενες τρα-πεζικές υπηρεσίες και τη συμβουλευτική διαχείριση.

Πιο συγκεκριμένα, οι πελάτες της υπηρεσίας HSBC Premier

ανά τον κόσμο, απολαμβάνουν άμεση και υψηλού επιπέδου

εξυπηρέτηση, όχι μόνο σε τοπικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο.

και επειδή ο προσανατολισμός της HSBC είναι κατά κύριο λόγo

επενδυτικός, για την παροχή χρηματοοικονομικών συμβουλών,

τα στελέχη της τράπεζας διαθέτουν την απαραίτητη εμπειρία και

τεχνογνωσία για να διαχειριζονται προς όφελος του πελάτη και

της οικογένειάς του, την άμεση πρόσβαση, τη βαθιά γνώση και

τη διαπραγματευτική δύναμη, που ο Όμιλος προσφέρει στις χρη-

ματαγορές του κόσμου.

Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί, το ευρύ φά-σμα των προϊόντων και των υπηρεσιών που προ-σφέρει ο Όμιλος της HSBC, με στόχο, να ανταπο-κρίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις επεν-δυτικές ευκαιρίες που προκύπτουν, καλύπτοντας τις επενδυτικές ανάγκες των πελατών του. Εφόδια για την εκπλήρωση του στόχου αυτού, οι εξειδι-κευμένοι Προσωπικοί Συνεργάτες Premier, η διαρ-κής, έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση των πελατών, μέσα από πολλαπλά κανάλια επικοινωνίας και μία ευρύτατη γκάμα επενδυτικών επιλογών.

ΕπιπλEον, η ηSBC παρέχει την Υπηρεσία International Services μέσω της οποίας δίνεται η δυνατότητα ανοίγματος λογαριασμών στο εξωτε-ρικό από την Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκεί τοπικές ρυθμίσεις και τους αντίστοιχους κανονισμούς. Oι πελάτες της υπηρεσίας HSBC Premier με τις προ-ηγμένες ηλεκτρονικές υπηρεσίες Global View και Global Transfers έχουν τη δυνατότητα να διαχειρί-ζονται όλους τους HSBC λογαριασμούς, που διατη-ρούν στον κόσμο, σε διάφορα νομίσματα, και να μεταφέρουν χρήματα** σε πραγματικό χρόνο με-ταξύ των λογαριασμών τους, δωρεάν, με μια μόνο σύνδεση, ένα μόνο κλικ.

* η υπηρεσία International Services προσφέρεται σε 43 χώρες, η υπηρεσία Global View προσφέρεται σε 39 χώρες, εκ των οποίων οι 32 προσφέρουν και την υπηρεσία Global Transfers

** μέγιστο ημερήσιο ποσό μεταφοράς: 100.000 αμερικάνικα δολάρια.

Δη

μιο

υργικ

ή π

αρουσία

ση

: A

llm

ed

iaC

reati

ve

∆ΙΕΞΟ∆ΟΣ / ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ετήσια έκδοση 29ο έτος

ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ που διαµορφώνουν τις εξελίξεις στην οικονοµία, την επιχειρηµατικότητα και την πολιτική, µε πληρότητα, αντικειµενικότητα και τεκµηρίωση.

ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ∆ΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥΣ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΑ∆ΗΜΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ.

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΒΛEΨΕΙΣΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣΕΤΗΣΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ, ΚΥΚΛΟΦΟΡΕI ΤΟΝ MAΡΤΙΟ 2012

ΧΡΗΜΑΚΑΙ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΤο χρήµα, η έλλειψή του. Οι ασυνέπειες του

καπιταλισµού που ακόµα προσπαθεί να ισορροπήσει.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης22

Ο ΧΡOΝΟΣ, ΤΟ ΧΡHΜΑ &

23ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

επιτελειο

Η «σταθερή» δέσµευση της ΕΕ για στήριξη της χώρας, τα δάνεια, το κούρεµα του χρέους και οι συνέπειες στην οικονοµία. Γεγονότα, δράσεις, αποφάσεις, πρόσωπα και πολιτικές. Τα σηµαντικότερα του 2011, που αξίζει να έχουµε κατά νου όταν αποτιµούµε την πορεία της χώρας προς τη σηµερινή κατάσταση. Μία κατάσταση στην οποία κάθε νέο µέτρο που λαµβάνεται, δεν συντηρεί παρά τον ίδιο φαύλο κύκλο. Τον κύκλο της αδυναµίας της Ελλάδας να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις της.

&&&ΤΑ ∆ΕΣΜAΤΗΣ YΦΕΣΗΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσηςΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

24

ΗΕ Π Ι Μ H Κ Υ Ν Σ Η Σ Ε Π Ρ Ω Τ Η Ζ H Τ Η Σ Η Η Ελλάδα, το αμάρτημα του ελλείμματος, του υψηλού χρέους, η σπάταλη δημοσιονομική πολιτική σειράς ετών, η οικονομικά άσωτη Ελλάδα. Αυτή ήταν η μία όψη του νομίσματος. Στην άλλη, το Μνημόνιο και μία ευρωπαϊκή διάσωση της Ελλάδας που ακόμα επιχειρείται, με αβέβαιες εξελίξεις και αβέβαιη αποτελεσματικότητα. Ο λόγος, τοποθετημένος χρονικά στον Δεκέμβριο του 2010. Ήδη από τότε έρχεται στη δημοσιότητα το θέμα ότι η Ελλάδα συζητά την επιμήκυνση του χρέους και των δανείων των ΔΝΤ/ΕΕ, 7 μήνες μετά το πρώτο πακέτο διάσωσης της χώρας. Υπό την απειλή της γενικευμένης κρίσης οι ηγέτες της ΕΕ υιοθετούν τη δημιουργία του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης, ESM, με προίκα 440 δισ. ευρώ. Αποφασίζεται και το θεσμικό πλαίσιο του European Sysytemic Risk Board, με επικεφαλής τον τότε πρόεδρο της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ. Προληπτικά η ΕΚΤ αυξάνει το κεφάλαιό της κατά 10 δισ. ευρώ.

ε κ Α ν ε Λ Α Θ Ο ςΟ ΑΞΕΛ ΒΕΜΠΕΡ, η θεωρία του για τη λειτουργία μιας νομισματικής ένωσης που πρεσβεύει στις αρχές του 2011, η διάψευση της λίγους μήνες μετά για να αναδυθεί μία νέα ανάγκη. Χωρίς μία κεντρική τράπεζα με δυνατότητα απεριόριστης στήριξης των ομολόγων μίας χώρας, και όχι μόνο της Ελλάδας, η κρίση εμπιστοσύνης των αγορών μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς.

Ξ Ε Κ Ι Ν A Η Σ Υ Ζ H Τ Η Σ Η Γ Ι Α Τ Η Ν Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ H ∆ Ι Α Κ Υ Β E Ρ Ν Η Σ ΗΞεκινά τον Ιανουάριο 2011 τη λειτουργία του το ευρωπαϊκό όργανο εποπτείας των τραπεζών, το European Banking Authority, το οποίο την άνοιξη διεξήγαγε τα stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών. Οι συζητήσεις για οικονομική διακυβέρνηση στην Ευρωζώνη παίρνουν συγκεκριμένη μορφή, με στόχο να μην μπορεί μια χώρα με την πολιτική της, να βλάψει τις άλλες.


Η ε Υ ρ ω Π Η Δ ε ς μ ε Υ ε τ Α ιΟ BARROSO και η λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ της σταθερότητας και της αστάθειας. Ένα χρόνο πριν ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόσο, κάνει σαφή τη δέσμευση της ΕΕ για διαφύλαξη της σταθερότητας στην Ευρωζώνη. Ένα χρόνο μετά η ανάγκη για σταθερότητα είναι τόσο επιτακτική που δεν απουσιάζουν τα σενάρια περί διακύβευσης του ίδιου του οικοδομήματος της Ευρωζώνης.

ΤΟ ΣΧE∆ΙΟ ∆ΙAΣΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛA∆ΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΕΠAΡΚΕΙΕΣ ΤΟΥΟ Άξελ Βέμπερ, επικεφαλής της Bundesbank και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ τον Φεβρουάριο του 2011, με άρθρο του στους FT, δημοσιοποιεί τις απόψεις του για τη λειτουργία της νομισματικής ένωσης. Υποστηρίζει ότι η προσήλωση στις αρχές της -της επικουρικότητας, της ευθύνης των χωρών για τα οικονομικά τους και της μη διάσωσης- πρέπει να παραμείνει το θεμέλιό της και θα εξασφαλίζει τη σταθερότητά της. Πρέπει να προβλέπεται αναδιάρθρωση χρέους και χορήγηση

- - - >

βοήθειας σε περίπτωση ανάγκης και υποστηρίζει ότι οι φορολογούμενοι των χωρών που χορηγούν βοήθεια πρέπει να προστατεύονται με το καθεστώς του δανειστή υψηλής εξασφάλισης (όπως το ΔΝΤ). Λίγους μόνο μήνες αργότερα, οι απόψεις του διαψεύδονται από τις εξελίξεις. Το σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας δεν στάθηκε αρκετό για να καθησυχάσει τις αγορές, η κρίση μεταδίδεται στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, την Ιταλία. Αποδεικνύεται ότι χωρίς την ύπαρξη μιας κεντρικής τράπεζας που μπορεί να στηρίξει απεριόριστα (στη θεωρία, που όμως έχει σημασία για τις αγορές) τα ομόλογα μιας χώρας –κατά το πρότυπο της Αμερικής, της Ιαπωνίας και της Βρετανίας– κάτι που προϋποθέτει πολιτική δέσμευση των χωρών-μελών της, η κρίση εμπιστοσύνης κλιμακώνεται επικίνδυνα. Τα συζητούμενα σχέδια κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών στην Ευρώπη καθώς κλυδωνίζονται από υποβαθμίσεις λόγω της έκθεσής τους στο κρατικό χρέος, εξάλλου, θα επιβαρύνουν τον Ευρωπαίο φορολογούμενο, ο οποίος ως δανειστής υψηλής εξασφάλισης δεν θα υποστεί κούρεμα στο χρέος που έχει στο χαρτοφυλάκιο της η κυβέρνησή του, όμως θα κληθεί να καλύψει τις τράπεζες της χώρας του. Σταθερά αντίθετος στις αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, παραιτήθηκε από τη θέση του, ενώ τον επόμενο Σεπτέμβριο παραιτήθηκε για τον ίδιο λόγο ο Γιούργκεν Σταρκ, ο δεύτερος Γερμανός στο εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ.

ΠΟ ΝΕΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ& ΟΙ ΥΠΕΡΑΙΣΙΟ∆ΟΞΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣΣτερνή µου γνώση. Σίγουρα, η διατύπωση αυτή πέρασε από το µυαλό πολλών Ευρωπαίων ιθυνόντων στις αρχές τις περασµένης άνοιξης όταν στην πράξη αποδείχτηκε πως έπρεπε να αντιµετωπίσουν συνθήκες για τις οποίες δεν είχαν προετοιµαστεί. Κάπως έτσι, όταν την περασµένη άνοιξη η κρίση αγγίζει τις αγορές οµολόγων, εκτός της Ισπανίας και της Ιταλίας και του Βελγίου, οι προβλέψεις των Ευρωπαίων για έλεγχο της κρίσης αποδεικνύονται αβάσιµες.

Περίπου ένα μήνα μετά, τον Μάρτιο 2011, οι Ευρωπαίοι παρουσιάζουν ένα ακόμη σχέδιο, το Euro +, που προβλέπει στενό συντονισμό της πολιτικής των χωρών-μελών της ΕΕ για ανταγωνιστικότητα και σύγκλιση, με δέσμευση από όλους για τήρηση των όρων του. Αργότερα, τον Μάϊο του 2011, στη Ντωβίλ, στα πλαίσια της συνόδου του G20, οι ηγέτες της ΕΕ δηλώνουν ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα χρέους αποφασιστικά, με δημοσιονομική προσαρμογή και διαρθρωτικές αλλαγές που προωθούν την ανάπτυξη. Όταν η κρίση αγγίζει τις αγορές ομολόγων, εκτός της Ισπανίας και της Ιταλίας και του Βελγίου, οι προβλέψεις των Ευρωπαίων αποδεικνύονται αβάσιμες, καθώς η συνολική λύση στο πρόβλημα του κρατικού χρέους στην ευρωζώνη παραμένει απούσα. Τον ίδιο μήνα (περασμένος Μάϊος) στη σύνοδο του Eurogroup διατυπώνεται πλέον σαφώς ότι η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους εξαρτάται από τη δέσμευση της Ελλάδας στους στόχους που έχουν τεθεί και τα 50 δισ. των αποκρατικοποιήσεων. Οι πιστωτές μας παραδέχονται ότι η πρόσβαση στις αγορές δεν θα είναι δυνατή ούτε το 2012 και αποφασίζουν ότι θα χρειαστεί νέο πακέτο βοήθειας. Αναφέρουν συγχρόνως ότι η Ελλάδα χρειάζεται εθνική ενότητα. Ο επίτροπος Όλι Ρεν υπόσχεται τεχνική βοήθεια. Πολύ σύντομα όμως θα διαπιστώσουν ότι η δογματική προσήλωση στους στόχους δεν ωφελεί. Εστιάζοντας στις μεγάλες καθυστερήσεις της ελληνικής κυβέρνησης, υποεκτίμησαν τις επιπτώσεις της ύφεσης, τόσο στα δημόσια έσοδα όσο και στις δαπάνες (πχ μειωμένα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων λόγω μείωσης των αμοιβών και αύξηση της ανεργίας, μείωση της κατανάλωσης που περιορίζει τα έσοδα από την αύξηση του ΦΠΑ). Μπορεί η Τρόικα να μην δέχεται αναπροσαρμογή των στόχων, ωστόσο de facto την αποδέχεται αφού ήδη το έλλειμμα για το 2011 φθάνει το 9,5% έναντι στόχου 7,5%.

τον περασμένο

μάϊο, ο επίτροπος

Όλι Ρεν υπόσχεται

τεχνική βοήθεια

στην ελλάδα, για

να ανακαλύψει

πολύ σύντομα

όπως και οι υπό-

λοιποι ευρωπαίοι

ότι η δογματική

προσήλωση στους

στόχους δεν ωφε-

λεί. η ευρωπαϊκή

εξίσωση ελλάδα

…«δεν βγαίνει».

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης26

Η αναταραχή τον περασμένο Ιούλιο στην αγορά ομολόγων της Ιταλίας καθώς μπήκε στο στόχαστρο των αγορών (και σε μικρότερο βαθμό της Ισπανίας και του Βελγίου) και οι υποβαθμίσεις χωρών και τραπεζών από τους οίκους αξιολόγησης επιβεβαίωσαν τις απόψεις του Αμερικανού κεντρικού τραπεζίτη για κλιμάκωση της κρίσης που ήδη από τον Ιούνιο προειδοποιούσε για παγκόσμιο πρόβλημα σε περίπτωση που το ευρωπαϊκό πείραμα "Ελλάδα" αποτύχει. Ακολούθησαν το επόμενο διάστημα οι επανειλημμένες παροτρύνσεις του προέδρου Ομπάμα για άμεση αντιμετώπιση από τους Ευρωπαίους ηγέτες του προβλήματος του κρατικού χρέους στην ευρωζώνη. Ήδη τα αμερικανικά money market funds περιορίζουν την έκθεσή τους στις τράπεζες της ευρωζώνης (που είχαν εκδώσει χρέος σε δολάρια), πλέον σε μόλις 23% του ενεργητικού τους, εξαιτίας των ανησυχιών για τις επιπτώσεις της κρίσης στην "υγεία" των τραπεζών. Το ποσοστό αυτό δείχνει την ισχυρή υπερατλαντική διασύνδεση των τραπεζών και εξηγεί και τις αμερικανικές παροτρύνσεις για αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης.

«Αν Αποτυχετε με την ελλΑδΑ, κινδυνευουμε ολοι»ο Αμερικανός κεντρικός τραπεζίτης, μπεν μπερνάνκε, τον ιούνιο του 2011, ανασκευά-ζει προηγούμενες δηλώσεις του, αναγνωρί-ζοντας ότι μια αποτυχία αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης, θα απειλούσε το ευρω-παϊκό τραπεζικό σύστημα αλλά και το πα-γκόσμιο. η άμεση έκθεση των αμερικανικών τραπεζών στην ελλάδα είναι πολύ μικρή, όμως στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα γενικά –το οποίο είναι εκτεθειμένο στην ελ-λάδα– σημαντική, ώστε να δημιουργούνται εστίες ανησυχίας.

Ο φΟβΟς των

ΑμερικΑνων


- - - >


28

ΤΤον Ιούλιο του 2011 αποφασίζεται το νέο πακέτο βοήθειας για την Ελλάδα των 109 δισ. ευρώ από ΕΕ/ΔΝΤ και 50 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων του ιδιωτικού τομέα (PSI) με απομείωση της αξίας τους κατά 21%. Το νέο πακέτο προστατεύει τις τράπεζες πιστωτές και δίνει πολύ λίγη νέα βοήθεια στην Ελλάδα, καθώς περιλαμβάνει 50 δισ. ευρώαπό το προηγούμενο δάνειο, και σημαντικά κεφάλαια για την εγγύηση των νέων ομολόγων που θα αντικαταστήσουν τα παλιά. Αποφασίζεται επίσης η υπό όρους δυνατότητα του EFSF να αγοράζει ομόλογα κρατών σε κρίση για τη στήριξη της τιμής τους. Δύο μόνο μήνες μετά, και πριν καλά-καλά λήξει η προθεσμία συμμετοχής των τραπεζών στο πρόγραμμα, η Γερμανία, η ΕΕ και απρόθυμα η Γαλλία αναγνωρίζουν ότι το κατά 21% κούρεμα των ομολόγων δεν αρκεί για να επιτευχθεί η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους και μιλούν για ποσοστό 50% περίπου. Τον επόμενο μήνα, τον περασμένο Αύγουστο, μετά τις γαλλογερμανικές προτάσεις για οικονομική διακυβέρνηση, στην οποία αντιδρούσε λίγα μόλις χρόνια πριν η Γερμανία, και καθώς η κρίση στην αγορά ομολόγων της Ιταλίας κυρίως και της Ισπανίας εντείνεται, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με ανακοίνωσή της τονίζει οι

εξελίξεις αυτές είναι αιτία μεγάλης ανησυχίας, καθώς η δημοσιονομική κατάσταση και των δύο χωρών δεν δικαιολογεί επιθέσεις στα ομόλογά τους. Παραδέχεται ωστόσο ότι αντανακλούν την ανησυχία των αγορών για τη συστημική δυνατότητα της ευρωζώνης να αντιδράσει στην εξελισσόμενη κρίση. Ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, Ζαν Κλοντ Τρισέ, με αυστηρή επιστολή του στον πρωθυπουργό Μπερλουσκόνι ζητά την άμεση λήψη μέτρων για μείωση του δημόσιου ελλείμματος, ως προϋπόθεση για την αγορά από την ΕΚΤ στη δευτερογενή αγορά ιταλικών ομολόγων και τη στήριξη της τιμής τους. Λίγοι ωστόσο είναι εκείνοι που αναγνωρίζουν ότι εξίσου σημαντική ενασχόληση με τις λεπτομέρειες του χρέους είναι η σε βάθος εξέταση των δομικών αδυναμιών στο θεσμικό πλαίσιο της νομισματικής ένωσης.

«Αν τΟ εΥρω κΑτΑρρεΥςει, ΘΑ κΑτΑρρεΥςει κΑι Η εΥρωΠΗ»Η Άνγκελα Μέρκελ σε μια δραματική έκκληση στη Bundestag, τον Σεπτέμβριο 2011, δηλώνει «αν το ευρώ καταρρεύσει, θα καταρρεύσει και η Ευρώπη» για να πείσει τους Γερμανούς βουλευτές να εγκρίνουν το 2ο

Η ς ι Δ Η ρ Α κ Υ ρ ι Α τ Ο Υ Δ ν τκ Α ι Ο ι τ ρ Α Π ε Ζ ι τ ε ςΗ Κριστίν Λαγκάρντ του ΔΝΤ, ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο, δηλώνει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα χρειαστούν γενναία κεφαλαιακή ενίσχυση για να αντι-μετωπίσουν την κρίση στην αγορά κρατικών ομολόγων. Ακολούθησαν οργισμένες αντιδράσεις των τραπεζιτών και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που μι-λούν για την επάρκεια των στρες τεστς που διεξήγαγε η Ευρωπαική Τραπεζική Αρχή, σύμφωνα με τα οποία οι τράπεζες είναι επαρκώς θωρακισμένες. Η Κριστίν Λα-γκάρντ όμως μιλά τη γλώσσα της αλήθειας, ένα μόνο μήνα αργότερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναγνωρίζουν την ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών (από όλες τις πηγές, αύξηση κεφαλαίωνγ, πωλήσεις ενεργητικού, κρατική στήριξη) και συζητούν για ποσά που μπορεί να φθάσουν τα 100 δισ. ευρώ.

H Γ Ε Ρ Μ Α Ν Ο Γ Α Λ Λ Ι Κ H Σ Υ Μ Μ Α Χ I Α Ε Ξ Α Κ Ο Λ Ο Υ Θ Ε IΝ Α Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Τ I Ζ Ε Τ Α Ι Μ Ε Τ Η Ν Ε Λ Λ A ∆ Α


Ο ROUBINI κΑι τΟ εΥρωΠΑΪκΟ ΠΑκετΟ βΟΗΘειΑς Χωρις βΟΗΘειΑ!

Ο Νουριέλ Ρουμπινί, του New York University Stern School, σε άρθρο του στους FT, υποστη-ρίζει ότι το πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα του Ιουλίου, στην πραγματικότητα πολύ λίγη βοήθεια προσφέρει στη χώρα, βοηθά τις τρά-πεζες-πιστωτές, και ότι το καλύτερο για την Ελλάδα θα ήταν η αναδιαπραγμάτευσή του υπό την απειλή της χρεοκοπίας. Οι εξελίξεις τον επιβεβαίωσαν όσον αφορά το σκέλος της ανεπάρκειας της βοήθειας μόνο, καθώς η ανα-διαπραγμάτευση του πακέτου έγινε με πρωτο-βουλία της Γερμανίας και της Γαλλίας . Επίσης, τονίζει ότι η εσωτερική υποτίμηση -μείωση

μισθών και τιμών- θα οδηγήσει τη χώρα σε μια 5ετία ύφεσης, που θα κάνει το χρέος ακόμα περισσότερο μη διατηρήσιμο. Όσον αφορά την ύφεση μάλλον επιβεβαιώνεται, η τελευταία αξιολόγηση της Τρόικας μιλά για ανάκαμψη πιθανώς από το 2013.

πακέτο διάσωσης της Ελλάδας. Αν και οι προηγούμενες δηλώσεις της, ότι η αυστηρή λιτότητα που επιβάλλεται στην Ελλάδα θα της επιτρέψει να μειώσει τα ελλείμματά της και να επανέλθει σε ανάπτυξη, απαραίτητη για το πρώτο, διαψεύστηκαν από τις εξελίξεις, αυτή μάλλον δεν θα διαψευδόταν. Σε περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας, η μετάδοση της κρίσης θα ήταν άμεση, οι επενδυτές θα σπεκουλάριζαν ποια θα ήταν η επόμενη χώρα που θα οδηγείτο σε στάση πληρωμών στο χρέος της. Η συνέπεια θα ήταν φυγή κεφαλαίων από τις χώρες σε κίνδυνο και κατάρρευση των ομολόγων τους, προβλήματα στις τράπεζες και τις γερμανικές και γαλλικές που διακρατούν μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού χρέους. Για την αποτροπή γενίκευση της κρίσης, η ΕΚΤ θα έπρεπε να προχωρήσει σε μαζικές αγορές ομολόγων, κάτι που απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη όλων των κυβερνήσεων, σε μια επίδειξη ενότητας που μέχρι σήμερα δεν υπάρχει. Συνεπώς οι κίνδυνοι για το ευρώ θα ήταν μεγάλοι. Η ελληνική χρεοκοπία θα μετέτρεπε την κρίση χρέους σε κρίση τραπεζών. Τον ίδιο μήνα (Σεπτέμβριος) οι ευρωπαϊκές τράπεζες αντιδρούν στα κυοφορούμενα σενάρια για κούρεμα των ελληνικών ομολόγων μεγαλύτερο του 21% που προέβλεπε η συμφωνία του Ιουλίου, με τον Τσαρλς Νταλάρα του IIF να δηλώνει ότι θα ήταν αντιπαραγωγική. Αντιδρούν και οι γερμανικές τράπεζες. Ανάλογα αντίθετη είναι και η Γαλλία, ο ισχυρός τραπεζικός της τομέας έχει σημαντική έκθεση στην Ελλάδα (πολύ μεγαλύτερη στην Ιταλία), ωστόσο τον Οκτώβριο αναγνωρίζοντας το αδιέξοδο

αλλάζουν στάση. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, αναφερόμενος στην έγκριση από το Ευρωκοινοβολυλιο του πακέτου της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη, αναφέρει ότι η Επιτροπή θα εξετάσει διάφορες επιλογές για το ευρωομόλογο (τις παρουσίασε τελικά τον Νοέμβριο). Αν προχωρήσουν, θα είναι μια ακόμη ανατροπή-διάψευση από τις εξελίξεις της γερμανικής στάσης που είναι αντίθετη, όπως άλλωστε συνέβη και με την οικονομική διακυβέρνηση. Μετά την ελληνική κρίση αναγκάστηκε να την αποδεχθεί. Οι Γάλλοι την υποστήριζαν από τη σύσταση του ευρώ, όμως βολεύτηκαν να παραβιάσουν το σύμφωνο σταθερότητας το 2003 μαζί με τη Γερμανία.

Η κ Α τ Α ρ ε Υ ς Ητ Η ς D E X I A κ Α ι τ Ο ν ε Ομ Α Θ Η μ Α Γ ι Α τ Η ν ε Υ ρ ω Π ΗΕιδική αναφορά αξίζει στη γαλλο-βελγική Dexia, που ενώ κρίθηκε ισχυρή από τα τεστ αντοχής της EBA κατέρρευσε τον Σεπτέμβριο, πυροδοτώντας πανικό στις αγορές. Η υποβάθμισή της από τον οίκο αξιολόγησης Moody’s, που αποτέλεσε τον καταλύτη της πτώσης, έδειξε ότι κανείς δεν είναι ισχυρός αν κλείσουν γι’ αυτόν οι γραμμές χρηματόδοτησης.

- - - >


30

Με αυτά και µε εκείνα φτάσαµε στον περασµένο Οκτώβριο και στο µεγάλο κούρεµα του ελληνικού χρέους κατά 50%. ∆εν είναι παρά ένα νέο υλικό σε ένα πείραµα που αρχίζει να θυµίζει το πείραµα «Φρανκεστάιν». Μία χώρα στην ουσία «χρεοκοπηµένη», ζει και αναπνέει. Το πείραµα όµως των Ευρωπαίων πιστωτών µας και της κυβέρνησης δεν έχει ακόµη αποδώσει τα επιθυµητά αποτελέσµατα. Τη δηµιουργία ζωής µε βάση τους νόµους της φύσης, τους φυσικούς νόµους της οικονοµίας στην προκειµένη περίπτωση που δεν είναι άλλοι από την παροχή οξυγόνου σε µία χώρα µε στόχο την ανάκαµψη, την ανάπτυξη µετέπειτα ώστε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της στους δανειστές της.

ΟκτωβριΟς 2011

Ο μ Η ν Α ς τ Ο Υ « φ ρ Α ν κ ε ς τ Α Ϊ ν »


Όλο αυτό το διάστημα η ελληνική κυβέρνηση δήλωνε ότι η Ελλάδα θα πετύχει τους στόχους της. Διαψεύστηκε εξαιτίας της ύφεσης που αποδείχθηκε βαθύτερη από τις προβλέψεις της τρόικας και

των πολύ σημαντικών καθυστερήσεων στην υλοποίηση των μέτρων που είχαν συμφωνηθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καθιέρωση

του ενιαίου μισθολογίου στον δημόσιο τομέα που μόλις τώρα εφαρμόζεται αλλά και οι φορείς του Δημοσίου που από τον Μάιο

του 2010 δεν έχουν ακόμα συγχωνευθεί/καταργηθεί.

OΟ πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, στην τελευταία του συνέντευξη μετά τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της τράπεζας, τον Οκτώβριο 2011, δηλώνει απερίφραστα ότι το έργο της περαιτέρω στήριξης της ευρωζώνης βρίσκεται στα χέρια και τις αποφάσεις των κυβερνήσεων. Κάνει σαφές ότι η ΕΚΤ δεν πρόκειται να προσφέρει εγγυήσεις για τη μόχλευση των κεφαλαίων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης (ΕFSF) ώστε να έχει περισσότερα κεφάλαια στη διάθεση του για τη στήριξη των χωρών που αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις των αγορών. Τονίζει ότι ευθύνη της τράπεζας είναι η στήριξη της ρευστότητας των τραπεζών, η κεφαλαιοποίηση τους είναι ευθύνη των κυβερνήσεων. Για να έχει το κεφάλι του ήσυχο, όσον αφορά το πρώτο, πέρα από τις ήδη σε ισχύ πράξεις χορήγησης ρευστότητας, προχώρησε σε δύο νέες 12μηνης και 13μηνης, ώστε να καλυφθούν οι τράπεζες στις αυξημένες ανάγκες του τέλους του έτους και τον Δεκέμβριο του 2012. Επίσης, επαναφέρει το πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών, τίτλων των τραπεζών που δεν καλύπτονται από κρατικές εγγυήσεις. Τα προηγούμενα σχόλιά του ότι τα non-standard μέτρα είναι από τη φύση τους προσωρινά, ενισχύουν το ελληνικό "ουδέν μονιμότερο του προσωρινού". Αρνείται ότι η ΕΚΤ είναι ύστατος δανειστής χωρών, μένει να δούμε αν διαψευστεί. Λίγες ημέρες αργότερα προειδοποιεί ότι η κρίση είναι συστημική και η αντιμετώπισή της απαιτεί τη συντονισμένη δράση κυβερνήσεων και ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ επαναλαμβάνει ότι ο EFSF πρέπει να μοχλευθεί, δηλαδή να μπορεί να δανείζεται πολλαπλάσια ποσά των 440 δισ. που έχει στη διάθεσή του (κάτι που μπορεί να αυξήσει το χρέος των χωρών που το χρηματοδοτούν) για να μπορεί να παρεμβαίνει στις αγορές ομολόγων των κρατών που δέχονται πιέσεις από τις αγορές, τονίζοντας όμως ότι οι εγγυήσεις για τη μόχλευση είναι ευθύνη των εθνικών κυβερνήσεων και όχι της ΕΚΤ. Η μεγάλη μόχλευση ωστόσο μπορεί να έχει παρενέργειες, μπορεί να υποπνεύσει την πιστολογική αξιολόγηση της Γαλλίας, του μεγάλου της Ευρωζώνης μετά την ακλόνητη Γερμανία. (Οι άλλες χώρες με ανώτατη αξιολόγηση ΑΑΑ είναι οι μικρότερες Αυστρία, Φινλανδία, Ολλάνδία, Λουξεμβούργο και έχουν μικρότερη σημασία). Ήδη ο οίκος Moody’s την έχει θέσει σε αρνητική προοπτική, δείχνοντας στον μέχρι χθες κεντρικό τραπεζίτη ότι σε ένα περιβάλλον συγκοινωνούντων δοχείων η απομάκρυνση της πίεσης από μια πλευρά αυτόματα μεταφέρεται σε άλλη. Γιατί σίγουρα μια υποβάθμιση της Γαλλίας έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για την ευρωζώνη παρά την ίδια τη Γαλλία, σημειολογικά και πρακτικά, καθώς το υψηλότερο κόστος δανεισμού που συνοδεύει την υποβάθμιση κάνει ακριβότερη τη συμμετοχή της στα προγράμματα διάσωσης των χωρών της ευρωζώνης.

Τ ο κ ο y ρ ε μ α κ α ι λ ο ι π a σ υ μ π α ρ ο μ α ρ Τ ο y ν Τ αAποφασίζεται κούρεμα των ελληνικών ομολόγων κατά 50% σε ομόλογα αξίας 200 δισ. ευρώ που λήγουν ως το 2035, και μόχλευση του EFSFμε εγγυήσεις των κρατών-μελών της ευρωζώνης, καθώς ο κόκκινος συναγερμός πίεσε για αποφάσεις που προηγουμένως θεωρούντο αδιανόητες από τους πολιτικούς. Η Ελλάδα προστατεύεται στοιχειωδώς από την άτακτη «χρεοκοπία» και ας είναι το κούρεμα που επιβλήθηκε στους πιστωτές ανάλογο εκείνου που επέβαλλε η Αργεντινή τελικά το 2003, 65%!

- - - >

32ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης

ΤΑ ΠΡΟΕΟΡΤΙΑ& ΤΑ ΜΕΘΕΟΡΤΙΑ ΤΟΥ ΚΟΥΡΕΜΑΤΟΣ

Αποφάσεις και ηµίµετρα

ο Γάλλος πρόεδρος, μετά από συνάντηση με την καγκελάριο μέρκελ, παραδέχεται τον οκτώβριο 2011, ότι οι ευρωπαϊκές τρά-πεζες θα χρειαστούν κεφαλαιακή ενίσχυ-ση, και «ότι η οικονομία για να αναπτυχθεί χρειάζεται ισχυρές τράπεζες», σε αναδί-πλωση από προηγούμενες δηλώσεις του. ο νικολά Σαρκοζί, μετά τη Σύνοδο κορυφής της 26/10 με την οποία αποφασίστηκε κού-ρεμα της αξίας των ελληνικών ομολόγων στα χέρια ιδιωτών κατά 50% και οριστικο-ποιήθηκε η νέα βοήθεια των 130 δισ. ευρώ για την ελλάδα, επικοινωνεί με τον κινέζο πρόεδρο Hu Jintao για να διερευνήσει τη δυνατότητα συμμετοχής της κίνας στο EFSF ή σε όχημα ειδικού σκοπού από το ίδιο και το δντ με στόχο την αύξηση των διαθεσί-μων του στο 1 τρισ. ευρώ. Σε μια αλλαγή στάσης από την επιβολή δέσμευσης στην

ελλάδα ότι δεν θα αναζητήσει δάνεια από τρίτα μέρη στη διάρκεια του μνημονίου, οι ευρωπαίοι αναγνωρίζουν ότι το δικό τους οπλοστάσιο δεν αρκεί. μπορεί η κίνα να εμφανίζεται ακόμη διστακτική, ωστό-σο η ιαπωνία δήλωσε ότι θα συνεχίσει να επενδύει σε ομόλογα του EFSF, ενώ η Ρω-σία δηλώνει ότι μπορεί να επενδύσει ως 10 δισ. ευρώ μέσω του δντ στη σταθερότητα της ευρώπης. Όσον αφορά τα μεθεόρτια του κουρέματος, αυτά εξελίσσονται. Από τη μια πλευρά η επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας του ιουλίου για μεγαλύτερο κούρεμα της αξίας των ελληνικών ομολό-γων πυροδότησε νέο κύμα ανησυχίας στις αγορές, καθώς ερμηνεύτηκε ότι αποτελεί κακό προηγούμενο, δηλαδή επέσπευσε τη μετάδοση της κρίσης. Αυτό έγινε εμφα-νές τον νοέμβριο με τις μαζικές πωλήσεις ισπανικών, πορτογαλικών και ιταλικών ομολόγων, με τις αποδόσεις των τελευ-ταίων σε επίπεδα ανάλογα των ελληνικών πριν η χώρα ενταχθεί στον μηχανισμό Στήριξης και το επίκεντρο της κρίσης πλέ-ον να μετατοπίζεται στην ιταλία. Από την άλλη πλευρά, αποδυνάμωσε τη δυνατότη-τα του EFSF να μοχλευτεί ώστε να έχει στη διάθεσή του μεγαλύτερα κεφάλαια. η πρό-

σφατη έκδοση ομολόγου του μετά βίας κα-λύφθηκε από τους επενδυτές, αφού πλέον η εμπιστοσύνη έχει υπονομευτεί, το παρα-δέχθηκε άλλωστε ο επικεφαλής του Klaus Regling. η άρνηση των ευρωπαίων να το στηρίξουν με μεγαλύτερα (εθνικά) κεφά-λαια επίσης υπονόμευσε την εμπιστοσύ-νη. και χωρίς έναν μηχανισμό, την εκτ ή το EFSF (με άλλη μορφή, δηλαδή τράπεζας ώστε να μπορεί να δανειοδοτείται από την εκτ), που θα μπορεί να εγγυηθεί ότι στη-ρίζει απεριόριστα τα ομόλογα των μελών της ευρωζώνης (έως ένα όριο απόδοσης, δηλαδή να μην υποχωρήσουν οι τιμές τους κάτω από ένα όριο, έστω και μόνο για το διάστημα δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας σε πρόβλημα και έως ότου επα-νέλθει σε ανάπτυξη) η εικόνα δύσκολα θα αλλάξει. η ευρωζώνη δια της τεθλασμένης πλέον αναγκαστικά θα οδηγηθεί σε ριζικές λύσεις αν στόχος είναι να αποφευχθεί γε-νίκευση της κρίσης, δηλαδή στο ευρωομό-λογο. το τελευταίο προϋποθέτει πολιτική δέσμευση όλων για ισχυρότερη κοινή οι-κονομική διακυβέρνηση, η οποία θα περι-λαμβάνει αξιόπιστη διάσωση των χωρών, και η οποία θα συνοδεύεται από κάποιας μορφής δημοσιονομική ένωση.


ΗΗ επικράτηση της ευρωπαϊκής ιδέας εξαρτάται από τους μεγάλους της Ευρώπης, περισσότερο από τη Γερ-μανία και την τωρινή ηγεσία της που έχει την κληρονο-μιά ηγετών όπως ο Χέλμουτ Κολ. Δεν θα πρέπει κανείς να αναμένει από τα ξενοφοβικά και ακροδεξιά κόμμα-τα των βόρειων χωρών να κατανοήσουν και να ενστερ-νιστούν το όραμα. Τα βήματα που κάνει η Ελλάδα δεν πρέπει να υποτιμούνται. Η τωρινή κρίση της μπορεί να αποδείξει ότι το κοινό νόμισμα επιτυγχάνει και τους δύο στόχους των εμπνευστών του, να παρέχει στις χώρες ένα σταθερό και ισχυρό νόμισμα –κάτι που το έχει μέχρι στιγμής πετύχει- και να οδηγήσει στον μετασχηματισμό όλων προς ένα κοινό πλέγμα αρχών και πολιτικής που καθορίζουν τη λειτουργία της οικονομίας. Το δεύτερο για τις χώρες της περιφέρειας τώρα δρομολογείται με πειραματόζωο την Ελλάδα. Για να πετύχει το εγχείρημα όμως χρειάζεται δέσμευση στην ευρωπαϊκή ιδέα, που σημαίνει και αλληλεγγύη. Η οποία σημαίνει ουσιαστι-κή αναπτυξιακή βοήθεια στις χώρες σε πρόβλημα, που εφαρμόζουν πολιτικές αυστηρής λιτότητας, ώστε να μην

εγκλωβιστούν σε ύφεση που συνεπάγεται κοινωνικές εντάσεις και πολιτική αστάθεια. Γιατί αν η Ελλάδα δεν καταφέρει να βγει σύντομα από την ύφεση, το πείραμα θα αποτύχει. Το τελευταίο θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη διάψευση των ηθικολόγων της Ευρώπης, που υποστηρί-ζουν ότι η δραστική και άγρια λιτότητα μπορεί να οδηγή-σει σε διατηρήσιμη μείωση των ελλειμμάτων. Χωρίς να παραβλέπονται οι μεγάλες ευθύνες για τις ελληνικές κα-θυστερήσεις, θα ήταν κοντόφθαλμο να υποστηρίξει κα-νείς ότι σήμερα το θέμα περιορίζεται σε αυτές. Και αν τε-λικά οι τωρινές δυσκολίες της ευρωζώνης οδηγήσουν σε αποδοχή εκ μέρους της Γερμανίας, μετά την οικονομική διακυβέρνηση και της προοπτικής κάποιας μορφής δη-μοσιονομικής ένωσης (μεταφορά πόρων από τις πλεονα-σματικές χώρες στις ελλειμματικές) ή της συνδεδεμένης με την τελευταία μεγαλύτερης και ουσιαστικής στήριξης από την ΕΚΤ ή τον διευρυμένο Μηχανισμό Στήριξης των κρατικών ομολόγων των χωρών-μελών, θα ισχύει η νο-μοτελειακή υποταγή στην αναγκαιότητα, κατά το ελληνι-κό «Ανάγκα δ’ ουδέ Θεοί μάχονται».

Το στοίχηµα του κοινού νοµίσµατος

Η τωρινή κρίση της Ελλά-δας μπορεί να αποδείξει ότι το κοινό νόμισμα επιτυγχά-νει και τους δύο στόχους των εμπνευστών του. Αρκεί οι Ευρωπαίοι να αντιμετω-πίσουν το θέμα ρεαλιστικά: λιτότητα στις χώρες που «έσφαλαν» και αναπτυξι-ακή βοήθεια από το κοινό ταμείο για να μην διαιωνι-στεί το πρόβλημα.

H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝΤα µεγάλα θέµατα34 H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝΤα µεγάλα θέµαταH ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ34


Ηγετες,πολιτικη &οικονοµια

Στην Ευρώπη και τον κόσµο καµία χώρα δεν είναι µόνη της στο πρόβληµα. ∆ανειστές / δανειζόµενοι, πλεονασµατικές / ελλειµµατικές χώρες, η κρίση από τη µια χώρα µεταδίδεται αργά ή γρήγορα στις άλλες, ενώ οι ηγέτες ακολουθούν, αντί να διαµορφώνουν, τις εξελίξεις. Η ευρωζώνη θα αλλάξει δοµή µέσα από την κρίση, το τέλος της οποίας δεν είναι ακόµη ορατό.


H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝΤα µεγάλα θέµαταH ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ36

Η κρίση κρατικού χρέους στην ευ-ρωζώνη και οι πολιτικές διεργα-σίες για την αντιµετώπισή της βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ωστόσο, εξίσου σηµαντ ικέ ς ε ίναι οι εξελίξε ις στους άλλους πόλους της παγκό-σµιας οικονοµίας, την Αµερική, τις αναδυόµενες οικονοµίες, την Ιαπωνία καθώς το παγκόσµιο χωριό οδεύει µε αβέβαια βήµατα

προς µία νέα τάξη πραγµάτων. Σε µια πορεία που επιφυ-λάσσει µεγάλες προκλήσεις για τους ηγέτες του. Για την ευρωζώνη, η κρίση έδειξε ότι η νοµισµατική ένωση εί-ναι τελικά και πολιτική, οι αποφάσεις που λήφθηκαν τον Οκτώβριο υπερβαίνουν εκείνες που αφορούν µια νοµι-σµατική ένωση. Η βαθιά σύνδεση των Ευρωπαίων µε τις χώρες τους, τις παραδόσεις και τα έθιµά τους συνεπάγο-νται µια χαλαρή συνείδηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Όπως όµως δείχνει η κρίση, στην Ευρώπη καµιά χώρα δεν είναι µόνη της στο πρόβληµα. Και το πιο σηµαντικό, οι συνθήκες σήµερα είναι περισσότερο µεγάλης αβεβαι-ότητας παρά υψηλού κινδύνου. Η διαφορά είναι ότι ενώ στον κίνδυνο µπορούµε να συνδέσουµε τα διαφορετικά ενδεχόµενα µε µια κατανοµή πιθανοτήτων, η αβεβαιότητα συνδέεται µε γεγονότα πρωτοφανή µε τα οποία δεν µπο-ρούµε ή δεν γνωρίζουµε πώς να συνδέσουµε µε πιθανά αποτελέσµατα.

Το όραµα του Ζαν Κλοντ Τρισέ για µια Ευρώπη µε κοινό υπουργείο Οικονοµικών, όπου το Συµβούλιο Υπουργών θα έχει τη θέση της Γερουσίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τη θέση της Βουλής σε τοµείς όπου έχει εκχωρηθεί εθνική κυ-ριαρχία, αντανακλά τους προβληµατισµούς για τις αδυναµίες του θεσµικού πλαισίου της ευρωζώνης που ανέδειξε η κρίση.

Σε ευρύτερο πλαίσιο, αναφορικά και µε την παγκό-σµια οικονοµία, δανειστές και δανειζόµενοι βρίσκονται σε σφικτό εναγκαλισµό. Αν οι χώρες µε µεγάλα εξωτερι-κά πλεονάσµατα ή µε ανάπτυξη βασισµένη στις εξαγω-γές (Γερµανία, Ιαπωνία και Κίνα αντίστοιχα) δεν προχω-ρήσουν σε µέτρα τόνωσης της εσωτερικής τους ζήτησης

οι παγκόσµιες ισορροπίες θα επανέλθουν δριµύτερες. Η µεγάλη ρευστότητα που δηµιουργούν τα πλεονάσµατα τροφοδοτεί τα ελλείµµατα των άλλων. Και εφόσον τα πλε-ονάσµατα δεν θα υπήρχαν αν δεν υπήρχαν τα ελλείµµα-τα (όπως και συναφώς υπερδανεισµένοι στον δηµόσιο ή ιδιωτικό τοµέα αν δεν υπήρχαν δανειστές), όταν συστή-νουν µείωση των ελλειµµάτων θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η προσαρµογή θα επηρεάσει όλους. Πχ. αν η Γερµανία θέλει να διατηρήσει τα πλεονάσµατά της στην Ευρώπη, θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι κάποιες χώρες της αναγκα-στικά θα είναι ελλειµµατικές µε αυτή. Για να αποκτήσουν πλεονάσµατα οι ελλειµµατικές χώρες, θα πρέπει να πω-λούν σε τρίτες χώρες. Πώς µπορεί να γίνει αυτό; Είτε µε αποδυνάµωση του ευρώ (πράγµα απίθανο) ή µε µεγάλη εσωτερική υποτίµηση στις ελλειµµατικές χώρες (οι µεταρ-ρυθµίσεις που αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα θέλουν πολύ χρόνο για να αποδώσουν και αρχικά επιτείνουν την ύφεση). Η µεγάλη ύφεση που θα τη συνοδεύσει θα κλυδωνίσει τις τράπεζες όχι µόνο της συγκεκριµένης χώ-ρας και τα δηµόσια οικονοµικά της αλλά, µε την ισχυρή διασύνδεση τραπεζών –κρατών, και τις τράπεζες της Ευ-ρωζώνης. Η άλλη επιλογή, της ανοχής των ελλειµµάτων στην περιοχή του κοινού νοµίσµατος, προϋποθέτει µετα-φορά πόρων από τις πλεονασµατικές στις ελλειµµατικές χώρες. Αυτό γινόταν ως πριν από την κρίση, πχ µε την αγορά των υψηλότερης απόδοσης οµολόγων των χωρών της περιφέρειας από τις ευρωπαϊκές τράπεζες ή µε αγο-ρά άλλων στοιχείων του ενεργητικού. Σήµερα, έχει τη µορφή της µεταφοράς πόρων µε τα δάνεια της τρόικας, κάτι το οποίο απρόθυµα αλλά αναγκαστικά αποδέχτηκαν οι πλεονασµατικές χώρες. Συνεπώς πλεονασµατικές και ελλειµµατικές χώρες βρίσκονται στο ίδιο πλοίο και την ίδια τρικυµία στην Ευρώπη και τον κόσµο. Η ευρωζώνη θα αλλάξει δοµή µέσα από την κρίση, το τέλος της οποίας δεν είναι ακόµη ορατό.

