Acil Aydnlatma Sistemi, Uygulamalar ve

Standartlar

10.04.2014

sayfa

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma Sistemi

Normal aydnlatma sisteminin beslemesinde kesinti olduu zaman, aydnlatmann kesilmeden devam etmesini salayan aydnlatma trdr. Acil ka aydnlatmas (emergency escape lighting) ve yedek amal aydnlatma (standby lighting) olmak zere 2 tre ayrlr.

www.bes-a.com

1)Yedek Amal Aydnlatma (Standby Lighting):

Bir binay veya alan terk eden veya terk etmeden nce potansiyel olarak tehlikeli bir ilemi bitirmeye alan insanlarn emniyeti iin aydnlatma salayan acil durum aydnlatmasdr. Bu aydnlatma trnn 3 eidi bulunur.

Normal aydnlatma kesintisinden nceki mevcut durumun ve almalarn devam iin ngrlen acil aydnlatma trdr. Bu aydnlatma tr acil durum ka senaryolarna dahil deildir.

2) Acil Ka Aydnlatmas (Emergency Escape Lighting):

a) Ka Ynlendirme Aydnlatmas (Escape Route Lighting):

Acil bir durumda, ka yollarn aydnlatarak ilgili alann gvenli bir ekilde boalmas amacyla insanlarn binadan gvenli bir ekilde tahliye edilmesini salayan acil aydnlatma trdr.

b) Ak Alan Aydnlatmas (Open Area Lighting, Anti-Panic Lighting): Acil bir durumda, tanmlanm olan ka yollarna ulalmasn salayan, 60m'den byk blgeler veya toplanma blgeleri iin ngrlen aydnlatmadr. Dier bir ad da anti panik aydnlatmadr.

c) Yksek Riskli alma Alan Aydnlatmas (High Risk Task Area Lighting): Acil bir durumda, tehlikeli bir ilem veya durumun oluabilecei yerlerde bulunan kimselerin gvenlii iin yaplan ve baz sistemler iin kullanclarna uygun devreden karma ilemleri iin olanak tanyan aydnlatmadr.

Acil Aydnlatma Sistemi

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma Sistemini Oluturan Cihazlar

1) Acil Durum Aydnlatma Cihazlar

a) Acil Aydnlatma Armatrleri:

Standartlara gre montaj ykseklikleri 2 ile 4.5 metre arasnda olmaldr ve duvara, tavana veya asma tavana monte edilebilirler. Tij, zincir, ask teli gibi elemanlarla monte edilebilirler.

b) Oynar Balkl Acil Aydnlatma Armatrleri:

Oynar balkl lambalar ynlendirilerek istenen dorultuya ayarlanabilir. Fabrika, garaj gibi geni hacimli alanlar ile yksek seviyede aydnlatma gereken ortamlar iin kullanlabilir.

c- Acil Aydnlatma Kitleri: Ortamdaki seilen armatrlerin iine veya yaknna monte edilir. Acil durumda armatrde bulunan lambalardan birisi veya her ikisi gerekli olan acil aydnlatma seviyesinde yanarak acil aydnlatma salar.

www.bes-a.com

2) Acil Durum Ynlendirme Cihazlar

a) Acil Durum Ynlendirme Armatrleri:

Tek veya ift yzl olabilen bu armatrlerin zerinde ynlendirme salayan grafik iaretler bulunmaktadr. Montaj ykseklikleri standartlara gre 2 ile 2.5 metre arasnda olmaldr. Duvara, tavana veya asma tavana monte edilir. Tij, zincir, ask teli gibi elemanlarla sarktlarak aslabilirler.

b) Harici Olarak Aydnlatlan Ynlendirme ve Gvenlik aretleri: Iksz ynlendirme, ilkyardm, yangn sndrme tp, yangn dolab gibi gvenlik ve iaret levhalar iindir. Montaj ykseklikleri 2-2.5 metre arasnda olmaldr. aretler fosforlu olarak tabir edilen tiplerden de olabilir.

