Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 1 adriatik hoxha

1

© Baldwin & Wyplosz 2006

Ekonomia e Kosoves

dhe BE-së


Kapitulli 1

Historia


Periudha e hershme e pas-luftës

• Paraqitet një klimë për ndryshime radikale: – Faktet:

Death toll The Economic Set-Back: Pre-

war year when GDP equalled

that of 1945

Austria 525,000 1886

Belgium 82,750 1924

Denmark 4,250 1936

Finland 79,000 1938

France 505,750 1891

Germany 6,363,000 1908

Italy 355,500 1909

Netherlands 250,000 1912

Norway 10,250 1937

Sweden 0 GDP grew during WWII

Switzerland 0 GDP grew during WWII

UK 325,000 GDP grew during WWII


– Imazhet

Reichstag, 1945

Frankfurter Allee, 1945

•Një klimë për ndryshime radikale:

2


Brandenburg Gate

– Imazhet

• Një klimë për ndryshime radikale:


Unter der Linden, 1945 Unter der Linden, 1997

– Imazhet



Berlin Cathedral, 1945 Berlin Cathedral, 1997

– Imazhet



– Imazhet


3


– Imazhet


Rotterdam, 1940


– Imazhet


Verona 1945


– Imazhet


Londra 1940


– Imazhet


Londra 1940

4


– Imazhet


Londra Lindore, 1940


Pyetja kryesore në vitin 1945

• “Si mundet Europa të shmang një luftë tjetër?”

– Çka ka shkaktuar luftën? 3 përgjigje

• Fajësimi i humbësit

• Kapitalizmi

• Nacionalizmi destruktiv

– Këto kanë implikuar 3 zgjidhje të pasluftës

• ‘Neuter’ Germany , Plani i Morgenthau, 1944

• Adaptimi i komunizmit

• Ndjekja e integrimit Europian

• Përfundimisht ka fituar integrimi Europian,

mirëpo kjo ka qenë larg të qenit e qartë në fund

të viteve 1940.


Shfaqja e një Europe të ndarë

• Lufta e ftohtë fillon.

• BRSS-USSR e shtyen

komunizmin në Lindje.

• Zonat e UK, Francës dhe

US bashkohen më 1948

• Lëvizje drejt krijimit të

qeverisë së Gjermanisë

Perendimore

– Bllokada e Berlinit, 1948.

• Zgjidhja e “Neuter

Germany” braktiset në

favor të Gjermanisë

Perendimore të fortë plus

Integrimit Europian.

Bllokada e Berlinit

Gjermania dhe Berlini ndahen në 4 zona


Një Europë e ndarë

5

© Baldwin & Wyplosz 2006 © Baldwin & Wyplosz 2006


Kullat e Rojeve të Gjermanisë Lindore


Pika e kontrollit Charlie, 1961

6


Hapat e Parë

• Hapat e parë: OEEC and EPU

– OEEC (Organizata për Bashkëpunim

Ekonomik Europian), dhe EPU (Unioni i

Pagesave Europiane)

– OEEC dhe EPU janë themeluar në

konjuksion me Planin e Marshall në vitin

1948.

– OEEC ka koordinuar shpërndarjen e

ndihmës dhe e ka nxitur liberalizimin e

tregtisë.

– EPU ka lehtësuar pagesat dhe se ka nxitur

liberalizimin tregtar.


Nevoja për një integrim

Europian më të thellë

• Pasi që Lufta e Ftohtë i gjasonte më shumë

luftës, u bë i nevojshëm armatimi i Gjermanisë

Perëndimore.

– Në vitin 1949 u themelua Republika Federative e

Gjermanisë 1949.

– Mirëpo Gjermania e fuqishme dhe e pavarur ishte një

ide e frikshme për shumë, madje edhe për shumë

Gjermanë.

– Ndjenja më e përhapur: më së miri ishte që në

superstrukturën Europiane të vendosej një Gjermani

Perendimore e fortë ekonomikisht dhe ushtarakisht.

