Dymorfizm płciowy wybranych cech somatycznych wśród studentów ...

ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014

DOBROSTAN I ZESPÓŁ

ROZDZIAŁ VII

Uniwersytet Zielonogórski w Zielonej Górze

Department of Physical Education

University of Zielona Góra

TATARCZUK JÓZEF

Dymorfizm płciowy wybranych cech somatycznych

wśród studentów wychowania fizycznego

w grupach jednakowej wysokości ciała

Sexual dimorphism of selected somatic features among physical

education students in groups of the same height

Słowa kluczowe: dymorfizm płciowy, kandydaci na studia, wysokość ciała

Keywords: sexual dimorphism, somatic features, PE students

Dwupostaciowość organizmów, przejawiająca się zróżnicowaniem morfologicz-

nym, fizjologicznym, motorycznym, psychicznym i społecznym mężczyzn i kobiet

określana mianem „dymorfizm” jest zjawiskiem powszechnie znanym i dla więk-

szości cech ulegającym ontogenetycznym wahaniom.

Dymorfizm płciowy, jako zjawisko w świecie przyrody budzi zrozumiałe zainte-

resowanie świata nauki oraz innych dziedzin życia np. ergonomii, przemysłu odzie-

żowego, obuwniczego itp. Biolodzy definiują to zjawisko w różny sposób – z jednej

strony jako występowanie u jednego gatunku dwu różnych postaci osobników, z

drugiej strony jako element doboru płciowego warunkujący odpowiedni charakter

selekcji środowiskowej. Istotę zjawiska dymorfizmu płciowego najlepiej oddaje

m.in. Malinowski [7] definiując je jako „….genetycznie uwarunkowane zróżnico-

wanie organizmów pod względem morfologicznym, fizjologicznym i psychicznym”.

Różnice morfofunkcjonalne między mężczyznami a kobietami wynikają z od-

miennych funkcji związanych z przedłużeniem gatunku. Po urodzeniu różnice te są

stosunkowo małe, lecz w większości cech już zaznaczone. W procesie ontogene-

tycznego rozwoju narastają one szczególnie silnie w okresie dojrzewania płciowego,

a w okresie starości ich wyrazistość zaciera się [2]. Jak stwierdza Osiński [10] dy-

morfizm ciała jest początkowy dość mały i dla większości cech ulega ontogenetycz-

nym wahaniom. Odrębność płciowa w budowie ciała kobiet zaznacza się m.in. swo-

istym typem otłuszczenia, niżej położonym środkiem ciężkości ciała, innymi jego

proporcjami, krótszymi dźwigniami. Zróżnicowanie morfologiczne przejawia się

przede wszystkim w masie, wymiarach, proporcjach, składzie tkankowym ciała.


Dobrostan i zespół

104

Budowa „typowo kobieca” i „typowo męska” różni się nie tylko wielkościami

bezwzględnych cech, ale także podstawowymi proporcjami ciała. Za typowo kobie-

ce proporcje ciała przyjmuje się długi tułów, wąskie barki i szeroką miednicę oraz

charakterystyczną lokalizację tkanki tłuszczowej [15, 16]. Typ skrajnie męski cha-

rakteryzuje się większymi niż u kobiet rozmiarami ciała, a więc większą wysoko-

ścią, silnym rozwojem górnych części ciała – obręczy barkowej, dużą głową, moc-

nym karkiem, potężną klatką piersiową, wąską miednicą, silnym umięśnieniem z

wyraźną rzeźbą mięśniową, skromną tkanką tłuszczową rozmieszczoną wokół obrę-

czy barkowej. Natomiast typ skrajnie żeński wyróżnia się mniejszymi rozmiarami

ciała, małą głową, słabo rozwiniętą obręczą barkową, znacznym biustem, wciętą

talią i poszerzonym tułowiem w okolicach obręczy biodrowej, która jest szeroka i

silnie otłuszczona [7]. Na ogół jednak, każdy człowiek ma w swej strukturze psy-

cho-fizycznej pewne przesunięcia w kierunku płci przeciwnej i tak naprawdę w

praktyce nie spotykamy właściwie 100% mężczyzny lub 100% kobiety. Zakres

ogólnych różnic biologicznych i sprawności fizycznej ocenia się na około 8%, jed-

nak w pewnych przejawach są one większe a w innych mniejsze. Stąd należy

uwzględniać duże indywidualne zróżnicowanie przejawów dymorfizmu.