Στην πρόσφατη σύνοδο του G20 οι ηγέτες του βασι-κά αποφάσισαν ότι θα αποφασίσουν για µέτρα στήριξης του EFSF τον ερχόµενο Φεβρουάριο! Συνεπώς η διεύ-ρυνση του πυροβολικού του για την αντιµετώπιση της κρίσης στις αγορές οµολόγων -της Ιταλίας σήµερα λόγω


ΑΝΓΚΕΛΑ ΜΕΡΚΕΛ Τώρα που η ευρωζώνη βρίσκεται σε σηµείο καµπής, θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι και η ίδια συ-νέβαλε, χωρίς ίσως να το συνει-δητοποιεί, στην κλιµάκωση της κρίσης. Σήµερα πρέπει να απο-δεχθεί ότι η ευρωζώνη χρειάζε-ται µεγαλύτερες αλλαγές, διαφο-ρετικά η κρίση θα αγγίξει, αν δεν έχει ήδη αγγίξει, και τη δυναµική οικονοµία της χώρας της.

ΠΑΡΑ∆ΕΧΘΗΚΕ ΟΤΙ Η ∆ΙΑΣΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ έχει µικρό-τερο κόστος για τους φορολογούµενους της από το κόστος της µη διάσωσης. Ωστόσο, η επιµονή της για ανάληψη του κόστους και από τις τράπεζες-πιστωτές (προϊόν της γαλλογερµανικής συµφω-νίας της Ντωβίλ το 2010) παρά την αντίθεση της ΕΚΤ, είχε απρό-βλεπτες παράλληλες απώλειες. Η ιδέα ότι µαζί µε τους φορολο-γούµενους το κόστος θα το µοιράζονται οι τράπεζες ενέτεινε την αναταραχή στις αγορές και οδήγησε νοµοτελειακά στη µετάδοση της κρίσης στην Ισπανία, την Ιταλία και µε επόµενο πιθανό «θύµα» το Βέλγιο. Η αρχική επιµονή της γερµανικής πλευράς για µη παρέµβαση της ΕΚΤ και του EFSF στη δευτερογενή αγο-

ρά οµολόγων των χωρών που αντιµετωπίζουν πιέσεις, και η αναγκαστική συγκατάθεση στην περιορισµένη παρέµβαση στη συνέχεια, βασι-σµένη στην ορθολογική στάση των Γερµανών για τιµωρία όσων δεν ήθελαν ή δεν µπόρεσαν να ακολουθήσουν το γερµανικό µοντέλο, απο-δείχθηκε αδιέξοδη. Η δυναµική των αγορών το επόµενο διάστηµα θα δείξει αν πείθονται ότι µια νοµισµατική ένωση µπορεί να λειτουργήσει

του τεράστιου µεγέθους της και πιθανώς άλλων χωρών αύριο- από το τωρινά 440 δισ. ευρώ παραµένει ακόµη αβέβαιη. Η διαδικασία εξεύρεσης κεφαλαίων είναι σε εξέ-λιξη και δεν θα είναι εύκολη. Το ∆ΝΤ δανείζει σε χώρες και όχι σε νοµικές οντότητες και επιπλέον δεν έχει ακό-µα εισπράξει το αµερικανικό µερίδιο στην αύξηση της συνεισφοράς των µελών του που αποφασίστηκε το 2010, οπότε δεν πρέπει να αναµένεται σηµαντική συνεισφορά από αυτό. Οι µεγάλες αναδυόµενες οικονοµίες, Κίνα κυ-ρίως και Βραζιλία, ακόµη συζητούν για τις εγγυήσεις που θα λάβουν ως αντάλλαγµα της επένδυσής τους σε αυτό, ενώ η Ρωσία δηλώνει ότι η ενίσχυση των 10 δισ. ευρώ

θα πραγµατοποιηθεί µέσω της συνεισφοράς της στο ∆ΝΤ. Από αυτή την άποψη τα αποτελέσµατα της συνόδου ήταν πενιχρά. Αν η αποµόχλευση των ευρωπαϊκών τραπεζών οδηγήσει σε µείωση των θέσεών τους στην Ασία (εκτός Ιαπωνίας), τη µόνη ισχυρά αναπτυσσόµενη περιοχή του κόσµου, η κρίση σε µικρότερη ένταση θα γίνει αισθητή και εκεί. Ίσως τότε, οι σύνοδοι του G20 αποκτήσουν και πάλι τη δυναµική του 2008, όταν όλοι συµφώνησαν στην άµεση στήριξη των τραπεζών και της οικονοµίας. Στις επόµενες σελίδες παρουσιάζονται τα µεγάλα θέµατα στην ατζέντα των ηγετών των µεγάλων του κόσµου.


ΝΙΚΟΛΑ ΣΑΡΚΟΖΙ Τώρα που οι οίκοι αξιο-λόγησης «αγγίζουν» τη χώρα του, η πρόκληση για τον Γάλλο πρόε-δρο είναι να αναδειχθεί σε µεγαλύτερο ρυθµι-στή των ευρωπαϊκών θεµάτων, καθώς πιο προσγειωµένος από τη Γερµανίδα καγκελάριο, αναγνώρισε νωρίτερα τις πιθανές επιπτώσεις από το κούρεµα των ελληνι-κών οµολόγων.

χωρίς µια κεντρική τράπεζα που συνολικά µπορεί να στη-ρίζει επαρκώς τα οµόλογα µιας χώρας (δανειστής ύστατης ανάγκης), χωρίς µια κοινή αγορά κρατικών οµολόγων και, τελικά, χωρίς να συνοδεύεται από δηµοσιονοµική ένωση. Μπορεί το πρώτο να αποτελεί ασφαλιστική δικλείδα, ώστε να µην τυπώνεται χρήµα για να καλυφθούν ελλείµµατα, ωστόσο στην κρίση ο περιορισµός αυτός επιδείνωσε το πρόβληµα, οι αγορές το εξέλαβαν ως αδυναµία του συστή-µατος µε τα γνωστά επακόλουθα. Καθώς διαπιστώνει ότι πλέον τα CDS στα γερµανικά οµόλογα, είναι µεν εξαιρετικά χαµηλά αλλά διπλάσια από τα αντίστοιχα αµερικανικά, παρά τα προβλήµατα της αµερικανικής οικονοµίας, ανα-γνωρίζει πλέον ότι η Ευρώπη θα πρέπει να αποµακρυνθεί από τους γερµανικούς δογµατισµούς, προς µια στενότερη οικονοµική επικουρικότητα µε τη µορφή εκχώρησης µε-γαλύτερης εθνικής κυριαρχίας σε οικονοµικά θέµατα σε ευρωπαϊκούς θεσµούς. Η προηγούµενη άρνηση της χώρας

της συνέβαλλε στα τωρινά προβλήµατα. Επίσης, θα πρέπει µε το βάρος του ηγέτη, να πείσει τους φορολογούµενούς της ότι η Γερµανία έχει ωφεληθεί από το ευρώ. Η ενιαία αγορά ωφέλησε τη βασισµένη στις εξαγωγές ανάπτυξη της οικονοµίας της, ιδίως προς τις εκτός ευρωζώνης χώ-ρες όπου καταλήγει σχεδόν το 50% των εξαγωγών της. Η σταθερότητα του ευρώ (το εθνικό της νόµισµα θα ήταν πιο ισχυρό µε απουσία του αδύναµου Νότου) προστάτεψε την ανταγωνιστικότητά της. Σχετικά µε τις εξαγωγές, πρέπει να έχει υπόψη της ότι µπορεί το πρόβληµα να έρθει από αλλού: µη έγκαιρη αντιµετώπιση της κρίσης χρέους θα επιδεινώσει τις συνθήκες χρηµατοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών, οι τελευταίες εξ αυτού του λόγου θα αποσύρουν κεφάλαια από την Ασία, µεταφέροντας την κρίση ρευστότητας στις ασιατικές αγορές που αποτελούν αυξανόµενης σηµασίας προορισµό για τις εξαγωγές της χώρας της.


Μ Α Ρ Ι Ο Μ Ο Ν Τ ΙΗ χώρα του έχει υγιέστερα οικονοµικά από τις χώρες που ήδη βρίσκονται στην οµπρέλα του Μηχανισµού Στήριξης. Η πρόκληση που αντιµετωπίζει είναι να συντονίσει τις εφαρµοζόµενες πολιτικές δραστικής λιτότητας που επιβάλλει η ΕΕ και η ΕΚΤ ώστε η 7η µεγαλύτερη οικο-νοµία του πλανήτη να µην βυθιστεί σε ύφεση ανάλογη της ελληνικής.

ΣΕ ΣΥΜΠΝΟΙΑ ΠΛΕΟΝ µε τη Γερ-µανίδα καγκελάριο, προωθεί το γαλλογερµανικό σχέδιο για την οι-κονοµική διακυβέρνηση στην ευ-ρωζώνη. Και µόνο η αναφορά από έναν οίκο αξιολόγησης ότι βρίσκε-ται υπό εξέταση η ανώτατη πιστο-ληπτική αξιολόγηση της χώρας του, αποτελεί πλήγµα για τη χώρα του και τον ισχυρότερο στην ΕΕ, αλά και πολύ εκτεθειµένο σε κρατικό χρέος -ιδίως της Ιταλίας– τραπεζι-κό της τοµέα. Με τη δηµοτικότητά του να υποχωρεί, παίρνει µέτρα , αύξηση φόρων και περικοπές δα-πανών, συνολικού ύψους 65 δισ. ευρώ για την επόµενη πενταετία «για να προστατεύσει τη χώρα του από τ ις µεγάλες δυσκολίε ς που αντιµετωπίζουν άλλες χώρες της ευρωζώνης». Πιο προσγειωµένος αναγ νώρισε πολύ νωρίτερα τ ις επιπτώσεις στις τράπεζες και τ ις αγορές κρατικών οµολόγων από το µεγαλύτε ρο κούρεµα του ελ-ληνικού χρέους και τη δυναµική µετάδοσης της κρίσης στην Ιταλία. Βλέπει τη δεύτερη µεγαλύτερη οι-κονοµία της ευρωζώνης να χάνει σε ανταγωνιστικότητα, καθώς το εµπορικό της έλλειµµα φέτος είναι 50% υψηλότερο από πέρυσι. Το ισχυρό ευρώ µετέτρεψε την πλεο-νασµατική Γαλλία σε ελλειµµατική και σε συνδυασµό µε το έλλειµµα του δηµοσίου τοµέα (5% του ΑΕΠ το 2012 έναντι 1,2% της Γερµανί-ας) τρέχει πίσω από τη Γερµανία. Η πρόκληση, καθώς βαδίζει προς τις εκλογές του 2012, η ανάδειξη της χώρας του σε ρυθµιστή των ευρω-παϊκών θεµάτων, µε βάρος ανάλο-γο του γερµανικού.


Μ Π Α Ρ Α Κ Ο Μ Π Α Μ Α :

Μπορεί τα κρατικά οµό-λογα της χώρας του να

αποτελούν ασφαλές κα-ταφύγιο των επενδυτών που δεν πτοούνται από

το υψηλό δηµόσιο χρέος της. Ωστόσο, γνωρίζει

ότι αυτό που µετρά είναι η πραγµατική οικονοµία

και µε νέο πρόγραµµα 450 δις, δολ., το Jobs

for Growth, σχεδιάζει να την στηρίξει, όπως και

µε τα µηδενικά επιτόκια του δολαρίου. Το τελευ-ταίο, ωστόσο, περικλείει

και κινδύνους.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΣΤΕΝΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ, καθώς γνωρίζει ότι µπορεί εύκολα να επαναληφθεί, σε αντίστροφη ροή, το σκηνικό του 2008, όταν η κρίση µε-ταφέρθηκε από την Αµερική στην Ευρώπη. Για την Αµερι-κή, η κρίση έδειξε ότι ακόµη και όταν το πρόβληµα ξεκινά από αυτή, όπως η χρηµατοπιστωτική κρίση το 2008, το νόµισµά της διατηρεί την ελκυστικότητά του ως ασφαλές καταφύγιο για τις τοποθετήσεις των πλεονασµάτων των αναδυοµένων οικονοµιών. Ωστόσο, η µεγάλη ρευστό-τητα που συνεπάγονται µαζί µε την πολιτική ποσοτικής

ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΟ ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ κρατικού χρέ-ους στην ευρωζώνη, η κεντροδεξιά κυβέρνησή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι κατέρρευσε, καθώς τα CDS των κρατικών οµολόγων της χώρας του είναι ανάλο-γα χωρών όπως η Αίγυπτος ή ο Λίβανος. Το επόµε-νο έτος η Ιταλία πρέπει να αναχρηµατοδοτήσει 230 δισ. ευρώ κρατικού χρέους και ήδη οι αποδόσεις των οµολόγων της, δηλαδή το κόστος δανεισµού της προσεγγίζει το απαγορευτικό 7% (επίπεδο που καθιστά µη βιώσιµο το χρέος). Βρίσκεται ουσιαστι-κά σε προ-µνηµονιακή φάση, καθώς αντιµετωπίζει τις ισχυρές πιέσεις των Ευρωπαίων (βλ. Γερµανών) και της ΕΚΤ για δραστικά µέτρα λιτότητας που θα επιτρέψουν τη µείωση του υψηλού δηµόσιου χρέ-ους της ως αντάλλαγµα για τη στήριξη της αγοράς οµολόγων της. Ωστόσο, το δηµόσιο έλλειµµά της είναι µόλις 4% του ΑΕΠ, ώστε να µην δικαιολογού-νται οι επιθέσεις των αγορών αφού το υψηλό δη-µόσιο χρέος της µέχρι πριν από την κρίση υποχω-ρούσε και έχει έστω και µικρά πρωτογενή (εκτός τόκων) πλεονάσµατα. Έκλεισε (;) την πολιτική του σταδιοδροµία (στη διάρκεια της τελευταίας δεκαε-τίας υπήρξε πρωθυπουργός επί 8 έτη) εν µέσω της µεγαλύτερης κρίσης για τη χώρα του, καθώς απο-δεικνύεται ότι οι αγορές αποσταθεροποιούν πολύ περισσότερο από τις πολιτικές. Αν αντέξει η Ιταλία, η ευρωζώνη θα αποδειχθεί ισχυρότερη από τις τω-ρινές εκτιµήσεις. Η πρόκληση για τον διάδοχό του, Μάριο Μόντι, είναι να συντονίσει τις εφαρµοζόµε-νες πολιτικές δραστικής λιτότητας που επιβάλλει η ΕΕ και η ΕΚΤ ώστε η 7η µεγαλύτερη οικονοµία του πλανήτη να µην βυθιστεί σε ύφεση ανάλογη της ελ-ληνικής, ενώ οι εξελίξεις στη χώρα του αποτελούν τον καταλύτη αναπόφευκτων αλλαγών στο πλαίσιο λειτουργίας της ευρωζώνης. Από τη στιγµή που η κρίση στην Ιταλία βαθαίνει, µόνο η ΕΚΤ (µε εντο-λή φυσικά των Γερµανών κυρίως) πλέον µπορεί να την ελέγξει, αν σταθεί πίσω από τα οµόλογα της, κάνοντας σαφές ότι αυτό µπορεί να γίνει σε απε-ριόριστες ποσότητες και όχι διστακτικά και απρό-θυµα όπως γίνεται τώρα. Χωρίς αυτό η οποιεσδή-ποτε δεσµεύσεις για µείωση των ελλειµµάτων είναι ανεπαρκείς για να αποκαταστήσουν την οµαλότητα στις αγορές οµολόγων.


χαλάρωσης, οδηγεί σε υποτίµηση των κινδύνων, χαµηλά ασφάλιστρα και µεγαλύτερη µόχλευση τα χρηµατοπιστω-τικά ιδρύµατα και τις άλλες επιχειρήσεις– µε τη στήριξη γνωστών και νέων χρηµατοοικονοµικών καινοτοµιών. Αυτό µπορεί να οδηγήσει σε νέους κινδύνους, του τύπου εκείνων που πυροδότησαν την κρίση του 2008, παράγο-ντας ιδιαίτερα σηµαντικός σε περιβάλλον στενής διασύν-δεσης των αγορών. Από αυτή την άποψη, η µεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι τα µηδενικά επιτόκιά του δολαρίου και η µεγάλη ρευστότητα που τροφοδοτεί στην αγορά η κε-

ντρική τράπεζα της χώρας θα οδη-γήσουν σε συµπεριφορές ανάλογες εκείνων που οδήγησαν στην κρίση. Με δεδοµένη την κυριαρχία του δολαρίου στο παγκόσµιο σύστηµα, η µεγάλη πρόκληση είναι η εφαρ-µογή των νέων ρυθµίσεων (µεταξύ άλλων απαγόρευση δραστηριοτή-των trading µε κεφάλαια της τρά-πεζας για δικό της λογαριασµό και όρια στις συµµετοχές τους σε hedge funds) για καλύτερη εποπτεία του χρηµατοπιστωτικού τοµέα, παρά τις αντιδράσεις των τραπεζών. Με υψηλό δηµόσιο χρέος αλλά και απο-θεµατικό νόµισµα, δεν αγγίζουν τη χώρα του οι αγορές, οι αποδόσεις των αµερικανικών οµολόγων βρί-σκονται σε ιστορικά χαµηλά. Ωστό-σο, η οικονοµία της χώρας του, µε ¼

του παγκόσµιου αεπ έχει προβλήµα-τα. Η ανεργία διατηρείται στο 10%, η κρίση στην αγορά κατοικιών δεν υποχωρεί και στο περιβάλλον αυτό µένει να αποδειχθεί αν ο συνδυα-σµός χαλαρής νοµισµατικής πολιτι-κής µε περιοριστική δηµοσιονοµική -για τη µείωση του δηµοσίου χρέ-ους και των οµοσπονδιακών ελλειµ-µάτων- µπορεί να αναχαιτίσει την επιβράδυνση της οικονοµίας της χώ-ρας του. Γνωρίζει ότι µπορεί η αγο-ρά αµερικανικών οµολόγων να απο-τελεί ασφαλές καταφύγιο για τους

επενδυτές (µιας και δεν υπάρχει άλλη µεγαλύτερη και µε µεγάλη ρευστότητα, ευκαιρία που έχει χάσει η ευρωζώνη µε τις αντιθέσεις για το ευρωοµόλογο), αλλά υπάρχουν και όρια, γι’ αυτό και στόχος του είναι η µείωση του δη-µοσίου χρέους. Με την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης εκτός από την τόνωση της οικονοµίας, «απάντησε» στην άρνηση της Κίνας να επιτρέψει µεγαλύτερη ανατίµηση του νοµίσµατός της στη λογική «αποδυναµώνουµε το δολάριο ταχύτερα από ότι µπορεί να µας ακολουθήσει το (συνδε-δεµένο µε το δολάριο) γουάν».


O ΚΙΝΕΖΟΣ ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΒΛΕΠΕΙ ΤΗ ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΝΑ ΑΝΕΡΧΕΤΑΙ στη θέση της δεύτερης µεγαλύτερης οικονοµίας του πλανήτη, να προ-βλέπεται ότι σε διάστηµα πενταετίας θα έχει ξεπεράσει σε µέγεθος σε ισοτιµίες αγοραστικής δύναµης την οικονοµία της ευρωζώνης και να είναι ο µεγαλύτερος προµηθευτής των ΗΠΑ και της ΕΕ. Στις αµερικα-νικές κυρίως πιέσεις για να επιτρέψει µεγαλύτερη άνοδο του νοµίσµα-τος της χώρας του, απαντά ότι αυτό θα έπληττε όχι µόνο τις εξαγωγές και την ανάπτυξή της, αλλά τελικά την ανάπτυξη των ανεπτυγµένων και όχι µόνο οικονοµιών τις οποίες στηρίζει µε τη ζήτησή της. Ωστό-σο, στη λογική αυτή υπάρχει και αντίλογος. Το ισχυρότερο νόµισµα θα αύξανε την αγοραστική δύναµη των ασθενέστερων οµάδων, που αποτελούν και την πλειοψηφία του πληθυσµού της, εκτονώνοντας τις πληθωριστικές πιέσεις ιδίως στα τρόφιµα όπου οι τιµές τρέχουν µε ρυθµό 13%, σε µια αναδιάταξη ισορροπιών προς ανάπτυξη που βα-σίζεται περισσότερο στην εγχώρια ζήτηση. Όπως τόνισε πρόσφατα, ο

H U J I N TA OΗ δυναµική οικονοµία της χώ-ρας του προς το παρόν εµπνέ-ει εµπιστοσύνη. Ωστόσο, στην ατζέντα του είναι η αλλαγή του µοντέλου που µέχρι στιγµής εχει οδηγήσει σε επιτυχίες. Αν δεν πετύχει τη µερική στήριξη της ανάπτυξης και από την εγ-χώρια ζήτηση, η χώρα του θα εγκλωβιστεί στην παγίδα του «µεσαίου εισοδήµατος» που θέτει όρια στη µελλοντική ανο-δική της πορεία.

πρόεδρος της παγκόσµιας τράπεζας, Robert Zοelick, το µοντέλο ανάπτυξης βασισµένο µόνο στις εξαγω-γές και τις επενδύσεις δεν θα οδηγήσει µεσοπρόθε-σµα σε συνεχή άνοδο την Κίνα, µε κίνδυνο να πέ-σει στην παγίδα του «µέσου εισοδήµατος», όταν το εµπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξη θα είναι η χα-µηλή εισοδηµατική θέση µεγάλων στρωµάτων του πληθυσµού, καθώς η ανισότητα µεταξύ αστικού και του πολύ µεγαλύτερου αγροτικού πληθυσµού αυξάνεται. Για τον Κινέζο πρόεδρο, η πρόκληση είναι η µετάβαση στο νέο µοντέλο και η υιοθέτη-ση των µεταρρυθµίσεων που απαιτούνται. Η χώρα του είναι ο µεγαλύτερος εξαγωγέας κεφαλαίων του κόσµου, µε 20% των συνολικών και από αυτή την άποψη, οι εξελίξεις σε αυτή, όπως µεταφέρονται µέσα από τα κανάλια του χρήµατος, θα επηρεάσουν την παγκόσµια οικονοµία. Για την Κίνα, που υπερα-σπίζεται τη χαµηλή ισοτιµία του νοµίσµατός της, ο στόχος προστασίας των εξαγωγών ίσως αυτοαναι-ρείται. Μια απότοµη διόρθωση των παγκόσµιων ανισορροπιών (τα εµπορικά της πλεονάσµατα αντι-στοιχίζονται µε τα αµερικανικά κυρίως ελλείµµατα), καθώς τα ελλείµµατα των ανεπτυγµένων χωρών


O ΙΑΠΩΝΑΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΒΛΕΠΕΙ το νόµισµα της χώρας του να ανατιµάται και τις παρεµβάσεις του υπουρ-γείου Οικονοµικών στην αγορά συναλλάγµατος να µην φέρνουν αποτέλεσµα. Το τίµηµα της επιτυχίας είναι υψηλό. Παρά την κακή δηµοσιονοµική «υγεία» της χώρας του, µε δηµόσιο έλλειµµα 10% του αεπ και δηµόσιο χρέος 200%, το γεν αποτελεί ασφαλές καταφύγιο των επενδυτών, µαζί µε το ελβετικό φράγκο, τα γερµανικά και τα αµερικανικά κρατικά οµόλογα και τον χρυσό. Γιατί συµβαίνει αυτό; Τα µεγάλα εµπορικά της πλεονάσµατα τροφοδότησαν τη µε-γάλη ισχύ της 3ης µεγαλύτερης οικονοµίας του κόσµου. Είναι ο δεύτερος µεγαλύτερος πιστωτής του κόσµου µετά την Κίνα µε 12% των συνολικών εξαγωγών κεφαλαίων πα-γκοσµίως. Κάθε χρόνο η καθαρή επενδυτική της θέση –το καθαρό αποτέλεσµα των λογαριασµών άµεσων επενδύσε-ων, επενδύσεων χαρτοφυλακίου, δανείων και συναλλαγ-µατικών διαθεσίµων- είναι πλεονασµατική, οι καθαρές απαιτήσεις της από το εξωτερικό φθάνουν στο µισό σχε-δόν (53%) του αεπ της! Ευλόγως λοιπόν τα δηµοσιονοµικά της µεγέθη ουδόλως ανησυχούν τις αγορές. Ωστόσο, αυτό

δεν ισχύει και για τον κ. Νόντα. Οι εξαγωγές ως ποσοστό του αεπ υποχωρούν, και για µια οικονοµία της οποίας η ανάπτυξη βασίζεται στις εξαγωγές, µιας και οι Ιάπωνες δύ-σκολα πείθονται να δαπανήσουν περισσότερα στο εσωτε-ρικό, αυτό αποτελεί σήµα κινδύνου. Το γεν έχει ανατιµηθεί κατά 9% το 2011 έναντι του δολαρίου, µετά από άνοδο 6% το 2010, επιφέροντας πλήγµα στην ανταγωνιστικότητα των ιαπωνικών προϊόντων. Γνωρίζει ότι η εξωστρέφεια είναι το χαρακτηριστικό των Ιαπώνων και στηρίζει τις επιχειρήσεις µε ελκυστικά δάνεια για να εκµεταλλευτούν την υψηλή ισοτιµία του γεν και να επενδύσουν στο εξωτερικό (αντί να µεταναστεύσουν σε φθηνότερες χώρες) και επιδοτεί συγ-χρόνως επενδύσεις στο εσωτερικό. Στα θετικά το γεγονός ότι ποσοστό µεγαλύτερο του 60% των εξαγωγών της χώ-ρας του κατευθύνεται στην αναπτυσσόµενη Ασία, και ότι οι εξαγωγές της αυξάνονται ταχύτερα από ότι το παγκό-σµιο εµπόριο. Ωστόσο, διαπιστώνει ότι η ασφάλεια του επενδυτικού καταφυγίου µπορεί να έχει σηµαντικές παρά-πλευρες απώλειες, ιδίως αν η ανάπτυξη στην αναδυόµενη Ασία επιβραδύνει.

ΓΙΟΣΙΧΙΚΟ ΝΟΝΤΑ

∆ιαπιστώνει ότι η ασφάλεια του επενδυτικού καταφυγίου που προ-σφέρει το γεν, έχει παράπλευρες απώλειες. Καθώς βλέπει το νόµισµα της χώρας του να ανατιµάται και τις εξαγωγές να επιβραδύνουν ενώ οι οικονόµοι Ιάπωνες είναι φειδωλοί στις δαπάνες τους στο εσωτερικό, στο οπλοστάσιό του έχει την τράπεζα της Ιαπωνίας που ενισχύει τη ρευ-στότητα της οικονοµίας.

µπορεί να αποδειχθούν µη διατηρίσιµα αν οι αυξανόµε-νες εξαγωγές της καταφέρουν µεγαλύτερο πλήγµα στον παραγωγικό ιστό των οικονοµιών τους, θα πλήξει την παραγωγική της µηχανή. Αν οι δυτικές οικονοµίες βυθι-

στούν σε ύφεση, ο µεγαλύτερος κίνδυνος σήµερα για την Κίνα µαζί µε την πιθανότητα απότοµης διόρθωσης στις τι-µές των ακινήτων, οι εξαγωγές της θα περιορισθούν ανα-δεικνύοντας τις αδυναµίες του µοντέλου ανάπτυξής της.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η Ελλάδα της επόµενης µέραςΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ

44

ΑΠO ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡIΔΗ

ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΕλεύθεροι(;)

∆υο είναι σήµερα τα βασικά πολιτικά ερωτήµατα, η απά-ντηση των οποίων θα καθορίσει το µέλλον της χώρας και των Ελλήνων. Το πρώτο αφορά στο πώς θα επιτευχθεί η ανασύσταση της παραγωγικής βάσης της χώρας. Και το δεύτερο, στο πώς θα διατηρηθεί η κοινωνική ειρήνη και σταθερότητα. Σήµερα ο Έλληνας αισθάνεται ότι ζει µία κα-τάσταση πολιορκίας. Αλλά και η ανασύνταξη της χώρας, που θα πρέπει να στηριχθεί σε ένα νέο παραγωγικό µο-ντέλο, προς το παρόν δεν φαίνεται να µπορεί να προκύ-ψει από ελευθερία κινήσεών του. Αντίθετα, προς το παρόν φαίνεται ότι η βούληση των δανειστών θα καθορίσει τι θα παράγεται στην Ελλάδα και σε ποιους θα επιµερίζεται ο παραγόµενος πλούτος, ώστε να διατηρείται, έστω και ορι-ακά, η κοινωνική συνοχή. Το κατά πόσο η ελληνική κοινω-νία αποδέχεται τα παραπάνω, µένει να φανεί.

45ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011 45ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011

Το γιατί η Ελλάδα έφτασε να φλερτάρει με την πτώχευση είναι κάτι που εξαντλείται στον δημόσιο διάλογο. Ο καθένας έχει να παρου-σιάσει τουλάχιστον μια εκδοχή! Τουλάχιστον. Διότι οι εκδοχές πληθαίνουν και μεταλλάσσο-νται, όταν εμπλουτίζονται με «νέα στοιχεία», με νέες εικασίες, με νέες θεωρίες (ενίοτε και)

συνωμοσίας. Θα ήταν εύκολο λοιπόν για κάποιον να απα-ριθμήσει κάποιες απ’ αυτές. Ακόμα πιο εύκολο να καταθέ-σει και τη δική του εκδοχή. Αλλά πόση σημασία έχει πια μια τέτοια διαδικασία; Τόση, ώστε να γίνει δυνατή η απά-

ντηση σε ένα σημαντικότερο και πιο ουσιώδες ερώτημα, το οποίο όμως, παραδόξως, ελάχιστα τίθεται στον δημό-σιο διάλογο. Πώς θα εξέλθουμε από την κατάσταση που έχουμε περιέλθει; Εδώ, τα πράγματα δυσκολεύουν. Περι-πλέκονται. Πάντως, όπως συμβαίνει πάντα μετά από κάθε καταστροφή ή τραγωδία, η επιστροφή σε βασικές αρχές και αξίες είναι περίπου αυτονόητη. Εξίσου αναπόφευκτος ένας προσωπικός ή εθνικός απολογισμός – μια διαδικασία αυτογνωσίας, αυτοελέγχου και αυτοπροσδιορισμού. Σε αυτή την περίπτωση κρίσιμο ρόλο έχουν τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται. Λίγο το ένστικτο και η εμπειρία, λίγο η

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η Ελλάδα της επόµενης µέραςΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ

46

ιστορική γνώση, λίγο η οικονομική και κοινωνική θεωρία, το συμπέρασμα θα βγει. Αρκεί να έχει τεθεί το ερώτημα. Και το ερώτημα τίθεται επιτακτικά, όσο οι πολίτες συνειδη-τοποιούν τη νέα κατάσταση που θα κληθούν να αντιμετω-πίσουν τα επόμενα χρόνια. Και που μάλλον δεν θα μοιάζει σε τίποτα από όσα μέχρι τώρα γνωρίζαμε.

ο ΔΡομοσ χΩΡισ εΠισΤΡοΦηΑνατρέχοντας στις βασικές αρχές της οικονομικής θε-

ωρίας θα βρει κανείς το γνωστό περί των κύκλων που κάνει η οικονομία. Είναι σαφές πως ο «ενάρετος κύκλος» έκλεισε. Ο κύκλος της ύφεσης ακολουθεί, περίπου νο-μοτελειακά. Όπως συμβαίνει και στη φύση, ως μια δια-δικασία κάθαρσης και αναγέννησης. Είναι το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα. Κι εδώ χρειάζονται νέες απα-ντήσεις. Δυο είναι σήμερα τα βασικά πολιτικά ερωτήμα-τα, η απάντηση των οποίων θα καθορίσει το μέλλον της χώρας και των Ελλήνων. Το πρώτο αφορά στο πώς θα επιτευχθεί – αν επιτευχθεί – η ανασύσταση της παραγω-γικής βάσης της χώρας. Και το δεύτερο στο πώς θα δια-τηρηθεί – αν διατηρηθεί – η κοινωνική ειρήνη και σταθε-ρότητα. Οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας αποκαλύ-πτονται σήμερα και λαμβάνουν τεράστιες διαστάσεις, υπό το φως μιας νέας πραγματικότητας που επιβλήθηκε στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα τα τελευταία χρό-νια. Από τη στιγμή που τα δημοσιονομικά των κρατών έγιναν «στοίχημα» των διεθνών κερδοσκόπων. Από τη στιγμή που η «παγκοσμιοποίηση» επέβαλε την άρση των εμποδίων στη κίνηση του κεφαλαίου, νομιμοποιώντας το ανεξέλεγκτο κέρδος, ήταν ζήτημα χρόνου η Ελλάδα να βρεθεί εκτεθειμένη και ανέτοιμη στο κέντρο του τυφώ-να, καθώς τα χρόνια της ένταξής της στην ΕΕ, όχι μόνο δεν κατάφερε να ενισχύσει και θωρακίσει τον παραγωγι-κό της ιστό, αλλά κατάφερε να διαλύσει και εκείνον τον υποτυπώδη που διέθετε. Το γιατί συνέβη αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Για την οικονομία της συζήτησης αξίζει να συγκρατήσουμε δυο βασικούς. Ο πρώτος αφο-ρά στο θεσμικό οικοδόμημα της ΕΕ. Ο δεύτερος στη δι-αχρονικά πελατειακή αντίληψη του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Ξεκινώντας από τον πρώτο, θα έλεγε κανείς ότι η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, το 1981, σηματοδότησε την απαρχή της σταδιακής αποδόμη-σης της παραγωγικής βάσης της χώρας – κατά άλλους της αναπροσαρμογής της. Πάντως, η αλήθεια είναι πως τότε άρχισε να διαφαίνεται μια στροφή της ελληνικής οικονο-μίας προς την παροχή υπηρεσιών, παρά προς την παρα-γωγή αγαθών – αγροτικών ή βιομηχανικών.

Αυτό συνέβη καθώς, η οικονομική ελίτ της Ευρώπης διείδε την προοπτική εξασφάλισης φθηνών αγροτικών προϊόντων (με την έννοια του χαμηλού κόστους παραγω-γής – φθηνή ενέργεια και εργατικά χέρια) από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου μέσα από μια διαδικασία επαν-αποι-

κιοκρατίας, καθώς και βιομηχανικών προϊόντων τεχνο-λογίας αιχμής, κατ’ αποκλειστικότητα από τις πλούσιες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά. Προφανώς, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει σε αυτό τον καταμερισμό …εργασίας. Ο μικρός κλήρος καθιστούσε απαγορευτι-κές τις εκτατικές καλλιέργειες. Ενώ, η εντατικοποίηση της βιομηχανικής παραγωγής (αποκλειστικό προνόμιο των χωρών του Βορρά) θα διατάρασσε το φυσικό τοπίο, αναιρώντας τις προοπτικές της χώρας να μετατραπεί σε πρώτης τάξεως τουριστικό προορισμό. Εξάλλου, η Ελ-λάδα είχε και άλλα, προς εκμετάλλευση, φυσικά αγαθά. Ήλιο, αέρα και ορυκτό πλούτο που σε βάθος χρόνου θα

αξιοποιούνταν για την παραγωγή ενέργειας όταν το πε-τρέλαιο μοιραία θα ακρίβαινε. Αναπόφευκτα το σταδιακό κλείσιμο βιομηχανιών και βιοτεχνιών καθώς και η σταδι-ακή εγκατάλειψη της υπαίθρου, οδηγούσε πολλούς Έλλη-νες εκτός αγοράς εργασίας. Στο μεταβατικό αυτό στάδιο έπρεπε να εξευρεθεί ένας τρόπος που θα εξασφάλιζε την κοινωνική συνοχή και ειρήνη. Αυτό θα γινόταν με χρήμα και προσφορά εργασίας. Το χρήμα ήρθε από την Ευρώ-πη με τη μορφή προγραμμάτων που θα βοηθούσαν την αλλαγή προσανατολισμού της ελληνικής οικονομίας και η προσφορά εργασίας έγινε από το κράτος υπό τη μορφή «κοινωνικής πολιτικής» μέσω αθρόων προσλήψεων στο δημόσιο που διόγκωσαν το κράτος και δημιούργησαν το σημερινό τέρας. Και τις δυο διαδικασίες ήλεγχε και επό-πτευε η πολιτική τάξη, η οποία κατά αυτόν τον τρόπο δι-

Το ερώτηµα σήµερα είναι το πώς, στο µέλλον, η Ελλάδα θα ξαναγίνε ι παραγωγική και αν θα είναι οι Έλληνες που θα επιλέξουν τον τρόπο, ώστε αρχικά να καταναλώνει όσα παράγει, για να µην έχει ελλείµµατα, και δευτερευόντως να εξάγει, για να δηµιουργεί πλεονάσµατα.


αιώνισε και εδραίωσε την εξουσία της. Το κοινοτικό χρή-μα περνούσε και ελεγχόταν από τα δυο κόμματα εξουσί-ας και μοιραζόταν με κομματικά κριτήρια στους «ημετέ-ρους», την ώρα που η προσφορά εργασίας (στο δημόσιο κατά κανόνα) γινόταν με την αντιπαροχή της ψήφου.

Στον αντίποδα ο ιδιωτικός τομέας δραστηριοποιήθηκε στις κατασκευές. Μια νέα τάξη μεγαλοεπιχειρηματιών δη-μιουργήθηκε για να ικανοποιήσει την ανάγκη σε μεγάλα έργα υποδομής, αξιοποιώντας ένα σημαντικό μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων, την ίδια στιγμή που εισέβαλε στο χώρο των ΜΜΕ υποστηρίζοντας τις πολιτικές αποφά-σεις. Στο ίδιο πλαίσιο η μεσαία επιχειρηματικότητα δρα-

στηριοποιήθηκε στον τομέα της οικοδομής και της κατα-νάλωσης, η οποία γνώρισε έξαρση, εκμεταλλευόμενη το διαχρονικό στερεότυπο του Έλληνα για τη μικρο-ιδιοκτη-σία (το δικό μου κεραμίδι) και μιας νεόφερτης αντίληψης που εντέχνως καλλιέργησε ο επίσης νεόφερτος Τύπος του life style περί του «καταναλώνω άρα υπάρχω». Συνεπώς, το «μοιραίο» ήταν αναμενόμενο να προκύψει σε μια οι-κονομία που στήριζε την «ανάπτυξή» της στη φούσκα των ακινήτων και της κατανάλωσης, παραμελώντας το βασικό κανόνα «καταναλώνω όσα παράγω». Κι η Ελλάδα έφτασε να μην παράγει σχεδόν τίποτα.

Το μεγαλο σΤοιχημαΤο ερώτημα λοιπόν σήμερα είναι το πώς στο μέλλον

η Ελλάδα θα ξαναγίνει παραγωγική, (και αν θα είναι οι Έλληνες που θα επιλέξουν τον τρόπο…), ώστε αρχικά να καταναλώνει όσα παράγει (για να μην έχει ελλείμματα) και δευτερευόντως να εξάγει όσα της περισσεύουν (για να δημιουργεί πλεονάσματα). Πρόκειται για απλούς κανό-νες της αγοράς και της λογικής, αλλά και για τον «στόχο της ανταγωνιστικότητας» που σήμερα όλοι επικαλούνται. Το ζήτημα όμως είναι τα μέσα προς την επίτευξη του στό-χου. Πίσω στις βασικές θεωρίες της οικονομίας και της κοινωνιολογίας δηλαδή, και στο ποιος κατέχει τα μέσα

παραγωγής και με ποιο τρόπο επιμερίζει τον παραγόμενο πλούτου, ώσ τε να διατηρείται η κοινωνική συνοχή. Με την Ελ λάδα σ το «πυρήνα της Ευρωζώ-νης» (και το ασφυκτικό θεσμικό πλαίσιο που συνεπάγεται η παρα-μονή της) και με την Τρόικα να γ νωρί ζ ε ι και ελέγχει τα πάντα, («καθεστώς δημοσιο-νομικής κατοχής» το χαρακτήρισε ο Ευάγ-γελος Βενιζέλος) είναι λογ ικό οι κατευθύν-σεις της πολιτικής να παραμένουν επιλογή των ξένων δανειστών μας. Όπως, επίσης λο-γ ικά, σ τη διακριτ ική τους ευχέρεια θα είναι και το τι θα παράγεται στην Ελλάδα, σε ποιο ποσοστό και σε ποιους

θα επιμερίζεται ο παρα-γόμενος πλούτος, ώστε να διατηρείται έστω και οριακά η κοινωνική συνοχή. Το κατά πόσο η ελληνική κοινωνία και η εγχώρια επιχειρηματική ελίτ αποδέχονται νομοτελεια-κά ή περίπου μοιρολατρικά την παραπάνω …περιγραφή, μένει να φανεί στο άμεσο μέλλον. Και είναι αυτό που θα κρίνει αν και κατά πόσο η ανασύσταση της παραγωγικής βάσης θα γίνει στη βάση ενός σχεδίου που από κοινού θα σχεδιάσει η ελληνική πολιτική και επιχειρηματική ελίτ, θα το εγκρίνει η ελληνική κοινωνία και θα το υλοποιήσουν όλοι μαζί, «προς όφελος της πατρίδας και των παιδιών μας» – όπως ορισμένοι επικαλούνται τελευταία…

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η κατανομή του πλούτουΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ

48

ο κΑπιτΑλισΜOσ& η ΑνΑΖΉτησητησ ηΘικΉσ

Ο επιφανέστερος των εν ενεργεία οικονο-μολόγων κατά την «ψηφοφορία» μεταξύ των οικονομολόγων του Economist, ο κα-θηγητής Raghuram Rayan του πανεπι-στημίου του Σικάγου προβάλλει μια εν-διαφέρουσα άποψη στο βιβλίο του «Fault Lines». Η αυξανόμενη ανισότητα ενεργοποί-ησε τα ανακλαστικά των κυβερνήσεων. Όμως μια λανθασμέ-νη θεραπεία προ-κάλεσε ή ας πούμε προήγαγε τη χρημα-τοπιστωτική κρίση. Ο Rayan αποφαίνεται… «η αυξημένη ανισό-τητα, ακριβέστερα η πολιτική απάντηση σε αυτήν συνέδραμε στην εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης …


οταν οι μηχανισμοι του χρηματοσ

ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΚΡΙΣΗ& OχΙ ΑΝAΠτΥξΗ

Η τεχνοκρατική «διάνοια» των σύγχρονων οικο-νομολόγων, η αξιολογική και με ηθικές παραμέ-τρους «διάνοια» των προκατόχων τους στην από-δοση και «διαχείριση» της οικονομικής επιστήμης, ο καπιταλισμός ως σύστημα χωρίς ισορροπία στην κατανομή του πλούτου και η παράμετρος που δεν «υπολογίζεται» όσο πρέπει: η μεγάλη μάζα ανά τον πλανήτη που βιώνει την ανισότητα να αυξάνεται μέ-ρα με τη μέρα. Γιατί ίσως τελικά, ο παράδεισος της οικονομικής ισορροπίας δεν ανοίγει με αντικλείδι. Ανοίγει με το πνεύμα της υπέρβασης που προασπί-ζεται μία περισσότερο ισότιμη κατανομή του πλού-του στον κόσμο.

