I J F

I JF

Bert de Bruin

Markus Flamman

Indra Barry

UNITED CIVILIANS

TEGEN ISRAEL Rapport over activiteiten en doelstellingen van het

samenwerkingsverband United Civilians for Peace

Redactie: Ronny Naftaniel en Wim Kortenoeven

oktober 2007

UNITED CIVILIANS TEGEN ISRAEL Rapport over de activiteiten en doelstellingen van het samenwerkingsverband United Civilians for Peace

Bert de Bruin, Markus Flamman en Indra Barry

CIDI, Centrum Informatie en Documentatie over Israel Den Haag. oktober 2007

2

Inhoud

Inleiding 3

Europa, Nederland en het Palestijns-Israelisch conflict 6

United Civilians for Peace 9

Een alternatieve benadering 28

Conclusies 34

Bronnen 37

Voetnoten 41

3

Dit rapport beoogt een bijdrage te leveren aan de publieke en politieke discussie over de rol

van de Nederlandse regering en de Europese Unie bij het vinden van een uitweg uit het Pales-

tijns-Israelisch conflict. Het spreekt vanzelf dat ook wij, als de samenstellers van dit rapport,

geen wonderoplossingen hebben gevonden voor wat in de ogen van sommigen een conflict

met eeuwigheidswaarde lijkt te zijn. Wel richten we de aandacht op een deel van de Israe-

lisch-Palestijnse werkelijkheid, waar één van de fundamenten wordt gelegd voor een toe-

komst waarin twee staten voor twee volken vreedzaam – wat niet hetzelfde hoeft te zijn als in

een innige omhelzing1 – en met respect voor elkaars bestaansrecht naast elkaar kunnen

samenleven. Deze werkelijkheid betreft samenwerkingsprojecten tussen Israeli‟s (Joden en

Arabieren) en Palestijnen, een positieve component van het conflict die in de media maar

weinig aandacht krijgt.

De aanleiding voor dit rapport was de eenzijdige en polariserende rol die de organisatie Uni-

ted Civilians voor Peace (UCP) speelt in de publieke discussie over de Midden-Oostenpro-

blematiek. UCP is een initiatief van de drie medefinancieringsorganisaties ( MFO's)2 ICCO,

Cordaid, Oxfam-Novib samen met IKV en Pax Christi, en aanvankelijk ook KerkinActie.

Eerder dit jaar besloot KerkinActie uit het samenwerkingsverband met UCP te treden. Dat

eenzijdige politieke agitatie tegen Israel het belangrijkste werkterrein van United Civilians for

Peace was geworden, gaf daarvoor de doorslag. Het leek ons zinvol de activiteiten van UCP

en van de organisaties die daarin samenwerken te toetsen aan het beleid en de doelstellingen

van de ministeries van Buitenlandse Zaken en voor Ontwikkelingssamenwerking ten aanzien

van het Palestijns-Israelisch conflict. Dat laatste is relevant aangezien de activiteiten van Uni-

ted Civilians for Peace, via de in dat samenwerkingsverband participerende organisaties, di-

rect of indirect uit overheidssubsidies gefinancierd worden. In hoofdstuk 2 wordt nader op de

activiteiten van UCP ingegaan.

Het Palestijns-Israelisch conflict bevindt zich, niet voor het eerst in zijn lange en trieste

geschiedenis, in een cruciale fase. Een jaar na de Tweede Libanonoorlog en een paar maanden

na een bloedige burgeroorlog onder de Palestijnen, die eindigde in een machtsovername in

Gaza door Hamas, lijken de kansen op een spoedige vredige afloop van het conflict niet erg

groot. De gebeurtenissen in Israel, de Westoever, Gaza en Libanon gedurende het afgelopen

anderhalve jaar stemmen somber.

Toch zijn er wel degelijk tekenen van hoop. Ontwikkelingen zoals de Iraanse (nucleaire) drei-

ging, de oorlog tussen het regeringsleger en islamistische milities in Libanon, en de Hamas-

putsch in Gaza hebben de meer pragmatische krachten in de Arabische en islamitische wereld

dichter bij elkaar gebracht. Dat onlangs de Jordaanse en Egyptische ministers van Buitenland-

se Zaken als officiële afgezanten van de Arabische Liga Israel bezochten is niet iets vanzelf-

4

sprekends. Dergelijke gebeurtenissen kunnen serieuze Palestijns-Israelische onderhandelingen

dichterbij brengen. Niet voor niets hebben premier Olmert en president Abbas elkaar juist nu

weer ontmoet, en worden contacten tussen Israelische en Palestijnse onderhandelaars de laat-

ste tijd weer vernieuwd. Toch geloven slechts weinigen dat een vreedzame twee-statenoplos-

sing binnen afzienbare tijd gerealiseerd zal worden. Het wederzijdse wantrouwen tussen de

beide volken is daarvoor te groot. Aan beide kanten bepalen vooral binnenlandse politieke en

religieuze machtsverhoudingen de politiek tegenover „de andere kant‟ . Noch bij de Palestij-

nen noch in Israel zien we charismatische leiders die door een duidelijke meerderheid van hun

volk gesteund en vertrouwd worden. Niettemin lijkt onder beide volken het besef te bestaan

dat ze er op de een of andere manier met elkaar en met hun leiders iets van zullen moeten ma-

ken. Er bestaat een groot aantal projecten waarbinnen Israelische Joden en Arabieren met el-

kaar en met Palestijnen samenwerken, op allerlei terreinen: cultuur, wetenschap, mensenrech-

ten, sociaal werk, feminisme, milieu, economische ontwikkeling, (vredes)onderwijs, democra-

tie, gezondheidszorg, de inter-religieuze dialoog tussen Joden, moslims en christenen. Derge-

lijke projecten krijgen in de Nederlandse, Israelische en andere media niet de aandacht die ze

verdienen3 .

Uit onze contacten met Palestijnse en Israelische deskundigen, en uit opiniepeilingen4 onder

Israeli‟s en Palestijnen blijkt een stille meerderheid – vrij constant aan Israelische zijde,

onder de Palestijnen lijken de percentages meer aan schommelingen onderhevig te zijn – aan

beide kanten van het conflict in rust en vrede zijn leven wil leiden en zijn kinderen wil zien

opgroeien. De meeste Israeli‟s en Palestijnen denken dat de enige manier om die wens te ver-

wezenlijken een twee-statenoplossing is, maar zij voelen zich vaak overgeleverd aan hun

meer extreme landgenoten, die zo'n oplossing afwijzen. Eén van de belangrijkste redenen

voor de kracht van die extremisten is dat de zogenaamde „stem van de redelijkheid‟ niet of

onvoldoende in eigen land en in het buitenland gehoord wordt. Het is noodzakelijk om deze

stem van de redelijkheid op alle mogelijke manieren te versterken, om die praktisch en moreel

te ondersteunen. Daarbij is vooral een rol weggelegd voor buitenlandse NGO‟s.

Kritiek op United Civilians for Peace gaf de aanzet tot ons onderzoek, en die kritiek werd zon-

der meer gevoed en onderbouwd door wat we de afgelopen maanden gelezen, gezien en ge-

hoord hebben. Het valt niet te begrijpen dat UCP direct of indirect, geheel of gedeeltelijk

gefinancierd wordt met gemeenschapsgeld. Het UCP-samenwerkingsinitiatief ageert namelijk

alleen tegen Israel en speelt daardoor een polariserende rol. Het geld en de andere middelen,

die in de organisatie worden gestoken, brengen op geen enkele wijze vrede tussen Israeli‟s en

Palestijnen dichterbij. Desondanks leek het ons een goed idee om met dit rapport ook een

positieve boodschap naar buiten te brengen: er zijn tal van alternatieve, constructieve be-

stemmingen voor de subsidiegelden die nu, via onder andere UCP, Palestijnen noch Israeli‟s

ook maar één stap verder in de richting van vrede helpen.

Met andere woorden: zo kan het ook!

5

I. Europa, Nederland, en het Palestijns-Israelisch conflict

Het Europese beleid ten aanzien van het Palestijns-Israelisch conflict moet gezien worden

tegen de achtergrond van de Mediterrane en de Midden-Oosten politiek van de Europese

Unie. Het belangrijkste kader voor de Europese politiek in het zuidelijke Middellandse-Zee-

gebied is het Euro-Mediterrane Partnerschap. Dat is een samenwerkingsverband van de lan-

den van de Europese Unie met tien landen rond de Middellandse Zee: Algerije, Egypte, Israel,

Jordanië, Libanon, Marokko, de Palestijnse Autoriteit, Syrië, Tunesië en Turkije5. Het partner-

schap, ook wel aangeduid als het Barcelona Proces, begon in 1995 en bepaalt de politieke,

economische, en sociale relaties tussen de EU-lidstaten en de andere deelnemende partners.

De belangrijkste doelstellingen zijn: vrede en stabiliteit door middel van dialoog en het bevor-

deren van democratie en politieke stabiliteit; het scheppen van een zone van gedeelde wel-

vaart door middel van associatieverdragen. Daarin zijn afspraken vastgelegd over economi-

sche samenwerking, culturele en sociale toenadering, mensenrechten, democratisering en de

ontwikkeling van een vrije civil society6. De Europese Unie realiseerde zich dat ze haar zui-

delijke buren moest betrekken bij haar politieke, economische en sociale ontwikkeling, mede

om de welvaartskloof tussen de Unie en die buren niet nog groter te maken7. Volgens een

rapport van de Wereldbank uit 1995 was het duidelijk dat de EU “haar welvaart niet op peil

[ kan ] houden en haar integratie niet [ kan ] versterken zonder stabiliteit en welvaart in haar

directe omgeving”8.

Het Midden-Oostenbeleid van de Europese Unie sluit nauw aan op – en is ouder dan – het

Barcelona Proces. De eerste keer dat Europese regeringsleiders een eenduidig en gezamenlijk

standpunt over het Palestijns-Israelisch conflict innamen was in 1980, tijdens een topontmoe-

ting in Venetië9. De principes van de Venetië-verklaring van 27 jaar geleden zijn terug te vin-

den in vrijwel alle Europese verklaringen en initiatieven met betrekking tot dat conflict. Door

de jaren heen heeft de Europese Gemeenschap gepleit voor een rechtvaardige, allesomvat-

tende en duurzame oplossing van het conflict10

. In elk Europees pleidooi voor vrede in de

laatste dertig jaar werden Israel's recht op een veilig bestaan en het Palestijnse recht op zelfbe-

schikking genoemd.

De Europese Unie heeft altijd toenaderingspogingen tussen Israel, de Palestijnen, en de Arabi-

sche staten toegejuicht. Steun voor het vredesproces in het Midden-Oosten krijgt onder andere

concreet vorm in de zogenaamde joint actions. Met joint actions kan de Europese Commissie

het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (Common Foreign & Security Po-

licy, CFSP) van de Europese Unie uitvoeren11

. Daarbij staan de Commissie vooral economi-

sche, politieke en diplomatieke middelen ter beschikking12

. Voorbeelden van joint actions zijn

de EU missie die toezicht moet houden op naleving van de Israelisch-Palestijnse overeen-

komst met betrekking tot de Rafah-grensovergang tussen Gaza en Egypte (2005), en de

6

aanstelling van een speciale vertegenwoordiger van de EU voor het vredesproces in het Mid-

den-Oosten. Naast min of meer idealistische motieven speelt bij dit alles ook eenvoudig eigen-

belang een cruciale rol. In 1992 werd in Lissabon expliciet verklaard dat de stabiliteit en

veiligheid van het Midden-Oosten “essentieel zijn voor Europa's eigen stabiliteit en veilig-

heid”13

. Vrede tussen Israel en haar buurlanden wordt dan ook gezien als een “fundamen-

teel”14

en “vitaal”15

belang van de Europese Unie. Zo'n vrede zou het voor andere partijen

aantrekkelijker maken om in de regio te investeren. Ook zou dan samenwerking op het gebied

van bijvoorbeeld emigratie, watermanagement, toerisme, en de strijd tegen terreur en tegen de

verspreiding van massavernietigingswapens een stuk makkelijker worden16

.

Al in 1958 voorspelde de toenmalige Israelische premier David Ben-Goerion dat de Europese

Gemeenschap een belangrijke speler op het internationale toneel zou worden. Het leek hem

dan ook verstandig dat Israel nauwe banden met die gemeenschap aan zou knopen17

. Toch

zijn de verhoudingen tussen Israel en Europa soms nogal beladen, en Israelische politici hech-

ten vaak meer belang aan de mening van Washington dan aan die van Brussel. Naast nauwe

handelsbetrekkingen tussen de Unie en Israel hebben beide partijen belangen die een betere

verstandhouding en samenwerking vanzelfsprekend zouden moeten maken. Zo vindt het

Palestijns-Israelisch conflict zijn weerslag ook in Europa – op de bejegening van Joden in de

lidstaten (zie hierover bijvoorbeeld de jaarlijke rapportages van CIDI over antisemitisme).

Het MEDA programma, in 1996 vastgelegd als direct uitvloeisel van het Barcelona Proces en

in 2000 aangevuld, vormt de basis voor financiële steun aan de Palestijnen op de Westoever,

de Gazastrook en Libanon. Die steun bestaat, naast puur humanitaire hulp en bijdragen aan

het werk van de UNWRA, ook uit projecten die erop gericht zijn de structuur voor een

onafhankelijke, democratische en levensvatbare Palestijnse staat op te zetten18

. Economische

initiatieven, aanmoediging en steun worden algemeen gezien als basis voor stabiliteit in de

regio19

.

Sinds maart 2006, kort nadat Hamas de verkiezingen won, wordt er niet direct tussen de Eu-

ropese Unie en de Palestijnse Autoriteit samengewerkt, maar de internationale hulp aan het

Palestijnse volk is nooit stopgezet. Via het Temporary International Mechanism (TIM20

)

wordt in samenwerking met Noorwegen en de Wereldbank directe hulp aan de Palestijnen

geboden, zonder gebruik te maken van de rekeningen van de Palestijnse Autoriteit.

Als onderdeel van het MEDA programma steunt de Europese Commissie ook de zogenaamde

Middle East Peace Projects (MEPP), via plaatselijke en internationale initiatieven die vrede,

verdraagzaamheid, democratie en het naleven van mensenrechten bevorderen. Belangrijke

organen voor uitvoering van de MEPP zijn het EU Partnership for Peace programma21

en het

European Instrument for Democracy and Human Rights (EIDHR22

).

Het Nederlandse beleid met betrekking tot het Palestijns-Israelisch conflict valt vanzelfspre-

kend binnen het Europese beleid. Dat Europese beleid wordt tegenwoordig, meer dan voor-

heen, duidelijk gecoördineerd, één van de verdiensten van Javier Solana23

. Daarnaast heeft

Nederland een zichtbare eigen inbreng. Die inbreng wordt gekenmerkt door jarenlange goede

7

verhoudingen met zowel Israel als de Palestijnen, betrokkenheid met het welzijn van beide

volken, en ondersteund door de internationale reputatie van Nederland op het gebied van

ontwikkelingssamenwerking.

Ontwikkelingssamenwerking vormt vanaf de Nederlandse deelname aan het Expanded Pro-

gramme of Technical Assistance van de Verenigde Naties (194924

) een belangrijk deel van

het beleid van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat beleid wordt in acht hoofdthema's

opgesplitst: armoedebestrijding; humanitaire hulp; Europa; internationale rechtsorde; cultuur

en beeldvorming; mensenrechten25

; sociale ontwikkeling; milieu en water. Armoedebestrij-

ding is het hoofddoel van het ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking.

Alles bij elkaar draagt Nederland per jaar vier miljard euro bij aan de wereldwijde armoedebe-

strijding26

. Onlangs werden door minister Koenders voor Ontwikkelingssamenwerking acht

Millennium Ontwikkelingsdoelen gepresenteerd, die in internationaal verband in 2015 ge-

haald zouden moeten worden. Deze doelen zijn: armoede en honger halveren; alle jongens en

meisjes naar school; gelijkheid tussen mannen en vrouwen; het doen afnemen van kinder-

sterfte; minder moeders sterven door zwangerschap; terugdringen van ziektes; leven in een

duurzaam leefmilieu; eerlijke handel, schuldverlichting en hulp27

.

Sinds 1994 heeft Nederland een vertegenwoordiging bij de Palestijnse Autoriteit. Aanvanke-

lijk bevond het Netherlands Representative Office (NRO) zich in Jericho, in 1996 verhuisde

het naar Ramallah, waar de kantoren van de Palestijnse Autoriteit gevestigd zijn. Naast de

gebruikelijke consulaire en diplomatieke activiteiten houdt dit kantoor zich vooral ook bezig

met ontwikkelingswerk. Voor de Palestijnse gebieden bedraagt het budget voor ontwikkelings-

samenwerking voor 2007 35,3 miljoen Euro28

.

De betrokkenheid van Nederland bij het Palestijns-Israelisch conflict bestaat niet alleen uit

hulp aan de Palestijnen. Meer dan eens hebben Israeli‟s en Palestijnen hun goede contacten

met Nederlandse politici en andere beleidsmakers benut om elkaar te ontmoeten. Ook steunen

het Netherlands Representative Office en de Nederlandse ambassade in Tel Aviv – nu in

Ramat Gan – zelfstandig of in EU-verband initiatieven van Palestijnen en Israeli‟s die één of

meer van de doelstellingen van het Europese en het nationale buitenlandse beleid nastreven.

Nederland heeft een belangrijke rol gespeeld op het gebied van donorcoördinatie, bij de

uitvoering van het eerder genoemde Temporary International Mechanism, en bij het opzetten

van een betalingssysteem, dat later door veel andere EU-landen werd gebruikt. Het afgelopen

jaar hielp Nederland de Palestijnen vooral op het gebied van goed bestuur en het afstemmen

van de hulp aan Palestijnse vluchtelingen op de behoeften van de diverse doelgroepen29

. Het

is nog te vroeg om te bepalen wat de precieze weerslag van de Hamas-staatsgreep in Gaza op

de Europese en Nederlandse hulpprogramma's zal zijn.

In juni van dit jaar publiceerde Trouw een opiniestuk van de hand van minister Maxime

Verhagen30

. In dit stuk, een samenvatting van een rede die hij in Cairo had uitgesproken, vat

de minister van Buitenlandse Zaken de Europese en de Nederlandse benadering van het con-

8

flict treffend samen. De huidige cyclus van geweld en spanning dient te worden doorbroken.

Dialoog tussen de twee belangrijkste partijen in het conflict, premier Olmert en president

Abbas, is volgens Verhagen essentieel. En over Hamas: ”Als onderdeel van de Palestijnse

overhead zou Hamas zich moeten omvormen tot een normale politieke beweging. Dit bete-

kent dat Hamas verantwoording moet afleggen over zijn inkomsten en uitgaven en en

nadrukkelijk geweld moet afzweren als legitiem politiek instrument”.

De grote lijnen van een alomvattend vredesakkoord zijn bekend31

. Beide partijen zullen pijn-

lijke concessies moeten doen. Wat voor die partijen een aanvaardbare uitkomst is zal ook voor

Nederland en Europa aanvaardbaar zijn. Wel kunnen de partijen hulp van buitenaf goed

gebruiken. Het Arabische vredesinitiatief, het Kwartet (de Verenigde Staten, de Europese

Unie, de Verenigde Naties, en Rusland), en de VN Veiligheidsraad kunnen daarbij een be-

langrijke rol spelen. “Om te verzekeren dat een vredesakkoord houdbaar is, zal de internatio-

nale gemeenschap twee zaken moeten garanderen: veiligheid en ontwikkeling.”

9

II United Civilians for Peace

United Civilians for Peace ( UCP ) kwam eind 2001 voor het eerst in het nieuws. In diverse

kranten kon men lezen dat acht Nederlandse burgerwaarnemers de gebeurtenissen in de Pa-

lestijnse gebieden en Jeruzalem observeerden. Die waarnemers werden uitgezonden door de

medefinancieringsorganisaties ICCO, Cordaid en Novib (sinds 2006 Oxfam-Novib), de

vredesbewegingen IKV en Pax Christi, en de protestantse hulporganisatie KerkinActie, “in

het kader van het initiatief United Civilians for Peace”32

.

De in UCP samenwerkende organisaties “maakten zich bezorgd over het oplaaiende geweld

in de regio en de gevolgen hiervan voor de gewone burgers”33

. De Nederlandse waarnemers

waren aanwezig bij Palestijnse demonstraties en confrontaties met het Israelische leger. Reeds

vanaf het begin van zijn activiteiten werd UCP verweten eenzijdig pro-Palestijns te zijn. Dit

verwijt werd vooral veroorzaakt doordat het initiatief zich uitsluitend richtte op Israelisch ge-

weld tegenover de Palestijnen, en niet op Palestijns geweld tegen Palestijnen en Israeli‟s, al

werd en wordt wanneer het onderwerp ter sprake komt iedere vorm van geweld op een nogal

plichtmatig aandoende manier door UCP afgewezen.34

UCP-activiteiten, uitspraken en opiniestukken van mensen die namens de organisatie spraken

of er mee geassocieerd werden, zorgden er niet voor dat de verdenking van eenzijdigheid

werd weggenomen, integendeel. Al bij het begin van de eerste missie, in oktober 2001, haalde

één van de waarnemers, H. Zomer, “zich…het ongenoegen van de Samen-op-Weg kerken op

de hals door voor de IKON-radio te suggereren dat die kerken de zinsnede over hun onopgeef-

bare verbondenheid met het volk Israel uit de kerkorde zouden moeten schrappen. Verder

betuigde hij zijn steun aan een oproep van ICCO-directeur H. Bruning aan de Nederlandse

regering om te bevorderen dat de Europese Unie haar associatieverdrag met Israel opzegt”35

.