Dymorfizm płciowy w budowie ciała doczekał się wielu opracowań w literaturze

rodzimej jak i światowej. Trudno byłoby w tym miejscu wymienić chociaż część z

tych opracowań, dlatego decydujemy się wspomnieć tylko niektóre z nich: [1, 3, 6,

12, 13, 14, 16].

Wśród licznych opracowań zajmujących się problematyką dymorfizmu płciowe-

go bardzo rzadko podejmowano to zagadnienie w grupach dorosłych mężczyzn i

kobiet o identycznej wysokości ciała z wyjątkiem Malinowskiego i wsp. [8] oraz

Gworysa i wsp. [5]. Obserwacje pod tym kątem reprezentatywnych grup są interesu-

jące nie tylko ze względów teoretycznych, ale przede wszystkim praktycznych.

Można się spodziewać, iż wyjaśniłyby one, między innymi, zagadnienia dotyczące

zakresu i kierunku zróżnicowania międzypłciowego cech strukturalnych i funkcjo-

nalnych u osobników dorosłych, o identycznej wysokości ciała, ale też dostarczyły-

by informacji czy zawsze kierunek zróżnicowania płciowego badanych cech jest

bardziej wyrazisty u mężczyzn.

Zatem celem niniejszego opracowania jest określenie poziomu wybranych cech

somatycznych w ujęciu dymorfizmu płciowego wśród studentów wychowania fi-

zycznego w grupach jednakowej wysokości ciała.

MATERIAŁ I METODY

Materiał niniejszej pracy stanowią pomiary antropometryczne wykonane przez

pracowników Zakładu Antropologii i Biometrii AWF w Poznaniu i pracowników

Katedry Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego w latach 1995-

2010, wśród kandydatów i kandydatek w liczbie 1969 osób (w tym 680 mężczyzn i

1289 kobiet) ubiegających się o przyjęcie na studia wychowania fizycznego. W tym

miejscu chciałbym bardzo serdecznie podziękować prof. Wilińskiemu i prof. Ziół-

kowskiej-Łajp, którzy udostępnili te materiały.

Józef Tatarczuk


wśród studentów wychowania fizycznego w grupach jednakowej wysokości ciała

105

Do dalszych badań wybrano tych kandydatów, którzy mieścili się w 10-ciu gru-

pach wzrostowych, poczynając od 162 do 182 cm. Posiadane przez nas dane pozo-

stałych grup pominęliśmy, ze względu na niewielką ich liczebność. W wymienio-

nych grupach mierzono następujące cechy somatyczne: całkowitą wysokość ciała

(B-v), masę ciała (MC), długość tułowia (sst-sy), długość kończyny dolnej (B-sy),

długość kończyny górnej (a-daIII), szerokości barków (a-a), bioder (ic-ic).

Obliczono podstawowe charakterystyki statystyczne (M, Sd) badanych cech so-

matycznych, z podziałem na płeć i grupy wysokości ciała. Wyliczono także wskaź-

nik dymorfizmu płciowego oraz poziom istotności różnic badanych cech testem t-

Studenta.

DYMORFIZM W ZAKRESIE CECH SOMATYCZNYCH

WYNIKI

Wszystkie analizowane wartości zostały zamieszczone w tabelach i rycinach w

aneksie. Analiza wartości masy ciała w kontekście dymorfizmu wykazuje wyższe

wartości u mężczyzn we wszystkich kategoriach wysokości ciała, przy różnicach

statystycznie istotnych, z wyjątkiem kategorii wzrostu od 178 do 180 cm, kiedy to

różnica była statystycznie nieistotna (tab. 1, ryc. 1).

