Endustriyel Atik Malzemelerin Karayollarinda Kullanimi Utilization of Industrial Waste Materials in...

8/3/2019 Endustriyel Atik Malzemelerin Karayollarinda Kullanimi Utilization of Industrial Waste Materials in Highway Constructi

1/128

Anabilim Dal: NAAT MHENDSL

Program: ULATIRMA MHENDSL

STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

ENDSTRYEL ATIK MALZEMELERN

KARAYOLLARINDA KULLANIMI

YKSEK LSANS TEZ

Grel Afife ALAR

EYLL 2007


2/128

STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

ENDSTRYEL ATIK MALZEMELERN

KARAYOLLARINDA KULLANIMI

YKSEK LSANS TEZGrel Afife ALAR

501031409

EYLL 2007

Tezin Enstitye Verildii Tarih : 14 Eyll 2007Tezin Savunulduu Tarih : 25 Eyll 2007

Tez Danman : Prof. Dr. Emine AAR

Dier Jri yeleri : Prof. Dr. Abdullah Hilmi LAV (.T.)

r. Gr. Dr. Mustafa Sinan YARDIM (Y.T.)


3/128

ii

NSZ

Lisans ve yksek lisans eitimim srasnda her zaman yanmda olan, tez aamasnda

aramzdan ayrlan, hayatn hep olumlu ynlerini gren ve gsteren deerli hocam

Sayn Prof. Dr. Gven ZTAn ansna

Tez almalarm srasnda bana destek olan, yapc eletirileri, yorumlaryla yol

gsteren hocam Sayn Prof. Dr. Emine AARa sonsuz teekkrlerimi sunarm.

almalarm srasnda beni anlay ve sabrla karlayan aileme ok teekkr ederim.

Akademik bilgiye deer veren Kayalarnaat A.. ynetim kurulu bakan yardmcs

Sayn Recep Ali KAYAya ve efim Sayn Nejdet GRFTNOLUna gsterdikleri

anlaytan dolay iten teekkrlerimi sunarm.

Eyll 2007 Grel Afife ALAR


4/128

iii

NDEKLER

NSZ iiNDEKLER iiiTABLO LSTES viEKL LSTES viiiZET ixSUMMARY xi

1. GR 1

2. ESNEK YOL STYAPISI TABAKALARI 4

2.1. Giri 42.2. Taban Zemini 72.3. Alt temel Tabakas 82.4. Temel Tabakas 9

2.4.1. Granler Temel 102.4.2. Plent-Miks Temel 112.4.3. imento Balaycl Granler Temel 12

2.4.4. Bitml Temel 132.5. Kaplama Tabakalar 152.5.1. Yzeysel Kaplamalar 152.5.2. Bitml Scak Karm Kaplama Tabakalar 17

3. KARAYOLLARINDA KULLANILAN ENDSTRYEL ATIKMALZEMELER 21

3.1. Giri 213.2. Termik Santral Atklar 23

3.2.1. Uucu Kller 25

3.2.1.1. Uucu Kln Fiziksel zellikleri 263.2.1.2. Uucu Kln Kimyasal zellikleri 273.2.1.3. Uucu Kln Mhendislik zellikleri 293.2.1.4. Uucu Kllerin Karayollarnda Kullanlmas 31

3.2.2. Kmr Taban Kl & Kazan Crufu 343.2.2.1. Taban Kl ve Kazan Crufunun Fiziksel zellikleri 343.2.2.2. Taban Kl ve Kazan Crufunun Kimyasal zellikleri 363.2.2.3. Taban Kl ve Kazan Crufunun Mhendislik zellikleri 373.2.2.4. Taban Kl ve Kazan Crufunun Karayollarnda Kullanlmas38

3.2.3. Deslfojips Atklar 383.3. Kat Atk Yakma Tesisi Uucu Klleri 40

3.3.1. Kat Atk Yakma Tesisi Uucu Kllerinin Fiziksel zellikleri 413.3.2. Kat Atk Yakma Tesisi Uucu Kllerinin Kimyasal zellikleri 42


5/128

iv

3.3.3. Kat Atk Yakma Tesisi Uucu Kllerinin KarayollarndaKullanlmas 43

3.4. Yksek Frn ve elikhane Crufu 433.4.1. Cruflarn Fiziksel zellikleri 453.4.2. Cruflarn Kimyasal zellikleri 47

3.4.3. Cruflarn Mhendislik zellikleri 473.4.4. Cruflarn Karayollarnda Kullanlmas 493.5. Hurda Lastikler 51

3.5.1. Hurda Lastiklerin Fiziksel zellikleri 533.5.2. Hurda Lastiklerin Kimyasal zellikleri 553.5.3. Hurda Lastiklerin Mhendislik zellikleri 563.5.4. Hurda Lastiklerin Karayollarnda Kullanlmas 57

3.6. Cam Atklar 593.6.1. Cam Atklarnn Fiziksel zellikleri 593.6.2. Cam Atklarnn Kimyasal zellikleri 603.6.3. Cam Atklarnn Mhendislik zellikleri 61

3.6.4. Cam Atklarnn Karayollarnda Kullanlmas 623.7. Mermer Atklar 63

3.7.1. Atk Mermer Tozunun Fiziksel,Mekanik,Kimyasal zellikleri 653.7.2. Mermer Atklarnn Karayollarnda Kullanlmas 65

4. ENDSTRYEL ATIK MALZEMELERN KARAYOLLARINDAKULLANILMASI ZERNE DNYADA GEREKLETRLMARATIRMALAR VE UYGULAMALAR 67

4.1. Uucu Kller 674.1.1. Bitml Scak Karmlarda Mineral Filler Olarak Kullanlmas 674.1.2. Stabilize Temel ve Alt Temel Tabakalarnda Kullanlmas 68

4.1.3. Taban Zemini Stabilizasyonunda Kullanlmas 714.1.4. Taban Zemininde Dolgu Malzemesi Olarak Kullanlmas 73

4.2. Cruflar 734.2.1. Bitml Scak Karmlarda Agrega Olarak Kullanlmas 744.2.2. Alt temel ve Temel Tabakalarnda Kullanlmas 744.2.3. Taban Zemininde Kullanlmas 75

4.3. Hurda Lastikler 764.3.1. Bitml Scak Karmlarda Kullanlmas 784.3.2. Taban Zemininde Dolgu Malzemesi Olarak Kullanlmas 78

4.4. Cam Krklar 82

5. ENDSTRYEL ATIK MALZEMELERN KARAYOLLARINDAKULLANIMI ZERNE TRKYE'DE GEREKLETRLMARATIRMALAR 84

5.1. Uucu Kller 845.1.1. Bitml Scak Karmlarda Mineral Filler Olarak Kullanlmas 855.1.2. Stabilize Temel, Alt Temel ve Taban Zemininde Kullanlmas 87

5.2. Cruflar 885.2.1. Bitml Scak Karmlarda Agrega Olarak Kullanlmas 895.2.2. Granler Alt temel ve Temel Tabakalarnda Kullanlmas 94

5.3. Hurda Lastikler 95

5.4. Cam K

r

klar

985.4.1. Bitml Scak Karmlarda Agrega Olarak Kullanlmas 985.4.2. Yol Gvenlii Asndan Deerlendirilmesi 99


6/128

v

5.5. Mermer Atklar 101

6. SONU VE TARTIMA 103

KAYNAKLAR 107

ZGEM 115


7/128

vi

TABLO LSTES

Sayfa No

Tablo 2.1 Alt Temel Malzemesi Gradasyon Limitleri...... 8Tablo 2.2 Alt Temel Malzemesinin Fiziksel zellikleri.. 9Tablo 2.3 Alt Temel Sktrma Kriterleri 9Tablo 2.4 Kaba Agregann Fiziksel zellikleri 10Tablo 2.5 nce Agregann Fiziksel zellikleri. 10

Tablo 2.6 Granler Temel Tabakas

Gradasyon Limitleri 11Tablo 2.7 Granler Temel Tabakas Sktrma Kriterleri 11Tablo 2.8 Plent-Miks Temel Tabakas Gradasyon Limitleri 12Tablo 2.9 Plent-Miks Temel Tabakas Sktrma Kriterleri 12Tablo 2.10 imento BalayclGranler Temel Tabakas Gradasyon

Limitleri.. 13Tablo 2.11 Bitml Temel Tabakas Gradasyon Limitleri. 13Tablo 2.12 Bitml Temel Tabakasnda Kullanlan Kaba Agregann

zellikleri. 14Tablo 2.13 Bitml Temel Tabakasnda Kullanlan nce Agregann

zellikleri. 14

Tablo 2.14 Bitml Temel Tasarm ltleri 15Tablo 2.15 Agregalarn zellikleri. 16Tablo 2.16 Binder Tabakas iin Gradasyon Limitleri... 17Tablo 2.17 Anma Tabakas iin Gradasyon Limitleri.. 17Tablo 2.18 nce Agregann zellikleri... 18Tablo 2.19 Kaba Agregann zellikleri.. 19Tablo 2.20 Mineral Fillerin Gradasyon Limitleri ve Gereken Dierartlar.. 19Tablo 2.21 Asfalt Betonu Tasarm ltleri.. 20Tablo 3.1 Trkiyede ki Uucu Kllerin Younluklar 27Tablo 3.2 ASTM C 618 Standartlar. 27Tablo 3.3 Puzolanlarn Snflandrlmas.. 28

Tablo 3.4 Deiik Kmr eitlerinden retilen Uucu Kllerin KimyasalYaps 29

Tablo 3.5 Taban Kl ve Kazan Crufunun Tane Boyutu Dalmlar... 35Tablo 3.6 Taban Kl ve Kazan Crufunun Tipik Fiziksel zellikleri... 35Tablo 3.7 Taban Kl ve Kazan Crufu Numunelerinin Kimyasal

Bileimleri.... 36Tablo 3.8 Taban Kl ve Kazan Crufunun Tipik Mekanik

zellikleri..... 37Tablo 3.9 Deiik Endstri Kollarnda Elde Edilen Allar. 39Tablo 3.10 Kat Atk Yakma Tesisi Klnn Fiziksel zellikleri. 41Tablo 3.11 Kat Atk Yakma Tesisi Klnn Kimyasal Bileimi.. 43

Tablo 3.12 Cruflarn Fiziksel zellikleri.. 46Tablo 3.13 Erdemir Cruflarnn Fiziksel zellikleri 46


8/128

vii

Tablo 3.14 Cruflarn Kimyasal Bileimleri . 47Tablo 3.15 Cruflarn Mekanik zellikleri.... 48Tablo 3.16 Erdemir Crufunun Mekanik zellikleri. 48Tablo 3.17 Kauuk Bileimi... 55Tablo 3.18 Hurda Lastiklerin Mekanik zellikleri 57

Tablo 3.19 Cam Krntlarnn Fiziksel zellikleri. 60Tablo 3.20 Cam Krntlarnn Gradasyon Deerleri.. 60Tablo 3.21 Cam Atklarnn Kimyasal Bileimleri. 61Tablo 3.22 Cam Atklarnn Mekanik zellikleri... 62Tablo 3.23 Mermer Tozunun Termal letkenlik Deerleri. 62Tablo 3.24 Mermer Tozunun Kimyasal Bileimi... 65Tablo 4.1 Zemin Numunelerinin Mekanik zellikleri. 72Tablo 4.2 Deiik Oranlarda Uucu Kl-Su Karmlarnn CBR Deerleri... 72Tablo 4.3 styap Modellerinde Kullanlan Malzemeler ve Tabaka

Kalnlklar 75Tablo 4.4 North-Yarmouth Arazi Deneyindeki Tabakalarn Kalnlklar 79

Tablo 5.1 Trkiyede Kmrle alan Termik Santraller... 84Tablo 5.2 Ta tozu, imento ve Uucu Kl Fillerli Anma Tabakasnn

Marshall Deney Sonular 86Tablo 5.3 Geleneksel Mineral Fillerli ve Uucu Kll Karmlar ait

Stabilite ve Optimum Bitm Yzde Deerleri. 87Tablo 5.4 Serbest Basn Mukavemet Deerleri.. 87Tablo 5.5 Bitml Karmlarda Kullanlan Agrega Granlometrileri 89Tablo 5.6 Bitml Karmlarla Hazrlanan Marshall Briketlerindeki Agrega

Yzdeleri ve zgl Arlk Deerleri.. 90Tablo 5.7 Bir ve ki Numaral Marshall Numunelerinin Deney Sonular.. 90Tablo 5.8 elikhane Crufunun Younluk, Gzenek ve Su Emme Deerleri. 91Tablo 5.9 elikhane Crufunun Mekanik zellikleri.. 91Tablo 5.10 Marshall Deneyi Sonular... 92Tablo 5.11 Marshall Deerleri 93Tablo 5.12 Bitml Karmlarda Kullanlan Agregalarn Akma ve Stabilite