In juni 2002 werd United Civilians for Peace gedwongen afstand te nemen van een uitspraak

van Sander Agterhuis, één van de burgerwaarnemers van de organisatie. In het Amsterdams

Stadsblad had Agterhuis gezegd dat Israel in de stad Jenin, op de Westoever, dezelfde metho-

den had toegepast die de nazi's gebruikten om de getto's uit te kammen. Het Centraal Joods

Overleg, een samenwerkingsverband van de drie joodse kerkgenootschapen, het CIDI, de

Federatie Nederlandse Zionisten en Joods Maatschappelijk Werk, protesteerde tegen deze

“abjecte”36

, volkomen onjuiste associatie”, en UCP zag zich gedwongen zich van Agterhuis'

woorden te distantiëren37

.

Een jaar later werd een foto-expositie, gemaakt door UCP waarnemers, in de Centrale Biblio-

theek van Dordrecht voortijdig beëindigd. Volgens de bibliotheek, die reageerde op een klacht

van een bezoeker, bracht de expositie een te eenzijdig beeld van het Midden-Oostenconflict

naar voren.38

10

Op de website van United Civilians for Peace valt te lezen dat zij zich inzet “voor een recht-

vaardige en duurzame oplossing van het Palestijns-Israelisch conflict. […] Door het organi-

seren van verschillende activiteiten (lobby, media, campagne) in Nederland en in de regio

richt UCP zich op het creëren van een breed maatschappelijk draagvlak voor rechtvaardigheid

opdat een duurzame vrede mogelijk is. Dit vereist niet alleen een evenwichtige berichtgeving

over het conflict, maar ook een groter inzicht in de materie”.

Onder de frequently asked questions wordt de vraag of UCP pro-Palestijns of pro-Israelisch is

als volgt beantwoord: “…UCP is pro-mensenrechten. Het gaat hierbij om de bescherming van

mensenrechten zonder een onderscheid te maken naar afkomst. UCP is van mening dat Israel

het volste recht heeft om haar burgers te beschermen tegen geweld, maar dat dit niet ten koste

mag gaan van de rechten van andere burgers. Als bezettende macht heeft Israel bovendien

bepaalde verantwoordelijkheden ten aanzien van de bescherming van de rechten van de Pa-

lestijnse burgerbevolking in de bezette gebieden.”

Aangezien voor UCP respect voor de mensenrechten aan beide kanten van het conflict zo

belangrijk is, is het op zijn minst opmerkelijk te noemen dat onder de link Mensenrechten-

reportage (onder Publicaties, op de website van de organisatie) alleen twee zogenaamde

schaduwreportages te vinden zijn die het Euro-Mediterranean Human Rights Network in 2005

en 2006 in opdracht van UCP en het Nederlands Juristen Comité opstelde. Beide reportages,

die aan de leden van de Vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken en aan de minister

van Buitenlandse Zaken werden aangeboden, houden zich uitsluitend bezig met het

mensenrechtenbeleid van de Israelische regering.

In al het door ons gevonden bronnenmateriaal kwamen we geen UCP-campagne tegen die

zich bezighield met bijvoorbeeld de rechten van Palestijnse homo's en vrouwen, met de pers-

vrijheid binnen de Palestijnse Autoriteit en onder de Hamas-regering, met de haatdragende en

ophitsende teksten in Palestijns onderwijsmateriaal, met het inzetten van kinderen bij terreur-

acties of met de ruim 600 slachtoffers van onderling Palestijns geweld sinds Hamas in januari

2006 de verkiezingen won39

. Dit zijn allemaal voor de hand liggende onderwerpen als het om

mensenrechten in de Palestijnse gebieden gaat. Na de gewelddadige machtsovername door

Hamas in Gaza kwam UCP niet verder dan een halfzachte veroordeling van het geweld.

Dergelijke onderwerpen zijn voor UCP blijkbaar minder interessant of relevant, omdat niet

Israel hier in de beklaagdenbank kan worden geplaatst.

Sancties tegen Israel

Een paar maanden nadat de eerste waarnemingsmissie in Nederland was teruggekeerd riepen

IKV, Pax Christi, Novib, Cordaid, ICCO en KerkinActie onder de vlag van United Civilians

for Peace om internationale interventie in „het gebied‟, om economische en politieke sancties

tegen Israel, en om opschorting van het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Israel.

Ook Een Ander Joods Geluid ondertekende deze oproep40

. Dat associatieverdrag is een doorn

in het oog van de United Civilians en hun sympathisanten. Bij elke gelegenheid die zich voor-

doet roepen zij om opschorting of heroverweging ervan. In een artikel over de Europese Unie

en het Palestijns-Israelisch conflict legt de Franse onderzoeker Alain Dieckhoff uit waarom

11

voor Europa dergelijke sancties geen hout snijden: sancties zouden ook tegen de Arabische

partners in de Euro-Mediterranean Policy gebruikt moeten worden; Europa zou zich econo-

misch in de vingers snijden omdat Israel hoogstwaarschijnlijk beperkingen op Israelische

export naar Europa met beperkingen op de import van Europese producten (de EU heeft een

handelsoverschot van ruim 5 miljard Euro met Israel41

) zou beantwoorden; de politieke geloof-

waardigheid van Europa als mogelijke bemiddelaar tussen Palestijnen en Israeli‟s zou geheel

teniet worden gedaan42

.

Zwartmaken van Israel als project

Bij de activiteiten rond „de Muur‟ tussen Israel en de Westoever benadrukken de UCP-acti-

visten alleen maar dat die veiligheidsbarrière zich voor een belangrijk deel bevond aan de

niet-Israelische kant van de grens van 1967. Slechts hoogst zelden gaat men echter in op de

belangrijkste ontstaansreden voor dit noodzakelijke kwaad. Sinds „de Muur‟ is opgetrokken is

het aantal geslaagde (zelfmoord)terreuraanslagen in Israel drastisch gedaald: in 2003 waren er

184 dodelijke slachtoffers van terreuraanslagen, in 2006 tien43

. De bouw van de eigenlijke

barrière werd begonnen in een periode dat Israel om de haverklap getroffen werd door aansla-

gen. Zowel de terroristen als de explosieven waarmee de aanslagen werden gepleegd waren in

de meeste gevallen via de poreuze „grens‟ vanuit de Westoever Israel binnengesmokkeld.

Dat de veiligheid van de Israelische bevolking ten koste van de Palestijnse bevolking en haar

bewegingsvrijheid gaat is natuurlijk verschrikkelijk. Ook mogelijke bijbedoelingen van som-

mige Israelische voorstanders van de barrière zijn een legitieme reden voor boosheid, kritiek

en achterdocht. Toch kan niet genoeg gezegd worden dat zoals elk deel van de realiteit in de

regio ook deze barrière twee kanten heeft. United Civilians for Peace interesseert zich helaas

alleen voor de werkelijkheid en de beweegredenen van één van die kanten.

Ook bij latere activiteiten werd duidelijk dat de beschuldigingen van eenzijdigheid aan het

adres van United Civilians for Peace meestal niet uit de lucht gegrepen zijn. Het lijkt erop dat

de organisatie toch vooral meer geïnteresseerd is in de eeuwige schuldvraag en in het koste

wat kost zwartmaken van Israel, dan in het dichterbij brengen van een “rechtvaardige en

vreedzame oplossing van het Palestijns-Israelisch conflict”.44

Bij een onderzoek naar economische banden tussen Nederlandse bedrijven en instellingen en

Israelische ondernemingen die “de…bezetting…ondersteunen” werden minstens drie organisa-

ties zonder verdere onderbouwing of bewijslast verdacht gemaakt. Bij de Kamer van Koophan-

del Nederland-Israel, de Israel Desk van het internationale accountantsbedrijf KPMG, en OP-

TIN (Organization for the Promotion of Trade Israel-Netherlands) staat zonder verdere uitleg

vermeld: “economische banden met nederzettingen niet uitgesloten”45

. Ook worden in dat

onderzoek bijvoorbeeld de banden van Interwand Eibergen B.V. met het Israelische ministerie

van Defensie aangehaald. Het bedrijf staat direct onder de kop “Nederlandse diensten die de

Israelische bezetting ondersteunen”.

Niets is minder waar. Het contract tussen Interwand en de Israeli‟s betrof de levering, door het

Nederlandse bedrijf, van glazen wanden voor een nieuw terminalgebouw bij de Erez

12

grensovergang tussen Israel en de “bezette Gazastrook”46

. De Gazastrook was al niet meer

bezet door Israel, niet toen het contract werd afgesloten (herfst 2005) en zeker niet toen het

rapport door Profundo werd uitgegeven (september 2006).

Overleg tussen Israel, de Palestijnse Autoriteit, en Egypte over de controle over de grensover-

gangen is meer dan eens vastgelopen, en de grensovergangen tussen Gaza en Israel worden

nog steeds door Israel gecontroleerd47

. De Erez grensovergang is de enige overgang voor voet-

gangers tussen Israel en Gaza. Die overgang is van levensbelang voor Palestijnen die een ver-

gunning hebben om in Israel te werken, medische behandelingen in Israelische ziekenhuizen

te ondergaan, of familie op de Westoever of in Israel zelf te bezoeken. Dat de Israelische auto-

riteiten daarbij strenge controles toepassen valt hun moeilijk kwalijk te nemen. Tussen april

2002 en januari 2005 werden bij Palestijnse aanvallen op de grensovergang en het nabijgele-

gen industrieterrein tien Israelische soldaten en twee burgers gedood48

. Men moet dus wel erg

bevooroordeeld èn slecht geïnformeerd zijn om de medewerking van Interwand Eibergen

B.V. aan de bouw van de Erez terminal als “diensten die de Israelische bezetting ondersteu-

nen” te betitelen.

jongeren verwijderd-CIDI

Op 10 december vorig jaar organiseerde United Civilians for Peace in de Amsterdamse Melk-

weg een hiphopfestival onder de titel Rap4justice. Nederlandse rappers als Ali B(ouali) traden

daar op met Palestijnse collega's en de Israelische Khen Rotem alias Sagol 59. Vertegenwoor-

digers van CIJO, de jongerenorganisatie van het Centrum Informatie en Documentatie Israel,

probeerden tijdens een debat hun mening te laten horen. Ook deelden ze een flyer uit waarop

de Palestijnse en Israelische vlaggen met de tekst “Steun aan beide volken” stonden. Na een

klacht – met als argument dat de huisregels van De Melkweg het ongevraagd uitdelen van

folders niet toestaat – moesten de CIDI-jongeren het feest verlaten.

Opvallend was de deelname aan het “fantastische festival”49

van de Arabisch-Israelische rap-

groep D.A.M. In één van hun liedjes vergelijken de drie leden Israeli‟s met Nazi's. In een inter-

view met Sp!ts een week voor het optreden in De Melkweg zei Tamer Nafar, de voorman van

de groep, ronduit: “Ik denk niet dat je alleen met praten vrede bereikt. Gewapend verzet is

nodig, want hoe kun je anders tanks en helikopters tegenhouden?”50

. Lambrecht Wessels, me-

dia-coördinator van UCP, reageerde – nogal voorspelbaar – door te zeggen dat de rappers niet

namens UCP spraken. Het commentaar van de voorzitter van CIJO, Ruben Koekoek, was

meer dan gerechtvaardigd: “De Nederlandse bevolking mag verwachten dat door de overheid

medegefinancierde liefdadigheidsorganisaties voor vrede ijveren in plaats van geweld te

promoten.”

Naar aanleiding van een verslag van het rappersfeest in de Volkskrant stelden VVD-kamerle-

den Hans van Baalen en Arend Jan Boekestijn vragen aan minister Bot van Buitenlandse

Zaken en minister Van Ardenne-Van der Hoeven voor Ontwikkelingssamenwerking. De be-

windslieden antwoordden dat zij “elke vergelijking tussen het beleid van de staat Israel en het

nazi-regime en het gebruik van geweld tegen Israel ten stelligste afkeuren”. Ook stelden zij

dat “het onwenselijk zou zijn dat Nederlandse medefinancieringsorganisaties gelden van de

13

Nederlandse overheid zouden aanwenden voor uitsluitend eenzijdige politieke activiteiten die

bovendien weinig relevantie zouden hebben voor de doelstellingen van de Nederlandse

ontwikkelingsorganisaties”, al vonden ze de bijeenkomst in De Melkweg nog “geen reden om

de betrokken medefinancieringsorganisaties te verzoeken de financiering van UCP stop te

zetten ”51

.

Oriëntatiereizen

Een van de activiteiten van United Civilians for Peace waarmee de organisatie de publiciteit

steeds weer haalde is het organiseren van diverse delegaties naar Israel en de Palestijnse gebie-

den. Zo werden er reizen georganiseerd o.a. voor vrouwen (juli 2003, o.l.v. oud-ICCO-voorzit-

ter Tineke Lodders), politici (maart 2004, o.l.v. D66-kamerlid Bert Bakker), oud-politici

(augustus 2005, o.l.v. Dries van Agt), jongeren (november 2005), en christelijke journalisten

(september 2006). Tijdens die laatste reis werden ook contacten met Hamas-functionarissen

gelegd. Dat leidde tot kritische Kamervragen van de SGP.

Er is door UCP steeds voor gekozen om delegatieleden ook met Israeli‟s en Israelische niet-

gouvernementele organisaties in contact te laten komen. Veel van die personen en organisa-

ties vertegenwoordigen echter vooral de extreem-linkse, anti-zionistische of de ultra-rechts-

nationalistische kanten van het politieke spectrum van Israel52

. Gematigde mainstream-politici

en vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld zijn onder de gesprekspartners bij

die reizen ver in de minderheid.

We hoeven dan ook niet verbaasd te zijn dat na terugkeer in Nederland de leden van de delega-

ties in veruit de meeste gevallen toch vooral (weer) Israel bekritiseerden. Aan Israels recht op

een veilig bestaan wordt door de delegatiedeelnemers na terugkeer in Nederland veelal op zijn

hoogst lippendienst bewezen. Als men al aanbevelingen of punten van kritiek naar de Pales-

tijnse kant van het conflict had, bleef dat meestal bij een algemene afwijzing van geweld of

een opmerking over democratisering van de Palestijnse Autoriteit.

Tekenend is de reactie van één van de deelnemers aan de reis voor leden van politieke

jongerenorganisaties. Simcha Looijen, van de jongerenorganisatie van de ChristenUnie,

schreef dat de Palestijnen veel onrecht wordt aangedaan, maar dat hij “tijdens de reis graag

meer de Israelische kant van het conflict belicht had zien worden”53

. De jonge deelnemers aan

die reis kregen informatie over de regio tijdens een aantal voorbereidingsbijeenkomsten. De

informatie werd gegeven door UCP-medewerkers, door Wim Bartels (lid van de werkgroep

Midden-Oosten van Pax Christi en IKV, en al sinds de jaren zestig bekend in katholieke

kringen om zijn uitgesproken pro-Palestijnse positie). Toine van Teeffelen, een voormalig

voorzitter van het Nederlands Palestina Komitee, die in Bethlehem woont, verzorgt een

weblog op de website van United Civilians for Peace. Hij is één van de vaste contactpersonen

van de delegaties die door UCP naar de Palestijnse gebieden worden georganiseerd.

Twee van de UCP-medewerkers die een belangrijke rol in de organisatie van de reizen hebben

gespeeld zijn projectleidster Ghada Zeidan, die in 2001 vanuit Beit Jala – naast Bethlehem –

naar Nederland emigreerde, en media-coördinator Lambrecht Wessels. In een opiniestuk in

14

Trouw54

lijkt de laatste te solliciteren naar het Iraanse ambassadeurschap in Den Haag. Vol-

gens Wessels moet de staat van de ayatollahs wel atoomwapens hebben om te overleven. Hij

beschuldigt Israel ervan dat het ten onrechte denkt dat Iran een atoombom tegen de Joodse

staat zal gebruiken, en dat Israel samen met Amerika zonder duidelijke rechtvaardiging de

oorlogstrom roert. Hoe Iran's nucleaire ambities geïnterpreteerd dienen te worden samen met

Mahmoud Ahmadinejad's directe dreigementen aan het adres van Israel – dat de Iraanse presi-

dent een schandelijke vlek op de moslim-wereld noemde, een vlek die van de kaart geveegd

moet worden – kan of wil Wessels de lezers niet vertellen. Wel meent hij te weten dat de Isra-

elische bezetting van de Palestijnse gebieden één van de dreigingen is die Iran tot haar atoom-

programma verplichten.

Het is droevig dat nu juist iemand als Lambrecht Wessels, die zo begaan zegt te zijn met het

lot van de Palestijnen, zoveel begrip en zelfs een vreemd soort bewondering lijkt te hebben

voor de buitenlandse strategieën van het Iraanse regime, al noemt ook hij dat regime corrupt

en wreed. Ahmadinejad heeft herhaaldelijk zijn solidariteit met het Palestijnse volk betuigd.

Die solidariteit wordt o.a. uitgedrukt met behulp van tekenfilmpjes waarin Palestijnse kinde-

ren de glorie van zelfmoordaanslagen tegen Israeli‟s wordt getoond: “Gaat heen en laat de

Zionisten zien hoe dapper en heldhaftig de kinderen van Palestijna zijn”. Bij een bezoek aan

een basis waar tijdens de oorlog met Irak Iraanse „soldaten‟, vaak nog kinderen, werden opge-

leid tot menselijke bommen, zei de Iraanse president dat de bereidheid om zelfmoord te ple-

gen “één van de beste manieren om te leven is”55

.

Een andere uitdrukking van de Iraanse solidariteit met de Palestijnen kreeg vorm in de steun

van Iran aan Hezbollah tijdens de tweede Libanon-oorlog. Hezbollah-leider Hassan Nasrallah

gaf onlangs toe dat hij slechts “een kleine soldaat van de Imam Khamenei” is, en dat zijn

organisatie die oorlog voerde “in naam van de Imam Khomeini”56

. Het valt voor alle Pales-

tijnse èn Israelische kinderen te hopen dat de Palestijnen beschermheren zullen vinden die hun

een hoopvoller, menswaardiger perspectief kunnen bieden dan hetgeen het door Lambrecht

Wessels zo vurig verdedigde Iran van Mahmoud Ahmadinejad hun te bieden heeft.

Van Agt

Behalve de jongerenreis van november 2005 is een ander sprekend voorbeeld van de eenzij-

dige opzet en het dito effect van de UCP-reisactiviteiten de delegatie onder leiding van oud-

premier Van Agt, een aantal maanden daarvoor. Deze reis staat gedocumenteerd op een eigen

website57

. Dat Dries van Agt was uitgekozen om de reis te leiden geeft al aan dat objectieve

kennisname van de feiten niet het eigenlijke doel van de reis was, ongeacht de mooie

intentieverklaring op de website. Van Agt was toen al een aantal jaren bezig met zijn persoon-

lijke kruistocht tegen de Joodse staat Israel. Hij had Gretta Duisenberg's anti-Israelische peti-

tie ondertekend en had nooit afstand genomen van wat hij haar “ongelukkige uitlatingen”

noemde, omdat hij zich geheel met haar doel vereenzelfdigde58

. Dezelfde Van Agt noemde

onlangs op de vijfde Palestijns-Europese conferentie de Westerse eisen aan Hamas (afzweren

van geweld, erkenning van de staat Israel en van Palestijnse akkoorden met die staat) meer

dan onredelijk. Bij dezelfde gelegenheid keurde hij – gehuld in een Palestijnse sjaal waarop

15

“Jeruzalem is van ons” stond geschreven – Palestijns geweld tegen Israeli‟s expliciet goed:

“...gewapend verzet [ is ] lang niet altijd terrorisme, maar niks anders dan vrijheidsstrijd”59

.

Het kan verkeren. Als minister van Justitie liet dezelfde Van Agt dertig jaar geleden een bloe-

dig einde maken aan de treinkaping bij De Punt door Zuid-Molukkers, die naar een eigen staat

streefden. Zes kapers en twee gijzelaars kwamen bij deze militaire actie om het leven. De

omstreden Bevrijdingsdag-conferentie werd georganiseerd door het Palestijns Platform voor

Mensenrechten en Solidariteit, een organisatie waar Gretta Duisenberg's Stop de Bezetting,

UCP, ICCO en Novib-Oxfam afgelopen voorjaar mee samenwerkten in het kader van weer

een initiatiefgroep, die deze keer de naam 40 jaar Bezetting droeg60

.

De UCP-reis onder leiding van Dries van Agt vond plaats meteen na de Israelische terugtrek-

king uit de Gazastrook. Doel was “om uit eerste hand die feiten waar te nemen en te beoorde-

len, die een bedreiging ( blijven ) vormen voor het vooruitzicht op een rechtvaardige vrede en

die niet daadkrachtig worden aangepakt door de internationale gemeenschap”. De delegatie

wilde “deze feiten onder de aandacht brengen van de internationale media en de politieke

vertegenwoordigers en functionarissen in de landen waaruit zij komen”.