Tab. 1. Charakterystyka liczbowa masy ciała w grupach mężczyzn i kobiet o jedna-

kowej wysokości ciała

Kategoria Mężczyźni Kobiety

d p Wskaźnik

Mollisona wysokości ciała

[cm] N M Sd v [%] N M Sd v [%]

162-164 31 67,00 7,79 11,63 230 55,94 8,61 15,39 11,06 0,028 -1,42

164-166 22 68,39 10,35 15,13 237 56,16 6,17 10,98 12,23 0,000 -1,18

166-168 31 66,65 9,32 13,99 232 59,20 7,78 13,14 -7,45 0,000 -0,80

168-170 34 65,04 6,87 10,56 208 59,52 7,90 13,27 -5,52 0,000 -0,80

170-172 63 67,67 8,62 12,74 149 59,53 6,04 10,14 -8,14 0,000 -0,94

172-174 85 69,83 9,44 13,51 102 61,45 8,07 13,14 -8,38 0,000 -0,89

174-176 98 71,22 10,12 14,21 52 67,41 9,60 14,24 -3,81 0,027 -0,38

176-178 102 70,23 8,93 12,71 30 64,21 7,19 11,19 -6,02 0,001 -0,68

178-180 104 73,06 11,62 15,90 28 69,09 11,83 17,13 -3,98 0,112 -0,34

180-182 110 74,42 9,16 12,31 21 68,13 6,14 9,01 -6,29 0,028 -0,69



106

Ryc. 1. Średnie arytmetyczne masy ciała w grupach mężczyzn i kobiet o jednakowej

wysokości ciała

płeć=k

Ramkowy MC grupowane względem cm2_b_v

przedziały centymetrowe 2 92v*2778c

Warunek wyłączania: NOT( "płeć" = 101 )

Średnia

Średnia±Odch.std

150-1

52

152-1

54

154-1

56

156-1

58

158-1

60

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

184-1

86

188-1

90

do 1

50

cm2_b_v

354045505560657075808590

MC

Ryc. 2. Charakterystyka wielkości średnich arytmetycznych i odchylenia standar-

dowego masy ciała w grupie kobiet o jednakowej wysokości ciała

Józef Tatarczuk



107

płeć=m

Ramkowy MC grupowane względem cm2_b_v



Średnia

Średnia±Odch.std

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

182-1

84

184-1

86

186-1

88

188-1

90

190-1

92

192-1

94

194-1

96

196-1

98

pow

.198

cm2_b_v

556065707580859095

100105

MC


dowego masy ciała w grupie mężczyzn o jednakowej wysokości ciała

płeć=k

Wykres rozrzutu MC względem b_v



MC = -44,4307+0,6169*x

140 150 160 170 180 190 200

b_v

30

40

50

60

70

80

90

100

110

MC

Ryc. 4. Równanie regresji masy ciała w odniesieniu do kategorii wysokości ciała

kobiet



108

płeć=m

Wykres rozrzutu MC względem b_v



MC = -35,9424+0,6079*x

155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210

b_v

40

50

60

70

80

90

100

110

120

MC

Ryc. 5. Równanie regresji masy ciała w odniesieniu do kategorii wysokości ciała

mężczyzn

Długość tułowia u obu płci osiąga przybliżone wartości na korzyść mężczyzn,

wyjątek stanowi kategoria wysokości ciała od 162 do 164 cm, kiedy minimalnie

dłuższy tułów jest u kobiet. Różnicę statystycznie istotną pomiędzy mężczyznami i

kobietami odnotowano jedynie w kategorii od 164 cm do 166 cm i od 172 do 174

cm. W pozostałych odniesieniach różnice były statycznie nieznaczące (tab. 2, ryc.

6).