– Problemi: OEEC ishte shumë e dobët për të penguar

luftën ndërmjet fuqive të Europës Perëndimore. © Baldwin & Wyplosz 2006

Dy drejtimet e integrimit

Europian

• Federalizimi dhe Ndër-qeveritarizmi

– Mosmarrëveshje e menjëhershme mbi

thellësinë e integrimit Europian

• Federalizmi – institucionet supranacionale

• Ndër-qeveritarizmi – kombet mbajnë të gjithe

sovranitetin

• Iniciativat ndërqeveritare • OEEC (1948), Këshilli i Europës (1949), EFTA

(1960)

• Iniciativa Federale • ECSC (1951), EEC (1958)

7


1960-1973, dy qarqet jo-

bllokuese

E GR

IR

L

FIN

IS

EFTA-7

EEC-6

Arranzhmanet Tregtare të Europës Perëndimore në vitet 1960 : EFTA-7 dhe EEC-6 formojnë dy qarqe jo-bllokuese

N

S

P CH

A

UK I

D

F

B L

NL

DK


Evolucioni në dy Qarqe

Përqëndruese

• Ka vazhduar liberalizmi preferencial në EEC dhe EFTA – (Unioni doganor i EEC’s FTA e EFTA’s është kompletuar deri më 1968)

• Janë shfaqur efektet diskrimunese që i ka çuar EFTA-t e reja t’i bashkohen EEC – Shmanja e tregtisë krijon forca për përfshirje

– Përderisa EEC zgjerohet, përforcohen

forcat për përfshirje

• Kur UK vendos që të aplikojë në

EEC (1961), 3 EFTA të tjera

gjithashtu e ndërrojnë mendjen. – De Gaulle’s thotë ‘JO’ (dy herë)


Evolucioni në dy Qarqe

Përqëndruese

• Zgjerimi i parë, 1973 • Pranohen UK, Danimarka, Irlanda & Norvegjia

(Norvegjezët thojnë jo në referendum)

• Zgjerimi i EEC përforcon ‘forcën e

përfshirjes’ mbi EFTA të tjera

– EFTA të mbetura nënshkruajnë

marrëveshje FTA me EEC-9

– Pse nuk u nënshkruan FTA më parë?

• Efekti Domino i zvogëlimit të barierrave

• I pari brenda EEC6 → zgjerimi → EEC-EFTA

FTAs


Qy qarqet përqëndruese

E GR

Arranzhmanet Tregtare të Europës Perëndimore në mesin e viteve-1970s :

I

D

F

B L

NL

IRL

P

UK

CH

A

FIN

N

S

IS

DK

EEC-9

EFTA-7

8


Euro-pesimizmi, 1975-1986

• Shoket politike:

– ‘Kompromisi i Luksemburgut’ (1966) + zgjerimi

çon deri tek bllokimi i vendim-marrjes.

• Shoket ekonomike:

– Bretton Woods rrënohet, 1971-1973.

• Sekmat e integrimit monetar dështojnë (përveq

brenda bllokut të DM).

– Shoket e ofertës së vitit 1973 dhe 1979 janë të

shoqëruara me stagflacion.

– Dështimi i integrimit më të thellë tregtar.

– Rritja e kostove të Politikës së Përbashkët të

Bujqësisë krijon fërkime në lidhje me buxhetin. © Baldwin & Wyplosz 2006

Pikat e ndritshme

• Demokracia në Spanjë, Portugali dhe Greqi

• Greqia bashkohet më 1981

• Spanja dhe Portugalia bashkohen më 1986 pas

bisedimeve të gjata dhe të vështirra

• Vendoset EMS në vitin 1979 dhe se punon mirë

• Traktatet e Buxhetit

• Vendimi i vitit 1979 në Cassis de Dijon ndërtohet

mbi vendimin e vitit 1974 në Dassonville

– Ka sfiduar validitetin e rregullave nacionale të cilat

prezentojnë barierra jo-tarrifore ndaj tregtisë.

– Prezantohet Parimi i Njohjes Reciproke.


Qarqet më të thella: programi i

tregut të vetëm

• Njohja reciproke si një kërcënim ndaj kontrollit të rregullatorit nacional?

• Si të kthehet qeveria përsëri në kontroll?

• Delor e lanson kompletimin e tregut të brendshëm me Aktin e Vetëm Europian – Krijimi i një hapësire pa frontierë (kufij, barriera) të

brendshëm në të cilën sigurohet lëvizja e të mirave, personave, shërbimeve dhe kapitalit.