Onder “de feiten zoals waargenomen door de Delegatie” vinden we enkel en alleen gevolgen,

aan Palestijnse kant, van de bezetting. Natuurlijk is die bezetting fout en destructief – ook

voor Israel, het CIDI pleit niet voor niets sinds jaar en dag voor een twee-statenoplossing –

maar zij is toch echt niet het enige feit dat een bedreiging vormt voor het vooruitzicht op een

rechtvaardige vrede. De woorden corruptie, islamisme, Hamas, Syrië, en Iran, of afleidingen

daarvan, komen bijvoorbeeld op de website van de delegatie niet voor. Ook de conclusies van

de delegatie liegen er niet om. Nadat zogenaamd is vastgesteld dat de evacuatie van kolonis-

ten uit de Gazastrook “geen betekenisvolle terugtrekking” vormde volgt een nogal slappe stan-

daardverklaring. Hierin worden zelfmoordaanslagen en alle aanvallen gericht tegen burgers

veroordeeld, worden Israel's bestaansrecht en recht op veiligheid erkend, plus “de noodzaak

voor democratisering en versterking van de rechtstaat aan Palestijnse zijde en het respect voor

de mensenrechten door de Palestijnse Autoriteit”.

Daarna volgt een rits van conclusies en oproepen waarin het (nederzettingen)beleid van Israel

en de zwijgzaamheid van de internationale gemeenschap worden gehekeld. De delegatie

“neemt kennis” van Palestijnse oproepen “om boycots, divestments en sancties toe te passen

tegen Israel, tot Israel het internationale recht toepast”, en verwelkomt divestment-initiatieven

zoals dat van de Presbyteriaanse Kerk in de Verenigde Staten.

Ook de band die Gretta Duisenberg met United Civilians for Peace heeft roept belangrijke

vragen op. Duisenberg's uitspraak over „zes miljoen handtekeningen‟ is inmiddels genoeg-

zaam bekend. In een interview in Vrij Nederland in december 2002 had ze het over

overgevoeligheid van de kinderen en kleinkinderen van de Nederlandse overlevenden van de

jodenvervolging. Ze stelde zelfs een extra minuut stilte op 4 mei voor de Palestijnen voor61

.

Ze toonde begrip voor de Palestijnse zelfmoordaanslagen en zei dat de bezetting van de Pales-

tijnse gebieden erger is dan de Duitse bezetting van Nederland in de jaren 1940 – 1945, met

16

uitzondering van de jodenvervolging. Dat laatste loopt parallel met de directe vergelijking die

Dries van Agt op de laatste Nationale Bevrijdingsdag maakte tussen de Duitse bezetting van

Nederland en Israel's beleid in de Palestijnse gebieden: “veertig jaar, dat is acht maal vijf jaar

bezetting”. Daarmee suggereerde hij dat de bezetting door Israel vele malen erger is dan die

door de nazi‟s.

Gretta Duisenberg

Door dergelijke bewuste, consequent foute uitspraken, en door keer op keer te beweren dat

Joden de Holocaust als excuus gebruiken, te praten over de “rijke [...] sterke Joodse lobby” in

Amerika, en zich er over te „verbazen‟ dat “Joden, Israeli‟s, mensen die zoveel hebben meege-

maakt, dat juist zij dit anderen kunnen aandoen”, heeft Duisenberg meerdere malen de soms

moeilijk te onderscheiden lijn tussen anti-zionisme en antisemitisme overschreden. In het

bovengenoemde interview in Vrij Nederland gaf ze het zelf in feite toe: “Ik moet oppassen dat

ik geen antisemiet word”. Je zou denken dat wie het werkelijke belang van de Palestijnen

voor ogen staat zich verre van zo'n omstreden figuur zal houden. Maar nee.

Gretta Duisenberg zou aanvankelijk (begin november 2002) deelnemen aan een UCP-delega-

tie van zes prominente Nederlandse vrouwen (naast Duisenberg waren dat Tineke Lodders,

Nebahat Albayrak, Femke Halsema, de documentairemaakster Lily van den Bergh, en VVD-

wethouder in Haarlem en mede-oprichtster van Gretta Duisenberg's Stop de Bezetting, Tiny

van Hoeyen) naar Israel en de bezette gebieden62

. Na een regeringscrisis in Israel zeiden de

organisatoren de veiligheidsrisico's te groot te vinden, en de reis werd afgelast.

Er werd van verschillende kanten bezwaar aangetekend tegen mevrouw Duisenberg's gebruik

van haar diplomatieke paspoort tijdens de voorgenomen reis. VVD-Kamerleden Erica Terp-

stra en Geert Wilders stelden minister van Buitenlandse Zaken Jaap de Hoop Scheffer en

staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Agnes van Ardenne-Van der Hoeven de

vraag hoeveel geld Novib, Cordaid en ICCO aan UCP en aan de reis bijdroegen. Aldus Wil-

ders: “Wij willen geen pro-Palestijnse en anti-Israelische propaganda met geld van de Neder-

landse belastingbetaler. Die organisaties kunnen geen politiek bedrijven die haaks staat op het

beleid van de overheid die ze financiert”63

.

Minister Van Ardenne in haar antwoord van 13 november 2002 aan de Kamer: "Beleidsbeïn-

vloeding is een van de strategieën van de MFO's. Mede in dat licht werken deze MFO's al een

aantal jaren mee in de United Civilians for Peace. Regelmatig gaan er missie's uit om aan-

dacht te geven aan de conflictsituatie in het Midden-Oosten. Het gaat daarbij om missie's die

tweezijdigheid beogen, en uitgaan van een gebalanceerde agenda en een evenwichtige samen-

stelling van de deelnemers." […] "Ik ben het met u eens dat het onwenselijk is dat Nederland-

se medefinancieringsorganisaties gelden van de Nederlandse overheid zouden aanwenden

voor uitsluitend eenzijdige politieke activiteiten die bovendien weinig relevantie zouden heb-

ben voor de doelstellingen van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking. In de subsidie-

beschikkingen van de MFO's is hieromtrent een tweetal artikelen opgenomen. Eén artikel be-

paalt dat de MFO's zich onthouden van activiteiten die tot doel hebben de onafhankelijkheid

van een staat te ondermijnen of een wettige regering ten val te brengen met onwettige midde-

17

len. […] In een tweede artikel wordt bepaald dat de MFO's bij activiteiten ten laste van de

subsidie rekening houden met het beleid van de Minister. Indien grond bestaat voor het oor-

deel dat financiering niet verenigbaar is met het beleid van de Minister, treedt de MFO in

overleg met de Minister."

Daar is het blijkbaar nooit van gekomen, ondanks het feit dat het UCP-beleid ontegenzegge-

lijk dwars staat op het beleid van het kabinet, waarvan ook de minister voor Ontwikkelings-

samenwerking deel uitmaakt.

De omstreden reis werd tot het voorjaar van 2003 uitgesteld, officieel vanwege de verslech-

terde veiligheidssituatie in Israel als gevolg van de veranderde politieke situatie in het land,

maar naar verluidt voornamelijk vanwege onenigheid binnen de organisatie64

. Uiteindelijk

bezocht een UCP-vrouwendelegatie, onder leiding van Tineke Lodders, in juli 2003 Israel en

de Palestijnse gebieden. Begin januari 2003 vertrok Gretta Duisenberg alsnog naar Israel. Ze

deed dat ditmaal als voorzitter van het platform Stop de Bezetting65

, samen met Anja Meulen-

belt, de Palestijnse chirurg en muzikant Tariq Shadid, en Hans de Boer, actiesecretaris van het

door mevrouw Duisenberg voorgezeten platform. Benadrukt werd dat de leden van deze de-

legatie hun reis zelf betaalden. Volgens een woordvoerder van UCP zou de delegatie die in

het voorjaar – en tenslotte in juli – zou vertrekken in principe dezelfde zijn geweest, dus inclu-

sief mevrouw Duisenberg66

.

“Geen officiële band”

Net als met de rappers van D.A.M. kon en kan United Civilians for Peace bij Dries van Agt en

Gretta Duisenberg altijd zeggen dat zij niet namens UCP spreken, en dat UCP geen officiële

band met hen heeft. Wel is de extra publiciteit, positief en negatief, die die twee prominente „

vrienden ‟ van het Palestijnse volk met zich meebrengen steeds gretig aanvaard. Het kan geen

toeval zijn dat juist die twee publieke figuren in aanmerking kwamen voor deelname aan een

UCP-reis. Zo kon Jack van Ham, directeur van ICCO en voorzitter van United Civilians for

Peace, de commotie rond Gretta Duisenberg, haar paspoort en haar begripvolle uitlatingen

over Palestijnse zelfmoordacties aangrijpen om de boodschap van UCP kwijt te raken: “Zoals

De Hoop Scheffer reageert, is toch wat overspannen. De discussie moet niet over het paspoort

gaan, maar over wat er mis is in het Midden-Oosten. Dat is ook haar doelstelling, aandacht

voor het conflict. Door alle media-aandacht slaagt ze daar wel in en dat is goed. [...] Het gaat

er uiteindelijk om dat iedere vorm van geweld wordt tegengegaan”67

.

Dat nog kortgeleden binnen de eerder genoemde initiatiefgroep 40 jaar bezetting intensief

werd samengewerkt tussen ICCO, Oxfam-Novib, UCP en Gretta Duisenberg's Stop de Bezet-

ting spreekt in alle opzichten boekdelen. Ondanks de woorden van Van der Ham geweld tegen

te willen gaan, is het opmerkelijk hoezeer het samenwerkingsverband campagne voert voor

Hamas. Na de machtsovername van die organisatie in Gaza pleitte UCP voor samenwerking

van de internationale gemeenschap met “de aanwezige Palestijnse instituties van de Pales-

tijnse Autoriteit”, ook al staan deze “ nu onder controle van Hamas ”68

. Hiermee gaat UCP

lijnrecht in tegen het Nederlandse en Europese Midden-Oostenbeleid. Noorwegen, het eerste

Westerse land dat de door Hamas geleide Palestijnse eenheidsregering erkende en de internati-

18

onale boycot van die regering negeerde, besloot na de coup in Gaza dat contacten tussen

Noorse ministers en Hamas-vertegenwoordigers niet meer gewenst zijn. “Hamas heeft iedere

dag sinds Oslo geprobeerd om Oslo om zeep te helpen”, aldus de Noorse minister van Buiten-

landse Zaken Jonas Gahr Store69

. Nota bene op 11 september pleitte een van de deelnemende

organisaties in UCP, Oxfam/Novib voor onderhandelingen met de Taliban. Het Taliban-

regime in Kaboel bood indertijd schuilplaats aan Osama bin Laden die verantwoordelijk was

voor de aanslagen in de VS.

Je hoef niet kritiekloos pro-Israel te zijn om in te zien dat United Civilians for Peace sinds zijn

ontstaan in meer dan één opzicht eenzijdig bezig is geweest. Ook binnen de organisatie

zorgde die eenzijdigheid voor veel kritiek. Dat leidde begin dit jaar tot het uittreden van

KerkinActie uit het samenwerkingsverband. Al in 2001, toen UCP nog in zijn kinderschoenen

stond, lokte het werk van de organisatie een felle discussie binnen die kerken uit. De

hierboven genoemde suggestie van UCP-waarnemer H. Zomer om de „onopgeefbare

verbondenheid met het volk Israel‟ uit de ontwerpkerkorde van de Samen-op-Weg kerken te

schrappen, was helemaal olie op het vuur.

Volgens dominee D. Pruiksma van het Overlegorgaan Joden en Christenen (OJEC) zou de

kerk zich niet met oproepen tot sancties moeten bezig houden, en was UCP als initiatief “vol-

strekt eenzijdig”70

. Begin 2002 publiceerden acht leden van de sectie Kerk en Israel van de

Samen-op-Weg kerken een open brief in het Centraal Weekblad. Daarin hekelden ze de

vooringenomen houding en de eenzijdige pro-Palestijnse opstelling van UCP: “Een kerk die

een joodse leraar uitroept tot haar heer en meester, bestaat bij de gratie van haar joodse wor-

tels. [...] Mensen die het verschil niet kennen tussen partijdigheid en deze fundamentele

bestaansgrond, zijn ongeschikt om namens de kerken op te treden”71

. Volgens de opstellers

van de open brief zouden de waarnemers te weinig contacten aan de Israelische zijde hebben

om tot een evenwichtige waarneming te komen. Pruiksma noemde de hele onderneming “arro-

gant en aan één oog blind”72

.

KerkinActieUittreden

Bijna vijf jaar later trad KerkinActie, de hulporganisatie van de Protestantse Kerk in Neder-

land, uit United Civilians for Peace. Volgens KerkinActie was het zenden van waarnemers,

waarmee UCP zijn werk begon, zeer waardevol geweest om aandacht te vragen voor de situa-

tie in het Midden-Oosten. Toen echter het accent naar lobby-activiteiten verschoof, werd in

het werk en in de uitlatingen van mensen die voor UCP werkten en met de organisatie

geassocieeerd werden de kritiek op het handelen van Israel dominant. Volgens KerkinActie

kreeg UCP daardoor al snel het imago van eenzijdig pro-Palestijns: “Dit imago maakt dat

UCP in de advocacy en lobby onvoldoende effectief kan zijn”73

.

Dominee E. Overeem, adjunct-directeur van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk

in Nederland, vertelde ons dat, omdat KerkinActie geheel gefinancierd wordt door collectes in

de aangesloten kerken, de hulporganisatie verantwoordelijkheid aan haar achterban is ver-

schuldigd. Een aanzienlijk deel van die achterban was niet bereid om anti-Israelische politieke

acties en directe oproepen tot het opgeven van de onopgeefbare verbondenheid met Israel te

19

financieren. Bij United Civilians for Peace was een kloof ontstaan tussen de intenties en de

beeldvorming rond de organisatie en waar zij voor stond. De nuance was weg. KerkinActie –

het uitvoerende orgaan van de diakonie – vond de negatieve publiciteit die daarvan een ge-

volg was ongewenst74

. Voor de Protestantse Kerk in Nederland (PKN vertegenwoordigt onge-

veer 2,5 miljoen Nederlandse christenen) vormen enerzijds de roep om vernieuwing en hulp

aan de zwakkeren (de Palestijnen) en anderzijds de band met Israel een complex maar

onlosmakelijk geheel. KerkinActie focust zich op bestrijding van armoede en richt haar hulp

vooral op de Palestijnen75

, maar betrokkenheid met beide volken kan en mag geen eenzijdige

stellingname tegen Israel tot gevolg hebben76

.

In een uitgebreid commentaar liet de redactie van Trouw weten het besluit van KerkinActie te

onderschrijven. Volgens de krant leverden de missies van UCP niet altijd een bijdrage aan een

evenwichtige benadering van het Midden-Oostenconflict. Niet alleen de associatie met Dries

van Agt en Gretta Duisenberg (met wie “UCP zich aanvankelijk heeft ingelaten”) zorgde daar-

voor. De door Israel gebouwde muur roept terecht kritiek op maar, zo schreef Trouw, UCP is

steeds blind geweest voor de bestaansreden van de barrière. Ook had de organisatie nooit oog

voor de ernst van het islamitische antisemitisme/antizionisme. De redactie van de krant

schreef dat een bezinning over de exacte betekenis van „onopgeefbare verbondenheid met het

volk Israel‟ zeker gewenst is. Een roep, “vanuit UCP-kringen”, om die onopgeefbare

verbondenheid te schrappen miskent volgens Trouw echter de wortels van het christendom77

.

Op het besluit van KerkinActie en het redactioneel commentaar van Trouw volgde een inten-

sieve discussie. In die discussie betwistten echter geen van de supporters en woordvoerders

van United Civilians of Peace het eenzijdige karakter van de werkzaamheden en de ideologie

van de organisatie. Veel van de reacties mondden uit in een cijfermatige pseudo-bewijsvoe-

ring: er worden stelselmatig meer Palestijnen gedood dan Israeli‟s, dus is Israel meer schuldig

en moet alleen Israel onder druk gezet en geboycot worden78

. UCP-voorzitter Jack van Ham

– tevens directeur van ICCO – stoort zich niet aan het pro-Palestijnse imago van zijn organisa-

tie: “Aan die kant vallen ook de meeste slachtoffers”79

. Van Ham en René Grotenhuis,

Cordaid-directeur en oud-voorzitter van UCP, verdedigden de stellingname van United

Civilians for Peace in een opiniestuk in Trouw, onder de veelzeggende titel “Waarheid in

conflict ligt niet in het midden”80

.

Israel als ultieme dader

United Civilians for Peace en de daarin samenwerkende organisaties zijn simpelweg niet be-

reid of in staat om te erkennen dat het Palestijns-Israelisch conflict vooral een conflict van

slachtoffers is. In het geval van UCP en van de UCP-supporters binnen de deelnemende or-

ganisaties blijkt weer eens dat zij die pro-de-één zijn vooral door anti-de-ander gevoelens lij-

ken te worden geleid. Oorlogen – en het conflict is een oorlog, dat mag duidelijk zijn – maken

slachtoffers aan beide kanten. Het lijkt wel alsof de “Verenigde Civilians” de Palestijnen als

het ultieme slachtoffer en Israel als de ultieme dader zien. Je draagt niets bij aan het welzijn

van het ene slachtoffer door het andere slachtoffer te negeren, of zwart te maken. Getallen en

proporties kunnen daarbij geen maatstaf zijn. Als dat wel zo is zou na de Holocaust het Joodse

volk voorgoed het absolute alleenrecht op slachtofferschap hebben, iets wat vanzelfsprekend

20

door geen zinnig mens wordt verkondigd of bepleit. De schuld van de ene partij maakt het

lijden van „haar‟ slachtoffers niet minder triest, en omgekeerd. Juist door de moeilijkheden, de

problemen en de fouten aan beide kanten te onderkennen zou men de kant waarvoor men het

meeste sympathie heeft beter kunnen helpen.

Juridische en financiële organisatie

United Civilians for Peace is geen afzonderlijke rechtspersoon maar een samenwerkingsver-

band in de vorm van een werkgroep. Desondanks presenteert UCP zich naar buiten als een

afzonderlijke rechtspersoon. Het voorzitterschap van UCP rouleert tussen de directeuren van

de deelnemende organisaties. Momenteel is Jack van Ham, algemeen directeur van ICCO,

voorzitter van United Civilians for Peace. De organisatie die voor een bepaalde periode de

UCP-voorzitter levert is gedurende diezelfde periode administratief verantwoordelijk voor het

samenwerkingsverband. Zo wordt nu de kantoorruimte van UCP door UCP gehuurd, op naam

van ICCO.

Het budget van United Civilians for Peace bedraagt volgens onze berekeningen – die door

Ghada Zeidan en Jack van Ham bevestigd werden81

– tussen de 450.000 en 500.000 euro per

jaar. Dit geld gaat op aan kantoorhuur, de salarissen voor vijf tot zes voltijdbanen, een web-

site, maar wordt ook uitgegeven aan bijvoorbeeld dure aanklachten tegen Israel in landelijke

dagbladen, glossy brochures, zaalhuur, podia en geluidsinstallaties voor manifestaties,

opiniepeilingen en onderzoeken waartoe UCP de opdracht geeft, het uitnodigen van buiten-

landse gasten zoals de anti-zionistische historicus Ilan Pappe, en de rondreis door Nederland

van een model van „de muur‟.

Op die muur kunnen geïnteresseerden leuzen aanbrengen, maar die moeten wel tégen de muur

zijn. Personen die het wagen iets “positiefs” op de muur te schrijven, bijvoorbeeld over de

toegenomen veiligheid in Israel, kunnen rekenen op een openlijke schrobbering van UCP-

medewerkers. Het Haarlemse Pax Christi-lid Henk Verhoog maakte dat mee – volgens

Verhoog was er sprake van regelrechte intimidatie -- en maakte bezwaar, maar kreeg geen

poot aan de grond.

Het jaarlijkse UCP-budget van 450 – 500 duizend euro wordt gebruikt voor een uitsluitend

tegen Israel gerichte campagne. Alles bij elkaar veel geld voor een eenzijdige, polariserende

politieke hetze. UCP's budget is geheel afkomstig uit de bijdragen van de vijf deelnemende

organisaties. Al die vijf organisaties bestaan op hun beurt bij de gratie van subsidies uit Den

Haag en/of Brussel.

Voor 2006 kreeg ICCO 118 miljoen euro van het ministerie van Buitenlandse Zaken, plus 11

miljoen euro van multilaterale instellingen, met name de Europese Unie. Totale inkomsten

voor dat jaar waren 153 miljoen82

. Cordaid kreeg voor 2006 120 miljoen euro van Nederland

en de EU, op een totaal aan inkomsten van 163 miljoen euro83

. Oxfam-Novib kreeg voor 2005

117 miljoen euro van de Nederlandse regering en de EU, ruim 57 procent van de opbrengsten

van de organisatie in dat jaar84

. IKV en Pax Christi zijn kleinschaliger dan de andere drie85

, en

houden zich vrijwel uitsluitend met diverse vredesprojecten bezig.

21

Er bestaat een verontrustende onduidelijkheid over de door UCP samen met andere NGO‟s ge-

voerde acties. Vooral Oxfam-Novib toont op dat gebied een blinde vlek. Oxfam heeft Britse

en Belgische afdelingen die zich zeer vijandig tegen Israel opstellen. De Belgische afdeling

verspreidde tot voor kort pamfletten waarin wordt opgeroepen tot een boycot van Israel. Het

moet niet worden uitgesloten dat ook via dat kanaal, dus in feite via buitenlandse rechtsperso-

nen, Nederlands ontwikkelingsgeld voor politieke agitatie tegen Israel wordt aangewend. Dat

vraagstuk van de communicerende vaten doet zich ook voor in de relatie tussen UCP en de

moederorganisaties.