Acil Aydnlatma Sistemini Oluturan Cihazlar

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma Armatrlerinin alma Tipleri

1) Sreksiz ( Non-maintained) alma:

Lamba ebeke gerilimi normal durumda iken yanmaz, ebeke arzas durumunda yanmaya balar. ebeke kesintisi durumunda armatrn iinde bulunan ak vastasyla lambalar sadece acil durumda yaklr.

2) Srekli (Maintained) alma:

Bu tip armatrlerde lamba ebeke gerilimi normal durumda iken yanar, ebeke arzas durumunda ise yapsndaki ak vastasyla lamba yanmaya devam eder. Baz versiyonlarnda lamba harici bir anahtar taklarak istendiinde sndrlebilir.

www.bes-a.com

Aydnlatmada Kullanlan Baz Teknik Terimler

Ik Aks ( - Birim : Lmen (lm)):

Ik iddeti ( I - Birim : Candela (cd)):

Aydnlk Dzeyi (E - Birim : Lux (lx)):

Bir k kayna, ksal aksn () genelde eitli ynlere ve deiik iddette yayar. Belli bir ynde yaylan n younluu, k iddeti I olarak adlandrlr.

Aydnlk iddeti (E), den ksal aknn aydnlatlacak yzeye olan orann bildirir. Aydnlk iddeti, 1 Lm deerindeki k aksnn 1 m yzeye eit yaylm ekilde dt durumda 1 Lx deerindedir. (Lx=Lm/m)

Renk Scakl (Kelvin):

Renk Scakl k kaynann kendisinin genel rengini ifade eder. Bir scak ya da souk olarak ifade ettiimizde onun kelvini hakknda bilgi vermi oluruz. Dk kelvinler (r. 3000K) scak , yksek kelvinler ise (r. 8000K) souk belirtir. 5000-6500 Kelvin aras gn na karlk gelir.

Ik aks () olarak , k kaynandan verilen ve tayfsal gz hassasiyeti ile deerlendirilen yan g olarak adlandrlr.

www.bes-a.com

Aydnlatmada Kullanlan Baz Teknik Terimler

Etkinlik Faktr (e) :

Ik kaynann etkinlik faktr, kaynaktan kan toplam k aksnn kaynan gcne orandr. Birimi lmen/watt (lm/w) dr.

Armatr Verimi () :

Koruma Derecesi (IP):

Bir aydnlatma armatrnden kan k aksnn, armatr iindeki lambann rettii k aksna orandr.

Aydnlatma armatrlerinin toza, kat cisimlere ve suya, neme kar dayankllklarnn gstergesidir. Uluslararas kabullere gre IPX1X2 kodlar ile gsterilir. Koruma derecesindeki ilk rakam (X1) kat cisimlere, ikinci rakam (X2) ise suya kar koruma derecesini gsterir.

Ekonomik mr :

Bir tesisteki lambalarn 100 saat kullanmdan sonraki toplam k aklarnn, lambalarn kullanlmaz hale gelmeleri ve k aklarndaki azalmalarndan dolay yaklak % 30 deer kaybettii ana kadar geen sredir.

CRI - (Colour Rendering Index, Renksel Geriverim ndeksi) Renksel geriverim indeksi, bir k kaynann cisimlerdeki renk retimidir. 0-100 arasnda deerlendirilir. 100 en canl rengi gsterir. 80 CRIlk bir k kayna 60 CRIlk k kaynandan daha canl k verir.