Deerleri... 94Tablo 5.13 Bitml Karmlarn Rijitlik ve Snme Sertlii Modlnn

Deerleri... 94Tablo 5.14 Optimizasyon Deerleri... 96Tablo 5.15 Katksz Numunelere ait Marshall Tasarm Sonular. 97Tablo 5.16 Cam Katkl Numunelerin Marshall Stabilite Deerleri.. 99

Tablo 5.17 Cam K

r

klar

n

n Parlakl

k ve Yans

ma Deneylerinin Sonular

. 100


9/128

viii

EKL LSTES

Sayfa No

ekil 2.1 Esnek styap Enkesiti. 6ekil 3.1 Yol styaplarnda Kullanlan Endstriyel Atk Malzemelerin

Snflandrlmas... 22ekil 3.2 Tabn Zeminde Kullanlan Endstriyel Kat Atk Malzemeler. 23ekil 3.3 Uucu Kln Elektro Filtreli Kuru Tabanl Kazanda

retilmesi. 24

ekil 3.4 Uucu Kln Siklon ileToplanmas... 25

ekil 3.5 Kat Atk Frn. 40ekil 3.6 Gradasyon Erisi.. 42ekil 3.7 Yksek Frn ve elikhane Cruflarnn Oluum Diyagram.. 44ekil 3.8 Hurda Lastikler Geri Dnm Diyagram. 52ekil 3.9 Lastiklerin Kimyasal Bileimleri. 55ekil 4.1 Avrupa lkelerinde Hurda Lastiklerin Kullanm Oran.. 76ekil 4.2 ABDde Hurda Lastiklerin Kullanm Oran. 77ekil 4.3 Hurda Lastiklerin Kullanm Alanlarna Gre Dalm... 78ekil 4.4 North-Yarmouth Yolunun Enkesiti.. 79


10/128

ix

ENDSTRYEL ATIK MALZEMELERN KARAYOLLARINDAKULLANIMI

ZET

Atk olarak elde edilen eitli rnlerin depolanmas veya doaya terk edilmesi ok

byk glkler yaratmakta, evre kirlilii dahil topluma byk sorunlar

getirmektedir. Gnmzde, eitli rnlerin retimi srasnda elde edilen yan rn

veya atklarn deerlendirilmesi zerine eitli almalar yaplmaktadr. Atklar,

yeni rnlerin elde edilmesinde veya mevcut rnlerde katk maddesi olarak

kullanlabilmektedir. Atk malzeme ve yan rnlerin deerlendirilmesi, hem ok

kstl olan doal malzemelerin kullanmn azaltarak doann tahrip edilmesini

nlemekte, hem de malzemelerin atlmak zere depolanmas durumunda evrede

oluacak problemleri en aza indirmektedir. Bu nedenle; endstriyel atklarn eitli

kullanm alanlarnda deerlendirilerek lke ekonomisine kazandrlmas

gerekmektedir.

Son yllarda, endstriyel atklarn karayolu tabakalarnda deerlendirerek ortadan

kaldrlmalar iin yaplan almalar yaygnlamtr. Termik santrallerde elektrik

retimi srasnda oluan uucu kller, demir elik fabrikalarnda retim srasnda

oluan cruflar, hurda otomobil lastikleri, cam krklar ve mermer tozlar

karayollarnda bitml scak karm kaplamalarndan taban zeminine kadar her

tabakada, geleneksel malzemelerin zelliklerini salad

klar

mddetekullanlabilirler.

Bu tez almasnn amac, endstriyel kat atk malzemelerin performanslar

bakmndan teknik avantajlarn tantmak ve yalnzca bir atk maddesi olarak bilinen

bu malzemelerin aslnda yol malzemeleri olarak deerlendirildiinde elde edilecek

evresel, ekonomik ve teknik faydalar belirtmektir.

Tezin ilk blmnde al

man

n nemi, amac

ve kapsam

a

klanm

t

r. kinci blmde, esnek yol styap tabakalar hakknda genel bilgi verilmi ve bu


11/128

x

tabakalarda kullanlan malzemelerin salamas gereken artname limitleri

belirtilmitir.

Karayollarnda kullanlan endstriyel atklarn tanmlar ile fiziksel, kimyasal ve

teknik zellikleri nc blmde anlatlmtr. Malzemelerin kullanld tabakalar,

kullanm miktarlar, kullanm srasnda dikkat edilmesi gerekenler belirtilmitir.

Drdnc ve beinci blmlerde, yurtdndaki karayollarnda kullanm yaygn olan,

Trkiyede de kullanm potansiyeli bulunan endstriyel atklar seilip,

karayollarnda kullanm zerine gerekletirilmi almalar aklanmtr.

Sonu blmnde, karayollarnda kullanlan endstriyel atklarn genel

deerlendirilmesi yaplm ve neriler sunulmutur. Karayollarnda bu atk

malzemelerin kullanlmasyla, hem yollarn performanslarnn iyiletirildii ve

maliyetlerinin azaltld hem de evresel sorunlarn zmlenebilecei

vurgulanmtr.


12/128

xi

UTILIZATION OF INDUSTRIAL WASTE MATERIALS IN HIGHWAY

CONSTRUCTION

SUMMARY

Storage or throwing over to the nature of various products gained in the form of

waste creates great difficulties and lead to great problems including environmental

pollution in the civilization. Today, various studies are conducted to recycle wastes

and by-products gained during the manufactory of various products. Wastes can be

used to obtain new products or as an additional substance in the present products.

Recycle of wastes and by-products both prevents damage to the nature and reduces

the occurrence of environmental problems to a minimum level by reducing the usage

of very scarcely found natural substances. Thus, it is important that industrial wastes

be gained to state economy through being recycled for various uses.

In recent years, studies on removing wastes through recycling on highway layers are

extended. Fly ashes occurred during the production of electricity in coal-fired power

stations, slags occurred during the production in iron-steel factories, scrap tyres,

waste glasses and marble dusts can be used in any layer from bitumen hot-mix

pavements to subgrade as long as they provide characteristics of traditional materials.

The purpose of this thesis is to introduce technical advantages of the industrial solid

waste materials in terms of their performances and environmental, economic and

technical advantages of these materials-only known as a simple waste material- when

they are used as road materials.

In the first chapter of the thesis, the importance, purpose and scope of the study are

explained.


13/128

xii

In the second chapter of the thesis, a general information related to flexible pavement

is given and specification limits required for the materials used in these layers are

explained.

In the third chapter definitions of industrial wastes used in highway construction andphysical, chemical and technical characteristics of these wastes are described. The

layers on which materials are used, their quantities and considerations during the

usage are specified.

In the fourth and fifth chapters, industrial wastes commonly used in highway

construction abroad and having the potential of use in Turkey are selected and the

studies conducted on their use in highway construction are explained.

In the conclusion chapter, a general evaluation of industrial wastes used in highway

construction is given and suggestions are made upon. It is emphasized that the use of

these waste materials in highway construction enhances the performance of the

roads, reduces the costs and solves environmental problems. .


14/128

1

1. GR

Dnyadaki doal kaynaklar; yllar getike nfus artna ve hzl sanayilemeye

bal olarak azalrken, gereklilikleri her geen gn artmaktadr. Buna karlk, enerji

ve doal kaynaklarn tketilmesiyle atk malzeme oluumu da oalmaktadr. Doal

malzemeleri kullanmak yerine, bu malzemelerin retimi ve ilenmesi srasnda

oluan yan rnleri ve atk malzemeleri yeniden deerlendirilerek kullanmak

gerekmektedir. Bylelikle doal kaynaklarn verimli kullanmyla enerji tasarrufusalanmaktadr. Ayrca atk malzemelerin atlmak zere depolanmas durumunda

evreye vermi olduu zarar da en aza indirgenmi olmaktadr. Bylece lke

ekonomisine de uzun vadede byk faydalar salanmas mmkn olacaktr.

Dnyada endstriyel atklarn, karayolu inaatlarnda kullanm son yllarda

yaygnlamtr. Endstriyel atklar, karayolu tabakalarnda deerlendirilerek ortadan

kaldrlabilmektedir. Karayollarnda, anma ve binder tabakalarnda, temel ve alt

temel tabakalarnda ve taban zemininde (dolgu malzemesi olarak) kullanlabilirler.

Bunun yan sra rijit st yaplarda da imento betonunda agrega veya tamamlayc

imento malzemesi olarak da kullanlabilmektedirler.

1973 ylndaki petrol krizi sonrasnda, tek bir ham petrol kaynana bal olan birok

rafineri birden fazla kaynaktan gelecek hammaddeyi ilemek zorunda kalmtr.

Bylelikle st yap karmlarnda kullanlan balaycda olmas gereken zellikleri

salamakta glkler yaanmaya balanmtr. Dier taraftan baz endstriyel

atklarn ortadan kaldrlabilmesi ya da baka bir yere tanmas konusunda evreci

ve ekonomik basklar olumutur. Sonu olarak, endstriyel atklarn bitml

balayc olarak deerlendirilmesine, balayc malzemeden beklenen zelliklere

ulamas iin modifikasyon ilemi uygulanmasna karar verilmitir. evreye zarar

veren atk plastiklerin ve kauuklarn deerlendirilmesi ve polimer

modifikasyonunda kullanlmas dnyada gittike yaygnlamaktadr. Bu almada,

ierisinde (%65 orannda) yapay elastomer snfndan sentetik-butodien kopolimer


15/128

2

(SBR) yapay kauuunu bulunduran hurda lastikler hakknda yaplan almalar

aklanacaktr.

Bitml scak karmlarda, demir-elik endstrisinin yan rn olarak oluan

yksek frn crufu ve elikhane cruflar, kmr ile alan termik santrallerde

oluan kazan crufu ve kmr taban kl, kat atk yakma tesisinde oluan kller,

cam endstrisinin at olan cam krklar ince agrega yerine kullanlabilmektedir.

Bylelikle hem karmn performans arttrlmakta hem de doal agregalarn

tketimi azaltlp, endstriyel atk malzemelerin ikincil hammadde olarak kullanm

salanmaktadr. Ayn zamanda bu endstriyel atk malzemeler, granler temel ve alt

temelde de kullanldklarnda geleneksel agregadan beklenen zellikleri

salamaktadrlar.

Son yllarda evreyi korumann neminin anlalmas ile baz ta ocaklar

kapatlmtr. Bunun sonucunda; asfalt betonunda mineral filler olarak kullanlan ta

tozunun bulunmas zorlamtr, bu geleneksel malzeme yerine uucu kller, imento

ve kire frn tozlar, mermer atklar mineral filler olarak kullanlabilmektedir.

Tama gc zayf zeminlerin fiziksel zelliklerini iyiletirmek ve tama gcn

arttrmak iin bata uucu kl olmak zere eitli endstriyel atklarkullanlmaktadr. Uucu kller, hurda lastikler sktrldklar zaman dk birim

hacim arlklara sahip olmaktadr. Bu nedenle, belirtilen atklarn yollarda hafif

dolgu malzemesi olarak kullanmyla oturma ve tama gc problemleri

zmlenebilmektedir.

Bu tez almasnn amac, endstriyel kat atk malzemelerin performanslar

bakmndan teknik avantajlarn tantmak ve atk madde olarak bilinen bu

malzemelerin aslnda yol malzemeleri olarak deerlendirildiinde elde edilecek

evresel, ekonomik, teknik avantajlar belirtmektir.

Endstriyel atk malzemelerin karayollarnda kullanlmasyla, hem yollarn

performanslar iyiletirilmekte hem de maliyetleri azaltlmaktadr. Ayn zamanda bu

atk malzemelerin yollarda deerlendirilmesiyle, bunlarn byk miktarlarda

depolanmas nlenip, evresel sorunlar zmlenebilmektedir.

Bugne kadar yap

lan al

malara bak

ld

nda, endstriyel at

klarla oluturulan yolkarmlarnda elde edilen mekanik zellikler, ounlukla bu atklarn karayolu


16/128

3

yapsnn her tabakasnda yeterli gvenlikle kullanlabileceini gstermektedir. Bu

atklarn potansiyel kullanm, reticiden tketiciye kadar herkesi ilgilendirmektedir.

