ecomat wtcb vochtkelders

WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR HET BOUWBEDRIJF HTTP://WWW.WTCB.BE

Renovatie van kelders – vocht, isolatie, ventilatie

Batibouw 25 februari 2011

Ir. Yves Vanhellemont Laboratorium Renovatie (WTCB)

reindepooter

honingraat

Technologische DienstverleningDuurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling

in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

[email protected]

www.wtcb.be\go\td-duurzaambouwen

Poincarélaan 79

1060 Brussel +32 (0)2 529 81 06

+32 (0)2 653 07 29

Prioritaire thema’s:

• Energie en gebouwen

• Renovatie en onderhoud van muren en gevels

• Akoestisch comfort

• Toegankelijkheid van gebouwen

• Duurzaam materiaalgebruik

• Innovatieve prospectie

• Technology watch (in samenwerking met SIRRIS)

• Duurzame mobiliteit (in samenwerking met OCW)

Missie:

• Rechtstreekse en multidisciplinaire technische ondersteuning

• Informatie en collectieve vorming

• Marktverkenning, informatieverspreiding en innovatiestimulering

Doelgroep:

Alle Brusselse ondernemingen actief in de bouwsector

In samenwerking met de

Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad

WTCB

Gesubsidieerd door het

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

via InnovIRIS


Algemeen

Kelders: geheel of gedeeltelijk ingegraven vertrek. Initieel als

• Bufferruimte tussen de vochtige, koude ondergrond en de leefruimte• Opslagplaats voor allerhande goederen, ondermeer dankzij het

relatief constante koele klimaat• Soms ook wel als gebruiksruimte, bijvoorbeeld een keuken

Tegenwoordig steeds meer:

• Gebruiks-, werk- of woonruimte

En dit stelt hogere eisen aan de eigenschappen van de kelder.


Algemeen

Bouwfysische randvoorwaarden:• Waterinfiltratie• Capillair vocht• Zouten• Thermische inertie• Ventilatie

Andere randvoorwaarden:• Beperkte hoogte van de ruimte, geluid en trillingen,

waterafvoerleidingen, beperkt daglicht, toegankelijkheid, …

Volledig overzicht, zie artikel “Renovatie van kelders”, WTCB-contact, 2/2009


Capillair vocht

Van zodra de keldermuren direct in contact staan met grond, kan de muur vocht opslorpen.

Grond is eigenlijk nooit helemaal droog: vocht door regenwater, of in de capillaire zone boven het grondwaterniveau. Enkel bij relatief hooggelegen gronden (voldoende hoog boven het grondwaterniveau), die ook een verharding hebben, kan je zeer droge grond aantreffen. Woningen die daaraan grenzen hebben vaak relatief tot geen last van capillair vocht in kelders.

Vocht in de grond bevat ALTIJD zouten. Soms weinig, soms veel, dat hangt van veel factoren af. Afhankelijk van het soort zout en de temperatuur en vochtigheid, kristalliseren ze uit, of gedragen ze zich hygroscopisch.


Uitbloeiuitbloei Crypto-uitbloei

hygroscopiciteit

Afdrukken van verf


Thermische situatie - Condens

Kelders zijn koud: tussen 10°C en 15°C. En dit het hele jaar door. Dat heeft een temperend effect op het binnenhuisklimaat: vooral in de

zomer draagt dit bij tot het comfort van het gebouw.De permanente koelte zorgt evenwel ook voor een toename van het

condensrisico: vocht zal condenseren op de koelste oppervlakken in de kelder (typisch de vloer en de laagste delen van de muren), dit gebeurt vooral in de zomer.

In de winter heeft men doorgaans een stuk minder last van condens in kelders.


Minimale interventie: enkel ventilatie

Ventilatie, ja of nee?

Bij complete afwezigheid van ventilatie:• Geen verdamping in de kelderruimte meer, derhalve ook geen

kristallisatie van zouten en ook geen schade aan metselwerk meer.• Stijging van de vochtigheid in de kelder tot quasi 100%:

schimmelvorming, condens, corrosie, houtrot, ...• Geen geschikt klimaat om de kelder derhalve te gebruiken.• Risico dat vocht in het metselwerk opstijgt naar hogergelegen

verdiepingen.