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

Ynetmelikler 1- Turizm Tesisleri Ynetmelii (2000)

2- Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik (2002)

3- Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii (2003)

4- 92/57/EEC Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii ( 2003)

5- 92/58/EEC Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii (2003)

6- 95/16/EEC Asansrler Ynetmelii (2003)

7- 89/391/EEC Sal ve Gvenlii Ynetmelii (2003)

8- 89/654/EEC yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik (2004)

9- 89/106/EEC Yap Malzemeleri Ynetmelii (2005)

10- Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik-Ekli (2007)

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

AB'ye Uyum Kapsamnda Kabul Edilen rn Standartlar 1- TS EN 60598-1 Aydnlatma Armatrleri - Genel Kurallar ve Deneyler (1998)

2- TS EN 50171 Merkezi G Besleme Sistemleri (2001)

3- TS EN 61347-1 Lamba Kontrol Dzeni- Genel ve Gvenlik zellikleri (2004)

4- TS EN 61347-2-2 Lamba Kontrol Dzeni - Filamanl Lambalar in DA veya AA Beslemeli Elektronik ndirici Dntrcler (2004)

5- TS EN 61347-2-7 Lamba Kontrol Dzeni - Acil Aydnlatmada Kullanlan Doru Akm Beslemeli Elektronik Balastlar (2004)

6- TS EN 61347-2-8 Lamba Kontrol Dzeni - Floresan Lambalarla Kullanlan Balastlar (2004)

7- TS 8710 - EN 60598-2-22 Aydnlatma Armatrleri - Acil Aydnlatma iin (2005)

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

AB'ye Uyum Kapsamnda Kabul Edilen Uygulama Standartlar 1- TS EN 1838 Aydnlatma Uygulamalar Acil Aydnlatma (2000) 2- TS EN 50172 Acil Ka Aydnlatma Sistemleri (2005)

EN 1838 standardna gre armatrler, blgenin tahliye edilmesi durumunda armatrlerin grnmesini salamak amacyla zeminden en az 2 metre uzaa monte edilmelidir. Ayn zamanda acil durum aydnlatma armatrlerinin nereye ve nasl yerletirilecei bu standartta aklanmaktadr.

Acil durum annda kullanlacak tm k kaplarnda

Dar k noktalarnda Acil k iaretlerinin yannda

Armatrlerin Yerleimi:

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

Her basama aydnlatmak zere merdivenlerde

Yn deitirilen tm noktalarda Tm ilkyardm noktalarnn yaknnda

Zemin seviyesinin deitii yerlerde Tm koridor kesiim noktalarnda Tm yangn sndrme ve yangn alarm cihazlar

civarnda

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

Alanlar ve binalarda hzl ve emniyetli tahliye salamak iin ka yolunun ak bir ekilde iaretlenmi olmas ok nemlidir. Ynlendirme iaretinin boyutu, rengi, konumu ve iyi grnebilmesi o iaretin etkisini oluturur. Avrupa standartlar, yeil fon zerine beyaz bir izim gsteren piktogramlarn kullanlmasna onay ve destek vermitir. EN 1838 standardnda yeil ve beyaz renklerin birbirlerine gre aydnlanma dzeyi oranlar belirlenmitir. Lambann renksel geriverim indeksi, gvenlik iareti renklerinin alglanabilmesi iin en az 40 olmaldr.

Minimum aydnlk iddeti=2cd/m

Ayn renkteki blmlerin en az ve en fazla aydnlatlan blmleri arasndaki aydnlatma iddeti oran 10:1'den daha fazla olmamaldr.

Beyaz ve yeil blmler arasndaki aydnlatma iddeti oran 5:1'den daha az, 15:1'den daha fazla olmamaldr.

Yeil zemin zerine beyaz piktogram (yeil ksmlar iaret alann en az %50 sini kapsayacaktr)

aret (Piktogram) Formatlar:

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

eriden aydnlatlan iaretler iin iaret yksekliinin 200 kat

Azami Gr Uzakl:

Ka yollarn gsteren iaretlerin her taraftan grlebilmesini salamak ok nemlidir. Bu amala standartlar ve ynetmelikler uygun azami gr uzakln tanmlamtr. EN 1838 standardna gre aada azami gr mesafesi piktogram yksekliine bal olarak verilmitir.

