Toekomstvisie gemeente Beuningen 2030

/ Eigenzinnig maatwerk aan de Waal

/ Oog voor historie en transformatie

WEU

RT

22

kern

emo

e

func e

streven

durp

eigen

sociale samenhang

lee aar

eigenzinnig

elitewantrouw

en

kri sch

gelijkwaardig

ac ebereid

opkomen voor

aanspreken

verbinden

toekomstgericht

ambi e

inhaalslag

vitaliteit

basis

alles bij de hand

zelfstandig

stuk van jezelf

3

/ Dorpse, suburbane en stedelijke delen

44

kern

emo

e

func e

streven

dorp wordt stadje

open gemeenschap

transforma

e

uniek leefmilieu

ambi e

voorop lopen

ondernemen

vitaliteit

behoedzaam

oog voor tradi e

in gesprek blijven

respect

dienstbaar

iets terug doen

leiderschap

verbinden

netwerkgew

ijs

met elkaar

organiseren

patchwork

KERN BEU

NIN

GEN

5

Westflank Rijk van Nijmegen, grenzend aan Land van Maas en Waal

De gemeente Beuningen bestaat sinds 13 februari 1980 uit vier

dorpen in een groot groen buitengebied aan het water van de

Waal. Dit zijn naast het dorp Beuningen in volgorde van grootte

Ewijk, Winssen en Weurt. De gemeente vormt de westflank van

het Rijk van Nijmegen en grenst aan het veelbezongen Land van

Maas en Waal in het westen en aan Nijmegen in het oosten.

Dijkdoorbraken en overstromingen hebben hun sporen nagelaten

in het landelijk gebied in de vorm van oeverwallen en kommen,

die erg geschikt bleken voor tuinbouw. Dat heeft geleid tot een

kleinschalig karakter met veel fruitboomgaarden en volkstuinen.

6

1 / De vier verschillende kernen en gemeen- schappen zijn uitgangspunt.

In de gemeente Beuningen is het goed leven. Burgers en gemeente werken daar samen hard aan. Dan is het ook goed om af en toe naar de hoofd-lijnen van ontwikkeling te kijken en opnieuw koers te bepalen. Dat is gebeurd in een onderzoek dat geleid heeft tot deze strategische toe-komstvisie. In overleg met bewoners, ondernemers, ambtenaren en deskundigen heeft de gemeenteraad 6 strategische hoofdlijnen bepaald. Dit zijn de volgende:

De gemeente Beuningen is onlosmakelijk verbonden

met de vier kernen waaruit ze bestaat: Weurt, Beuningen,

Ewijk en Winssen vormen samen deze gemeente. Daarbin-

nen kent elk van deze kernen haar specifieke en unieke

karakter. De gemeente Beunaingen wil deze eigenheid

van de kernen zo veel mogelijk behouden en stimuleren.

Dat betekent dus dat in de plannenmakerij recht gedaan

moet worden aan de verschillen in karakter van elk van de

kernen. Maar wat zijn nou eigenlijk die vier verschillende

karakters?

Weurt is een actiebereid en eigenzinnig ‘durp’. De oude

dorpskern heeft, dankzij het isolement van verkeer en indu-

strie, de oriëntatie op het landschap van zowel de oeverwal

als de komgronden behouden. Bewoners ervaren Weurt als

een basis, van waaruit zij alles bij de hand hebben: ruimte,

dorpsgemeenschap en de grote stad Nijmegen. De verschil-

lende woongebieden van Beuningen zijn een staalkaart

van na-oorlogse suburbane uitbreiding. Beuningen is snel 7

gegroeid en zo de meest stedelijke kern geworden met een

open gemeenschap met sterke netwerken. Ewijk maakt zich

op voor de realisatie van een volgende nieuwe woonwijk.

Daarmee groeit Ewijk naar Beuningen toe, zowel letterlijk

als wat betreft het meer stedelijk karakter. Ewijk zoekt een

invulling waarbij deze uitbreiding zodanig plaatsvindt dat

het dorpse karakter van de kern weer versterkt wordt. En

hoopt nieuwe bewoners aan te trekken die zich actief voor

het gemeenschapsleven willen inzetten. Winssen is de

idylle aan de dijk die verdient om gekoesterd te worden.