Ook recente publikaties over Cordaid en Oxfam-Novib roepen grote vraagtekens op over de

manier waarop die organisaties met Nederlands ontwikkelingsgeld omgaan. Die publikaties

spreken over financiële steun van Cordaid aan de fel anti-Israelische en anti-Joodse VN-

conferentie in Durban (augustus – september 2001)86

, en van Oxfam-Novib aan Gretta

Duisenberg's Stop de Bezetting87

. Dergelijke steun zou niet te rechtvaardigen zijn binnen de

beleidsdoelstellingen van de Nederlandse regering.

Hetzelfde geldt voor een bijeenkomst georganiseerd door de coalitie Stop de Oorlog in Felix

Meritis op zondag 29 oktober vorig jaar. Op die bijeenkomst – mede mogelijk gemaakt door

ICCO, Oxfam-Novib en GroenLinks – spraken onder andere de controversiële Britse politicus

George Galloway (“Hezbollah has never been a terrorist organization”, “Hezbollah is right to

fight Zionist terror” zijn slechts twee van zijn problematische uitspraken die je vindt als je zijn

naam samen met bijvoorbeeld die van de door Iran gesteunde terreurbeweging googelt) en de

voorzitter van de Arabische Europese Liga, Dyab Abou Jahjah, die berucht werd met zijn

22

haatdragende retoriek tegen Israel88

. Waarom de komst van dit soort figuren naar Nederland

met Nederlands belastinggeld mogelijk gemaakt moest worden is een raadsel.

Bovenmatige aandacht voor wat Israel doet en laat mag geen excuus zijn om dat land van

kritiek te vrijwaren. Israel kan zich niet verdedigen door te wijzen op het feit dat misstanden

in andere landen in het Midden-Oosten sterk onderbelicht blijven en dat er, naast Israel en de

Palestijnen, heel wat andere landen in de regio zijn die (meer) verantwoordelijk zijn voor het

uitblijven van vrede. Veel kritiek die Israel over zich heen krijgt komt uit kringen waarin men

zich oprecht zorgen maakt over de toekomst van het land en begaan is met zijn bevolking,

Joods en niet-Joods. Die bezorgdheid en liefde moet Israel koesteren, en die kritiek moet ze

zich ter harte nemen.

Toch valt het op dat we United Civilians for Peace, ICCO, Cordaid, Oxfam-Novib, IKV of

Pax Christi nooit of te nimmer luidkeels hebben horen klagen over de destructieve rol die lan-

den als Syrië en Iran in het Palestijns-Israelisch conflict en in Libanon spelen. Om over de

mensenrechten in die landen maar te zwijgen, letterlijk. Het werk van veel „partners in het

Midden-Oosten‟ die op de ICCO website staan valt binnen de beleidslijnen van Ontwik-

kelingssamenwerking en Buitenlandse Zaken. De vraag is in hoeverre dat geldt voor een non-

gouvernementele organisatie als bijvoorbeeld de Alternative Tourism Group. Deze NGO is

gespecialiseerd in rondreizen en pelgrimstochten waar ook “kritische beschouwingen over de

geschiedenis, cultuur, en politiek van het Heilige Land” een deel van uitmaken.

23

ATG probeert “een positief imago van Palestina en haar volk te promoten, en bij te dragen

aan het totstandkomen van een rechtvaardige vrede in de regio”89

. Een “speciale boodschap

voor Joodse reizigers”, onder Veel gestelde vragen op de website van de organisatie, geeft een

indruk van het soort kritische beschouwingen waar ATG in gespecialiseerd lijkt te zijn: “Veel

Joden zijn bang om naar Palestina te reizen, voornamelijk als gevolg van stereotypen die

Palestijnen als gewelddadig anti-Joods afschilderen. Het lijden dat het Palestijnse volk

gedwongen is te ondergaan onder de handen van het land dat zichzelf de „Joodse staat‟ noemt

en dat beweert het wereldjodendom te vertegenwoordigen zorgde er, begrijpelijkerwijs, voor

dat veel Palestijnen veronderstellen dat de meeste Joden hun onderdrukking steunen. Palestij-

nen leven echter in een hoog opgeleide en intellectuele maatschappij en zijn heel goed in staat

om te begrijpen dat jodendom en pro-Israelisch gevoelens onvermijdelijk hand in hand gaan [

sic ]. De meeste Palestijnen zijn bereid om duidelijk te maken dat zij problemen hebben met

de staat Israel en zijn supporters, en niet met Joden of het jodendom”90

.

Wie zo'n organisatie met zijn eigen geld wil ondersteunen staat natuurlijk volkomen in zijn

recht, maar wat rechtvaardigt de directe dan wel indirecte financiering van dergelijke

activiteiten met Nederlandse en Europese gemeenschapsgelden?

Darfur

Het is zinvol om de behandeling van Israel door de in UCP deelnemende organisaties te verge-

lijken met de manier waarop zij omgaan met bijvoorbeeld de ellende in Darfur. Er wordt door

alle vijf organisaties aandacht besteed aan de misdaden die daar gepleegd zijn en worden.

Maar slechts één van de vijf gaat verder dan een plichtmatige roep om puur humanitaire hulp

aan de vluchtelingen en de andere slachtoffers, en om een staakt-het-vuren. Alleen op de web-

site van IKV en Pax Christi staat een verklaring, uit januari 2005, waarin Pax Christi als enige

van de vijf de Nederlandse overheid en de EU oproept om zich sterk te maken voor een VN

wapenembargo voor Soedan, voor VN sancties “tegen die leden van de Soedanese regering

die verantwoordelijk zijn voor de situatie in Darfur”, en voor bevriezing van tegoeden van de

Soedanese overheid binnen de Europese Unie91

.

In een opiniestuk over Darfur in Trouw in 2004 hield René Grotenhuis, directeur van Cordaid,

vele politieke en diplomatieke slagen om zijn arm. Hij twijfelde over de wenselijkheid en

effectiviteit van een interventiemacht, en bepleitte bovenal een politiek onderhandelingspro-

ces92

. Niks geen roep om sancties of andere politieke of diplomatieke strafmaatregelen tegen

Soedan. Als het om Israel en de Palestijnen gaat is Grotenhuis echter een stuk minder twijfel-

achtig en is voor hem het trekken van politieke conclusies een stuk eenvoudiger.

In het eerder genoemde opiniestuk dat hij begin dit jaar samen met Jack van Ham publiceerde

verdedigde hij het feit dat UCP positie kiest voor de Palestijnen. Het zou te cynisch zijn om

de twee in deze context aan Van Ham's uitspraak over evenwichtigheid en het aantal slachtof-

fers te herinneren. Sylvia Borren, directeur van Oxfam-Novib, schreef als voorzitter van UCP

dat Israel met de muur het internationale recht en Palestijnse mensenrechten schendt. Ze

concludeerde: “Europa moet niet langer aan de kant staan door zich te beperken tot politieke

steun voor het vredesproces. De internationale gemeenschap, Europa en ook Nederland die-

24

nen een veel actievere rol te spelen”93

. Gelet op het feit dat het stuk alleen Israelische wanda-

den beschreef en mevrouw Borren dwangmiddelen zoals het associatieverdrag tussen de EU

en Israel noemde bedoelde ze met het spelen van een actievere rol blijkbaar „Israel meer onder

druk zetten‟. Het is ons niet gelukt om soortgelijke ferme uitspraken van haar over Soedan of

Darfur te vinden.

Ook Arjen El Fassed kwam in een opiniestuk over Darfur, dat hij schreef als beleidsadviseur

mensenrechten en conflicten bij Novib/Ofxam Netherlands, niet verder dan een pleidooi voor

Europese financiële steun aan een interventiemacht van de Afrikaanse Unie en voor hervat-

ting van vredesbesprekingen94

. Meer dan eens heeft El Fassed, een mede-oprichter van

Electronic Intifada die regelmatig met United Civilians for Peace heeft samengewerkt, voor

sancties tegen Israel gepleit. Zo verscheen er van hem (deze keer als “politicoloog en werk-

zaam voor de Palestijnse mensenrechtenorganisatie LAW in Jeruzalem”) een artikel in de

Volkskrant dat was getiteld “Europa moet verdrag Israel opschorten”95

.

Wat voor Darfur geldt, geldt voor diverse regio's in de wereld, gebieden en landen waar

ICCO, Cordaid, Oxfam-Novib actief zijn. Zimbabwe, Rwanda, Tadzjikistan, Pakistan, en

China zijn maar een paar van de landen waar de organisaties werken en al dan niet namens of

in plaats van de Nederlandse overheid met plaatselijke organisaties samenwerken, en waar

mensenrechten met voeten worden getreden. Toch horen of zien we van vertegenwoordigers

van ICCO, Oxfam-Novib, of Cordaid zelden of nooit een roep om wat voor sancties of

strafmaatregelen dan ook tegen de regeringen in Harare, Kigali, Doesjanbe, Islamabad of

Bejing. Het is veelzeggend dat ICCO, Cordaid, Oxfam-Novib, Pax Christi, en IKV destijds

besloten om nu juist waar het Israel ( en de Palestijnen ) betreft een apart samenwerkings-

verband op te richten, en dat dat samenwerkingsverband niet gericht is op heuse hulpverle-

ning – de daadwerkelijke hulpactiviteiten van de in UCP deelnemende organisaties in de Pa-

lestijnse gebieden en Israel worden uitsluitend door of via de afzonderlijke organisaties uitge-

voerd – maar op propaganda- en lobby-activiteiten.

Nogmaals, een gebrek aan aandacht voor misstanden elders in de wereld mag voor Israel en

haar supporters nooit een excuus zijn om kritiek op Israel minder serieus te nemen. Deson-

danks valt er niet aan de indruk te ontkomen dat medewerkers van organisaties als ICCO,

Cordaid en Oxfam-Novib – vooral als ze ook nog eens hun UCP-pet op hebben gezet – enkel

en alleen over politieke consequenties en strafmaatregelen praten wanneer Israel de boosdoe-

ner is. Dit wekt op zijn minst de schijn dat United Civilians for Peace vooral als een uitlaat-

klep functioneert die die medewerkers de mogelijkheid biedt bepaalde politieke uitspraken te

doen die ze zonder de „dekmantel‟ van UCP minder gauw zouden kunnen ventileren. Die in-

druk werd versterkt tijdens een gesprek dat we hadden met drie ICCO-medewerkers96

.

Bovendien hopen de medefinancieringsorganisaties met hun samenwerking het draagvlak

onder het publiek voor hun politieke stellingname te vergroten. Het gebruik van de term “voor

Vrede” in de naam van het samenwerkingsverband helpt hen daarbij. Toen wij de drie ICCO-

medewerkers vroegen over het vaak eenzijdige karakter van de activiteiten van UCP wezen

zij er met klem op dat United Civilians for Peace volledig autonoom is en los staat van ICCO.

25

Dit punt werd verderop in het gesprek nogmaals herhaald. Zoals eerder door ons aangegeven

is dat onjuist. UCP bezit geen rechtspersoonlijkheid en is financieel en organisatorisch aan

ICCO vastgeklonken. Het secretariaat van UCP bevindt zich in de kantoren van ICCO97

, en

het e-mail adres van dat secretariaat is ucp@icco.nl. Dit was ook al het geval voordat Jack van

Ham, ICCO-directeur, UCP-voorzitter werd.

98

7200-activiteiten 2001-Lijst van UCP

Deze lijst bevat de belangrijkste landelijke activiteiten waarvan United Civilians for Peace de

enige of belangrijkste organisator was.

eind 2001 – 2002 Burgerwaarnemers zijn namens UCP aanwezig

in de Palestijnse gebieden

april 2002 Handtekeningenactie voor sancties tegen Israel

maart 2003 Foto-expositie „ Drie maanden in Gaza ‟ in de

Centrale Bibliotheek in Dordrecht ( voortijdig

beëindigd door de bibliotheek vanwege “ te

eenzijdig beeld ” van het conflict )

juli 2003 UCP-reis voor vrouwen, o.l.v. Tineke Lodders

december 2003 UCP-reis voor onderwijsdeskundigen

maart 2004 UCP-reis voor Nederlandse politici, o.l.v. Bert

Bakker

juli 2004 – juli 2005 „ Schaduwreportage ‟ over het mensenrechtenbe-

leid van de Israelische regering, uitgevoerd door

Euro-Mediterranean Human Rights Network,

in opdracht van UCP en het Nederlandse Juris-

ten Comité

januari 2005 UCP-missie van acht waarnemers bij de

Palestijnse presidentsverkiezingen

juli 2005 – juli 2006 „ Schaduwreportage ‟ over het mensenrechtenbe-

leid van de Israelische regering, uitgevoerd door

Euro-Mediterranean Human Rights Network,

in opdracht van UCP en het Nederlandse Juris-

ten Comité

augustus 2005 UCP-delegatie o.l.v. Dries van Agt

november 2005 UCP-reis voor leden van politieke

jongerenorganisaties

november – december 2005 Opiniepeiling, uitgevoerd door TNS NIPO in

opdracht van UCP, naar de mening van Neder-

landers over het Palestijns-Israelisch conflict

januari 2006 UCP-missie van zeven waarnemers bij de Pales-

tijnse parlementsverkiezingen

maart 2006 UCP-missie van drie waarnemers bij de Israeli-

26

sche parlementsverkiezingen

juli 2006 – juli 2007 „ Stedentour ‟ van een replica-muur

september 2006 UCP-reis voor christelijke journalisten met

Hamas-bezoek

september 2006 Onderzoeksrapport “ Nederlandse economische

relaties die de Israelische bezetting van Pales-

tijnse en/of Syrische gebieden ondersteunen ”,

uitgevoerd door Profundo in opdracht van UCP

september 2006 Opiniepeiling, uitgevoerd door TNS NIPO in

opdracht van UCP, naar de mening van Neder-

landers over het Israelisch-Palestijnse conflict

december 2006 Opiniepeiling, uitgevoerd door TNS NIPO in

opdracht van UCP, naar de mening van Neder-

landers over het Palestijns-Israelisch conflict

10 december 2006 Rap4Justice festival in de Melkweg, Amsterdam

december 2006 – april 2007 Spray4justice graffiti wedstrijd. Hoofdprijs: “

een reis met UCP en Ali B naar Palestina en

Israel ”

maart 2007 UCP-reis van Femke Halsema en Mariko

Peters, kamerleden voor GroenLinks

2 – 10 april 2007 „ Ali B goes Palestine ‟

5 mei 2007 Vertoning van clip “ over de muur en de

bezetting ” tijdens de pauze van een concert van

Roger Waters in het Gelredome

mei-juni 2007 Acties onder de titel „ 40 jaar bezetting ‟, samen

met Oxfam-Nobib, ICCO, Gretta Duisenberg's

Stop de Bezetting en andere organisaties.

Manifestaties in Den Haag en Amsterdam, dub-

beldekkerbus die met spandoek „Ik ben ontzet ‟

door Nederland reed om mensen voor

slotmanifestatie uit te nodigen. Initiatief van en

dus waarschijnlijk ook gefinancierd door ICCO

Het grote probleem met United Civilians for Peace is niet zijn eenzijdigheid op zich. Er zijn

talloze pro-Palestijnse groeperingen, sommige van hen erg extreem, die nooit de aanleiding

voor een rapport zoals dit zijn geweest. United Civilians for Peace komt voort uit vijf organi-

saties. Waar het Israel betreft lijden medewerkers van die organisaties, zeker zodra ze de

UCP-pet opzetten, vaak aan – om dominee Pruiksma van het OJEC te parafraseren – eenogige

blindheid. Wat ronduit bezwaarlijk is is dat United Civilians for Peace – vooral via de medefi-

nancieringsorganisaties ICCO, Oxfam-Novib en Cordaid99

– direct of op zijn minst indirect

met Nederlandse en Europese subsidies wordt betaald.

27

In geen van de online te vinden jaarverslagen van de vijf deelnemende organisaties staat pre-

cies vermeld hoeveel geld zij in UCP steken, maar het staat vast dat United Civilians for

Peace financieel volledig van de vijf afhankelijk is. Al die vijf organisaties zouden hun werk

zonder overheidssubsidies niet kunnen doen, hun begroting bestaat immers grotendeels uit

zulke subsidies: ICCO 80%, Cordaid 70%, Oxfam-Novib 57%, IKV 90%, Pax-Christi 47%.

Ook al hebben alle in UCP deelnemende organisaties aanvullende inkomstenbronnen, volgens

de wet van de communicerende vaten kan worden gesteld, dat ook UCP bij de gratie van

overheidssubsidies bestaat. Een organisatie die ruim in zijn overheidsmiddelen zit, kan

immers gemakkelijker geld vrijmaken voor zijn politieke hobbyisme, dan eentje die voor zijn

ontwikkelingswerkzaamheden alle centen bijeen moet schrapen.

De raison d'être van United Civilians for Peace is het voeren van een volkomen eenzijdige

politieke campagne, een continue hetze tegen Israel. Die hetze kan en mag niet met Neder-

landse en Europese subsidies gesteund worden. Na kamervragen over het rapfeest in De Melk-

weg schreven de ministers Bot en Van Ardenne-Van der Hoeven dat “het onwenselijk zou

zijn dat Nederlandse medefinancieringsorganisaties gelden van de Nederlandse overheid zou-

den aanwenden voor uitsluitend eenzijdige politieke activiteiten die bovendien weinig relevan-

tie zouden hebben voor de doelstellingen van de Nederlandse ontwikkelingsorganisaties”.

Met de beste wil van de wereld konden wij er niet achterkomen hoe de puur politieke, uiterst

eenzijdige lobby-activiteiten van United Civilians for Peace relevantie hebben voor zelfs maar

één doelstelling van de Nederlandse ontwikkelingsorganisaties, of van het beleid van de

Nederlandse regering of van de Europese Unie. Dat het werk van UCP daarnaast vooral

polariserend werkt en dus niet bepaald een constructieve bijdrage lijkt te kunnen leveren aan

het vinden van een rechtvaardige en vreedzame oplossing van het Palestijns-Israelisch conflict

is nog een reden waarom Den Haag en ook Brussel er goed aan zouden doen hun (indirecte)

financiële steun aan United Civilians for Peace te heroverwegen. Bovendien zouden de in

United Civilians for Peace samenwerkende medefinancieringsorganisaties tekst en uitleg

moeten geven over in ieder geval een deel van hun activiteiten met betrekking tot het Pales-

tijns-Israelisch conflict.

28

III Een ‘ alternatieve ’ benadering

Laten we één ding duidelijk maken: als we „alternatieve benadering‟ zeggen bedoelen we niet

dat we iets geheel nieuws voorstellen. We willen hier alleen aandacht geven aan een deel van

de problematiek en van de mogelijke oplossing dat sterk onderbelicht is. De organisaties waar-

van we in het laatste deel van dit rapport het werk bespreken bestaan vaak al een flink aantal

jaren, en hun werk wordt voor een belangrijk deel reeds gefinancierd door buitenlandse dono-

ren, waaronder Nederland en de Europese Unie. Deze organisaties leggen een basis voor een

vreedzame oplossing voor het Palestijns-Israelisch conflict, een oplossing die waarschijnlijk

in niemands ogen ideaal zal zijn, maar waar verreweg de meeste betrokkenen – en dan vooral

de Palestijnen en Israeli‟s zelf – vrede mee zullen hebben en mee zullen kunnen leven, letter-

lijk en figuurlijk100

. Buitenlandse steun en meer aandacht voor het werk van organisaties

waarin Israeli‟s met Palestijnen samenwerken, en voor de ideeën die zij uitdragen, kunnen

zo'n oplossing waarschijnlijk iets dichterbij brengen.

De realiteit in Israel en de Palestijnse gebieden verandert soms snel en drastisch. Vredesplan-

nen komen, gaan, en keren al dan niet in een veranderde vorm terug. De grote lijnen van die

plannen blijven in de meeste opzichten min of meer gelijk. Opiniepeilingen die onder Israeli‟s

en Palestijnen gehouden worden weerspiegelen de veranderingen en ontwikkelingen in de

regio meestal duidelijk. Na een geweldsuitbarsting neemt steun van beide bevolkingen voor

dit of dat vredesplan meestal af.

Toch is er al jarenlang aan beide kanten vrijwel constant een meerderheid te vinden die een

twee-statenoplossing steunt. Zo vond een recente opiniepeiling van het Palestinian Center for

Policy and Survey Research (PCPSR) – die gehouden werd tijdens de burgeroorlog in Gaza

die tot de machtsovername door Hamas leidde – dat een ruime meerderheid van de Palestijnen

het Saoedische vredesplan (66%) en een twee-statenoplossing (60%) steunde101

. In december

vorig jaar vond 62% van de Palestijnen dat de Hamas-regering vredesonderhandelingen met

Israel moest aangaan, en 58% sprak zijn steun uit voor wederzijdse erkenning van twee staten,

Palestina en Israel102

. Vorig jaar september, na afloop van de Libanon-oorlog, sprak volgens

een onderzoek van het Truman Instituut aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem 67%

van de Israeli‟s zich uit voor vredesonderhandelingen met de Palestijnen. Volgens een peiling

van het PCPSR in dezelfde periode steunde 59% (een daling ten opzichte van de 70% van drie

maanden eerder) van de Palestijnen zulke onderhandelingen. Tegelijkertijd vond 63% van de

Palestijnen dat de methoden van Hezbollah een model zouden kunnen zijn voor het gewa-

pende verzet van de Palestijnen103

. Vredeswil en de bereidheid tot compromissen zijn zeker

niet iets vanzelfsprekend, dat moge duidelijk zijn.