Aratrmaclar, mhendisler ve sanayiciler, yaplan almalarda elde ettikleri bilgi

ve deneyimleriyle malzemelerin zelliklerini, kullanlaca tabakalara gre kullanm

miktarlarn belirlemelidirler. Bu malzemelerin kullanmna bal olarak hangi

kstlamalarn olacana da dikkat edilmelidir. Trkiyede de olduka byk

miktarlarda, istenilen zelliklerde ad geen atklar olumaktadr; ancak kullanmnn

yaygnlatrlmas gerekmektedir.


17/128

4

2. ESNEK YOL STYAPISI TABAKALARI

2.1 Giri

Yolun trafik yklerini tayan ve gerilmeleri datmak zere, yolun taban yzeyi

zerine yerletiren tabakal sisteme styap ad verilir. Yol styapsn esnek ve rijit

styaplar olarak iki ana gruba ayrmak mmkndr.

lkemizde ok byk lde esnek styaplar kullanlmaktadr. Esnek styaplar,

anma tabakas, binder tabakas, temel tabakas ve alt temel tabakalarndan

olumaktadr.

Taban zemini zerine oturan esnek yol styapsnn baars, tabakalarn ve taban

zeminin artnamelere uygun ekilde projelendirilip, ina edilmesine baldr.

Anma ve binder tabakalar bitml karmlardan olumaktadr. Ancak, yoldakiar tat trafiine ve trafik hacmine bal olarak temel tabakas da bitml

karmlardan oluabilir. lkemizde granler malzeme kayna olduka fazla olduu

iin, temel ve alt temel tabakalarnda granler malzeme yaygn olarak

kullanlmaktadr. Dingil ykne yakn olan st tabakalar daha byk gerilmelere

maruz kald iin daha kaliteli malzemelerin kullanlmas gerekir. Bu nedenle, st

tabakalar elastiklik modl yksek bitml karmlardan oluturulmaktadr.

Kaplama tabakasnn kalnl arttka yolun trafik yklerine kar direnci de artar.Temel tabakasna iletilen basn ve kayma gerilmeleri azalr. Yollarda temel tabakas

zerine konan bitml kaplama tabakalar, genellikle yapm ve alma ilkeleri

birbirlerinden olduka farkl iki tipe ayrlrlar: Yzeysel (sathi) kaplamalar ve

bitml karmlarla oluturulan kaplamalardr. Bitml karmlar, agrega, bitm ve

hava boluundan oluur.

Kaplama tabakasnn altnda temel tabakas bulunur. Temel tabakas bir veya birden

fazla tabakadan oluabilir. Temel tabakasnn esas grevi tatlarn geilerinden


18/128

5

dolay oluan gerilmeleri alt temele tama gc snrlar ierisinde yaymaktr. Temel

tabakas duruma gre imentolu veya bitm balaycl karm, stabilize edilmi

zemin veya dikkatle seilmi granler malzeme olabilir. Trafik hacminin yksek

olduu kesimlerde bitml karmlar daha yaygn olarak kullanlmaktadr.

Temel tabakasnn altnda alt temel tabakas bulunur. Alt temelin esas grevi,

bitml tabakalarn inas iin alma platformu oluturmaktr. Bu tabakada

kullanlan malzemeler genel olarak temel tabakasna gre daha dk kalitelidir ve

granler malzemedir. Mmkn mertebe yerel malzemeler ve yol inaatnda

kullanlmaya elverili atk malzemeler (molozlar, cruflar, inaat artklar gibi)

kullanlmaya allr.

Taban zemini, sktrlm doal zemin ya da dolgu malzemesinden oluur. Bu

tabaka, styapya temel grevi yapar. Yapsal olarak en nemli tabakadr. Trafik

yk son olarak bu tabakaya iletilir. Bu tabakann grevini iyi yapabilmesi iin iyi

bir drenaja ihtiyac vardr.

Tipik bir esnek styap kesiti ekil 2.1' de grlmektedir.


19/128

6

ekil2.1:E

snekstyapE

nkesiti


20/128

7

2.2 Taban Zemini

Bir esnek styapnn davran, taban zemininin tama gcyle dorudan ilgilidir.

Taban zeminlerinde yeralt su seviyesi, tesviye yzeyinin en az 100 cm. altnda

tutulmaldr, bunu salayacak uygun yeralt drenaj yaplmaldr. Su, taban

zeminlerinin tama gcn azalmasna neden olmaktadr. Bu nedenle, suyun etkili

ve kalc bir drenaj sistemiyle inaat srasnda ve yolun mr boyunca tabandan ve

styap tabakalarndan uzaklatrlmas salanmaldr. Yol styaplar ar don

kabarmas ve tabann donma zlme mevsiminde tama gcnn azalmasyla zarar

grebilir. Don olaynn, yol styapsna olan etkisinin azaltlmas iin styap taban

zemininin dona kar duyarll, styapnn toplam kalnl, donma indeksi, yeralt

su seviyesinin styap dzeyinden llen derinlii gibi faktrlerin incelenmesi

gereklidir (Umar, Aar,1991).

Taban zeminlerinin sktrldktan sonraki kuru birim arlklar en az 1,45 kg/m3

deerinde olmaldr. Karayolu Teknik artnamesinde ksm 206da dolgu

malzemesinin zellikleri, yapm aamalar aklanmtr.

Tama gc dk taban zeminlerinin direnlerini arttrmak, belirli koullarda sahip

olduu direnci her trl etki altnda korumasn salamak amacyla eitli katk

malzemeleriyle stabilizasyon yaplr. Kirele, portland imentosuyla ve bitmle

yaplan stabilizasyonlar yaygndr. Orta ve ince daneli zeminler, kirele stabilize

edilerek plastisiteleri drlr, imesi azaltlr, direnci ykseltilir. Karayollar

Teknikartnamesinde Ksm 218de kire ile zemin stabilizasyonu hakknda detayl

bilgi verilmitir. Zemin stabilizasyonu, trafik deerine gre styapprojelendirilmesinde temel veya alt temel olarak da deerlendirilebilir. Hafif trafikli

yollarda geici olarak kaplama vazifesi de grebilirler. imento ile stabilizasyon

hafif trafikli yollarda kaplama olarak, orta ve youn trafikli yollarda temel tabakas

olarak kullanlabilmektedir. Bitml malzemelerle zemin stabilizasyonunda ise

zeminler bitml balayc, katran, katbek asfaltlar ve asfalt emlsiyonlar ile

stabilize edilmektedir.


21/128

8

2.3 Alt Temel Tabakas

Alt temel tabakas, Tablo 2.1de belirtilen gradasyon limitleri ierisinde srekli

gradasyon verecekekilde hazrlanan malzemenin su ile kartrlarak, ince tesviyesi

tamamlanm dolgu ve yarmadan oluan styap taban zerine bir veya birden fazla

tabakalar halinde, projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak serilip

sktrlmasyla oluturulur.

Tablo 2.1: Alt Temel Malzemesi Gradasyon Limitleri

Elek Akl TP-A TP-Bmm in % Geen % Geen

75 3 100 -

50 2 - 100

37,5 1 1/2 85 100 80 100

25 1 - 60 90

19 3/4 70 100 -

9,5 3/8 45 80 30 70

4,75 No.4 30 75 25 60

2 No.10 - 15 40

0,425 No.40 10 25 10 20

0,075 No.200 0 12 0 12

Modifiye Proctor Deneyi ile bulunan maksimum kuru birim arln %97sine kadar

sktrlan numunelerin ya CBR deerleri Tip A iin minimum %30, Tip B iin ise

minimum %50 olacaktr. Alttemel yapmnda kullanlacak malzemelerin dier

fiziksel zellikleri de Tablo 2.2de gsterilmitir.

Sktrma, statik izgisel yk 30 kg/cm2 den byk olan kendi yrr dz bandajl

vibrasyonlu silindirler veya lastik bana den yk 3500 kgdan az olmayan lastik

tekerlekli sktrclarla yaplmaktadr. Alt temel malzemesi, Tablo 2.3de verilen

deerler esas alnarak sktrlacaktr.


22/128

9

Tablo 2.2: Alt Temel Malzemesinin Fiziksel zellikleri

DeneyAd

artnameLimitleri

DeneyStandard

2 mm elek zerinde kalan

agregann hava tesirlerine kardayankllk (donma) deneyindeNa2SO4 ile kayp

maksimum %

20 TS 3655AASHTO T 104

Anma kayb ( Los Angeles)maksimum %

50TS 3694

AASHTO T 96Likit limit

maksimum %25

TS 1900AASHTO T 89

Plastisite indeksimaksimum %

6TS 1900

AASHTO T - 90Kil topa ve dalabilen

tane oranmaksimum %

2 (iri malzemede)2 (ince malzemede) ASTM C 142

Organik madde % 1 AASHTO T-194

Tablo 2.3: Alt Temel Sktrma Kriterleri

SkmaMinimum %

95TP-A

Optimum Suerii %

Wopt 2

Modifiye ProctorTS 1900

AASHTO T -180

SkmaMinimum %

97TP-B

Optimum Suerii %

(Wopt 2) - Wopt

Modifiye ProctorTS 1900

AASHTO T -180

2.4 Temel Tabakas

Bir veya birden fazla tabakalar halinde yaplan temel tabakalar; granler temel,

plentmiks temel, imento balaycl stabilize temel ve trafik younluu yksek

yollarda bitml temel olmak zere drt farl tipte ina edilmektedir.

Scak bitml temel dndaki dier tip temel tabakasnda kullanlacak agrega

akl, krlm akl, krma ta, kum, cruf veya benzeri malzemelerden

hazrlanacaktr. Kullanlan ince ve kaba agregalarn fiziksel zellikleri Tablo 2.4 ve

Tablo 2.5de verilmitir.


23/128

10

Tablo 2.4: Kaba Agregann Fiziksel zellikleri

DeneyAd

artnameLimitleri

DeneyStandard

2 mm elek zerinde kalan agregann

hava tesirlerine kardayankllk (donma) deneyindeNa2SO4 ile kayp

maksimum %

15 TS 3655AASHTO T-104


40TS 3694

AASHTO T 96Kil topa ve dalabilen

tane oranmaksimum %

1.0(4,75 mm elek st)

ASTM C 142

Organik madde % Bulunmayacak AASHTO T 194Dier zararl maddeler

maksimum % 1.0

Tablo 2.5:nce Agregann Fiziksel zellikleri

Deney AdartnameLimitleri

DeneyStandard

Likit limitmaksimum %

25TS 1900

AASHTO T-89Plastisite indeksi

maksimum %6

TS 1900AASHTO T 90

Kil topa ve dalabilentane oran

maksimum %1.0

(4,75 mm elek alt)ASTM C 142

Organik maddemaksimum %

0,501

AASHTO T 194TS 3673

Dier zararl maddelermaksimum %

1.0

2.4.1 Granler Temel

Granler temel malzemesinin 4.75 mm elek zerinde kalan ksmnn arlka en az

%50sinin iki veya daha fazla yz krlm olacaktr. Malzemenin 0.075 mm elei

geen ksm, 0.425 mm elei geen ksmnn 2/3nden fazla olmayacaktr. Granler

temel tabakasna ait gradasyon limitleri Tablo 2.6da verilmitir. Asfalt betonu ile

kaplanacak yollarda kullanlacak granler temel malzemesi gradasyonu A, B

tiplerinden birine uygun olacaktr. Sathi kaplama yaplacak yollarda, projede

belirtilen temel tabakas kalnl 20 cm den az ise tabakann tm C tipi granler

temel malzemesi ile yaplacaktr. Eer projede belirtilen temel tabakas kalnl 20


24/128

11

cm veya daha fazla ise tabaka, A, B veya C tipi granler temel malzemelerinden biri

ile oluturulacaktr.

Tablo 2.6: Granler Temel Tabakas Gradasyon Limitleri (Karayollar Teknik

artnamesi, 2006)

ElekAkl

% Geen Miktar

mm in A B C50 2 100

37.50 1 80 100 10025 1 60 90 70100 10019 3/4 - 60 92 75 1009.5 3/8 30 70 40 75 50 85

4.75 No.4 25 55 30 60 35 652.00 No.10 15 40 20 45 25 50

0.425 No.40 8 20 10 25 12 300.075 No.200 2 8 0 12 0 12

BS 812 metodu ile bulunan yasslk indeksi, en fazla % 40 olacaktr. Modifiye

Proctor ile bulunan maksimum kuru birim hacim arln %98ine kadar sktrlan

numunelerin ya CBR deerleri, % 100den az olmayacaktr. Granler Temel

malzemesi Tablo 2.7de verilen deerler esas alnarak sktrlacaktr.