Een hecht dorp dat een zekere ‘status aparte’ voor zichzelf

wenst. Een actieve doorwrocht georganiseerde gemeen-

schap die zich als rentmeester opstelt en met een kritische

blik open staat voor verandering op maat. Landschappelijk

maakt Winssen deel uit van het oeverwallengebied, met

haar kleinschalige structuur en gevarieerde, grotendeels op

fruitteelt gebaseerde economie.

8

2 / Gemeente Beuningen wil compacte, servicegerichte en ondersteunende organisatie zijn.

De eisen en taken voor een gemeente veranderen de laatste tijd snel. De gemeente krijgt ook een steeds grotere

rol in het uitvoeren van overheidstaken. Bijvoorbeeld de uitvoering van de WMO (Wet Maatschappelijke Ontwikkeling) en

de vergrijzing van de bevolking vragen om zorgvuldige sturing. Verder werkt de gemeente nu en in de toekomst met veel

partijen samen, ontwikkelen communicatiemiddelen zich steeds verder en wordt contact per computer en internet steeds

alledaagser. Ook zijn de rollen van gemeenteraad, college en ambtelijk apparaat na de zogenaamde dualisering veran-

derd en vragen burgers om een actieve gemeente die toegankelijk en aanspreekbaar is. Die bovendien meer faciliteert en

dienstbaar is aan initiatieven zij zelf in hun gemeenschappen nemen.

De gemeente Beuningen wil deze verantwoordelijkheden nemen en verwachtingen waarmaken. Zij wil dit doen vanuit

een kleine organisatie van hoge kwaliteit. Dat betekent goed letten op de belangrijkste (kern-)taken en uitbesteden of

automatiseren van andere werkzaamheden; samenwerken met strategische partners waaronder andere gemeenten op

voor dienstverlening belangrijke zaken. En tot slot het blijvend stimuleren, als waardevol herkennen en ondersteunen van

initiatieven van burgers en maatschappelijke organisaties zelf.9

10

3 / In de gemeente Beuningen kun je duur- zaam wonen en leven.

en de ontgroening vragen om slimme toekomstbestendige

investeringen in voorzieningen, door flexibele oplossingen

en clustering van activiteiten. De sterkte van de gemeen-

schap zal in sterke mate afhangen van het vermogen om de

burgers als vrijwilligers en mantelzorgers te betrekken bij

het in stand houden van de voorzieningen, die fijnmaziger

en kleinschaliger zullen worden.

De klimaatverandering vereist dat de uitstoot van CO2

drastisch wordt teruggebracht en dat de inrichting klimaat-

bestendig wordt gemaakt. Het rivierengebied is een belang-

rijke schakel in het Nederlandse rivierensysteem en er

ligt een opgave van nationaal belang om het rivierensy-

steem geschikt te maken voor de toekomstige situatie. De

gemeente wil de kwaliteit van de gemeente en de opgaven

rondom duurzaamheid met name op het gebied van wonen

een centrale rol geven. Dat betekent dat de gemeente

meer wil doen dan wettelijk nodig is en haar eigen visie op

kwaliteit van leven binnen de gemeente actief bewaakt en

uitbouwt.

Een belangrijke troef van de gemeente Beuningen in

de regio is het zeer uiteenlopende aanbod aan woningen

met een tuin. De gemeente stuurt al meer dan twintig jaar

op de kwaliteit van leven die in deze regio zo hoog is.

Wonen is dan ook de belangrijkste bijdrage aan de om-

ringende regio. De gemeente is bovendien een staalkaart

van de veelzijdige naoorlogse woningbouw. Wie een huis

zoekt kan er in deze gemeente zeker één vinden. Dat geldt

voor iedere portemonnee, levensstijl en levensfase. De

sferen lopen uiteen van uitgesproken dorps in Winssen en

Weurt, via het suburbaan en groeiend Ewijk tot het net-

werkgewijze, meer kleinstedelijk klimaat van Beuningen. De

belangrijkste toevoegingen waaraan wordt gewerkt zijn de

Beuningse Plas en de uitbreiding van Ewijk.

De gemeente heeft steeds welwillend een bijdrage geleverd

aan de uitbreiding van de woningvoorraad in de regio.