Zowel aan de Palestijnse als aan de Israelische kant zijn er personen en organisaties die aan

een mogelijke vreedzame toekomst bouwen. Dat werk beslaat vele terreinen. In de context

van dit rapport kunnen we niet veel meer dan een algemeen idee daarvan geven. Op de web-

site van het Palestinian Israeli Peace NGO Forum104

staat een lange lijst van aangesloten

29

organisaties (onder Organization List). Die lijst geeft een indruk van de diverse terreinen

waarop wordt samengewerkt, al staan er ook een paar „gewone‟, slechts Palestijnse òf Israeli-

sche (soms sterk anti-Zionistische) NGO's op en zijn er ook samenwerkingsprojecten die niet

op de lijst staan. Zoals op de website te zien is, is het EU Partnership for Peace Program al bij

dit forum betrokken.

Voorbeelden van samenwerking op – om maar een terrein te noemen – het gebied van

milieubeheer zijn het Arava Instituut voor Milieustudies en de Friends of the Earth Middle

East (FOEME) . De kantoren van FOEME in Amman, Tel Aviv en Bethlehem vormen een

deel van Friends of the Earth International. Ook kleinere niet-gouvernementele Palestijnse en

Israelische organisaties werken onderling samen aan milieubeheer en -bewustzijn. Die

samenwerking is soms moeilijk, mede door culturele verschillen, een taalbarrière, en de

verschillende gevolgen van de bezetting en „de situatie‟ voor Palestijnen en Israeli‟s. Ook

verschillende visies op het conflict en op de weerslag van dat conflict op het milieu zorgen

soms voor wrijvingen. Het geweld van de laatste jaren heeft veel samenwerkingsprojecten

stilgelegd. Toch zijn zowel Palestijnse als Israelische milieuactivisten zich bewust van het

belang van hun samenwerking, en er is een duidelijke consensus dat kennis en middelen ge-

deeld moeten worden om het grensoverschrijdende probleem van milieuvervuiling aan te pak-

ken105

.

Vredesonderwijs

Een ander belangrijk gebied waarbinnen Palestijnen en Israeli‟s zich intensief op samen leven

en werken richten is vredesonderzoek (en -onderwijs106

). De basis voor deze tak van onder-

zoek is het besef dat oorlogen en terrorisme problemen weerspiegelen die niet met geweld

kunnen worden opgelost. Oorlog en terreur hebben een vernietigend effect op alle betrokken

partijen107

. Vredesonderzoek wordt zowel binnen Palestijnse als Israelische academische

instellingen verricht, maar ook gezamenlijk, met name binnen het Peace Research Institute in

the Middle East (PRIME108

).

Vertegenwoordigers van Palestijnse en Israelische universiteiten zitten samen in het bestuur

van PRIME, en het Frankfurtse Instituut voor Vredesonderzoek neemt ook deel aan deze

samenwerking. Volledige gelijkheid tussen Israeli‟s en Palestijnen wordt binnen het instituut

nagestreefd. Door middel van zijn onderzoek en andere diensten wil dit instituut o.a. de pu-

blieke agenda in Israel en Palestina beïnvloeden en een “intellectuele infrastructuur van

vrede” bouwen. Een praktijk-gericht Palestijns-Israelische politieke (vredes)denktank is

IPCRI, het Israel-Palestina Centrum voor Research en Informatie109

.

Een ontroerend voorbeeld van een organisatie die zich bezighoudt met het promoten van

vrede is het Arik Instituut voor Verzoening, Tolerantie, en Vrede. Dit instituut is genoemd

naar de 19-jarige Israelische soldaat Arieh-Zvi Frankenthal, die in 1994 door terroristen werd

ontvoerd en vermoord. Het verzorgt workshops voor tieners in Oost-Jeruzalem, traint Pales-

tijnse docenten voor lezingen aan Israelische leger-rekruten, en voert kleinschalige publieke

campagnes om verzoening en wederzijds vertrouwen te stimuleren110

. Arik's vader, Yitzhak

Frankenthal, is ook actief in de Kring van Ouders – Familieforum. Daarin proberen

30

Palestijnen en Israeli‟s wier kinderen en andere dierbaren omkwamen door oorlog en terreur,

samen het onnodige verlies van nog meer levens te voorkomen. Dit doen ze door een politieke

oplossing te promoten, mee te helpen in vredesonderwijsprojecten, en te praten met het Pales-

tijnse en Israelische publiek en met de beleidsmakers aan beide kanten van het conflict111

.

Contacten tussen Joden en Palestijnen helpen beide partijen elkaars „anders zijn‟ en gedeelde

gevoelens te erkennen en naar elkaar te luisteren112

. Voor kinderen en tieners is dat natuurlijk

helemaal belangrijk. Een organisatie, gericht op leerlingen en onderwijzers, die zich specifiek

met leerprogramma's bezighoudt is de Middle East Children Association113

.

Drie andere vredesprojecten dienen hier ook nog genoemd te worden. Middle East Nonvio-

lence and Democracy (MEND114

), opgericht en geleid door Lucy Nusseibeh – een alom

gerespecteerde deskundige op het gebied van geweldloosheid, en getrouwd met professor Sari

Nusseibeh, één van de bekendste Palestijnse voorvechters van vrede en vreedzame coëxisten-

tie –, stimuleert en propageert actieve geweldloosheid onder Palestijnen.

In samenwerking met de Hebreeuwse Universiteit heeft MEND de afgelopen drie jaar een

curriculum ontwikkeld dat leerkrachten en leerlingen vertrouwd maakt met tolerantie en

coëxistentie. Combatants for Peace115

werd een paar jaar geleden opgericht door Palestijnen

en Israeli‟s die “actief betrokken waren bij de geweldscyclus” in de regio. Deze veteranen zijn

samen en ieder voor zichzelf tot de conclusie gekomen dat het conflict niet met geweld kan

worden opgelost. Ze komen bij elkaar om ervaringen uit te wisselen (op de website van de

organisatie staan boeiende en ontroerende persoonlijke verhalen), geven lezingen voor Pales-

tijnse, Israelische en buitenlandse jongeren en onderwijzers, en spreken zich binnen hun eigen

maatschappij publiekelijk uit voor een einde aan alle geweld en voor de vestiging en een

vreedzaam bestaan van een Palestijnse staat naast de staat Israel.

Tenslotte is er een Palestijns-Jordaans-Israelisch project in samenwerking met de producenten

van Sesame Street. Drie parallelle series – afzonderlijk geproduceerd en uitgezonden in de

Palestijnse gebieden, Jordanië, en Israel – helpen de kinderen in de regio om zich bewust te

worden van verschillen en overeenkomsten tussen de diverse culturen. Ook leren de kinderen

via de bekende (en nieuwe, lokale) figuren over zaken als verdraagzaamheid, de nutteloosheid

van geweld en het belang van samen praten en werken116

. MEND heeft aan de voorbereiding

van een deel van de programma's meegewerkt.

de academische wereld

Binnen de academische wereld zijn er meer belangrijke samenwerkingsprojecten. Eén daar-

van is de Israelisch-Palestijnse Wetenschappelijke Organisatie (Israeli-Palestinian Science

Organization, IPSO). Bestuurd door een wetenschappelijke raad waarin befaamde wetenschap-

pers van over de hele wereld zitting hebben, ondersteunt IPSO hoogwaardige

onderzoeksprojecten waarbinnen Palestijnse en Israelische onderzoekers samenwerken. Sinds

2004 is via IPSO financiering verzorgd voor onderzoeksprojecten in onder andere de land-

bouw, geneeskunde, genetica (onderzoek naar bloedverwantschap en aangeboren hartafwijkin-

gen bij Palestijnse kinderen), nanotechnologie, en anthropologie (de wortels van geweld)117

.

31

Andere terreinen waarop door Israeli‟s en Palestijnen wordt samengewerkt zijn bijvoorbeeld

de strijd tegen drugsmisbruik118

, business-management119

, interreligieuze dialoog120

, en

vrouwenrechten121

.

Elk project waarin Joden en Arabieren, Israeli‟s en Palestijnen er in slagen om gelijkwaardig

samen te werken is feitelijk al een prestatie en een bereikt doel op zich. Daarnaast hebben

dergelijke projecten een aantal belangrijke toegevoegde waarden. Voor de deelnemers bieden

de ontmoetingen een positief tegenwicht voor het geweld dat zij zelf meemaken en in de me-

dia zien en horen122

. Het vermindert de angst voor „de ander‟123

. Het werk toont de deelne-

mers dat Joden en Palestijnen op voet van gelijkheid samen kunnen werken. Er is vaak duide-

lijk sprake van een bepaalde asymmetrie tussen Joodse en Palestijnse deelnemers aan

samenwerkingsprojecten124

. Nergens wordt die asymmetrie – een argument dat UCP gebruikt

om zijn eenzijdige benadering van het conflict te rechtvaardigen – echter door deelnemers als

een excuus gebruikt om niet verder samen te werken. Integendeel.

Het is cruciaal dat zowel Joden als Palestijnen elkaar als mens leren kennen, wederzijdse

stereotypen opzij zetten en andere belemmeringen op weg naar een leefbare vorm van vrede

wegnemen. Een “bottom-up” psychologisch veranderingsproces125

en vredesbouwproces126

zijn daarvoor onontbeerlijk, en deze samenwerkingsprojecten kunnen daarbij aan beide kanten

van de conflictslijnen een essentiële rol spelen127

. In de eerste jaren van het vredesproces

(1994 – 2000 ) hielden veel zogenaamde samenwerkingsprojecten zich nauwelijks met echte

samenwerking bezig. Toch waren die projecten belangrijk voor het menselijke contact tussen

de deelnemers. Sinds 2000 zijn verreweg de meeste samenwerkingsprojecten gebaseerd op

wederzijds respect en een duidelijk bewustzijn van de moeilijkheden en mogelijkheden aan

beide kanten128

.

Gedurende crises in het vredesproces, of wat daar van over is, hebben Israeli‟s, Palestijnen, en

betrokken buitenstaanders vaak de neiging om te wanhopen, cynisch te kijken naar Israelisch-

Palestijnse samenwerking, en vooral het gebrek aan duidelijke successen te benadrukken.

Juist wanneer het geweld weer eens oplaait zijn “relationship-building activities” echter

essentieel. “Conflict management” is een langzaam hervormend ontwikkelingsproces, waarin

het opbouwen van vertrouwen en werkzame verhoudingen centraal staat. Men moet geen

overdreven hoge verwachtingen hebben, een minimalistische benadering van “good enough”

vredeswerk via samenwerkingsprojecten is realistischer en zinvoller129

. Via gezamenlijke

vredesactiviteiten onderhouden activisten een infrastructuur waardoor contacten mogelijk

blijven. Zulke contacten vormen een basis van waaruit zodra zich de mogelijkheid voordoet

weer verder kan worden gebouwd130

.

Eén van de belangrijkste sleutels naar een vreedzame toekomst is de publieke opinie, zowel

onder Palestijnen als Israeli‟s. Dit komt duidelijk naar voren uit alle relevante bronnen, en alle

door ons geraadpleegde deskundigen zijn het hier over eens. Jacob Shamir en Khalil Shikaki,

samen al een goed voorbeeld van een succesvol en belangrijk Palestijns-Israelisch samenwer-

kingsproject, zeggen het in twee van hun artikelen heel duidelijk. Zij die in vrede geloven

zullen het makkelijker vinden om de emotioneel belastende eisen van een verzoeningsproces

32

te accepteren dan zij die geloven dat vrede niet haalbaar is. Bij vredesonderhandelingen hou-

den de onderhandelaars serieus rekening met de opinie van het publiek dat zij vertegenwoordi-

gen. Hoe sterker de vredeswil onder hun bevolking, des te meer zullen de onderhandelaars tot

de noodzakelijke compromissen bereid zijn131

. In Israel en de Palestijnse gebieden zelf spelen

hierbij de Palestijns-Israelische samenwerkingsprojecten een belangrijke rol. Buitenlandse

media, donoren en supporters zoals de Europese Unie en Nederland kunnen hierbij doorslagge-

vende hulp bieden.

De samenwerkingsprojecten helpen om de Palestijnse en Israelische bevolking met het idee

van vrede vertrouwd te maken en de vredeswil van die bevolkingen te versterken132

. Lucy

Nusseibeh schreef een jaar geleden dat een negatieve publieke opinie aan beide kanten het

conflict en de geweldscirkel laat voortduren. Volgens haar kan publieke steun voor een

rechtvaardige oplossing van het conflict de leiders van de twee volken de benodigde moed

geven om vrede te sluiten. Door het gebrek aan werkelijk menselijk contact tussen Israeli‟s en

Palestijnen spelen de media volgens mevrouw Nusseibeh een beslissende rol in het duidelijk

maken en helpen vormen van percepties en de publieke opinie in dit conflict. Woede en haat

wakkeren angst en polarisatie aan.

De media zouden er goed aan doen om ook te berichten over de gemeenschappelijke

vredeswens en gezamenlijke activiteiten. Zulke aandacht verleent geloofwaardigheid en

legitimiteit aan hen die zich tegen geweld en voor vrede uitspreken, en maakt beide volken

ontvankelijker voor de ideeën waarop de hier genoemde samenwerkingsprojecten gebaseerd

zijn133

. Het is belangrijk dat mensen aan beide kanten van het conflict – en zij die (één van)

beide partijen van buitenaf oprecht willen steunen – zien dat de overgrote meerderheid van

Palestijnen en Israeli‟s „gewoon‟ vrede wil, en dat er aan „de andere kant‟ “partners voor

vrede” zijn134

. Gezien de globalisatie, de wereldwijde aandacht voor het conflict, en de toe-

gang die Israeli‟s en Palestijnen tot het internet en tot buitenlandse televisiezenders hebben,

geldt wat mevrouw Nusseibeh schreef voor zowel Palestijnse en Israelische als buitenlandse

media135

.

De publiciteit die United Civilians for Peace met zijn stellingname tegen Israel krijgt werkt

polariserend in de Nederlandse publieke discussie over het conflict. Oproepen voor anti-

Israelische boycotten zoals die van UCP, de Britse University and College Union en verwante

organisaties krijgen relatief veel aandacht in de Israelische media136

. Lucy Nusseibeh be-

schouwt de publieke opinie in Israel, door de bestaande machtsbalans, als één van de

belangrijkste factoren in het vredesproces. Activiteiten zoals die van UCP en van vergelijk-

bare anti-Israelische organisaties in Groot-Brittannië en elders in het Westen hebben het

tegenovergestelde effect. Het zou goed zijn als nu juist projecten waarin Israeli‟s en Palestij-

nen samen – en ieder voor zijn eigen volk en land – aan hun toekomst werken meer aandacht

krijgen, ook in Nederlandse en andere Europese media. Media moeten – het spreekt vanzelf –

alleen de bestaande werkelijkheid weergeven en duiden, maar men dient zich te realiseren dat

er door Israeli‟s en Palestijnen ook heus aan vrede gewerkt wordt. Dat werk is een onlosmake-

lijk deel van de werkelijkheid in Israel en de Palestjnse gebieden.

33

Steun vanuit Brussel en Den Haag helpt de hier beschreven samenwerkingsprojecten niet al-

leen maar simpelweg voort te bestaan. Die steun geeft ook een duidelijk signaal aan de „ge-

wone‟ Palestijnen en Israeli‟s. In de woorden van één van de door ons geraadpleegde Israeli-

sche deskundigen: “Het laat zien dat betrokken en bezorgde buitenstaanders als de EU en

Nederland nog in de mogelijkheid van vrede geloven en nog hoop hebben voor ons”137

. Zoals

al eerder is gezegd krijgt een aanzienlijk deel van de samenwerkingsprojecten reeds financiële

steun van de Nederlandse overheid en van de Europese Unie. Wij pleiten dan ook niet per se

voor meer geld, maar eerder voor meer aandacht.

Volgens de door ons geraadpleegde Palestijnse en Israelische deskundigen zou vooral op het

terrein van de media vanuit Europa meer gedaan kunnen worden. Lucy Nusseibeh zou bijvoor-

beeld graag zien dat berichtgeving in binnen- en buitenland over de vreedzame kant van het

conflict een vaste plaats krijgt naast de gebruikelijke verslaggeving138

. In het kader van dit

rapport wilden we vooral laten zien wat voor een belangrijke rol Palestijns-Israelische en

Joods-Arabische samenwerkingsprojecten kunnen spelen in de zoektocht naar een vreedzame

oplossing van het conflict. In tegenstelling tot het eenzijdige, polariserende werk van organisa-

ties zoals United Civilians for Peace – dat indirect door Brussel en Den Haag betaald wordt

met geld dat duidelijk beter besteed kan worden – lijkt het erop dat dergelijke projecten, in

Israel en in de Palestijnse gebieden, bouwstenen voor een vreedzame toekomst voor Joden en

Arabieren, Israeli‟s en Palestijnen kunnen zijn.

34

Vrede tussen Israel en haar buurlanden is een fundamenteel belang voor Europa. De Europese

Unie steunt al jaren – in het kader van het Euro-Mediterrane Partnerschap en de European

Neighborhood Policy, en met middelen als het MEDA programma, het Temporary Internatio-

nal Mechanism, Middle East Peace Projects, en het European Partnership for Peace – zowel

Palestijnse humanitaire projecten als Israelisch-Palestijnse en Joods-Arabische samen-

werkingsprojecten, en andere initiatieven die vrede en democratisering nastreven. Ook

Nederland levert hierin een belangrijke bijdrage.

Armoedebestrijding is het hoofddoel van het Nederlandse ministerie voor Ontwikkelings-

samenwerking. In Israel en de Palestijnse gebieden richt Nederland zich zelfstandig of in Euro-

pees verband vooral op donorcoördinatie, hulp bij het realiseren van goed Palestijns bestuur,

en plaatselijke initiatieven die zich bezighouden met vrede, verdraagzaamheid, democratie en

het naleven van mensenrechten. Het Europese en Nederlandse beleid voor Israel en de Palestij-

nen ziet veiligheid en ontwikkeling als twee essentiële factoren voor een werkbaar vredesak-

koord. De geweldscyclus moet worden doorbroken, dialoog tussen Israel en de Palestijnen is

van levensbelang, en beide partijen zullen pijnlijke concessies moeten doen om vrede te berei-

ken. Aan Hamas worden door de Europese Unie en andere Westerse landen een aantal eisen

gesteld: afzweren van geweld, erkenning van de staat Israel en van de door de PLO met Israel

gesloten akkoorden.

De puur politieke, eenzijdige lobby-activiteiten van United Civilians for Peace hebben geen

enkele relevantie voor zelfs maar één doelstelling van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid.

Het werk van United Civilians for Peace past niet binnen dat beleid. Reeds vanaf het begin

van zijn bestaan focust UCP zich vrijwel uitsluitend op de Israelische schuld aan het conflict.

De bestaansreden voor United Civilians for Peace is het voeren van een eenzijdige publieke

hetze tegen Israel. Naar eigen zeggen is UCP “pro-mensenrechten…. zonder een onderscheid

te maken naar afkomst”. In de praktijk stelt UCP alleen Israelische schendingen van Pales-

tijnse mensenrechten luid aan de kaak, de Israelische en Palestijnse mensenrechten die door

de Palestijnen met voeten worden getreden zijn voor UCP blijkbaar niet interessant. Constant

roepen UCP en de daarin deelnemende organisaties (de medefinancieringsorganisaties ICCO,

Cordaid en Oxfam-Novib, plus IKV en Pax Christi) om economische en andere sancties tegen

Israel.

Ze maken zich niet druk over de kwalijke rol van landen als Syrië en Iran waar het gaat om

mensenrechten en het vredesproces. Bij zijn activiteiten tegen de veiligheidsbarriere tussen

Israel en de Westoever gaat UCP nooit in op de belangrijkste ontstaansreden voor dit

noodzakelijke kwaad: sinds de barriere is opgetrokken is het aantal geslaagde (zelfmoord)

terreuraanslagen in Israel drastisch gedaald. Wanneer een deelnemer aan een hiphopfestival

van UCP zegt dat gewapend verzet nodig is beweert UCP dat hij niet namens de organisatie

35

spreekt. Hetzelfde gebeurt wanneer Dries van Agt of Gretta Duisenberg – die nauw met UCP

hebben samengewerkt en dat (in het geval van mevrouw Duisenberg) nog doen – Palestijnse

terreur goedpraten, de Holocaust bagatelliseren, of vergelijkingen maken tussen Israel en

Nazi-Duitsland. UCP-reizen naar Israel en de Palestijnse gebieden monden steevast uit in

beschuldigingen aan slechts één adres, dat van Israel. De eenzijdige opzet van die reizen –

twee voorbeelden: politiek actieve jongeren kregen als voorbereiding op hun reis enkel

informatie van mensen van UCP en andere puur pro-Palestijnse, anti-Israelische experts;

gematigde mainstream-politici vormen een kleine minderheid onder de gesprekspartners

tijdens die reizen – verklaart dat verschijnsel grotendeels.

Kritiek op de eenzijdigheid van United Civilians for Peace leidde tot het uittreden van

KerkinActie uit het samenwerkingsverband. In de discussie die daarop volgde ontkenden de

medewerkers en sympathisanten van UCP die eenzijdigheid niet, ze praatten haar zelfs goed.