ΑπΟ τΟν ΑντΩνη ΛιβιΕρΑτΟ


50

«Εκείνο που δεν άλλαξε είναι το βασι-κό ζήτημα: πώς θα αναβαθμίσουμε τις υλικές συνθήκες έτσι ώστε να προσεγγίσουμε οποιαδήποτε άλλη προσδοκία επιθυμούμε να κατακτή-σουμε. Καθώς εισερχόμαστε σε μια εποχή αυξανόμενης ανισότητας και μετακίνησης ισχύος, οι οποίες προ-οιωνίζονται εξίσου ανατρεπτικές όπως εκείνες της Βιομηχανικής Επα-νάστασης, είναι προφανές ότι ένα

δυνατό οικονομικό μυαλό είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ άλλοτε». Οι παραπάνω γραμμές είναι το συ-μπέρασμα της βιβλιοκριτικής ενός, όπως φαίνεται, εντυ-πωσιακού βιβλίου, απογραφής των απόψεων των πλέον προβεβλημένων προσωπικοτήτων της οικονομικής ιστο-ρίας. Το πόνημα φέρει τίτλο: «Grand pursuit: the story of economic genius», συγγραφέας η Sylvia Nassar, και φαί-νεται ότι απεικονίζει τη σημερινή παρακμή της οικονομι-κής επιστήμης. Τα σχετικά Nobel είναι δεκάδες και παρά-γονται ανελλιπώς κάθε χρόνο, ένα ή δύο ή και τρία και οι οικονομολόγοι δεκάδες εκατομμύρια, όμως η κριτικός και οικονομολόγος, Rana Foroohar, «δεν βλέπει φως», το ίδιο δε εκατοντάδες εκατομμύρια πολιτών. Κατά τον γρά-φοντα, ο λόγος είναι απλός. Βαθμιαία η οικονομική επι-στήμη, όσο είναι επιστήμη, μετακινήθηκε από τις ανθρω-πιστικές επιστήμες στις θετικές, σε μια προσπάθεια αξιο-ποίησης των μεθόδων των τελευταίων και των εργαλείων εφαρμογής τους, κυρίως των μαθηματικών. Είναι χαρα-κτηριστικό ότι το κείμενο της κας Foroohar στερείται της παρουσίας φιλοσοφικής υποδομής και ηθικής διάστασης. Οι έννοιες επίσης του καλού και του κακού απουσιάζουν εντελώς. Όμως οι σημαδιακοί στοχαστές της οικονομικής θεωρίας, είτε ο Ανταμ Σμιθ είτε ο Κάρολος Μαρξ και πιο πίσω ο Καλβίνος, αλλά και ο Keynes ήταν φιλοσοφημένοι ερευνητές στην προσπάθεια να προσεγγίσουν το θέμα της λειτουργίας των οικονομικών σχέσεων. Οι έννοιες του σωστού, του καλού και του κακού διαχέονται στη σκέψη τους. Και εκείνο που επιχειρούν και οι τέσσερις είναι όχι μόνον η ανίχνευση αλλά και η ποδηγέτηση του «Ανθρώ-που της Οικονομίας». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αριθμός οικονομολόγων νοιώθουν την ανάγκη προσφυγής στα ηθικά κριτήρια. Τριακόσιοι από τους συνέδρους της ετή-σιας συγκέντρωσης της American Economic League ζήτη-σαν, γραπτώς, σχετική συζήτηση και την παρέμβαση της οργάνωσής τους για την επαναφορά της ηθικής τάξης στο επάγγελμα. Ο μακαρίτης Friedman, καθηγητής της ου-δέτερης ηθικά Οικονομίας και στην ουσία ο θεωρητικός του τερατώδους χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, με τις θεωρίες του ότι μόνο καθήκον των επιχειρήσεων είναι το


κέρδος, μπορεί να διατηρεί ακόμη την αίγλη του μεταξύ των όρνεων της αγοράς όμως αμφισβητείται ευρέως για μεγάλο μέρος από τις φανατικές απόψεις του.

ΑνΑσυροντΑσ την ΑνισοτητΑ Από το χρονοντουλΑπο των κΑιρων

Τον τελευταίο καιρό οι αήθεις οικονομικές δραστηριότη-τες, ανασύρουν από το σκοτάδι το τέρας της ανισότητας σε σημείο που σημαντικοί παράγοντες όπως ο μεγαλοεπενδυ-τής Γουώρεν Μπάφετ, ο πρόεδρος της Κίνας Ζιντάο, ο Βρε-τανός πρωθυπουργός Κάμερον, ο πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ Στρος-Καν, ηχηρά και δημόσια προσπαθούν να τραβή-ξουν την προσοχή των εχόντων και ιθυνόντων στους κινδύ-νους που εγκυμονεί η συνεχώς διευρυνόμενη ανισότητα. Η ανισότητα είναι ένα πρόβλημα παλιό και ιστορικά σημαντι-κό. Όμως με το που ξεκινάει να στοχάζεται κανείς σκοντά-φτει, όπως συμβαίνει συνήθως, στους ορισμούς. Τι σημαίνει ανισότητα; Ως προς τι; Και μεταξύ ποίων; Περίπλοκα ερω-τήματα, αλλά ας αρχίσουμε από τα απλά και προφανή. Κατ’ αρχήν λοιπόν γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν γεννώνται ίσοι βιολογικά. Υπάρχουν π.χ. υψίκορμοι και κοντούληδες, έξυπνοι και λιγότερο έξυπνοι. Γνωρίζουμε ακόμη ότι δεν με-ταβάλλονται σε σχέση με τα πρότυπα κάθε εποχής, το πο-λύ-πολύ μεταβάλλονται επιφανειακά και διορθωτικά. Πέρα από τη βιολογική ανισότητα μεταξύ ατόμων, υπάρχει και η γεωπολιτική ανισότητα. Οι λαοί που κατοικούν την εύκρατη ζώνη π.χ. την Μεσόγειο είναι άνισα προικισμένοι, απέναντι στους λαούς π.χ. της στέπας, έχοντας εξασφαλισμένη μια ποι-ότητα ζωής και μόνο από τα δώρα της φύσης. Αυτές οι δυο, ας πούμε φυσικές, ανισότητες εύκολα μπόρεσαν να χρησι-

Η οικονομική κρίση διευρύνει την ανισότητα μεταξύ των ανώτερων εισοδηματικά τάξεων και των μικρομεσαίων ή και κατώτερων, σε σημείο κόκκινου συναγερμού.


52

μοποιηθούν σε Δαρβινικού τύπου πολιτικές χειραγώγησης του εύπλαστου υποστρώματος, είτε ανθρώπων μειωμένης πολιτισμικής εμπειρίας είτε σε περιόδους κοινωνικής αταξίας. Στην τελευταία περίπτωση (ναζισμός, χυδαίος ή μη αντισημι-τισμός, ρατσισμός…) κατά κανόνα επιτρέπουν συσπειρώσεις στις τάξεις των πολιτών κατωτέρων εισοδημάτων, οι οποίες και συνήθως υφίστανται τις επιπτώσεις των κρίσεων και της αταξίας εν γένει. Αμφότερες, βιολογική και γεωπολιτική ανι-σότητα, είναι οι πρώτοι κίνδυνοι.

Τον τελευταίο καιρό η οικονομική κρίση διευρύνει την ανισότητα μεταξύ των ανωτέρων εισοδηματικά τάξεων και των μικρομεσαίων ή και κατώτερων, σε σημείο κόκκινου συναγερμού. Έτσι η πλευρά της ανισότητας που προβάλλε-ται ανησυχητικά είναι η ανισοκατανομή του πλούτου. Ττις τελευταίες δεκαετίες, άσχετα με το γεγονός ότι η συμμετοχή των πολιτών στην απόλαυση αγαθών ποτέ δεν ήταν δίκαιη ή αρμονική, άπαντες ακόμη και η κατώτατη εισοδηματικά τά-ξη, χρόνο με τον χρόνο γευόταν κάποιο μερτικό από την αυ-ξανόμενη εθνική ευημερία των Δυτικών κυρίως κοινωνιών. Και η κατώτατη τάξη απολάμβανε τον ελεύθερο χρόνο της, υπερέχοντας, έστω και μόνον κατά τούτο, σε κάτι πολύτιμο, απέναντι στους πλούσιους και πλουσιότατους (…. Μαριδά-κι, χταποδάκι και κρασάκι στο μικρό τραπέζι της παραλίας παρέα με φίλους …) Ας σημειωθεί λοιπόν ότι στη συνέχεια του κειμένου όταν γράφουμε τη λέξη ανισότητα, εννοούμε την οικονομική.

Στις 22/1/2011 ο Economist δημοσιεύει με τον μάλλον παραπλανητικό τίτλο: «A special report on global leaders» μια μελέτη σχετική με την αναδυόμενη ανισότητα. Πράγματι … « οι κοινωνίες είχαν πάντα ελίτ» … ακόμη και όταν «με-ταμφίεζαν» τις ελιτ σε νομενκλατούρα. Αυτές εγκαθίστανται ή με τη βία ή κληρονομικά. Στην Κίνα το κόμμα κρατάει την ευθύνη της ρύθμισης, είτε με το σύστημα hukοu (αδειών διαμονής που χωρίζουν τους πολίτες σε αστικό και φτωχό αγροτικό πληθυσμό) είτε ακόμη και θανατώνοντας τους πα-ρεκτρεπόμενους. Στις ΗΠΑ η κληρονομικότητα παράγει και πολιτικούς, ακόμη και προέδρους. Π.χ. η δυνατότητα παρο-χής καλύτερης ανατροφής και ακόμη καλύτερων σπουδών δημιουργεί μια κληρονομική κοινωνική ελίτ. Πόσα μέλη έχει σήμερα η elite των πλουσίων; Με μια πρώτη εκτίμηση, με κριτήριο την περιουσία, οι εκατομμυριούχοι παγκοσμίως είναι γύρω στα δέκα εκατομμύρια. Κατά την απογραφή της Credit Suisse, οι εκατομμυριούχοι είναι παγκοσμίως 24,2 εκατομμύρια, το 0,5% των ενηλίκων του πλανήτη και ελέγ-χουν πάνω από 69,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλ. περί-που το 1/3 του πλούτου του πλανήτη. Το 41% από αυτούς κατοικεί στις ΗΠΑ, το 10% στην Ιαπωνία και το 3% στην Κίνα. Τέλος, το πόνημα του Economist αναφέρει ότι το 1% των κατοίκων του πλανήτη ελέγχει το 43% του παγκοσμίου πλούτου, το 10% το 83% και το 50% οι κατώτεροι δηλ. και

Ο καθηγητής του MIT, Daron Acemoglou, θεωρεί ότι η κρίση του συστήματος οφείλεται στη μεθοδευμέ-νη απορύθμισή του. Ο χρηματοπιστω-τικός τομέας διαστρέβλωσε τους κανό-νες του παιχνιδιού εις όφελός του, με αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση.

οι μικρομεσαίοι, μόνο το 2%. Μεγάλο μέρος του 50% δεν κατέχει πλούτο. Μια ανισοκατανομή αυτής της έκτασης ενα-ποθέτει, θεωρητικά τουλάχιστον, τεράστιες κοινωνικές ευ-θύνες στη μειοψηφία που αναφέρθηκε, δεδομένου μάλιστα ότι εμπλέκεται, προς ίδιον όφελος, με την πολιτική. Υπάρχει συνειδητοποίηση της ευθύνης στην ηγέτιδα τάξη; Ιστορικά ναι, σήμερα από ελάχιστη έως μηδενική. Και αυτό είναι το μέγα πρόβλημα. Την αίσθηση των συνεπειών της ανισότη-τας έχουν οι πάντες. Όμως έχει μπει στο στόχαστρο πια και εξειδικευμένων ερευνητών και των πολιτικών. Ο κ. Μπλαιρ π.χ. και το New Labour θεωρούσε ότι όσο και να ανοίγει η ψαλίδα πλουσίων -φτωχών, εφόσον οι φτωχότεροι έπαιρ-ναν το μερτικό τους, δεν υπήρχε κίνδυνος να εξεγερθούν. Πέρα όμως από αυτή την φτωχοπροδρομική ανάλυση άλ-λοι σοβαρότεροι ενέκυψαν στη μελέτη του θέματος, όπως οι Richard Wilkinson και Kate Piket στο βιβλίο τους «The spirit level: Why equality is better for everyone»… «Η ανι-σότητα οδηγεί σε μεγαλύτερη εγκληματικότητα, μεγαλύτερη παιδική θνησιμότητα, περισσότερες εγκυμοσύνες εφήβων, μεγαλύτερες διακρίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών» … «επιπλέον τα κράτη της Ισότητας είναι τα πλέον καινοτόμα». Για τους W & Ρ είναι αναγκαία η αύξηση της φορολογίας των πλουσίων και η μεγαλύτερη διασπορά στην ιδιοκτησία των εταιρειών. Οι παρατηρήσεις των συγγραφέων βασίζονται σε σοβαρά στατιστικά στοιχεία, όμως αμέσως ξεπρόβαλαν αμφισβητίες με δικά τους στοιχεία. Ακολούθως το θέμα έθι-ξε και ο Economist με άποψη μάλλον αρνητική. Οι συγγρα-φείς απαντούν (letters 5/2/11). Θεωρούν ότι η άποψη του Economist, ότι υπερβάλλουν φορτώνοντας την ανισότητα με όλα τα κακά, είναι λανθασμένη. Οι σχέσεις της εισοδηματι-κής ανισότητας και ψυχικών ασθενειών, χαμηλής παιδικής ευημερίας, χαμηλής κοινωνικής κινητικότητας, ανισότητας ευκαιριών, εγκληματικότητας είναι στατιστικά επιβεβαιωμέ-νες. Ο γράφων θα ήθελε να συμπληρώσει τα παραπάνω με μερικές προσωπικές επισημάνσεις, μη μετρήσιμες δυστυχώς. Η πρώτη είναι η σχέση ανισότητας με την πικρία. Η μεγάλη ανισότητα διαπερνά την ψυχική διάθεση ως αργή δηλητηρί-αση. Πολλοί ανάμεσα στους πληβείους μετατρέπουν βαθμι-αία την πικρία σε μίσος, και όταν αθροίζονται σε μια κρίσιμη μάζα ατόμων, εξεγείρονται κατ’ αρχήν, επαναστατούν μετά και τέλος αγριεύουν, με κατάληξη όχι μόνον επικίνδυνες αλ-λά και βάρβαρες καταστάσεις.

Μια άλλη επισήμανση αφορά στην απογοήτευση, μια φαινομενικά ήπια κοινωνική ασθένεια. Πέρα από τα λίγα εκατομμύρια πολυεκατομμυριούχων, εκατοντάδες εκατομ-


μύρια έλπισαν ότι ακολουθώντας τα καθιερωμένα πρότυπα θα μπορούσαν και εκείνοι να ανέβουν τη σκάλα. Όλοι τους προσπάθησαν σκληρά αλλά, οι εξ αυτών ευτυχέστεροι πλη-σίασαν με καλά αποτελέσματα, χωρίς όμως να μπουν στο club. Οι περισσότεροι παρέμειναν στον γκρίζο χώρο των μικροαστών. Αυτός ο κοινωνικός χώρος σπάνια εξεγείρεται από μόνος του, όμως παραμένει μια εύφλεκτη μάζα. Γιατί η απογοήτευση τον κατατρώγει. Ας μην πάμε παραπέρα και ας θέσουμε το τελευταίο και κρίσιμο θέμα: πώς η έξαρση της ανισότητας επιταχύνθηκε έτσι ώστε να έχει μετατραπεί σε πρόβλημα που πρέπει οι ιθύνοντες κάθε είδους να θέσουν υπό έλεγχο; Ο επιφανέστερος των εν ενεργεία οικονομο-λόγων κατά την «ψηφοφορία» μεταξύ των οικονομολόγων του Economist, ο καθηγητής Raghuram Rayan του πανεπι-στημίου του Σικάγου, προβάλλει μια ενδιαφέρουσα άποψη στο βιβλίο του Fault Lines. Η αυξανόμενη ανισότητα ενερ-γοποίησε τα ανακλαστικά των κυβερνήσεων, μια λανθα-σμένη θεραπεία όμως προκάλεσε ή ας πούμε προήγαγε τη χρηματοπιστωτική κρίση. Ο Rayan αποφαίνεται… «η αυξη-μένη ανισότητα, ακριβέστερα η πολιτική απάντηση σε αυτήν συνέδραμε στην εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης … Οι τεχνολογικές εξελίξεις δημιούργησαν ζήτηση εξει-

δικευμένων εργαζόμενων, διευρύνοντας την εισοδηματική τους διαφορά από τους ανειδίκευτους. Η συνεχής αύξηση της ένδειας των τελευταίων δεν άφησε αδιάφορες τις κυβερ-νήσεις. Μακροπρόθεσμα η λύση ήταν η εξειδίκευση, βραχυ-πρόθεσμα το άνοιγμα των πιστώσεων προς τους φτωχότε-ρους. Έτσι μη φερέγγυοι οικονομικά πολίτες όχι μόνο διευ-κολύνθηκαν, αλλά με τις πιστωτικές διευκολύνσεις των υπό κρατικό έλεγχο οικοδομικών γιγάντων όπως η Fann Mae, εκατομμύρια φτωχότερων Αμερικανών απέκτησαν σπίτια με τη χίμαιρα ότι η συνεχής αύξηση της αξίας τους θα επέτρε-πε την εξόφληση των χρεών … Έτσι καλοπροαίρετες προ-θέσεις κατέληξαν σε καταστροφικές καταστάσεις». Όταν οι αναξιόπιστες, subprime, πιστώσεις από 4% των συνολικών έφτασαν στο 15%, η φούσκα έσκασε και η κρίση έφτασε. Υπήρξαν βέβαια αμέσως αμφισβητήσεις των απόψεων του R. R. Π.χ. ο καθηγητής του MIT, Daron Acemoglou, θεωρεί ότι η κρίση του συστήματος οφείλεται στη μεθοδευμένη απορύθμισή του, όταν ο χρηματοπιστωτικός τομέας δια-στρέβλωσε τους κανόνες του παιχνιδιού εις όφελός του, με αποτέλεσμα τελικά την αποσταθεροποίηση. Πολλά θα δια-βάσουμε ακόμη αλλά, ίσως, όπως επιγραμματικά λέει η πα-ροιμία … « το πάπλωμα άφηνε έξω τα πόδια»…

dtp

adv-link

www.oaep.gr

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣΠΛΗΡΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΣ Ο∆ΗΓΟΣ 223 ΣΕΛΙ∆ΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ

Για την παράδοση των αντιτύπων, µπορείτε να επικοινωνήσετε µε:

τον (την) κύριο (κυρια) .................................................................. στο τηλέφωνο ...............................................

ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ:

Ι∆ΙΟΤΗΤΑ:

ΤΗΛΕΦΩΝΟ: FAX:

E-MAIL:

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: Ι∆ΙΟΤΗΤΑ


∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

Επιθυµούµε την εγγραφή συνδροµής στο περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ και να παραλάβουµε (από τα γραφεία σας) ως δώρο το cd: ΝΟΜΟΙ.

Ετήσια συνδροµή € 88 (ιδιώτες, επιχειρήσεις), €125 (Τράπεζες, Ασφάλειες, ∆ηµόσιο, Ν.Π.∆.∆., Οργανισµοί)

Το cd διατίθεται προς 35€ *

ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ:Για 5 αντίτυπα, έκπτωση 10%Για 10 αντίτυπα, έκπτωση 20%Για περισσότερα από 10 αντίτυπα, έκπτωση 25%

* συν έξοδα αποστολής

Επιθυµούµε την αγορά αντιπύπων του cd: ΝΟΜΟΙ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 100 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΡΑ, ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ, ΤΑ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ

∆είκτες Ευηµερίαςτων νοµών - περιφερειών

Αναλυτικοί Πίνακεςµε στοιχεία για νοµούς και περιφέρειες

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 100 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΡΑ, ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ,

ΤΑ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ

Για την παραγγελία σας τηλεφωνείστε: 210 640 1850 ή στείλτε το παρακάτω κουπόνι στο fax: 210 642 4850

δεδομενα, αριθμοι, απoψεις και προτaςεις ςτο «ημiχρονο» της yφεςης

αγορεσ τραπεζεσ

BANKING Ευρωπαϊκές τράπεζεςBANKING

56

Αυστηρότερα όρια κεφαλαιακής επάρ-κειας, απώλειες από κρατικά οµόλογα, µεγάλη υποχώρη-ση των τιµών των µετοχών τους, το περιβάλλον σήµερα για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ωστόσο, το πιο σηµαντικό σήµερα είναι η εµπιστοσύνη και προϋπόθεση γι αυτήν πλέον είναι η αξιόπιστη αντιµετώπι-ση του προβλήµατος του κρατικού χρέους. ∆ιαφορετικά, θα συ-νεχίζουν να µεταφέ-ρονται «ενισχυµένα» τα προβλήµατα µιας χώρας στις άλλες και τις τράπεζές τους.

Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική αρχή θέτει πλέ-ον ως ελάχιστο δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων για τις ευρωπαϊκές τράπε-ζες το 9% έναντι του 5% με τον οποίο διενεργήθηκαν τα προηγούμενα στρες τεστ των τραπεζών. Ωστόσο, το κρίσι-μο ζήτημα είναι σήμερα η εμπιστοσύ-νη. Γιατί τελικά αν μια τράπεζα καταρ-ρεύσει, μικρή μόνο διαφορά θα κάνει αν ο δείκτης φερεγγυότητας είναι 10%

ή 12%. Παράδειγμα η γαλλοβελγική Dexia, που χρειάσθηκε να διασωθεί από τη Γαλλία και το Βέλγιο, με δείκτη 10% στο τεστ του περασμένου Ιουνίου, που όμως βρέθηκε σε αδυνα-μία να χρηματοδοτηθεί λόγω της υποβάθμισής της εξαιτίας της επιδείνωσης της ρευστότητάς της σε περιβάλλον δυσκο-λότερης χρηματοδότησης των τραπεζών από τις αγορές. Η κρίση κρατικού χρέους αποκτά τη δυναμική μετεξέλιξής της σε τραπεζική κρίση, απόρροια της μεγάλης διασύνδεσης τρα-πεζών και δημοσίων οικονομικών αλλά και των τραπεζών με-ταξύ τους.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι τράπεζες «αναγκάστηκαν» να δεχθούν κούρεμα των ελληνικών ομολόγων 50%, μετά από έντονες ενστάσεις μεταξύ των οποίων ότι μπορεί να αποτε-λέσει «κακό προηγούμενο» για άλλες χώρες. Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ, να αυξήσει για την αντιμετώπιση της κρίσης εμπιστοσύνης τον δείκτη κε-φαλαιακής επάρκειας στο 9% ως τον Ιούνιο του 2012 –που αντανακλά τις ανησυχίες για την έκθεση των τραπεζών σε κρατικό χρέος, όχι μόνο πλέον της προβληματικής ευρωπα-ϊκής περιφέρειας- σε συνδυασμό με το κούρεμα των ελλη-νικών ομολόγων πρόκειται να οδηγήσει σε μικρότερη ροή χρηματοδότησης στην οικονομία. Η κατάρρευση των τραπε-ζικών μετοχών στα χρηματιστήρια -σήμερα διαπραγματεύ-ονται σε λίγο περισσότερο από το μισό της λογιστικής τους αξίας- κάνει την άντληση κεφαλαίων ασύμφορη/αδύνατη, ώστε εύλογα να αναμένεται πώληση στοιχείων του ενεργη-τικού τους, θυγατρικές κλπ, και μείωση των χορηγήσεων ώστε να ενισχυθούν κεφαλαιακά. Διαφορετικά θα πρέπει να ενισχυθούν είτε από τις κυβερνήσεις τους είτε από το EFSF.

Σημειώνεται ότι το ποσοστό 9% δεν θα κάλυπταν 65 ευ-ρωπαϊκές τράπεζες από τις 90 που συμμετείχαν στα stress

tests της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής του περασμένου Ιουνίου στο δυσμενές σενάριο. Σήμερα η Αρχή εκτιμά ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες θα πρέπει να ενισχυθούν κεφαλαιακά με 109 δισ. ευρώ, από τα οποία τα μισά περίπου αφορούν τράπεζες της Ελλάδας (30 δισ.), της Πορτογαλίας (8) και της Ισπανίας (26) και τα υπόλοιπα κυρίως της Ιταλίας (15), της Γαλλίας (9) και της Γερμανίας (5).

Το τελευταίο φέρνει στην επιφάνεια το στοιχείο της προκυκλικότητας των ρυθμίσεων, όταν στην προσπάθεια ενίσχυσης της κεφαλαιακής θέσης των τραπεζών πλήττεται η πραγματική οικονομία. Ο αντίλογος μιλά για άνοδο της εμπιστοσύνης των επενδυτών σε μια τράπεζα με ισχυρό δείκτη φερεγγυότητας, ώστε σε επόμενη φάση η άντληση κεφαλαίων να γίνεται με χαμηλότερο κόστος. Το θέμα όμως είναι το ενδιάμεσο και κρίσιμο διάστημα. Το σημαντικό σή-μερα είναι η εμπιστοσύνη και προϋπόθεση για αυτή πλέον - στο τωρινό περιβάλλον ισχυρής διασύνδεσης τραπεζών και χωρών δανειζόμενων– είναι η αξιόπιστη αντιμετώπιση του προβλήματος του κρατικού χρέους. Διαφορετικά, θα συνε-χίζουν να μεταφέρονται «ενισχυμένα» τα προβλήματα μιας χώρας στις άλλες και η μετάδοση της κρίσης θα κάνει τα θε-μέλια του ευρωπαϊκού συστήματος να τρίζουν.

Στην Αλλη πλευρΑ του ΑτλΑντικου Οι αμερικανικές τράπεζες αναφέρουν αυξανόμενα κέρ-

δη (με εξαιρέσεις όπως η Goldman Sachs) και οι δείκτες κε-φαλαιακής τους επάρκειας βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά. Ωστόσο, η FDIC εκτιμά ότι η άνοδος των κερδών οφείλεται στη μείωση των προβλέψεων για επισφάλειες. «Κρυμμένο» στοιχείο που ενισχύει την κερδοφορία τους, η αποτίμηση στις τρέχουσες, χαμηλότερες, τιμές των τίτλων δανείων που έχουν εκδώσει οι ίδιες και με τα οποία χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους, εγγράφοντας λογιστικά κέρδη. Για να αυξηθεί η κερδοφορία τους στο μέλλον θα πρέπει να αυξη-θούν και οι χορηγήσεις τους, για το οποίο λειτουργεί απο-τρεπτικά η επιβράδυνση της οικονομίας και η απομόχλευση των νοικοκυριών. Η κρίση του ευρωπαϊκού κρατικού χρέ-ους δεν τις επηρεάζει άμεσα, ωστόσο όπως τόνισε πρόσφα-τα ο πρόεδρος της Fed, η έμμεση έκθεση των αμερικανικών τραπεζών στις ευρωπαϊκές είναι πολύ σημαντική, ώστε με εύλογη ανησυχία να παρατηρεί τις εξελίξεις στην Ευρώπη.

Δέσμιες του χρέους

ΕπιτΕλΕιο

BANKING ελληνικές τράπεζεςBANKING

58

Όταν οι τωρινές αποτιµήσεις καθιστούν την άντληση κεφαλαίων από τις αγορές απαγορευτική, οι ελληνικές (και όχι µόνο) τράπεζες θα πρέπει να ζητήσουν στήριξη από τους µετόχους τους και τους συνεταίρους τους. αν αυτό δεν αποδειχτεί εφικτό, υπάρχει το παράδειγµα των αµερικανών συναδέλφων τους, αρκεί να ακολουθηθεί και από τις ευρωπαϊκές αρχές προς όφελος όλων: Και το αµερικανικό δηµόσιο ανέκτησε πλήρως τα κεφάλαια που επένδυσε το 2008 µε τη µορφή προνοµιούχων µε-τοχών και οι τράπεζες κέρδισαν τον απαιτούµενο χρόνο για να αντιµετωπίσουν τις προβληµατικές τους τοποθε-τήσεις (στην περίπτωση της ελλάδας τα κρατικά οµόλο-γα) µε ελεγχόµενο τρόπο.

Μια κρiση µπορείνα µετατραπεί σε

ΜΟΝΑΔΙΚHΕΥΚΑΙΡIΑ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡHΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ


Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ήταν μεγάλης διάρκειας σε μικρό εστιακό βάθος και γκρέμισε πολλά από τα σαθρά οικοδομήματα της οικονομίας μας. Η μετασεισμική δραστηριότητα ολοκληρώθηκε. Για τις ελληνι-κές τράπεζες ήρθε η ώρα της ανοικοδόμησης. Γι’ αυτό και η πρώτη δόση της νέας δανειακής σύμβασης που θα υπογρά-ψει η Ελληνική Δημοκρατία με την ΕΕ και το ΔΝΤ θα διαθέ-σει 60 δισ. ευρώ από τα συνολικά 80 δισ. για την αναδιάταξη των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το μεγαλύ-τερο πρόβλημα που έπρεπε να διαχειριστούν οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών τα τελευταία 3 χρόνια της μεγάλης κρίσης –για την οποία ουδεμία ευθύνη ή συμμετοχή είχαν- ήταν ο κίνδυνος ρευστότητας και η ανάγκη άμεσης ανακεφα-λαιοποίησης. Αυτές είναι οι μεγάλες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει το τραπεζικό σύστημα σήμερα. Με βάση τα τελευταία επίσημα στατιστικά στοιχεία η κατάσταση στη ρευ-στότητα του τραπεζικού μας συστήματος είναι δραματική. Στο δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου καταγράφηκε μείωση της ρευστότητας κατά 80 δισ. ευρώ (στο α΄ εξάμηνο η μείωση έφτανε τα 40 δισ. ευρώ), αποτέλεσμα της μείωσης των κατα-θέσεων, του αποκλεισμού από τις διεθνείς αγορές χρήματος και την απομείωση της αξίας των ενεχύρων μέσω των οποί-ων αντλούν ρευστότητα από το ευρωσύστημα. Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της ΤτΕ, η διατήρηση των μέτρων παροχής ρευστότητας από το ευρω-σύστημα και τα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας της οικο-νομίας που έχει αναλάβει η πολιτεία ήταν αυτά που απέτρε-ψαν την πιστωτική ασφυξία. Στη συγκυρία αυτή οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αναζητήσουν βοήθεια από τους μετόχους τους, στήριξη από τους συνεταί-ρους τους και κεφάλαια από τις αγορές για να ανταποκρι-θούν στις απαιτήσεις των καιρών. Οι διοικήσεις των ελληνι-κών τραπεζών θα επωφεληθούν από τη δυνατότητα μετάθε-σης για το τέλος της χρήσης του 2011, της λογιστικοποίησης της ζημίας από τα ομόλογα και το διευρυμένο PSI+ όποια μορφή και αν λάβει τελικά αφού δεν έχουν ακόμη αποσα-φηνιστεί σημαντικές τεχνικές πτυχές της συμφωνίας.

Η πρόταση του IIF περιλαμβάνει ειδικές ρυθμίσεις για τις ελληνικές τράπεζες, που αν γίνουν αποδεκτές από την ΕΕ θα περιορίσουν το τελικό ύψος των απωλειών για το ελλη-νικό τραπεζικό σύστημα. Οι εγχώριες τράπεζες έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους ομόλογα συνολικής αξίας περίπου 53 δισ. ευρώ, ενώ ήδη έχουν εγγράψει λογιστικές ζημίες 5,5 δισ. ευρώ στο πρώτο εξάμηνο με την εφαρμογή του PSI που προέβλεπε «κούρεμα» 21%. Η συνολική επίπτωση από την υλοποίηση του PSI θα κυμανθεί μεταξύ 20 δισ. ευρώ, σύμ-φωνα με το αισιόδοξο σενάριο που προβλέπει σημαντική κερδοφορία των τραπεζών τα επόμενα χρόνια και φορολο-γικά οφέλη, και άνω των 25 δισ. ευρώ. Οι κεφαλαιακές ανά-γκες των τραπεζών δεν σταματούν εδώ: θα πρέπει να προ-

στεθεί η επίπτωση που θα προκύψει από τη διαγνωστική μελέτη της BlackRock για την ποιότητα του δανειακού τους χαρτοφυλακίου, η οποία αναμένεται ότι θα κυμανθεί στα 15 δισ. Τέλος, σύμφωνα με το Μνημόνιο οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει από τον Ιανουάριο του 2012 να ενισχύσουν τους δείκτες βασικών ιδίων κεφαλαίων (Core Tier 1) στο 10%. Στις τράπεζες θα δοθεί ένα διάστημα να αντλήσουν κεφά-λαια από την αγορά και αν αποτύχουν θα επέμβει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Υπάρχει ένα καλό νέο που ταυτόχρονα είναι και κακό. Αυτός ο απεγνωσμένος αγώνας αναζήτησης κεφαλαίων δεν αφορά μόνον τις ελληνικές τράπε-ζες αλλά το σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ευρώπη. Επομένως η άντληση κεφαλαίων δεν είναι μια υπο-τιμητική περιπέτεια των Ελλήνων αλλά μια ασυντόνιστη δρά-ση επιβίωσης για το σύνολο των Ευρω-παίων τραπεζιτών. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου χρημα-τοοικονομικού συ-στήματος απαιτείται άμεση δράση για την αν τ ιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης ρευστότητας. Οι πα-ραλληλισμοί με το 2008, όταν η κυβερνητική αδράνεια έφερε την Ευρώπη κοντά σε κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, είναι πο-λύ έντονοι για να αγνοηθούν. Στο επίκεντρο βρίσκεται το συ-νολικό μέγεθος του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και η εξάρτησή του από την αγορά χονδρικής τραπεζικής (wholesale banking). Με τοποθετήσεις 55 τρισ. δολαρίων, ο τραπεζικός κλάδος στην Ευρώπη είναι τετραπλάσιος από τον αμερικανικό.

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες χρηματοδοτούνται πρωταρχι-κά από την αγορά χονδρικής τραπεζικής, η οποία αποτελεί πολύ λιγότερο σταθερή χρηματοδότηση από τις καταθέσεις. Η εξάρτηση τους από τη χονδρική τραπεζική, υπολογίζεται στα 30 τρισ. δολ. και είναι σχεδόν δεκαπλάσια απ’ ό,τι στις ΗΠΑ. Η ευρωπαϊκή αγορά μη διασφαλισμένων ομολόγων το τρίτο τρίμηνο ήταν κλειστή για τους περισσότερους εκδότες χρεογράφων, γεγονός που δείχνει την αναξιοπιστία αυτών των πηγών χρηματοδότησης. Με περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά χονδρικής τραπεζικής, οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα πρέπει να αποπληρώσουν αυτές τις υποχρεώσεις στη

ΟΟ ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ,ΟΟ ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ,μεγάλης διάρκειας σε μικρό εστιακό βάθος και γκρέμισε Ομεγάλης διάρκειας σε μικρό εστιακό βάθος και γκρέμισε πολλά από τα σαθρά οικοδομήματα της οικονομίας μας. Η Οπολλά από τα σαθρά οικοδομήματα της οικονομίας μας. Η μετασεισμική δραστηριότητα ολοκληρώθηκε. Για Ομετασεισμική δραστηριότητα ολοκληρώθηκε. Για κές τράπεζες ήρθε η ώρα της ανοικοδόμησης. Γι’ αυτό και η Οκές τράπεζες ήρθε η ώρα της ανοικοδόμησης. Γι’ αυτό και η πρώτη δόση της νέας δανειακής σύμβασης που θα υπογρά-Οπρώτη δόση της νέας δανειακής σύμβασης που θα υπογρά-ψει η Ελληνική Δημοκρατία με την ΕΕ και το ΔΝΤ θα διαθέ-Οψει η Ελληνική Δημοκρατία με την ΕΕ και το ΔΝΤ θα διαθέ-σει 60 δισ. ευρώ από τα συνολικά 80 δισ. για την αναδιάταξη Οσει 60 δισ. ευρώ από τα συνολικά 80 δισ. για την αναδιάταξη των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το μεγαλύ-Οτων ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το μεγαλύ-τερο πρόβλημα που έπρεπε να διαχειριστούν οι διοικήσεις Οτερο πρόβλημα που έπρεπε να διαχειριστούν οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών τα τελευταία 3 χρόνια της μεγάλης Οτων ελληνικών τραπεζών τα τελευταία 3 χρόνια της μεγάλης Οκρίσης –για την οποία ουδεμία ευθύνη ή συμμετοχή είχαν-

Οκρίσης –για την οποία ουδεμία ευθύνη ή συμμετοχή είχαν- ήταν ο κίνδυνος ρευστότητας και η ανάγκη άμεσης ανακεφα-

Οήταν ο κίνδυνος ρευστότητας και η ανάγκη άμεσης ανακεφα-λαιοποίησης. Αυτές είναι οι μεγάλες προκλήσεις που πρέπει

Ολαιοποίησης. Αυτές είναι οι μεγάλες προκλήσεις που πρέπει Ο µέσος συντελεστής

αποτίµησης των ευ-ρωπαϊκών τραπεζών κινείται στο 60% της λογιστικής αξίας. Στην Ελλάδα οι δείκτες είναι ακόµη χειρότεροι. Είναι θεµελιωδώς εσφαλµέ-νο να προχωρήσουν σε αυξήσεις κεφαλαίων αυτή την περίοδο...

BANKING ελληνικές τράπεζεςBANKING

60

λήξη τους με ρευστότητα που θα δημιουργηθεί εκ των ενό-ντων (και όχι με έκδοση νέων ομολόγων όταν θα λήγουν τα προηγούμενα). Αν υποθέσουμε ότι οι ανεξόφλητοι τίτλοι χονδρικής τραπεζικής (30 τρισ. δολ.) έχουν τριετή διάρκεια, τότε το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα πρέπει να δημιουρ-γεί ρευστότητα 800 δισ. ευρώ μηνιαίως για να χρηματοδο-τεί αυτές τις υποχρεώσεις. Αυτό το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Η αγορά των CDS, η οποία είχε προβλέψει την κρίση του 2008, επέστρεψε στα υψηλά που είχε καταγράψει τότε. Πολ-λές από τις μεγαλύτερες τράπεζες της ευρωζώνης είδαν τα spreads των CDSs να ξεπερνούν τα ιστορικά τους υψηλά. Ο φόβος στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές είναι πραγματικός.

Αμερικανικός Οδικός ΧάρτηςΤο παράδειγμα των Αμερικανών τραπεζιτών το 2008,

προσφέρει στους Έλληνες τραπεζίτες έναν χρήσιμο χάρ-τη. Τι είχε γίνει τότε; Αντιμέτωπο με τον κίνδυνο μαζικής φυγής καταθέσεων, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επένδυσε 200 δισ. δολάρια για την αγορά προνομιούχων μετοχών ορισμένων από τις υγιέστερες τράπεζες των ΗΠΑ, αφήνοντας τις πιο αδύναμες να καταρρεύσουν. Με τον τρό-πο αυτό, η αγορά χονδρικής τραπεζικής είχε ένα μαξιλάρι προστασίας μεγαλύτερο και πέρα από το υπάρχον κεφάλαιο και τα αποθεματικά στους ισολογισμούς των τραπεζών, γε-γονός που συνέβαλε στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης που ήταν απαραίτητη για να επιστρέψουν οι επενδυτές και να

συνεχίσουν να χρημα-τοδοτούν το σύστημα. Οι τράπεζες απέκτησαν τον χρόνο που χρειά-ζονταν για να λύσουν τις προβληματικές τους τοποθετήσεις με ελεγ-χόμενο τρόπο, χωρίς να υπάρξουν εμπόδια για την αμερικανική οικονο-μία. Είναι αδύνατον να εκτιμήσει κανείς το μέ-γεθος της απαιτούμενης παρέμβασης στην Ευ-ρώπη. Κρίνοντας από το αμερικανικό πρόγραμ-μα, μπορούμε να κατα-λήξουμε σε μια πρόβλε-ψη μεγέθους 1,5 τρισεκ. ευρώ, πολύ υψηλότερο

δηλαδή από τα 440 δισ. ευρώ που υπάρχουν σήμερα στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας.

Το μέγεθος του προβλήματος είναι τεράστιο. Ας θυμη-θούμε, όμως, ότι το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ από τότε μέχρι σήμερα, έχει ανακτήσει πάνω από το 100% των τοποθετήσεών του στις τράπεζες. Ένα ακόμη σημαντικό μά-θημα από την κρίση του 2008 είναι η κρισιμότητα της έγκαι-ρης παρέμβασης. Για τους ηγέτες της ευρωζώνης, το σημείο

αυτό μπορεί να είναι πιο δύσκολο. Είναι, όμως, και πιο κρί-σιμο, καθώς το 80% του ευρωπαϊκού χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού) βρίσκεται στα χέρα των τραπεζών. Αντιθέτως, στις ΗΠΑ μόλις το 20% βρίσκεται στην κατοχή τραπεζών. Όλα αυτά σημαίνουν ότι η ευρωπαϊκή οικονομία μπαίνει στο σκοτεινό τούνελ της απομόχλευσης των οικονομιών. Πρώτη προτεραιότητα, πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της επιταχυνόμενης εκροής ρευστότητας από το ελληνικό τρα-πεζικό σύστημα - εάν θέλουμε να έχουμε πιθανότητες επι-τυχίας στην αντιμετώπιση των μεγαλύτερων προβλημάτων.

Οι ελληνικές τράπεζες απωθούν την ιδέα παρέμβασης του κράτους στο κεφάλαιο και στη διοίκηση. Όπως και οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους έτσι και οι Έλληνες τραπεζίτες δηλώνουν ότι προτιμούν να πουλήσουν ενεργητικό, παρά να αντλήσουν «ακριβά» νέα κεφάλαια, όπως απαιτείται από τους νέους συντελεστές κεφαλαιακής επάρκειας της ΕΕ, σε ένα «αντάρτικο» που απειλεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύ-τερη συρρίκνωση των δανείων προς την αναιμική οικονομία της ευρωζώνης. Γιατί να αντλήσουμε κεφάλαια με αυξήσεις κεφαλαίου σε τόσο χαμηλά επίπεδα μετοχών, δηλώνουν. Ο μέσος συντελεστής αποτίμησης των ευρωπαϊκών τραπεζών κινείται στο 60% της λογιστικής αξίας. Στην Ελλάδα οι δεί-κτες είναι ακόμη χειρότεροι. Είναι θεμελιωδώς εσφαλμένο να προχωρήσουν σε αυξήσεις κεφαλαίων αυτή την περίοδο. Πρέπει να γίνει απομόχλευση. Από την άλλη όμως πλευρά, η στρατηγική «συρρίκνωσης» των τραπεζών είναι πιθανόν να αποδειχθεί αμφιλεγόμενη μεταξύ των πολιτικών και των ρυθμιστών αρχών, αν καταλήξει σε λιγότερο δανεισμό προς τους πελάτες, διακυβεύοντας την ήδη εύθραυστη οικονομία της ευρωζώνης. Η δομή της Ευρωπαϊκής οικονομίας είναι διαφορετική από της αμερικανικής. Οι ευρωπαϊκές εταιρίες στηρίζονται στις τράπεζες για έως 80% του δανεισμού τους, σε σχέση με 30% μόνο των αμερικανικών.

Το ΕΥΡΩ-ΣχέδιοΟ πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ Μανουέ

Μπαρόζο, παρουσίασε το ευρύ πλαίσιο των υποχρεωτικών επανακεφαλαιοποιήσεων των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπε-ζών, απαιτώντας «προσωρινά υψηλότερο συντελεστή κεφα-λαιακής επάρκειας», με περιορισμούς στα μερίσματα και στις πληρωμές μπόνους μέχρι την εξυγίανση. Η European Banking Authority επιβάλει συντελεστή 9%, και δίνει διορία 6 - 9 μή-νες στις κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε υποχρεωτική επα-νακεφαλαιοποίηση αν δεν καταφέρουν οι τράπεζες να βρουν κεφάλαια στον ιδιωτικό τομέα. Οι τραπεζίτες δηλώνουν ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία προοπτική άντλησης νέων κεφα-λαίων από τους επενδυτές. Η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν έχει πρόσβαση στις αγορές τώρα. Οι επενδυτές φοβούνται να δεσμευθούν, γνωρίζοντας ότι τα χρήματά τους μπορεί απλώς να απορροφηθούν από τις απομειώσεις κρατικών ομολόγων.

Συμπέρασμα: Με τη συρρίκνωση του ενεργητικού πολ-λές τράπεζες πιστεύουν ότι μπορούν να φθάσουν στους στόχους χωρίς να καταφύγουν σε κρατική χρηματοδότηση, με αντάλλαγμα κοινές μετοχές.

Η στρατηγική «συρρί-κνωσης» των τραπε-ζών είναι πιθανόν να

αποδειχθεί αµφιλε-γόµενη, αν καταλήξει σε λιγότερο δανεισµό

προς τους πελάτες, δι-ακυβεύοντας την ήδη εύθραυστη οικονοµία

της ευρωζώνης.


Οι ζημιές των τραπεζών από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα ανταλλαγής ελληνικών κρατικών ομολόγων του Ιουλίου, με απομείωση της ονομα-στικής αξίας τους κατά 21%, είναι μεγάλες. Θα είναι ακόμα μεγαλύτερες από το διευρυμένο PSI με απομείωση κατά 50%.

Τις μεγαλύτερες ζημίες κατέγραψε ο όμιλος της Εθνικής Τράπεζας, 1,3 δισ. ευρώ μετά τους φόρους, που κα-τέχει το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο κρατικών ομολόγων. Μα-ζί με την αύξηση κατά 32% των προβλέψεων για επισφάλειες στα 1,3 δισ. ευρώ (48% στην Ελλάδα στο 1 δισ. ευρώ) οδή-γησαν τον όμιλο σε ζημιές 1,3 δισ. ευρώ το 9μηνο του 2011. Οι δραστηριότητες στην Ελλάδα ήταν κερδοφόρες κατά 740 εκατ., μετά τις προβλέψεις και το αρχικό PSI μετατράπηκαν σε ζημιές 1,7 δισ. ευρώ. Η θετική συνεισφορά των δραστη-ριοτήτων στην Τουρκία κυρίως και τη ΝΑ Ευρώπη, περιόρι-σαν τις ζημιές του ομίλου. Με δείκτη κύριων βασικών ιδίων κεφαλαίων (core tier I) 9.5%, o διευθύνων σύμβουλος, Από-στολος Ταμβακάκης, δηλώνει ότι η τράπεζα παραμένει ανά-μεσα στις ισχυρότερες της Ευρώπης ενώ έχει προνοήσει για την περαιτέρω θωράκισή της ενόψει του νέου PSΙ.

Επόμενος στην κατάταξη των ζημιών από το πρό-γραμμα ανταλλαγής ομολόγων είναι ο όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς με απώλειες 865 εκατ ευρώ μετά τους φόρους. Τα κέρδη προ φόρων και προβλέψεων του Ομίλου ανήλ-θαν σε 608 εκατ. ευρώ. Μετά τις προβλέψεις για επισφά-λειες 909 εκατ ευρώ (+126%) και την απομείωση της αξίας των κρατικών ομολόγων, μετατράπηκαν σε ζημίες 1,1 δισ. ευρώ. Ο δείκτης κύριων δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων διαμορφώνεται στο 7,4% Ο πρόεδρος της, Μιχάλης Σάλλας

τονίζει ότι η τράπεζα επικεντρώνει την πολιτική της στη θωράκιση του ισολογισμού της, με αυστηρότερη αξιολό-γηση του χαρτοφυλακίου δανείων και αύξηση των προ-βλέψεων, τα οποία μαζί με τα μέτρα μείωσης του κόστους θα οδηγήσουν σε βελτίωση των αποτελεσμάτων της.