Tablo 2.7: Granler Temel Tabakas Sktrma Kriterleri

98Modifiye Proctor

TS 1900ASHTO T - 180

Skma minimum %

95Titreimli Tokmak

TS 1900BS 1377

Optimum su ierii %W(opt-2) Wopt

Wopt 1Modifiye Proctor

Titreimli Tokmak

2.4.2 Plentmiks Temel

Plentmiks temel tabakas krlm akl, krlm cruf, krmata ve ince malzeme

kullanlarak Tablo 2.8de verilen gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon

verecekekilde kaba ve ince olmak zere en az ayr tane boyutu grubunun uygun


25/128

12

oranda suyla bir plentte kartrlmasyla hazrlanan malzemenin bir veya birden fazla

tabakalar halinde serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.

Tablo 2.8: Plent-Miks Temel Tabakas Gradasyon Limitleri

ElekAkl

% Geen Miktar

mm in Tip - I Tip- II37.50 1 80 100 100

25 1 60 90 7010019 3/4 - 60 929.5 3/8 30 70 40 754.75 No.4 25 55 30 602.00 No.10 15 40 20 45

0.425 No.40 8 20 10 250.075 No.200 2 - 8 0 12

Yeterli sktrma ile eriilmesi istenen minimum skma yzdeleri Tablo 2.9da

grlmektedir.

Tablo 2.9: Plent-Miks Temel Tabakas Sktrma Kriterleri

100

Modifiye Proctor

TS 1900ASHTO T - 180

Skma minimum %

97Titreimli Tokmak

TS 1900BS 1377

Optimum su ierii %W(opt-1) Wopt

Wopt 0.5Modifiye Proctor

Titreimli Tokmak

2.4.3 imento Balaycl Granler Temel

imento balaycl granler temel tabakas akl, krlm akl, krlm cruf,

krma ta ve ince malzeme kullanlarak Tablo 2.10da verilen gradasyon limitleri

ierisinde srekli gradasyon verecekekilde hazrlanr. Malzemenin uygun oranlarda

imento ve su ile bir plentte kartrlmasyla hazrlanan karmn bir veya birden

fazla tabakalar halinde serilip sktrlmasyla oluturulan tabakadr.


26/128

13

Kullanlacak imentolar, TS EN 197-1de belirtilen artlara uygun olacaktr.

imentonun teknik kontrolleri, TS EN 196-1 standartnda belirtilen esaslara gre

yaplacaktr (KGM, 2006)

Tablo 2.10: imento Balaycl Granler Temel Tabakas Gradasyon Limitleri

Elek Aklmm in

% Geen Miktar

37.5 1 10025 1 72 10019 3/4 60 929.5 3/8 40 75

4.75 No.4 30 602.00 No.10 20 45

0.425 No.40 8 250.075 No.200 0 10

2.4.4 Bitml Temel

Krlm ve elenmi kaba agrega, ince agrega ve mineral fillerin belirli gradasyon

limitleri arasnda, iyeri karm forml esaslarna uygun olarak bitml balayc

ile bir plentte kartrlarak bir veya birden fazla tabakalar halinde scak olarak

serilip, sktrlmasyla oluturulan temel tabakasdr. Gradasyon limitleri Tablo

2.11de verilmitir.

Tablo 2.11: Bitml Temel Tabakas Gradasyon Limitleri

ElekAkl

% Geen Miktar

mm in Tip - A Tip- B37.50 1 100 100

25 1 72 100 80 10019 3/4 60 90 70 90

12.5 1/2 50 78 61 819.5 3/8 43 70 55 75

4.75 No.4 30 55 42 622.00 No.10 18 42 30 47

0.425 No.40 6 21 15 260.180 No.80 2 13 7 170.075 No.200 0 7 1 8


27/128

14

Kaba agrega BS 812ye gre test edildiinde, yasslk indeksi %35 den fazla

olmayacak, taneler kbik ve keli olacaktr. Soyulmaya kar mukavemeti en az

%50 olacaktr. Su emme yzdesi de 2.5den fazla olmayacaktr. Kaba agregann

dier zellikleri de Tablo 2.12de verilmitir.

Tablo 2.12: Bitml Temel Tabakasnda Kullanlan Kaba Agregann zellikleri

DeneyAd

artnameLimitleri

DeneyStandard

2 mm elek zerinde kalan agregannhava tesirlerine kar

dayankllk (donma) deneyindeNa2 SO4 ile kayp

maksimum %

12TS 3655

AASHTO T-104


35TS 3694

AASHTO T 96Krlmlk (en az iki yz) arlka

minimum %100 -


maksimum %

1.0ASTM C 142

ndirek ekme mukavemeti oranminimum %

80 AASHTO T 283

Karmda kullanlacak doal kum, ince agrega zelliklerine sahip olacak ve miktar

karmdan istenilen stabilite, akma ve boluk deerlerinin salanmasartyla tespit

edilecektir. nce agregann zellikleri Tablo 2.13de verilmitir.

Tablo 2.13: Bitml Temel Tabakasnda Kullanlan nce Agregann zellikleri

zelliklerartnameLimitleri

DeneyStandard

Plastisite indeksimaksimum % 2 TS 1900

Kil topaklar veufalanabilir taneler

maksimum %1.0 ASTM C142

Organik madde miktarmaksimum %

0.5TS 3673

AASHTO T194

Bitml temel tabakasnda bitml balayc olarak TS 1081 EN 12591 (Bitmler ve

Bitml Balayclar - Kaplama Snf Bitmler zellikler) standardna uygun


28/128

15

40/60, 50/70 veya 70/100 penetrasyonlu bitm kullanlacaktr. klim koullarna

bal olarak kullanlacak blgeye gre bitmn cinsi idarece belirlenecektir.

Bitml temelin karm tasarm TS 3720 (Bitml Kaplama Karmlarnn Hesap

Esaslar) standardna gre Marshall metodu kullanlarak yaplacaktr. Bitml Temel

Tabakas iin tasarm ltleri Tablo 2.14de belirtilmitir.

Tablo 2.14: Bitml Temel Tasarm ltleri

zellikler Min. Maks.Briket yapmnda

uygulanacak darbe says75

Marshall stabilitesi kN (kg) 6,00 (600) -

Boluk (%) 4 7Bitmle dolu boluk (%) 55 70Agregalar aras boluk (%) 12 -

Akma (mm) 2 5Bitm (arlka %) 3.0 5.5

2.5 Kaplama Tabakalar

Kaplama tabakas, styapnn trafik yklerine dorudan maruz kalan en st

tabakasdr. Trafik ykleri nedeniyle oluan basn ve ekme gerilmelerinin en

yksek seviyede olmas nedeniyle kaplama tabakas, styapnn dier tabakalarna

gre daha yksek elastisite modlne sahip olmaldr. Kaplama tabakalar yzeysel

(sathi) kaplamalar, bitml scak karmlar ve ta mastik asfalt kaplamalar olarak

snflandrlmaktadr.

2.5.1 Yzeysel Kaplamalar

Yzeysel kaplamalar, yol yzeyine ince bir film halinde asfalt veya katran veya her

ikisinin karmn serip bunun zerine de tabaka halinde agrega rterek yaplan

kaplama eklidir. Yzeysel kaplamalarn yapm kolay ve ucuzdur. Kaplamann uzun

mrl olabilmesi iin gereken kontroller iyi yaplmaldr. Yzeysel (Sathi)

kaplamalar gruba ayrlr:

Tek Tabakal Bitml Yzeysel Kaplama: Granler, plent-miks, imentobalaycl granler temel veya benzer temeller ile asfalt kaplamalar zerine


29/128

16

ince bir tabaka halinde bitml balayc uygulamas yapl p, hemen sonra

bunun zerine agregann serilip silindirlenmesi ile yaplan kaplamadr.

ift Tabakal Bitml Yzeysel Kaplama: Temel tabakas zerine birbiriardndan iki kat yzeysel kaplama yaplmasyla elde edilen tabakadr. Tek ve

ift tabakal bitml yzey kaplamalarnn yapmnda kullanlan

malzemelerin zellikleri, gradasyonlar, yapm Karayollar Teknik

artnamesinde 403 ve 404 nolu blmlerde aklanmtr.

Bitml Koruyucu Yzeysel Kaplama (Seal Coat): Mevcut herhangi bir tipte bir kaplama veya bitml bir temel tabakas zerine bitml balayc ve

agregadan oluan koruyucu yzeysel tabakasnn serilmesiyle oluan

kaplamadr. Bitml balayc ve agrega ayr ayr ve birbirinin pei sra

uygulanmakta ve agregalar silindirle sktrlmaktadr. Bu kaplama

tabakasnn kalnl 12,5 mm den fazla olmayacaktr. Agrega gradasyonu

karayollar teknik artnamesinde ksm 405de verilen Tip-A, Tip-B veya

Tip-Cden birine uyucak ekilde hazrlanacaktr. Agregalarn zellikleri de

Tablo 2.15de verilmitir.

Tablo 2.15: Agregalarn zellikleri

DeneyAd

artnameDeney

Standard

2 mm elek zerinde kalanagregann hava tesirlerine kardayankllk (donma) deneyinde

Na2 SO4 ile kaypmaksimum %

12 AASHTO T-104

Anma kayb ( Los Angeles)maksimum % 30

TS 3694AASHTO T 96

Yasslk indeksimaksimum %

25 BS 812

Cilalanma deeriminimum %

50 TS EN 1097 8

Soyulma mukavemetiminimum %

50


30/128

17

2.5.2 Bitml Scak Karm Kaplamalar (Asfalt Betonu)

Asfalt betonu anma tabakasn, binder tabakasn veya bunlarn her ikisini birden

kapsar. Karmn agrega gradasyonu binder tabakas iin Tablo 2.16da, anma

tabakas iin de Tablo 2.17de verilmitir.

Kaba agrega; krma ta, krma akl veya bunlarn karmndan oluacaktr. Kaba

agrega taneleri kbik ve keskin keli olacaktr. Soyulmaya kar mukavemeti en az

%50 olacaktr. nce agrega temiz, salam ve dayankl olacak, plastisite indeksi %

2den fazla olmayacaktr.

Tablo 2.16: Binder Tabakas iin Gradasyon Limitleri

Elek Aklmm in

% Geen Miktar

25 1 10019 3/4 80 100

12.50 1/2 58 809.5 3/8 48 70

4.75 No.4 30 522.00 No.10 20 40

0.425 No.40 8 22

0.180 No.80 5 140.075 No.200 2 7

Tablo 2.17: Anma Tabakas iin Gradasyon Limitleri

ElekAkl

% Geen Miktar

mm in Tip - I Tip- II19 3/4 100 -

12.50 83 100 1009.5 3/8 70 90 80 -100

4.75 No.4 40 55 55 -722.00 No.10 25 38 36 -53

0.425 No.40 10 20 16 280.180 No.80 6 -15 8 -160.075 No.200 4 -10 4 -10

Mineral filler, tamam 0.425 mm elekten geip, arlka en az % 70i 0.075 mm

elekten geen malzeme olarak tanmlanmaktadr. Mineral fillerin elek analizi

AASHTO T 37 ye gre yaplacaktr.


31/128

18

Bu grup malzemenin her biri bitml karmn ayr ayr zelliklerini kontrol eder.

Bitml karmdaki iri agrega yzdesi %40-50ye karlrsa, iki agrega karmn

mekanik direncini artran bir iskelet oluturur; bylece karmn direncinde nemli

bir art hissedilir. nce agrega ise iri agregann oluturduu iskeletin boluklarn

doldurarak daha youn bir karmn elde edilmesini salar. Bu arada ince agregann

yzey dokusu da nemlidir. rnein; przsz bir akl kumu daha dk bir

deformasyon direnci salamaktadr. Mineral filler, toplam agregann ok dk

yzdesini oluturmasna karn, karmn zelliklerinin dzenlenmesinde rol oynar.

Mineral filler dzgn bir granlometrik bileime sahip olmaldr. Tanelerin eklide

nemlidir, yass, dz ve uzun tanelerin yzdesinin artmas fillerin zelliini drr.

Filler bitml malzemeyle reaksiyona girmemelidir. Mineral filler ta tozu, mermer

tozu, portland imentosu snm kire ya da benzeri maddelerde oluacak kil,

toprak, organik ve zararl madde kapsamayacaktr (Ilcal ve di., 2001). nce ve

kaba agregada aranan fiziksel ve mekanik zellikler Tablo 2.18 ve Tablo 2.19da

verilmitir. Mineral fillerin artname limitleri de Tablo 2.20de grlmektedir.