Financiële steun van de in UCP deelnemende organisaties aan de anti-Israelische en anti-

Joodse VN-conferentie in Durban (2001), aan Gretta Duisenberg's Stop de Bezetting, en aan

een bijeenkomst met o.a. George Galloway en Dyab Abu Jahjah als sprekers, roept vragen op

over de manier waarop die organisaties gemeenschapsgeld besteden. Pro-Palestijns betekent

in de ogen van United Civilians for Peace en de daarin deelnemende organisaties blijkbaar

vooral anti-Israel.

United Civilians besteedt elk jaar ongeveer een half miljoen euro – verkregen via ICCO,

Cordaid, Oxfam-Novib, IKV en Pax Christi – aan activiteiten die niet alleen niet in het Euro-

pese en Nederlandse beleid passen, maar in meer dan één opzicht met dat beleid in strijd zijn.

Dat geld kan anders, beter, besteed worden, bijvoorbeeld door het te investeren in één of meer

van de Palestijns-Israelische of Arabisch-Joodse samenwerkingsprojecten die we in het derde

deel van dit rapport hebben beschreven.

Die samenwerkingsprojecten leveren – in tegenstelling tot het polariserende effect van het

werk van UCP – wèl een constructieve bijdrage aan een vreedzame, rechtvaardige uitkomst

van het Palestijns-Israelisch conflict. Binnen die projecten leren Joden en Arabieren, Israeli‟s

en Palestijnen op voet van gelijkheid, zonder geweld, door middel van dialoog en open

communicatie, samen te werken en de basis te leggen voor een toekomst waarin twee staten,

Israel en Palestina, vreedzaam naast elkaar leven. Meer aandacht in buitenlandse en lokale

media voor dergelijke projecten verleent geloofwaardigheid en legitimiteit aan die Palestijnen

en Israeli‟s die zich tegen geweld en voor vrede uitspreken, en maakt beide volken ontvankelij-

ker voor de ideeën waarop deze samenwerkingsprojecten gebaseerd zijn. Hierdoor wordt de

vredeswil van de „gewone‟ Palestijn en Israeliër versterkt, en nemen woede en angst af, wat

het uiteindelijk voor de onderhandelaars en de politici aan beide kanten makkelijker en

aantrekkelijker zal maken om de voor een vredesakkoord noodzakelijke pijnlijke compromis-

sen te sluiten.

Door buitenlandse steun – die voor een aanzienlijk deel al door Den Haag en Brussel gegeven

wordt – en vooral meer aandacht voor het goede werk dat door Israeli‟s en Palestijnen gedaan

wordt, komen „gewone‟ Israeli‟s en Palestijnen er langzaam maar zeker achter dat er een part-

36

ner voor vrede is, en dat zij die zich van buitenaf bekommeren om het welzijn van alle bij het

conflict betrokken mensen nog in een mogelijke vrede geloven en nog hoop hebben voor Is-

rael en de Palestijnen. Om nog één keer de woorden van Amos Oz aan te halen: “… als je nog

één greintje hulp of sympathie te bieden hebt, is het nu de tijd om dat aan de twee patiënten te

verlenen. Je hoeft niet langer te kiezen om pro-Israel of pro-Palestina te zijn. Je moet pro-

vrede zijn”139

.

37

Bronnen

Diverse websites

Adviesraad Internationale Vraagstukken: http://www.aiv-advies.nl

Appel Kerk en Israel: http://www.appelkerkenisrael.nl

http://www.bbo.orgBeleidsbeïnvloeding Ontwikkelingssamenwerking:

B'Tselem ( Israelisch informatiecentrum voor mensenrechten in de bezette gebieden ): http://www.btselem.org

http://www.cbf.nlCentraal Bureau Fondswerving:

Cordaid: http://www.cordaid.nl

Delegation of the European Commission to Israel: http://www.eu-del.org.il

EuroMed ( European Mediterranean Partnership, EMP ): http://ec.europa.eu/comm/external_relations/euromed

The European Commission Technical Assistance Office for the West Bank and the Gaza Strip:

http://www.delwbg.cec.eu.int

The EU & the Middle East Peace Process: http://ec.europa.eu/external_relations/mepp

The Harry S. Truman Institute for the Advancement of Peace ( Hebreeuwse Universiteit, Jeruzalem ):

http://truman.huji.ac.il

ICCO: http://www.icco.nl

http://ikvpaxchristi.nlIKV Pax Christi:

http://www.ikv.nlInterkerkelijk Vredesberaad:

International Dialogues Foundation: http://www.internationaldialogues.nl

Israel/Palestine Center for Research and Information: http://www.ipcri.org

http://www.kerkinactie.nlKerkinactie:

Ministerie van Buitenlandse Zaken: http://www.minbuza.nl/

Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking: http://www.minbuza.nl/nl/ontwikkelingssamenwerking

ttp://www.nipi.nlhNederlands Instituut Palestina/Israel:

Netherlands Representative Office to the Palestinian Authority, Ramallah:

http://www.holland-pal.org/index.html

Oxfam Novib: http://www.oxfamnovib.nl

Palestinian Center for Policy and Survey Research: http://www.pcpsr.org

Palestinian Israeli Peace NGO Forum: http://www.peacengo.org

38

Pax Christi: http://www.paxchristi.nl

http://www.profundo.nlProfundo:

The Tami Steinmetz Center for Peace Research ( Universiteit van Tel Aviv ): http://www.tau.ac.il/peace

Tweede Kamer der Staten-Generaal: http://www.tweedekamer.nl

http://unitedcivilians.nlfor Peace: United Civilians

Werkgroep Keerpunt: http://werkgroepkeerpunt.nl

Rapporten en verslagen

Rapporten en jaarverslagen van diverse Nederlandse en internationale organisaties en overheidsinstanties ( met

name van United Civilians for Peace, ICCO, Ministeries van Buitenlandse Zaken en van Ontwikkelingssamen-

werking, Europese Unie, Wereldbank

artikelennKrante

Artikelen in AD Dagbladen, ANP, Financieel Dagblad, GPD Dagbladen, NRC Handelsblad, Parool, Reformato-

risch Dagblad, Trouw,Volkskrant, 2000 – 2007.

Academische publikaties

Abu-Nimer, Mohammed, „ Religion, Dialogue, and Non-Violent Actions in Palestinian-Israeli Conflict ‟,

International Journal of Politics, Culture and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 491 – 511.

Adwan, Sami, en Dan Bar-On, „ Shared History Project: A PRIME Example of Peacebuilding Under Fire ‟,

International Journal of Politics, Culture and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 513 – 521.

Aliboni, Roberto, „ The Geopolitical Implications of the European Neighbourhood Policy ‟,

European Foreign Affairs Review, 10 ( 2005 ), pp. 1 – 16.

Brynen, Rex, „ Buying Peace? A Critical Assessment of International Aid to the West Bank and Gaza ‟,

Journal of Palestine Studies, 25:3 ( lente 1996 ), pp. 79 – 92.

Chaitin, Julia, en anderen, „ Palestinian and Israeli Cooperation in Environmental Work During the „Peace Era‟,

International Journal of Politics, Culture and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 523 – 542.

Dieckhoff, Alain, „ The European Union and the Israeli-Palestinian Conflict ‟,

Inroads, 16 ( winter – lente 2005 ), pp. 52 – 62.

Ellis, Donald G., en Ifat Maoz, „ Cross-Cultural Argument Interactions Between Israeli-Jews and Palestinians ‟,

Journal of Applied Communications Research, 30:3 ( augustus 2002 ), pp. 181 – 194.

Firer, Ruth, „ The Gordian Knot Between Peace Education and War Education ‟, in Gavriel Salomon and Baruch

Nevo ( red. ), Peace Education: The Concept, Principles, and Practices Around the World ( Mahwah, New

Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, 2002 ), pp. 55 – 61.

Fischer, Stanley, e.a. ( red. ), The Economics of Middle East Peace: Views from the Region ( Cambridge

Massachusetts ): The MIT Press, 1993.

Ginsburg, Roy H., „ Common Foreign and Security Policy ‟, in Desmond Dinan ( red. ), Encyclopedia of the

European Union ( Boulder ( Colorado ): Lynne Rienner Publications, 1998 ), pp. 83 – 85.

Gubser, Peter, „ The Impact of NGOs on State and Non-State Relations in the Middle East ‟,

Middle East Policy, 9:1 ( maart 2002 ), pp. 139 – 148.

39

Hertz-Lazarowitz, Rachel, en Devorah Eden, „ Israel: Empowering Arab and Jew – School Leadership in Acre ‟,

in Gavriel Salomon and Baruch Nevo ( red. ), Peace Education: The Concept, Principles, and Practices Around

the World ( Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, 2002 ), pp. 209 – 216.

Hurd, Douglas, „ Developing the Common Foreign and Security Policy ‟,

International Affairs, 70:3 ( 1994 ), pp. 421 – 428.

Israelowitz, Richard, en anderen, „ Substance Abuse Policy and Peace in the Middle East: a Palestinian and

Israeli Partnership ‟, Addiction, 96:7 ( juli 2001 ), pp. 973 – 980.

Jung, Dietrich, „ Global Conditions and Global Constraints: The International Paternity of the Palestine Conflict‟

in Dietrich Jung ( red. ), The Middle East and Palestine: Global Politics and Regional Conflict ( New York:

Palgrave Macmillan, 2004 ), pp. 3 – 35.

Kamrava, Mehran, „ What Stands Between the Palestinians and Democracy? ‟,

Middle East Quarterly, 6:2 ( 1999 ), pp. 3 – 12.

Leigh Devaney, Jessica, A Dialogical Roadmap to Peace: Israeli and Palestinian Feminists Building Bridges to

Peace in the Shadow of the Wall, MA Thesis, Wake Forest University, mei 2006.

Maoz, Ifat, „ The Impact of Third-Party Communications on the Israeli-Palestinian Negotiations ‟,

The Harvard International Journal of Press/Politics, 4:3 ( 1999 ), pp. 11 – 25.

„ An Experiment in Peace: Reconciliation-Aimed Workshops of Jewish-Israeli and Palestinian Youth ‟,

Journal of Peace Research, 37: 6 ( 2000 ), pp. 721 - 736

„ Multiple Conflicts and Competing Agendas: A Framework for Conceptualizing Structured Encounters Between

Groups in Conflict – The Case of a Coexistence Project of Jews and Palestinians in Israel ‟,

Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 6:2 ( 2000 ), pp. 135 – 156.

„ Power Relations in Intergroup Encounters: A Case Study of Jewish-Arab Encounters in Israel ‟,

International Journal of Intercultural Relations, 24 ( 2000 ), pp. 259 – 277.

„ Participation, Control, and Dominance in Communication Between Groups in Conflict: Analysis of Dialogues

Between Jews and Palestinians in Israel ‟, Social Justice Research, 14:2 ( 2001 ), pp. 189 – 201.

„ Conceptual Mapping and Evaluation of Peace Education Programs: The Case of Education for Coexistence

Through Intergroup Encounters Between Jews and Arabs in Israel ‟, in Gavriel Salomon and Baruch Nevo (red.),

Peace Education: The Concept, Principles, and Practices Around the World ( Mahwah, New Jersey: Lawrence

Erlbaum Associates, Publishers, 2002 ), pp. 259 – 269.

„ Is There Contact At All? Intergroup Interaction in Planned Contact Interventions Between Jews and Arabs in

Israel ‟, International Journal of Intercultural Relations, 26 ( 2002 ), pp. 185 – 197.

„ Peace Building in Violent Conflict: Israeli-Palestinian Post-Oslo People-to-People Activities ‟,

International Journal of Politics, Culture, and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 563 – 574.

Miller, Rory, „ Troubled Neighbours: The EU and Israel ‟, Israel Affairs, 12: 4 ( 2006 ), pp. 642 – 664.

Nuscheler, Franz, „ Civil-Society Actors: A Democratic Corrective for International Organizations ? ‟.

Paper gepubliceerd door de Friedrich Ebert Stiftung, Berlijn, maart 2003.

Nusseibeh, Lucy, „ Breaking the Cycle of Violence ‟ Forced Migration Review, 26 (augustus 2006 ), pp. 40 – 41.

Ozacky–Lazar, Sarah, „ Israel: An Integrative Peace Education in an NGO – The Case of the Jewish-Arab

Center for Peace at Givat Haviva, in Gavriel Salomon and Baruch Nevo ( red. ), Peace Education: The Concept,

Principles, and Practices Around the World ( Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers,

2002 ), pp. 187 – 192.

40

Pardo, Sharon, en Lior Zemer, „ Towards a New Euro-Mediterranean Neighbourhood Space ‟,

European Foreign Affairs Review, 10 ( 2005 ), pp. 39 - 77.

Ross, Marc Howard, „ "Good-Enough" Isn't So Bad: Thinking About Success and Failure in Ethnic Conflict

Management ‟, Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 6:1 ( 2000 ), pp. 27 – 47.

Said Aly, Abdel Monem, „ The Political Role of the EU in the Middle East: An Arab Perspective ‟, in Sven

Behrendt and Christian-Peter Hanelt ( red. ), The Political Role of the European Union in the Middle East ( CAP:

Research Group on European Affairs. Munich/Gütersloh: Bertelsmann Foundation, 1998 ), pp. 57 – 70.

Del Sarto, Raffaella A.,Tobias Schumacher, „ From EMP to ENP: What's at Stake with the European Neighbour-

hood Policy Towards the Southern Mediterranean? ‟, European Foreign Affairs Review, 10 ( 2005), pp. 17 – 38.

Shamir, Jacob, en Khalil Shikaki, „ Determinants of Reconciliation and Compromise Among Israelis and

Palestinians ‟, Journal of Peace Research, 39:2 ( 2002 ), pp. 185 – 202.

„ Self-Serving Perceptions of Terrorism Among Israelis and Palestinians ‟,

Political Psychology, 23 ( 2002 ), pp. 537 – 558.

„ Public Opinion in the Israeli-Palestinian Two-Level Game ‟,

Journal of Peace Research, 42:3 ( 2005 ), pp. 311 – 328.

Soetendorp, Ben, „ The EU's Involvement in the Israeli-Palestinian Peace Process: The Building of a Visible

International Identity ‟, European Foreign Affairs Review, 7 ( 2002 ), pp. 283 – 295.

Steinberg, Shoshana, „ Discourse Categories in Encounters Between Palestinians and Israelis ‟ International

Journal of Politics, Culture and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 471 – 489.

Tovias, Alfred, „ The EC‟s Contribution to Peace and Prosperity in the Mediterranean and the Middle East:

Some Proposals ‟, The Jerusalem Journal of International Relations, 14:2 ( 1992 ), pp. 123 – 132.

„ Middle East ‟, in Desmond Dinan ( red. ), Encyclopedia of the European Union, ( Boulder ( Colorado ): Lynne

Rienner Publishers, 1998 ), pp. 341 – 343.

Yesilada, Birol A., „ Mediterranean Policy ‟, in Desmond Dinan ( red. ), Encyclopedia of the European Union (

Boulder ( Colorado ): Lynne Rienner Publishers, 1998 ), pp. 336 – 340.

41

Voetnoten

1 Om met Amos Oz te spreken, “ …het tegenovergestelde van oorlog is niet liefde, en het tegenover-

gestelde van oorlog is niet medelijden, en het tegenovergestelde van oorlog is niet grootmoedigheid,

broederschap, of vergevingsgezindheid. Nee, het tegenovergestelde van oorlog is vrede.” Amos Oz,

Help Us to Divorce: Israel & Palestine: Between Right and Right ( London: Vintage, 2004 ), p. 16. (

Hierna: Amos Oz, Help Us ).

2 Dit zijn niet-gouvernementele organisaties die met geld van de Nederlandse regering een deel van het

beleid van het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking uitvoeren. Zie o.a. Aan elkaar verplicht,

Ontwikkelingssamenwerking op weg naar 2015, Uitgave van het Directoraat-Generaal Internationale

Samenwerking, oktober 2003, pp. 16 – 18, en de website van het Ministerie van Buitenlandse Zaken,

onder Subsidies.

3 Gesprek van Bert de Bruin met Jacob Shamir ( Tel Aviv, 1 juli 2007 ). Dr. Shamir, verbonden aan de

vakgroep Communicatie en Journalistiek van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem, liep hiermee

vooruit op wat ook in contacten met onze andere contactpersonen naar voren kwam.

4 Betrouwbare opiniepeilingen over onderwerpen die met vredesverwachtingen, wederzijdse

(voor)oordelen etc. te maken hebben worden regelmatig gepubliceerd zowel door het Tami Steinmetz

Center for Peace Research (TSC) aan de Universiteit van Tel Aviv als binnen een samenwerkingsver-

band van het Harry S. Truman Institute for the Advancement of Peace, aan de Hebreeuwse Universi-

teit van Jeruzalem, en Khalil Shikaki's Palestinian Center for Policy and Survey Research in Ramal-

lah. Jacob Shamir, samen met Khalil Shikaki verantwoordelijk voor een gezamenlijk Palestijns-

Israelisch opinieonderzoeksproject, heeft ons ook geadviseerd in de loop van ons onderzoek. De

resultaten van de opiniepeilingen zijn te vinden op de websites van het TSC en het PCPSR.

5 Ook Cyprus en Malta, sinds 2004 EU-leden, waren hierbij betrokken. Zie de website van Euro-Med.

In 2004 werd Euro-Med versterkt door middel van de European Neighborhood Policy ( ENP ). Dit

omvat naast de genoemde landen ( behalve Turkije ) ook Armenië, Azerbeidzjan, Belarus, Georgië,

Voor een redelijk actuele . http://ec.europa.eu/world/enp/policy_en.htmkraïne. Zie Libië, Moldavië, Oe

stand van zaken van het Barcelona Proces en de ENP zie nummer 10 ( 2005 ) van European Foreign

Affairs Review: Roberto Aliboni, „ The Geopolitical Implications of the European Neighbourhood

Policy ‟, pp. 1 – 16; Sharon Pardo en Lior Zemer, „ Towards a New European-Mediterranean

Neighbourhood Space ‟, pp. 39 – 77; en Raffaella A. Del Sarto en Tobias Schumacher, „ From EMP to

ENP: What's at Stake With the European Neigbourhood Policy Towards the Southern Mediterranean?

‟, pp. 17 – 38. Del Sarto en Schumacher zijn duidelijk skeptischer dan Pardo en Zemer over de doel-

treffendheid en werkzaamheid van het Barcelona-beleid.

6 Birol Yesilada classificeert de doelstellingen voor het Europese beleid voor de landen rond de

Middellandse Zee die geen EU-lid zijn onder de kop „ stabilisering ‟. Die stabilisering kan volgens

hem bereikt worden door langdurige werkloosheid tegen te gaan, democratie te stimuleren en vrijhan-

del te bevorderen, schade aan het milieu te beperken en de opmars van het Islamitisch fundamenta-

lisme in te dammen. Birol A. Yesilada, „ Mediterranean Policy,‟ in Desmond Dinan ( red. ) Encyclope-

dia of the European Union ( Boulder ( Colorado ): Lynne Rienner Publishers, 1998 ), pp. 336 – 340.

7 Europese Commissie, Euro-Mediterranean Partnership: Euro-Mediterranean Conference

( Barcelona, 27-28 November 1995: Barcelona Declaration + Work Program )

42

( Brussel: Europese Commissie, 1995 ), p. 3. ( Hierna: Euro-Med Partnership, 1995 ).

8 Claiming the Future: Choosing Prosperity in the Middle East and North Africa.

( Washington, DC: De Wereldbank, 1995 ), p. 2. Ook de uitbreiding van de EU oostwaarts wordt

ingegeven door deze gedachte. De opstellers van dit rapport van de Wereldbank stellen ( p. 47 ) dat

voor Frankrijk, Spanje, Portugal en Italië het verstevigen van de band met hun Mediterrane buren

buiten de Unie als tegenwicht voor die uitbreiding diende. Een uitgebreid rapport over de noodzaak

van internationale hulp aan de Palestijnen is Developing the Occupied Territories: An Investment in

Peace ( Washington, DC: The World Bank, 1995 ).

9 Abdel Monem Said Aly, „ The Political Role of the EU in the Middle East: An Arab

Perspective ‟, in Sven Behrendt en Christian-Peter Hanelt ( red. ), The Political Role of the European Union in the Middle East ( Munich/Gütersloh: Bertelsmann Foundation, 1998 ). p. 64.

10

Zie bijvoorbeeld verklaringen uitgegeven in Brussel ( 1987 ), Madrid ( 1989 ), en Dublin ( 1990 ).

11

Roy H. Ginsberg, „ Common Foreign and Security Policy ‟, in Desmond Dinan ( red. ), Encyclope-

dia of the European Union ( Boulder ( Colorado ): Lynne Rienner Publications, 1998 ), pp. 83 – 85.

12 Douglas Hurd, „ Developing the Common Foreign and Security Policy ‟, International Affairs, 70:3

( 1994 ), p. 425.

13

„ Verklaring met betrekking tot het vredesproces in het Midden-Oosten ‟ van de Europese Gemeen-

schap, te vinden in Journal of Palestine Studies, 21:4 ( 1992 ), p. 140.

14

„ Verklaring met betrekking tot het vredesproces in het Midden-Oosten ‟ van de Europese Raad, te

vinden in Journal of Palestine Studies, 26:1 ( 1996 ), p. 138.

15

„ Verklaring met betrekking tot het vredesproces in het Midden-Oosten ‟ van de Ministerraad van de

Europese Unie, te vinden in Journal of Palestine Studies, 26:2 ( 1997 ), p. 148.