Ακολουθεί η Eurobank, με καθαρά κέρδη 89 εκατ. ευρώ που μετατρέπονται, μετά τις ζημιές 665 εκατ. ευρώ από τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων του Ιουλίου, σε ζημίες 575 εκατ. Οι προβλέψεις για επισφάλειες αυξήθηκαν 3,7% στα 986 εκατ. ευρώ. H κε-φαλαιακή επάρκεια παραμένει ισχυρή με δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων 10%. Ο διευθύνων σύμβουλος της τράπε-ζας, Νικόλαος Νανόπουλος, δηλώνει ότι εν μέσω δυσμενούς συγκυρίας η τράπεζα πέτυχε οριακά θετική οργανική κερ-δοφορία, με τη συμβολή και των δραστηριοτήτων στη ΝΑ Ευρώπη, και ότι η νέα τράπεζα Alpha Eurobank, θα είναι σε θέση να παίξει ακόμα πιο ενεργό ρόλο στην προσπάθεια της ελληνικής οικονομίας να εξέλθει από την κρίση.

Επόμενη η Alpha Bank με καθαρά κέρδη 41 εκατ. ευρώ το εννεάμηνο, τα οποία μετά τις ζημιές 608 εκατ. ευρώ από την απομείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων μετατρέπονται σε ζημίες 567 εκατ. ευρώ. Οι προ-βλέψεις για επισφάλειες αυξήθηκαν 28% στα 827 εκατ ευ-ρώ. H κεφαλαιακή επάρκεια παραμένει ισχυρή με δείκτη κύριων βασικών ιδίων κεφαλαίων 10%. Ο πρόεδρος της τράπεζας, Γιάννης Κωστόπουλος, κοιτώντας στο μέλλον, δηλώνει βέβαιος ότι η νέα τράπεζα Alpha Eurobank, που αποτελεί το πρώτο βήμα για τον εξορθολογισμό του ελληνι-κού τραπεζικού συστήματος, θα προσφέρει την απαραίτητη ώθηση στην οικονομία αυτή την κρίσιμη περίοδο.

Ζημιeς ςτις τρaπεΖες απo ομoλογα & προβλeψεις

Νικόλαος Νανόπουλος Γιάννης Κωστόπουλος Μιχάλης ΣάλλαςΑπόστολος Ταμβακάκης

BANKING Tράπεζες και ∆ηµόσιοBANKING

62

Οι τράπεζες πάντα είναι οι μεγάλοι πιστω-τές των κυβερνήσεων. Σε μερικές χώρες περισσότερο, σε άλλες λιγότερο. Αν υπο-λογιστεί η τοποθέτησή τους σε κρατικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Σύμφωνα

με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ η έκθεση των ελληνικών τραπεζών στο δημόσιο χρέος φθάνει το 28% του ΑΕΠ, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ευρωζώνη μετά το 32% της Ιταλίας. Ακολουθεί η Ιρλανδία με 25% και η Πορτογαλία με 24%, δηλαδή αποτελούν την ομάδα των χωρών με τα μεγαλύτερα προβλήματα.

Στο 23% βρίσκεται και το ποσοστό του Βελγίου. Σε όλες αυτές τις χώρες τα CDS των κρατικών ομολόγων κυ-μαίνονται από 230 μονάδες του Βελγίου ως τις 361 της

PASDE DEUXΟι τράπεζες είναι οι µεγαλύτεροι πιστωτές των κυβερνήσεων στην Ευρωζώνη. Στις αγγλοσαξωνι-κές χώρες οι τράπεζες, αν και έχουν τη σιγουριά της στήριξης των κρατικών τίτλων από τη δυ-νατότητα της κεντρικής τράπεζας να τυπώνει χρήµα, είναι πιο επι-φυλακτικές. Το pas de deux τρα-πεζών – κρατικών ταµείων στην ευρωζώνη εξελίσσεται σε ένα άτακτο βηµατισµό, όπου ο ένας χορευτής (το δηµόσιο) υπονο-µεύει την ισορροπία του άλλου.

ΕΠΙΤΕΛΕΊΟ


Ιταλίας, για να μην αναφέρουμε τις 2.233 μονάδες της Ελλάδας. Η συσχέτιση είναι προφανής και έχει να κάνει φυσικά με το ύψος του δημοσίου χρέους, υψηλό δημόσιο χρέος και υψηλή έκθεση των τραπεζών σε αυτό οδηγεί σε τριγμούς το σύστημα. Το ποσοστό των γερμανικών τρα-πεζών είναι 23% και των γαλλικών 17%. Για τις τελευταίες το πρόβλημα προήλθε από την έκθεσή τους στο χρέος της προβληματικής ευρωπαϊκής περιφέρειας, ιδίως της Ιταλί-ας. Για τις εκτός ευρωζώνης χώρες η εικόνα είναι διαφο-ρετική. Η έκθεση των βρετανικών τραπεζών στο κρατικό χρέος της χώρας τους είναι μόλις 9% του ΑΕΠ και των ΗΠΑ μόλις 8%. Ωστόσο, η Αμερική χρηματοδοτεί το χρέ-ος της με εισαγωγές κεφαλαίων. Περίπου το 40% των συ-νολικών εισροών κεφαλαίων κατευθύνεται στη δυναμική αγορά της, στη Βρετανία το 6%.

Η έκθεση των ιαπωνικών τραπεζών στο κρατικό χρέ-ος της χώρας τους φθάνει το 80% ΑΕΠ, μια εντελώς ξε-χωριστή περίπτωση, σε μια χώρα όπου το δημόσιο χρέος φθάνει το 233% του ΑΕΠ, διακρατούμενο στο μεγαλύτερο μέρος του από τους οικονόμους Iάπωνες, κάτι που την προστατεύει από πιέσεις των αγορών. Άλλωστε, έχει με-γάλα πλεονάσματα, είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κεφα-λαίων στον κόσμο μετά την Κίνα, με 13% των συνολικών έναντι 20% της τελευταίας.

Αν τώρα ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι οι τράπεζες επενδύουν και σε κρατικό χρέος άλλων χωρών εκτός από της χώρας τους, γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προ-βλήματος. Μόλις τέθηκε σε αμφισβήτηση η ασφάλεια των κρατικών τίτλων ως επένδυση, κάτι που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητο για τις ανεπτυγμένες χώρες, η προοπτική ζημιών στις τράπεζες οδήγησε σε κατάρρευση της εμπι-στοσύνης, δυσκολίες χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών από τη χονδρική αγορά και τη διατραπεζική.

Σήμερα οι τράπεζες πληρώνουν το τίμημα της εμπι-στοσύνης που έδειξαν στα κρατικά χαρτιά των χωρών της ευρωζώνης. Το σημαντικό σήμερα για την ευρωζώνη και τις τράπεζές της είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στα κρατικά ομόλογα. Και όσο οι δυνατότητες στήριξής τους με το υπάρχον πλαίσιο είναι περιορισμένες ενώ μό-λις τώρα αρχίζουν οι συζητήσεις για το ευρωομόλογο (βλ. πρόσφατες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), που σημαίνει ότι ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς, τα προ-βλήματα είναι μπροστά μας. Η γερμανική άρνηση για το τελευταίο βασίζεται στην απόρριψη της προοπτικής μετατροπής της νομισματικής ένωσης σε μια ένωση με-ταβιβάσεων από τις πλεονασματικές στις ελλειμματικές χώρες (με τη δυνατότητα δανεισμού των τελευταίων με

τα χαμηλά επιτόκια των ισχυρών και την –απεριόριστη ή περιορισμένη- κοινή εγγύηση όλων) και στην αποτροπή του ηθικού κινδύνου (όπου οι χώρες που έσφαλαν δεν πληρώνουν το τίμημα των λαθών τους). Ωστόσο, οι χώ-ρες αυτές (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ιταλία αλλά και η Ισπανία) έχουν δεσμευτεί για αυστηρή δημοσιονο-μική προσαρμογή, κάτι που απαντά στον ηθικό κίνδυνο. Και η ευρωπαϊκή εποπτεία που τώρα σχεδιάζεται δεν θα επιτρέπει δημοσιονομικούς εκτροχιασμούς στο μέλλον, ώστε η ένωση μεταβιβάσεων να μην είναι μόνιμη αλλά να υπάρχει ως ασφαλιστική δικλείδα έκτακτης ανάγκης.

Για την Ευρώπη, ο σφικτός εναγκαλισμός τραπεζών και κρατικών ταμείων και η αβεβαιότητα για τη δυνατότητα του μόνιμου μηχανισμού να στηρίξει, με αυξημένα κεφάλαια, την αγορά ομολόγων (δυνατότητα που έχει μια εθνική κε-ντρική τράπεζα, πχ της Αμερικής και της Ιαπωνίας) οδηγεί στην υποχώρηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στα κρατικά χαρτιά και τις τράπεζες και μεγεθύνει την κρίση, με-ταφέροντας την από το κρατικό χρέος στις τράπεζες.

Μόλις τέθηκε σε αμφισβήτη-ση η ασφάλεια των κρατικών τίτλων ως επένδυση, κάτι που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητο για τις ανεπτυγμένες χώρες, η προοπτική ζημιών στις τράπε-ζες οδήγησε σε κατάρρευση της εμπιστοσύνης και δυσκο-λίες ή και αδυναμία χρηματο-δότησης των ευρωπαϊκών τρα-πεζών από τη χονδρική αγορά και τη διατραπεζική.

BANKING Oίκοι αξιολόγησηςBANKING

64

ΚΑΙ ΚΡIΣΗΟλιγοπώλιο, προκυκλικότητα, πιθανώς και σύγκρουση συµφερόντων τα χαρακτηρι-στικά της λειτουργίας των οίκων αξιολόγη-σης, σύµφωνα µε την ΕΚΤ και την Ευρω-παϊκή Επιτροπή. Η τελευταία σχεδιάζει να βάλει όρια στη λειτουργία µιας αγοράς, που στοχεύει στην προστασία των επενδυτών, όµως µε τις υπερβολές της µπορεί να οδη-γήσει στο αντίθετο αποτέλεσµα.

ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣΟΙΚΟΙ

BANKING Oίκοι αξιολόγησηςBANKING

66

Οι οίκοι αξιολόγησης υποβαθµίζουν χώρες όταν αυτές βρίσκονται κάτω από την οµπρέ-λα προγραµµάτων διάσωσης. Στη συνέχεια απειλούν µε υποβάθµιση τον δεύτερο µε-γαλύτερο αιµοδότη των προγραµµάτων αυ-τών, τη Γαλλία, που µέχρι την πέµπτη δόση του δανείου της τρόικας είχε συνεισφέρει 10,1 δισ. ευρώ στην Ελλάδα έναντι 14,5 δισ.

της Γερµανίας. Και αυτό λόγω της έκθεσής της –και των τραπεζών της- της σε κρατικό χρέος της Ευρωζώνης, πλέον όχι µόνο της προβληµατικής περιφέρειας αλλά και της Ιτα-λίας και του Βελγίου. Η υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξι-ολόγησης συνεπάγεται άνοδο του κόστους δανεισµού, και υπονόµευση της δυνατότητας τροφοδότησης του EFSF, του Ευρωπαϊκού Μηχανισµού Στήριξης, µε φθηνά κεφάλαια αλλά και υπονόµευση της αξιολόγησης του ίδιου του EFSF.

Οι συζητήσεις και µόνο για διευρυµένες δυνατότητες του EFSF να καλύψει απώλειες από κρατικά οµόλογα της Ισπα-νίας και της Ιταλίας, και το ενδεχόµενο να υποστούν ζη-µιές όλες οι κυβερνήσεις των χωρών της ευρωζώνης ήταν αρκετή για να αρχίσουν οι οίκοι αξιολόγησης, πλην του Fitch, έστω και θεωρητικά να εξετάζουν την πιθανότητα µεταβολής των προοπτικών της Γαλλίας από σταθερές σε αρνητικές, πρώτο στάδιο πριν την υποβάθµιση. Έτσι, οδη-γούµαστε σε ένα αρνητικό καθοδικό σπιράλ, το οποίο τρο-φοδοτεί η αναποφασιστικότητα των Ευρωπαίων να αντιµε-τωπίσουν τα προβλήµατα της Ευρωζώνης , αρνούµενοι να ενστερνιστούν ένα σαφές κοινό όραµα για το µέλλον. Και οι οίκοι αξιολόγησης, µε την αναφορά και µόνο της Γαλλί-ας, επιβεβαιώνουν τη θέση τους ως οιωνοί ρυθµιστές των ισορροπιών. Φυσικά και οι αξιολογήσεις τους βασίζονται σε λογικές εξηγήσεις. Ωστόσο, η κυριαρχία των 3 οίκων

Πρόσφατες υποβαθµίσεις χωρών και τραπεζών

iba

colral

νία

ζεςαξ κα ΑΑ

λίακόστος στήριξης του EFSF και των τραπεζών της

λία

εζε

Standard & Poor's MoodysBNP Par s AA- ( στις 14/10 από ΑΑ) λόγω της έκθεσης σε κρατικό

χρέος της Ευρωζώνης.

Credit Agriκαι Societe Gene

e e

διατηρούν την αξιολόγηση Α+

Ισπαυποβαθμιστηκε σε Α1 (στις 19/10 από Αa2 λόγω αρνητικής συγκυρίας και της κρίσης κρατικού χρέους)

Ισπανικές τράπευποβαθμίζονται 18, μετ

των οποίωνπεριφερειακές σε

: ύ ι ‐

υποβάθμιση στις 13/10 λόγω εντάσεων στην ευρωπαική περιφέρεια, χαμηλών προοπτικών ανάπτυξης κ υωηλού ιδιωτικού χρέους στη χώρα

Γαλ

Στις 20 Οκτωβρίου προειδοποιεί ότι μπορεί ναακολουθήσει υποβάθμιση της Γαλλίας, αλλά κτης Ισπανίας, της Ιταλίας, της Ιρλανίας και τηςΠορτογαλίας σε περίπτωση που επιβεβαιωθούχειρότερα σενάρια διπλής ύφεσης στην Ευρωζ

αι νέα

Απειλή αλλαγής των προοπτικών της ΑΑΑ αξιολόγησης της χώρας από σταθερές σε αρνητικές στις 17/10 λόγω της κρίσης του κρατικού χρέους στην Ευρωζώνη, της έκθεσης των γαλλικών τραπεζών και του ενδεχόμενου το κόστος στήριξης του EFSF και των τραπεζών της

ν τα ώνη

να είναι πολύ υψηλό. Ακολούθησε αύξηση των αποδόσεων των γαλλικών ομολόγων και, σε ανακύκλωση, για τον λόγο αυτό ο οίκος επανέλαβε την προειδοποίηση στις 21/11

ΙταΥποβάθμιση στις 19/9 σε A-1, λόγω του υψηλδημόσιου χρέους και των ασθενών προοπτικώανάπτυξης

ού ν

υποβάθμιση σε Α2 με αρνητικές προοπτικέςτων λόγω αρνητικής συγκυρίας και της κρίσης κρατικού χρέους) και των εκδόσεων των περιφερειών στις 5/10

Ιταλικές τράπ ς

Υποβάθμιση στις 14/10 λόγω εντάσεων στην ευρωπαική περιφέρεια και χαμηλών προοπτικών ανάπτυξης της χώρας πολλές μικρότερες Ιταλικές τράπεζες, ενώ οι μεγαλύτερες Intesa Sanpaolo, Unicredit, Banca Nationale del Lavoro και Mediobanca διατηρούν την αξιολόγηση Α


από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού προβληµατίζει τους Ευρωπαίους και όχι µόνο.

ΟΙ ΚΕΝΤΡΙΚΈΣ ΤΡAΠΕΖΕΣ ΣΕ ΕΠΙΦΥΛΑΚΉΗ αµερικανική κεντρική τράπεζα από πέρυσι εξετάζει εναλ-λακτικούς τρόπους αξιολόγησης των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών, καθώς οι οίκοι αξιολόγησης έχουν ήδη δώ-σει λαβή για αναξιόπιστες εκτιµήσεις το 2008, οι οποίες πυ-ροδότησαν τη χρηµατοπιστωτική κρίση. Ακολούθησε η ΕΚΤ, που σε πρόσφατη έκθεσή της αναφέρει ότι η επίπτωση στα spreads και τα cds των κρατικών οµολόγων είναι άµεση στην περίπτωση υποβάθµισης/αρνητικής αξιολόγησης προοπτι-κών ενώ πιο περιορισµένη στην περίπτωση θετικής. Όπως τονίζεται αυτό µπορεί να συµβαίνει είτε γιατί οι αγορές δεν έχουν ενσωµατώσει στις αξιολογήσεις τους τα θεµελιώδη οικονοµικά δεδοµένα είτε οι αξιολογήσεις έχουν αποµα-

κρυνθεί από αυτά (πχ. η Ιταλία και η Ισπανία, που κανείς σοβαρός επενδυτής δεν θα υποστήριζε ότι θα είχαν ποτέ πρόβληµα να χρηµατοδοτήσουν το χρέος τους). Εξετάζοντας την πορεία των αποδόσεων και των cds στα κρατικά οµό-λογα την τελευταία διετία καταλήγει ότι υπάρχει µετάδοση των αρνητικών αξιολογήσεων από χώρες χαµηλής αξιολό-γησης στις χώρες υψηλής. Παράδειγµα, η υποβάθµιση της Πορτογαλίας τον περασµένο Ιούλιο (υποβαθµίστηκε και τον Νοέµβριο), µετά φυσικά τα ελληνικά προβλήµατα και ενώ βρίσκεται στον Μηχανισµό Στήριξης, που οδήγησε σε άνο-δο των spreads σε Ιταλία και Ισπανία, χωρίς οι χώρες αυτές να έχουν ανακοινώσει κάποιο νεώτερο δυσµενές στοιχείο για τα οικονοµικά τους. Όπως άλλωστε τόνισε στη συνέχεια ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, το στοιχείο της προκυκλικότητας στη λειτουργία των οίκων αξιολόγησης –µε τις εκτιµήσεις τους εντείνουν την κρίση- όπως και το ολιγοπώλιο στην αγορά όπου κυριαρχούν 3 οίκοι κάθε άλλο παρά αποτελούν βέλτι-στες πρακτικές. Φυσικά ισχύει ότι η συνετή δηµοσιονοµική πολιτική και καλή µακροοικονοµική κατάσταση προστατεύ-ουν από επιθέσεις των οίκων. Τι γίνεται όµως στο µεταξύ;

Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΜΥΝΕΤΑΙ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει στόχο να προωθήσει τον αντα-γωνισµό στον κλάδο αξιολόγησης, να περιορίσει την υπερ-βολική εξάρτηση από τις αξιολογήσεις, να βελτιώσει τη διαδικασία αξιολόγησης των κρατικών χαρτιών και να προ-λάβει τη σύγκρουση συµφερόντων. Όπως τόνισε πρόσφα-τα ο επίτροπος για την εσωτερική αγορά, Μισέλ Μπαρνιέ, «το θερµότερο δεν δηµιουργεί την κρίση, αλλά πρέπει να διασφαλίσουµε ότι δεν κάνει τον πυρετό να ανεβεί περισ-σότερο». Στα σχέδιά του, που πρέπει να εγκρίνει το Ευρω-κοινοβούλιο, περιλαµβάνεται η υπό όρους απαγόρευση αξιολόγησης των χωρών, όταν βρίσκονται σε προγράµµατα στήριξης/αναδιάρθρωσης και η οποία δηµιουργεί συνθήκες µετάδοσης της κρίσης. Επίσης, προβλέπεται η υποχρέωση των εταιρειών/τραπεζών που εκδίδουν οµόλογα και συνα-φή χρηµατοοικονοµικά προϊόντα να αλλάζουν αξιολογητή σε τακτά χρονικά διαστήµατα, ώστε να τονωθεί ο ανταγω-νισµός µεταξύ τους και να αποτραπεί η δηµιουργία συµφε-ρόντων που υπονοµεύουν την αντικειµενικότητα. Βέβαια, το πώς αυτά τα µέτρα θα εφαρµοστούν είναι άλλο θέµα, µιας και οι τρεις µεγαλύτεροι οίκοι έχουν την έδρα τους εκτός Ευ-ρώπης, στη Νέα Υόρκη οι Moody’s και S&P, και το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη η Fitch και µπορούν από εκεί να εκδίδουν αποφάσεις. Μετά την πρόσφατη απόφαση να απαγορευτούν από τον Νοέµβριο του 2012 οι ακάλυπτες πωλήσεις µετοχών (όταν ο πωλητής δεν έχει καν δανειστεί τους τίτλους που πουλά) και οι «γυµνές» αγορές cds σε κρατικά οµόλογα (όταν ο αγοραστής δεν έχει στην κατοχή του το υποκείµενο οµόλο-γο), έστω και αργά η Ευρώπη σχεδιάζει µέτρα για την προ-στασία της από τις υπερβολές µιας ακόµη αγοράς.

Πρόσφατες υποβαθµίσεις χωρών και τραπεζών

ο

ία

ος

ία

Α

Moodys

Βέλγι

Παρακολούθηση με αρνητική προοπτική της αξιολόγησης Αα1 λόγω της κρίσης κρατικού χρέους στην ευρωζώνη, του υψηλού κρατικού χρέους εν μέσω αρνητικής οικονομικής συγκυρίας και των επιπτώσεων στα δημόσια οικονομικά της πιθανής ανάγκης στήριξης τραπεζών στις 7/10

Πορτογαλ

Υποβάθμιση στις 5/7 με το αιτιολογικό ότι μεταξύ άλλων των εξελίξεων στην Ελλάδα, που έκαναν πιθανό νέο πακέτο βοήθειας για τη χώρα που θα περιλάμβανε PSI επίσης

Κύπρ

Υποβάθμιση στις 4/11 σε Baa3 από Βaa1, με πιθανή περαιτέρω υποβάθμιση λόγω της έκθεσης των τραπεζών της σε ελληνικό χρέος και των συνεπαγόμενων απωλειών, της αδυναμίας πρόσβασης στις αγορές που καθιστά πιθανή την προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και του αυξάνόμενου δημόσιου χρέους της. Στις 9/11 και 14/11 υποβάθμισε τις Τράπεζα Κύπρου, Ελληνική Τράπεζα, Marfin E ti M fi P lEgnatia και Marfin Popular.

Γερμαν

Υποβάθμισε10 περιφερειακές τράπεζες (Landesbanken) στις 22/11 λόγω της αβεβαιότητας όσον αφορά την κρατική ενίσχυση στην περίπτωση που ενταθούν τα προβλήματά τους αφού πλέον το καθεστώς εκκαθάρισης προβλέπει την ανάληψη μέρους των ζημιών από τους ιδιώτες πιστωτές. Υποβάθμισε επίσης και άλλες 6 μικρότερες τράπεζες της χώρας.

ΗΠ Επιβεβαιώνει το Ααα αξιολόγηση της χώρας

BANKING Tραπεζικές συγχωνεύσειςBANKING

68

ΕΠΙΤΕΛΕΊΟ

Μια τράπεζα που διατηρεί ισχυρήτην ελληνική παρουσία στη Ν. Ευρώπη

Η δηµιουργία ισχυρότερων και µεγαλύτερων οµίλων αποτελεί µονόδροµο για τη διαδικασία ισχυροποίησης του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος. Οι συνενώ-σεις δυνάµεων δηµιουργούν σηµαντικά πλεονεκτήµατα σε όρους µεγέθους, κε-φαλαιακής ισχύος, ανταγωνιστικότητας και προοπτικής. Με αυτές τις συστάσεις, η Τράπεζα της Ελλάδος περιγράφει τις αναγκαίες κινήσεις στις οποίες πρέπει να

προχωρήσουν οι ελληνικές τράπεζες για να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις του τωρινού πε-ριβάλλοντος. Πόσο µάλλον όταν οι τράπεζες έχουν σηµαντικές δραστηριότητες στις χώρες της Νέας Ευρώπης. Με τη συνένωση δυνάµεων διασφαλίζεται η στρατηγική παρουσία της Ελλά-δας στην περιοχή, η απώλεια της οποίας θα σήµαινε µια ακόµα χαµένη ευκαιρία για τη χώρα. H νέα τράπεζα ALPHA EUROBANK, που γεννήθηκε από τη συνένωση δυνάµεων της Alpha Bank και της Eurobank, απαντά στους στόχους αυτούς, µε τη δηµιουργία ενός ισχυρού πυλώνα στην Νέα Ευρώπη, που θα στηρίζει τις ελληνικές επιχειρήσεις στην ανάπτυξη τους σε χώρες µε αναπτυξιακή προοπτική και συνεπώς την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονοµίας, αλλά και τις ίδιες τις οικονοµίες των χωρών της Νέας Ευρώπης.

Ενα βήµα µπροστά

AL

PH

A E

UR

OB

AN

K


Η Alpha Eurobank στη Νέα Ευρώπη

• Μια τράπεζα αναφοράς στην ευρύτερη περιοχή της Νέας Ευρώπης, µε (αθροιστικά στοιχεία των θυγατρικών που σή-µερα λειτουργούν σε όλες τις χώρες της περιοχής – εξαιρού-νται Πολωνία και Τουρκία)• • Συνολικά δάνεια: 20,9 δισ. ευρώ• • Καταστήµατα: 1.234• • Εργαζόµενοι: περίπου 17.000

• Ευρύτατη γεωγραφική εµβέλεια και παρουσία σχεδόν σε όλες τις χώρες της Νέας Ευρώπης: Σερβία, Ρουµανία, Βουλ-γαρία, Αλβανία, FYROM, Ουκρανία, Πολωνία, Τουρκία και, βέβαια, στην Κύπρο.

• Μια συστηµική τράπεζα σε όλες τις µεγάλες αγορές της Νέας Ευρώπης. Η νέα τράπεζα, η 23η σε µέγεθος στην Ευ-

ρωζώνη, θα έχει συστηµική θέση σε όλες τις µείζονες αγο-ρές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης όπου ήδη δραστηριοποι-ούνται σήµερα η Alpha Bank ή/και η Eurobank EFG. Το µέγε-θος έχει σηµασία. Η νέα τράπεζα θα είναι η 2η τράπεζα στη Σερβία, η 3η στη Ρουµανία και η 3η στη Βουλγαρία. Αξίζει να σηµειωθεί ιδιαίτερα ότι η νέα τράπεζα στις χώρες της Νέ-ας Ευρώπης προσδοκά να καταστεί, λόγω του σηµαντικού µεγέθους των αντίστοιχων θυγατρικών τραπεζών σε κάθε χώρα, αυτοχρηµατοδοτούµενη, αφού θα είναι ευχερέστερη η αυτοτελής έξοδός τους στη διατραπεζική αγορά.

• Πυλώνας στήριξης των οικονοµιών των χωρών όπου δραστηριοποιείται. Άλλες µε ταχύτερους κι άλλες µε πιο ήπιους ρυθµούς, οι χώρες της Νέας Ευρώπης βγαίνουν από την ύφεση και επιστρέφουν σε φάση ανάπτυξης. Με το µέ-γεθος που θα αποκτήσει, η νέα τράπεζα στην περιοχή θα µπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των πελατών της και των οικονοµιών των χωρών αυτών για τη στήριξη της ανά-καµψης, και ταυτόχρονα να δρέψει τα οφέλη από τη δρα-στηριοποίησή της σε αγορές στις οποίες η κρίση βρίσκεται σε αποδροµή.

• Μια τράπεζα-εργαλείο για τις ελληνικές επιχειρήσεις στις χώρες της Νέας Ευρώπης και, για αυτό, µια τράπεζα-κλει-δί για τη µετάβαση σε ένα βιώσιµο πρότυπο ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας. Μια µεγάλη τράπεζα µε ισχυ-ρή παρουσία στις τοπικές αγορές µπορεί να υποβοηθήσει αποφασιστικά την προσπάθεια της ελληνικής οικονοµίας για ανάκαµψη µέσα από τη στροφή σε ένα νέο αναπτυξια-κό µοντέλο µε άξονα την εξωστρέφεια. Ενισχυµένη από τη συγχώνευση, η τοπική παρουσία του Οµίλου µπορεί να λει-τουργήσει ως εφαλτήριο για τις ελληνικές εξαγωγές, διευκο-λύνοντας τις δυναµικές ελληνικές επιχειρήσεις που θέλουν µέσα στις σηµερινές συνθήκες αδυναµίας της εσωτερικής αγοράς να στραφούν σε νέες δραστηριότητες ή να ενισχύ-σουν τις ήδη υπάρχουσες είτε µέσω αυτοτελούς παρουσίας είτε µέσω συµµαχιών µε αξιόλογες τοπικές εταιρείες. Η νέα τράπεζα θα διαθέτει τόσο τη γνώση όσο και τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που απαιτούνται για τέτοιες δραστηριότητες.

• Μια τράπεζα µε στρατηγική σηµασία για τη χώρα και την οικονοµία. Η παρουσία µιας µεγάλης τράπεζας περιφερεια-κής εµβέλειας αποτελεί προστασία της στρατηγικής παρου-σίας που κατοχύρωσε στην περιοχή το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα την περίοδο πριν από την κρίση. Η παρουσία αυ-τή αποτελεί σηµαντικό πλεονέκτηµα για τη χώρα, αλλά θα µπορούσε να τεθεί σε αµφισβήτηση στις σηµερινές ακραίες συνθήκες για την Ελλάδα, χωρίς µείζονος εµβέλειας πρωτο-βουλίες όπως αυτή η συγχώνευση.

Τα µεγέθη της ισχύος• Στη Σερβία, η νέα τράπεζα θα είναι η 2η της χώρας, µε µερίδιο αγοράς 10,4% και δανειακό χαρτοφυλάκιο ύψους 2,2 δισ. ευρώ. Σήµερα οι δύο τράπεζες (Alpha Bank Srbja και Eurobank EFG) διαθέτουν συνολικά 260 καταστήµατα.

• Στη Βουλγαρία, η νέα τράπεζα θα είναι η 2η στη χώ-ρα µε µερίδιο αγοράς 13% και δάνεια 3,9 δισ. ευρώ. Ο συνολικός αριθµός των καταστηµάτων θα φτάνει τα 307, µε περίπου 3.700 εργαζοµένους (περιλαµβανοµέ-νου του προσωπικού των θυγατρικών).

• Στη Ρουµανία, τη µεγαλύτερη αγορά της περιφέ-ρειας της ΝΑ Ευρώπης, οι δύο τράπεζες (Alpha Bank, Bancpost) αθροίζουν µερίδιο αγοράς της τάξης του 11% και η νέα τράπεζα θα είναι η 3η σε µέγεθος, µε συνολικά δάνεια 6,9 δις. ευρώ. Λειτουργούν 430 κατα-στήµατα (και συνολικά περί τα 1.000 ΑΤΜ), µε σχεδόν 6.000 εργαζοµένους. Διαθέτουν επίσης εκτεταµένη και ισχυρή παρουσία σε όλες τις λοιπές χρηµατοοικονοµι-κές δραστηριότητες, όπως ασφάλειες (Alpha Insurance Brokers, EFG Eurolife Asigurari), leasing (Alpha Leasing Romania, EFG Leasing), χρηµατοικονοµικές υπηρεσίες (Alpha Finance Romania, EFG Eurobank Finance) κ.ά.

• Τέλος, στην Κύπρο, η νέα τράπεζα θα κατέχει την 3η θέση στην αγορά µε µερίδιο 9% και δανειακό χαρτο-φυλάκιο ύψους 5,3 δισ. ευρώ.

70BANKING

Tα κανάλια του χρήµατος τα CDS Σε ελληνιΚo χρeοΣ φθάνουν τα 79 δισ. δολ., σε πορτογαλικό τα 70 δισ, σε ιρ-λανδικό τα 44 δισ. και σε ιταλικό τα 314 δισ. ευρώ. Αυτό εξηγεί και τον συναγερμό στην ευρωζώνη μόλις η κρίση άγγιξε την Ιταλία. Στα ασφαλή καταφύγια, την αμερικανική και γερμανική αγορά κρατικών ομολόγων τα cds είναι μόλις 30 και 103 δισ. δολ αντίστοι-χα σύμφωνα με το Global Financial Stability Report του ΔΝΤ. Τα μεγάλα μεγέθη που «παί-ζονται» στην αγορά οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να απαγορεύσει από τα τέλη του 2012 τη «γυμνή» αγορά cds, όταν ο επενδυτής αγοράζει κάλυψη για τίτλο που δεν κατέχει.

οι εΚδoΣειΣ τ ιτλοποιημeνΩν προ-

ΪoντΩν και δομημένων τίτλων παγκοσμίως φθάνουν τα 9 τρισ. δολάρια το 2011, από μό-λις 3 τρισ. το 2010, ένδειξη ότι η αγορά βα-δίζει στα προ της κρίσης επίπεδα των 12-14 τρισ. της διετίας 2006-07, που με την υπερ-βολή οδήγησε στην κρίση. Ρευστότητα στην αγορά υπάρχει, όχι όμως τόσο στην Ευρώπη, περισσότερο στην άλλη όχθη του Ατλαντικού.

τα παγΚoΣμια ΣυναλλαγματιΚa απο-θέματα έφθασαν το 2011 τα 10 τρισεκ. δολάρια. Από αυτά τα 3,3 τρισεκ. ανήκουν στην Κίνα.

ποιοι eχουν πλεονaΣματα και χρημα-τοδοτούν τα ελλείμματα των άλλων; Ο μεγα-λύτερος εξαγωγέας κεφαλαίων (άμεσες επεν-δύσεις και επενδύσεις χαρτοφυλακίου κλπ) είναι η Κίνα με 20% των συνολικών εξαγωγών κεφαλαίων. Ακολουθεί η Ιαπωνία με 13%, η Γερμανία με 12% και, η Ελβετία με 5,5%. Ση-μαντικά ενισχυμένη η Ρωσία με 4,7%, η Σαου-δική Αραβία με 4,4%, η Ολλανδία με 3,7% και η Νορβηγία με 3,4%.

ποιοi εiναι οι μεγαλyτεροι διασυνο-ριακοί επενδυτές σε μετοχές και δανειακούς τίτλους; Κατά σειρά μεγέθους επενδύσεων (ενεργητικού) οι ΗΠΑ (6,7 τρισεκ. δολ), Ια-πωνία (3,3 τρισεκ.), Βρετανία (3,3), Λουξεμ-βούργο (2,9), Γαλλία (2,8), Γερμανία (2,6), Ιρλανδία (1,9), Ολλανδία (1,5), Ιταλία (1,2) και Ελβετία (1,1 τρισεκ). Οι συνολικές επεν-δύσεις τους φθάνουν τα 27,3 τρισεκ. δολ. Οι διασυνοριακές επενδύσεις των 73 χωρών

WA L L S T R E E T Η SEC εξετάζει τις περιπτώσεις παραπλάνησης επενδυτών σε τιτλοποιημένα δάνεια και σύνθετα προϊόντα από τις επενδυτικές τράπεζες της Wall Street πριν από την κρίση. Η κατηγορία συνίστα-ται στο ότι δεν τους ενημέρωσαν ότι υπήρξαν άτομα/υπηρεσίες της τράπεζας που συμμετείχαν στην επιλογή υποκείμενων δανείων για τιτλοποίηση τα οποία είχαν «στοιχηματίσει» εναντίον των συγκεκριμένων δανείων. Ήδη οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες Citigroup, Goldman Sachs και JP Morgan προτίμησαν να πληρώσουν 285 εκατ. δολ., 550 εκατ. και 154 εκατ. δολάρια αντίστοιχα για να μην προχωρήσει η έρευνα σε αυτές. Χαρακτηρι-στικό της διαφάνειας στη λειτουργία της SEC, σε ειδική σελίδα στο ιστότοπό της παρουσιάζει τα πρόστιμα που έχει επιβάλλει στις τράπεζες. Συνολικά έχει επιβάλλει πρόστιμα 1,2 δισ. δολ. Πολύ πρόσφατα σε σχέση με τα παράγωγα, επέβαλλε πρόστιμο 8 εκατ. ευρώ στην UBS Securities γιατί δεν επιβεβαίωνε επαρκώς τη διαθεσι-μότητα τίτλων για ανοικτές πωλήσεις.


που αναφέρουν στοιχεία στο ΔΝΤ - δεν περι-λαμβάνεται η Κίνα καθώς δεν αναφέρει στοι-χεία στο ΔΝΤ- ανέρχονται σε 40,3 τρισεκ. δολ., δηλαδή περίπου 2/3 του παγκόσμιου αεπ (15,5 αφορούν μετοχές και τα 24,8 δα-νειακούς τίτλους), σχεδόν τα 2/3 του παγκό-σμιου αεπ. Τα στοιχεία αυτά, που αποτελούν ένα μόνο κανάλι συγκοινωνούντων δοχείων, είναι ενδεικτικά της ισχυρής διασύνδεσης των οικονομιών του πλανήτη.

Καλo εiναι να δοyμε και την πλευ-ρά του παθητικού, δηλαδή τα κεφάλαια που έχουν εισρεύσει με τη μορφή επενδύσεων χαρτοφυλακίου και τα οποία «χρωστά» κάθε χώρα στο εξωτερικό. (Από τη σύγκρισή τους με τα προηγούμενα προκύπτει αν μια χώρα έχει πλεόνασμα ή έλλειμμα.) Ποιοι λοιπόν είναι οι μεγαλύτεροι «οφειλέτες» στο εξωτε-ρικό; Φυσικά οι ΗΠΑ με 8,3 τρισεκ. δολ. Ακο-λουθούν η Βρετανία με 3,5 τρισεκ, η Γερμα-νία με 2,9, η Γαλλία με 2,7, το Λουξεμβούργο με 2,1, η Ολλανδία με 1,9 και ο φορολογικός παράδεισος των Νησιών Καϊμάν -βάση εκα-τοντάδων hedge funds και όπου υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα άτομο έχει θέση στο διοικητικό συμβούλιο δεκάδων εταιρειών- με 1,6 τρισεκ δολ! Την πρώτη δεκάδα συμπλη-ρώνουν η Ιταλία με 1,4 τρισεκ, η Ιαπωνία με 1,3 και η Ιρλανδία με 1,1 τρισεκ. δολ.

Στην Κiνα οι ξeνεΣ επενδyΣειΣ χαρ-τοφυλακίου ανέρχονται σε 460 δις δολ. και αφορούν σχεδόν στο σύνολο τους σε μετοχές εταιρειών. Οι επενδύσεις σε μετοχές εταιρει-ών όταν δεν αφορούν απόκτηση συμμετοχής πάνω από 10% κατατάσσονται στις επενδύ-σεις χαρτοφυλακίου, στην αντίθετη περίπτω-ση στις άμεσες επενδύσεις. Όσον αφορά τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου της στο εξωτερικό δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, ωστόσο αν ήταν διαθέσιμα θα έδειχναν τις μεγάλες το-ποθετήσεις της σε δολαριακούς τίτλους, που σύμφωνα με εκτιμήσεις αφορούν στα 2/3 των συναλλαγματικών διαθεσίμων της των 3,3 τρισεκ. δολ.

τα μεγeθη τηΣ ελλaδαΣ είναι σχετικά μικρά. Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου της στο εξωτερικό ανέρχονται σε 107 δισ. δολ. ενώ

των ξένων στην Ελλάδα σε 195 δισ.(στοιχεία 2010) το σύνολο σχεδόν των οποίων (181 δισ.) αφορούν επενδύσεις σε ελληνικούς δανειακούς τίτλους. Το τελευταίο είναι ενδεικτικό της χαμηλής ελκυστικότητας των ελληνικών μετοχών και αντίστοιχα της έκθεσης των ξένων στο επισφα-λές αλλά υψηλής απόδοσης, μέχρι πριν το κούρεμα των ελληνικών ομο-λόγων, ελληνικό χρέος.

τα Κεφaλαια που διαχειρiζονται τα 50 μεγαλύτερα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια φθάνουν τα 4,1 τρισ. δολ. και προβλέπεται να υπερδιπλασιασθούν ως το 2015 καθώς οι τιμές του πετρελαίου διατη-ρούνται υψηλές και η άνοδος των τιμών των εμπορευμάτων (τροφίμων – μετάλλων) συσσωρεύει κεφάλαια στις χώρες παραγωγούς. Τα μεγα-λύτερο επενδυτικό fund είναι του Αμπου-Ντάμπι, με κεφάλαια 627 δισ. δολ. Επόμενα είναι το fund της Νορβηγίας, με κεφάλαια 572 δισ. δολ, το SAFE της Κίνας, (ένα από τα 4 της χώρας), με κεφάλαια 568 δισ. δολ. και το SAMA της Σαουδικής Αραβίας με κεφάλαια473 δισ. δολ. Την 1η πεντάδα συμπληρώνει το China Investment Corporation.

τα υπo διαχεiριΣη Κεφaλαια των hedge funds έφθασαν τα 1,8 τρισ. δολ. το 2011.

Και η έκπληξη! Ποιοι κάνουν μεγαλύτερη χρήση των νησιών

Καϊμάν; Θα περίμενε κανείς τα επιθετικά αμερικανικά funds. Και

όμως όχι. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΔΝΤ, η Ιαπωνία

έχει τις μεγαλύτερες επενδύσεις στον φορολογικό παράδεισο

της Καραϊβικής, 523 δισ. δολ. Ακολουθούν οι ΗΠΑ με 366 δισ.

δολ., η Βρετανία με 96 δισ. και το Λουξεμβούργο με 60.

BANKING Tα κανάλια του χρήµατοςBANKING

72

το 42% του ΚρατιΚοy χρeουΣ της ευ-ρωζώνης των 6,5 τρισ. ευρώ (στο επίπεδο αυτό εκτιμά το ΔΝΤ την αγορά κρατικών ομο-λόγων της ευρωζώνης), που αφορά Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία και Βέλγιο επιβαρύνεται με spread στα cds μεγα-λύτερο από 200 μονάδες βάσης από μόλις 5% ένα χρόνο πριν, το ελληνικό μόνο.

οι ευρΩπαΪΚeΣ τρaπεζεΣ έχουν κατα-θέσεις 250 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ, το υψηλότε-ρο επίπεδο της τελευταίας διετίας. Και αυτό γιατί στο περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότη-τας προτιμούν να τοποθετούν κεφάλαια στις χαμηλής απόδοσης καταθέσεις στην ΕΚΤ πα-ρά να τα δανείζουν σε ομολόγους τους στη διατραπεζική, λόγω της αβεβαιότητας για την οικονομική τους θέση και τις επιπτώσεις σε αυτή από την έκθεσή τους σε κρατικό χρέος.

οι ελληνιΚeΣ τρaπεζεΣ αντιμετωπίζουν bank run σε αργή κίνηση. Οι καταθέσεις τους μειώθηκαν από την αρχή του έτους ως τον Σεπτέμβριο κατά 32 δισ. ευρώ. Για τον Οκτώ-βριο οι εκτιμήσεις μιλούν για διαρροή επιπλέ-ον 8 δισ. ευρώ. Πέρα από την υπονόμευση της εμπιστοσύνης των καταθετών που προκα-λεί η συνεχής εμφάνιση σεναρίων χρεοκοπί-ας της χώρας, πλέον αποσύρονται καταθέσεις για την κάλυψη τρεχουσών αναγκών.

οι χορηγHΣειΣ δανεiΩν στην Ελλάδα υποχωρούν επίσης, με ρυθμό 2,2%, με την κα-θαρή ροή δανείων αρνητική στο 1 δισ. ευρώ. Τα επιχειρηματικά δάνεια υποχωρούν κατά 0,9%, ο δανεισμός των νοικοκυριών υποχωρεί με ρυθμό 3,1%. Η μείωση των καταναλωτικών δανείων κατά 6,5% πιέζει και την αγορά.

Στη αδυναμiα τΩν ελληνιΚΩν επιχει-ρήσεων να αντλήσουν κεφάλαια κίνησης από τις τράπεζες προστίθεται και η σταδιακή από-συρση από την αγορά των μεταχρονολογημέ-νων επιταγών, μια μορφή άτυπης χρηματοδό-τησης στην Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει καθώς η εμπιστοσύνη στην αγορά υποχωρεί και ο κίν-δυνος ασυνέπειας έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις σε περίπου 1,5 χρό-νο οι μεταχρονολογημένες επιταγές θα έχουν μειωθεί σε αμελητέα ποσά.

το 25% τΩν μιΣθΩτΏν είδε τις αποδο-χές του να μειώνονται 10% το 2011. Η μέση αμοιβή στο σύνολο της οικονομίας μειώθηκε 3,3% και σε πραγματικούς όρους 6,3%. Στον

ιδιωτικό μη τραπεζικό τομέα μειώθηκε 1,7% και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος 3,6%, εκτιμά η Τράπεζα της Ελλάδος. Ωστόσο εφιστά την προσοχή, η περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας θα πρέπει να προέλθει από άνοδο της παραγωγικότητας. Η συνεχής μείωση των μισθών θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στη ζήτηση.

Στην ευρΩζΩνη τα δανεια αυξανονται με ρυθμό 2,2% για τις επιχειρήσεις και 2,6% για τα νοικοκυριά. Η ΕΚΤ τονίζει ότι ενώ μέχρι στιγμής οι εντάσεις στις χρηματαγορές δεν φαίνεται να έχουν επηρεάσει τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, οι επιπτώσεις εμφανί-ζονται με χρονική υστέρηση και οι εξελίξεις πρέπει να παρακολουθού-νται με προσοχή.

η εΚτ μειΩνει το επιτοΚιο ου ευρώ στο 1,25%, καθώς διαπιστώ-νει ότι στο περιβάλλον ιδιαίτερα υψηλής αβεβαιότητας, οι εντάσεις στις αγορές κρατικών ομολόγων συνεπάγονται περιορισμένη ροή χρηματο-δότησης στην οικονομία, ενώ η υποχώρηση της εμπιστοσύνης όπως και η επιβράδυνση της παγκόσμιας ζήτησης πιέζουν την ανάπτυξη.

Στην αλλη οχθη του ατλαντιΚου, ο Αμερικανός κεντρικός τρα-πεζίτης, Μπεν Μπερνάνκε επαναλαμβάνει ότι το επιτόκιο του δολαρίου θα διατηρηθεί στο 0-0,25% ως τα μέσα του 2013, καθώς η οικονομία


αναπτύσσεται με μέτριους ρυθμούς και αντιμετωπίζει κινδύνους λόγω της κρίσης στις ευρωπαϊκές αγορές κρατικών ομολόγων που προκαλούν αστάθεια στο παγκόσμιο σύστημα.