Luchtvochtgehalte -> 100%


Minimale interventie: ventilatie

Ventilatie, ja of nee?

Bij maximale ventilatie (ventilatie zoals die omschreven is in de normen voor ventilatie van bvb. Residentiële gebouwen):

• De nadelen hierboven opgenoemd verdwijnen (of worden in elk geval geminimaliseerd).

• Groot risico tot zoutschade aan metselwerk.

Derhalve: een compromis dient aangehouden te worden. Dat houdt in:• Voldoende ventilatie, maar niet teveel (daar is evenwel geen getal

op te plakken, hangt af van geval tot geval; meestal is elke ventilatie een verbetering ten opzichte van de bestaande situatie)

• De bron van ventilatielucht: welke lucht wordt afgevoerd, en welke lucht wordt aangevoerd?



Ventilatie met buitenlucht. Die heeft gemiddeld steeds een relatieve luchtvochtigheid rond de 75 à 85%, temperaturen variëren sterk over een jaar.

In de winter is de gemiddelde buitentemperatuur zeer laag. Bij intrede in een kelder warmt die op, waarbij de relatieve luchtvochtigheid daalt tot in de orde van 30 à 40%. Bij zeer koud weer is dit nog lager. Extreem schadelijk voor zoutkristallisatie!

In de zomer is de gemiddelde buitentemperatuur ongeveer gelijk aan de temperatuur in een kelder. Een gemiddelde relatieve luchtvochtigheid van 75% zal er dan heersen (wat voldoende is om schimmels te laten groeien). Bij heel warm weer (overdag) zal de luchtvochtigheid (tot 100%) in een kelder evenwel sterk kunnen toenemen, met condens en schimmelvorming tot gevolg.



Ventilatie met binnenlucht: die heeft een quasi constante temperatuur van ongeveer 20°C, waarvan de luchtvochtigheid varieert tussen 40% in de winter, en 60% in de zomer.

Dat wil zeggen dat de variaties in de kelder (indien met binnenlucht wordt geventileerd), gaan tussen 55% (in de winter) en 80 à 90% (in de zomer).

Met andere woorden: nog steeds niet ideaal, maar in elk geval een stuk beter. Zoutkristallisatie zal enorm afnemen, en ook het risico op condens zal sterk afnemen.



Indien TOCH met buitenlucht geventileerd moet worden, dan best het kelderplafond thermisch isoleren.



Conclusie:

Bij enkel ventilatie is het aan te raden om binnenlucht in de kelderruimte te blazen, en via kelderramen de kelderlucht naar buiten te evacueren. Dit is geen ideale situatie, maar ze is beter dan het ventileren met buitenlucht. Let wel: enkel relatief zuivere binnenlucht mag toegepast worden, dus bij voorkeur lucht vanuit een inkomhal of een leefkamer of bureau. Geen lucht afkomstig van keukens, badkamers of slaapkamers (die wordt bij voorkeur rechtstreeks naar buiten afgevoerd, zonder eerst via andere ruimtes te passeren).

Maar: de situatie is nog steeds niet ideaal. En dat is vooral omwille van de aanvoer van vocht in de keldermuren, en de daaraan gekoppelde zoutkristallisatie. Andere oplossingen dringen zich op.


Ingrijpender mogelijkheden

Drie sporen:

• Oplossen van de vochtproblemen in de kelder, en vervolgens behandelen als droge muren die eventueel zoutbelast zijn: meestal totaal onrealistisch.

• De plaats van de kristallisatie veranderen: saneerpleisters.• Ervoor zorgen dat er helemaal geen kristallisatie meer is: coatings,

kelderdichting, bepleisteringen op membraan, eventueel in combinatie met thermische isolatie. Er moet vanuitgegaan worden dat elke oplossing met thermische isolatie automatish waterdampondoorlatend is. Dergelijke oplossing wordt quasi onvermijdelijk indien er vochtgevoelige materialen opgeslagen worden in de kelders (kleding, papier, ...) of met vochtgevoelige materialen wordt gewerkt (hout, ...)