16

Zie de artikelen van Ishac Diwan en Nick Papandreou, Nadav Halevi, Said El-Naggar en Mohamed

El-Erian, in Stanley Fischer e.a. ( red. ), The Economics of Middle East Peace: Views from the Region

( Cambridge ( Massachusetts ): The MIT Press, 1993 ).

17 Miller, Rory, „ Troubled Neighbours: The EU and Israel ‟, Israel Affairs, 12: 4 ( 2006 ), p. 660.

18

In een communiqué aan de Raad van Europa en het Europese Parlement beschreef de Europese

Commissie het globale doel van EU-hulp aan de Palestijnen in 1995 als “ political, institutional, and

economic empowerment ”. Voor de stichting van een onafhankelijke Palestijnse staat als logische

uitkomst van welk vredesproces dan ook zie Dietrich Jung, „ Global Conditions and Global Constraints: The International Paternity of the Palestine Conflict ‟, in

Dietrich Jung ( red. ), The Middle East and Palestine: Global Politics and Regional Conflict ( New

York: Palgrave Macmillan, 2004 ), pp. 3 – 35. Mehran Kamrava noemde al in 1999 sommige van de

interne moeilijkheden die het vestigen van een actieve, levensvatbare Palestijnse democratie

bemoeilijken: het verval van civil society organisaties onder de Palestijnse Autoriteit, een gebrek aan

een democratische traditie, en de activiteiten van islamistische organisaties die zichzelf als democra-

tisch alternatief voor de PA aanbieden. Mehran Kamrava, „ What Stands Between the Palestinians and

Democracy? ‟, Middle East Quarterly, 6:2 ( 1999 ), pp. 3 – 12.

19 Zie Alfred Tovias, „ The EC‟s Contribution to Peace and Prosperity in the Mediterranean

and the Middle East: Some Proposals ‟, The Jerusalem Journal of International Relations, 14:2 (1992),

pp. 123 – 132, en „ Middle East ‟, in Desmond Dinan ( red. ), Encyclopedia of the European Union,

Boulder ( Colorado ): Lynne Rienner Publishers, 1998 ), pp. 341 – 343.

43

20 http://www.delwbg.cec.eu.int/en/tim/tim_in.htm.

21

http://www.eu-del.org.il/english/content/cooperation_and_funding/3.asp.

22

http://ec.europa.eu/europeaid/projects/eidhr/eidhr_en.htm.

23

Ben Soetendorp, „ The EU's Involvement in the Israeli-Palestinian Peace Process: The Building of a

Visible International Identity ‟, European Foreign Affairs Review, 7 ( 2002 ), p. 294. Soetendorp wijst

op het belang van de werkverdeling tussen de twee belangrijkste Europese bewindslieden op het ge-

bied van het buitenlandse beleid van de Unie. De Hoge Vertegenwoordiger van het Gemeenschappe-

lijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid dient zich te concentreren op diplomatieke activiteiten en

vredesonderhandelingen, terwijl de Europese Commissaris voor Buitenlandse Betrekkingen de eco-

nomische steun en financiële hulp aan de Palestijnen zou moeten coördineren.

24 Voor een zeer beknopt overzicht van de geschiedenis van de Nederlandse ontwikkelingssamen-

werking, en een weergave van de visies van de grote politieke partijen ( actueel tot 2004 ) op de

Nederlandse politiek op dat terrein, zie Nelleke van de Walle, Politieke en internationale samenwer-

king: De visie van de Nederlandse politiek op ontwikkelingssamenwerking in de periode 1994 – 2004

( Groningen: Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen, september 2005 ).

25

Ook het bevorderen van vrede en veiligheid valt hieronder: “ Steeds duidelijker wordt dat vrede,

veiligheid en ontwikkeling onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Zonder vrede en veiligheid is er

geen duurzame ontwikkeling mogelijk. Het omgekeerde is ook waar: in landen waar ontwikkeling is

achtergebleven, is de kans op conflict groter ”.

http://www.minbuza.nl/nl/themas,mensenrechten/vrede-en-veiligheid.

26

Website van het Ministerie voor Buitenlandse Zaken, Ontwikkelingssamenwerking:

http://minbuza.nl/nl/ontwikkelingssamenwerking.

27

http://www.minbuza.nl/nl/themas,armoedebestrijding/millennium-ontwikkelingsdoelen/index.html.

28

http://www.holland-pal.org. Dit is onderverdeeld in 10 miljoen voor activiteiten in het kader van het

„ Good governance Program ‟, eenzelfde bedrag voor economische wederopbouw, 3 1/2 miljoen voor

humanitaire hulp via UNICEF, het VN Bureau voor de coördinatie van humanitaire zaken ( OCHA )

en de Palestijnse Rode Halve Maan, plus een bijdrage van 11,8 miljoen aan de UNWRA.

29

CD-ROM, bijlage bij Resultaten in Ontwikkeling: Rapportage ontwikkelingssamenwerking 2005 –

2006, uitgegeven door het Ministerie van Buitenlandse Zaken, mei 2007. Een uitgebreid verslag van

de Nederlandse hulp aan de Palestijnen is te vinden onder Goed Bestuur en Mensenrechten, Palestijnse

Autoriteit.

30

Trouw Podium, 12 juni 2007, p. 8.

31

In de woorden van de heer Verhagen: “ Veertig jaar vredesproces heeft ons onmiskenbaar inzicht

verschaft in wat beide partijen willen en nodig hebben ”. Of, om Amos Oz‟ woorden te parafraseren,

iedereen weet hoe een uiteindelijke oplossing er min of meer uit zal zien, het is alleen de vraag hoe-

veel slachtoffers er nog zullen vallen voordat zo'n oplossing werkelijkheid wordt. David Grossman, de

uitgesproken duifachtige schrijver wiens zoon vorig jaar tijdens de Libanon-oorlog sneuvelde, zei tij-

dens de Rabin-herdenking afgelopen jaar dat de absolute meerderheid van Israeli‟s weet wat de

hoofdpunten van een oplossing voor het conflict zullen zijn: “ De meesten van ons begrijpen dus dat

het land verdeeld zal worden, dat een Palestijnse staat gesticht zal worden. […]”. Daarna riep hij alle

Israeli‟s op om zich af te vragen “…of het geen tijd is geworden om onszelf te vermannen, onszelf te

bevrijden uit deze verlamming, en voor onszelf de levens op te eisen waar we recht op hebben ”.

). http://www.haaretz.co.il/hasite/spages/783679.htmlBron: (

44

32 Trouw, De Verdieping ( Religie en filosofie ), 7 december 2001, p. 16: “ Kerkelijke waarnemers nog

niet weg uit Israel ”.

33

Algemeen Nederlands Persbureau, 7 januari 2002, “ Waarnemers tevreden over missie in Midden-

Oosten ”.

34

Redeneringen in de trant van “ Ik ben natuurlijk tegen geweld, maar…” lijken soms wel gemeen-

goed te zijn onder UCP-sympathisanten. Zo zei Johan Feitsma, een voormalige UCP-waarnemer: “

Hamas is geen terroristische organisatie. Het is een beweging die op bevrijding van het Palestijnse

volk uit is en zich daarbij noodgedwongen van terroristische middelen bedient. Die middelen zijn

afkeurenswaardig. Maar er moet wel met Hamas worden gepraat ”. ( Jibbo Poppen, Dagblad van het

Noorden, 8 maart 2006: “ Wat Israel met de Palestijnen doet is onrechtvaardig ” ). Een jongen die

namens de SP deelnam aan een UCP-reis voor politieke jongerenorganisaties liet zich in soortgelijke

bewoordingen uit: http://www.unitedcivilians.nl/nl/doc.phtml?p=Reisverslag2.

35

Algemeen Nederlands Persbureau, 7 januari 2002, “ Waarnemers tevreden over missie in Midden-

Oosten ”.

36

Website Centraal Joods Overleg ( http://www.cjo.nl ), onder Actueel Nieuws, “ CJO: burgerwaarne-

mer maakt abjecte vergelijking tussen Jenin en Duitse getto's ”.

37

Algemeen Nederlands Persbureau, 11 juni 2002, “ Waarnemersmissie neemt afstand van nazi-

vergelijking ”, en Trouw, 14 juni 2002, p. 14: “ Sorry voor nazi-vergelijking Israel ”.

38

Algemeen Nederlands Persbureau, 27 maart 2003, “ Bibliotheek staakt pro-Palestijnse expositie ”.

39

Reuters, 6 juni 2007, artikel van Mohammed Assadi: “ Factional battles kill 616 Palestinians since

2006 ”. Te vinden op http://www.reuters.com/article/featuredCrisis/idUSL06911174.

40

Algemeen Nederlands Persbureau, 12 april 2002 “ Handtekeningenactie voor sancties tegen Israel ”.

41

27,2 % van Israelische exportproducten gaan naar Europa, 43,3 % van importproducten in Israel zijn

afkomstig uit de Europese Unie.

42

Alain Dieckhoff, „ The European Union and the Israeli-Palestinian Conflict ‟, Inroads, 16 ( winter – lente 2005 ), pp. 60 – 61.

43

Dodelijke slachtoffers van terreur in Israel ( binnen de Groene Lijn ): 2001: 87, 2002: 184, 2003:

104, 2004: 53, 2005: 24, 2006: 10. Sinds eind 2006 zijn de meeste door terreur omgekomen burgers

slachtoffers van Qassam raketten, die vanuit Gaza worden afgeschoten. Vrijwel alle dodelijke

Qassam-slachtoffers woonden in het Israelische grensstadje Sderot. Bron: website B'Tselem.

44

UCP website, thuispagina.

45

Nederlandse economische relaties die de Israelische bezetting van Palestijnse en/of Syrische

gebieden ondersteunen: Een onderzoeksrapport in opdracht van United Civilians for Peace

( Castricum: Profundo, september 2006 ), p. ii

46

Idem, p. 39.

47

Enkele maanden voor de Israelische terugtrekking uit Gaza schreef UCP-medewerker Lambrecht

Wessels in een opiniestuk: “...van een echt plan tot terugtrekking is vooralsnog geen sprake: Israel wil

zijn troepen deze zomer terugtrekken naar de grenzen van Gaza, de Palestijnen worden daarbij omsin-

geld ”. ( De Gelderlander, 19 maart 2005, “ Europa moet volledige terugtrekking uit bezette Pales-

45

tijnse gebieden eisen – Landroof Israel gaat ondanks „ Gaza ‟ door ” ). Wij vragen ons af hoe Israel,

gezien de ligging van de Gazastrook en de politiek-militaire realiteit van de laatste jaren, haar burgers

kan beschermen zonder troepen aan de Israelische kant van de grens met Gaza te stationeren. Wessel's

bewering in hetzelfde artikel dat “ alle 7500 Joodse kolonisten worden overgebracht van de Gaza-

strook naar de bezette Westoever ” is een pertinente leugen. Het overgrote deel van de kolonisten koos

voor een vorm van herhuisvesting in Israel zelf. Veel van hen wonen nog steeds in tijdelijke, soms

geïmproviseerde woningen, wat de Israelische regering met recht veel kritiek oplevert.

48

Website B'Tselem: http://www.btselem.org/english/Statistics/Casualties.asp. De informatie op de

website van B'Tselem kan in het Engels, Hebreeuws, Arabisch en Russisch worden gelezen. Om het

de lezers van dit rapport makkelijk te maken is hier voor de Engelstalige versie gekozen.

49

http://www.rap-n-spray4justice.nl/rap_festival.

50

Reformatorisch Dagblad, 12 december 2006, pag. 3, en Trouw, Religie & Filosofie,

pag. 4 – 5.

51

Website van de Tweede Kamer der Staten-Generaal,

http://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/index.jsp. Document-id KVR27116. Datum

indiening 20 december 2006, datum reactie 17 januari 2007.

52

Peter Gubser, voorzitter van American Near East Refugee Aid ( ANERA ), geeft in een artikel over

de rol van lokale en internationale niet-gouvernementele organisaties in het Midden-Oosten aan dat

sommige internationale NGO's die banden hebben met politieke bewegingen weliswaar gewoonlijk

een functioneel karakter ( onderwijs, gezondheidszorg ) hebben maar over het algemeen alleen met „

left-leaning ‟ plaatselijke NGO's samenwerken. Peter Gubser, „ The Impact of NGOs on State and

Non-State Relations in the Middle East ‟, Middle East Policy, 9:1 ( maart 2002 ), pp. 139 – 148.

53

http://www.unitedcivilians.nl/nl/doc.phtml?p=Reisverslag2.

54

Trouw, Podium, 12 april 2007, p. 9: “ Iran wil graag veranderen, maar op zijn voorwaarden ”.

Ironisch genoeg zei Ahmadinejad kort geleden toevallig iets waar de mensen van UCP het

waarschijnlijk mee eens zullen zijn. Tijdens een toespraak in het hoofdkantoor van het

staatspersagentschap IRNA ter gelegenheid van de Dag van de Journalist beweerde de Iraanse presi-

dent dat westerse media het Palestijns-Israelisch conflict geheel vertekend afschilderen. Dit gebeurde

twee dagen nadat de Toezichtsraad op de Pers de verschijning van een krant voor de derde keer tijde-

lijk hadden verboden nadat de populaire krant – die meermaals de politiek van de Iraanse regering

bekritiseerd heeft – een interview met een lesbische dichteres had gepubliceerd. Zie de websites van

de San Diego Union-Tribune en van de Israelische krant Yedioth Aharonoth:

http://www.signonsandiego.com/news/world/20070806-0515-iran-newspaper-ban.html en

http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3435450,00.html.

55

Yedioth Aharonoth, 4 januari 2007, http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3383620,00.html ,

en Telegraph, 6 november 2005,

http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2005/11/06/wiran06.xml

56

Aldus een artikel van Ro„i Nahmias op de website van Yedioth Aharonoth:

http://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-3438762,00.html. Een ingekorte Engelse versie van het artikel

is te vinden op http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3439057,00.html. De uitspraken van

Nasrallah, in een interview met de Iraanse nationale televisie, werden door de Iraanse censors uit het

interview geknipt.

57

http://www.euromission.blogspot.com, “ Mission of European Politicians to Israel and Palestine ”.

Onder „ About me ‟, waar op Blogspot normaal gesproken informatie over de schrijver van het weblog

staat vermeld, staat United Civilians for Peace NL. De tekst van het „ blog ‟ zelf is in het Nederlands.

46

Hier dient vermeld te worden dat slechts drie van de leden van de delegatie als heuse politici kunnen

worden aangeduid.

58

Reformatorisch Dagblad, 25 juli 2003, „ Van Agt: Spijt over verdediging Israel ‟.

59

Tom Tates, Algemeen Dagblad, 5 mei 2007, „ Palestijnse boycot verwerpelijk ‟.

60

http://www.40jaarbezetting.nl.

61

Vrij Nederland, 51 – 52 ( 21 december 2002 ), „ Sommige mensen haten me ‟.

62

Diverse artikelen van het Algemeen Nederlands Persbureau, en in o.a. het Parool, De Telegraaf,

Trouw en het NRC, oktober 2002 – januari 2005.

63

In de Telegraaf ( 6 november 2002 ) merkte Maarten van Meurs in een artikel over de kamervragen

van Wilders fijntjes – en deels onjuist en onvolledig – op: “ De reis wordt betaald door „ United Civili-

ans for Peace ‟. Dat is een organisatie die wordt gefinancierd door het IKV, Pax Christi en vier

medefinancieringsorganisaties die van de overheid elf procent van het Nederlandse ontwikkelingsbud-

get mogen besteden: Novib, ICCO, Hivos en Cordaid. Volgend jaar mogen zij samen bijna 380 mil-

joen euro aan belastinggeld uitgeven aan de Derde Wereld.” Voor de volledigheid: Hivos maakte voor

zover bekend geen deel uit van UCP, en KerkinActie – die niet genoemd wordt en in tegenstelling tot

bijvoorbeeld het eveneens protestante ICCO alleen geld uit eigen fondswerving ontvangt – deed dat

toen nog wel.

64

Ook werd politieke druk binnen de VVD en het CDA als reden voor het uitstel genoemd. Zie Gertie

Schouten, Trouw, 8 november 2002, p. 3: “ Omstreden reis Duisenberg „ wegens veiligheid ‟

uitgesteld ”. Tineke Lodders was hoogst verbaasd dat dergelijke druk binnen haar partij gesuggereerd

werd ( Bert Steinmetz, Parool, 18 november 2002, voorpagina: “ De groep van Gretta gaat apart op

reis ” ). De meeste kenners waren het erover eens dat de veiligheidssituatie in Israel niet veranderd

was na de regeringscrisis in het land. Zoals Ronny Naftaniel namens CIDI in een ingezonden brief in

het NRC Handelsblad ( 12 november 2002, p. 8 ) schreef: “ Hoe serieus moeten we Duisenberg en

haar delegatie nog nemen, nu ze beweren bang te zijn om gedurende zes dagen te ervaren wat de

Palestijnen en Israeli‟s dagelijks meemaken? ”.

65

In een bericht van het Algemeen Nederlands Persbureau van 5 januari 2003 heet het platform Stop

de Oorlog tegen de Palestijnen.

66

Bert Steinmetz, Parool, 18 november 2002, voorpagina: “ De groep van Gretta gaat apart op reis ”.

67

BN/De Stem, 9 januari 2003, Regio, onder Gesprek van de Dag. In een gesprek met Markus

Flamman ( Utrecht, 18 juli jl. ) distantieerde Van Ham zich nadrukkelijk van mevrouw Duisenberg.

68

Persverklaring UCP, 5 juli 2007, te vinden op

http://unitedcivilians.nl/nl/doc.phtml?p=news&lang=nl&archive=1&article=249.

69

Jerusalem Post, 8 augustus 2007, “ Norway: Envoys may talk with Hamas ”:

http://www.jpost.com/servlet/Satellite?c=JPArticle&cid=1186066407227&pagename=JPost%2FJPArt

Aanvankelijk werd gemeld dat Noorwegen alle banden met Hamas had verbroken: ll. FShowFu 2 icle

http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3434305,00.html.

70

Lodewijk Dros, Trouw, De Verdieping, 30 oktober 2001, p. 14: “ „ Schrap voor evenwicht Israel-

band uit kerkorde ‟ – SOW-waarnemers zijn aan één oog blind ”.

71

Algemeen Nederlands Persbureau, 7 februari 2002: “ Kritiek vanuit SoW-kerken op „ eenzijdige ‟

waarnemers ”.

47

72 Trouw, De Verdieping, 8 februari 2002, p. 14: “ Israel-gremia: waarnemers zijn eenzijdig pro-

Palestijns ”.

73

Reformatorisch Dagblad, 2 januari 2007, p. 2: “ Kerkinactie stopt lidmaatschap UCP ”; Trouw, 3

januari 2007, pp. 4 – 5: “ Kerkinactie stapt uit „ pro-Palestijns ‟ UCP ”; Nederlands Dagblad, 4 januari

2007: “ Kerkinactie uit lobbygroep ”.

74

Dominee Abma, predikant in Gouda, vertelde de schrijvers van dit rapport tijdens een ontmoeting

op 4 mei jl. ronduit dat kerkleden geld weigerden te geven aan collectes omdat dat verkapte steun aan

United Civilians for Peace zou zijn.

75

Een belangrijk Palestijns contact van PKN is Sabeel, het Oecumenische Centrum voor

Bevrijdingstheologie in Jeruzalem ( “ Working for justice, peace, and reconciliation in Palestine –

en http://www.sabeel.orgIsrael ” ). In Israel wordt samengewerkt met Nes Ammim. Zie de websites

.http://www.nesammim.nl

76

Gesprekken van Bert de Bruin en Markus Flamman met ds. E. Overeem ( Utrecht, 2 mei en 9 juli

2007 ).

77

Trouw, 8 januari 2007, pp. 2 – 3: “ UCP is te eenzijdig pro-Palestijns om evenwichtige bijdrage te

kunnen leveren ”.

78

Zie bijvoorbeeld ingezonden brieven in Trouw van 11 en 13 januari 2007. Eén lezer uit Vlaardingen,

die schande spreekt van KerkinActie's uittreden uit UCP, maakte het trouwens wel erg bont door

zonder blikken of blozen te schrijven: “ Israel is de naam die aartsbedrieger Jacob kreeg toen hij

uiteindelijk, met lood in de schoenen, op weg ging om zich te verzoenen met zijn broer. ”

79

Trouw, 3 januari 2007, pp. 4 – 5: “ Kerkinactie stapt uit „ pro-Palestijns ‟ UCP ”. In een gesprek

met Jack van Ham en Ghada Zeidan, projectleider en organisatie-directeur van United Civilians for

Peace, met Markus Flamman ( Utrecht, 18 juli 2007 ) noemden de UCP-woordvoerders het conflict „

a-symmetrisch ‟.

80

Trouw, Podium, 13 januari 2007, p. 14.

81

Gesprek met Markus Flamman ( Utrecht, 18 juli 2007 ).

82

http://www.icco.nl/delivery/jaarverslag/2006.

83

Informatie gevonden op de website van het Centraal Bureau Fondsenwerving:

http://www.cbf.nl//Uploaded_files/Zelf/jaarverslag2006Cordaid1184676531.pdf.

84

Onder Veel gestelde vragen op de website van Oxfam-Novib: Hoeveel gaat er eigenlijk bij Oxfam-

Novib om?, en Waar komt dat geld vandaan?: http://www.oxfamnovib.nl/id.html?id=10190.