το ελληνιΚο χρηματιΣτηριο βυθίζεται καθώς οι ανησυχίες κρα-τικοποίησης των τραπεζών κάνουν τους ξένους επενδυτές να το εγκα-ταλείπουν. Η κεφαλαιοποίησή του σήμερα αναλογεί σε 13% του αεπ από 24% το 2010.

το αεπ τηΣ χΩραΣ υποχΩρει, το 2012 προβλέπεται στα 213 δισ. ευρώ από 233 δις. το 2008, πριν από την κρίση. Την τετραετία 2009-2012 οι απώλειες για την Ελλάδα υπολογίζονται σε πραγματικούς όρους στο 15% του αεπ της, ποσοστό πρωτοφανές για ευρωπαϊκή χώρα, εξαι-ρουμένων των Λετονίας και Λιθουανίας το 2008. Μετά από ύφεση με μείωση του αεπ σε πραγματικούς όρους 5,5% το 2011, προβλέπεται νέα μείωση 2,8% το 2012 και πιθανώς ανάκαμψη 1% το 2013.

ποΣο θα μειΩθει το δημοΣιο χρεοΣ των 352 δισ. ευρώ από το κούρεμα της αξίας των ελληνικών ομολόγων στα χέρια ιδιωτών κατά 50% (PSI); Κατά 64 δισ. ευρώ αφού θα πρέπει από το όφελος των 95 δισ. ευρώ, που θα προκύψει από το κούρεμα κατά 50% της αξίας χρέους στα χέρια ιδιωτών περίπου 200 δισ. ευρώ, να αφαιρεθούν τα 31 δισ.

που θα δανειστούμε για το Ταμείο Χρηματο-πιστωτικής Σταθερότητας για την κεφαλαιακή ενίσχυση των ελληνικών τραπεζών, για να μην καταρρεύσουν από τη μείωση της αξίας των ομολόγων που κατέχουν. (Επίσης, η Ελ-λάδα για να υλοποιήσει τη συμφωνία με τους ιδιώτες πιστωτές της θα δανεισθεί 30 δισ. από το EFSF αφού στο πλαίσιο του PSI συζη-τείται να εκδώσει νέα ομόλογα ονομαστικής αξίας 70 δισ. ευρώ και τα υπόλοιπα 30 δισ. να δοθούν σε μετρητά και είναι ασαφές αν αυ-τά θα είναι πρόσθετο δάνειο ή περιλαμβάνο-νται στο πακέτο της 26/10). Το όφελος των 64 δισ. περιορίζεται σε 47 δισ. αφού θα πρέπει να αφαιρεθούν και 17 δισ. που αφορούν το έλλειμμα και άλλες υποχρεώσεις του δημο-σίου το 2012. Το τελικό αποτέλεσμα (εφόσον υλοποιηθεί το PSI ) οδηγεί σε δημόσιο χρέ-ος 146% του αεπ από 162% το 2011, δηλαδή μείωση κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες μόνο!

Ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, Μάριο Ντράγκι, καλεί τις εθνικές εποπτικές αρχές να διασφαλίσουν ότι τα σχέδια κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών, ώστε ο δείκτης βασικών κεφαλαίων να φθάσει το 9%, δεν πρόκειται να οδηγήσουν σε υπερβολική απομόχλευση, δηλαδή μείωση των δανείων στην οικονομία. Μίλησε για ήπια ύφεση στην ευρωζώνη το επόμενο διάστημα, καθώς η αβεβαιότητα πλήττει την πραγματική οικονομία.

Πόσα κεφάλαια αναμένεται να λάβει η χώρα από την ΕΕ/ΔΝΤ με τη συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου; Συνολικά 130 δισ. ευρώ ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες ως το 2014. Από αυ-τά τα 30 δισ. αφορούν κεφάλαια για την ενίσχυση της πιστοληπτικής αξιολόγησης των νέων ομολόγων που θα αντικαταστήσουν εκείνα που βρίσκονται στα χαρτοφυλάκια των ιδιωτών στο πλαίσιο του PSI. Άλλα 20 δισ. προβλέπονται για την κεφαλαιακή ενί-σχυση των ελληνικών τραπεζών (το ποσό μπορεί να φθάσει τα 30 δισ.), που μαζί μετά 10 δισ. του προηγούμενου πακέ-του ενίσχυσης του 2010 ανεβάζουν τα κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας σε 30 δισ. Τα υπόλοιπα 80 δισ. ευρώ θα καλύψουν τις δανειακές ανάγκες μας ως το 2014. Μαζί με τα περίπου 37 δισ. ευρώ που απομένουν από το τελευταίο (εφόσον καταβληθεί η 6η δόση των 8 δισ.), η νέα στήριξη της χώρας από την ΕΕ και το ΔΝΤ ανέρχεται σε 170 δισ. ευρώ ως το 2014. Αν συνυπολογίσουμε και τα 65 δισ. ευ-ρώ που έχουμε ήδη εισπράξει, συνολικά τα δάνεια της τρόι-κας φθάνουν τα 230 δισ. περίπου. Μένει να αποδειχθεί πόσο θα βοηθήσουν τη χώρα να βγει από την ύφεση.

Πόσα κεφάλαια αναμένεται να λάβει η χώρα από την ΕΕ/ΔΝΤ με τη συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου; Συνολικά 130 δισ. ευρώ ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες ως το 2014. Από αυ-τά τα 30 δισ. αφορούν κεφάλαια για την ενίσχυση της πιστοληπτικής αξιολόγησης των νέων ομολόγων που θα αντικαταστήσουν εκείνα που βρίσκονται στα

BANKING H χρηματοδότηση της οικονομίαςBANKING

74

ΑΝΤΙΚΛΕI∆Ι ΑNAΠΤΥΞΗΣ EΝΑ ΝEΟ ΤΑΜΕIΟΕΓΓΥHΣΕΩΝ


Η χρηματοπιστωτική κρίση προκάλεσε τη βαθύτερη ύφεση που έχουν γνωρίσει οι οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι λοιπές ανεπτυγμένες οικονομίες από την εποχή του Δεύτερου Παγκοσμί-ου Πολέμου. Βρισκόμαστε σήμερα σε διαφορετικές φάσεις ανά χώρα, διότι η κρίση δεν έπληξε όλες τις χώρες με τον ίδιο τρόπο. Ούτε η ανάκαμψη άρχισε ή

διαφαίνεται με τον ίδιο τρόπο. Για την αντιμετώπιση της κρί-σης χρειάστηκαν ταχείες και αποφασιστικές ενέργειες τόσο με βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό, όσο και με μακροπρόθε-σμο. Η κινητοποίηση ήταν σε εθνικό αλλά και υπερεθνικό επίπεδο. Οι χώρες μέλη της ΕΕ διέθεσαν δημοσιονομικούς πόρους ύψους άνω των 400 δισ. ευρώ για την προώθηση των επενδύσεων, την τόνωση της ζήτησης και τη δημιουρ-

γία νέων θέσεων εργασίας. Το ποσό αντιστοιχεί σχεδόν στο 3,3% του ΑΕΠ της Ένωσης. Επιπρόσθετα από ευρωπαϊκούς πόρους διατέθηκαν περίπου 30 δισ. ευρώ. Αυτά συμπληρώ-θηκαν από τη δέσμη μέτρων πάνω από 50 δισ. ευρώ που υλοποίησε η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων το 2009 και το 2010. Όπως αποδεικνύει το μέγεθος της δέσμης μέτρων που πήραμε, η κρίση καθότι διεθνής, απαιτεί και διεθνή αντιμετώπιση. Αναδείχθηκε έτσι ο καθοριστικός ρόλος των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, όπως η ΕΤΕπ στη χρηματοδότηση επενδύσεων.. Διότι η αναταραχή που προ-κάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση στον τραπεζικό τομέα μείωσε σημαντικά τη δανειοδοτική ικανότητα των τραπεζών της ζώνης του ευρώ. Αυτό έδειξε πρόσφατη έρευνα της Ευ-ρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τις τραπεζικές χορηγήσεις στην Ευρωζώνη. Η εξέλιξη των δανείων επηρεάστηκε από παράγοντες που είχαν σχέση με τη ζήτηση, αλλά η παροχή

Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την παροχή χρημα-τοδοτικής υποστήριξης με σαφή και μακροπρόθε-σμο ορίζοντα, έτσι ώστε να προχωρήσουν βιώσιμα επενδυτικά σχέδια. Επενδύσεις που θα ανοίξουν τον δρόμο της ανταγωνιστικότητας για τη μακρο-πρόθεσμη ανάπτυξη. Τέτοιες επενδύσεις υπάρ-χουν. Δεν υπάρχει όμως η δυνατότητα χρηματοδό-τησής τους. Μια αποτελεσματική λύση του χρημα-τοδοτικού τους προβλήματος είναι η σύσταση ενός νέου Ταμείου Εγγυήσεων. Το Ταμείο μπορεί να δη-μιουργηθεί στην ΕΤΕπ ή σε κάποιον άλλο χρηματο-πιστωτικό οργανισμό με υψηλή πιστοληπτική ικανό-τητα, σε συμφωνία με την Ελληνική Δημοκρατία.

Απo τον πλοyτΑρχο ΣΑκελλaρη, Αντιπρoεδρο τηΣ ετεπ


76

πιστώσεων περιορίστηκε ακόμη περισσότερο λόγω παραγό-ντων που είχαν σχέση με την προσφορά. Γι΄αυτό άλλωστε, η διασφάλιση διαρκούς διαθεσιμότητας μακροπρόθεσμων χρηματοδοτήσεων μέσω χρηματοδοτών που υπηρετούν δη-μόσιες πολιτικές, όπως η ΕΤΕπ, ήταν ένα από τα σημαντικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής στρατηγικής ενάντια στην κρίση. Η δράση της ΕΤΕπ προσφέρει ρευστότητα αλλά και επωφελείς χρηματοδοτικούς όρους. Αυτό οφείλεται στην ικανότητά της να αντλεί κεφάλαια από τις κεφαλαιαγορές με ελκυστικά επιτόκια («ΑΑΑ») και με μεγάλη διάρκεια αποπληρωμής. Ακόμη και κατά την περίοδο της κρίσης εξακολουθήσαμε και συνεχίζουμε ακόμη να εφαρμόζουμε πάντα αυστηρά κριτήρια, χρηματοδοτώντας μόνο έργα που έχουν υγιή χρηματοοικονομική βάση, αλλά τα οποία είναι παράλληλα και βιώσιμα από οικονομική, τεχνική και περιβαλλοντική άποψη. ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν λαμβάνου-με υπόψη μας τη γεωγραφική θέση των έργων. Αντίθετα, μάλιστα, έχουμε στηρίξει τη χρηματοδοτική δραστηριότη-τα σε χώρες που επλήγησαν ιδιαίτερα από την πρόσφατη κρίση. Οι χορηγήσεις μας στην Ελλάδα αποτελούν σχετικό παράδειγμα. Μετά το 2007 αυξήσαμε σημαντικά τις χρημα-τοδοτήσεις μας στην Ελλάδα, που έφτασαν συνολικά πε-ρίπου τα 7 δισ. ευρώ. Το 2010 το συνολικό ύψος των νέων δανείων μας στη χώρα έφθασε στα 3,2 δισ. Ευρώ, έναντι 755 εκατ. ευρώ το 2007. Η δραστηριότητά μας ανταποκρίθηκε στην επείγουσα ανάγκη της χώρας να προωθήσει περαιτέρω τα σημαντικά έργα υπο-δομής που έχει προγραμματίσει σε ζωτικούς τομείς:

Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Δ Ο Τ Η Σ Α Μ Ε Ε Ρ ΓΑ για αστική ανάπτυξη όπως το μετρό Αθήνας και Θεσσαλονίκης, μεταφορών όπως το λιμάνι του Πειραιά, η Εγνατία και οι αυτοκινητό-δρομοι Ελευσίνα-Κόρινθος-Πάτρα-Πύργος-Τσακώνα και Τρίπολη-Καλαμάτα, ενέργειας σε συνεργασία με τη ΔΕΗ για παραγωγή ενέργειας με μεθόδους φιλικές προς το πε-ριβάλλον, όπως οι σταθμοί συνδυασμένου κύκλου με καύ-σιμο φυσικό αέριο στη Θήβα και το Αλιβέρι, αλλά και την επέκταση και ενίσχυση των ελληνικών ηλεκτρικών δικτύ-ων. Για την παιδεία, χρηματοδοτήσαμε την κατασκευή νέ-ων και την αναβάθμιση υφιστάμενων εκπαιδευτικών εγκα-ταστάσεων σε όλη την επικράτεια.

Σ Υ Μ Β Α λ Α Μ Ε Σ Τ Ο Ν Σ Τ ΟΧΟ αυτό τόσο με την απευ-θείας χρηματοδότηση έργων όσο και με τη συμβολή μας στην επιτάχυνση του ρυθμού απορρόφησης των κονδυλίων των διαρθρωτικών ταμείων από την Ελλάδα μέσω δανείου 2 δισ. ευρώ που χορηγήσαμε στην Ελληνική Δημοκρατία για να εξασφαλισθεί η εθνική συμμετοχή στις επενδύσεις που στηρίζονται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία- στο πλαίσιο του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ).

Π Ρ ΟΣ Α Ρ Μ ΟΣ Α Μ Ε ΤΑ Π Ρ ΟϊΟ Ν ΤΑ μας και διευρύναμε το πεδίο της δραστηριότητάς μας σε νέους τομείς, όπως η

έρευνα και ανάπτυξη: ξεκινήσαμε απευθείας χρηματοδό-τηση οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και χορηγήσαμε δάνεια στους δήμους Κοζάνης, Αθήνας και Ηρακλείου για αστική ανάπλαση και ποιότητα ζωής. Εγκαινιάσαμε μια νέα εποχή για τις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα, σε τομείς άλλους από αυτόν των μεταφορών και χρηματοδοτήσαμε την κατασκευή πυροσβεστικών σταθμών, το πρώτο έργο ΣΔΙΤ.

Δ ω Σ Α Μ Ε Ι Δ Ι Α Ι Τ Ε Ρ Η Ε Μ Φ Α Σ Η στον ιδιωτικό τομέα με 2 δισ. ευρώ, δηλαδή 31% του συνόλου των 7 δισ. ευρώ είτε μέσω χρηματοδότησης υποδομών υπό την μορφή συ-μπράξεων, είτε με την απευθείας χρηματοδότηση μεγάλων βιομηχανικών εγκαταστάσεων όπως του Ομίλου Ελβάλ στα Οινόφυτα, των Ελληνικών Πετρελαίων στην Ελευσίνα, αλλά και την προαγωγή βιομηχανικής έρευνας και τεχνολογίας από τη Pharmathen για την ανάπτυξη δραστικών συστα-τικών για γενόσημα φάρμακα. Το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτήσεων μας στον ιδιωτικό τομέα κατευθύνθηκε στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Στην Ελλάδα, από το 2007, και σε συνεργασία με 10 ελληνικές τράπεζες, έχουμε διαθέσει υπέρ των ΜΜΕ συνολικά 1,3 δισ. Ευρώ.

Η ΧΡΗΜΑΤΟ∆OΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΉΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ

Για κάθε ευρώ που χορηγεί η ΕΤΕπ σε τράπεζα εταίρο της, η τελευταία αναλαμβάνει να δανείσει τουλάχιστον δύο ευ-ρώ σε μικρές επιχειρήσεις, δημιουργώντας έτσι πολλαπλα-σιαστικό αποτέλεσμα. Οι ελληνικές τράπεζες με τις οποίες συνεργαζόμαστε διαθέτουν εκτεταμένα δίκτυα καταστημά-των και σημαντικά χαρτοφυλάκια δανείων προς μικρομε-σαίες επιχειρήσεις. Έτσι αγγίξαμε την πραγματική οικονο-μία, τον επιχειρηματία και τον εργαζόμενο. Από τα χρήμα-τα αυτά ήδη έχουν διατεθεί δάνεια σε περίπου 1.640 ελλη-νικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι χρηματοδοτήσεις αφορούν επενδύσεις στους τομείς της βιομηχανίας, του τουρισμού, των υπηρεσιών, της οικονομίας της γνώσης, της ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Στην παρούσα φάση, η συμβολή μας στην προαγωγή της ανά-πτυξης και της συνοχής μέσω της χρηματοδότησης υγιών μακροπρόθεσμων επενδύσεων στην Ελλάδα διαφαίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Ήδη εξετάζουμε επενδυτικά σχέδια που ως το 2014 θα μπορούσαν να φτάσουν τα 10 δισ. ευ-ρώ, εκ των οποίων 1,5 δισ. ευρώ μέσα στο 2011. Ενδεικτι-κά αναφέρω στις μεταφορές - τον αυτοκινητόδρομο Θεσ-σαλονίκη-Προμαχώνα, το αεροδρόμιο στο Καστέλλι, το μετρό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στην ενέργεια -δίκτυα, ανανεώσιμες και φυσικό αέριο, στην παιδεία– σχολεία σε διάφορες περιοχές, στις αστικές υποδομές και ανάπτυ-ξη σε διάφορες πόλεις και περιφέρειες, καθώς βέβαια και ΜΜΕ, σε συνεργασία με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.


Παρά την μακροοικονομική κατάσταση

στην Ελλάδα, όμως υπάρχουν υγιή

και δυνητικά βιώσιμα επενδυτικά σχέ-

δια. Η μη πραγματοποίηση αυτών των

επενδύσεων αποτελεί σημαντικό φρέ-

νο στην αναθέρμανση της οικονομίας.

Η ΕΤΕΠ και οι ΠροκλhσΕισ ΤΗσ yφΕσΗσΣτην προσπάθεια αυτή η ΕΤΕπ αντιμετωπίζει προκλήσεις, οι πιο καίριες είναι οι ακόλουθες:

• Η ε π ι δ ε ι ν ω σ Η τ Η σ π ι σ τ ο λ Η π τ ι κ Η σ ικανότη-τας στον ιδιωτικό και τραπεζικό τομέα καθιστά δύσκολη την εξεύρεση δανειοληπτών που πληρούν τα αυστηρά μας κρι-τήρια, τα οποία εφαρμόζουμε ανελλιπώς για την διατήρηση της άριστης πιστοληπτικής μας ικανότητας, ΑΑΑ.

• Β Α Σ Ε Ι Κ ΑΤΑ Σ ΤΑΤ ΙΚΟΥ χρηματοδοτούμε έως το 50% του επενδυτικού κόστους. Στην παρούσα συγκυρία άλλοι χρηματοδότες είναι λιγότερο πρόθυμοι να επενδύσουν στην ελληνική αγορά και να συνεπικουρήσουν με την υπόλοιπη χρηματοδότηση.

• Π Α ΡΑ λ λ Η λ Α , υπάρχει μία επενδυτική διστακτικότητα, η οποία λόγω και της μείωσης των διαθέσιμων πιστώσεων επιφέρει με τη σειρά της επενδυτική κάμψη. Παρά την μα-κροοικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, όμως υπάρχουν υγιή και δυνητικά βιώσιμα επενδυτικά σχέδια. Η μη πραγ-

ματοποίηση αυτών των επενδύσεων αποτελεί σημαντικό φρένο στην αναθέρμανση της οικονομίας και θέτει σε κίν-δυνο το αναπτυξιακό σκέλος του οικονομικού προγράμμα-τος της κυβέρνησης. Η ανάπτυξη είναι ακρογωνιαίος λίθος στην επιτυχία του προγράμματος στήριξης της Ελλάδας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο σχετικά με την Ελλάδα αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες ενέργειες, που θα πρέπει να στηρίξουν «την ανάπτυξη και την απασχόληση» στην χώρα. Η ΕΤΕπ είναι ένα εργαλείο που θα μπορούσε να χρησιμο-ποιηθεί σε αυτήν την προσπάθεια τόνωσης της ανάπτυξης και της απασχόλησης στην ελληνική οικονομία. Αυτό ανα-γνωρίστηκε και από το ανωτέρω Συμβούλιο Κορυφής. Η

Τράπεζα πέρα από την κανονική της δραστηριότητα, στην προσπάθεια στήριξης της Ελλάδας καινοτομεί και αναπτύσ-σει νέες πρωτοβουλίες:

• ΤΟ Ε Υ Ρ ω Π Α ϊΚΟ ΤΑ Μ Ε ΙΟ ΕΠ ΕΝ ΔΥ Σ Ε ω Ν , που είναι θυγατρική της ΕΤΕπ, διαχειρίζεται το πρόγραμμα JEREMIE. Για την Ελλάδα και με τη συμμετοχή του Ελληνικού κράτους το ύψος του είναι 250 εκατ. ευρώ. Καθότι οι πόροι αυτοί δι-πλασιάζονται από τις συνεργαζόμενες τράπεζες, πάνω από 400 εκατ. ευρώ θα διοχετευθούν σε ελληνικές ΜΜΕ ως το 2013. Ήδη 120 εκατ. ευρώ υπό μορφή δανείων έως 100 χιλ ευρώ διοχετεύονται σε νέες και νεοϊδρυθείσες ΜΜΕ σε συ-νεργασία με την Alpha Bank και την Εθνική Τράπεζα. Επι-πλέον μέσα στο επόμενο τρίμηνο 60 εκατ. ευρώ υπό μορφή μικρο-πιστώσεων ως 25 χιλ. ευρώ θα ξεκινήσουν να πα-ρέχονται σε συνεργασία με την Alpha Bank. Στο επόμενο τρίμηνο θα είναι διαθέσιμα 180 εκατ. ευρώ υπό μορφή δα-νείων έως 500 χιλ. ευρώ για επενδύσεις σε τεχνολογίες πλη-ροφορικής και επικοινωνιών.

• Γ ι α τ Η ν α σ τ ι κ Η α ν α π τ υ ξ Η , το 2010 υπογράψα-με στην Ελλάδα συμφωνία χρηματοδότησης ύψους 258 δισ. ευρώ για τη σύσταση Ταμείου Χαρτοφυλακίου JESSICA. Οι χρηματοδοτήσεις αυτές, οι οποίες μπορούν να έχουν τη μορφή ιδίων κεφαλαίων, δανείων ή και εγγυήσεων, χορη-γούνται μέσω Ταμείων Αστικής Ανάπτυξης για έργα ολοκλη-ρωμένων σχεδίων αειφόρου αστικής ανάπτυξης. Η διαδικα-σία υποβολής προτάσεων ολοκληρώθηκε τον περασμένο Μάιο. Υποβλήθηκαν προτάσεις από εννέα υποψήφιους κα-λύπτοντας πλήρως το συνολικό υπό διαχείριση κεφάλαιο. Αυτό αποδεικνύει την ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση της αγοράς στη χρηματοδότηση έργων αστικής ανάπτυξης.

• Γ ι α ν α β ε λτ ι ω θ ε ι η απορροφητικότητα των Ευρω-παϊκών κονδυλίων μέσω του ΕΣΠΑ, παρέχουμε τεχνική βο-ήθεια στην ελληνική κυβέρνηση. Η τεχνογνωσία και εμπει-ρία των τεχνικών συμβούλων της ΕΤΕπ που πλαισιώνουν αρμόδιες υπηρεσίες της Ελληνικής διοίκησης θα συμβάλ-λουν στην αύξηση του ποσοστού απορρόφησης Ευρωπαϊ-κών επιχορηγήσεων, καθώς και την υλοποίηση έργων εντός χρονοδιαγράμματος, στα πλαίσια του ΕΣΠΑ.

• Γ ι α τ Η σ υ ν ε χ ι σ Η και περαιτέρω ανάπτυξη της χρη-ματοδότησης ΜΜΕ στην Ελλάδα, ανακοινώσαμε μια νέα πρω-τοβουλία, που προβλέπει την εγγύηση του Ελληνικού δημο-σίου ύψους 1 δισ. ευρώ προς τις ελληνικές τράπεζες που θα προσφέρουν δάνεια σε συνεργασία με την ΕΤΕπ. Το Ελληνικό δημόσιο στέκεται έτσι αρωγός στην επιχειρηματικότητα. Με βάση προηγούμενη εμπειρία, πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να διοχετεύσουμε το ποσό αυτό μέσα στα επόμενα 3 χρόνια.


78

Το νέο ΤαμείοΕγγυήσεωνστην πράξη

Περιοριστικές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις και η συνεπακόλουθη μείωση της ζήτησης, επιφέρουν αναπόφευκτα κραδασμούς στην ελληνική πραγματική οικονομία. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης με σαφή και μακροπρόθεσμο ορίζοντα, έτσι ώστε να προχωρήσουν βιώσιμα επενδυτικά σχέδια.

Η Π

ΡO

ΤΑ

ΣΗ

ΤΗ

Σ Ε

ΤΕ

Π

ΕεπενδyΣειΣ ποΥ oχι Μoνο θα μας τραβήξουν έξω από την κρίση, αλλά που θα ανοίξουν τον δρόμο της αντα-γωνιστικότητας για τη μακροπρόθε-σμη ανάπτυξη. Τέτοιες επενδύσεις υπάρχουν. Δεν υπάρχει όμως η δυ-νατότητα χρηματοδότησής τους. Ανα-λύσαμε, μελετήσαμε και προτείνουμε ως μία αποτελεσματική λύση του χρη-ματοδοτικού τους προβλήματος τη σύσταση ενός νέου Ταμείου Εγγυήσε-ων. Το Ταμείο μπορεί να δημιουργη-θεί στην ΕΤΕπ ή σε κάποιον άλλο χρη-ματοπιστωτικό οργανισμό με υψηλή πιστοληπτική ικανότητα, σε συμφω-νία με την Ελληνική Δημοκρατία. Το Ταμείο θα μπορέσει να ενεργοποιήσει μακροπρόθεσμες χρηματοδοτήσεις για έργα σε ζωτικούς κλάδους της οι-

κονομίας, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Οι εγγυήσεις θα χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδό-τηση επενδύσεων από το δημόσιο, επιχειρήσεις, οργανισμούς κοινής ωφελείας, αλλά και για έργα με τη μέθοδο project finance (π.χ., στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέρ-γειας), συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτι-κού τομέα ή έργα που πραγματοποι-ούνται με το σύστημα της παραχώ-ρησης. Το Ταμείο μπορεί να προικο-δοτηθεί με ένα μέρος των κεφαλαίων που διατίθενται από τα διαρθρωτικά ταμεία στην Ελλάδα, το οποίο κινδυ-νεύει να χαθεί αν δεν υλοποιηθούν τα έργα έγκαιρα. Τα κεφάλαια που θα το-ποθετηθούν στο Ταμείο αυτό θα απο-τελούν άμεση απορρόφηση των πό-

ρων των διαρθρωτικών ταμείων και θα αρχίσουν να αποφέρουν τόκους προς όφελος της Ελλάδας. Ο όγκος των δανείων θα υπερβαίνει το ποσό που θα έχει κατατεθεί στο Ταμείο. Οι προμήθειες των εγγυήσεων θα απο-τελούν μία επιπλέον πηγή εσόδων του. Το κατατεθειμένο κεφάλαιο του δεν θα χρησιμοποιείται παρά μόνο σε περίπτωση αθέτησης εκ μέρους των δανειοληπτών που θα έχουν υπαχθεί στο πρόγραμμα. Στην περίπτωση αυ-τή, το Ταμείο θα χρησιμοποιείται για την κάλυψη των ζημιών έως ότου εξαντληθούν τα κεφάλαιά του. Η βα-θειά τεχνογνωσία αλλά και η ευρεία εμπειρία της ΕΤΕπ στην επιλογή αξιό-πιστων και βιώσιμων επενδύσεων θα συμβάλλει τόσο στη χρηστή διαχείρι-


ση του Ταμείου, όσο και στην επιλο-γή κατάλληλων έργων στην Ελλάδα. Προτεραιότητα θα δοθεί στους τομείς των υποδομών, της ενέργειας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παράλ-ληλα το Ταμείο θα συμβάλλει στην επίτευξη του βέλτιστου συνδυασμού δανείων και επιχορηγήσεων, διαχέο-ντας τις ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις σε περισσότερα έργα. Το Ταμείο θα έχει ανακυκλούμενο χαρακτήρα. Με άλ-λα λόγια, τα κεφάλαια που θα έχουν δεσμευθεί για την εγγυητική κάλυψη μιας επένδυσης θα αποδεσμεύονται με την αποπληρωμή του δανείου, και θα επαναχρησιμοποιούνται για την εγγύηση νέων έργων. Αυτός εί-ναι ένας ακόμη τρόπος διάχυσης του αναπτυξιακού των Ευρωπαϊκών δι-

αρθρωτικών πόρων σε περισσότερα έργα και μάλιστα πολλαπλασιαστικά. Η απόφαση χρησιμοποίησης πόρων των Ευρωπαϊκών διαρθρωτικών τα-μείων στην περίπτωση αυτή, θα πρέ-πει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοι-νοβούλιο, όπως ισχύει και για κάθε άλλη αλλαγή στους κανονισμούς που αφορούν τους μηχανισμούς στήριξης της ΕΕ. Αν και η ΕΤΕπ μπορεί να συμ-βάλλει τόσο στη συγκρότηση του Τα-μείου, όσο και στη διευκόλυνση της ανάληψης μιας κοινής πρωτοβουλίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η πρω-τοβουλία πρέπει να προέλθει από την Ελληνική κυβέρνηση. Στην παρούσα μακροοικονομική συγκυρία, είναι πολύ σημαντικό για την οικονομία

και για τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας να διατηρήσει η χώρα ση-μαντική επενδυτική δραστηριότητα. Η σύσταση του Ταμείου θα επιτρέψει στην ΕΤΕπ να διατηρήσει τις χορηγή-σεις της στην Ελλάδα την επόμενη τε-τραετία στα ίδια επίπεδα με την προη-γούμενη, δηλαδή περίπου στα 7 δισ. ευρώ συνολικά.

Η πρότασή μας μπορεί να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας στη χώρα. Το χρονοδιάγραμμα έχει όμως μεγάλη σημασία για να μπορέσει να ανακο-πεί η κρίση και να στηριχθεί έγκαιρα η ανάκαμψη επιταχύνοντας έτσι την πορεία της χώρας προς μία βιώσιμη ανάπτυξη.

80BANKING Χορηγήσεις μικρομεσαίου επιχειρείν

Η ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΟΙ ΝΕΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΡΟΛΟ ∆ΟΝ ΚΙΧΩΤΗ Ή ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ, ΣΕ ΝΕΕΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ;

Εκτιμήσεις και εμπειρικές έρευνες δείχνουν ότι το 30%-40% των μικρών επιχειρήσεων, που ήταν σε λειτουργία πριν το 2008, είτε θα κλείσουν είτε θα αλλάξουν ιδιο-κτησιακή μορφή μέχρι το 2012. Παράλληλα ένα πλήθος από 100 ή και 200 χιλιάδες νέες επιχειρήσεις θα δημι-ουργηθούν τα επόμενα 2 ή 3 χρόνια. Το θέμα δεν είναι αριθμητικό αλλά ποιοτικό, διότι από ό,τι φαίνεται ο συνο-λικός αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων δεν θα μειωθεί δραματικά. Το ερώτημα είναι: Οι νέες επιχειρή-σεις θα έρθουν να πάρουν τη θέση αυτών που έκλεισαν, ως σύγχρονοι Δον Κιχώτες, επιδιώκοντας να αναδείξουν το επιχειρηματικό δαιμόνιο των νέων σε σχέση με τους παλιούς; Ή θα έχουμε μία επανατοποθέτηση των επιχει-ρηματικών κατευθύνσεων της χώρας;

Η σημερινή συζήτηση για το παρόν και μέλ-λον των μικρών επιχειρήσεων στη χώρα μας γίνεται υπό το πρίσμα της οικονομικής κρίσης, η οποία ανέδειξε αλλά δεν δημι-ούργησε από μόνη της το πρόβλημα. Τα αποτελέσματα περιοδικών ερευνών της Εθνικής Τράπεζας αποτυπώνουν ότι κατά τη

διάρκεια του 2011 το 50% περίπου των μικρών επιχειρήσε-ων έχουν πλέον αποκλειστικό στόχο την επιβίωση, έχουν δε πληγεί πολύ σημαντικά από την οικονομική κρίση κυρίως μέσω της σημαντικής πτώσης του τζίρου τους. Οι μικρές επι-χειρήσεις αποδείχθηκαν να έχουν μικρότερες αντιστάσεις από τις μεσαίες και μεγάλες, κυρίως διότι οι μόνες αντιστά-σεις στη μείωση του τζίρου ήταν ο περιορισμός των εξόδων του νοικοκυριού (και αν αυτό έγινε από 1εκατ. εξ αυτών καταλαβαίνουμε τις επιπτώσεις στην κατανάλωση). Αν ανα-λογιστεί κανείς όμως ότι μεγάλο μέρος του τραπεζικού δα-νεισμού προς μικρές επιχειρήσεις, κατά τη χρυσή επταετία 2001-2008, πήγε είτε προς υπερ-αποθεματοποίηση πρώτων

υλών είτε προς αγορά επαγγελματικής ή οικιακής στέγης, αυτό σημαίνει ότι η μείωση του τζίρου άφησε από καύσιμα μία λοκομοτίβα που είχε δημιουργηθεί και η οποία οδηγού-σε την υπεραξία και τα κέρδη των μικρών επιχειρήσεων (τα πραγματικά και όχι τα επίσημα) προς την ατομική και οικο-γενειακή κατανάλωση. Είναι ενδεικτικό ότι τα δάνεια προς μικρές επιχειρήσεις με σκοπό δανεισμού την απόκτηση εξο-πλισμού και νέας τεχνολογίας δεν ξεπερνούν το 5%.

Η κρισΗ εμπιστοσυνΗσΗ οικονομική κρίση ήρθε ως τσουνάμι για τη μικρή επι-

χείρηση και εκφράστηκε μέσω της δραματικής μείωσης του τζίρου (σε επίπεδα 30%-50%), αλλά και μέσω της δραματι-κής μείωσης της εμπιστοσύνης μεταξύ των επιχειρήσεων (η μεγάλη πλειονότητα των σφραγισμένων επιταγών και διατα-γών πληρωμής προήλθε από συναλλαγές μεταξύ επιχειρή-σεων και όχι μεταξύ επιχειρήσεων και τραπεζών). Η κρίση εμπιστοσύνης στην αγορά επέδρασε πολλαπλασιαστικά

Απο τον ΑντρεΑ ΑθΑνΑσοπουλο, γενικο διευθυντη λιΑνικησ τρΑπεζικησ τησ εθνικησ τρΑπεζΑσ


BANKING Χορηγήσεις μικρομεσαίου επιχειρείνBANKING

82

στην κρίση ρευστότητας μιας και οι μειωμένες παραγγελίες πρώτων υλών γίνονται περισσότερο τοις μετρητοίς παρά με εμπορευματικές πιστώσεις.

Η EΛΛειΨΗ ρευστOτΗτΑσ & τΑ νEΑ κεΦAΛΑιΑ κIνΗσΗσ

Είναι πολύ δύσκολο να αναμένει κανείς αύξηση των δα-νείων προς επιχειρήσεις σε μία οικονομία που μειώνεται σε απόλυτα μεγέθη. Βεβαίως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το ύψος του συνολικού δανεισμού των τραπεζών προς επιχειρή-σεις έχει μειωθεί ελάχιστα από το 2008 μέχρι σήμερα, που σημαίνει είτε ότι οι χρηματοδοτήσεις συνεχίζονται είτε ότι οι ρυθμίσεις δανείων είναι τόσο πολλές που δεν υπάρχουν πλέον αποπληρωμές κεφαλαίων προς τις δανείστριες τράπε-ζες (στην πράξη συμβαίνουν και τα δύο αυτά φαινόμενα). Οι «ενέσεις» ρευστότητας που επιχειρήθηκαν στην αγορά από τα τέλη του 2008 (βλέπε άτοκα προγράμματα ΤΕΜΠΜΕ) δεν μπόρεσαν να ανακόψουν το πρόβλημα της ρευστότητας για τρεις λόγους: (ι) δεν ήταν στοχευμένες (ιι) τα κεφάλαια δόθη-καν πριν κορυφωθεί η κρίση και επιστρέφονται εν μέσω της κρίσης (ιιι) δεν ήταν ικανές να υποστηρίξουν τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Προγράμματα ανάλογου περιεχομένου, αλλά με πιο ορθολογικά κριτήρια σε ότι αφορά τον σκοπό του δανεισμού (ΤΕΜΠΜΕ ΙΙ, Jeremie) δεν έχουν μέχρι σήμε-ρα την αναμενόμενη ανταπόκριση, διότι ο αποδεδειγμένος σκοπός δανεισμού δεν προκαλεί ενθουσιασμό. Το όλο παζλ συμπληρώνεται με την απροθυμία/αδυναμία πολλών επιχει-ρήσεων να υλοποιήσουν εγκεκριμένα επενδυτικά τους προ-γράμματα του ΕΣΠΑ με επιχορηγήσεις επιπέδου 50%, διότι πολύ απλά είτε δεν υπάρχει η ίδια συμμετοχή ή αν υπάρχει δεν υπάρχει επενδυτική αύρα, είτε ο αριθμός των εργαζομέ-νων έχει μειωθεί και αυτό δημιουργεί υποχρέωση επιστρο-φής μέρους της επιχορήγησης.

ο «νοικοκυρΗσ» επιΧειρΗμΑτΊΑσΤο υπόδειγμα των τελευταίων 50 ετών που στηρίζεται

στο Ελληνικό επιχειρηματικό δαιμόνιο θα πρέπει να επα-ναδιατυπωθεί, ώστε αυτό το δαιμόνιο να μην αυτό-κατανα-λώνεται σε τερτίπια αντιμετώπισης των κρατικών και κανο-νιστικών δυσκολιών (εφορία, επιδοτούμενα προγράμματα, δήμοι, άδειες λειτουργίας κ.λπ.). Το μικρό μέγεθος της ελ-ληνικής οικονομίας δυσκολεύει τη διαιώνιση οικογενειακών επιχειρήσεων από την 2η στην 3η ή 4η γενιά, διότι απλά τα στόματα είναι πολλά για τα διανεμόμενα κέρδη, ενώ η κλει-στή οικογενειακή δομή δεν αφήνει να ανθίσουν επαγγελ-ματικά στελέχη που θα ήταν σε θέση να διευρύνουν τους ορίζοντες της επιχείρησης είτε σε εύρος δραστηριοτήτων είτε σε εύρος αγορών. Πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις στη χώρα μας είναι σε φάση 2ης ή 3ής γενιάς για κοινωνικο-οικονομικούς και δημογραφικούς λόγους. Άρα το ρίσκο της ταυτόχρονης μετάβασης (νέα υποδείγματα επιχειρηματικό-τητας και μετάβαση από γενιά σε γενιά) είναι σημαντικό.

νεο επιΧειρΗμΑτικο προτυποΣε όλες τις δυτικές χώρες, που πέρασαν την πρόσφα-

τη κρίση του 2007, συντελούνται δομικές οικονομικές αλλαγές για τη δημιουργία προϋποθέσεων οικονομικής ανάπτυξης. Σε χώρες όπως οι Μ. Βρετανία, ΗΠΑ, Γαλλία κ.λπ. υπάρχουν προσπάθειες επαναβιομηχανοποίησης (reindustrialisation) της οικονομίας, σε μία προσπάθεια αναζήτησης νέων προτύπων οικονομικής ανάπτυξης. Ποιος θα φανταζόταν ότι η Γλασκώβη στη Σκωτία θα αποτελούσε πρότυπο πράσινης επιχειρηματικότητας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Ποιος θα φανταζόταν ότι το Newcastle στη Μ. Βρετανία θα αποτελούσε υπόδειγμα εμπορικής αξι-οποίησης επιστημονικών εφαρμογών στην ιατρική; Αυτές οι πόλεις πέρασαν τεράστια οικονομική κρίση στη δεκαε-τία του ‘80 και ‘90 και μέσα από τη δημιουργική καταστρο-φή επανατοποθετήθηκαν σε νέους κλάδους που πριν 10 χρόνια ούτε καν υπήρχαν. Στη χώρα μας μιλάμε εδώ και 20 χρόνια για πόλεις κλειδιά (Πάτρα, Καστοριά, Βόλος, Καβά-λα κ.λπ.) οι οποίες άκμασαν σε κάποιους τομείς επιχειρη-ματικότητας πριν 30 και 40 χρόνια και από τότε μιλάμε για την κρίση που τις μαστίζει ή για το άνοιγμα κάποιου ΑΕΙ, ώστε τα μεταναστευτικά εμβάσματα εσωτερικού να στηρί-ξουν τις τοπικές οικονομίες τους. Τι νέο όμως έχουμε να δείξουμε, ώστε να τις επανατοποθετήσουμε δημιουργώ-ντας κάποιες συναφείς επιχειρηματικές δράσεις (business clusters) που έχει αποδειχθεί ότι δημιουργούν οικονομίες κλίμακας αλλά και οικονομίες γνώσης;

Η επομενΗ μEρΑΤη στιγμή αυτή συντελούνται σημαντικές αλλαγές

στο επιχειρηματικό τοπίο της χώρας, με τους αδύνα-μους κρίκους να βγαίνουν εκτός παραγωγικής λειτουρ-γίας και τους ισχυρούς να δοκιμάζονται. Εκτιμήσεις και εμπειρικές έρευνες δείχνουν ότι ένα ποσοστό 30%-40% των μικρών επιχειρήσεων, που ήταν σε λειτουργία πριν το 2008, είτε θα κλείσουν είτε θα αλλάξουν ιδιοκτησια-κή μορφή μέχρι το 2012. Παράλληλα ένα πλήθος από 100 ή και 200 χιλιάδες νέες επιχειρήσεις θα δημιουργηθούν τα επόμενα 2 ή 3 χρόνια. Άρα το θέμα δεν είναι αριθμη-τικό αλλά ποιοτικό, διότι από ό,τι φαίνεται ο συνολικός αριθμός δεν θα μειωθεί δραματικά. Οι νέες επιχειρήσεις θα έρθουν να πάρουν τη θέση αυτών που έκλεισαν, ως σύγχρονοι Δον Κιχώτες, επιδιώκοντας να αναδείξουν το επιχειρηματικό δαιμόνιο των νέων σε σχέση με τους πα-λιούς; Ή θα έχουμε μία επανατοποθέτηση των επιχειρη-ματικών κατευθύνσεων της χώρας; Η επιχειρηματικότητα αποτελεί προνόμιο του ιδιωτικού τομέα αλλά και προϊόν της πολιτικής της πολιτείας σε ότι αφορά εμπόδια ή και υποστηρικτικές πρωτοβουλίες. Η κύρια πρωτοβουλία της πολιτείας θα πρέπει να είναι η διασφάλιση συνθηκών επι-χειρηματικής ηρεμίας και προβλεψιμότητας σε κλάδους αιχμής για την ελληνική οικονομία (τρόφιμα, ανανεώσι-


Το τραπεζικό σύστημα ήταν μέχρι την περίοδο του 1990 πολύ συντηρητικό έναντι των χρηματοδοτήσεων προς μικρές επιχειρήσεις και λόγω του κανονιστικού πλαισίου της Τράπεζας της Ελλάδος. Η σταδιακή απελευθέρωση των κανόνων στις πιστοδοτήσεις προς ιδιώτες και επιχειρήσεις τα τελευταία 20 χρόνια έφερε στο προσκήνιο τις μικρές επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες, οι οποίοι κατάφεραν να έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια τόσο ως επιχειρηματίες όσο και ως ιδιώτες με αξιοζήλευτη ευκολία, αλλά και ελκυστικούς όρους δανεισμού. Περίπου το 50% των κεφαλαίων προς μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες έχουν διατεθεί μόνο με τις προσωπικές εγγυήσεις των δανειζόμενων επιχειρήσεων. Το τραπεζικό σύστημα είναι υποχρεωμένο να στηρίξει τους υφιστάμενους πελάτες του αλλά και όλους όσους έχουν πρόθεση να προχωρήσουν μπροστά στην επιχειρηματικότητα της επόμενης δεκαετίας. Αυτό σηματοδοτεί πρακτικά την μετάβαση από τη συναλλακτική τραπεζική (transaction banking) στην τραπεζική των σχέσεων με τον πελάτη (relationship banking). Μία τραπεζική που θα έχει κανόνες διαφάνειας και συναλλακτικής ηθικής και από τα δύο μέρη. Μία τραπεζική όπου οι επιχειρηματικές επενδύσεις θα στηρίζονται από τις τράπεζες αλλά και από την πραγματική ιδία συμμετοχή του επιχειρηματία, όπου η τραπεζική σχέση θα ξεκινά από το ταμείο και το συναλλακτικό κύκλωμα της επιχείρησης και όχι από δάνεια της τελευταίας στιγμής, όπου η τράπεζα θα γνωρίζει τα σχέδια και τις αγωνίες του μικρού επιχειρηματία ώστε να μπορεί να του παράσχει ιδέες και προειδοποιήσεις για κινδύνους που εγκυμονούν, όπου θα περιοριστεί ο μέσος αριθμός σχέσεων μεταξύ επιχειρήσεων και τραπεζών (σήμερα είναι πάνω από 4 ακόμα και σε μικρές επιχειρήσεις), ώστε να αυξηθεί η διαφάνεια και η αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η προσαρμογή όλων των μερών (τραπεζών και επιχειρήσεων) θα είναι δύσκολη, διότι θα πρέπει να αλλάξουμε συνήθειες, πρακτικές και τρόπο εργασίας, που θα είναι πολύ πιο απαιτητικός αλλά και βιώσιμος μακροπρόθεσμα. Στην Εθνική Τράπεζα έχουμε ξεκινήσει στη βάση των παραπάνω μία συνολική επανατοποθέτηση της δομής μας για την ανταπόκρισή μας στις ανάγκες των μικρών επιχειρήσεων. Στηρίζουμε όλους τους πελάτες μας με δάνεια στην προσπάθειά τους να ξεπεράσουν την οικονομική κρίση, στηρίζουμε την οικονομία με νέα ρευστότητα είτε σε κεφάλαια κινήσεως είτε σε επενδυτικά προγράμματα και μέσω της συμμετοχές μας σε όλα τα ειδικά πιστοδοτικά εργαλεία (ΤΕΜΠΜΕ, ΕΤΕΑN, Jeremmie), εκσυγχρονίζουμε όλες τις καθημερινές συναλλαγές των μικρών επιχειρήσεων με την Εθνική Τράπεζα μέσω καινοτόμων προϊόντων όπως ο Εθνικός Όψεως και τέλος αναδιατάσσουμε τις δυνάμεις του δικτύου εξυπηρέτησης ώστε να αυξήσουμε τα εξειδικευμένα κέντρα παροχής εξυπηρέτησης προς μικρές επιχειρήσεις.