Maar de gemeenschap hecht ook veel waarde aan zorg-

vuldige inpassing, organische groei en een behoedzame

verandering die past bij de gemeenschappen. De vergrijzing

Historie

Rond 1900 vond je in de dorpen aan de Waal de kerk, enkele

herbergen verspreid over het dorp, ‘stille’ kroegen langs de dijk,

een school met een paar meesters, een handvol boerderijen, wat

tabakscultuur; een paar steenfabrieken (veldovens), een tim-

merman, smid, bakkers, schoen- en klompenmakers. De armoede

was er groot, behoudens enkele rijke families. Zusters van Liefde

boden er vanaf eind 19e eeuw maatschappelijke ondersteuning.

Maas en Waal kent een trieste geschiedenis van overstromingen

en dijkdoorbraken. Tussen 1784 en 1861 werd het dorp Beunin-

gen er vijf keer door geteisterd, later in 1926 nogmaals. Met de

aanleg van de van Heemstraweg (Nijmegen-Zaltbommel) van 1927

tot 1959, de aanleg van de nieuwe Waalhaven, deels op Weurts

grondgebied, en de aanleg van het Maas-Waal-kanaal (1928),

braken nieuwe tijden aan en nam het belang van de (industriële)

ontwikkelingen in Nijmegen voor de gemeente toe.

11

4 / De gemeente Beuningen is zuinig op het buitengebied.

12

13

De agrarische sector verandert sterk. Dat vraagt om een soepel inspelen op kansen en behoeften waardoor het

buitengebied niet van karakter maar wel van gebruik kan veranderen. Kort gezegd zal er steeds minder ‘geboerd’ en steeds

meer gewoond en gerecreëerd worden. Mooi voorbeeld van deze verandering is het oeverwallengebied. Daar is recreatief

medegebruik al de norm terwijl de landschappelijke kwaliteit er nog steeds centraal staat. Voor het kommengebied wordt

voorlopig ingezet op landbouw, ook als deze met schaalvergroting gepaard gaat. Als ingreep in het landschap zullen de

toekomstige ontwikkelingen na de zandafgravingen van de Beuningse en Winssense plas gezichtbepalend zijn. De gemeente

Beuningen is erg gehecht aan het buitengebied. Rentmeesterschap, behoedzame, organische groei en oog voor historie

vormen de kernwaarden van het beleid. Voor de toekomst staat het realiseren van toeristisch en recreatief medegebruik

en het onderzoeken van passende nieuwe vormen van wonen die aansluiten bij het karakter van het buitengebied hoog

op de agenda.

5 / De economische ontwikkeling van de gemeente Beuningen past binnen het landschappelijke karakter.

Elite, leiderschap en initiatief

De kernen verschillen sterk in de manier waarop hun gemeenschap-

pen omgaan met leiderschap, initiatief en de rol van lokale elite.

Winssen gelooft heel sterk in haar eigen organiserend vermogen

en pleit voor grotere autonomie in de ontwikkeling van het dorp en

meer controle over middelen. Ewijk laat een zekere gelatenheid zien,

een angst dat het karakter van het dorp verder verloren zal gaan in de

uitbreidingen en de gemeenschap dat niet op eigen kracht kan voor-

komen. Ewijk vraagt om een samenbindende kracht vanuit de lokale

overheid, die het dorp moet helpen vitaliseren. Ook Weurt, waar men

zich achtergesteld voelt, vraagt om een actieve gemeente die een

inhaalslag van het dorp mogelijk maakt. Weurt heeft weinig ver-

trouwen in bestuur en elite en een hoge mate van actiebereidheid,

waardoor het bestuur hier op spitsroeden moet rekenen. Beuningen

tot slot, heeft vooral de support nodig die hoort bij een verdergaande

verstedelijking, hier past een actief faciliterende en nachtwakerrol

van de gemeente.

14

De gemeente Beuningen is en blijft vooral een

woongemeente. Wel zijn er een aantal bedrijventerreinen.

Veranderingen in de economie zullen op termijn aanpassin-

gen van deze terreinen vereisen om de vitaliteit van de eco-

nomie te behouden. Een andere belangrijke ontwikkeling is

het verdwijnen van de scheiding tussen wonen en werken

voor steeds meer mensen. De hoeveelheid bedrijven aan

huis neemt gestaag toe; mensen werken meer thuis en

recreëren meer op en rond hun werk. De provincie voorziet

bovendien op termijn een forse afname van de beroepsbe-

volking; tot 2040 zelfs met meer dan 25%.