Tablo 2.18:nce Agregann zellikleri

artname

LimitlerizelliklerBinder Anma

DeneyStandard

Plastisite indeksimaksimum %

2 2 TS 1900

Kil topaklar veufalanabilir taneler

maksimum %0.5 0.5 ASTM C142

Organik madde miktarmaksimum %

0.5 -TS 3673

AASHTO T194


32/128

19

Tablo 2.19: Kaba Agregann zellikleri

artnameLimitleriDeney

AdBinder Anma

DeneyStandard

2 mm elek zerinde kalanagregann hava tesirlerine kardayankllk (donma) deneyinde

Na2 SO4 ile kaypmaksimum %

12 10TS 3655

AASHTO T-104


35 30TS 3694

AASHTO T 96Krlmlk (en az iki yz)

arlkaminimum %

100 100 -

Yasslk indeksimaksimum %

35 30 BS 812

Cilalanma deeriminimum %

- 50 TS EN 1097 8

Su emme deerimaksimum %

2.5 2.0TS 3526

ASTMC - 127Soyulma mukavemeti

minimum %50 50


maksimum %

0.5 0.5 ASTM C 142

ndirek ekme mukavemeti oranminimum %

80 80 AASHTO T 283

Tablo 2.20: Mineral Fillerin Gradasyon Limitleri ve Salamas Gereken Dierartlar (Karayollar Teknikartnamesi, 2006)

Gradasyon Limitleri

ElekBoyu

Arlka% Geen

Organik Kirlilik Plastisite ndeksi

0,425 mm(No.40)

100

0,075 mm(No.200)

70100

Mineral fillerden kil,toprak, organik ve zararlmaddeler uzaklatrlm

olmaldr.

Mineral fillerin plastisiteindeksi %4 'ten bykolmayacak, kolayca

akabilecek kadar kuruolacak ve ierisinde topaklar

bulunmayacaktr.


33/128

20

Asfalt betonunun karm tasarm TS 3720 ye gre Marshall metodu kullanlarak

yaplacaktr. Tasarm deerleri Tablo 2.19da verilmitir.

Tablo 2.21: Asfalt Betonu Tasarm ltleri

zellikler BNDER AINMAMin. Maks. Min. Maks.

Briket yapmnda uygulanacakdarbe says

75

Marshall stabilitesikN (kg)

7,50 (750) - 9,00 (900) -

Boluk (%) 4 6 3 5Bitmle dolu boluk (%) 60 75 65 75

Agregalar aras boluk (%) 13 - 14 -

Akma (mm) 2 4 2 4Bitm (arlka %) 3.5 6.5 4.0 7.0


34/128

21

3. KARAYOLLARINDA KULLANILAN ENDSTRYEL ATIK

MALZEMELER

3.1 Giri

Endstriyel atklar, endstriyel ilemler sonucunda oluan malzemelerdir. Termik

santrallerde oluan kller, demir elik endstrisinde oluan yksek frn ve elikhane

cruflar, imento endstrisinin yan rn olan frn tozlar, mermer endstrisinde

oluan mermer toz atklar, hurda otomobil lastikleri, cam endstrisinden elde edilen

cam krklar endstriyel kat atk snfna girmektedir. Dnyada, bu endstriyel

atklarn ou karayollarnda taban zemininden kaplama tabakasna kadar her

tabakada kullanlma olanana sahiptir. Karayollarnda kullanlan geleneksel

malzemeler yerine atk malzemeler kullanlarak daha dk maliyetlerle, daha

yksek performansta, evre dostu yollar yaplabilir.

Bu blmde, karayollarnda kullanlan endstriyel atklarn tanmlar yaplacak,

fiziksel, kimyasal ve teknik zellikleri zerinde durulacaktr. Karayollarnda

kullanld tabakalardan, kullanld tabakaya gre kullanm miktarlarndan ve

kullanm srasnda dikkat edilmesi gerekenler anlatlacaktr.

Yol st yaplarnda kullanlan endstriyel atk malzemelerin snflandrlmasekil

3.1de, taban zemininde dolgu malzemesi olarak kullanlan endstriyel atklar ise

ekil 3.2de grlmektedir.


35/128

ekil 3.1: Yol styaplarnda Kullanlan Endstriyel Atk Malzemelerin Snfland

ESNEK YOLSTYAPILARI

BTMLKARIIMLAR

GRANLERTEMEL

AGREGA BTMLBALAYICI

MNERALFLLER

BTMLSICAK

KARIIMLAR

YZEYSELYLETRME

BTMLSOUK

KARIIMLAR

Yksek FrnCrufu

elikhaneCruflar

Kmr KazanCrufu

Kmr TabanKl

Kullanlm atKaplamalar

Cam Atklar

HurdaLastikler

Kat Atk YakmaTesisi Klleri

Kmr TabanKl

Yksek FrnCrufu

Kmr KazanCrufu

elikhaneCrufu

Uucu Kl

Frn Tozlar(imento, kire)

HurdaLastikler

Kullanlm atKaplamalar

Yksek FrnCrufu

CelikhaneCruflar

K

Mermer TozAtklar

ESNEK YOL STYAPILARINKULLANILAN ENDSTRYE

ATIK MALZEMELER


36/128

23

ekil 3.2: Taban Zeminde Kullanlan Endstriyel Kat Atk Malzemeler

3.2 Termik Santral At

klar

Elektrik enerjisi termik, hidroelektrik ve nkleer santrallerden salanmaktadr.

Yeterli kmr ve linyit potansiyeline sahip olan lkemizde de elektrik retiminin

byk bir ksm iin kat fosil yaktlarn yakld termik santraller kullanlmaktadr.

Termik santrallerde elektrik retimi srasnda toz haldeki kmrn yanmas sonucu

baca gazlar ile srklenen ve genellikle elektro filtreler yardmyla tutularak

atmosfere k nlenen mikron boyutundaki kl taneciklerine uucu kl

denilmektedir.

Oluan yan rnn (uucu kl, taban kl veya kazan crufu) eidi, kmr yakmak

iin kullanlan kazann cinsine gre deimektedir.

Termik santrallerde kmr yakmak iin tip kazan kullanlmaktadr. Bunlar kuru

taban kazanlar, slak taban kazanlar ve siklon frnlardr.

En sk kullanlan, kuru taban kazanlardr. ekil 3.3de uucu kln elektro filtrelikuru taban kazannda retimi grlmektedir. Toz haline getirilmi kmr, kuru taban

kazannda yand zaman, yanmayan malzemenin (kln) %80i uucu gaz haline

gelir ve uucu kl olarak tutulur. Kln geriye kalan % 20'lik ksm; koyu gri renkte,

granl (taneli), gzenekli, baskn olarak kum boyutunda olan kuru taban kldr. Bu

malzeme, frnn tabannda yer alan su dolu silolarda toplanr. Siloya yeterli miktarda

taban kl girdiinde, yksek basnl su jetleri kullanlarak uzaklatrlr ve savak

yataklar yardmyla atk gletine veya kullanlmak zere depo edilecei havuzlara tanr(Hecht ve Duvall, 1975).

Taban Zeminde Kullanlan

Endstriyel Atk Malzemeler

Uucu Kl Hurda Lastik


37/128

24

ekil 3.3: Uucu Kln Elektro Filtreli Kuru Tabanl Kazanda retilmesi

ki eit slak taban kazan vardr: Cruf aktan kazan ve siklon kazan. Cruf

aktan kazan, pulverize (toz haline getirilmi) kmr, siklon kazan ise ezilmi

kmr yakar. Her ikisinde de, taban kl erimi halde saklanr ve sv gibi aktlr.

ki kazan cinsinde de delikli bir kat taban bulunur. Bu delik sayesinde, tabanda

toplanan erimi kl, alt taraftaki kl silosuna aktarlabilmektedir. Islak taban

frnlarndaki kl silosu, erimi halde bulunan kl soutmak iin gerekli miktarda su

iermektedir. Erimi cruf, suyla birletiinde aniden atlar, kristalleir ve kktopaklar oluur. Sonuta oluan kazan crufu "kara gzellik" olarak isimlendirilir.

Bu malzeme; kaba taneli, sert, keli, siyah renkli ve donuktur.

Siklon frnlarnda ise yakt olarak ezilmi kmr kullanlr, oluan kln %70-80i

kazan kl olarak kalrken, %20-30u baca gazyla uucu kl olarak dar kar.

Uucu kller tane boyutunun byk olduu durumlarda mekanik tutucular yani

siklon ayrclar yardmyla filtre torbalarna toplanrlar. Siklon ile uucu kllerin

toplanmas da ekil 3.4de grlmektedir.


38/128

25

ekil 3.4: Uucu Kln Siklon ile Toplanmas

Termik santrallerde linyit kmrnn yanmas sonucu SO2 ve Slfr bileimli gazlar,

atmosfere dalarak evre kirliliine ve asit yamurlarna sebep olmaktadr. Bu

gazlarn tutulmas iin, kireta pskrtme yntemi kullanlan deslfrizasyon

(kkrt artma) tesisleri kurulmutur. Bu tesiste yaplan ilemlerin sonucunda

kimyasal jips (al) olarak da adlandrlan deslfojips atklar olumaktadr.

3.2.1 Uucu Kller

TS 639a gre uucu kl, toz halinde veya tlm takmr veya linyit

kmrnn yksek scaklklarda yanmas sonucu oluan ve baca gazlar ile

srklenen, silis ve almino-silisli, toz halinde bir yanma kalnts olarak

tanmlanmaktadr (TS 639,1998).

Uucu kller seramik ve cam retiminde, kimya, metalrji sanayisinde, evre ve

biyoteknoloji sektrnde, petrol kuyular sondajlarnda, maden ocaklarnda mineral

filler olarak, buzlanmann nlenmesinde, tarm sektrnde ve en okta inaat

sektrnde kullanlmaktadr. naat sektrnde imento sanayisinde hammadde

olarak, beton ve har ierisinde agrega olarak, beton retiminde, tula, gaz beton

retiminde, kerpi retiminde balayc malzeme olarak, yaltm malzemesi olarak,

duvar, har, cam, beton borular gibi yap malzemelerinin retiminde, dolgu

yapmnda, zemin stabilizasyonunda, atk depo sahalarnda szdrmazlk salamak

amacyla, istinat duvarlarnda duvar arka dolgusu olarak, yol yapmnda

kullanlmaktadr (Arunta, 2006). Karayolunda dolgu yapmnda, stabilize alt temel


39/128

26

ve temel tabakalarnda kire veya imentoyla veya her ikisiyle beraber, asfalt

kaplamalarda mineral filler olarak, rijit kaplamalarda beton kalitesini arttrmak

amacyla kullanlmaktadr.

3.2.1.1 Uucu Kllerin Fiziksel zellikleri

Uucu kller, kmrn cinsine, ezilme ve toz haline getirilme ilemlerine, kazan

eidine ve yanma metoduna, toplama ve stoklama ilemlerine bal olarak deiik

zellikler gstermektedir. Uucu kller kre eklinde ince taneli, kat veya boluklu,

doada ounlukla cams (amorf) yapda olan paracklardan oluurlar. Uucu kl

senosfer ad verilen mikro baloncuklar ierir. Senosfer, byk oranda silis ve

almina ieren, hava veya gazlarla dolu olan, hafif, etkisiz, ii bo bir kredir vesentetik ii bo krelerle ayn zelliklere sahiptir. Senosfer, sktrmadaki yksek

gc, kontroll boyut dalm, stn termal ve yaltm zelliklerinden dolay birok

uygulamada kullanlabilmektedir (zdemir, 2001). Uucu kln ierisindeki

yanmam karbon malzeme keli tanecikler iermektedir. Uucu kln tane boyutu

genelde silte benzer, 0.075 mmden daha kktr (0.0760.002 mm). Az bitml

kmr uucu kllerinin taneleri, bitml kmre gre biraz daha iridir.

Uucu kln zgl arl 2130 kN/m3 deerleri arasnda deimektedir. Bulk

younluu ise 8,5 -15 kN/m3 arasnda deerler almaktadr. Dk Bulk younluu,

uucu kllerin hafif dolgu malzemesi olarak kullanlmasna imkn vermektedir.

Trkiyedeki uucu kllerin younluklar Tablo 3.1de grlmektedir (zdemir,

2001). Uucu kln zgl yzeyi imento inceliine sahip olduundan tme

yaplmadan kullanabilir, yzeysel alan ise 1701000 m2/kg arasndaki deerlere

sahiptir.

Bitml kmrlerin uucu kllerinin genellikle renkleri gridir. Kln gri renginin

almas, kalitesinin arttn gsterir. Uucu kln ierisindeki yanmam karbon

miktarna bal olarak rengi ak kahverengi, gri veya siyah arasnda eitlilik

gstermektedir.