μες πηγές ενέργειας, αξιοποίηση απορριμμάτων, τεχνο-λογία υλικών, εναλλακτικές μορφές τουρισμού). Γιατί να μην γίνει μία εξαγγελία-δέσμευση από την πολιτεία ότι σε μία σειρά από κλάδους της οικονομίας δεν θα γίνουν θεσμικές παρεμβάσεις για την επόμενη δεκαετία; Σε πα-γκόσμιο οικονομικό επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα υπάρ-χουν σημαντικά αποθέματα κεφαλαίων που αναζητούν τοποθετήσεις για να αξιοποιηθούν. Άρα το πρόβλημα της

ανάπτυξης στην Ελλάδα δεν είναι πρόβλημα έλλειψης κε-φαλαίων, αλλά πρόβλημα επιχειρηματικών ιδεών, καθώς και υποστηρικτικού επιχειρηματικού κλίματος. Όσα χρή-ματα και αν διατεθούν από κρατικούς θεσμούς ενίσχυσης (ΕΣΠΑ, ΤΕΜΠΜΕ, ΕΤΕΑΝ), η απουσία των δύο παραπάνω θα οδηγήσει σε τεχνική αξιοποίηση των πόρων ala greca, με μεθόδους και επιχειρηματικό δαιμόνιο στα οποία κα-νείς άλλος δεν μπορεί να μας φτάσει.

Η εποχh του relationship bankingτο τραπεζικό σύστημα είναι υποχρεωμένο να στηρίξει τους υφιστάμε-νους πελάτες του αλλά και όλους όσους έχουν πρόθεση να προχωρή-σουν μπροστά στην επιχειρηματικότητα της επόμενης δεκαετίας. Η τρα-πεζική της επόμενης μέρας θα ξεκινά από το ταμείο και το συναλλακτικό κύκλωμα της επιχείρησης και όχι από δάνεια της τελευταίας στιγμής. μία νέα σχέση τραπεζών-επιχειρηματικότητας κυοφορείται, μία σχέση που θα εδράζεται στην αυξημένη διαφάνεια και την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

BANKING // Λιανική ΤραπεζικήΣΤΕΛΙΟΣ ΠΙΡΠΙΝΙΑΣ // HSBC ΕλλάδοςBANKING 84

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 85ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 85

Μοντέλα ανάπτυξης που φέρνουν κοντά τις τράπεζες µε τους πελάτες τους, µετατρέπουν τις τράπεζες από απρόσωπους οργανισµούς σε πε-λατοκεντρικές επιχειρήσεις, θα καθορίσουν τα επιτυχηµένα Retail Banks στην Ελλάδα και παγκοσµίως στο µέλλον, εκτιµά ο Στέλιος Πιρπινιάς, διευθυντής Λιανικής Τραπεζικής & Marketing της HSBC Ελλάδος σε µία διεισδυτική συνέντευξη για την επόµενη µέρα στη λιανική τραπεζική.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙ∆ΟΥ

ΠΕΛΑΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΟ∆ΡΟΜΟΣ

Πως κρίνετε το επιχειρηµατικό µοντέλο στον τοµέα του retail banking που ακο-λουθεί σήµερα εν µέσω µίας µεγάλης ύφε-σης, το τραπεζικό σύστηµα στην Ελλάδα? Υπάρχουν αναπτυξιακές δυνατότητες στη λιανική τραπεζική? Ποιες είναι αυτές? Το επιχειρηµατικό µοντέλο του Retail Banking στην Ελλάδα είχε εξελιχθεί τα

τελευταία χρόνια για να εξυπηρετεί µια συνεχώς διευρυ-νόµενη οικονοµική ανάπτυξη και αγορά. Σε αυτό το πλαί-σιο αναπτύχθηκαν πολλές πρακτικές όπως µικρή έµφαση στο customer centricity και στα customer needs, εκτετα-µένος δανεισµός, περιορισµένη έµφαση στο Relationship Management και στο Sales Suitability, περιορισµένη εστίαση στο Wealth Management και πόλεµoς τιµών στις καταθέσεις, εκτεταµένη ανάπτυξη των φυσικών δικτύων (καταστήµατα), κτλ. Η κρίση χρέους και οι συνεπαγόµενες

κρίσεις (ρευστότητας κ.τλ.) σταµάτησαν την ανάπτυξη των τραπεζών πολύ ξαφνικά και οδήγησαν γρήγορα σε µια βαθιά ύφεση που κανείς δεν µπορούσε να προβλέψει. Συ-νεπώς, οι διοικήσεις των τραπεζών βρέθηκαν αντιµέτωπες µε σηµαντικές δυσκολίες χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν ή να προετοιµαστούν κατάλληλα για αυτό που ερχόταν. Η αλήθεια όµως είναι ότι παρά τις δυσκολίες και τις αβεβαιότητες οι διοικήσεις των τραπεζών αντέδρα-σαν γρήγορα εξορθολογίζοντας τα κόστη τους, τα κανάλια και τις διαδικασίες τους. Μετά από 3 χρόνια µέσα στην κρίση, οι τράπεζες είναι πιό ευέλικτες, έχουν µικρότερα κόστη, µειωµένο leverage και καλή κεφαλαιακή επάρκεια εξαιρουµένων των συνεπειών που µπορεί να έχουν τα οµόλογα Ελληνικού δηµοσίου που διακρατούν στα βι-βλία τους. Η διαδικασία εξορθολογισµού και επαναπροσ-διορισµού στρατηγικής, εκτιµώ ότι δεν έχει τελειώσει και θα συνεχιστεί και στο ορατό µέλλον.

BANKING // Λιανική Τραπεζική ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΙΡΠΙΝΙΑΣ // HSBC Ελλάδος86 BANKING // Λιανική Τραπεζική ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΙΡΠΙΝΙΑΣ // HSBC Ελλάδος// HSBC Ελλάδος//BANKING 86

Αναφορικά µε τις αναπτυξιακές δυνατότητες του Retail Banking θα έλεγα ότι µε πελάτες τα ενεργά µέλη µιας οικο-νοµίας, µπορεί να αναπτυχθεί στα πλαίσια και στο εύρος που αναπτύσσεται η οικονοµία µέσα στην οποία λειτουργεί. Με τη σταδιακή έξοδο της Ελλάδας από την κρίση το Retail Banking θα επανέλθει στην κερδοφορία και την ανάπτυξη. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι πάντα η κρίση γεννά ευκαιρί-ες και οι τράπεζες που θα έχουν µια ορθή και στοχευµένη στρατηγική µπορούν να βγουν κερδισµένες µέσα από αυτή τη συγκυρία.

Ποιες νέες στρατηγικές έχουν αναγκαστεί να εφαρµόσουν οι τράπεζες στην Ελλάδα µέσα στην ύφεση; Η HSBC; Η στρατη-γική της HSBC στην Ελλάδα είναι πλήρως εναρµονισµένη µε την στρατηγική του Group παγκοσµίως και εστιάζεται γύρω από ενέργειες και υπηρεσίες οι οποίες ικανοποιούν τις ανάγκες για «international connectivity» των πελατών, µεγιστοποιούν την αποδοτικότητα στα ίδια κεφάλαια και εξασφαλίζουν την υψηλή ρευστότητα και την αποτελεσµατι-κότητα του επιχειρησιακού µοντέλου. Στον τοµέα του Retail Banking η τράπεζα έχει ως αιχµή του δόρατος το Wealth Management µε στόχο την παροχή προϊόντων και υπηρεσι-ών σε διεθνές επίπεδο, δίνοντας την δυνατότητα στους πε-λάτες µας να δραστηριοποιούνται και να εκµεταλλεύονται τις αναπτυξιακές ευκαιρίες παγκοσµίως σε όποια χώρα και αν κατοικούν. Η τράπεζα έχει µοναδική τεχνογνωσία στη διαχείριση πλούτου και αυτό το όφελος που µεταφέρει µε µοναδικές υπηρεσίες και προϊόντα στον πελάτη είναι και το ανταγωνιστικό µας πλεονέκτηµα στην αγορά της Ελλάδας και στον κόσµο.Οι υπόλοιπες τράπεζες στην Ελλάδα, έτσι όπως τις παρακο-λουθούµε εµείς στην HSΒC, βρίσκονται σε µια διαδικασία εξορθολογισµού που όπως λέµε βάζουν «το σπίτι τους σε τάξη». Αυτό ισχύει και για τις Ελληνικές και τις Ξένες τράπε-ζες στη χώρα, µε τη διαφορά ότι οι Ελληνικές διακρατούν επιπλέον πολύ µεγάλα ποσά σε οµόλογα Ελληνικού ∆ηµοσί-ου και αυτό τις καθιστά περισσότερο ευάλωτες στις αποφά-σεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε το ελληνικό χρέος. Ανεξάρτητα από τις πολιτικές αποφάσεις ο τραπεζικός κλά-δος στην Ελλάδα, όπως έχει αναφερθεί από διάφορες πη-γές αναµένεται να περάσει µια φάση συγκέντρωσης για να ισχυροποιηθεί και να προσαρµοστεί στο νέο οικονοµικό πε-ριβάλλον που διαµορφώνεται στη χώρα. Τέλος, όπως προα-ναφέρθηκε η αποτελεσµατικότητα και το Customer Centricity θα είναι πλέον στο κέντρο της στρατηγικής των τραπεζών σε αντίθεση µε τη συνεχή µεγέθυνση και αύξηση των πωλήσε-ων, που ήταν τα προηγούµενα χρόνια ο βασικός στόχος.

Πώς σκιαγραφείτε την επόµενη µέρα στη λιανική τραπεζική στη χώρα? Ποια χαρακτηριστικά εκτιµάτε ότι θα λάβει και µέσα από ποιες διεργασίες και προβληµατικές? Στο πλαίσιο του εξορθο-λογισµού και της συγκέντρωσης του κλάδου που προανα-φέρθηκε, καθώς επίσης και σε ένα αυστηρότερο κανονιστι-

κό πλαίσιο που ανα-µένεται να θεσµοθετηθεί ως απόρροια της κρίσης, θεωρώ ότι οι τράπεζες και ειδικότερα το Retail Banking θα εστιάσει τις στρατηγικές του στην αποτελεσµατικότητα η οποία µπορεί να επιτευχθεί µέσω των νέων τεχνολογιών, της κεντροποίησης των υπη-ρεσιών, του standardization των διαδικασιών και της χρή-σης εναλλακτικών καναλιών, καθώς και των ανερχόµενων σε όλους τους τοµείς της επιχειρηµατικότητας, social media. Ήδη πολλές τράπεζες στο εξωτερικό έχουν κάνει σοβαρά βήµατα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως δηµιουργία applications για υπηρεσίες mobile banking, integration τέτοιων εφαρµο-γών µε social media, όπου κάνουν interact και µιλούν live µε τους πελάτες τους για τις ανάγκες και τα προβλήµατά τους κτλ. Τέτοια µοντέλα που φέρνουν κοντά τις τράπεζες µε τους πελάτες τους, µετατρέπουν τις τράπεζες από απρόσωπους οργανισµούς σε πελατοκεντρικές επιχειρήσεις µε πολύ µι-κρό κόστος, εκτιµώ ότι θα καθορίσουν τα επιτυχηµένα Retail Banks στην Ελλάδα και παγκοσµίως στο µέλλον.

Σε ποιους τοµείς δίνει βαρύτητα η HSBC σήµερα και το επόµενο διάστηµα; Ποιες οι στρατηγικές της επιλογές που καλύπτουν τις σηµερινές ανάγκες των Ελλήνων? Μία από τις βασικές αρχές της στρατηγικής της HSBC στην Ελλάδα, αλλά και παγκο-σµίως, είναι η εκµετάλλευση όλων των συγκριτικών πλεο-νεκτηµάτων της, ώστε να κατατάσσεται ανάµεσα στους κο-ρυφαίους παρόχους στον τοµέα του Wealth Management. Η απόφαση της HSBC να χτίσει ένα κορυφαίο Wealth Management παγκοσµίως βασίζεται στο ισχυρό brand, στη χρηµατο-οικονοµική της δύναµη, στο διευρυµένο δίκτυο διανοµής παγκοσµίως, στη µοναδική ικανότητα της HSBC να δηµιουργεί Global Propositions, όπως το Premier & το Advance, καθώς και στην ικανότητα να δηµιουργεί επεν-δυτικά προϊόντα, µε παγκόσµια αποδοχή που διαχειρίζο-νται στο εξωτερικό, όπως τα World Selection Portfolios. Η HSBC, ως µία υπεύθυνη τράπεζα, έχει τη δυνατότητα και προσφέρει στους πελάτες της όλα τα προνόµια ενός πα-γκόσµιου οµίλου, καθώς έχει ένα από τα υψηλότερα Credit Ratings (ΑΑ) ανάµεσα σε άλλους τραπεζικούς κολοσσούς παγκοσµίως και είναι η µεγαλύτερη τράπεζα στην Ευρώπη µε βάση τη χρηµατιστηριακή της αξία.

Ποιο είναι το κατάλληλο µίγµα προϊόντων και υπηρεσιών που πρέπει να έχει µία τράπεζα σήµερα στη λιανική και που συνα-ντούν τις πραγµατικές ανάγκες των κατοίκων της χώρας? Η HSBC διαθέτει µία ευρεία γκάµα καταθετικών λύσεων, µε σύγχρονα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πρόσφατα διαθέ-σαµε στους πελάτες µας προθεσµιακή κατάθεση µε βασικό πλεονέκτηµα την άµεση ρευστότητα, αφού το σύνολο των τόκων καταβάλλονται σε µετρητά στην έναρξη της κατάθε-σης. Ταυτόχρονα, διαθέσαµε την ετήσια προθεσµιακή κα-τάθεση, παρέχοντας την καταβολή τόκων µε περιοδικότητα, ώστε οι πελάτες µας να έχουν κάθε τρίµηνο ρευστότητα και

κό πλαίσιο που ανα-µένεται να θεσµοθετηθεί ως απόρροια της κρίσης, θεωρώ ότι οι τράπεζες και ειδικότερα το Retail Banking θα εστιάσει τις στρατηγικές του στην αποτελεσµατικότητα η οποία µπορεί να επιτευχθεί µέσω των νέων τεχνολογιών, της κεντροποίησης των υπη-ρεσιών, του standardization των διαδικασιών και της χρή-σης εναλλακτικών καναλιών, καθώς και των ανερχόµενων σε όλους τους τοµείς της επιχειρηµατικότητας, social media. Ήδη πολλές τράπεζες στο εξωτερικό έχουν κάνει σοβαρά βήµατα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως δηµιουργία applications για υπηρεσίες mobile banking, integration τέτοιων εφαρµο-γών µε social media, όπου κάνουν interact και µιλούν live µε τους πελάτες τους για τις ανάγκες και τα προβλήµατά τους κτλ. Τέτοια µοντέλα που φέρνουν κοντά τις τράπεζες µε τους πελάτες τους, µετατρέπουν τις τράπεζες από απρόσωπους οργανισµούς σε πελατοκεντρικές επιχειρήσεις µε πολύ µι-κρό κόστος, εκτιµώ ότι θα καθορίσουν τα επιτυχηµένα Retail Banks στην Ελλάδα και παγκοσµίως στο µέλλον.

Σε ποιους τοµείς δίνει βαρύτητα η HSBC σήµερα και το επόµενο διάστηµα; Ποιες οι στρατηγικές της επιλογές που καλύπτουν τις σηµερινές ανάγκες των Ελλήνων? Μία από τις βασικές αρχές της στρατηγικής της HSBC στην Ελλάδα, αλλά και παγκο-σµίως, είναι η εκµετάλλευση όλων των συγκριτικών πλεο-νεκτηµάτων της, ώστε να κατατάσσεται ανάµεσα στους κο-ρυφαίους παρόχους στον τοµέα του Wealth Management. Η απόφαση της HSBC να χτίσει ένα κορυφαίο Wealth Management παγκοσµίως βασίζεται στο ισχυρό brand, στη χρηµατο-οικονοµική της δύναµη, στο διευρυµένο δίκτυο διανοµής παγκοσµίως, στη µοναδική ικανότητα της HSBC να δηµιουργεί Global Propositions, όπως το Premier & το Advance, καθώς και στην ικανότητα να δηµιουργεί επεν-δυτικά προϊόντα, µε παγκόσµια αποδοχή που διαχειρίζο-νται στο εξωτερικό, όπως τα World Selection Portfolios. Η HSBC, ως µία υπεύθυνη τράπεζα, έχει τη δυνατότητα και προσφέρει στους πελάτες της όλα τα προνόµια ενός πα-γκόσµιου οµίλου, καθώς έχει ένα από τα υψηλότερα Credit Ratings (ΑΑ) ανάµεσα σε άλλους τραπεζικούς κολοσσούς παγκοσµίως και είναι η µεγαλύτερη τράπεζα στην Ευρώπη µε βάση τη χρηµατιστηριακή της αξία.

Ποιο είναι το κατάλληλο µίγµα προϊόντων και υπηρεσιών που πρέπει να έχει µία τράπεζα σήµερα στη λιανική και που συνα-ντούν τις πραγµατικές ανάγκες των κατοίκων της χώρας? Η

διαθέτει µία ευρεία γκάµα καταθετικών λύσεων, µε σύγχρονα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πρόσφατα διαθέ-σαµε στους πελάτες µας προθεσµιακή κατάθεση µε βασικό πλεονέκτηµα την άµεση ρευστότητα, αφού το σύνολο των


να είναι σε θέση να π ρογραµµατ ίσ ουν καλύτερα τις συναλλαγές τους. Επιπλέον, η HSBC σε µηνιαία βάση, διαθέτει µία νέα Κατάθεση Εγγυηµένου Κεφαλαί-ου. Οι Καταθέσεις Εγγυηµένου Κεφα-λαίου διευρύνουν τις επενδυτικές επιλογές των πελατών, προσφέροντας εναλλακτικές λύσεις τοποθέτησης κεφαλαίων και καλύπτουν πληρέστερα τις ανάγκες τους, δεδοµένου ότι παρέχουν τη δυνατότητα να µπουν στις αγορές και να επενδύσουν σε αυτές, πάντα όµως µε την ασφάλεια της εγγύησης του αρχι-κού κεφαλαίου. Τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή, η Κατάθε-ση Εγγυηµένου Κεφαλαίου, «Best of 2», προσφέρει µέγιστη απόδοση µέχρι και 35% στη λήξη των 5 ετών, ενώ προσφέ-ρει ελάχιστη εγγυηµένη απόδοση ίση µε 5%.

ΕΠΙΠΛΕΟΝ, Η HSBC ∆ΙΑΘΕΤΕΙ αποκλειστικά στην Ελλάδα τα χαρτοφυλάκια Αµοιβαίων Κεφαλαίων, World Selection. Πρόκειται για πέντε επενδυτικά χαρτο-φυλάκια τύπου Fund of Funds που ανταποκρίνονται σε 5 διαφορετικά επενδυτικά προφίλ, ανάλογα µε τη διάθεση του πελάτη για ανάληψη επενδυτικού κινδύνου. Τα βασικά πλεονεκτήµατα των World Selection είναι ότι:

διαχειρίζονται στο εξωτερικό από τους καλύτερους δια-χειριστές στον κόσµο

επενδύουν, τόσο σε κλασικά επενδυτικά προϊόντα, όπως οµόλογα και µετοχές, όσο και σε πιο σύνθετα, όπως δείκτες επί εµπορευµάτων.περιέχουν µια διαφοροποιηµένη γκάµα επενδύσεων, που συνδυάζονται µε τον πλέον βέλτιστο τρόπο, ώστε να επιτυγχάνεται η µέγιστη δυνατή απόδοση. Όλα αυτά είναι στη διάθεση των Ελλήνων πελατών της HSBC µε µία µόνο επένδυση στα χαρτοφυλάκια World Selection. Η HSBC, έχοντας πρόσβαση σε όλες τις σηµαντικές χρηµα-ταγορές του πλανήτη, µπορεί επίσης και προσφέρει πρό-σβαση στις αγορές οµολόγων. Έτσι οι πελάτες µας, αν το επιθυµούν, µπορούν να αποκτήσουν εταιρικά οµόλογα, κρατικά οµόλογα, οµόλογα από διεθνείς οργανισµούς ή οποιοδήποτε άλλο οµόλογο είναι διαθέσιµο στην αγορά. Επιπλέον µέσω των Global Propositions, δίνεται η δυνατότητα στους πελάτες να απολαµβάνουν ένα ολοκληρωµένο σύνολο

προϊόν των κα ι υπηρεσιών. Ειδι-κότερα µέσω της υπηρεσίας HSBC Premier, την πιο ολοκληρω-µένη τραπεζική υπηρεσία η οποία προσφέρεται σε 43 χώρες σε όλο τον κόσµο, δίνει τη δυνατότητα στους πελάτες Premier διεθνώς να γίνουν στην πράξη “πολί-τες του κόσµου”. H υπηρεσία HSBC Premier συµβάλ-λει στη συγκέντρωση, διαχείριση και προστασία των κεφα-λαίων των πελατών αναγνωρίζοντας τις προτεραιότητές τους και βοηθώντας τους να πάρουν τις κατάλληλες χρηµατοοικο-νοµικές αποφάσεις. Ενδεικτικά, η HSBC βοηθά τους πελάτες της να διαχειρίζονται όλους τους HSBC λογαριασµούς που δι-ατηρούν στον κόσµο, σε διάφορα νοµίσµατα, και να µεταφέ-ρουν χρήµατα σε πραγµατικό χρόνο µεταξύ των λογαριασµών τους, δωρεάν, µε ένα µόνο κλικ στο Internet Banking. H HSBC θέτει στη διάθεση του πελάτη Premier το παγκόσµιο δίκτυo καταστηµάτων της µε υψηλού επιπέδου πρωτοποριακά προϊ-όντα και υπηρεσίες και τη µοναδική προσωπική εξυπηρέτηση Premier σε όποια χώρα και αν βρίσκονται.Τέλος, η HSBC σε παγκόσµιο επίπεδο, φροντίζει να έχει µια πλήρη γκάµα λύσεων, οι οποίες µας καθιστούν ικανούς να ικανοποιούµε από τις πιο βασικές έως και τις πιο σύνθετες τραπεζικές ανάγκες των πελατών µας µέσα από ένα υψηλό επίπεδο τραπεζικής εξυπηρέτησης.


να είναι σε θέση να π ρογραµµατ ίσ ουν καλύτερα τις συναλλαγές τους. Επιπλέον, η HSBC σε µηνιαία βάση, διαθέτει µία νέα Κατάθεση Εγγυηµένου Κεφαλαί-ου. Οι Καταθέσεις Εγγυηµένου Κεφα-λαίου διευρύνουν τις επενδυτικές επιλογές των πελατών, προσφέροντας εναλλακτικές λύσεις τοποθέτησης κεφαλαίων και καλύπτουν πληρέστερα τις ανάγκες τους, δεδοµένου ότι παρέχουν τη δυνατότητα να µπουν στις αγορές και να επενδύσουν σε αυτές, πάντα όµως µε την ασφάλεια της εγγύησης του αρχι-κού κεφαλαίου. Τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή, η Κατάθε-ση Εγγυηµένου Κεφαλαίου, «Best of 2», προσφέρει µέγιστη απόδοση µέχρι και 35% στη λήξη των 5 ετών, ενώ προσφέ-ρει ελάχιστη εγγυηµένη απόδοση ίση µε 5%.

ΕΠΙΠΛΕΟΝ, Η HSBC ∆ΙΑΘΕΤΕΙ αποκλειστικά στην Ελλάδα τα χαρτοφυλάκια Αµοιβαίων Κεφαλαίων, World Selection. Πρόκειται για πέντε επενδυτικά χαρτο-φυλάκια τύπου Fund of Funds που ανταποκρίνονται σε 5 διαφορετικά επενδυτικά προφίλ, ανάλογα µε τη διάθεση του πελάτη για ανάληψη επενδυτικού κινδύνου. Τα βασικά πλεονεκτήµατα των World Selection είναι ότι:

διαχειρίζονται στο εξωτερικό από τους καλύτερους δια-χειριστές στον κόσµο

επενδύουν, τόσο σε κλασικά επενδυτικά προϊόντα, όπως οµόλογα και µετοχές, όσο και σε πιο σύνθετα, όπως δείκτες επί εµπορευµάτων.περιέχουν µια διαφοροποιηµένη γκάµα επενδύσεων, που συνδυάζονται µε τον πλέον βέλτιστο τρόπο, ώστε να επιτυγχάνεται η µέγιστη δυνατή απόδοση. Όλα αυτά είναι στη διάθεση των Ελλήνων πελατών της HSBC µε µία µόνο επένδυση στα χαρτοφυλάκια World Selection. Η HSBC, έχοντας πρόσβαση σε όλες τις σηµαντικές χρηµα-

προϊόν των κα ι υπηρεσιών. Ειδι-κότερα µέσω της υπηρεσίας HSBC Premier, την πιο ολοκληρω-µένη τραπεζική υπηρεσία η οποία προσφέρεται σε 43 χώρες σε όλο τον κόσµο, δίνει τη δυνατότητα στους πελάτες Premier διεθνώς να γίνουν στην πράξη “πολί-τες του κόσµου”. H υπηρεσία HSBC Premier συµβάλ-λει στη συγκέντρωση, διαχείριση και προστασία των κεφα-λαίων των πελατών αναγνωρίζοντας τις προτεραιότητές τους και βοηθώντας τους να πάρουν τις κατάλληλες χρηµατοοικο-νοµικές αποφάσεις. Ενδεικτικά, η HSBC βοηθά τους πελάτες της να διαχειρίζονται όλους τους HSBC λογαριασµούς που δι-ατηρούν στον κόσµο, σε διάφορα νοµίσµατα, και να µεταφέ-

«Πάντα η κρίση γεννά ευκαι-ρίες και οι τράπεζες που θα έχουν µια ορθή και στοχευ-

µένη στρατηγική µπορούν να βγούν κερδισµένες

µέσα από αυτή τη συγκυρία».

BANKING // factoring ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ // Marfin Factors & Forfaiters88 BANKING // factoring ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ // Marfin Factors & Forfaiters// Marfin Factors & Forfaiters//BANKING 88


ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙ∆ΟΥ

Σε εποχή δυσκολίας εξεύρεσης χρηµατοδό-τησης, πόσο καθοριστική είναι η συµβολή του Factoring, της εκχώρησης τιµολογηµέ-νων απαιτήσεων στην εταιρεία factoring για τη χρηµατοδότηση µιας επιχείρησης; Ιδίως για τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις που απο-τελούν και τον κύριο όγκο της ελληνικής επιχειρηµατικότητας; Το factoring ως χρη-µατοοικονοµικό προϊόν έχει διαφορετικά

κριτήρια αξιολόγησης και επιλογής πελατολογίου, τα οποία συµπεριλαµβάνουν σε ένα βαθµό την κλασσική οικονοµι-κή ανάλυση αλλά δίνουν ιδιαίτερη σηµασία στην ανάλυση των εµπορικών χαρακτηριστικών των εταιρειών και των συναλλαγών τους. Έτσι, καθώς υπάρχουν πολλές επιχειρή-σεις , µικροµεσαίες και µεγάλες, που δραστηριοποιούνται σε κλάδους που πλήττονται λιγότερο ή περισσότερο από την κρίση, που διατηρούν όµως υγιείς και ξεκάθαρες συ-ναλλαγές µεταξύ τους, το factoring µπορεί και τις στηρίζει αποτελεσµατικά. ∆ιοχετεύει ρευστότητα στην αγορά, µέσω των πραγµατικών πωλήσεων που επιτυγχάνουν οι προµη-

ΤΟ FACTORINGΣΤΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Αποτελεσµατική δι-αχείριση του cash flow, βελτιωµένη ει-

σπραξιµότητα και ασφαλέστερη αύξηση των εξαγωγών, τα µεγάλα πλεονεκτήµατα του factoring για την ελληνική επιχείρηση, σύµφωνα µε τον Πάνο Παπαθεοδώρου, εκτελεστικό Αντιπρόεδρο και ∆ιευθύνο-ντα Σύµβουλο της Marfin Factors & Forfaiters και µέλος του Executive Board της Factors Chain International*, που µιλά στους ΜτΧ, για τον κλάδο, που εν µέσω ύφεσης αυξάνει τον τζίρο του 17%.

θεύτριες εµπορικές και παραγωγικές εταιρείες στις αγορές ενδιαφέροντός τους, στηρίζοντας σε βάση πραγµατικών δεδοµένων την οικονοµία αλλά και τις επιχειρήσεις. Ιδιαί-τερα οι εξαγωγικές επιχειρήσεις έχουν βρει στις εταιρείες factoring ένα σηµαντικό σύµµαχο στην εξωστρέφειά τους και συνολικά η ελληνική επιχειρηµατική κοινότητα, στη-ρίζεται και χρηµατοδοτείται µε συνέπεια από το factoring, στα πλαίσια βέβαια και υπό τους περιορισµούς ρευστότητας που παρουσιάζει η σηµερινή κατάσταση. ∆εν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στη χώρα µας, το πρώτο 9µηνο του 2011 παρατη-ρείται αύξηση του εξαγωγικού factoring κατά 45% σε σχέση µε το αντίστοιχο διάστηµα του 2010, σύµφωνα µε στοιχεία της Factors Chain International.

Κοινό τόπο αποτελεί ότι το factoring είναι εργαλείο ανάπτυ-ξης της επιχειρηµατικότητας. Μία ανάπτυξη που έχει ιδιαίτερη ανάγκη σήµερα η ελληνική αγορά. Είναι έτσι και γιατί; Τι πο-

*Factors Chain International, ο µεγαλύτερος διεθνής σύνδεσµος εταιρειών factoring, µε 252 µέλη παγκοσµίως από 69 χώρες, µε τζίρο 250 δισ. ευρώ το 2010

BANKING // factoring ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ // Marfin Factors & ForfaitersBANKING 90

σοστό (και µέγεθος) της ελληνικής επιχειρηµατικότητας αξιο-ποιεί τον θεσµό; Και µε ποια αποτελέσµατα; Σε συνέχεια των παραπάνω, οι αριθµοί έρχονται να επιβεβαιώσουν τα όσα αναφέρουµε. Εν µέσω κρίσης και συρρίκνωσης της ελληνι-κής οικονοµίας και των τραπεζικών χρηµατοδοτήσεων, το factoring το 2010 παρουσίασε άνοδο του τζίρου του (συνο-λική αξία εκχωρηµένων εµπορικών απαιτήσεων) κατά 18%, ενώ το πρώτο 6µηνο του 2011 ήδη έχει αυξήσει τα µεγέθη του κατά 17% . Ο ελληνικός κλάδος factoring το 2010, δια-χειρίστηκε συνολικά 14,2 δισ. ευρώ εµπορικών απαιτήσεων, παρέχοντας την ανάλογη ρευστότητα στην ελληνική αγορά. Η διείσδυση του προϊόντος στο ΑΕΠ έφτασε το 6,5% το 2010 και το 2011, βάσει των µέχρι σήµερα δεδοµένων, αναµένε-ται να κυµανθεί κοντά στο 8% . Τα βασικά αποτελέσµατα, για την ελληνική επιχείρηση, της αξιοποίησης των υπηρεσιών factoring, αναφέρονται στην άµεση και επί συνεχούς βάσης αποτελεσµατική διαχείριση του cash flow τους, στη µείωση των επισφαλειών τους λόγω βελτιωµένης εισπραξιµότητας αλλά και στην ευχερέστερη και ασφαλέστερη αύξηση των εξαγωγικών τους πωλήσεων, που ιδιαίτερα στις ηµέρες µας, αποτελούν ανάγκη και διέξο-δο επιβίωσης για εκείνες των επιχειρήσεων που µε τη σηµα-ντική µείωση του τζίρου στην εγχώρια αγορά, στρέφονται και αναπτύσσουν πωλήσεις στις αγορές του εξωτερικού.

Πέρα από την άµεση και ευέλικτη χρηµατοδότηση, παρέχει µε-γαλύτερη ασφάλεια στην είσπραξη των απαιτήσεων; Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι υπάρχουν αποτελε-σµατικοί factors και µη αποτελεσµατικοί factors. Αυτό βασικά εξαρτάται από δύο σηµαντικούς παράγοντες: α) από τη δοµή τους, η οποία αντανακλά και το know how πάνω στο factoring εκείνων που χτίζουν την εταιρεία και τη διαχειρίζονται και β) από το κατά πόσο γίνονται αντιληπτά και εφαρµόζονται τα δι-αφορετικά κριτήρια, χαρακτηριστικά και παράµετροι άσκησης των δραστηριοτήτων factoring από τις µητρικές τράπεζες.Σε ό,τι αφορά στο πρώτο, η δοµή factoring πρέπει να είναι προσαρµοσµένη και να λειτουργεί µε τον τρόπο που λει-τουργούν οι εµπορικές και παραγωγικές επιχειρήσεις όταν διαχειρίζονται τις προϊοντικές και αποπληρωτικές των πω-λήσεών τους ροές. Άρα απαιτείται ανάλογη προσέγγιση τόσο στη φύση του προϊόντος εµπορίας, στην αξιολόγηση του πελατολογίου, στην επάνδρωση της εταιρείας µε έµπει-ρα στελέχη - γνώστες της συµπεριφοράς των εµπορικών συναλλαγών, αλλά και σε βάθος λογιστική παρακολούθη-ση και διαχείριση των εισπρακτέων τιµολογηµένων ροών, διαφορετική από την προσέγγιση των τραπεζικών, ασφαλι-στικών και εν γένει εισπρακτικών εταιρειών. Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο κριτήριο, δυστυχώς, τόσο στην Ελλάδα, όσο και αλλού, τα περισσότερα σχήµατα factoring, στήνονται χωρίς το κατάλληλο know how, τόσο για λόγους “me too”, όσο και για την εξυπηρέτηση υφιστάµενων σχέσεων, µέσω

άλλων, κατά τίτλο factoring προϊόντων, µε αποτέλεσµα ένα πολύ σηµαντικό µέρος εργασιών factoring να µην ξεχωρί-ζει από τον κλασσικό δανεισµό και να µην είναι σε θέση να αποδώσει τις ωφέλειες που το προϊόν υπόσχεται και την εξασφάλιση που παρέχει στη διαχείριση και είσπραξη των εµπορικών απαιτήσεων. Εν κατακλείδι, στη συνεργασία µίας επιχείρησης µε µία καλά δοµηµένη εταιρεία factoring, η χρηµατοδότηση δεν είναι αυ-τοσκοπός ούτε και το µόνο όφελος που προκύπτει. Το γεγονός ότι υπάρχει µία έµπειρη, και κατάλληλα στελεχωµένη οµάδα που αναλαµβάνει την διαχείριση και είσπραξη των εµπορι-κών απαιτήσεων, έχοντας πρόσβαση και πληροφόρηση σε όλους του τοµείς της αγοράς, αποτελεί εχέγγυο που εξασφα-λίζει υψηλά standards ποιότητας και αποτελέσµατος. Πέραν αυτού, η δυνατότητα παροχής κάλυψης πιστωτικού κινδύνου πελατών, τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στο εξωτερικό, εξασφαλίζει σε µεγαλύτερο ακόµα βαθµό την τελική είσπραξη των τιµολογηµένων πωλήσεων των επιχειρήσεων, µειώνοντας δραµατικά τη δηµιουργία εµπορικών επισφαλειών.

Στο Factoring, η στοχευµένη παροχή ρευστότητας έναντι στοι-χείων του εµπορικού ενεργητικού των επιχειρήσεων, αποτε-λεί µια λύση έναντι των µεγάλων επισφαλειών που υπάρχουν σήµερα στην αγορά; Το factoring, ως προϊόν commercial finance και εφόσον εφαρµόζονται τα κριτήριά του, προϋπό-θεση που τονίζω, καθώς παρατηρούνται κατά καιρούς φαι-νόµενα σηµαντικών αποκλίσεων, παρουσιάζει χαµηλότερο πιστωτικό κίνδυνο από άλλα χρηµατοοικονοµικά προϊόντα. Ο factor αναλύει και διαχειρίζεται τις συνεργασίες του µέ-σα από κριτήρια εµπορικού credit, όπως ακριβώς κάνει η κάθε εταιρεία παροχής υπηρεσιών ή πώλησης προϊόντων µέσα στο supply chain, αξιολογώντας τα προϊόντα βάσει


του κύκλου ζωής τους, της θέσης τους στην αγορά και στην πυραµίδα τελικής ζήτησης και κατανάλωσης. Επίσης, αναλύει και ερµηνεύει τις ιστορικές συναλλακτικές συµπε-ριφορές των εµπορευοµένων µερών, τη θέση και αξιοπι-στία τους στην αγορά καθώς και τις µεταξύ τους εµπορικές συµφωνίες και τους όρους που τις διέπουν. Με βάση τα παραπάνω καθορίζεται το πλαίσιο συνεργασίας factoring το οποίο ενσωµατώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Τέλος, µε την καθηµερινή λειτουργία των σχέσεων και την επι-κοινωνία µε τα λογιστήρια και τα εµπορικά τµήµατα των προµηθευτών και των αγοραστών των προϊόντων, ο factor παραµένει σε διαρκή επαφή µε την «απαίτηση» που έχει αγοράσει, παρακολουθώντας την πορεία της µέχρι την τε-λική της είσπραξη. Αυτή η λειτουργία, αποτελεί: α)ιδανικό τρόπο άντλησης κεφαλαίου κίνησης για τις συνεργαζό-µενες επιχειρήσεις µέσα από τις πωλήσεις τους και β) ση-µαντικό τρόπο διασφάλισης έναντι επισφαλειών τόσο για αυτές όσο και για τους factors καθώς διατηρούν συνεχή και ενδελεχή έλεγχο των χρηµατοδοτήσεών τους. Έτσι, η ρευστότητα που παρέχεται από το factoring αποτελεί, ιδι-αίτερα στις ηµέρες µας, µία σηµαντική λύση έναντι των ιδιαίτερα αυξηµένων επισφαλειών που έχουν εµφανιστεί στην ελληνική αγορά από τις κλασσικές χρηµατοδοτήσεις.

Η δυσµενής εικόνα της χώρας στο εξωτερικό πόσο επηρεά-ζει τις εργασίες factoring από την πλευρά του παρόχου των υπηρεσιών αυτών; Η εικόνα και η αξιολόγηση της χώρας µας αποτελεί ένα ιδιαίτερο πρόβληµα που αντιµετωπίζου-µε αυτήν την περίοδο καθώς οι οίκοι του εξωτερικού είναι διστακτικοί τόσο στη συνεργασία τους µε ελληνικές επι-χειρήσεις, όσο και µε τις ελληνικές εταιρείες factoring. Ει-δικότερα οι Έλληνες εισαγωγείς, έχουν σοβαρές δυσκολίες

στο να διατηρήσουν ανοικτά όρια και πιστώσεις από τους προµηθευτές τους. Επιπλέον, είναι αρκετά τα χρηµατοοικο-νοµικά ιδρύµατα στο εξωτερικό που δεν δέχονται παροχή εγγυήσεων από τα αντίστοιχα ελληνικά. Αυτό έχει επηρε-άσει και τις συνεργασίες import factoring, οι οποίες διεξά-γονται µε αυξανόµενη δυσκολία και µε επιλεγµένους µόνο συνεργάτες, οι οποίοι είναι σε θέση να αξιολογήσουν την κάθε εταιρεία factoring βάσει της εµπειρίας, της πορείας και των αποτελεσµάτων της. Η άποψη αυτή στηρίζεται σε συ-µπεράσµατα από πρόσφατες συµµετοχές µου σε panels, στα πλαίσια Factoring Forae που διεξήχθησαν µέσα στο φθινό-πωρο στην Ευρώπη, όπου µου ζητήθηκε να αξιολογήσω τον ρόλο που παίζει το factoring στις σηµερινές συνθήκες της ελληνικής αγοράς. Εκεί, έγινε ξεκάθαρο ότι παρά τη δυσµε-νή εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, οι συνεργάτες µας στις άλλες χώρες αναγνωρίζουν και εξακολουθούν να συνεργά-ζονται πιο περιορισµένα ίσως, µε τις καλά δοµηµένες και knowledgeable εταιρείες factoring στην πατρίδα µας.

Μπορούν τα προγράµµατα χρηµατοδότησης επιχειρήσεων µέ-σω των προγραµµάτων χορήγησης πιστώσεων που διαχειρί-ζεται τα κράτος να συνδυαστούν µε το factoring; Τί περιθώρια τόνωσης της αγοράς υπάρχουν; Κάτι τέτοιο θα είναι πολύ δύ-σκολο να εφαρµοστεί καθώς οι λογικές αλλά και οι τεχνικές που απαιτούνται για µία τέτοια συνεργασία, δεν βρίσκουν, κατά τη γνώµη µου, κοινό τόπο. Για παράδειγµα, ο τεχνο-κράτης factor, σε καµία περίπτωση δεν µπορεί και δεν πρέ-πει να παίξει το ρόλο του αναδιανεµητή ή ενισχυτή εισοδή-µατος, σύµφωνα µε την προσέγγιση και αιτίαση των πολιτι-κών αναδιανοµής ή και «ενίσχυσης», που εφαρµόζει ο υπάρ-χων κρατικός µηχανισµός. Σε κάθε περίπτωση το factoring µπορεί και πρέπει να εξυπηρετήσει επιχειρήσεις και συναλ-λαγές που ικανοποιούν τα εµπορικά του κριτήριά και µόνο. Τα όποια κρατικά προγράµµατα θα µπορούσαν ενδεχοµένως να βοηθήσουν, εφόσον επικουρικά στηρίζουν µε χρηµατοδό-τηση ή µε παροχή εγγυήσεων, σχέσεις που είναι κατάλληλα δοµηµένες µε κριτήρια αγοράς και µόνο για factoring.

Πόσο αναπτυγµένο είναι το factoring στην Ελλάδα σε σχέση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Τα τελευταία χρόνια το factoring έχει αυξήσει σηµαντικά την παρουσία του στην ελληνική αγορά, γεγονός που καταγράφεται και στο ποσοστό δι-είσδυσής του στο ΑΕΠ της χώρας που συνεχώς αυξάνεται και πλέον κινείται στα ευρωπαϊκά δεδοµένα. Παρόλα αυ-τά, πιστεύω ότι υπάρχει σηµαντικός χώρος για περαιτέρω ανάπτυξη του προϊόντος, καθώς όπως η χώρα, έτσι και οι επιχειρήσεις της, χρειάζονται ουσιαστική αναδιάρθρωση και επανασχεδιασµό στον τρόπο και την κουλτούρα µε την οποία λειτουργούν και στην αντίληψη της έννοιας της χρη-µατοδότησης που χρησιµοποιούν. Το factoring είναι ένα προϊόν που µπορεί να συµβάλλει δηµιουργικά και αποτε-λεσµατικά στη νέα εικόνα του ελληνικού «επιχειρείν».

INSURANCE ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΣΑΡΡΗΓΕΩΡΓΙΟΥ // EFG-Eurolife

92

«Αφαιρώντας τα κί-νητρα αποταµίευσης, γεννάµε ελλείµµατα για το µέλλον». Η απά-ντηση του Αλέξανδρου Σαρρηγεωργίου, δι-ευθύνοντα συµβού-λου της EFG-Eurolife Ασφαλιστικής στη µε-γάλη συζήτηση που γίνεται σήµερα για την κατάργηση ή τη µείω-ση των φοροαπαλλα-γών στα ασφαλιστήρια συµβόλαια. Πόσο µπο-ρεί να λειτουργήσει ως ένα από τα µέτρα-αντί-δοτο στην κρίση- µία εξέλιξη σε αυτή την κατεύθυνση είναι κάτι που για τον κ. Σαρρη-γεωργίου δεν χρειά-ζεται να περιµένουµε να το δούµε καθώς µία τέτοια εξέλιξη κι-νείται σε λανθασµένη κατεύθυνση. Η λογική της «οµοιοπαθητικής», δηλαδή «αντιµετώπι-ση των ελλειµµάτων θέτοντας τις βάσεις για τη δηµιουργία νέ-ων στο µέλλον» είναιa priori καταστροφική.

ΣΥΝEΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ EΛΕΝΑ ΕΡΜΕI∆ΟΥ

∆ύο χρόνια οικονοµικής ύφεσης και λιτότητας. Πόσο επηρεάζουν οι σηµερινές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες τον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης; Ο κλάδος της ιδιωτικής ασφά-λισης ως ενεργό κοµµάτι της οικονοµι-κής και κοινωνικής πραγµατικότητας, επηρεάζεται άµεσα από τις αλλαγές που

συντελούνται στους χώρους αυτούς. Αυτό αποτυπώνε-ται ανάγλυφα στα αποτελέσµατα του πρώτου εξαµήνου µε µείωση της παραγωγής ασφαλίστρων της τάξης του 9,5%, 13,8% για τον κλάδο ζωής και 5,9% για τον κλάδο των γενικών ασφαλειών. Η γενικότερη αβεβαιότητα που απορρέει από την κρίση χρέους, τα νέα µέτρα για τον πε-ριορισµό του, που αγγίζουν τον κλάδο µας µέσω του PSI αλλά και µέσω του περιορισµού του εισοδήµατος και της περικοπής των φορολογικών κινήτρων, αποτελούν πρό-σθετα βάρη για τον κλάδο που σε συνδυασµό µε τα κλα-δικά προβλήµατα ενισχύουν τις αρνητικές τάσεις.

Πόσο έχει επηρεαστεί η Eurolife και ο κλάδος των τραπεζοα-σφαλειών από την κρίση; Για την EFG Eurolife Ασφαλιστική το σκέλος των τραπεζοασφαλειών επηρεάζεται από τη συνολική πτώση χορήγησης δανείων. Η παραγωγή είναι οριακά µειω-µένη σε σχέση µε την προηγούµενη χρονιά, µε τα συνταξιο-δοτικά προγράµµατα ωστόσο να εµφανίζονται λίγο αυξηµένα.