Dardan aydnlatlan iaretler iin iaret yksekliinin 100 kat

rnein, 20 metre uzunluundaki bir koridorun sonuna ieriden aydnlatlan tipte acil durum ynlendirme armatr iin iaret (piktogram) ykseklii en az 10 cm, dardan aydnlatlan bir iaret iin 20 cm olmaldr.

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

Ka Yolu Aydnlatmas:

EN 1838 standardna gre ka yolu geniliinin 2 metreye kadar olduu yerlerde armatrler, ka yolunun merkez hatt boyunca zemin zerinde en az 1 lux aydnlatma seviyesini salayacak ekilde tasarlanmaldr. Ka yolu geniliinin merkez blgesi ise bu deerin en az %50'si ile aydnlatlmaldr.

Ka yolunun merkez hatt boyunca en az ve en fazla aydnlatlan noktalar arasndaki oran 40:1'den daha fazla olmamaldr. Acil aydnlatma seviyesi asndan olmas gereken deerin %50'si 5 saniye iinde, tamam ise 60 saniye iinde salanmaldr. Tahliye amal acil aydnlatma sresi en az 1 saat olmaldr.

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

Geni Alan (Anti Panik) Aydnlatmas:

EN 1838 ve EN 60598-2-22 standardna gre, 60m'den daha byk alanlar ve toplanma blgeleri ak alan snfna girer. Ak alanlarda, deme seviyesi zerinde aydnlatma iddeti en az 0.5 Lux olmaldr. Alann 0.5 metre evre kenarlar bu kapsama dahil deildir. Ak alanlarda en fazla ve en az aydnlatlan noktalar arasndaki oran 40:1'den daha fazla olmamaldr.

Acil aydnlatma seviyesi asndan olmas gereken deerin %50'si 5 saniye iinde, tamam ise 60 saniye iinde salanmaldr. Tahliye amal acil aydnlatma sresi en az 1 saat olmaldr.

Minimum aydnlk dzeyi

Emin = 0.5 lx

Minimum-maksimum

aydnlk dzeyi oran Emax : Emin 40 : 1 lx

Renksel Geriverim

indeksi

CRI 40

Acil ka iin belirtilen sre

1 saat

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma ile ilgili Standartlar ve Ynetmelikler

Yksek Riskli Alan Aydnlatmas:

Enerji datm, retim ve endstriyel proses kontrol odalar, motor-jeneratr kontrol odalar , hareketli makine, asansr, ve elektrik kesildiinde derhal durmayan bir konveyr gibi yerler yksek riskli ve tehlikeli alan snfna girerler. Tehlike riski yksek alanlarda acil aydnlatma seviyesi, normal aydnlatma seviyesinin %10'undan az olmamaldr.

Tehlike riski yksek olan blgelerde acil aydnlatma seviyesi asndan olmas gereken deer , 0.5 saniye iinde salanmal ve risk devam ettii srece acil aydnlatma devam etmelidir.

Minimum aydnlk dzeyi

Emin = 15 lx

Minimum-maksimum

aydnlk dzeyi oran Emax : Emin 10 : 1 lx

Renksel Geriverim

indeksi

CRI 40

Acil ka iin belirtilen sre

Risk devam ettii srece

Asansrlerde Motor-jeneratr kontrol odalarnda

www.bes-a.com

Acil Aydnlatmada Dijital Kontrol

Dali System (Digitally Adressable Lighting Interface):

Dali, IEC 60929 standardna uygun olarak standartlatrlm bir dijital aydnlatma arayzdr. Bu protokolle bata akll binalar, ofisler olmak zere kullanclara aydnlatmada enerji tasarrufu, optimizasyon, k kalitesi, konfor, uzaktan izlenebilirlik, self test gibi zellikler sunulmaktadr.