40/128

27

Tablo 3.1: Trkiyedeki Uucu Kllerin Younluklar

Uucu Kl Bulk Younluu

(kN/m3)

zgl Arlk

(kN/m3)

Yataan 10,7 19,9

Soma 9,5 21,2

Seyitmer 8,8 15,8

Yeniky 14,4 29,9

atalaz 10,7 19,5

Afin-Elbistan 10,5 27,0

Tunbilek 11,1 18,3

3.2.1.2 Uucu Kllerin Kimyasal zellikleri

ASTM C 618e gre uucu kller iki snfa ayrlmaktadr. F snf kller, bitml

kmrlerin (takmr) yanmasyla oluur ve daha az miktarda (%10dan daha az)

kire (CaO) ierir. C snf kller ise linyit kmrnn yanmasyla elde edilir ve daha

ok kire (%1040 arasnda) ierir. C snf uucu kllerin, puzolonik zelliine ek

olarak balayc yani kendi kendine sertleme zellii de mevcuttur. Sertleme

zellii ierisinde bulunan kirecin varlndandr. Ayn zamanda C snf uucu

kller, herhangi bir reaksiyona ihtiya duymazlar, bu nedenle uygulamada daha

kolay kullanlrlar. Bylece zemin iyiletirme uygulamalar kolay ve ekonomik

olmaktadr (Hausmann, 1990). Tablo 3.2de ASTM C 618 standardna gre iki snf

uucu kln limit deerleri verilmitir. Btn uucu kller silika, almina ve demir

oksit miktar bakmndan zengindirler.

Tablo 3.2: ASTM C 618 Standartlar

Oksit miktar (%) F Snf C snf

SiO2+Al2O 3+Fe2O3 >70 >50

MgO


41/128

28

Trkiyede oluan uucu kllerin tanm, snflandrlmas, zellikleri ASTM C 618

standardnn benzeri olan TS 639a gre yaplmaktadr. Uucu kller, TS EN 197-1e

gre de silissi (V) ve kalkersi (W) olmak zere 2 snfa ayrlmaktadr (Trker ve

dierleri, 2004).

Puzolanlar, silisli ve alminli malzemelerdir ve kendi balarna balayclk

zellikleri yoktur veya ok azdr. ok ince taneli olduklarndan sndrlm kire ve

suyla kartrldklarnda hidrolik balayclk zellii gsteren volkanik kllerdir.

Uucu kllerdeki silis, alminyum oksit, nemlilik ve kire ierii, ince tane yzey

alan uucu kl yapay puzolanlar snfna sokmaktadr (n, 2007). Puzolanlarn

snflandrlmas Tablo 3.3de yaplmtr. Yapay puzolan snfnda yer alan yksekfrn crufundan da sonraki blmlerde bahsedilecektir.

Tablo 3.3: Puzolanlarn Snflandrlmas

Puzolanlar

Doal puzolanlar Yapay puzolanlar

Volkanik cruflar Uucu kller

Volkanik tfler Yksek frn crufu

Opalin silka Silika duman

Pomza talar Pirin kap kl

Pimi (Kalsine) kil veya eyl Demirli olmayan cruflar

tlm pimi kil

Tablo 3.4de deiik kmr eitlerinden retilen uucu kllerin kimyasal bileimleri

verilmitir. Linyit ve az bitml kmrlerden elde edilen uucu kller yksek

kalsiyum oksit ieriine ve daha yksek slfat ieriine sahiptirler (ASTM

C204,1994).


42/128

29

Tablo 3.4: Deiik Kmr eitlerinden retilen Uucu Kllerin Kimyasal Yaps

Bileimler BitmlKmr

Az BitmlKmr

LinyitKmr

SiO2 2060 4060 1545

Al2O3 535 2030 1025Fe2O3 1040 410 415CaO 112 530 1540MgO 05 16 310SO3 04 02 010

Na2O 04 02 06K2O 03 04 04

Tututurulmasonras uucu klde

kalan yanmamkarbon

015 03 05

Trkiyede halen faaliyet gsteren 11 termik santralinin kimyasal, minerolojik,

fiziksel ve mekanik zellikleri hakknda detayl bilgi, Trker ve dierlerinin

hazrlad Trkiyedeki Uucu Kllerin Snflandrlmas ve zellikleri adl

kaynakta bulunmaktadr.

Uucu kl; yksek karbon ierii, birim hacimdeki geni yzey alan ve ierdii Al,

Fe, Ca, Mg ve Si gibi elementlerden dolay birok organik kirleticiyi uzaklatrma

kabiliyetine sahiptir. Bundan dolay; evresel adan uygun zellikler gstermektedir

(Bayat, 2002).

Uucu kller, dier toprak ve talara gre nemli derecede radyoaktif elementlere

sahip deildir. Yaplan bir almada, su ierisinde uucu klden znen radyum ve

uranyum deerlerinin limitler ierisinde olduu gzlenmitir. Ayn zamanda uucu

kl depolama sahalarnda, yeralt suyuna geen radyoaktif elementlerin

younlamalarnn insan saln tehlikeye sokacak limit deerlerin altnda olduugzlenmitir (zdemir, 2001).

3.2.1.3 Uucu Kllerin Mhendislik zellikleri

Uucu kller, yaklak silt boyutunda ve ileri bo kresel tane yapsna sahip olduu

iin killerin aksine plastik olmayan bir malzemedir. Silte ve siltli kile gre ilerinde

daha ok su tutmaktadrlar.


43/128

30

Yaplan almalarda CBR deeri su emdirilmi numunelerde %6,813,5 ve su

emdirilmemi numunelerde ise %10,815,4 deerleri arasnda deimektedir.

Uucu kln geirimlilii cinsine gre deimektedir. Bitml kmrlerde 104-107,

az bitml kmrde 105-3*106, linyit kmrnde ise 9*106-107 deerlerini

almaktadr. Kilin geirgenlii, uucu kl ile kartrlmas sonucu azalmaktadr.

Aratrmalara gre en iyi permeabilite deerini %15 kire veya %10 bentonit

ilavesinin verdii grlmektedir. imento ilavesi de geirgenlii azaltmaktadr

(Aksoy, 1992). Uucu kln kumla kartrlmas sonucu kumun permeabilite deeri

104 m/sn deerinden 107 m/sn deerine dmektedir (Gngr, 1996).

Souk blgelerde dondan etkilenmemesi iin yol inaatlarnda kullanlacak uucu

kln imento ile stabilize edilmesi gerekmektedir. nk uucu kl silt boyutunda

olup, kapiler su ykselmesi 2 metre veya daha yksek olabilmektedir (Aksoy, 1992).

Uucu kl ayn tane boyutuna sahip iyi derecelenmi zemine gre kuru birim hacim

arlk/su ierii deerlerinde daha az duyarl olmas, uucu kln daha fazla hava

boluuna sahip olmasndandr. Doal zeminler maksimum kuru birim hacim

arlna ulatklarnda %15 arasnda, uucu kller ise % 515 arasnda deien

hava boluuna sahip olurlar. Yksek hava boluu kompaksiyon srasnda boluksuyu basnc olumasn snrlar, bylelikle uucu kl geni bir su ierii aralnda

skabilir. Uygulanan sktrma enerjisi artnca, uucu kln kuru birim hacim

arlnda meydana gelen art doal zemin eitlerinin sktrlmasyla oluan art

kadar fazla olmamaktadr. Kompaksiyon sonucu elde edilen kuru birim hacim

arlnn dk olmas ve srtnme asnn yksek olmas dk zemin itkileri

meydana getirecektir. Bu zellikleri, uucu kln yol inaatlarnda kullanmnn

uygun olduunu gstermektedir (Toth ve dierleri, 1988).

Uucu kl kuru halde toplanmsa kohezyonsuz ve elastik bir zellik gstermektedir.

Kohezyon eksiklii kendi kendine sertleme zellii olmayan F snf uucu kln

anmasna sebebiyet verir.

C snf uucu kl, kire ierdiinden suyla temas ettiinde zamanla sertleir. C snf

uucu kln abuk sertleme zelliine, yol inaat srasnda dikkat edilmelidir. C

s

n

f

uucu kll kar

ma su eklendikten sonra s

k

t

rma ilemi ya h

zl

birekilde


44/128

31

tamamlanmal ya da sertletirmeyi geciktirici katk malzemesi kullanlmaldr (Wasti,

1990).

3.2.1.4 Uucu Kllerin Karayollarnda Kullanlmas

Uucu kller; karayolunda dolgu yapmnda, stabilize alt temel ve temel

tabakalarnda kire veya imentoyla veya her ikisiyle beraber, asfalt kaplamalarda

mineral filler olarak, rijit kaplamalarda ise beton kalitesini arttrmak amacyla

kullanlmaktadr.

Uucu kl, bitml karmlarda uzun yllardr mineral filler malzemesi olarak

kullanlmaktadr. Bilindii gibi, bitml kaplama karmlarndaki mineral filler

0,075 mm boyutundaki elekten geen malzemedir, kaplama karmndaki boluklar

doldurur, karmn stabilitesini ve karmdaki balaycnn kohezyonunu arttrr.

Kaba ve ince agregann karm gradasyonu 0,425 mm (No.40) elekten geen

malzeme miktar ynnden yetersiz ise, agrega karmna mineral filler ilave

edilmelidir. Agrega karmna ilave edilen mineral fillerin 0,075 mm (No.200) elek

zerinde kalan ksm ince agrega olarak kabul edilecektir (Karayolu Teknik

artnamesi, 2006). Uucu kllerin byk bir ksm mineral filler iin verilmi olan

artnamelerdeki fiziksel ve kimyasal zellikleri ve gradasyon artlarn salar. Yani

boyut olarak 0,075 mmden daha kk paracklar ierir, plastik olmayan zellik

gsterir ve kimyasal ierii mineral fillerin organik ieriine uyar. Scak karmlara

eklenen uucu kl miktar genelde agregann kuru arlnn % 5i kadardr.

Kullanmnda kuru olmasna ve depolanmasna dikkat edilmelidir. Uucu kl kuru

ekilde termik santralden toplan p silolarda stoklanr. Baka ek bir ileme gerek

yoktur. Pnmatik (hava veya gaz basnc ile ileyen) tayc aralara yklenip, scak

bitml karmlara asfalt plentinde eklenirler. Ayn zamanda yksek oranda kire

(CaO) ieren uucu kller, asfalt kaplama karmlarnda soyulmay nlemektedir.

Uucu kln gradasyon, organik kirlilik ve plastisite zellikleri scak bitml

karmlarda kullanlan mineral fillerin artname gereksinimlerini kolaylkla

salamaktadr.

Uucu kln scak bitml karmlarda kullanmyla kaplamalarn performans

artmaktadr. Bitml scak karmlarn soyulma dayanm ve esneklik modl

ykselmektedir.


45/128

32

Uucu kller stabilize temel ve alt temellerde tek bana kullanlmazlar. imento ve

kirele stabilize edilmi uucu kln bu tabakalarda kullanm performans

arttrmaktadr. Bu karmlar ayn zamanda geleneksel temel malzemelerine gre

daha ekonomiktirler. Karlalan tek sorun oluan atlaklardr. Bu atlaklar yorulma

atlaklarndan ziyade rtre atlaklardr ve genelde asfalt kaplama yzeyine

yansmaktadrlar.

Uucu kl puzolanik zellie sahip olduundan stabilize temel tabakasnda balayc

malzeme olarak kullanlabilir. Puzolan uucu kller kullanlrken puzolanik

reaksiyonu balatabilmek iin mutlaka bir kimyasal balayc kullanlmaldr.

Puzolan stabilize temel karmlarnda sklkla kullanlan kimyasal balayc kire

veya portland imentosudur. Kire ve imento frnlarnn tozlar da kullanlabilir.Kirele portland imentosunun veya frn tozlarnn bileimi de temel karmlarnda

kullanlmaktadr. Bu tip temel tabakasnn performans, uucu klle balayc

arasnda gerekleen puzolonik reaksiyonun kuvvetine baldr. Bu reaksiyon sonucu

oluan balayc agrega paralarn bir arada tutar ve birok zelliiyle dk

dayanml betona benzer.

Yumuak, tama gc zayf olan zeminlerde herhangi bir katk gerektirmeden

imentolama zelliine sahip C tipi uucu kl kullanlarak baarl birekilde zemin

iyiletirilmesi yaplabilir. Uucu kl imentoya benzer zelliklere sahip olduundan

son 25 yldan beri Amerika Birleik Devletlerinde zemin iyiletirilmesi

almalarnda kullanlmaktadr. Bylelikle zemin iyiletirme almalar hem daha

kolay gereklemektedir, hem de daha ekonomik olmaktadr (Ferguson, 1993).