Μπορούν να γίνουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις ισότιµοι φο-ρείς επαγγελµατικής ασφάλισης; Τι θα πρέπει να αλλάξει στο σύστηµα ασφάλισης στην Ελλάδα; Θεωρώ πως η ιδιωτική ασφάλιση µπορεί και πρέπει να λει-τουργήσει συµπληρωµατικά προς τον κρατικό τοµέα στην παροχή επαγγελµατικής ασφάλισης. ∆ιαθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που την καθιστούν τον καταλληλότερο φορέα για την υλοποίηση αυτού του κεφαλαιοποιητικού συστήµατος, δηλαδή την ύπαρξη υποδοµής, που σηµαίνει ανθρώπινο δυναµικό, κεφάλαια, µηχανογράφηση, τεχνο-γνωσία ειδικά στη δυνατότητα παροχής σύνταξης, και βε-βαίως σηµαντική εµπειρία στους τοµείς αυτούς. Επιπλέον λειτουργώντας υπό την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος, µε κριτήρια Φερεγγυότητας που ήδη υπαγορεύονται από το Solvency II, µπορεί άµεσα να δώσει τη λύση που χρειάζεται. ∆εν αντιλαµβάνοµαι για πιο λόγο η Πολιτεία µπαίνει στη διαδικασία δηµιουργίας ενός παράλληλου συστήµατος, µε

τα Τ.Ε.Α. του νόµου 3029/2002, τη στιγµή που ο κλάδος της ιδιωτικής ασφάλισης µπορεί και θέλει να συµµετάσχει στη διαδικασία παροχής επαγγελµατικής ασφάλισης.

Κατάργηση και µείωση των φοροαπαλλαγών. Τι σηµαίνει για την αγορά της ιδιωτικής ασφάλισης τη στιγµή µάλιστα που το µέτρο αυτό φρενάρει την ανάπτυξή της; Τι σηµαίνει επίσης για τον θεσµό της συµπληρωµατικής ασφάλισης, που σήµερα έχει η Ελλάδα ανάγκη περισσότερο από ποτέ άλλοτε; Θεωρώ πως πρόκειται για επιλογή στη λανθασµένη κατεύθυνση. Αφαιρώντας τα κίνητρα αποταµίευσης, γεννάµε ελλείµµατα για το µέλλον. Πιστεύω πως παρά τη δύσκολη συγκυρία ή µάλλον ειδικά λόγω αυτής (λόγω δηλαδή της αποµείωσης των αποθεµατικών των ταµείων και της αποδυνάµωσης της αποταµιευτικής δυνατότητας των πολιτών) η ενίσχυση της αποταµίευσης µπορεί να επιτευχθεί µόνο αν δοθούν στους πολίτες συγκεκριµένα φορολογικά κίνητρα. Άλλωστε, σύµ-φωνα µε την πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ για τις συντάξεις, το κόστος των φορολογικών κινήτρων για την ιδιωτική ασφάλιση το 2009 ανερχόταν µόλις σε 143 εκατ. ευρώ. Εάν, διατηρώντας τα όρια του παλαιού συστήµατος, είχαµε πλή-ρη απαλλαγή των ασφαλίστρων από τη φορολογία εισοδή-µατος, το κόστος για το ∆ηµόσιο θα ανέβαινε στα 240 εκατ. ευρώ. Από την άλλη πλευρά, οι επενδύσεις των αποθεµατι-κών των ασφαλιστικών εταιρειών ανήλθαν το 2010 σε 11,3 δισ. ευρώ. Πιστεύουµε πως εάν αντί να µειωθούν τα φορο-λογικά κίνητρα, όπως µε ανησυχία ακούµε πως µελετάται, ενισχύονταν σταδιακά, τότε και οι επενδύσεις των ασφαλι-στικών αποθεµάτων θα αυξάνονταν γεωµετρικά. Σύµφωνα δε µε υπολογισµούς της ΕΑΕΕ εάν είχαµε τους ευρωπαϊκούς µέσους όρους επενδύσεων, τότε τα ασφαλιστικά αποθέµατα που θα πήγαιναν να ενισχύσουν κατευθείαν την ελληνική κεφαλαιαγορά θα ξεπερνούσαν τα 110 δισ. ευρώ.

Ευρωπαϊκές ασφαλιστικές ενώσεις, µεγάλες ευρωπαϊκές ασφα-λιστικές, ακόµα και οίκοι αξιολόγησης εκτιµούν ότι το νέο κα-θεστώς φερεγγυότητας, Solvency II θα πλήξει τον κλάδο ιδιω-τικής ασφάλισης και ειδικά τον κλάδο ζωής. Έτσι είναι; Πώς θα αντιµετωπίσει η ασφαλιστική αγορά µία τέτοια πραγµατικότη-τα; Πρόσκαιρα η προσαρµογή θα είναι βεβαίως επώδυνη. Πιστεύω όµως ότι στο βαθµό που το Solvency II θα ενισχύ-σει την αξιοπιστία της αγοράς, µακροπρόθεσµα θα λειτουρ-γήσει θετικά στην ανάπτυξη του κλάδου.

Η λανθασµένη«συνταγή»

INSURANCE GIUSEPPE ZORGNO // Chartis Ελλάς

94 INSURANCE GIUSEPPE ZORGNO ///// / / Chartis ΕλλάςINSURANCE 94

Μπορεί η ύφεση να επηρέασε τον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης, όχι όµως τόσο όσο άλλους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας, υποστηρίζει σε συνέντευξή του στους «ΜτΧ» ο Giuseppe Zorgno, διευθύνων σύµβουλος της Chartis Ελλάς. Ο ίδιος σκιαγραφεί τη σηµερινή εικόνα των επιχειρηµατικών και ιδιωτικών ασφαλίσεων, τονίζοντας την ανάγκη σχεδιασµού νέων ασφαλιστικών προϊόντων.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙ∆ΟΥ

Οι ασφάλειες στην εποχήΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ

∆ύο χρόνια µεγάλης οικονοµικής ύφεσης κ. Zorgno. Πόσο επηρεάζουν οι σηµερινές κοι-νωνικές και πολιτικές συνθήκες τον κλάδο ιδι-ωτικής ασφάλισης; Όπως ήταν αναµενόµενο, ο κλάδος της Ιδιωτικής Ασφάλισης δεν µένει ανεπηρέαστος –ευτυχώς, µέχρι στιγµής, όχι µε την ίδια ένταση που έχουν πληγεί άλλοι

τοµείς της οικονοµικής δραστηριότητας– από την κρίση στην ελληνική οικονοµία, η οποία έχει αλλάξει τη συµπερι-φορά των ασφαλιζόµενων επιχειρήσεων και ιδιωτών. Σχο-λιάζοντας, καταρχήν, την εικόνα της παραγωγής των επιχει-ρηµατικών ασφαλίσεων, µπορούµε να επιβεβαιώσουµε τη συνέχιση της µείωσης της πίτας στο σύνολο των κλάδων. Παράλληλα, στις ασφαλίσεις ιδιωτών, η δραστική µείωση του διαθέσιµου εισοδήµατος µοιραία οδηγεί στον περιορι-σµό των δαπανών για ασφάλιση. Αυτό φαίνεται πλέον και στον κλάδο Αυτοκινήτων, στον οποίο παρατηρείται πτώση της παραγωγής στις µη υποχρεωτικές καλύψεις. Για το σύ-νολο της ασφαλιστικής αγοράς, η τάση που διαµορφώνε-ται µας οδηγεί στο συµπέρασµα ότι είναι επιτακτική πλέον η ανάγκη -παράλληλα µε τις προσπάθειες για έλεγχο των καθυστερήσεων στην πληρωµή των ασφαλίστρων- για τη δηµιουργία νέων ασφαλιστικών προϊόντων και υπηρεσιών, που θα ανταποκρίνονται στις σηµερινές ανάγκες των κατα-ναλωτών. Είµαστε πλέον στην εποχή που θα πρέπει να είµα-στε µαζί µε τον καταναλωτή, σε ό,τι χρειαστεί, την ώρα που θα το χρειαστεί. Μην έχετε αµφιβολία ότι ο θεσµός της Ιδι-

ωτικής Ασφάλισης θα συνεχίσει, κόντρα στο αρνητικό κλί-µα, να στηρίζει αδιάκοπα χιλιάδες ελληνικές οικογένειες και ελληνικές επιχειρήσεις και επαγγελµατίες, αποζηµιώνοντας χιλιάδες περιπτώσεις ζηµιών κάθε χρόνο. Ενδεικτικά, το εν-νεάµηνο του 2011, µόνο η Chartis πλήρωσε περίπου 34,4 εκατ. ευρώ σε αποζηµιώσεις ιδιωτών και επιχειρήσεων.

Πώς αντιµετωπίζει η Chartis στην Ελλάδα την οικονοµική κρί-ση που βιώνει η χώρα, υπήρχαν επιπτώσεις στα οικονοµικά σας αποτελέσµατα; Οι στρατηγικές κατευθύνσεις του 5ετούς business plan που έχουµε σχεδιάσει και ακολουθούµε, πα-ραµένουν ανέπαφες, καθώς έχουµε επεξεργαστεί έγκαιρα σειρά σεναρίων για την πορεία της αγοράς στο συγκεκρι-µένο διάστηµα. Στο πλαίσιο αυτό, διαθέτουµε την ευελι-ξία και προσπαθούµε να αντιµετωπίζουµε αποτελεσµατικά τα νέα δεδοµένα και τις συνθήκες που διαµορφώνονται, πραγµατοποιώντας συµπληρωµατικές κινήσεις όπου και όταν κρίνουµε ότι επιβάλλεται. Βάσει των αποτελεσµάτων του εννεαµήνου 2011 και τις προβλέψεις για το σύνολο του έτους, και αυτή η χρονιά χαρακτηρίζεται επιτυχηµένη για την Chartis Ελλάς. Είναι χαρακτηριστικό πως, παρά τους συ-µπιεσµένους οικογενειακούς προϋπολογισµούς και επιχει-ρηµατικούς τζίρους, καταφέραµε να διατηρήσουµε διψήφιο ρυθµό ανάπτυξης εργασιών σε σχέση µε το αντίστοιχο εν-νεάµηνο του 2010, και συνολική παραγωγή ασφαλίστρων που ξεπέρασε τα 84 εκατ. ευρώ. Στα θετικά αυτά αποτελέ-σµατα, αντικατοπτρίζεται η εµπιστοσύνη των πελατών και των συνεργατών µας. Εάν θα έπρεπε να αναφερθώ σε ένα


από τα κύρια συστατικά της επιτυχηµένης πορείας µας εί-ναι η υλοποίηση µίας στρατηγικής ανάπτυξης και εξέλιξης των ασφαλιστικών λύσεων σε υπο-εξυπηρετούµενες ασφα-λιστικά αγορές. Ενδεικτικά, να αναφέρω τα Smart Business Solutions που απευθύνονται στις µικρές και µεσαίες επιχει-ρήσεις και το Private Client Group που απευθύνεται σε ιδι-ώτες µε ιδιαίτερης αξίας περιουσιακά στοιχεία.

Ποιες κατηγορίες καλύψεων και υπηρεσιών έχουν µεγαλύτερη ζήτηση στις µέρες µας; Μέχρι στιγµής, η εικόνα της αγοράς το 2011 δείχνει µείωση που αποτυπώνεται τόσο στον κλάδο Ζωής, όσο και πλέον στον κλάδο των Γενικών Ασφαλειών, ο οποίος µέχρι και το 2010 εµφάνιζε, έστω και µικρή, αύξηση εργασιών. Συνεχίζουµε να είµαστε µία αγορά που κινείται γύρω από τον κλάδο αυτοκινήτου, καθώς ξεπερνά το 65% της αγοράς των γενικών ασφαλειών. Σήµερα, δυστυχώς, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι θα υπάρξει θεαµατική µεταβολή του σκηνικού. Κάτι που δεν καταγράφεται στα στατιστικά παρα-γωγής, είναι το συνεχώς αυξανόµενο ενδιαφέρον επαγγελµα-τιών και επιχειρήσεων για αναζήτηση ασφαλιστικών καλύψε-ων ευθυνών. Ενδεικτικά, να αναφέρω τα προϊόντα επαγγελ-µατικής ευθύνης, ανάκλησης προϊόντων, ευθύνης στελεχών διοίκησης και περιβαλλοντικής ευθύνης επιχειρήσεων. Στην παρούσα αρνητική συγκυρία, είναι στοιχείο ιδιαίτερα ενθαρ-ρυντικό. Ωστόσο, όπως ανέφερα, η µεγάλη πρόκληση σήµε-ρα είναι η ανίχνευση ευκαιριών µέσω του σχεδιασµού νέων προϊόντων. Παράλληλα, συνεχίζουµε να εξελίσσουµε τις υπηρεσίες εξυπηρέτησης και αποζηµιώσεων. Στο πλαίσιο αυ-

τό, είµαστε ικανοποιηµένοι για την αναγνώριση και επιβρά-βευση των προσπαθειών µας, µέσα από τα υψηλά ποσοστά ικανοποίησης των αποζηµιωθέντων της Chartis, όπως κατέ-δειξε πρόσφατη έρευνα ικανοποίησης αποζηµιωθέντων που πραγµατοποιήσαµε.

Πώς σχεδιάζετε να αναπτύξετε το δίκτυο πωλήσεων σας, ανά-χωµα στη συνεχιζόµενη ύφεση; Υπογραµµίζουµε συνεχώς την ισχυρή δέσµευσή µας απέναντι στους συνεργάτες και τους ασφαλισµένους της Εταιρίας και φιλοδοξούµε οι συ-νεργάτες µας να είναι συµµέτοχοι στο όραµα και τους στό-χους της Chartis, γνωρίζοντας κάθε στιγµή ότι αποτελούµε το σταθερό και αξιόπιστο στήριγµα στην επιχειρηµατική τους ανάπτυξη. Η σχέση µας µε τους 1.650 διαµεσολαβού-ντες σε όλη την επικράτεια στηρίζεται σε µία µακρόπνοη προοπτική ανάπτυξης. Μαζί σχεδιάζουµε, αναπτύσσουµε και εφαρµόζουµε µία προσωποποιηµένη συνεργασία.

Ποιοι είναι οι στόχοι σας για την επόµενη χρονιά; Στην Chartis Ελλάς συνεχίζουµε να εστιάζουµε τόσο στους εµπο-ρικούς όσο και στους προσωπικούς κινδύνους. Θα εξακο-λουθήσουµε να εξελίσσουµε τις ασφαλιστικές λύσεις που προσφέρουµε για ιδιώτες και επιχειρήσεις, να επικεντρώνου-µε την προσοχή µας σε υπο-εξυπηρετούµενες ασφαλιστικά αγορές. Παράλληλα, θα συνεχίσουµε να επενδύουµε σε τοµείς στους οποίους διαθέτουµε ξεχωριστή τεχνογνωσία. Οι τρεις αυτοί άξονες αποτελούν τους στρατηγικούς πυλώνες ανάπτυ-ξης της Chartis και την επόµενη χρονιά.

INSURANCE ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΝΕΤΤΑΣ // Ευρωπαϊκή Ένωσις - Ασφάλειες Μινέττα

96

Απαραίτητη όσο τίποτα άλλο είναι η ασφάλιση σε περιόδους οι-κονοµικής κρίσης. ∆υστυχώς όµως, επισηµαίνει στη συνέντευξη του στους «ΜτΧ» ο Γιώργος Μινέττας, επικεφαλής της Ευρωπαϊκή Ένωσις - Ασφάλειες Mινέττα, η χαµηλή ασφαλιστική συνείδηση του Έλληνα –επιτυγ-χάνει το αντίθετο, κάτι που µπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Τάσσεται κατά της κατάργησης ή της µείωσης των φοροαπαλλαγών, πιστεύει όµως ότι η συνειδητοποίηση της ανάγκης ιδιωτικής ασφάλισης µπορεί να αντισταθµίσει τις παρενέργειες στην ανάπτυξη της αγοράς. Όσον αφορά την υιοθέτηση της Οδηγίας Solvency II, όπως υποστηρίζει, µόνο θετικά µπορεί να λειτουργήσει για την αγορά ασφαλειών.


Ένα ακόµα ελληνικό«έλλειµµα»

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣΥΝΕΙ∆ΗΣΗ

∆ύο χρόνια οικονοµικής κρίσης µε συνεχείς επι-βολές όλο και δραστικότερων µέτρων λίτότητας. Πόσο επηρεάζουν οι σηµερινές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες τον κλάδο ιδιωτικής ασφά-λισης; Η οικονοµική κατάσταση των νοικοκυ-ριών επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη της

ιδιωτικής ασφάλισης. Αυτό διότι δυστυχώς, η ασφαλιστική

συνείδηση στη χώρα µας βρίσκεται σε χαµηλά επίπεδα. Πα-

ρόλο που λογικά σε περιόδους κρίσης, η ανάγκη εξασφάλι-

σης -της ζωής, της υγείας και της περιουσίας- θα έπρεπε να

είναι αυξηµένη, µια από τις πρώτες περικοπές εξόδων στις

οποίες καταλήγουµε να προχωρήσουµε είναι η ακύρωση

των ασφαλιστικών µας προγραµµάτων. Αντίθετα, ειδικό-

τερα σε περιόδους κρίσης, θα έπρεπε να φροντίζουµε την αρτιότερη ασφάλισή µας, διότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να µην µπορούµε να ανταπεξέλθουµε οικονοµικά στην απο-κατάσταση µιας ζηµιάς που υπoστήκαµε ή προκαλέσαµε σε κάποιον τρίτο µε αποτέλεσµα να γκρεµίσουµε όσα χτίζαµε τα προηγούµενα χρόνια.

Προωθείται η κατάργηση ή και µείωση των φοροαπαλλαγών στα ασφαλιστήρια συµβόλαια. Ποιες διαγράφονται οι επιπτώ-σεις για τον κλάδο, όταν η κίνηση αυτή βάζει φρένο στην ανάπτυξη της αγοράς; Υπονοµεύεται ο θεσµός της συµπληρω-µατικής ασφάλισης; Με τα σηµερινά δεδοµένα η µείωση των φοροαπαλλαγών ή ακόµη και η κατάργησή τους, θα επηρε-άσει αρνητικά την ανάπτυξη της αγοράς. Η συνειδητοποίη-


ση όµως της ανάγκης ιδιωτικής ασφάλισης, µπορεί να εξαλείψει αυτόν τον παράγοντα. Ειδικότερα λαµβάνοντας υπ’ όψιν το γεγονός ότι στις περισσό-τερες Ευρωπαϊκές χώρες τέτοιου είδους φοροαπαλλαγές δεν υφίστανται. Έτσι πιστεύουµε ότι µε νέα προγράµµατα, αναλόγως των νέων αναγκών και συνθηκών, τελικά το αρνητικό κλίµα θα αντιστραφεί.

Η συµµόρφωση µε το νέο καθεστώς που διαµορφώνει η οδηγία Solvency II, δηµιουργεί προβλήµατα για τις ασφαλιστικές εταιρείες, ιδίως στο τωρινό πε-ριβάλλον ταχύτατα µεταβαλλόµενων συνθηκών; Η αξιοπιστία µιας ασφαλι-στικής εταιρίας είναι το πλεονέκτηµα της έναντι του ανταγωνισµού, διότι αυτό που προσφέρει είναι ένα άυλο αγαθό. Αυτό που προσφέρει, είναι η εξασφάλιση σε περίπτωση που θα χρειαστεί να σταθεί πλάι στον ασφα-λισµένο της προασπίζοντας τα συµφέροντά του. Η εφαρµογή λοιπόν του περιθωρίου φερεγγυότητας που ορίζει η Solvency II, νοµίζω ότι θα βοη-θήσει στην οµαλότερη λειτουργία των ασφαλιστικών εταιριών, διότι δη-µιουργεί την ανάγκη εξορθολογισµού τους, την ακολουθία σωστότερων διαδικασιών και την επέκταση της κεφαλαιακής τους βάσης, µε στόχο την ευκολότερη εποπτεία τους µε γνώµονα το κοινό συµφέρον.

Πώς διαµορφώνεται η εικόνα στον κλάδο αυτοκινήτου και τι µπορούµε να πούµε για την εικόνα των ανασφάλιστων οχηµάτων; Ο κλάδος αυτοκινήτου νοµίζω θα συνεχίσει λόγω των οικονοµικών συγκυριών να είναι η ραχοκο-καλιά ανάπτυξης των ασφαλιστικών εταιριών. Όπως ήδη ανέφερα, τα νέα υποχρεωτικά όρια κάλυψης, απαγορεύουν κατά την γνώµη µας, την ύπαρ-ξη ανασφάλιστων οχηµάτων. Εκτός από την πιθανότητα –τίποτα δεν είναι απίθανο να συµβεί σε εµάς, όπως πολλοί διατείνονται– οικονοµικού µας αδιεξόδου, σε απευχόµενες καταστάσεις, υφίσταται και το κοινωνικό κό-στος, το οποίο καλούµαστε τελικά να πληρώσουµε όλοι.

Το δίκτυο πωλήσεων είναι εξαιρετικά σηµα-ντικό για την ανάπτυξη των εργασιών, ιδίως στην τωρινή συγκυρία. Τα σχέδιά σας; Μετά

από σχεδόν 40 χρόνια λειτουργίας, έχουµε

συνάψει συνεργασία µε έµπειρους και υπεύ-

θυνους επαγγελµατίες, µε στόχο την καλύτε-

ρη και αρτιότερη εξυπηρέτηση των πελατών

µας.

Πώς αντιµετωπίζει η ΜΙΝΕΤΤΑ την οικονοµική κρίση και ποια θα µπορούσαµε να πούµε ότι είναι τα δυνατά της προϊόντα; Η Εταιρία µας

«ακούει» µε τη δέουσα προσοχή τις ανάγκες

των καταναλωτών και προσαρµόζει αναλό-

γως τα ασφαλιστικά προγράµµατα που προ-

σφέρει. ∆ραστηριοποιείται σε όλες τις ασφα-

λιστικές εργασίες, είναι όµως γνωστή για τα

προγράµµατα του κλάδου αυτοκινήτου.

Οι στόχοι σας για το επόµενα 3 χρόνια; Πρω-

ταρχικός µας στόχος ήταν και εξακολουθεί να

είναι η εξυπηρέτηση των πελατών και των συ-

νεργατών µας, η δηµιουργία ακόµη καλύτερων

ασφαλιστικών προγραµµάτων, σύµφωνα µε τις

εκάστοτε ανάγκες και συνθήκες και η διατήρη-

ση του καλού ονόµατος που έχουµε χτίσει στην

αγορά. ∆εν είναι τυχαίο άλλωστε, το γεγονός

της ανυπαρξίας παραπόνων εναντίον της Εται-

ρίας σε αρµόδιους κοινωνικούς φορείς.

«Η µείωση των φοροαπαλλαγών ή ακόµη και η κατάργησή τους, θα επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη της αγοράς. Η συνειδητοποίηση όµως της ανάγκης ιδιωτικής ασφάλισης, µπορεί να εξαλείψει αυτόν τον παράγοντα. Ειδικότερα, λαµβάνοντας υπ’ όψιν το γεγονός ότι στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες τέτοιου είδους φοροαπαλλαγές δεν υφίστανται.»

INSURANCE ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ // Τράπεζα ΠειραιώςINSURANCE

98

«Πιστεύω ότι θα συνεχίσουν στο άµεσο µέλλον να διατίθενται προϊόντα εγγυηµένης σύνταξης, ίσως µε χαµηλότερο αλλά πάντα εγγυηµένο επιτόκιο παρά την πιθανή κατάργηση της φορολογικής απαλλαγής».


Ανασφάλιστοόχηµα Σοβαρές οι επιπτώσεις της οικο-

νοµικής ύφεσης για την αγορά ιδιωτικής ασφάλισης το τελευταίο

έτος στην Ελλάδα, µε τις ασφαλίσεις ζωής να βρίσκονται στο στόχαστρο, αλλά και άλλους οικονοµικά υγιείς ασφαλιστικούς υποκλάδους, επιση-µαίνει ο Τριαντάφυλλος Λυσιµάχου, γενικός δ/ντης ασφαλιστικών ερ-γασιών της Τράπεζας Πειραιώς. Ο ίδιος τονίζει ότι µείζον πρόβληµα για την ασφαλιστική αγορά, µε κοινωνικές προεκτάσεις είναι η ραγδαία αύ-ξηση των ανασφάλιστων οχηµάτων που κυκλοφορούν στην επικράτεια, λόγω της παρατεταµένης έλλειψης ρευστότητας των νοικοκυριών. Με-γάλο, παράλληλα, πλήγµα για την οικονοµία και τους ασφαλισµένους η κατάργηση των φοροαπαλλαγών, επισηµαίνει ο Τριαντάφυλλος Λυσιµά-χου, γενικός δ/ντης ασφαλιστικών εργασιών της Τράπεζα Πειραιώς.


Πόσο επηρεάζει κ. Λυσιµάχου, η σηµερι-νή κατάσταση της έντονης ύφεσης στην οικονοµία την ασφαλιστική αγορά και τον κλάδο του Bancassurance; Η διαρ-κής και βαθιά ύφεση έχει επηρεάσει σηµαντικά την ασφαλιστική αγορά. Με βάσει προσωρινά αποτελέσµατα του α’ εξαµήνου του 2011 η συνολική µείωση

της παραγωγής είναι της τάξης του -9,5% µε τη µεγα-

λύτερη πτώση στις ασφαλίσεις ζωής (-13,8%), ενώ στις

ασφαλίσεις ζηµιών η µείωση είναι µικρότερη (-5,9%).

Το δυσάρεστο είναι ότι σε εύρωστους κλάδους όπως είναι τα παραδοσιακά προϊόντα ζωής, η µείωση ξε-περνά το 20% (-22%). Είναι φανερό ότι η σηµαντική µείωση των εσόδων των ελληνικών νοικοκυριών σε συνδυασµό µε τις αυξηµένες φορολογικές υπο-χρεώσεις οδηγούν στην ανεύρεση ρευστότητας από οποιαδήποτε πηγή και µια από αυτές είναι τα ενεργά συµβόλαια ζωής τα οποία οι ασφαλισµένοι σε µεγά-λο ποσοστό εξαγοράζουν. Επίσης, στην προσπάθεια να µειώσουν όσο είναι δυνατόν τα έξοδα τους, πε-ριορίζουν και τις υποχρεώσεις τους για καταβολή

INSURANCE ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ // Τράπεζα Πειραιώς100INSURANCEΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ // // // Τράπεζα ΠειραιώςINSURANCE

100

µίσουµε ότι το προνόµιο αυτό δεν είχε δοθεί χαριστικά στην ασφαλιστική αγορά. Αποσκοπούσε στο να κάνει τα προϊόντα αυτά ελκυστικά στους καταναλωτές για να δια-σφαλίζεται µια αξιοπρεπής συνταξιοδότηση, περίθαλψη και προστασία της οικογένειας, πράγµα το οποίο ήταν πο-λύ θετικό για την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη και ευµάρεια των πολιτών. Επίσης, δηµιουργούντο οι προϋ-ποθέσεις για τη συσσώρευση υψηλών κεφαλαίων από τα µαθηµατικά αποθέµατα τα οποία επενδύονταν σύµφωνα µε τα συµφέροντα της εθνικής οικονοµίας. Με την αλλα-γή της σχετικής νοµοθεσίας, µόνο απώλειες θα υπάρχουν τόσο για τους ασφαλισµένους όσο και για την εθνική οι-κονοµία. Ο θεσµός των προσωπικών ασφαλίσεων είναι τόσο ισχυρός και η ελληνική κοινωνία έχει τόσο µεγάλη ανάγκη τις καλύψεις του - ύστερα µάλιστα από τη µεγάλη κρίση που διέρχεται το σύστηµα της κοινωνικής ασφά-λισης στη χώρα µας – που πιστεύω ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, ίσως µε χαµηλότερους ρυθµούς αλλά σύ-ντοµα θα ανακάµψει.

ασφαλίστρων για οποιαδήποτε ασφαλιστική κάλυψη. Έτσι παρατηρείται πλέον µεγάλη αύξηση στον αριθµό των κυ-κλοφορούντων ανασφάλιστων αυτοκινήτων που εγκυµο-νούν φυσικά µεγάλους κινδύνους για την ασφάλεια των πο-λιτών. Ο περιορισµός της ασφάλισης των πολιτών από κιν-δύνους σχετικούς µε την προσωπική τους ασφάλεια και την περιουσία τους µας γυρίζει πολλά χρόνια πίσω και είναι βέ-βαιο ότι δηµιουργεί δυστυχώς σοβαρά κοινωνικά προβλή-µατα τα οποία δεν έχουν γίνει αντιληπτά. Το Bancassurance ακολουθεί και αυτό τις καθοδικές τάσεις της αγοράς µε βρα-δύτερους ρυθµούς λόγω του µεγάλου περιθωρίου διείσδυ-σης στα τραπεζικά πελατολόγια που υπάρχει ακόµα για τα προϊόντα Bancassurance.

Έχει τεθεί πρόταση για την κατάργηση και τη µείωση των φοροαπαλλαγών στα ασφαλιστήρια συµβόλαια. Ποιες οι σκέψεις και ευρύτερα η γνώµη σας σχετικά; Εφόσον κα-ταργηθούν οι φοροαπαλλαγές θα αφαιρεθεί ένα σηµα-ντικό πλεονέκτηµα για την προώθηση των ασφαλιστικών προϊόντων ζωής, υγείας και σύνταξης. Αξίζει να υπενθυ-

«Ο θεσµός των προσωπικών ασφαλίσεων είναι τόσο ισχυρός και η ελληνική κοινωνία έχει τόσο µεγάλη ανάγκη τις καλύψεις του, που πιστεύω ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, ίσως µε χαµηλότερους ρυθµούς, αλλά σύντοµα θα ανακάµψει».


Οι αλλαγές που επέρχονται µε βάση το νέο κανονιστικό καθεστώς που επιβάλλει η Οδηγία Solvency II εκτιµάται ότι θα έχουν επιπτώσεις στον κλάδο ζωής. Πόσο πραγµα-τικά πλήττεται ο κλάδος στην Ελλάδα; Καταρχήν το κα-νονιστικό πλαίσιο Solvency II θα έχει µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα θετικές επιπτώσεις στη λειτουρ-γία της ασφαλιστικής αγοράς. Θα αυξήσει την αξιο-πιστία της και αναµένεται να βελτιώσει σηµαντικά και τον βαθµό διείσδυσης στα Ελληνικά νοικοκυριά ο οποί-ος παραµένει χαµηλός σε σχέση µε τις άλλες χώρες της ΕΕ. Είναι γεγονός ότι οι υποχρεώσεις που δηµιουργεί το Solvency II για τις ασφαλιστικές εταιρίες είναι σοβα-ρές, γι’ αυτό το λόγο ήδη οι εταιρίες στη χώρα µας από καιρό προσπαθούν να προσαρµοστούν. Στον επόµενο χρόνο θα φανεί ποιες εταιρίες θα είναι έτοιµες για να προσαρµοστούν στο πλαίσιο αυτό των κανόνων. Είναι βέβαιο ότι θα αλλάξουν οι υποδοµές των εταιριών, οι διαδικασίες π.χ. εισπρακτικές και τα προϊόντα.

Ένας χρόνος εποπτείας της αγοράς από την ΤτΕ. Τι άλλα-ξε; Για πρώτη φορά µεταπολεµικά ίσως έχει δηµιουρ-γηθεί η αίσθηση ότι η εποπτική αρχή υφίσταται και λειτουργεί µε µέθοδο και προοπτική. Όλοι έχουν πει-στεί ότι προσπαθεί να «νοικοκυρέψει» την αγορά για να επουλώσει τα τραύµατα της µετά τα γεγονότα της ΑΣΠΙΣ, να αντιµετωπίσει την οικονοµική κρίση και να παρουσιαστεί σαν µια πραγµατικά αξιόπιστη δύναµη στους Έλληνες καταναλωτές. Η κατάσταση είχε αρχί-σει να βελτιώνεται µε τη λειτουργία της ΕΠ.Ε.Ι.Α αλλά η ανάληψη του ρόλου αυτού από την ΤτΕ δηµιουργεί ακόµα περισσότερο αισιόδοξες προοπτικές.

Μπορούν να γίνουν οι ασφαλιστικές ισότιµοι φορείς επαγγελµατικής ασφάλισης; Τι θα πρέπει να αλλάξει στο σύστηµα ασφάλισης στην Ελλάδα; Η ελληνική σφα-λιστική αγορά από το 2000 που είχαν αρχίσει οι συ-ζητήσεις για το νοµοσχέδιο και την επαγγελµατική ασφάλιση, συµµετείχε σαν ισότιµος συνοµιλητής για τον σχεδιασµό της σχετικής νοµοθεσίας. ∆υστυχώς, µε τον νόµο αυτό όπως ψηφίστηκε δεν µπορούσαν οι ασφαλιστικές εταιρίες να δραστηριοποιηθούν στην επαγγελµατική ασφάλιση. Υπήρχαν όµως τόσες ελλεί-ψεις στο νόµο που τελικά δεν λειτούργησε παρά µόνο ελάχιστα. Πιστεύω ότι οι ασφαλιστικές εταιρίες έχουν την εµπειρία και τις υποδοµές για να στηρίξουν τη δη-µιουργία και την λειτουργία των επαγγελµατικών τα-µείων. Η αυστηρή εποπτεία της ασφαλιστικής αγοράς αποτελεί εγγύηση για να αρθεί η όποια δυσπιστία των κοινωνικών εταίρων για την αξιοπιστία και την αποτε-λεσµατικότητα των ασφαλιστικών εταιριών σαν διαχει-ριστών των επαγγελµατικών ταµείων.

Ποιες οι τάσεις στα συνταξιοδοτικά προγράµµατα και τι

κίνητρα θα πρέπει να δώσει η Πολιτεία; Τα συνταξιο-δοτικά προγράµµατα τα οποία τα τελευταία 2 χρόνια προωθούνται στην ασφαλιστική αγορά, είναι εκείνα του εγγυηµένου κεφαλαίου στη λήξη τους, µε σταθε-ρό επιτόκιο το οποίο κυµαίνεται από 3,35% έως και 2,4%. Στο διάστηµα αυτό, για προφανείς λόγους, σχε-δόν σταµάτησε η προώθηση προϊόντος unit linked και πιο πρόσφατα των προϊόντων εφάπαξ καταβολών. Αυ-τό οφείλεται στο γεγονός ότι ο κόσµος απέφευγε τα επενδυτικά προϊόντα και τη µακροχρόνια δέσµευση µεγάλων κεφαλαίων. Πιστεύω ότι θα συνεχίσουν στο άµεσο µέλλον να διατίθενται προϊόντα εγγυηµένης σύνταξης ίσως µε χαµηλότερο αλλά πάντα εγγυηµένο επιτόκιο παρά την πιθανή κατάργηση της φορολογι-κής απαλλαγής. Το βασικό κίνητρο για την αγορά συ-νταξιοδοτικών προγραµµάτων θα αποτελεί για τους καταναλωτές η σχετική απαξίωση των προγραµµάτων κοινωνικής ασφάλισης. Σε µια τέτοια εποχή όπου τα κίνητρα φορολογικά κ.α. καταργούνται δεν θεωρώ ότι έχει έννοια να µιλήσουµε για θετική ανταπόκριση στον τοµέα αυτό από την Πολιτεία.

Ποιες οι ασφαλιστικές λύσεις προς τον Bancassurance πε-λάτη; Όπως είναι γνωστό τα bancassurance προϊόντα καλύπτουν τόσο τις ειδικές ανάγκες των συναλλασσο-µένων µε τις τράπεζες όσο και τις γενικότερες ασφαλι-στικές ανάγκες του κάθε καταναλωτή. Οι συναλλασσό-µενοι µε τις τράπεζες καλύπτονται από προσωπικούς κινδύνους οι οποίοι πιθανόν να τους δυσκολέψουν να πληρώσουν το δάνειο τους ή να χάσουν την περιου-σία την οποία δηµιούργησαν µέσω χρηµατοδότησης από την τράπεζα. Οι ασφαλιστικές καλύψεις αυτές αναφέρονται κυρίως στην απώλεια της ζωής τους, στην ανικανότητα, στην απώλεια της εργασίας τους ή ζηµιά στα περιουσιακά τους στοιχεία κ.α. Αλλά και τα άλλα ασφαλιστικά προϊόντα παρέχονται πλέον από τις τράπεζες. Το πλεονέκτηµα της αγοράς προϊόντος από τις τράπεζες συνίσταται στις υψηλού επιπέδου παρε-χόµενες υπηρεσίες των τραπεζών, στις υποδοµές τους και φυσικά στην αξιοπιστία τους. Όπως ανέφερα και προηγουµένως θεωρώ ότι υπάρχει πολύ µεγάλο περι-θώριο για βελτίωση του µεριδίου αγοράς που κατέχει το Bancassurance στα επόµενα χρόνια. Στην Τράπεζα Πειραιώς και το 2011 υπήρξε µια σταθερότητα στον τοµέα του Bancassurance, για το δε 2012 πιστεύουµε αφού ληφθούν υπόψη και οι οικονοµικές συνθήκες, ότι θα υπάρχει βελτίωση στην παραγωγή ασφαλί-στρων τόσο στους κλάδους ζωής όσο και στους κλά-δους των γενικών ασφαλίσεων.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ανθρώπινο δυναµικόΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ102

Το ανθρώπινο δυναµικό της εται-ρείας είναι πλέον το ανθρώπινο

κεφάλαιο. Και µάλιστα θα έχει την ίδια, αν όχι και µεγαλύτερη αξία

ως περιουσιακό στοιχείο των επι-χειρήσεων. Σήµερα περισσότερο

από ποτέ άλλοτε, όταν οι εξελίξεις στην τεχνολογία και τα δίκτυα εί-

ναι ραγδαίες, η αναζήτηση των «καλών µυαλών» και η κινητο-

ποίησή τους για υψηλή απόδοση αποτελεί τη µεγάλη πρόκληση για

τις επιχειρήσεις του αύριο.

Κίνητρα για τον εργαζόµενοτου αύρ ιο

Οι ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία και στα δίκτυα επικοινωνίας, σε συν-δυασµό µε την πρωτοφανή οικονο-µική κρίση που βιώνουν οι επιχειρή-σεις, καθιστά επιτακτική την ανάγκη µείωσης στα λειτουργικά τους κό-

στη. Οι νέες εξελίξεις οδηγούν αναπόφευκτα στον επαναπροσδιορισµό εννοιών, πρακτικών και αντι-λήψεων που αφορούν την παροχή της εργασίας. Η αγορά εργασίας αλλάζει. Η µισθωτή εργασία απο-κτά νέο νόηµα και περιεχόµενο, στο οποίο τα βασι-κά της χαρακτηριστικά, όπως ο χρόνος και ο τόπος παροχής της εργασίας, δεν αποτελούν τις κυρίαρχες συνιστώσες της. Ήδη, ικανός αριθµός επιχειρήσεων στη χώρα µας, ακολουθώντας τη διεθνή εµπειρία , υλοποιούν έργα συνεργαζόµενες µε Γάλλους αναλυ-τές, Ινδούς προγραµµατιστές ή Καναδούς συµβού-λους. Από την έννοια της συλλογικής εργασίας µε-ταπηδούµε στην έννοια της συλλογικής νοηµοσύ-νης. Ο ρόλος του διοικητή Ανθρώπινου ∆υναµικού µετατρέπεται από εκπονητή κανόνων λειτουργίας και συµπεριφορών, σε θεµατοφύλακα των αξιών, της αλλαγής και της µετεξέλιξης της επιχείρησης. Ρόλος ιδιαίτερα απαιτητικός και µε βαρύνουσα ση-µασία. Εργασίες, που δεν απαιτούν τη φυσική πα-ρουσία του υπαλλήλου, που εντάσσονται σε υπο-στηρικτικές αναγκαιότητες, που δεν προϋποθέτουν την προσωπική επαφή µε τον πελάτη, θα µπορούν να εκτελούνται από εργαζόµενους στο σπίτι τους.

Η διοικητική υποστήριξη των εταιρειών θα κα-λύπτεται από εργαζόµενους µε ατοµικά συµβόλαια, ενδεχοµένως έργου, ορισµένης διάρκειας, και ει-

Από την ΚΑΤΕΡIΝΑ ΤΡΙΒΥΖA,διευθύνουσα σύµβουλο

της Eurobank EFG Business Services


δικών όρων, στους οποίους δεν θα συναντούµε τον τόπο παροχής του έργου. Ως εκ τούτου, παρέχεται η δυνατότητα στους εργαζόµενους να επιλέγουν πολλαπλές εργασιακές συνεργασίες. Η έννοια του µεµονωµένου εργαζόµενου εί-ναι πλέον µπροστά µας. Η µετεξέλιξη αυτή επηρεάζει απο-φασιστικά την ποιότητα της παρεχόµενης εργασίας, δεδο-µένου ότι εξατοµικεύεται η ευθύνη της ορθής υλοποίησης του έργου. Με τον τρόπο αυτό, επέρχεται σηµαντική µείωση του αριθµού των µεσαίων στελεχών, τα οποία σήµερα είναι υπεύθυνα για την παρακολούθηση και έλεγχο της εργασίας των µελών της οµάδας τους.

Ο ρόλος του µάνατζερ ανθρώπινου δυναµικού

Ο ρόλος του διοικητή Ανθρώπινου ∆υναµικού, είναι να δηµιουργήσει µια νέα συλλογικότητα υπαλλήλων που χαρα-κτηρίζεται από πιο χαλαρές και ευέλικτες επαφές έναντι των παραδοσιακών εταιρικών µορφών συνεργασίας. Ο χώρος εργασίας, για τις περιπτώσεις που είναι αναγκαίο να υπάρ-χει, επίσης µεταλλάσσεται. Ο εργαζόµενος του αύριο θα αποδίδει περισσότερο σε έναν χώρο πιο οικείο, φιλικό και λειτουργικό. ∆ιαµορφωµένο έτσι, ώστε να αποπνέει τη φρο-ντίδα γι’ αυτόν που πρέπει να επιδεικνύει ο οργανισµός.

Και ο µεµονωµένος εργαζόµενος έχει ανάγκη για επαγ-γελµατική πρόοδο. Η εκπαίδευσή του σε διαφορετικά αντι-κείµενα και σε νέες τεχνολογίες και αντιλήψεις αναπτύσ-σουν τις δεξιότητές του που συντελούν τόσο στην ποιοτική αναβάθµιση της παρεχόµενης εργασίας όσο και στην παρα-γωγικότητά του. Ευνοϊκό περιβάλλον για έκφραση καινοτό-µων ιδεών και πρωτοτυπιών αποτελεί όχι µόνο πρωτεύοντα παράγοντα παρακίνησης όλων των εργαζοµένων αλλά και προαπαιτούµενο ιδιαίτερα για τους ανθρώπους κλειδιά της εταιρείας , τα ταλέντα. Παράλληλα αυτό είναι και το ζητού-µενο από την εταιρεία, η οποία µόνο µε αυτό τον τρόπο θα µπορέσει να επιβιώσει και να επιτύχει.

Τέλος, η επιβράβευση της νεωτερικότητας και της καινο-τοµίας, η καθιέρωση δικτύων αξιολόγησης πρωτοποριακών ιδεών, η συµµετοχή στη χάραξη της στρατηγικής της εται-ρείας ικανοποιεί την ανάγκη προσωπικής ολοκλήρωσης και επαγγελµατικής – κοινωνικής καταξίωσης των εργαζοµένων και επιδρά καταλυτικά στη δέσµευσή τους µε το συγκεκρι-µένο οργανισµό. Το Ανθρώπινο ∆υναµικό της εταιρείας εί-ναι πλέον το Ανθρώπινο Κεφάλαιο. Και µάλιστα θα έχει την ίδια αν όχι και µεγαλύτερη αξία ως περιουσιακό στοιχείο των επιχειρήσεων. Ο ∆ιοικητής Ανθρώπινου Κεφαλαίου κα-λείται να συµβάλλει ενεργά στην επίτευξη των στόχων της εταιρείας µέσω της εξεύρεσης των «καλών µυαλών», της οικοδόµησης της πιστότητας, της συνεργασίας των µεταξύ τους ετερόκλιτων ατόµων. Ουσιαστικά, καλείται να αναδεί-ξει και να γίνει ο διαχειριστής του ταλέντου.

Είναι ο πρώτος που προωθεί καινοτόµες ιδέες και φρο-ντίζει για την αξιοποίηση των υπαλλήλων της εταιρείας.

Είναι αυτός που θα φέρει µεγαλύτερο βάρος στη διοίκηση των ανθρώπων από τους λίγους πια managers.

Τα κριτήρια επιλογής των ατόµων αλλάζουν. Για τους τη-λε-εργάτες ίσως έχει νόηµα να προέρχονται από ίδιες ή πα-ρόµοιες εκπαιδευτικές σχολές ώστε η επικοινωνία µεταξύ τους να είναι πιο εύκολη. Για τα ταλέντα ίσως να προτιµάται η διαφορετική προέλευση ώστε να γίνεται πιο παραγωγική η ανταλλαγή ιδεών. Η επαγγελµατική ανέλιξη επίσης αποκτά άλλο νόηµα, µε δεδοµένη τη σταδιακή µείωση των ιεραρχι-κών βαθµίδων. Ο εµπλουτισµός των γνώσεων, η προσέγγι-ση µε εναλλακτικούς τρόπους µε το αντικείµενο και η διεύ-ρυνση των αρµοδιοτήτων αποκτούν µεγαλύτερη σηµασία.

Η εκπαίδευση και η συνεργασία παρέχονται και υλοποι-ούνται µέσω on line web seminars και τηλεδιασκέψεις. Το σύστηµα αµοιβών οφείλει να ξεπερνά την έννοια του ονο-µαστικού µισθού. Η αποτίµηση της κεφαλαιοποίησης της γνώσης από την εκπαίδευση, στην επαγγελµατική ανάπτυξη του υπαλλήλου –συνεργάτη, δεδοµένου ότι αυτό το συσσω-ρευµένο κεφάλαιο θα επενδυθεί και σε άλλους εργοδότες, αποτελεί ένα µόνο στοιχείο που επιβάλλει την αλλαγή κα-τεύθυνσης στην αντιµετώπιση του πλαισίου της ανταµοιβής.