• Ndryshimet e rendësishme institucionale, posaçërisht lëvizja kah votimi maxhoritar në lidhje me çështjet e Tregut të Vetëm. – Njohja reciproke disciplinohet me harmonizimin minimal

– Procedurat vendim-marrëse më efikase lejojnë marrëveshje mbi standardet minimale Direktiva mbi “Qasjen e Re”.


Programi i Tregut të Vetëm, EC92

• Elementet bazë

– Liberalizimi i tregtisë së të mirave • Përshpejtimi ose eliminimi i formaliteteve kufitare,

• Harmonizimi i normave të TVSH brenda intervaleve të gjera

• Liberalizimi i prokurimit qeveritar

• Harmonizimi dhe njohja reciroke e standardeve teknike të prodhimit, paketimit dhe marketingut

– Liberalizimi i Tregtisë së Faktorëve • Heqja e të gjitha kontrolleve të kapitalit (!!!), dhe

integrimi më i thellë i tregut të kapitalit

• Liberalizimi i politikave ndërkufitare të hyrjes në treg,

9


Efekti Domino, pjesa II

• Integrimi më i thellë në EC-12 ka

përforcuar ‘forcën e përfshirjes’ së EFTA-

ve të mbetura

• Fundi i Luftës së Ftohtë e ka dobësuar

rezistencën e EFTA-ve ndaj anëtarësimit

në EC.

• Rezultatet e ‘forcës së përfshirjes’

– EEA – iniciativa të zgjerohet në tregun e vetëm të

EFTAs.

– Aplikacionet për anëtarësi nga të gjitha

EFTA-t, përveq Islandës.

• Qarqet e përqëndruara, por të dyja më të

thella. © Baldwin & Wyplosz 2006

Zgjerimi i katërt

• 1994, Pranohen,

Austria,

Finlanda,

Norvegjia

(Norvegjezët

votojnë kundër

përsëri).

Cyprus

Malta

1958

1973

1994

2004

1973 1981


Dështimi i ngadalshëm i Komunizmit

dhe kollapsi spektakular

• Kah vitet 1980, sistemi i Europës

Perendimore u tregua si superior, për shkak

të dështimit të ngadaltë të ekonomisë së

planifikuar (socialiste).

• Deri më 1980, Sovjetikët i shmangën

përpjekjet e reformave (presioni ekonomik

dhe ushtarak).

• Fillojnë ndryshime në BRSS për shkak të

papërshtatshmërive të sistemit ekonomik.

– Reformat e turpshme pro-tregut (perestroika).

– Hapja (glasnost). © Baldwin & Wyplosz 2006

Revolucionet në vendet CEEC

– Qershor 1989 lëvizja e punëtorëve “Solidariteti’

detyroi zgjedhje të lira parlamentare në Poloni në të

cilat komunistët humbën

• Moska e pranoi qeverinë e re Polake.

– Qasja e Moskës e të mbajturit larg të duarve ndaj

zgjedhjeve në Poloni shkaktoi një zingjir të

ngjarjeve.

• Reformistët në partinë komuniste hungareze bënë presion për

demokraci dhe Hungaria i hapi kufijtë e saj me Austrinë,

kështu pra mijëra Gjermano Lindorë lëvizën në Gjermaninsë

Perendimore përmes Hungarisë dhe Austrisë.

• Protesta masive në Gjermaninë Lindore; Muri i Berlinit bie më

9 Nëntor 1989.

• Fundi i vitit 1989: demokracia në Poloni, Hungari,

Çekosllovaki, Gjermani Lindore (unifikimi më 1990).

10


BRSS kollapson

• 1990, Estonia, Latvia and Lituania –

e deklarojnë pavarësinë e tyre nga

BRSS.

• Fundi i vitit 1991,Bashkimi Sovjetik

ndahet vetë.

• Përfundon Lufta e Ftohtë pa asnjë të

shtënë.

• Përfundon ndarja ushtarake e

Europës.


EU-ja reagon

• Unioni Europan ka reaguar me shpejtësi

ndaj këtij termeti gjeopolitik duke siguruar

ndihma dhe hua emergjente ndaj

demokracive fluturuese.

• Nënshkrimi i ‘Marrëveshjeve të Europës’

me kombet e lira të reja në Europën

Qëndrore dhe Lindore

– Këto janë marrëveshjet e tregtisë së lirë me

premitimin e integrimit më të thellë dhe të

ndimës së mëtutjeshme.