85

In 2005 kreeg het IKV van zijn beschikbare budget van 3.288.261 Euro, 3.043.151 Euro „ Subsidies

van overheden en anderen ‟ ( Bron: Centraal Bureau Fondswerving,

http://cbf.nl//Uploaded_files/Zelf/Jaarverslag2005IKV1162312438.pdf ). In hetzelfde jaar kwam bijna

de helft van Pax Christi's beschikbare budget uit „ Subsidies overheden en anderen ‟: 2.030.082 Euro (

op een budget van 4.267.313 Euro ). Verreweg het grootste deel daarvan is afkomstig van het pro-

gramma Thematische Mede Financiering ( TMF ) van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. ( Bron:

Centraal Bureau Fondswerving,

http://www.cbf.nl//Uploaded_files/Zelf/jaarverslag2005PaxChristi1157377540.pdf ).

86

Zie o.a. een artikel van Manfred Gerstenfeld in de Jerusalem Post, 28 juni 2007.

48

87 Zie http://www.elsevier.nl/nieuws.nederland/print/asp/artnr/161435/index.html. Volgens Elsevier's

Robin van der Kloor steunt Oxfam-Novib de projecten van Stop de Bezetting in samenwerking met

ICCO en Cordaid. ICCO zegt zelf geen contacten met de organisatie van mevrouw Duisenberg te

onderhouden, wat ons doet afvragen waarom zowel ICCO als Stop de Bezetting samen als deelnemers

op de website van de initiatiefgroep 40 jaar Bezetting vermeld staan.. Cordaid “ zoekt momenteel nog

uit of het de stichting subsideert ”, een verklaring die op zich al te denken geeft over de manier waarop

gemeenschapsgeld besteed wordt.

88

Abou Jahjah, die pleit voor de vernietiging van de staat Israel en als reactie op de Deense cartoonrel

antisemitische spotprenten op zijn website zette heeft onder andere gezegd: “ Antwerpen is de

internationale hoofdstad van de zionistische lobby ” ( Volkskrant, 5 november 2002 ), en “ De

Zionisten zijn de Nazi's van deze tijd ” ( Trouw, 30 november 2002 ) ( Bron: CIDI Jaaroverzicht

antisemitisme in Nederland 2002 ).

89

http://www.atg.ps/index.php?page=1177263078.

90

http://www.atg.ps/index.php?page=faqs. De tekst is een zo letterlijk mogelijke vertaling van de

Engelse tekst op de website van ATG.

91

http://www.ikvpaxchristi.nl/darfur.htm.

92

Trouw, 7 augustus 2004: “ Interventie in Darfur: door wie en wat daarna? ”. Het artikel is ook te

vinden op de website van Cordaid.

93

Dagblad van het Noorden, 9 augustus 2003: “ Alleen Europa kan Israelische muur stoppen ”.

94

Rotterdams Dagblad, 17 maart 2005: “ Europese Unie moet beloften Darfur nakomen ”.

95

Volkskrant, 27 juni 2001, p. 7.

96

Gesprek van Bert de Bruin en Markus Flamman met Harry Derksen ( Adjunct-directeur, Afdeling

onderzoek en ontwikkeling ), Mieke Zagt ( Programme Officer, Afdeling Afrika en Midden-Oosten ),

en Manon Wolfkamp ( Lobbyist/Advocacy Officer, Afdeling Afrika en Midden-Oosten ) ( Utrecht, 9

juli 2007 ).

97

Die kantoren bevinden zich, net als die van KerkinActie en PKN, in het Protestants Landelijk

Dienstencentrum in Utrecht.

98

Bronnen: Website UCP, diverse persberichten en krantenartikelen.

99

Bij Pax Christi en het IKV is het niet helemaal duidelijk aan de hand van welk beleid de door hen

verkregen subsidiegelden besteed moeten worden, dit in tegenstelling tot de drie grote MFO's. De twee

vredesorganisaties krijgen ook veel minder overheidssubsidie dan hun drie grote zussen binnen UCP.

Daar staat dan weer tegenover dat hun financiële bijdrage aan het samenwerkingsverband wellicht een

relatief groter deel van hun budget opslokt.

100

Amos Oz heeft het over een pijnlijk compromis: “…jonge idealisten […] beschouwen een compro-

mis als opportunisme, als iets onoprechts, als iets vals en verdachts, als een teken van een gebrek aan

integriteit. Niet in mijn woordenschat. Voor mij betekent het woord compromis leven. En het

tegenovergestelde van compromis is niet idealisme, noch toewijding; het tegenovergestelde van

compromis is fanatisme en dood.” ( Amos Oz, Help Us, p. 9 ).

. .org/survey/polls/2007/p24e1.htmlhttp://www.pcpsr 101

49

.http://www.pcpsr.org/survey/polls/2006/p22e1.html

102

.2006/p21ejoint.htmlhttp://www.pcpsr.org/survey/polls/ 103

104

http://www.peacengo.org.

105

Julia Chaitin en anderen, „ Palestinian and Israeli Cooperation in Environmental Work During the

„Peace Era‟, International Journal of Politics, Culture and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 523 – 542

106 Om een idee te krijgen van projecten op het gebied van vredesonderwijs voor Joden en Arabieren

in Israe;l zie de artikelen van Sarah Ozacky-Lazar, Rachel Hertz en Devorah Eden, en Ifat Maoz in

Gavriel Salomon and Baruch Nevo ( red. ), Peace Education: The Concept, Principles, and Practices

Around the World ( Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, 2002 )

107 Ruth Firer, „ The Gordian Knot Between Peace Education and War Education ‟, in

Gavriel Salomon and Baruch Nevo ( red. ), Peace Education: The Concept, Principles, and Practices Around the World ( Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, 2002 ), p. 60.

108

http://www.vispo.com/PRIME/about.htm.

109

http://www.ipcri.org.

110

http://arikpeace.org.

111

http://www.theparentscircle.org. Zie ook een verslag van een recente conferentie van het forum die

onlangs in Jeruzalem werd gehouden: http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3442844,00html.

Eén van de Israelische oprichters van het forum zegt in dat artikel: “ Ik kan het me niet veroorloven

hoop te verliezen. Ik heb kinderen en kleinkinderen ”.

112

Shoshana Steinberg, „ Discourse Categories in Encounters Between Palestinians and Israelis ‟

International Journal of Politics, Culture and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 471 – 489.

113 http://www.mecaed.org.

114

http://www.mendonline.org/index.html.

115

http://www.combatantsforpeace.org.

116

http://usinfo.state.gov/scv/Archive/2006/Apr/06-78519.html.

117

http://www.ipso-jerusalem.org. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen staat

op de lijst van Endorsements van IPSO.

118

Richard Israelowitz en anderen, „ Substance Abuse Policy and Peace in the Middle East: a Palestinian and Israeli Partnership ‟, Addiction, 96:7 ( juli 2001 ), pp. 973 – 980.

119

Zie bijvoorbeeld de website van het Center for Jewish-Arab Economic Development:

http://www.cjaed.org.il.

) en de encounter.org-http://www.interfaithBijvoorbeeld de Interfaith Encounter Association ( 120

). http://www.http://www.icci.org.ilrreligious Coordinating Council in Israel ( Inte

halom ) en het Israelische Bat S http://www.jcw.orgHet Palestijnse Jerusalem Center for Women ( 121

-) zijn een voorbeeld van organisaties die samenwerken voor vrouwenrech http://www.batshalom.org(

50

ten ( en mensenrechten in het algemeen ), en voor een vreedzame oplossing van het conflict. Deze

samenwerking vindt plaats binnen de zogenaamde Jerusalem Link: JCW bevindt zich in het oostelijke

deel van de stad, Bat Shalom in West-Jeruzalem.

122

Sami Adwan en Dan Bar-On, „ Shared History Project: A PRIME Example of Peace-Building Under Fire ‟, International Journal of Politics, Culture and Society, 17:3 ( lente 2004 ),

p. 520 ( hierna: Adwan/Bar-On ). Het door Sami Adwan en Dan Bar-On beschreven project laat zien

hoe belangrijk het is om beide volken vertrouwd te maken met de verschillende narratieven van de

geschiedenis. 123

E-mail interview van Bert de Bruin met Lucy Nusseibeh ( augustus 2007 ).

124

Adwan/Bar-On, pp. 513- 521. Ook Ifat Maoz, „ Power Relations in Intergroup Encounters: A Case

Study of Jewish-Arab Encounters in Israel ‟, International Journal of Intercultural Relations, 24 (2000)

pp. 259 – 277, en „ Participation, Control, and Dominance in Communication Between Groups in

Conflict: Analysis of Dialogues Between Jews and Palestinians in Israel ‟, Social Justice Research,

14:2 ( 2001 ), pp. 189 – 201. 125

Ifat Maoz, , „ An Experiment in Peace: Reconciliation-Aimed Workshops of Jewish-Israeli and

Palestinian Youth ‟, Journal of Peace Research, 37: 6 ( 2000 ), p. 732.

126

Adwan/Bar-On, p. 521.

127

In een onderzoek naar georganiseerde ontmoetingen tussen Joodse en Arabische kinderen en

volwassenen suggereert de Israelische onderzoekster Ifat Maoz, verwijzend naar een onderzoek naar

contacten tussen Duitsers en gastarbeiders in Duitsland in de jaren tachtig, dat er een lineair verband

bestaat tussen enerzijds de frequentie en intensiteit van dergelijke ontmoetingen en anderzijds het nut

van die ontmoetingen, en de mate waarin vooroordelen en spanningen worden weggenomen. Ifat

Maoz, „ Is There Contact At All? Intergroup Interaction in Planned Contact Interventions Between

Jews and Arabs in Israel ‟, International Journal of Intercultural Relations, 26 ( 2002 ), pp. 185 – 197.

128 E-mail interview van Bert de Bruin met Lucy Nusseibeh ( augustus 2007 ).

129

Marc Howard Ross, „ "Good-Enough" Isn't So Bad: Thinking About Success and Failure in Ethnic

Conflict Management ‟, Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 6:1 ( 2000 ), pp. 27 – 47, en

Ifat Maoz, „ Peace Building in Violent Conflict: Israeli-Palestinian Post-Oslo People-to-People

Activities ‟, International Journal of Politics, Culture, and Society, 17:3 ( lente 2004 ), pp. 563 – 574 (

Hierna: Maoz, „ Peace Building ‟ ).

130 Maoz, „ Peace Building ‟, p. 572.

131

Jacob Shamir en Khalil Shikaki, „ Determinants of Reconciliation and Compromise Among Israelis

and Palestinians ‟, Journal of Peace Research, 39:2 ( 2002 ), pp. 185 – 202, en „ Public Opinion in the

Israeli-Palestinian Two-Level Game ‟, Journal of Peace Research, 42:3 ( 2005 ), pp. 311 – 328.

132 Gesprek van Bert de Bruin met Jacob Shamir ( Tel Aviv, 1 juli 2007 ), e-mail interview van Bert de

Bruin met Ifat Maoz ( juli 2007 ). Zie ook Adwan/Bar-On, p. 521.

133

Lucy Nusseibeh, „ Breaking the Cycle of Violence ‟, Forced Migration Review, 26 (augustus

2006), pp. 40 – 41. ( Hierna: Nusseibeh, Cycle of Violence ). Ook gesprek van Bert de Bruin met

Jacob Shamir ( Tel Aviv, 1 juli 2007 ), en e-mail interview van Bert de Bruin met Ifat Maoz ( juli

2007 ).

134 E-mail interview van Bert de Bruin met Lucy Nusseibeh ( augustus 2007 )

51

135

Dat wat mevrouw Nusseibeh over de media schreef ook en vooral voor de buitenlandse media geldt

werd door haar in een e-mail aan Bert de Bruin ( 13 augustus 2007 ) nog eens bevestigd. Buitenlandse

media hebben volgens haar een groter bereik, meer invloed en een “ immediate impact ”.

136

Bijvoorbeeld Ha'Aretz, 15 juni 2007, „ U.K.'s boycotters of Israel support a single-state solution ‟

( Assaf Uni, http://www.haaretz.com/hasen/spages/871413.html ) en 11 juni 2007, “ Netherlands seeks

greater role in resolving Israeli-Arab conflict ‟ ( Cnaan Lipshiz,

http://www.haaretz.com/hasen/spages/869227.html ). De titel van het laatste artikel is nogal mislei-

dend, het gaat voornamelijk over de oproep van Dries van Agt, René Grotenhuis ( Cordaid ), Jan Gruij-

ters ( IKV-Pax Christi ), Sylvia Borren ( Oxfam-Novib ), Jack van Ham ( ICCO ) en anderen om niet

meer “ met twee maten ” te meten en met “ betrokken partijen ” , dus inclusief Hamas in gesprek te

gaan.

137

E-mail interview van Bert de Bruin met Ifat Maoz ( juli 2007 ).

138

E-mail interview van Bert de Bruin met Lucy Nusseibeh ( augustus 2007 ).

139

Amos Oz, Help Us, p. 40.

Samenvatting

United Civilians tegen Israel

Rapport over de activiteiten en doelstellingen van het

samenwerkingsverband United Civilians for Peace

Het samenwerkingsverband United Civilians for Peace (UCP) werd in 2001 opgericht door de

medefinancieringsorganisaties ICCO, Cordaid, Novib, de vredesbewegingen IKV, Pax

Christi, en de Protestantse hulporganisatie KerkinActie. Sinds haar bestaan is de organisatie

opgevallen door haar sterk anti-Israelische koers. In het rapport „United Civilians tegen Israel‟

lichten de historicus Bert de Bruin, CDA stafmedewerker Markus Flamman en researcher

Indra Barry de activiteiten en doelstellingen van UCP grondig door.

Ze concluderen dat het samenwerkingsverband zich vrijwel alleen richt op de Israelische

„schuld‟ aan het Palestijns-Israelisch conflict. De bestaansreden van United Civilians for

Peace is het voeren van puur politieke en eenzijdige lobby activiteiten tegen Israel, menen zij.

Vertekend beeld

Zelf stelt UCP “pro-mensenrechten….zonder een onderscheid te maken naar afkomst” te zijn.

In de praktijk blijkt UCP vrijwel alleen de Israelische schendingen van Palestijnse mensen-

rechten aan de kaak te stellen. Als de Israelische of Palestijnse mensenrechten door Palestij-

nen worden geschonden, is dat voor UCP niet interessant. Ook nodigde de organisatie vorig

jaar tijdens een speciaal festival rapgroepen uit om over de slechte leefsituatie van de

Palestijnen te rappen. Dat één van de uitgenodigde rapgroepen in één van zijn liedjes Israel

met nazi‟s vergelijkt en geweld goedpraat, was geen beletsel. Voortdurend roepen UCP en de

daarin deelnemende organisaties op tot sancties tegen de Joodse staat, zoals de opschorting

van het EU verdrag. Maar als het Iraanse nucleaire program ter sprake komt, wordt dit door

UCP vertegenwoordigers gebagatelliseerd en zelfs verdedigd met als argument dat het

ayatollahregime een atoomwapen nodig heeft om te kunnen overleven.

UCP maakt zich evenmin druk over mensenrechtenschendingen in Syrië en Iran en de rol van

beide landen in het vredesproces. Bij zijn veelvuldige activiteiten tegen de „muur‟ tussen

Israel en de Westelijke Jordaanoever, gaat UCP nooit in op de belangrijkste ontstaansreden:

het voorkomen van aanslagen. Sinds de barrière is opgetrokken is het aantal geslaagde

Palestijnse (zelfmoord)aanslagen drastisch gedaald. De reizen die de organisatie naar Israel en

de Palestijnse gebieden onderneemt, monden steevast uit in beschuldigingen aan slechts één

adres: Israel. Het feit dat de reizen worden voorbereid door uitgesproken pro-Palestijnse

experts en dat de gesprekspartners in Israel vrijwel nooit uit het centrum van de Israelische

politiek komen, vertekent het beeld al bij voorbaat.

Kritiek op het samenwerkingsverband leidde recentelijk tot het uittreden van een van de op-

richters: KerkinActie. Door zijn eenzijdig pro-Palestijnse koers zou UCP niet voldoende

effectief kunnen zijn in zijn lobby activiteiten, meent KerkinActie. In de discussie die hierop

volgde, ontkenden de medewerkers en sympathisanten van UCP die eenzijdigheid niet en

praatten deze zelfs goed.

Geen rechtspersoonlijkheid

United Civilians voor Peace heeft, anders dan uit diverse publicaties zou kunnen worden

opgemaakt, geen rechtspersoonlijkheid. Het is een werkgroep van ICCO, Cordaid, Oxfam-

Novib en IKV-Pax Christi, met een wisselend voorzitterschap. De voorzitter is momenteel

Jack van der Ham, tevens algemeen directeur van ICCO. Het secretariaat van het sa-

menwerkingsverband bevindt zich in de kantoren van ICCO. Het budget van UCP bedraagt

tussen de € 450.000 en € 500.000 per jaar. Daaruit worden de salarissen van vijf tot zes

voltijdbanen, de website, maar ook advertenties met aanklachten tegen Israel in dagbladen,

opiniepeilingen, het uitnodigen van altijd weer tegen Israel kritische buitenlandse gasten en de

voorbereidingen van de politieke reizen betaald.

De samenstellers van het rapport komen tot de conclusie dat deze inzet en dit geld beter be-

steed zouden kunnen worden. Ze suggereren daartoe een aantal Palestijns-Israelische en Ara-

bisch-Joodse samenwerkingsprojecten, die een constructieve bijdrage kunnen leveren aan het

tot stand komen van een vreedzame, rechtvaardige uitkomst van het Palestijns-Israelisch con-

flict. Binnen die projecten werken Joden en Arabieren, Israeli‟s en Palestijnen, zonder ge-

weld, door middel van dialoog en open communicatie, samen en leggen zij de basis voor een

toekomst, waarin twee staten, Israel en Palestina, vreedzaam naast elkaar leven. Op de

pagina‟s 28-34 van het rapport treft men een aantal van deze projecten aan. Meer aandacht

voor deze projecten doet de vredeswil van de gewone Palestijn en Israeli versterken.

De activiteiten, die UCP momenteel onderneemt, polariseren echter alleen maar. Zij staan

haaks op het buitenlandse beleid van Europa en Nederland, dat gericht is op armoedebestrij-

ding, dialoog, vrede, verdraagzaamheid en het naleven van mensenrechten. De samenstellers

van het rapport achten het onbegrijpelijk dat ICCO, Cordaid, Oxfam-Novib en IKV-Pax

Christi, die grotendeels door het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking worden gefi-

nancierd, geld en menskracht die bedoeld zijn voor het verlichten van noden onder mensen, in

lobby activiteiten en politieke agitatie tegen Israel stoppen. Op geen enkele wijze mag, direct

of indirect, gemeenschapsgeld gaan naar de activiteiten van de United Civilians, menen zij.

Het rapport is uitgegeven door CIDI, Centrum Informatie en Documentatie Israel te Den Haag en kost

€ 7,50 incl. verzendkosten.

Den Haag, 10 oktober 2007

DIT RAPPORT IS EEN UITGAVE VAN CIDI, CENTRUM INFORMATIE EN DOCUMENTATIE ISRAEL

Postbus 11646, 2502 AP Den Haag

Tel. (070) 364 68 62 Fax (070) 365 33 72 email cidi@cidi.nl website: www.cidi.nl

Postbank: 3219484 ABN•AMRO 46.57.81.810

CIDI informeert over Israel, de Arabische wereld en het Joodse volk.

Het is een onafhankelijke Nederlandse stichting, opgericht in 1974, die opkomt voor het recht

van Israel en het Joodse volk op vrede en veiligheid. CIDI wil het vredesproces

in het Midden-Oosten bevorderen en keert zich tegen alle vormen van racisme.

U kunt CIDI steunen door voor € 50 per jaar Vriend van CIDI te

worden. Meer informatie: (070) 364 68 62.

Vrienden van CIDI krijgen de Israel Nieuwsbrief toegestuurd, een periodiek met feiten

en opinies over Israel en het Joodse volk, die 15 maal per jaar verschijnt.

Rapport over activiteiten en doelstellingen van het

samenwerkingsverband United Civilians for Peace

Redactie: Ronny Naftaniel en Wim Kortenoeven

oktober 2007 Het samenwerkingsverband United Civilians for Peace (UCP) werd in 2001 opgericht door de

medefinancieringsorganisaties ICCO, Cordaid , Novib, de vredesbewegingen IKV, Pax Christi en de

protestantse hulporganisatie KerkinActie.

Sinds zijn ontstaan is UCP opgevallen door zijn sterk anti-Israelische koers. De historicus,

Bert de Bruin, CDA stafmedewerker Markus Flamman en researcher Indra Barry hebben de organisatie

doorgelicht. Ze komen in hun rapport tot de conclusie dat Nederlands ontwikkelingsgeld veel beter

gestoken kan worden in projecten, waarin Israeli’s en Palestijnen samenwerken.

Dat creëert bouwstenen voor een toekomstige vrede.

UCP daarentegen polariseert en levert, anders dan zijn naam doet geloven, alleen kritiek op Israel. Om die

reden trok KerkinActie zijn steun aan UCP in. De samenstellers van het rapport menen dat de activiteiten van

het samenwerkingsverband haaks staan op het Nederlandse buitenlandse beleid. Daarom dient er

volgens hen geen enkele directe of indirecte overheidssteun aan UCP te worden gegeven.