Tab. 2. Charakterystyka liczbowa długości tułowia w grupach mężczyzn i kobiet o

jednakowej wysokości ciała

Kategoria Mężczyźni Kobiety

wysokości

ciała [cm] N M Sd v [%] N M Sd v [%] d p

Wskaźnik

Mollisona

162-164 31 51,13 2,35 4,60 230 51,22 2,94 5,73 -0,09 0,960 0,04

164-166 22 53,62 1,66 3,09 237 51,67 2,54 4,92 1,94 0,009 -1,17

166-168 31 54,13 4,75 8,77 232 52,94 2,67 5,05 -1,19 0,072 -0,25

168-170 34 53,66 3,30 6,15 208 53,40 2,81 5,27 -0,26 0,627 -0,08

170-172 63 54,37 2,84 5,23 149 53,57 3,15 5,87 -0,80 0,084 -0,28

172-174 85 54,98 3,32 6,05 102 53,90 2,95 5,47 -1,08 0,020 -0,32

174-176 98 55,59 3,20 5,75 52 54,63 3,23 5,91 -0,96 0,083 -0,30

176-178 102 55,82 3,54 6,35 30 54,55 2,60 4,77 -1,27 0,071 -0,36

178-180 104 56,92 3,03 5,32 28 55,73 2,64 4,74 -1,18 0,062 -0,39

180-182 110 57,30 3,02 5,27 21 55,97 3,05 5,46 -1,33 0,166 -0,44

Józef Tatarczuk



109

Ryc. 6. Średnie arytmetyczne długości tułowia w grupach mężczyzn i kobiet o jed-

nakowej wysokości ciała

do 1

50

150-1

52

152-1

54

154-1

56

156-1

58

158-1

60

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

184-1

86

188-1

90

cm2_b_v

42

44

46

48

50

52

54

56

58

60

dłu

gość_tu

łow

ia

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego długości tułowia w grupie kobiet o jednakowej wysokości ciała



110

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

182-1

84

184-1

86

186-1

88

188-1

90

190-1

92

192-1

94

194-1

96

196-1

98

pow

.198

cm2_b_v

464850525456586062646668707274

dłu

gość_tu

łow

ia

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego długości tułowia w grupie mężczyzn o jednakowej wysokości ciała

płeć=k

Wykres rozrzutu długość_tułowia względem b_v



długość_tułowia = 1,8453+0,3029*x

140 150 160 170 180 190 200

b_v

35

40

45

50

55

60

65

70

75

dłu

gość_tu

łow

ia

Ryc. 9. Równanie regresji długości tułowia w odniesieniu do kategorii wysokości

ciała kobiet

Józef Tatarczuk



111

płeć=m

Wykres rozrzutu długość_tułowia względem b_v



długość_tułowia = -2,2565+0,3307*x

155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210

b_v

40

45

50

55

60

65

70

75

dłu

gość_tu

łow

ia

Ryc. 10. Równanie regresji długości ciała w odniesieniu do kategorii wysokości

ciała mężczyzn

Długość kończyn dolnych jest większa u kobiet we wszystkich analizowanych

grupach wzrostu, przy czym różnice statystycznie istotne dotyczyły przedziału wy-

sokości począwszy od 170 do 180 cm, a w pozostałych klasach wzrostu różnice były

statystycznie nieznaczące (tab. 3, ryc. 11).