Yaplan almalar incelendiinde uucu klle stabilize edilen zemin numunelerine

ait CBR deerleri yumuak taban zemini numunesinin CBR deerine gre en az 10

kat daha byk sonular vermektedir ( enol, Edil, 2004).

Uucu klle zemin stabilizasyonu yaplrken, zeminin su ierii inaat sresince

izlenmelidir. Zemin-uucu kl karm hazrlandktan sonra iki saatlik sre uucu

kln zemin suyu ile reaksiyona girip imentolamann balamas iin yeterli bir

sredir. Bu sre ierisinde kompaksiyon aamasna da geilmelidir. Yol

stabilizasyonunda kompaksiyon nemli bir ilemdir, kompaksiyon aamas gecikirse

uucu klle kartrlan zeminin mukavemeti tahmin edilen deerden daha az

kabilir.


46/128

33

Donma-zlme ve slanma-kuruma dayanm konusunda uucu kl olumlu sonular

vermektedir (Wasti, 1990). Uucu kln geirgenlii dk olduundan, inorganik

svlarn geirimsizlii konusunda da uucu kl iyi sonu vermektedir.

C snf uucu kl, stabilizasyon iin olduka ekonomik bir malzemedir. Uucu kl

zeminle kartrrken ve tm yol inaat srasnda oluacak hidratasyona dikkat

edilmelidir (Ferguson, 1993)

Yaplan aratrmalarda uucu kln zemin-kire karmlarnn mukavemetlerini

artrd grlmektedir. Uucu kl oran arttka basn mukavemetleri artmakta,

%10 oranndan sonra ise azalmaktadr. Ayn zamanda, uucu kl miktarnn

karmn % 10nu amas halinde maksimum kuru birim hacim arl veren

optimum su ierikleri de dmekte ve maksimum kuru birim hacim arlk deerleri

de azalmaktadr. Bir baka deyile maksimum kuru birim hacim arln veren su

ihtiyac azalmaktadr. nk daha fazla balayc mineral filler olarak grev

yapmakta ve karmn boluk orann azaltmaktadr (Alata, 1996).

Birok lkede yllardr uucu kller hafif dolgu malzemesi olarak kullanlmaktadr.

Uucu kller ok kuru veya slak olmayacak ekilde optimum nem ieriinde

stoklanmaldr. Optimum nem ierii salandnda maksimum younluktasktrlabilir ve bylelikle iyi skm bir zemin elde edilir. Uucu kller

sktrldklarnda, dier dolgu malzemelerine gre daha dk birim hacim arla

sahip olurlar. Sktrlabilme zellii yksek uucu kller, yksek zeminler zerinde

uygun bir dolgu malzemesi olarak kullanlabilirler. Bylelikle yerletirme srasnda

oluan deformasyonlar daha az olacaktr. Yerlemenin byk sorunlar oluturduu

kpr ayaklarnda uucu kl kullanmyla olumlu sonular alnacaktr (zdemir,

2001). Kontroll olarak s

k

t

r

lm

uucu kl dolgular, yksek kaymamukavemetine ve dk skabilme zelliklerine sahiptir. Yumuak zeminlerin

zerinde uucu kl kullanlarak yaplan hafif dolgular, zeminlerin oturma problemini

zmekte ve tama gcn arttrmaktadr.

Uucu kln sertleme zellii bu dolgularda zamanla artan uzun sreli kayma

mukavemeti salamaktadr. Sktrlm uucu kl dolgulardan alnan numunelere

yaplan konsolidasyonlu-drenajl eksenli deneyin sonucunda kayma mukavemeti


47/128

34

ortalama 30 olarak bulunmaktadr, 20-40 arasnda deien deerler de bulunmutur

(Hausmann, 1990).

Uucu kl arlkl olarak silt boyutunda bir malzemedir, bu yzden erozyona neden

olabilmektedir. Erozyon kontrol ilemlerine de gereksinim vardr.

Uucu kl trafik iaret boyalarna katlabilmektedir. Trafik boyalarnn dayanmlarn

ve performanslarn arttrmaktadr (Stringfellow, 1994).

3.2.2 Kmr Taban Kl ve Kazan Crufu

Elektrik enerjisi retmek iin gerekli buhar, kmrn yanmasyla meydana getiren

frnlarn tabannda toplanan kaba taneli ve yanmayan yan rnlere kmr taban kl

ve kazan crufu denilmektedir. Kmrn yaklmasyla oluan bu yan rnlerin byk

ksm termik santrallerden elde edilmektedir. Bir ksmda kmrle alan daha kk

endstriyel veya geleneksel kazanlarda olumaktadr.

3.2.2.1 Taban Kl ve Kazan Crufunun Fiziksel zellikleri

Taban klleri, yzeyleri ok gzenekli olan keli tanelere sahiptir. Taban kl

taneleri, ince akl ile ince kum boyutlar arasnda yer almakla birlikte, dk

oranlarda silt ve kil boyutundaki tanelere de sahiptir. Taban kl, genellikle iyi

derecelenmi bir malzemedir. Bununla birlikte, ayn termik santralden deiik

zamanlarda alnm kl numunelerinin tane boyutlarnda farkllklar grlmektedir.

Taban kl genel olarak kum boyutundadr. 4 Nolu elekten (4.75 mm) % 50 ile 90

oranlar arasnda, 40 No'lu elekten (0.42 mm) % 10 ile 60 oranlan arasnda ve 200

No'lu elekten (0.075 mm) %0 ile 10 oranlan arasnda taban kl geebilmektedir.Tablo 3.5de eitli yerlerdeki taban kl ve kazan crufunun tane boyutu dalmlar

karlatrlmtr (Moulton, 1973).


48/128

35

Tablo 3.5: Taban Kl ve Kazan Crufunun Tane Boyutu Dalmlar (ArlkaOran)

Taban Kl Numuneleri Kazan Crufu Numuneleri

Tane

ap

Glasgow New

Haven

Moundsville Willow

Island

Rockdale Moundsville

38 mm 100 99 100 100 100 100

19 mm 100 95 100 100 100 100

9.5 mm 100 87 73 99 100 97

4.75 mm 90 77 52 97 99 90

2.36 mm 80 .57 32 85 88 62

1.18 mm 72 42 17 46 42 16

0.60 mm 65 29 10 23 10 4

0.30 mm 56 19 5 12 5 20.15 mm 35 15 2 6 2 1

0.075 mm 9 4 1 4 1 0.5

Kazan cruflar genelde uniform tane boyutuna sahiptir ve tane boyutu 5 mm ile 0.5

mm arasnda deimektedir. Kazan cruflar przsz yzey dokusuna sahiptir. Eer

erimi haldeki cruf frnndan dklrken iinde gazlar skrsa, cruf souduu

zaman kabarckl veya gzenekli hale gelir. Linyit veya az bitml kmrn

yanmasyla oluan kazan crufu, bitml kmrlerin yanmasyla oluan crufa gredaha gzeneklidir. Kazan crufu genellikle iri veya orta kum boyutundadr. Kuru taban

klnn tane birim hacim arl kimyasal ieriine baldr. Yksek karbon

ierii, tane birim hacim arln drmektedir. Dk tane birim hacim arla

sahip taban kl, gzenekli veya kabarckl dokuya sahiptir. Bu malzeme, ykleme veya

kompaksiyona maruz kalrsa bozulur (Lovell ve di., 1991). Tablo 3.6da taban kl

ve kazan crufunun genel fiziksel zellikleri grlmektedir.

Tablo 3.6: Taban Kl ve Kazan Crufunun Tipik Fiziksel zellikleri

zellikleri Taban Kl Kazan Crufu

Tane zgl arl (kN/m3) 2127 2329

Kuru birim hacim arlk (kN/m3) 7.216 9.614.4

Plastisite - -

Su emme (%) 0.82.0 0.3- 1.1


49/128

36

3.2.2.2 Taban Kl ve Kazan Crufunun Kimyasal zellikleri

Taban kl ve kazan crufu; silis, alminyum oksit, demir, dk oranda kalsiyum,

magnezyum, slfat iermektedir. Taban kl veya kazan crufu tanelerinin

bileimi kmr cinsine gre deimektedir. Kazan cinsinin bileim zerinde

herhangi bir etkisi grlmemektedir. Tablo 3.7de eitli blgelerde oluan taban

kl ve kazan crufu numunelerinin kimyasal bileimi grlmektedir. Slfat

miktar da genellikle % l'den az oranda karmda bulunmaktadr (Moulton, 1973).

Tablo 3.7: Taban Kl ve Kazan Crufu Numunelerinin Kimyasal Bileimleri

Kller Taban Kl Kazan Crufu

KmrCinsi

BitmlAz

BitmlLinyit Bitml Linyit

BlgelerWest

VirginiaOhio Texas

WestVirginia

NorthDakota

SiO2 53.6 45.9 47.1 45.4 70.0 48.9 53.6 40.5

A12O3 28.3 25.1 28.3 19.3 15.9 21.9 22.7 13.8

Fe2O3 5.8 14.3 10.7 9.7 2.0 14.3 10.3 14.2

CaO 0.4 1.4 0.4 15.3 6.0 1.4 1.4 22.4

MgO 4.2 5.2 5.2 3.1 1.9 5.2 5.2 5.6

Na2O 1.0 0.7 0.8 1.0 0.6 0.7 1.2 1.7

K2O 0.3 0.2 0.2 - 0.1 0.1 0.1 1.1

Linyit veya az bitml kmrlerin yanmasyla oluan taban kl veya kazan crufu,

bitml kmrlerin yanmasyla oluan taban kl veya kazan crufuna gre

daha yksek oranda kalsiyum ieriine sahiptir.

Tuz ieriine ve baz durumlarda dk Ph deerlerine ramen, taban kl veya

kazan crufu rtc zellik gsterebilir. Taban kl veya frn crufu, dolgularda

ve duvar arkas malzemesi olarak kullanld takdirde, bu malzemeyle temas edecek

metal yaplarn korozyon potansiyeli gz nne alnmal ve incelenmelidir.

Taban kl veya kazan crufunun rtc zelliini tespit etmek amacyla pH, elektrik

direnci, znebilir klorid ve slfat ieriine baklmaldr. pH deeri 5.5'i getii,

elektrik direnci 1500 ohm-santimetreden fazla olduu, klorid ierii 200 ppm'den az


50/128

37

olduu ve znebilir slfat ierii 1000 ppm'den az olduu zaman

malzemelerin paslandrc etkisinin olmad sylenebilir.

3.2.2.3Taban Kl ve Kazan Crufunun Mekanik zellikleri

Taban kl ve kazan crufunun maksimum kuru birim hacim arlk ve optimum su

ierii, kayma dayanm ve tama gc deerleri ve geirimlilii Tablo 3.8de

verilmitir (Lovell, 1991).

Tablo 3.8: Taban Kl ve Kazan Crufunun Tipik Mekanik zellikleri

zellikler Taban Kl Kazan Crufu

Maksimum kurubirim hacim arlk

(kN/m3 )12,1016,20 13,3016,50

Optimum su ierii(%)

Genellikle < 201224 aras

820

Kayma dayanm as()

38 4232 45 (< 9.5 mm)

38 4236 46 (< 9.5 mm)

Kaliforniya tama oran(CBR) (%)

4070 4070

Geirimlilik katsays

(cm/sn)

10 - 210 - 3 10 - 210 - 3

Taban kl ve kazan crufunun maksimum kuru birim hacim arlk deerleri, ayn tane

boyutuna sahip geleneksel malzemelere gre % 10-25 orannda daha azdr. Taban

klnn ve kazan crufunun optimum su ierii deerleri ise ayn tane boyutuna

sahip geleneksel malzemelere gre daha fazladr. Taban klnn optimum su ierii

deerinin kazan crufuna gre daha fazla olduu gzlenmektedir.

Taban kl ve kazan crufu iin bulunan kayma dayanm alar, kum ve dier standart

ince taneli agregalarla ayn deerlerdedir. Kaliforniya Tama Oran (CBR) deerleri,

yksek kaliteye sahip taban malzemeleriyle yaklak deerler almaktadr. Kuru taban

kl ve kazan crufu, ayn tane boyutuna sahip malzemelerle yaklak deerlerde

geirimlilik katsaysna sahiptir. Geirimlilik katsays, malzemenin 200 No'lu

elekten geen tane oranna bal olarak deiim gstermektedir.