Eerste spoor: oplossen vochtprobleem

Dit houdt in:• Het ‘inpakken’ van de buitenkant van het gebouw (het deel onder

het maaiveld), om alle zijdelingse infiltratie te verhinderen. Zie tabellen boven. Bij voorkeur enkel dichtingsmembranen gebruiken, enkel deze kunnen 100% dichtheid garanderen.

• Het stoppen van infiltraties via de funderingen en de vloer: opbreken vloer en herleggen, met de geschikte waterdichtingen. Bovendien het behandelen van het opstijgend vocht in de muren (wat niet met dit ‘inpakken’ verholpen kan worden).

• Binnenafwerking met zoutbestendige opllossingen (bepleistering op membraan, voorzetwand, ...).

• Eigenlijk is dit enkel een methode die bij vrijstaande gebouwen toegepast kan worden, en bovendien dient er opgelet worden dan de stabiliteit niet in het gedrang gebracht wordt.


Eerste spoor: oplossen vochtprobleem


Saneerpleister (Sanierputz)

Een type pleister dat ontwikkeld is om:• Te weerstaan aan vocht. Op die manier kan dit op een vochtige

ondergrond aangebracht worden.• Vocht- en dampdoorlatend is: op die manier zal een vochtprobleem

niet verplaatst worden bij toepassing van een saneerpleister.• Een poriënstructuur hebben om toe te laten dat er veel zouten

uitkristalliseren zonder dat de pleister beschadigd wordt. Men spreekt dan ook van ‘zoutbergende pleisters’


Saneerpleister (Sanierputz)

Voordelen: • proper uitzicht, zonder dat een eventueel vochtprobleem verplaatst

wordt.• Een bepleistering die een minimum aan nabehandeling of

nevenbehandelingen nodig heeft.Nadelen:• Beperkte duurzaamheid: afhankelijk van de situatie spreekt men van

duurzaamheden tussen 5 en 15 jaar (omdat de zouten op den duur wel de poriën helemaal gevuld hebben en dan toch schade beginnen aanrichten). Indien in tussentijd de vocht- en zoutbron gestopt wordt, dan is de pleister in principe onbeperkt duurzaam.

• Hygroscopische zouten kunnen vochtvlekken blijven veroorzaken.• Mag enkel geschilderd worden met dampdoorlatende verven,

anders wordt de werking tenietgedaan (bvb. silicaatverven, kalkverven)


Dampondoorlatende oplossingen


Dampondoorlatende oplossingen

Vocht zoekt steeds zijn weg, en veel verder dan men zou vermoeden…


Preventieve injecties

Doel: verhinderen dat vocht, nadat het niet meer kan verdampen in een kelder (door toepassing van een waterdampdichte oplossing) zich verplaatst (typisch naar de gelijkvloerse verdieping).

We spreken over een preventieve injectie omdat het vaak gaat om het injecteren van droog metselwerk, wat nadat de dampdichte afwerking is aangebracht, pas nat zal worden.

Bij gebouwen waar de gelijkvloerse verdieping reeds is beschermd (door een membraan aan de muurvoeten) is dergelijke bijkomende injectie niet nodig.


Preventieve injectie: injectieniveau

Uitvoering: heel gelijkaardig als bij klassieke injecties, enkel groot verschil t.a.v. het injectieniveau.

Het injectieniveau moet gekozen worden zodat er geen zijdelingse infiltratie meer kan voorkomen boven het injectieniveau. Op die manier kan er geen grondvocht (stijgend of zijdelings indringend) meer boven het injectieniveau voorkomen, en is het gebouw boven het injectieniveau dus gevrijwaard.



injectieniveau



Injectieniveau (bij vochtgevoelige vloerstructuur of –bedekking)

Membraan

DrainageDrainage

Noodzakelijkheid tot draineren indien er mogelijkheid is tot accidentele waterinfiltratie tussen membraan en muur (bij felle regen, aanwezigheid van ondoordringbare grondlagen zoals klei, …)



Injectieniveau (bij vochtongevoelige vloerstructuur of –bedekking)

Membraan


Preventieve injectie: andere muren

Definitie:

Binnenmuur = een muur die in de kelder langs beide zijden toegankelijk is. Een muur die dus derhalve helemaal in de betrokken kelder ligt.