Tab. 3. Charakterystyka liczbowa długości kończyny dolnej w grupach mężczyzn i

kobiet o jednakowej wysokości ciała Kategoria Mężczyźni Kobiety Wskaźnik

Mollisona wysokości


162-164 31 81,20 2,31 2,84 230 81,76 3,01 3,68 -0,56 0,747 0,24

164-166 22 81,64 1,28 1,57 237 83,00 2,74 3,30 -1,36 0,089 1,06

166-168 31 82,43 4,20 5,10 232 83,53 2,89 3,45 1,09 0,112 0,26

168-170 34 84,08 3,19 3,80 208 84,82 2,69 3,17 0,74 0,149 0,23

170-172 63 85,19 2,66 3,12 149 86,32 2,89 3,35 1,13 0,008 0,43

172-174 85 86,12 3,10 3,60 102 87,76 3,01 3,43 1,63 0,000 0,53

174-176 98 86,90 3,08 3,54 52 88,05 3,27 3,71 1,15 0,035 0,37

176-178 102 88,07 2,97 3,37 30 90,80 3,10 3,42 2,72 0,000 0,92

178-180 104 89,05 2,73 3,06 28 91,07 1,79 1,97 2,02 0,000 0,74

180-182 110 90,41 2,77 3,06 21 91,74 2,84 3,10 1,32 0,134 0,48



112

Ryc. 11. Średnie arytmetyczne długości kończyny dolnej w grupach mężczyzn i

kobiet o jednakowej wysokości ciała

do 1

50

150-1

52

152-1

54

154-1

56

156-1

58

158-1

60

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

184-1

86

188-1

90

cm2_b_v

7274767880828486889092949698

100

sy

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego długości kończyny dolnej w grupie kobiet o jednakowej wysokości ciała

Józef Tatarczuk



113

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

182-1

84

184-1

86

186-1

88

188-1

90

190-1

92

192-1

94

194-1

96

196-1

98

pow

.198

cm2_b_v

70

75

80

85

90

95

100

105

sy

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego długości kończyny dolnej w grupie mężczyzn o jednakowej wysokości ciała

płeć=k

Wykres rozrzutu sy względem b_v



sy = -5,7271+0,5377*x

140 150 160 170 180 190 200

b_v

60

65

70

75

80

85

90

95

100

sy

Ryc. 14. Równanie regresji długości kończyny dolnej w odniesieniu do kategorii

wysokości ciała kobiet



114

płeć=m

Wykres rozrzutu sy względem b_v



sy = -4,6563+0,5241*x

155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210

b_v

65

70

75

80

85

90

95

100

105

110

sy

Ryc. 15. Równanie regresji długości kończyny dolnej w odniesieniu do kategorii

wysokości ciała mężczyzn

W odniesieniu do długości kończyn górnych sytuacja jest zgoła odmienna – przy

tych samych klasach wysokości ciała kończyny górne są dłuższe u mężczyzn, przy

różnicach statystycznie istotnych tylko w grupach wysokości od 168 do 170 cm i od

174 do 176 cm (tab. 4, ryc. 16).

Tab. 4. Charakterystyka liczbowa długości kończyny górnej w grupach mężczyzn i


Kategoria Mężczyźni Kobiety Wskaźnik



162-164 31 72,00 0,44 0,61 230 70,76 2,93 4,14 1,24 0,464 -2,85

164-166 22 73,13 1,87 2,56 237 71,72 2,62 3,66 1,41 0,068 -0,75

166-168 31 74,21 2,08 2,80 232 73,15 2,57 3,51 -1,06 0,066 -0,51

168-170 34 74,83 2,71 3,62 208 73,82 2,50 3,39 -1,02 0,031 -0,38

170-172 63 75,44 2,53 3,35 149 75,06 2,32 3,09 -0,38 0,296 -0,15

172-174 85 75,87 4,54 5,99 102 75,38 2,21 2,93 -0,49 0,336 -0,11

174-176 98 76,90 3,20 4,16 52 75,60 2,26 2,99 -1,30 0,010 -0,41

176-178 102 77,38 3,18 4,11 30 77,29 2,56 3,31 -0,09 0,883 -0,03

178-180 104 78,65 2,77 3,52 28 78,36 2,48 3,17 -0,28 0,623 -0,10

180-182 110 79,67 2,64 3,31 21 79,54 3,84 4,83 -0,14 0,875 -0,05

Józef Tatarczuk



115

Ryc. 16. Średnie arytmetyczne długości kończyny górnej w grupach mężczyzn i


do 1

50

150-1

52

152-1

54

154-1

56

156-1

58

158-1

60

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

184-1

86

188-1

90

cm2_b_v

62

64

66

68

70

72

74

76

78

80

82

84

86

a_da3

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego długości kończyny górnej w grupie kobiet o jednakowej wysokości ciała