51/128

38

3.2.2.4 Kmr Taban Klnn ve Kazan Crufunun Karayollarnda Kullanm

Her ikisi de scak bitml karmlarda ve souk asfalt karmlarnda kaplama ve

temel tabakalarnda ince agrega yerine kullanlmaktadrlar. Baz taban klleri

paracklar klinker gibi dk dayanm gsterirler, bu sebeple taban klleri genelde

temel tabakalarnda kullanlrlar, kaplama tabakalarnda pek tercih edilmezler. Kazan

crufu yzey iyiletirilmesinde ve bitml koruyucu sathi tabaka (seal-coat)

yapmnda da kullanlr (ASTM E 1861-97).

Bu atk malzemelerin fazla byk tanelerinin elenmesi ve dier agregalarla

kartrlmas gereklidir. Taban klnn iinde bulunan kkrt magnetik ayrclarla

klden uzaklatrlmaldr, nk demir slfit hacimce genileyen, stabil olmayan bir

maddedir ve ilerleyen zamanlarda suyla karlatnda pas olumaktadr.

Granler temel ve alt temelde ince agrega yerine kullanlabilirler. Gerekli olan

standartlar salamalar iin dier doal agregalarla kartrlmalar gerekmektedir.

19 mmden byk olan paracklar ezilmeli, tlmelidirler.

Stabilize temellerde agrega olarak kl ve cruf uygun boyutlara getirerek ve nem

kontrolleri yaplarak, ierisinde bulunan istenmeyen maddeler uzaklatrarak

kullanlabilir.

Taban kl karayollarnda dolgu malzemesi olarak veya istinat duvar arkas dolgu

malzemesi olarak kullanlmaktadr.

3.2.3 Deslfojips Atklar

Termik santrallerde linyit kmrnn yanmas sonucu ylda yaklak 600 000 ton

SO2 ve Slfr bileimli gazlar, atmosfere dalarak evre kirliliine ve asit

yamurlarna sebep olmaktadr. Bu gazlarn tutulmas iin, kireta pskrtme

yntemi kullanlan deslfrizasyon (kkrt artma) tesisleri kurulmutur. Bu

tesislerde, kkrtl bileiklerin, baca gazlarndan uzaklatrlmas amacyla genelde

ya schrubber, kuru schrubber ve akkan yatakta yakma yntemleri

kullanlmaktadr. Bu ilemlerin sonucunda kimyasal jips (al) olarak da adlandrlan

deslfojips atklar olumaktadr. Bu atklar suyla kartrlarak, konveyrlerle

depolanacaklar yerlere tanmaktadr. Depolama sorunlar yaanmaktadr.


52/128

39

Depolandklar yerlerde meydana gelecek szntlar, zeminin stabilitesini azaltacak ve

evreyi kirletecektir. Termik santrallerde, slfr ierii %1 olan bir kmr

yakldnda, %5den fazla deslfrizasyon als elde edilmektedir. Deslfojips

atklarnn yllk oluum miktarlar ortalama 2,5 milyon tonun zerindedir. Bunun

ok az ksm deerlendirilebilmektedir. Doal al yataklarnn ok olmas,

deslfrizasyon alsnn atlmasna ve evre kirlenmesine sebep olmaktadr (zkul

ve Koral, 1997).

Trkiyede ilk deslfrizasyon tesisi, 1991 ylnda ayrhan Termik Santral baca

gazlarndaki kkrtl bileikleri tutmak iin kurulmutur. Bu tesisin kkrt tutma

verimi %98den fazladr. Saryar baraj gl yaknlarndaki bir alanda

depolanmaktadr.

zbayolu ve di. (1997), ayrhan termik santrali deslfojipslerini deerlendirmek

amacyla bir alma yapmlardr. Deiik oranlarda tras, imento, kire katklaryla

hazrlanan deslfojips atk numunelerine yaplan deneyler sonucunda, 2535 MPa

dayanm deerleri elde edilmitir. Bu atklarn ve balayclarn kullanmyla, killi

zemin numunelerinin stabilizasyon dayanm deerlerinin %2030 orannda artt

gzlenmitir. Bu atklar, imento ve kire gibi balayclarla, termik santrale yakn

olan blgelerdeki yollarn stabilizasyonunda kullanlabilirler.

Slfr artma tesislerinde oluan ve atk materyal olarak nitelendirilen

deslfojipslerin (dier adyla kimyasal al) bileimi, doal al ta ile ayndr ve

CaSO4.2H2O forml ile tanmlanr. Deiik endstri kollarnda elde edilen kimyasal

allar Tablo 3.9da verilmitir (zbayolu ve di., 1997).

Tablo 3.9: Deiik Endstri Kollarnda Elde Edilen Allar

Endstri Alan Kimyasal Al

Fosforik asit retimi Fosfojips

NaCI retimi Saltjips

Hidroflorik asit retimi Florojips

Titandioksit retimi Titanojips

SO2 ve SO3 gazlarnn deslfirizasyonu Deslfojips


53/128

40

3.3 Kat Atk Yakma Tesisi Uucu Klleri

Kat atk frnlar, kat atklarn yksek scaklklarda kontrol altnda yaklmas

prensibiyle alr. Yandktan sonra kat atklarn bir ksm frnn alt blmesinde

toplanan taban klne, dier ksm da uan gazla uzaklaan uucu kle dnr. Kat

atk uucu klnn fiziksel zelliklerinin kmr uucu klne benzemesinden dolay kat

atk uucu klnn mhendislik zelliklerinin belirlenmesi ve kullanm alanlarnn

doru ekilde saptanmas gerekir.

Kat atklarn yanma verimlilii, eitli yanma parametrelerine baldr. Frn

scakl, frna pskrtlen hava miktar, trblans derecesi ve zaman nemlidir.

Yanma verimliliini kontrol eden parametre; zaman, scaklk ve trblanstr. Katatklarn, yksek scakla ve trblansa maruz kalmas ne kadar fazla olursa, yanma

verimlilii de o derece yksek olmaktadr. ekil 3.5de tipik bir kat atk frnn

grlmektedir.

ekil 3.5.: Kat Atk Frn (Poran ve Ali, 1989)

Amerikada son 30 ylda kat atk frnlarnn kullanm olduka artm, 1985 ylnda

150 milyon tondan fazla kat atk retilmi ve bu atklarn %710 arasndaki miktar

yaklmtr. New Yorkehri evre Blmnn bildirisine gre New Yorkehrinde

yaklan her bir milyonluk kat atk iin 37000 ton uucu kl retilmektedir. Kat atk

uucu klleri byk miktarlarda retildii iin, acilen yeni kullanm sahalarna


54/128

41

ihtiya vardr. Kat atk uucu klnn kullanmyla kat atn bir ksm yok

edilmekte hem de yol dolgular, granler temeller ve bitml kaplamalar iin pahal

olmayan malzemeler kullanlm olmaktadr (Poran ve Ali, 1989).

3.3.1 Kat Atk Yakma Tesisi Uucu Kllerinin Fiziksel zellikleri

Kat atk uucu kl taneleri mikroskop altnda incelendiinde, boluklu yapya sahip

olduuanlalmaktadr (Sherwood, 2001). Kat atk uucu kl plastik olmayan zellik

gstermektedir. Tablo 3.10da kat atklarn yaklmasyla elde edilen kllerin fiziksel

zellikleri verilmitir.

Tablo 3.10: Kat

At

k Yakma Tesisi Klnn Fiziksel zellikleri

zellikTaban Kl

Taban Kl+

Uucu KlTane zgl arl (Gs)nce (


55/128

42

kalmaktadr. Buradan, kat atk yakma tesisi uucukl karmnn homojen

olduu sonucuna varlr.

ekil 3.6: Gradasyon Erisi (Poran ve Ali, 1989)

3.3.2 Kat Atk Yakma Tesisi Uucu Klnn Kimyasal zellikleri

Kat atk uucu kllerinin yksek tuz ieriine ve metal younlamasna sahip

olmas (kurun, kadmiyum, inko vb.), bu malzemenin agrega yerine

kullanlmasnn evresel adan uygun olup olmayaca konusunda tartmalar da

beraberinde getirmitir (Bond, 2000). Kat atk uucu klnde yksek younlamalarda

kalsiyum ve dier tuzlarn bulunmas; kln, hidratasyon ve balayc reaksiyonlara,

daha sonra meydana gelebilecek ime olayna hassas hale gelmesini salamtr.

Kat atk uucu klnde bulunan serbest alminyum, suyla birletiinde hidrojen

gaz olumasna sebep olabilir. Buna ek olarak, kat atk uucu klnde bulunan

yksek tuz ieriinden dolay; kl, metal malzemelere temas ettiinde paslandrc

etki gsterebilir. Kat atk uucu kl, Portland imentosuyla birlikte kullanld

takdirde dayanmn zamanla artmasna yardmc olacaktr. Tablo 3.11de, kat atk

uucu klnn kimyasal kompozisyonu gsterilmitir (Sherwood, 2001).


56/128

43

Tablo 3.11: Kat Atk Uucu Klnn Kimyasal Bileimi

Bileimler Bulunan Yzde

SiO2 35

Fe2O3 26

Al2O3 23

CaO 6.3

Na2O 2.5

ZnO 1.2

SO3 1.0

MgO 0.7

TiO2 0.6

MnO 0.3

Dier 3.2Tututurma sonras kldekalan yanmam karbon

2.6

zlm slfat 2.32

Toplam slfat 0.60

pH deeri 9.4

3.3.3 Kat Atk Uucu Kllerinin Karayollarnda Kullanlmas

Bitml temel tabakasnda, anma ve binder tabakalarnda da ince agrega yerine

kullanlmaktadr. Paralama ve eleme ilemleri yaplmal, istenmeyen maddeler

uzaklatrlmaldr. Kaplama tabakalarnda karmn ierisindeki doal agregann

%10-25i yerine, scak bitml temel tabakalarnda ise %50si yerine bu uucu kller

kullanlabilir.

Avrupada son yirmi yldr kat atk tesislerinden kan uucu kller karayollarnda

granler temel ve dolgu yapmnda deerlendirilmektedir. Bu uygulamalarda tekbana karma katlmaktadr. Uucu kl portland imentosu veya kire ile stabilize

edilerek stabilize temellerde de kullanlabilir.

3.4 Yksek Frn & elikhane Cruflar

Cruf, metal filizlerinin frnlarda artlmas ileminden elde edilen bir endstriyel

atk malzemesidir. Yksek frn ierisine yakt olarak kok konulup, demir cevherine


57/128

44

kire ta veya dolomit ilavesiyle ham demir retilmektedir. Bu retim srasnda

oluan maden d yan rn yksek frn crufudur.

Bazik oksijen frnlarna ham demirle beraber kire tann, oksijenin ve elik

krntsnn ilavesiyle de elik retilmektedir. Bu retim srasnda oluan ergimi

crufun soutulmasyla oluan atk malzeme de elik crufudur. ekil 3.7de demir

elik fabrikalarnda yan rn olarak oluan cruflarn diyagram verilmitir.

ekil 3.7: Yksek Frn ve elikhane Cruflarnn Oluum Diyagram

Bunlarn dnda elektrik ark frn crufu ve ikincil metalrji cruflar da ortaya

kmaktadr.

Cruflar, yol kaplamalarnda, demiryolu balastlarnda, imento sanayinde, beton

agregasnda, topran fiziksel zelliklerini iyiletirmekte, yaltmda cruf yn

olarak kullanlmaktadrlar.


58/128

45

3.4.1 CruflarnFiziksel zellikleri

Yksek frn cruflar soutulma yntemlerine gre drt gruba ayrlrlar.

Hava Soutmal

Yksek F

r

n Crufu: Yksek f

r

ndan

kan s

v

crufunukurlara dklp, uygun koullar altnda soutulmasyla elde edilir. Kristal

yapda, sert, byk ktleler biiminde sertleir; daha kk paralar elde

edebilmek iin de krma ve eleme ilemleri yaplmaktadr. Havada

soutulmu yksek frn crufunun krl p, elenmesiyle przl yzeyli

malzeme elde edilir. Bylece malzeme yksek adezyon ve srtnme

zelliklerine sahip olmaktadr. Ayrca su emme yzdesi ve dona kar direnci

de yksektir.

Genlemi (Kpklendirilmi) Cruf: Yksek frndan kan dkme crufunukura boaltl p, kontroll miktarlarda su, hava ve buhar ilaveler

Endustriyel Atik Malzemelerin Karayollarinda Kullanimi Utilization of Industrial Waste Materials in...

Documents

Transcript of Endustriyel Atik Malzemelerin Karayollarinda Kullanimi Utilization of Industrial Waste Materials in...