Grootschalig, industrieel ondernemen past niet meer in

de gewenste identiteit van gemeente en de vier kernen.

Wel worden karakteristieken als (kleinschalig) initiatief,

durf en toekomstgerichtheid genoemd. Land- en tuinbouw

zijn steeds belangrijke economische activiteiten geweest

in deze gemeente, de ontwikkelingen in deze sectoren

worden ingepast binnen het landschappelijk karakter. Na-

tuurbeheer, toerisme en recreatief gebruik zullen daarnaast

een grotere plaats krijgen en ook een nieuwe economie

met zich meebrengen die (naast de land- en tuinbouw en

zonder deze te hinderen) wordt ingevoegd.15

6 / De gemeente Beuningen is sterk verbon- den met de regio en biedt goede leef- en recreatieruimte.

16

De stadsregio Arnhem-Nijmegen wil zich ontwikkelen tot een regio voor de ontmoeting van kunst en wetenschap,

gezondheid en voedsel, schone energie, creativiteit en innovatie. Een ‘cool region’ waar het leven zo aangenaam en afwis-

selend is dat de voorspelde demografische krimp ruimschoots wordt gecompenseerd door de toestroom van jongeren en

kenniswerkers.

Intussen ontwikkelt ook Nijmegen zich verder. Er komt een nieuwe stadsbrug en met Koers West wordt het gebied tus-

sen Weurt en de binnenstad sterk verbeterd. Deze ontwikkeling verhoogt de aantrekkelijkheid van Beuningen. Ook de

inwoners van de gemeente vragen om meer stedelijke voorzieningen, zonder aantasting van de landschappelijk kwaliteit.

Het gaat eerder om de bereikbaarheid van die voorzieningen in de nabijheid van de gemeente, dan dat die voorzieningen

allemaal in de eigen kern een plek moeten krijgen. Dit vraagt om intensieve openbaar vervoer verbindingen met de regio.

Het zorgvuldig inpassen van verkeer tussen de kernen en het verbeteren van de verbindingen met Nijmegen en de rest van

de regio is daarbij belangrijk.

De economische oriëntatie van Beuningen lijkt vrij sterk naar buiten gericht te zijn en de stadsregio heeft een behoorlijk

vitaal economisch netwerk van bedrijfsrelaties. Maar in de gewenste identiteit van de gemeente speelt de regio een opval-

lend kleine rol. Beuningen is bescheiden in het profileren van haar eigen kwaliteiten en werkt stilletjes en zelfbewust aan

een mooie leefomgeving voor haar bewoners. De toekomst vraagt daarnaast een actiever profileren naar de regio, het

actief aansluiten bij initiatieven elders en het beter ontsluiten van de gemeente voor bijvoorbeeld toerisme en recreatie.17

/ licentie om te mogen leiden

18188

kern

emo

e

func e

streven

gemoedelijk

oog voor elkaar

jong en oud

ontspannen

EWIJK

vitaal

ini a efdurf

oplossingsgericht

krach g

authen ek

tradi oneel

levend houden

karakteris ek

integreren

welkom

zijn

inburgeren

gemeenschap

burgerschap

verantwoordelijk

bijdrage leveren

deelgenoot

19

/ Boeren, burgers en bestuurders voor nieuw platteland

2020

kern

emo

e

func e

streven

dorps

eigen plek

organische groei

kern en landelijk

WIN

SSEN

organiserend

ini a efrijk

verbinden

daadkracht

eigen kring

hecht

leefgemeenschap

status aparte

kri sch

betrokken

invloed uitoefenen

zeggenschap

rentmeester

oog voor erfgoed

in stand houden

monum

entaal

21

/ / Wat mag u als burger van de gemeente verwachten?