116

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

182-1

84

184-1

86

186-1

88

188-1

90

190-1

92

192-1

94

194-1

96

196-1

98

pow

.198

cm2_b_v

70

72

74

76

78

80

82

84

86

88

90

92

a_da3

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego długości kończyny górnej w grupie mężczyzn o jednakowej wysokości ciała

płeć=k

Wykres rozrzutu a_da3 względem b_v



a_da3 = -0,612+0,4401*x

140 150 160 170 180 190 200

b_v

4045505560657075808590

a_da3

Ryc. 19. Równanie regresji długości kończyny górnej w odniesieniu do kategorii

wysokości ciała kobiet

Józef Tatarczuk



117

płeć=m

Wykres rozrzutu a_da3 względem b_v



a_da3 = -1,8559+0,4506*x

155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210

b_v

30

40

50

60

70

80

90

100

a_da3

Ryc. 20. Równanie regresji długości kończyny górnej w odniesieniu do kategorii

wysokości ciała mężczyzn

Szerokość bioder we wszystkich klasach wysokości ciała jest większa u kobiet, a

różnice są statystycznie istotne z jednym wyjątkiem – w klasie wzrostu od 162 do

164 cm różnica była statystycznie nieznacząca (tab. 5, ryc. 21).

Tab. 5. Charakterystyka liczbowa szerokości bioder w grupach mężczyzn i kobiet o

jednakowej wysokości ciała Kategoria Mężczyźni Kobiety

Wskaźnik



162-164 31 26,40 0,52 1,97 230 28,07 1,98 7,06 -1,67 0,148 3,21

164-166 22 27,25 1,46 5,35 237 28,35 1,69 5,98 -1,10 0,028 0,76

166-168 31 27,39 2,07 7,57 232 28,58 1,76 6,17 1,19 0,004 0,58

168-170 34 27,41 1,26 4,58 208 29,08 1,76 6,06 1,66 0,000 1,32

170-172 63 27,82 1,41 5,08 149 28,97 1,50 5,19 1,15 0,000 0,81

172-174 85 28,12 1,61 5,71 102 29,58 1,80 6,08 1,46 0,000 0,91

174-176 98 28,18 1,83 6,49 52 30,53 2,35 7,71 2,35 0,000 1,28

176-178 102 28,50 1,67 5,87 30 30,36 1,73 5,69 1,86 0,000 1,11

178-180 104 28,83 1,91 6,61 28 30,29 1,71 5,64 1,47 0,000 0,77

180-182 110 29,01 1,53 5,26 21 30,75 1,22 3,96 1,74 0,000 1,14



118

Ryc. 21. Średnie arytmetyczne szerokości bioder w grupach mężczyzn i kobiet o


do 1

50

150-1

52

152-1

54

154-1

56

156-1

58

158-1

60

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

184-1

86

188-1

90

cm2_b_v

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

ic_ic

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego szerokości bioder w grupie kobiet o jednakowej wysokości ciała

Józef Tatarczuk



119

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

182-1

84

184-1

86

186-1

88

188-1

90

190-1

92

192-1

94

194-1

96

196-1

98

pow

.198

cm2_b_v

25

26

27

28

29

30

31

32

33

ic_ic

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego szerokości bioder w grupie mężczyzn o jednakowej wysokości ciała

płeć=k

Wykres rozrzutu ic_ic względem b_v



ic_ic = 6,1344+0,1353*x

140 150 160 170 180 190 200

b_v

1820222426283032343638404244

ic_ic

Ryc. 24. Równanie regresji szerokości bioder w odniesieniu do kategorii wysokości

ciała kobiet



120

płeć=m

Wykres rozrzutu ic_ic względem b_v



ic_ic = 7,2305+0,1202*x

155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210

b_v

2224262830323436384042

ic_ic

Ryc. 25. Równanie regresji szerokości bioder w odniesieniu do kategorii wysokości

ciała mężczyzn

W przypadku szerokości barków we wszystkich przedziałach wysokości ciała

odnotowujemy wyższe wartości u mężczyzn a różnice są statystycznie wysoce istot-

ne. Im wyższa kategoria wysokości ciała tym szerokość barków wzrasta (tab. 6, ryc.

26).