Buitenmuur = een muur die niet langs beide zijden toegankelijk is. Dat kan een muur zijn die aan de andere kant in contact is met grond. Maar dit slaat ook op muren die gemeenschappelijk zijn met de buren (bijvoorbeeld bij rijhuizen).

Gemene muren worden als buitenmuren beschouwd omdat men niet kan controleren wat er aan de andere kant gebeurt (vloerniveau? Wordt dit verhoogd? Stort de buurman zijn kelder vol puin? ...)


Preventieve injectie: binnenmuren

Binnenmuren kunnen geïnjecteerd worden alsof het gaat om muren die boven het maaiveld zitten. Dus de injectietechniek verschilt niet van ‘gewone’ injecties. Men kan ze dus perfect vlak boven het voerniveau injecteren.

Maar dit hoeft niet. Men kan ze evengoed vlak onder het plafond injecteren, en de muren afwerken met een vochtongevoelige afwerking.


Preventieve injectie: buitenmuren

Buitenmuren die aan grond grenzen: zie schema’s boven.

Buitenmuren die eigenlijk gemene muren zijn (dus aan de andere kant is er een kelder van de buren). Wij zijn geneigd om aan te raden om deze ook vlak onder het plafondniveau te injecteren, aangezien er niet gecontroleerd kan worden wat aan de andere kant gebeurt (en aangezien men vaak ook geen juist idee heeft waar exact het vloerniveau in de kelder van de buren zit).


Preventieve injectie: verspringende injectieniveaus

Als er in de kelder sommige muren onderaan zijn geïnjecteerd, en andere bovenaan, dan moeten die verschillende niveaus verbonden worden met verticale injectielijnen. Dat gebeurt typisch in hoeken.

Aangezien er in elke kelder wel minstens enkele muren bovenaan geïnjecteerd dienen te worden, kan men er voordeel bij hebben om ook de binnenmuren steevast bovenaan te injecteren. Op die manier vermijdt men de verticale injectielijnen.

Men is dan wel verplicht om ook de binnenmuren af te werken met een vochtongevoelige muurafwerking. Maar dit is waarschijnlijk toch steeds het geval, aangezien keldermuren waarschijnlijk wel zouten bevatten, en dergelijke afwerking moet geplaatst worden.


Coatings ter afwerking

Bij toepassing van een coating op de keldermuur is enkel een écht waterdampondoorlatende coating enigszins te verantwoorden. En daar kunnen we eigenlijk enkel de epoxycoatings toe rekenen.

Andere verfsystemen zijn niet geschikt, aangezien ze toch nooit helemaal dampdicht zijn, en derhalve last blijven hebben van zoutkristallisatie.

Voordeel van epoxycoatings: in principe heel duurzaam, weinig laagdikte.

Nadelen: moeilijke hechting van andere afwerklagen op de coating. Problematische hechting op verpoederende ondergrond (het metselwerk moet derhalve heel agressief gereinigd worden). Bij scheurtjes in de coating zal deze zone extra hard aangetast worden door zouten. Bovendien duur, en vooral veel geurhinder (niet ecologisch)


Coatings ter afwerking


Cementeringen (kelderdichting)

Er bestaat een zeer grote variatie in producten (samenstelling, granulaten, waterwerend of niet, polymeergemodificeerd).

Algemene kenmerken zijn:• Prima voor vochtige ondergrond• Meestal goed bestand tegen vocht• Zeer goede hechting (vaak té goed, verwijderen van dergelijke laag

is quasi onmogelijk zonder schade aan de ondergrond)Daarom zijn ze sinds de helft van de 19e eeuw zeer populair als

binnen- en buitenbepleistering.Maar: zeer dampdicht, wat ze problematisch maakt voor

gevelafwerking, maar net weer goed voor kelderafwerking. Helaas zijn ze niet helemaal dampdicht.