De gemeente zal de komende jaren werken aan de uitwerking van deze ambitie. Iedere vier jaar bespreekt de gemeenteraad of er grote (in- of externe) veranderingen zijn die aanleiding geven om de visie aan te passen. Dan worden ook de prioriteiten voor de nieuwe raadsperiode vastgesteld. In het handelen van raad, college en ambtelijke organisatie staan de volgende uitgangspunten centraal:

Gemeente Beuningen als geheel

De gemeente als geheel kan, gegeven het heel eigen karakter

van de kernen, alleen samenstellend gedacht worden. Een aantal

karakteristieken gelden echter zeker voor het geheel. Gemeente

Beuningen is voor haar burgers een basis, een plek waar je vanuit

een uniek leefmilieu alles bij de hand hebt. Lopend van ruimte,

landschappelijkheid en gemeenschapszin aan de ene tot stedelijke

dynamiek, netwerken en variëteit aan de andere kant. Bewoners

van Beuningen zijn ook, op heel verschillende manieren, allemaal

enorm betrokken bij hun leefomgeving en welwillend om daar

nieuwe mensen in op te nemen. Deze betrokkenheid is gekoppeld

aan een kritisch bewustzijn, burgers willen het op een manier die

bij hen past, zijn daar eigenzinnig in en willen ook invloed uit-

oefenen, zelfs de jeugd. Bewoners van de gemeente zijn tot slot

allemaal trots op de historie van hun gebied en hun dorpen. Daar

past een zorgvuldigheid bij deze trots niet krenkt, die behoedzaam

is en geduldig in gesprek blijft.

22

6 / Een intelligente compositie van stede- lijke en dorpse kwaliteit.Dit betekent het onderscheiden van de diverse samenstelling

van een stad tegenover de juist homogene sociale structuur

in een dorp. Voor beide is in deze gemeente plaats.

7 / Verbonden zijn en blijven met de regio.Het zelfbewust en zelfstandig onderdeel zijn van een zich

snel ontwikkelende regio vraagt om het steeds blijven ver-

kennen van mogelijk relevante connecties en die ook leggen.

8 / Het bevorderen van de duurzaamheid: People Planet en Profit.De gemeente moet drie rollen uitstekend beheersen. Die

van de energieke gemeenschapsbouwer, de sensitieve

rentmeester en de realistische ondernemer.

9 / Gevoelig zijn voor verschillen maar gelijkwaardig zijn in aanpak.Dit betekent: ‘Beuningen voor iedereen en voor iedereen

een Beuningen.’

10 / Zelfbewust in optreden maar met transparante procedures.Dit betekent dat uit al het handelen spreekt: ‘Zo doen wij

dat hier, dit is de Beuningse manier’. Lastige punten worden

dus niet weggestopt in onduidelijke procedures met een

onzekere planning maar helder en besluitvaardig uiteenge-

zet en geagendeerd.

1 / De identiteit van de kernen is sturend naast het beleid.Dit betekent het behoud van de basis zoals de landschap-

pelijke, culturele en architectonische waarden en dat er

steeds rekening wordt gehouden met de verschillen per

kern.

2 / Het laagst mogelijke schaalniveau bepaalt.Dit is het subsidiariteitsbeginsel: je bent onafhankelijk en

zelfstandig in eigen kern tenzij er een belangrijke reden is

om daarvan af te wijken.

3 / De woon- en leefkwaliteit staat voorop.Er zal geen overmatige verkeersoverlast in dorpen ont-

staan, er komen goede entrees en een toekomstbestendig

winkel- en voorzieningenniveau.

4 / 25.000 inwoners is de maat.Dit betekent dat de gemeente zich instelt op een periode

van stabilisatie. Ongebreidelde groei is niet meer het denk-

model. Na de geplande uitbreiding wordt de woningvoor-

raad gestabiliseerd.

5 / Een actieve ondersteuning aan het transformerend vermogen.Het verander- en organisatievermogen van de snel groei-

ende kernen en het veranderend landelijk gebied worden

door de gemeente ondersteund.23

/ zoekt mensen die bouwen aan de gemeenschap

kern

emo e

func e

streven

basis

alles bij de hand

dorp en stad

uniek leefmilieu

welwillend

bijdrage leveren

integreren

deelgenoot

composi e

oog voor historie

transforma e

nieuw monumentaal

KERNWAARDENTABEL GEMEENTE BEUNINGEN

24

behoedzaam

oog voor elkaar

in gesprek blijven

organische groei

leiderschap

voorop lopen

ini a efrijk

vitaal

kri sch

eigenzinnig

invloed uitoefenen

open gemeenschap

25

26

/ / Colofon

Realisatie

Holland Branding Group

www.hollandbrandinggroup.nl

Urban Progress Studio

www.urbanprogress.nl

Ontwerp

Eric Hesen

www.almostfamous.nl

Print/drukwerk

Drukkerij Badoux

In opdracht van:

27

Holland Branding Group 2009