Dali protokol, tek bir a (network) zerinde maksimum 64 tane armatrn ve bu a zerinde ayrlm en fazla 16 tane farkl grup yerlerinin denetlenmesine olanak salar. Soldaki ada farkl renklerde gsterilen 7 farkl yer tek a zerinde bulunur.

www.bes-a.com

Acil Aydnlatmada Dijital Kontrol

Yukardaki dali sisteminde armatrler birbirine dali a zerinden baldr. Dali denetleyicisi ile armatrler ve akler test edilip sonular rapor olarak listelenebilmektedir. Bunlarda yazlm araclyla armatrlerin kolayca grntlenebilmesini salar.

www.bes-a.com

Acil Aydnlatmada Dijital Kontrol

Normal bir dali sistemi, armatrlerden ve dali denetleyicisinden oluur. Soldaki diyagramda her bir alandaki sensrler ayr bir kontrol a

zerinden birbirine baldr.

Mevcut dali hattnn, aydnlatma kontrol sistemi kullanc arayz haberlemesi iin kullanlmasyla yar yarya a kablaj azaltlm olur. Ayrca kullanc a zerinde herhangi bir aydnlatma grubu iin deitirme komutu bildirebilir.

www.bes-a.com

Acil Aydnlatmada Dijital Kontrol

DALI uyumlu aydnlatma armatr

DALI uyumlu ynlendirme armatr

DUS804C-Dali sensr DPMI940-Dali Kuru Kontak

Btn aydnlatma armatrleri dali uyumlu olmaldr

Toplam 64 tane aydnlatma armatr tek bir dali a zerinde kontrol edilebilir

Btn ynlendirme armatrleri dali uyumlu olmaldr

Toplam 64 tane ynlendirme armatr tek bir dali a zerinde kontrol edilebilir

Test raporlar yazlmla elde edilebilir

Hareket alglama ve k seviyesi lme yetenei

Dorudan dali ana mesaj gnderme zellii

Dali a zerinde farkl yerde bulunan herhangi

bir armatr kontrol edebilme yetenei

Dali a iin 4x kuru kontak giri arayz

Dorudan dali ana mesaj gnderme zellii

Dali a zerindeki farkl yerde bulunan herhangi bir

armatr kontrol edebilme yetenei

www.bes-a.com

Acil Aydnlatmada Dijital Kontrol

oklu Dali Alar ve Dynet A (Multiple Dali Networks and Dynet Network) :

Birok aydnlatma projesinde tek bir aydnlatma sistem zm iin oklu dali alarna ihtiya vardr. Dynet a, dynet haberlemesiyle bu oklu dali alarn tek bir a zerinde toplamaya olanak salar. Bylece yar yarya kablaj azl salanr ve kullanc arayz esnek bir hale gelir. Dali a zerindeki bir sensr, dier a zerinde farkl yerde bulunan herhangi bir armatr kontrol edebilir. Farkl renkteki proje alanlar, dynet a sayesinde dali denetleyicilerinden biri tarafndan seilip deitirilebilir.

www.bes-a.com

Acil Aydnlatma Sisteminin Kullanm Yerleri

- Konutlar : Apartman, toplu konutlar vb.

- Toplanma Amal Binalar: Terminal, liman, gar, konaklama tesisleri vb.

- Kurumsal Binalar: Okul, hastane, salk oca, huzurevi, rehabilitasyon merkezleri vb.

- Ticaret Amal Binalar: Maaza, market, pasaj, alveri merkezleri vb..

- Bro Binalar: Banka, borsa, muayenehaneler, genel brolar vb..

- Endstriyel Tesisler : Fabrika, retim tesisi, rafineri, enerji retim tesisleri vb.

- Depolama Amal Binalar : Depo, otopark, oto galerileri vb.

Kk konutlar (bir bodrum kat hari en fazla katl mstakil konutlar, ikiz evler, sra evler ve benzeri zel binalar) hari aada snflandrlan tm topluma ak binalarda acil aydnlatma sistemi tesis edilmelidir.