Όπως στη βιοµηχανική επανάσταση καταργήθηκαν επαγγέλµατα και αναδύθηκαν καινούργια, έτσι και τώρα, στην αρχή της πνευµατικής επανάστασης, διέρχονται κρίση οι παραδοσιακοί κλάδοι και τρόποι εργασίας και στη θέση τους δηµιουργούνται νέοι. Η νέα κοινωνιολογία της απα-σχόλησης, αντιµετωπίζει τον απασχολούµενο ως µία πολυ-σύνθετη κοινωνική, πνευµατική και όχι µόνο επαγγελµατική οντότητα. «Το καλύτερο µακράν βραβείο που προσφέρει η ζωή είναι η ευκαιρία να εργαστεί κανείς κάπου που να αξί-ζει τον κόπο» είχε πει ο Theodore Roosevelt, πρόεδρος των ΗΠΑ, το 1903. Αυτό, περισσότερο από ποτέ, γίνεται ανάγκη των εργαζοµένων και αυτό έχει νόηµα να φροντίσει και να υλοποιήσει ο διοικητής Ανθρώπινου Κεφαλαίου.

To ευνοϊκό περιβάλλον για έκφρα-ση καινοτόµων ιδεών αποτελεί όχι

µόνο πρωτεύοντα παράγοντα παρα-κίνησης των εργαζοµένων, αλλά και

προαπαιτούµενο ιδιαίτερα για τους ανθρώπους - κλειδιά της εταιρείας, τα ταλέντα. Παράλληλα, αυτό είναι και το ζητούµενο από την εταιρεία.

TECH - ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ // CISCOTECH - ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ 104

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΑΝ∆ΡΙΑΝΕΣΗ

Είστε 12 χρόνια στη Cisco και 4 µήνες στη γενική διεύθυνση της εταιρείας για την Ελλάδα, την Κύ-προ και τη Μάλτα. Ποιες είναι οι προτεραιότητές σας; Πώς κινείστε αυτό το πρώτο -δύσκολο, έτσι κι αλλιώς- διάστηµα; Σε παγκόσµιο επίπεδο, η Cisco θα συνεχίσει να επενδύει στην καινοτο-µία και την ανάπτυξη, εστιάζοντας τόσο στις µεγαλύτερες όσο και στις αναπτυσσόµενες

επιχειρήσεις. Ειδικά στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα, προτεραιότητά µας είναι σίγουρα η στήριξη των πιστοποιη-µένων συνεργατών µας, µε προγράµµατα -όπως το Partner Advisor- που προσφέρουν ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο υπο-στήριξης, σε επίπεδο πωλήσεων, pre-sales και marketing. Σί-

γουρα η αγορά των µικροµεσαίων εταιρειών είναι µέσα στις

βασικές µας προτεραιότητες, αφού τέτοιου µεγέθους µονά-

δες είναι που αποτελούν και την πλειονότητα των επιχειρή-

σεων στη δική µας γεωγραφική περιοχή.

Είναι γεγονός πως εδώ και χρόνια η Cisco απλώνεται στις µι-κρότερες αγορές. Μιλείστε µας πιο συγκεκριµένα για την Ελλά-δα, πώς πάει η αγορά των εγχώριων µικροµεσαίων επιχειρήσε-ων εν µέσω έντονης κρίσης; Είναι σίγουρα µία αγορά µε ιδιαί-

τερες προκλήσεις αλλά και µε πολλές ευκαιρίες. Η περίοδος

δεν είναι εύκολη για κανέναν, αλλά οι µικροµεσαίες επιχει-

ρήσεις είναι αυτές που πλήττονται περισσότερο. Ταυτόχρο-

να, είναι και αυτές που έχουν τις µεγαλύτερες ευκαιρίες για

«Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις έχουν µεγάλες προκλήσεις, αλλά και τις µεγαλύτερες ευκαιρίες για δοµικές αλλαγές» τονίζει σε µία από τις πρώτες του συνεντεύξεις µετά την ανάληψη της γενικής διεύθυνσης της Cisco για την Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα, ο Αντώνης Τσιµπούκης. Η εταιρεία του πρωτοπορεί διεθνώς στην ανάπτυξη δικτύων, µεταµορ-φώνοντας ουσιαστικά τον τρόπο µε τον οποίο οι άνθρωποι συνδέονται, επικοινωνούν και φυσικά, συνεργάζονται και επιχειρούν.

H εξωστρέφειαθα επηρεάσει

θετικά τη χώρα

TECH - ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ // CISCO

106 TECH - ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ // CISCOTECH - ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ 106

δοµικές αλλαγές που θα τις βοηθήσουν να µειώσουν τα λειτουργικά τους κόστη και να γίνουν πιο ανταγωνιστικές. Τεχνολογίες όπως το cloud computing και το virtualization, για παράδειγµα, µπορούν να βοηθήσουν µια µικρή επιχεί-ρηση να έχει τη «συµπεριφορά» και τις δυνατότητες ενός µεγάλου οργανισµού, χωρίς να προβεί σε υπέρογκες επεν-δύσεις. Το Unified Communications, ή αλλιώς οι Ενοποιηµέ-νες Επικοινωνίες, είναι -ειδικά αυτήν την περίοδο- άλλη µια τεχνολογία µε τεράστιες προοπτικές...

...η σουίτα για φωνή, δεδοµένα και βίντεο, βέβαια. Ποια είναι η ανταπόκριση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων; Κοιτάξτε, µια µικρή, αναπτυσσόµενη εταιρεία αντιµετωπίζει επιχειρη-σιακές προκλήσεις σε τέσσερεις τοµείς: Στην εξυπηρέτη-ση του πελάτη, στην ασφάλεια, τη µείωση του λειτουρ-γικού κόστους και την αποδοτικότητα. Για να µπορέσει λοιπόν να είναι ανταγωνιστική, πρέπει να διαχειριστεί σωστά όλες τις παραπάνω προκλήσεις. Οι ενοποιηµένες επικοινωνίες είναι ακριβώς η λύση που απαντά αποτελε-σµατικά και άµεσα στην αντιµετώπιση των προκλήσεων αυτών. Υπάρχει όµως και ένας δεύτερος λόγος. Οι περισ-σότερες λύσεις πληροφορικής βρίσκονται κλεισµένες σε κάποιο... computer room. Ο µέσος χρήστης δεν έχει επα-φή µε την ίδια τη λύση, παρά µόνο στον βαθµό που αυτή επηρεάζει τη συσκευή εξόδου µε την οποία εργάζεται - είτε πρόκειται για PC, ή για laptop, i-phone, κ.λπ. Αντίθε-τα, οι ενοποιηµένες επικοινωνίες είναι η τεχνολογία που έρχεται σε καθηµερινή, συνεχή επαφή µε τον χρήστη. Είναι στο τηλέφωνό του. Είναι στην πλατφόρµα συνεργα-σίας που χρησιµοποιεί στον υπολογιστή του. Είναι στις καθηµερινές του επαφές, στο chat, στις οµάδες εργασίας που έχει δηµιουργήσει. Ακόµα και ο πιο άπειρος χρήστης έχει επαφή µε τη λύση, τη χρησιµοποιεί και αντιλαµβάνε-ται τα οφέλη. Αυτό είναι που την κάνει τόσο δηµοφιλή, ειδικά στις µικρότερες επιχειρήσεις!

Αυτή την περίοδο, σε συνθήκες τόσο έντονου ανταγωνισµού, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να εκµεταλλευτούν την τεχνο-γνωσία τους για να διαφοροποιηθούν στην αγορά – πώς τους βοηθά η Cisco σε αυτό; Χαίροµαι πραγµατικά που µου κάνε-τε αυτήν την ερώτηση. Η αλήθεια είναι πως οι µικρότερες επιχειρήσεις συχνά δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στον αυξανόµενο ανταγωνισµό και τις σκληρές συνθήκες της αγοράς. Θέλουν να κάνουν επενδύσεις ώστε να είναι αντα-γωνιστικές, επιθυµούν να προσφέρουν περισσότερα στους πελάτες τους, αλλά δεν διαθέτουν και... ανεξάντλητους οι-κονοµικούς πόρους. Η ρευστότητα είναι, προφανώς, ένα τεράστιο ζήτηµα. Γι’ αυτές τις επιχειρήσεις, το leasing είναι η ιδανική επιλογή. Η Cisco, µέσω του Προγράµµατος Cisco Capital EasyLease, προσφέρει δυνατότητες ευέλικτης χρη-µατοδότησης, οι οποίες βοηθούν κάθε επιχείρηση, ανεξάρ-τητα από το µέγεθός της, να έχει την αξιόπιστη υποδοµή που χρειάζεται για την εµπορική της επιτυχία.

Οι σύγχρονες επιχειρήσεις βασίζονται στις δικτυακές εφαρµο-γές περισσότερο από ποτέ άλλοτε, οπότε είναι προφανή τα απο-τελέσµατα µιας έστω και σύντοµης διακοπής στην απρόσκοπτη λειτουργία του δικτύου. Ποιος ο ρόλος της Cisco στη σωστή διαχείριση σχετικών προβληµάτων, πριν αυτά επηρεάσουν τη λειτουργία της επιχείρησης; Έχετε δίκιο, η αλήθεια είναι πως η ικανοποίηση των πελατών, η παραγωγικότητα των εργα-ζοµένων και η κερδοφορία της επιχείρησης εξαρτώνται όλο και περισσότερο από το δίκτυο. Για τον λόγο αυτό οι επι-χειρήσεις χρειάζονται µία ολοκληρωµένη προσέγγιση για µεγαλύτερη εποπτεία του δικτύου, για βελτίωση της ασφά-λειάς του, για αύξηση της λειτουργικής αποδοτικότητας και για την προστασία της επένδυσης που έχει κάνει η εταιρεία. Οι υπηρεσίες µπορούν να βοηθήσουν. Είναι βασικό να βο-ηθήσουµε τους IT managers να λειτουργήσουν µε πιο απο-τελεσµατικό τρόπο, µειώνοντας τον χρόνο και την προσπά-θεια που απαιτείται ώστε να λειτουργεί το δίκτυο άριστα. Είναι επίσης σηµαντικό να βελτιώσουµε την παραγωγικό-τητα των εργαζοµένων και να βεβαιωθούµε ότι η απόκρι-ση στους πελάτες µας θα είναι η καλύτερη δυνατή. Για όλα αυτά, η Cisco προσφέρει ολοκληρωµένα πακέτα υπηρεσιών. Εδώ θα ήθελα να κάνω µια σηµείωση: Μην ξεχνάτε, βρισκό-


«Μην ξεχνάτε, βρισκόµαστε εν µέσω οικονοµικής ύφεσης. Ως εκ τούτου, η λέξη «υπηρεσίες» ακούγεται λίγο ως πολυτέλεια. Στην πραγµατικότητα, όµως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ακριβώς επειδή βρισκόµαστε µέσα στη δίνη, δεν έχουµε περιθώριο να χάνουµε ούτε πολύτιµο χρόνο ούτε τον προϋπολογισµό µας, που είναι ήδη περιορισµένος. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγµή να προστατέψουµε τις επενδύσεις µας, να αξιοποιήσουµε το δίκτυο όσο γίνεται καλύτερα, να εξασφαλίσουµε αξιοπιστία και αποδοτικότητα.»

µαστε εν µέσω οικονοµικής ύφεσης. Ως εκ τούτου, η λέξη «υπηρεσίες» ακούγεται λίγο ως πολυτέλεια. Στην πραγµατι-κότητα, όµως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ακριβώς επειδή βρισκόµαστε µέσα στη δίνη, δεν έχουµε περιθώριο να χά-νουµε ούτε πολύτιµο χρόνο ούτε τον προϋπολογισµό µας, που είναι ήδη περιορισµένος. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγµή προστατέψουµε τις επενδύσεις µας, να αξιοποιήσουµε το δί-κτυο όσο γίνεται καλύτερα, να εξασφαλίσουµε αξιοπιστία και αποδοτικότητα. Οι υπηρεσίες θα µας βοηθήσουν να κάνουµε ασφαλή και δυναµικά βήµατα προς τα εµπρός, ειδικά τώρα.

Αλήθεια, αντιµετωπίζετε διαφορετικό κλίµα στις επαφές σας µε την κεντρική διοίκηση της εταιρείας στο εξωτερικό λόγω της κατάστασης στην Ελλάδα; Όχι. Η Cisco σχεδιάζει και προωθεί λύσεις που καταργούν τους περιορισµούς στην επικοινωνία των ανθρώπων, είτε πρόκειται για γεωγραφι-κά σύνορα, είτε για θρησκευτικές πεποιθήσεις ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό έχει ποτίσει βαθιά την κουλτούρα της εταιρεί-ας. Η Cisco αντιµετωπίζει τους ανθρώπους της µε σεβασµό και µε βάση τα αντικειµενικά κριτήρια που έχει θέσει - π.χ. τους εµπορικούς στόχους. ∆εν ένιωσα ποτέ ούτε αδικηµέ-νος, ούτε ευνοηµένος επειδή είµαι Έλληνας.

Είστε αισιόδοξος για τους επόµενους µήνες; Τι βλέπετε για το 2012 ως προς την πορεία της εγχώριας αγοράς τηλεπικοινωνι-ών και πληροφορικής; - Κοιτάξτε, ζούµε στην εποχή της πα-γκόσµιας οικονοµίας. Πιστεύω πως κάθε οικονοµική συγκυ-ρία, κάθε εξέλιξη, θετική ή αρνητική, επηρεάζει αλυσιδωτά και τις κατά τόπους οικονοµίες. Η πείρα µου όµως µου έχει δείξει πως οι αγορές έχουν ισχυρές άµυνες και συχνά δι-αψεύδουν τις απαισιόδοξες προβλέψεις. Οπωσδήποτε η αγορά έχει οδηγηθεί σε έντονο προβληµατισµό και υπάρ-χει αναβλητικότητα στο να παρθούν κρίσιµες αποφάσεις. Για το µέλλον, όµως, είµαι συγκρατηµένα αισιόδοξος. Θα εξηγήσω αµέσως: Η εγχώρια αγορά χαρακτηριζόταν, για πολλά χρόνια, από εσωστρέφεια. Και όµως, στις τηλεπι-κοινωνίες αλλά και στην πληροφορική, υπάρχουν πολ-λές δυναµικές εταιρείες µε τεχνογνωσία, που σχεδιάζουν έξυπνες λύσεις, οι οποίες δυστυχώς µένουν «εντός των πυλών». Ελάχιστες εταιρείες έχουν κοιτάξει προς τα έξω. Νοµίζω πως, µε τις τρέχουσες συνθήκες, η αγορά θα αρ-χίσει να ανοίγεται σε ξένες αγορές – τα Βαλκάνια, τη Μέ-ση Ανατολή, κ.λπ. Η εξωστρέφεια µόνο θετική επίδραση µπορεί να έχει – στην αγορά µας, στην οικονοµία και στη χώρα γενικότερα.

BANKING Τραπεζική Επικοινωνία108BANKING Τραπεζική ΕπικοινωνίαBANKING

108

Από την παροχή δανείων, στην προσέλκυση καταθε-τών. Από το χιούµορ και τη χαλαρότητα, στη σοβαρό-τητα και στην ασφάλεια. Από το «ευ ζην», στο «ζην». Η βίαιη προσαρµογή των Ελλήνων στη νέα οικονοµική πραγµατικότητα οδηγεί τις τράπεζες και την επικοινω-νία τους σε επαναπροσδιορισµό αξιών και ιδανικών. Η εποχή της µακροχρόνιας λιτότητας ξεκίνησε και αλλάζει άρδην τα δεδοµένα και στη διαφήµιση των τραπεζών.

ΑΠΟ ΤΟΝ ∆ΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡ∆ΕΡΑ

ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ,ΜΟΝΗ ΨΑΧΝΕΙ… ΑΠΟ ΤΟ «ΑΠΑΤΗΛΟ» Ι∆ΑΝΙΚΟ ΤΟΥ ∆ΑΝΕΙΣΜΟΥ, BACK TO BASICS ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ. ΣΤΟΧΟΣ ΟΙ ΚΑΤΑΘΕΤΕΣ!

ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ,ΜΟΝΗ ΨΑΧΝΕΙ… ΑΠΟ ΤΟ «ΑΠΑΤΗΛΟ» Ι∆ΑΝΙΚΟ ΤΟΥ ∆ΑΝΕΙΣΜΟΥ, BACK TO BASICS ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ. ΣΤΟΧΟΣ ΟΙ ΚΑΤΑΘΕΤΕΣ!

Τo 1956 η διαφηµιστική εταιρεία Γκρέ-κα δηµιουργεί µια έντυπη διαφήµιση µε τίτλο «Το χρήµα που κοιµάται», για λογαριασµό του Ταχυδροµικού Τα-µιευτηρίου και των άλλων τραπεζών που δραστηριοποιούνταν τότε στη χώρα. Στόχος της διαφήµισης ήταν

να πείσει τους Έλληνες να βγάλουν τα χρήµατα που είχαν από τα σεντούκια και τα στρώµατα και να τα τοποθετήσουν στις τράπεζες, όπου θα τα αξιοποι-ούσαν εισπράττοντας υψηλούς τόκους, που τότε έφταναν µέχρι και το 10%. Σήµερα, µετά από ένα κύκλο 4 δεκαετιών, κατά τη διάρκεια των οποίων η τραπεζική διαφήµιση πέρασε από τις αξίες της απο-ταµίευσης στο απατηλό ιδανικό του δανεισµού για µια επίπλαστη ευµάρεια, οι τράπεζες γυρίζουν πά-λι στην αρχή και στρέφονται στον καταθέτη και όχι πλέον στον δανειολήπτη.

«THE TIMES THEY ARE A-CHANGIN»Η πρώτη διαφήµιση που µίλησε ξεκάθαρα για

την ανάγκη επαναξιολόγησης αξιών και ιδανι-κών είναι εκείνη του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου, την οποία επιµελήθηκε η διαφηµιστική εταιρεία Gnomi+DraftFCB και εξελίσσεται στα κύρια µέ-σα τους τελευταίους δύο µήνες. Πρόκειται για µια εταιρική καµπάνια, στην οποία ο πρωταγωνιστής επαναξιολογεί το παρελθόν, προβληµατίζεται για τα λάθη του και σκέπτεται ότι σήµερα δεν θα έκανε τις υπερβολές του παρελθόντος. Θα αγόραζε ένα µι-κρότερο αυτοκίνητο ή ένα µικρότερο ψυγείο, αλλά σίγουρα δεν θα άλλαξε τις σταθερές αξίες της ζωής του, όπως είναι η οικογένειά του. Η διαφήµιση προ-σπαθεί να συµπεριλάβει στις σταθερές αυτές αξίες και το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο Το τηλεοπτικό σποτ της διαφήµισης «ντύνεται» µουσικά από το τραγού-δι «The Times they are a-changin» του Bob Dylan, ενδεικτικό της νέας φιλοσοφίας της καµπάνιας.

Η καµπάνια αυτή αποτελεί το πλέον χαρακτηρι-στικό δείγµα της νέας τάσης στην τραπεζική επικοι-

νωνία, την οποία αναδύει η κρίση: Στροφή στους καταθέτες και όχι πλέον στους δανειολήπτες. Οι τράπεζες δίνουν πλέον έµφαση σε δύο στρατη-γικές κατευθύνσεις: Από τη µια προσπαθούν µε εταιρικές καµπάνιες να χτίσουν εικόνα κύρους, δύναµης και ασφάλειας προς τους καταθέτες και από την άλλη δηµιουργούν και λανσάρουν τρα-πεζικά προϊόντα και υπηρεσίες που απευθύνονται σε αυτούς και µόνο: προθεσµιακές καταθέσεις, σύνθετα πακέτα αποταµίευσης σε συνδυασµό µε ασφαλιστικές καλύψεις κ.α. Οι διαφηµίσεις δανεί-ων πάσης φύσεως –καταναλωτικών, στεγαστικών, εορτών, διακοπών, γάµου κ.α.– εξαφανίστηκαν, έστω κι αν µερικές φορές κάποιες τράπεζες επα-νέρχονται σε αυτές –κυρίως διαφηµίζοντας στεγα-στικά δάνεια– όπως π.χ. η Εµπορική Τράπεζα. Η τελευταία προκάλεσε αίσθηση µε την καµπάνια που δηµιούργησε πριν αρκετούς µήνες, µε τίτ-λο «Καληµέρα», στην οποία πρωταγωνιστούσαν πραγµατικά στελέχη της τράπεζας, προσπαθώ-ντας να µιλήσουν κατευθείαν στο συναίσθηµα των πελατών τους, σβήνοντας τους φόβους και τις ανασφάλειές τους. Την καµπάνια δηµιούργησε η διαφηµιστική εταιρεία Frank και αποτέλεσε µια από τις πλέον επιτυχηµένες των τελευταίων χρό-νων, των χρόνων της κρίσης.

Οι αλλαγές των συνθηκών εξαφάνισαν και τον τρόπο που οι τράπεζες µιλούσαν τα προηγούµενα χρόνια στους καταναλωτές µέσα από τις διαφηµί-σεις, όταν εύκολα συναντούσε κανείς σε αυτές το χιούµορ, την ανάλαφρη διάθεση, το εύπεπτο µήνυ-µα. Επρόκειτο για διαφηµίσεις εµπνευσµένες από insights βγαλµένα από τη ζωή των πελατών και όχι από τα γραφεία των τραπεζικών στελεχών. Ήταν εποχές που οι διαφηµιστικές εταιρείες στις καµπά-νιες αυτές χρησιµοποιούσαν κώδικες άλλων κατη-γοριών, κάτι που παλαιότερα ήταν αδιανόητο. Σήµε-ρα εκείνη η περίοδος ηχεί σαν κακόγουστο αστείο. Όπως αναφέρει τραπεζικό στέλεχος µιλώντας στην Επιλογή, «το «χαρούµενο σπίτι στο λιβάδι» ξεφτίζει


BANKING Τραπεζική ΕπικοινωνίαBANKING

110

και τη θέση του παίρνει το «υπεύθυνο σπίτι»». Επιστρέφου-µε απότοµα σε πρότυπα που αναδεικνύουν το κύρος, την ευθύνη και τον βαθµό ασφάλειας της κάθε τράπεζας».

ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ, ΑΥΤΉ Η ΑΓΝΩΣΤΗ Μέχρι πριν λίγα χρόνια ο θεσµός της αποταµίευσης θεω-

ρούνταν ξεπερασµένος και αναχρονιστικός, αφού το status της ζωής του Νεοέλληνα επέβαλλε τη διαρκή κατανάλωση µε δάνεια και πάντως σε καµία περίπτωση την αποταµίευ-ση. Η οικονοµική κρίση όµως άλλαξε άρδην τα δεδοµένα και µάλιστα βίαια. Ο Έλληνας καταναλωτής αναζητά πλέον την εξοικονόµηση για να µπορέσει να αποταµιεύσει, επιδιώ-κει την ασφάλεια, τον αµοιβαίο σεβασµό, επιλέγει ποιον θα εµπιστευθεί και θέλει απλές και ειλικρινείς σχέσεις. Πρόκει-ται για βασικές αρχές που πλέον διέπουν τη διαφήµιση των τραπεζών. Με όλα αυτά είναι πλέον ξεκάθαρο ότι στο άµεσο µέλλον η επικοινωνία στο τραπεζικό περιβάλλον θα στραφεί κυρίως στην κατεύθυνση της προσέλκυσης καταθετών. Η ανάγκη ρευστότητας των τραπεζικών οργανισµών αναµένεται να οδηγήσει σε έναν συνεχώς και πιο έντονο ανταγωνισµό προσέλκυσης αυτών, µε τον φόβο των υπερβολών να παρα-µονεύει. Όπως άλλωστε έγινε και την περίοδο της ανεξέλε-γκτης παροχής δανείων, όταν το χρήµα ήταν φθηνό.

Από την άλλη πλευρά, το νέο τοπίο στην τραπεζική δια-φήµιση δεν θα µπορούσε να µην συµπεριλαµβάνει το δια-δίκτυο και τις εφαρµογές του. Από τη στιγµή που το λεγό-µενο e-banking µπήκε στη ζωή των Ελλήνων, οι τράπεζες στράφηκαν προς την αξιοποίησή του, κυρίως απευθυνόµε-νες στις νεαρότερες ηλικίες 25-44 ετών που είναι εξοικειω-µένες µε τη χρήση του. ∆εν είναι λίγες οι διαφηµίσεις που προβάλλουν τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες που προσφέρουν πλέον οι τράπεζες, όπως οι διαφηµίσεις της Eurobank για το Live Banking – επιµέλεια της διαφηµιστικής εταιρείας Tribe -, και της Τράπεζας Πειραιώς για την winbank, που δηµιούρ-γησε η Bold Ogilvy. Παράλληλα, οι τράπεζες επιδεικνύοντας για άλλη µια φορά γρήγορα αντανακλαστικά, προσπαθούν να δηµιουργήσουν προϊόντα που µπορούν να καλύψουν και τις πλέον εξειδικευµένες ανάγκες των καταναλωτών, όπως αυτές προκύπτουν από την καθηµερινότητα. Χαρακτηριστι-κό παράδειγµα η έντυπη διαφήµιση της Eurobank για τη δυ-νατότητα παροχής δανείου για την αποπληρωµή των έκτα-κτων εισφορών, ακόµα και του λογαριασµού της ∆ΕΗ µε το τέλος ακινήτων.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ Σε µια περίοδο που οι τράπεζες προσπαθούν να δηµι-

ουργήσουν ένα στιβαρό και ουσιαστικό κανάλι επικοινω-νίας µε τους καταναλωτές, µέσα από το οποίο θα καλλι-εργήσουν σχέσεις εµπιστοσύνης και ασφάλειας για τους τελευταίους, ο ρόλος της εταιρικής υπευθυνότητας αναβαθ-µίζεται. Η οικονοµική κρίση και οι επιπτώσεις της έχουν ευ-αισθητοποιήσει περισσότερο από άλλοτε τους Έλληνες, µε

αποτέλεσµα κάθε οργανισµός που επενδύει σε αυτή, µέσα από την εξέλιξη κοινωφελών προγραµµάτων (π.χ. δωρεές, υποτροφίες, προγράµµατα κατά της ανεργίας, περιβαλλοντι-κά προγράµµατα κ.α.), να κερδίζει πόντους στη συνείδησή τους. Ιδιαίτερη θέση σε αυτό το πεδίο έχει και η λεγόµενη «πράσινη ανάπτυξη», στην οποία επενδύουν ολοένα και περισσότερο οι τράπεζες. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η σχετική διαφήµιση της Τράπεζας Πειραιώς που αναφέρεται στην επένδυσή της στο Green Banking µε τις ανάλογες πρω-τοβουλίες της.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, η µεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να αντιµετωπίσουν σήµερα οι τράπεζες και η επικοι-νωνία τους είναι να καταφέρουν να γίνουν πιστευτές σε αυτά που υπόσχονται. Κι αυτό, γιατί η οικονοµική κρίση και όσα την ακολουθούν κλόνισαν την εµπιστοσύνη των καταναλω-τών, µε αποτέλεσµα οι τελευταίοι να έχουν γίνει ιδιαίτερα δύ-σπιστοι απέναντι σε κάθε µήνυµα που λαµβάνουν.

Κάποτε η τραπεζική επικοινωνία

ήταν αυστηρά corporate. Ήταν

η εποχή που η τράπεζα ήταν θε-

σµός. Από το δεύτερο µισό της

δεκαετίας του 1990 οι τράπεζες

από θεσµός έγιναν retail. Άρχι-

σαν να βγάζουν πάσης φύσεως

προϊόντα, κυρίως εξειδικευµένα

δάνεια και να τα διαφηµίζουν µε

hard selling καµπάνιες. Το 2008

ξέσπασε η κρίση και οι τράπεζες

επιστρέφουν και πάλι στην εται-

ρική επικοινωνία.


Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗΣ∆ΑΠΑΝΗΣΑπό το 2000, όταν οι πολίτες της χώρας µπήκαν στο ράλι δανεισµού, η διαφηµιστική δαπάνη των τραπεζών ακολούθησε µια ξέφρενη ανοδική πορεία. Σχεδόν κάθε χρόνο και µέχρι το 2008 η δαπάνη αυξανόταν µε υψηλούς ρυθµούς. Υπήρξαν µάλιστα χρονιές που η αύξηση της δαπάνης ξεπέρασε κάθε προηγούµενο: +38% την περίοδο 2004-2005, +24% την περίοδο 2005-2006, +32% το διάστηµα 2006-2007. Από το 2008 και µετά, όταν η κρίση έκανε την εµφάνισή της, η πορεία αντιστράφηκε: πτώση -8% την περίοδο 2008-2009 και «βουτιά» -28% το διάστηµα 2009-2010. Παρά την διαρκή πτώση όµως, το ισοζύγιο της δεκαετίας 2000-2010 είναι θετικό και φθάνει το +65%: από το 68.248.916 ευρώ που επενδύθηκαν στην τραπεζική διαφήµιση το 2000, φθάσαµε το 2010 στα 112.859.386 ευρώ. Η πτώση συνεχίζεται και το 2011, όπως άλλωστε ήταν αναµενόµενο. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Media Services, το 9µηνο του 2011 οι τράπεζες επένδυσαν στη διαφήµιση 64, 5 εκατ. ευρώ έναντι 75, 3 το 9µηνο του 2010, ποσό που αντιστοιχεί µε µείωση -14%. Η µελέτη της πορείας της δαπάνης ανά µέσο, δείχνει ότι τις µεγαλύτερες απώλειες διαφήµισης τραπεζών είχε το ραδιόφωνο (-30%), η τηλεόραση (-24%), αλλά και τα περιοδικά (-15%). Οι εφηµερίδες είχαν τις λιγότερες απώλειες, της τάξης του 3%. Όπως εκτιµούν παράγοντες της αγοράς, η πτώση θα συνεχιστεί όλο το 2011 και η συνολική µείωση αναµένεται να κυµανθεί από 20-25% σε σχέση µε το ήδη κακό διαφηµιστικά 2010. Κι αυτό γιατί πέραν της ύφεσης, η πρόσφατη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους αναµένεται να ασκήσει ακόµα µεγαλύτερες πιέσεις στη ρευστότητα των τραπεζών και όπως συνηθίζεται, οι περικοπές των τελευταίων θα ξεκινήσουν από τη διαφηµιστική δαπάνη.

ΕΞΕΛΙΞΗ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗΣ∆ΑΠΑΝΗΣ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

2000-2010Έτος Σύνολο

δαπάνης Μεταβολή

(%)

2000 68.248.916 -

2001 56.463.779 -17

2002 61.630.490 +9

2003 69.515.773 +12

2004 73.391.459 +5

2005 101.380.297 +38

2006 125.929.364 +24

2007 167.485.946 +32

2008 172.437.788 +2

2009 157.361.365 -8

2010 112.859.386 -28

Πηγή: Media Services, ποσά σε ευρώ

∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ∆ΑΠΑΝΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝΑΝΑ ΜΕΣΟ - 9ΜΗΝΟ 2010-2011Μέσο 9µηνο 2011

(Ιανουάριος-Σεπτέµβριος)

9µηνο 2010(Ιανουάριος-Σεπτέµβριος)

Μεταβολή(%)

Τηλεόραση 17.388.436 22.997.733 -24

Περιοδικό 5.765.218 6.805.996 -15

Εφηµερίδες 35.127.903 36.494.384 -3

Ραδιόφωνο 6.217.027 8.973.449 -30

Σύνολο 64.498.584 75.271.562 -14

Πηγή: Media Services, ποσά σε ευρώ

BANKING // ∆ιαφήµιση ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΣ // Saatchi & SaatchiBANKING

112

Ο Γιώργος Βελισσάριος, διευθύνων σύµβουλος της Adel Saatchi & Saatchi, δίνει το στίγµα της σηµερινής κατάστασης στον κλάδο, καταγράφοντας προβλήµατα και λάθη του παρελθόντος. Ωστόσο, εκτιµά ότι τώρα είναι η ευκαιρία η διαφηµιστική αγορά να χτιστεί εκ νέου, σε υγιείς αυτή τη φορά βάσεις, που θα της επιτρέψουν στο µέλλον να πορευθεί περισσότερο ορθολογικά. Βασική προϋπόθεση όµως, όπως λέει, είναι η επιστροφή της δια-φήµισης στο καθεαυτό προϊόν της, την Ιδέα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ι∆ΕΑΣ

Εν μέσω αυτής της πρωτοφανούς εντάσεως οικονο-μικής κρίσης, η διαφημιστική αγορά συρρικνώνε-ται δραματικά, αφού βλέπουμε ότι διαφημιστικές εταιρείες κλείνουν, τηλεοπτικά κανάλια κινδυ-νεύουν άμεσα με αναστολή λειτουργίας, έντυπα ασφυκτιούν οικονομικά. Αναρωτιέμαι αν μπορεί κανείς σε αυτό το σκηνικό να μιλήσει για το μέλ-

λον...Ασφαλώς και μπορεί, αυτό είναι νόμος της ζωής. Πράγ-ματι ο διαφημιστικός κλάδος σε πολλά ακολούθησε την παθογένεια της στρεβλής και πλασματικής ανάπτυξης που χαρακτήρισε σχεδόν κάθε κλάδο της ελληνικής οικονομίας τα προηγούμενα χρόνια. Σήμερα μόνη διέξοδο αποτελεί ο ριζικός –σε λευκό χαρτί–, επανασχεδιασμός και επαναπροσ-διορισμός των δομών της, αλλά και του τρόπου λειτουργίας των διαφημιστικών εταιρειών.

Δύσκολο εγχείρημα ακούγεται, τη στιγμή μάλιστα που ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση στην αγορά έχουν και οι ίδιοι οι άνθρωποι της διαφήμισης. Μα κανείς δεν εξαιρείται. Οι ευθύ-νες των ανθρώπων της διαφήμισης είναι μεγάλες γιατί μετα-ξύ άλλων «αποδέχτηκαν» τον σταδιακό εκφυλισμό του επι-πέδου των αμοιβών τους, αλλά και τη θέσπιση παράδοξων και ασταθών βάσεων υπολογισμού των αμοιβών αυτών.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ποιες εναλλακτικές έχει μια διαφημι-στική εταιρεία για να αντιπαρέλθει τις δυσκολίες ή έστω να πε-ριορίσει τους κλυδωνισμούς που επιφέρει η οικονομική κρίση; Μονόδρομος για κάθε διαφημιστική εταιρεία και δρόμος

που ήδη ακολουθούμε στην Adel Saatchi & Saatchi είναι ο εκσυγχρονισμός των δομών μας και η ταυτόχρονη αναβάθ-μιση του επιπέδου των παρεχομένων υπηρεσιών μας. Ακού-γεται –και ως ένα βαθμό είναι– δύσκολο, αλλά οι συνθήκες είναι απόλυτα ώριμες για την ευδοκίμηση ανατρεπτικών πρακτικών στην καθημερινότητά μας. Χρειάζεται επιμονή, προσήλωση και πάθος, αλλά και αταλάντευτη πίστη στις ικανότητες της ομάδας και δίψα για διάκριση. Θέλω, πά-ντως, να επισημάνω ότι οδηγούμαστε σε μέρες όπου η ποι-ότητα του «προϊόντος» μας, δηλαδή της Ιδέας, θα έρθει και πάλι στο προσκήνιο και θα ξαναποκτήσει τη δεσπόζουσα θέση που της αξίζει.

Αυτό είναι σίγουρα θετικό και μακάρι να συμβεί σύντομα. Ωστόσο ρόλο σε αυτό έχει και ο καταναλωτής, ο οποίος σήμερα είναι συνειδητοποιημένος και απαιτεί περισσότερο «προσωπο-ποιημένη επικοινωνία». Αυτό σε ποιους τομείς επηρεάζει τον τρόπο δημιουργικής προσέγγισης και δράσης μιας διαφημιστι-κής εταιρείας; Αυτή η πραγματικότητα αποτελεί πλέον δομι-κό συστατικό κάθε σκέψης, κάθε ιδέας, κάθε πρότασής μας. Ο παθητικός καταναλωτής εξαφανίστηκε κοινωνιολογικά και ταυτόχρονα «ξέμεινε» και από χρήματα, οπότε η διαδρα-στικότητα σε ότι κι αν κάνουμε και η απόλυτα «προσωπο-ποιημένη επικοινωνία» δεν είναι το μέλλον, είναι το παρόν. Η διαφημιστική εταιρεία, λοιπόν, πρέπει να είναι ταχύτατη στην παρακολούθηση των νέων ρευμάτων και τάσεων που αναπτύσσονται στην κοινωνία και να μπορεί να τις φιλτρά-ρει, να τις εξατομικεύει και να τις αξιοποιεί.


Αναφερθήκατε προηγουμένως στην Ιδέα και στην ευκαιρία που έχει σήμερα να βρεθεί στο πρώτο πλάνο στο επιχειρείν της διαφημιστι-κής εταιρείας. Υπάρχει όμως σήμερα στην πράξη, αυτή η Ιδέα; Αν και συμφωνώ από-λυτα με τη διαπίστωση, δυστυχώς η εξαιρε-τική «ιδέα» εξακολουθεί να είναι είδος σε ανεπάρκεια, σπάνιο και πολύτιμο. Πιστεύω όμως ότι, όταν υπάρχει πάντα βρίσκει τον τρόπο να ξεχωρίσει. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα.

Πιστεύετε στην καινοτομία; Την έννοια της καινοτομίας πολλοί την ενστερνίζονται, αλλά λίγοι την εφαρμόζουν. Απαιτούνται τελικά κάποιες προδιαγραφές για μια εταιρεία και τους ανθρώπους της, ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν καινοτομίες; Σαφώς και πιστεύω στην καινοτομία. Ωστόσο για μπορέσει μια εταιρεία να την εφαρμόσει και να την ακολουθήσει απαι-τούνται κάποιες προδιαγραφές. Και η βασικότερη είναι η συνεχής, συστηματική και κοπιώδης αμφισβήτηση κάθε «δεδομένου». Η ανάγκη για καινοτομία είναι το μόνο πραγ-ματικό αντίδοτο στην κρίση. Ανατροπή της «πεπατημένης», επανάσταση της σκέψης παντού.

Οι νομοθετικές απαγορεύσεις και οι περιορισμοί που επιβλή-θηκαν στο πρόσφατο παρελθόν στη διαφήμιση, όπως π.χ. στη διαφήμιση καπνού ή στη διαφήμιση τροφίμων και ποτών, εκτι-μάτε ότι έκαναν κακό στη διαφήμιση; Και εν τέλει, για τη δι-εύρυνση αυτών των περιορισμών εκτιμάτε ότι έχουν ευθύνη και οι άνθρωποι της διαφήμισης, που ίσως δεν μπόρεσαν να αποδείξουν ότι μπορούν να λειτουργήσουν αυτορρυθμιστι-κά; Όχι, διαφωνώ, δεν έχουν ευθύνη σε αυτό το κομμάτι. Θεωρώ ότι ο κλάδος της διαφήμισης είναι φωτεινός και

πρωτοπόρος σε θέματα αυτοδέσμευσης και δεοντολογίας. Οι περιορισμοί αποτελούν συχνά αποτέλεσμα πολιτικών πα-ρεμβάσεων και συγκρούσεων συμφερόντων και προσωπικά είμαι ισχυρά αντίθετος με τους περισσότερους από αυτούς.

Οι διαφημιστικές εταιρείες που θα επιβιώσουν μετά την κρίση, ποια χαρακτηριστικά θα έχουν; Οι εταιρείες που θα επιβιώ-σουν είναι αυτές που θα αφουγκραστούν πρώτες την ανά-γκη για επανασχεδιασμό και που θα επιδείξουν ταχύτητα και ευελιξία στην εφαρμογή του. Θα υπάρξει σίγουρα συ-γκέντρωση δυνάμεων και ευνοημένα θα είναι τα μεγάλα και τα μικρά σχήματα πιέζοντας έτσι τα μεσαίου μεγέθους.

Και ο ρόλος των ψηφιακών μέσων και του διαδικτύου ποιος θα είναι; Σαφώς και θα είναι πρωταγωνιστικός. Θα έλεγα μάλι-στα ότι πλησιάζει ελπίζω, η ώρα που θα καταργήσουμε τη διάκριση σε παραδοσιακή και μη παραδοσιακή διαφήμιση. Η διαφημιστική λειτουργία είναι μία και αδιαίρετη και έχει στην καρδιά της την ανάγκη για προώθηση των προϊόντων, η οποία δεν πρόκειται να εκλείψει ποτέ.

Η Adel Saatchi & Saatchi αποτελεί μια από τις ιστορικές διαφημιστικές

εταιρείες της χώρας. Είναι η πρώτη που

εισήγαγε το marketing και την έρευνα στην

Ελλάδα, ενώ παράλληλα ήταν αυτή που

καθιέρωσε στο ραδιόφωνο τις εκπομπές

συνεχείας, πριν αρκετά χρόνια. Ίσως όμως, η

πιο σημαντική της διάκριση είναι το γεγονός ότι

αποτελεί τη μοναδική ελληνική διαφημιστική

εταιρεία που στο Διεθνές Φεστιβάλ Διαφήμισης

των Καννών κέρδισε Χρυσό Λιοντάρι, το

1992, με μια εκπληκτικής εμπνεύσεως έντυπη

διαφήμιση για το τσιγάρο Silk Cut. Σήμερα,

η εταιρεία βιώνει και αυτή τις συνέπειες της

οικονομικής κρίσης και μάλιστα ιδιαίτερα

έντονα, δεδομένου ότι ο διαφημιστικός κλάδος

έχει υποστεί ισχυρότατα χτυπήματα από αυτή.

Η ΕΛ

ΛΗΝΙ

ΚΗ Ο

ΙΚΟ

ΝΟΜ

ΙΑΣΕ

ΑΡΙ

ΘΜ

ΟΥ

Σ

Εξαιρετικά χρήσιµη για τον εµπορικό σχεδιασµό και την εξυπηρέτηση επιχειρηµατικών στόχων, για την άσκηση κάθε πολιτικής. Χρησιµοποιείται από τους ηγετικούς παράγο-ντες και τα στελέχη της επιχειρηµατικής, πολιτικής, διοικητικής και επιστηµονικής ζωής της χώρας. Μοναδική στον χώρο των στατιστικών δεδοµένων και οικονοµικών στοιχεί-ων και δίγλωσση (ελληνικά - αγγλικά). 231 πίνακες σε 12 θεµατικές ενότητες µε συστη-µατική εσωτερική κατάταξη και χρηστικό ευρετήριο. Εναλλακτική on line πρόσβαση σε συνδροµητές µέσω του economics.gr, µε συνεχή ενηµέρωση.

Σε digital edition, 35€ (flash required). Έντυπη έκδοση, 65€.τελευταία ενηµέρωση στοιχείων έντυπης έκδοσης 30/9.

ΕΛΛΑΔΑ-ΕΕ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ

ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΤΙΜΕΣ

ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

ΝΟΜΙΣΜΑ-ΠΙΣΤΗ


ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ -ΥΓΕΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΕ Α

ΡΙΘ

ΜΟ

ΥΣ ΕΛΛΑΔΑ-ΕΕ


ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

ΝΟΜΙΣΜΑ-ΠΙΣΤΗ


ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ -ΥΓΕΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Kυκλοφορεί Παραγγελίες:210 640 1850

dtp

adv-link

www.economics.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΙΔΙΟΤΗΤΑ:


ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

Κατηγορία Συνδρομής Ετήσια Διετής

Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 € 160 €

Τράπεζες - Ασφάλειες - Δημόσιο 125 € 225 €

Φοιτητές(αποστολή φοιτητικής ταυτότητας) 48 € 88 €

Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισμοί - Πρεσβείες - Βιομηχανικά & Επιχειρηματικά Συγκροτήματα

Συνδρομή Εξωτερικού 165 € 275 €

Συνδρομή φοιτητών εξωτερικού(αποστολή φοιτητικής ταυτότητας) 115 € 185 €

Στις τιμές περιλαμβάνεται Φ.Π.Α. 5%



ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:

ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ:ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 786 (ALL MEDIA A.E.)ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.)ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.)ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούμε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)

ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ

ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: ..............................................................................................................................................

Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: .................................................................

ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: ..............................................................................................................................................

Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: ................................................................. Καποδιστρίου 2 & Λεωφ. Δημοκρατίας 83, 154 51, Νέο Ψυχικότηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850, [email protected]

Το πακέτο συνδροµής περιλαµβάνειτα 6 διµηνιαία τεύχη της Ε και τις ετήσιεςεκδόσεις της. Επιπλέον, παρέχεται 20% έκπτωση στις online βάσεις δεδοµένωντου economics.gr

∆ ε ί τ ε π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς γ ι α τ η ν Ε Π Ι Λ Ο Γ Η κ α ι τ ι ς ε τ ή σ ι ε ς ε κ δ ό σ ε ι ς τ η ς A L L M E D I A σ τ ο e p i l o g i m a g . g r

Γίνετε συνδροµητής στην Ε

ΜΗ

ΧΑ

ΝΙΣ

ΜΟ

Ι ΤΟ

Υ Χ

ΡΗ

ΜΑ

ΤΟΣ

ΔΕ

ΚΕ

ΜΒ

ΡΙΟ

Σ 2

01

1

ΓΝΩ

ΣΗ

• Ε

ΠΕΝ

ΔΥΣ

Η •

ΑΝ

ΑΠ

ΤΥΞ

Η •

ΑΞ

ΙΑ •

KN

OW

LED

GE

• IN

VES

TMEN

T •

DEV

ELO

PMEN

T

VA

LUE

ΓΝ

ΩΣ

Η •

ΕΠ

ΕΝΔ

ΥΣ

Η •

ΑΝ

Α

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ • ΕΤΟΣ 21ο • ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

&Μια πολυτάραχη διαδροµή προς την αλλαγή, που θα έρθει,

νοµοτελειακά, µέσα από την κρίση&Ο χρόνος, το χρήµα τα δεσµά της ύφεσης

dtp

adv-link

www.nbg.gr

EPILOGI / MONEY MECHANISMS (December 2011)

Documents

Transcript of EPILOGI / MONEY MECHANISMS (December 2011)