Cementeringen (kelderdichting)

Door de beperkte dampdoorlaatbaarheid is het dus nodig, om bij hun toepassing, toch te denken aan preventieve injecties. Maar aan de andere kant heeft de zeer lichte dampdoorlaatbaarheid dan weer een invloed op de duurzaamheid: zeker in geventileerde en/of verwarmde ruimtes kan de duurzaamheid van deze cementeringen beperkt zijn.


Toepassing van membranen

Volledig waterdampdichte oplossing. In principe is er dan ook een grote vrijheid om nadien een afwerking te kiezen op deze membranen.


Toepassing van membranen


Thermisch isoleren

• Temperatuur tussen 10°C à 15°C: om verwarming van de bovengronds liggende leefruimtes te verminderen, kan isolatie van het kelderplafond overwogen worden.

• Bij gebruik van de kelder als leefruimte is 10°C à 15°C te koud, en is zelfs in de zomer verwarming nodig. In dat geval is thermische isolatie aangewezen (idealiter op vloeren en muren).

• Beide manieren van isolatie houden verlies van thermische inertie in: de ‘koelende’ werking van een kelder zal wegvallen, hetgeen het zomercomfort van het gebouw negatief kan beïnvloeden. Het voordeel van minder verwarmen kan tenietgedaan worden door de grotere noodzaak tot afkoelen in de zomer.


Thermisch isoleren

Thermische isolatie met ‘gesloten cellen’ zijn niet capillair, en kunnen in principe rechtstreeks op een vochtige muur aangebracht worden.

Bij gebruik van vochtgevoelige isolatiematerialen (bijvoorbeeld rotswol, cellulose, ...) moet eerst een vochtscherm worden geplaatst.

Meestal zal de isolatie worden geplaatst in de ruimte zelf, en dienen dus de aanbevelingen voor binnenisolatie toegepast te worden: dampscherm en het verder laten lopen van de isolatie over plafonds, muren en vloeren. Overigens loont meestal het isoleren van de vloer het meest (is het koudste oppervlak in de kelder).

Heel soms kan men een soort van ‘buitenisolatie’ toepassen in een kelder. Het gebeurt immers dat men in een kelder niet alle ruimten wil isoleren. Bijvoorbeeld één ruimte, waarbij men de andere ruimtes in de kelder wil behouden voor bvb het stockeren van voedsel of wijn. In dat geval kan er lokaal een ‘buitenisolatie worden toegepast (vb. zie verder)


Thermisch isoleren

1. Binnenafwerking 2. Latwerk (waardoor er

een leidingspouw ge-creëerd wordt)

3. Dampscherm 4. Thermische isolatie 5. Secundaire structuur 6. Bestaand metselwerk


Thermisch isoleren

Condensatie en schimmelvorming ter hoogte van een aansluitende muur waar de isolatie niet over doorloopt

Men laat de isolatie doorlopen op de vloer om de vorming van koudebruggen te vermijden.


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Voorbeeld 2: kelder van een rijwoning


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Isoleren van de ganse binnenruimte (ook de vloer niet vergeten)


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Isoleren van één ruimte (ook de vloer niet vergeten)


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Isoleren van één ruimte (ook de vloer niet vergeten) – scenario 2, met behoud van een deel van de thermische inertie


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Isoleren van twee ruimtes (ook de vloer niet vergeten)


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Isoleren van twee ruimtes (ook de vloer niet vergeten) – scenario 2, met behoud van een deel van de thermische inertie


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Injectieniveau, alles onder het plafond


Voorbeeld Buur 1

Buur 2

Straat

tuin

Verspringende injectieniveaus


Enkele referenties WTCB

• Technische voorlichting 210, vocht in gebouwen• Isolatie en binnenafwerking, WTCB-contact 1/2006• Dichtheid van ingegraven constructies uit gewapend beton, WTCB-

contact juni 2007• Renovatie van kelders, WTCB-contact 2/2009• Thermische isolatie van bestaande muren, WTCB-contact 3/2009

ecomat wtcb vochtkelders

Documents

Transcript of ecomat wtcb vochtkelders