Prej Kopenhagës në Kopenhagë

• EU thotë se vendet e CEE mund t’i bashkohen EU-

së (Qershor 1993).

– Vendosen kriteret e famshme të Kopenhagës për

anëtarësim.

• stabiliteti i institucioneve që garantojnë demokracinë,

• sundimi i ligjit,

• të drejtat e njeriut dhe respekt për dhe mbrojten e minoriteteve,

• Ekzistenca e një ekonomie funksionale të tregut si edhe të

kapacitetit për tu ballafaquar me presionet konkurruese dhe

forcës së tregut brenda Unionit.

• Samiti i Kopenhagës në Dhjetor të vitit 2002 thotë

se 10 vende të CEE mund të bashkohen më 2004.

• Zgjerimi i 5-të në Maj 2004

11


Unifikimi Gjerman dhe Maastricht-i

• Unifikimi Gjerman i vjerrur në vitet 1990 i hap derën ‘pazarit të madh’ (Mitterrand, Kohl). – Gjermania e jep DM për Unionin Monetar Europian dhe

Gjermania Lindore i bashkohet EU-së pa negociata.

• Jacques Delors propozon rritjen e 2-të radikale në integrimin ekonomik Europian. – Formimin e një unioni monetar.

– Idenë e kanë përkrahur Kryetari Francez Francois Mitterrand dhe Kancelari Gjerman Helmut Kohl.

• Traktati i Maastricht, nënshkruhet më 1992 – Një union monetar nga 1999, dhe valutë të vetme nga 2002

– Gjithashtu përcakton strukturën prej ‘tri shtyllave’ në EU në mënyrë që të zvogëlohet ‘zvarritja e kompetencave’ në EU

• Kriza e kursit të këmbimit ERM, 1992-1994.


Përgatitja për Zgjerimin Lindor

• Zgjerimi i pashmangshëm i kërkonte EU-

së që të reformonte institucionet e saj

• Katër përpjekje:

– Traktati i Amsterdamit, 1997

– Traktati i Nice, 2000

– Drafti Traktatit Kushtetues, 2003

• Rikonsideruar nga IGC më 2003

– Traktati Kushtetues, Qershor 2004.


Traktati i Amsterdamit

• Ka dështuar të reformojë institucionet

kryesore

• E ka pastruar Traktatin e Maastricht

– Më shumë politika sociale, fuqitë e Parlamentit

janë përforcuar në mënyrë modeste

– Integrim fleksibil, është prezantuar

bashkëpunimi më i afërt

• Mbetjet e Traktatit të Amsterdamit

– Rregullat e votimit në Këshillin e Ministrave,

– Numri i komisionerëve,

– Zgjerimi i çështjes së mbuluar nga votimi

maxhoritar © Baldwin & Wyplosz 2006

Traktati i Nice

• Janë pajtuar reformat e institucioneve

kryesore, por janë kryer dobët

– Rregullat e votimit të këshillit mbetën shumë

komplekse dhe se ato e reduktojnë aftësinë e

EU-së që të veprojë me më shumë anëtarë

– Asnjë zgjerim i rëndësishëm i votimit maxhoritar

– Bërja e zgjidhjeve të ndryshme për Komisionerë

– Asnjë reformë në vendim-marrjen e ECB-së

• Përgjithësisht, shihet si një dështim

• Ndryshimet kryesore rivizitohen në draftin

e Traktatit Kushtetues, 2003

12


Traktati Kushtetues

• Rregulla të përmirësuara të vendim-

marrjes për Këshillin e Ministrave dhe më

shumë votim maxhoritar.

• Përfshirja e Kartës së të Drejtave

Fundamentale.

• Gjërat e tjera ku Traktati Kushtetues nuk

kërkohet strikt:

– Shumë ‘gjeste’ dhe pastrime.

– Lëviz në drejtim të vendim-marrjes së

kuptimtë në politikën e jashtme.

– Shumë pika de facto janë kthyer në de jure.


Problemet e Traktatit Kushtetues

• Franca dhe Holanda refuzojnë Traktatin

Kushtetues në verë të vitit 2005.

• Liderët e EU suspendojnë afatin e ratifikimit. Hapat

e ardhshëm janë të pasigurtë që nga fillimi i 2006.

Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 1 adriatik hoxha

Education

Transcript of Ekonomia e kosoves dhe be s kapitulli 1 adriatik hoxha