Tab. 6. Charakterystyka liczbowa szerokości barków w grupach mężczyzn i kobiet o

jednakowej wysokości ciała Kategoria Mężczyźni Kobiety

Wskaźnik

Mollisona Wysokości


162-164 31 38,47 0,46 1,20 230 34,92 1,77 5,07 3,55 0,001 -7,68

164-166 22 38,58 1,49 3,86 237 35,09 1,46 4,16 3,49 0,000 -2,35

166-168 31 38,90 1,93 4,97 232 35,77 1,51 4,21 -3,13 0,000 -1,62

168-170 34 39,04 1,67 4,28 208 36,13 1,37 3,79 -2,91 0,000 -1,74

170-172 63 39,46 1,57 3,97 149 36,27 1,31 3,62 -3,19 0,000 -2,03

172-174 85 39,71 1,82 4,57 102 36,58 1,50 4,10 -3,13 0,000 -1,72

174-176 98 39,97 1,55 3,87 52 36,83 1,48 4,01 -3,14 0,000 -2,03

176-178 102 40,09 1,70 4,23 30 36,93 0,75 2,03 -3,16 0,000 -1,87

178-180 104 40,31 1,56 3,87 28 37,05 1,49 4,03 -3,26 0,000 -2,09

180-182 110 40,57 1,87 4,62 21 37,31 1,21 3,23 -3,26 0,000 -1,74

Józef Tatarczuk



121

Ryc. 26. Średnie arytmetyczne szerokości barków w grupach mężczyzn i kobiet o


do 1

50

150-1

52

152-1

54

154-1

56

156-1

58

158-1

60

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

184-1

86

188-1

90

cm2_b_v

31

32

33

34

35

36

37

38

39

a_a

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego szerokości barków w grupie kobiet o jednakowej wysokości ciała



122

160-1

62

162-1

64

164-1

66

166-1

68

168-1

70

170-1

72

172-1

74

174-1

76

176-1

78

178-1

80

180-1

82

182-1

84

184-1

86

186-1

88

188-1

90

190-1

92

192-1

94

194-1

96

196-1

98

pow

.198

cm2_b_v

36

38

40

42

44

46

a_a

Średnia

Średnia±Odch.std


dowego szerokości barków w grupie mężczyzn o jednakowej wysokości ciała

płeć=k

Wykres rozrzutu a_a względem b_v



a_a = 12,5007+0,1386*x

140 150 160 170 180 190 200

b_v

28

30

32

34

36

38

40

42

a_a

Ryc. 29. Równanie regresji szerokości barków w odniesieniu do kategorii wysokości

ciała kobiet

Józef Tatarczuk



123

płeć=m

Wykres rozrzutu a_a względem b_v



a_a = 17,384+0,1287*x

155 160 165 170 175 180 185 190 195 200 205 210

b_v

34

36

38

40

42

44

46

48

a_a

Ryc. 30. Równanie regresji szerokości barków w odniesieniu do kategorii wysokości

ciała mężczyzn

DYSKUSJA

Rezultaty przeprowadzonej analizy wyników badań wskazują, że dymorfizm

płciowy w przedziale wysokości ciała od 162 cm do 168 cm jest słabiej zaznaczony,

a w miarę podwyższania wysokości ciała od 170 do 182 cm jest coraz bardziej wy-

razisty. Potwierdzają to wcześniejsze badania Malinowskiego i wsp [8].

Dymorfizm płciowy w badaniach autorów niniejszego opracowania zaznaczył

się bardzo silnie u mężczyzn, na poziomie statystycznej istotności w masie ciała,

szerokości barków, a u kobiet w długości kończyn dolnych i szerokości bioder. W

pozostałych cechach somatycznych takich jak: długość tułowia i długość kończyn

górnych (większe u mężczyzn), przy czym różnice były statystycznie nieznaczące.

Częściowo wyniki te potwierdzają badania Osińskiego i Kusego [9], którzy dowo-

dzą, że kobiety cechują wąskie barki, szerokie biodra, mniejsze umięśnienie, dłuższy

w stosunku do kończyn tułów. W naszych badaniach długość tułowia była większa u

mężczyzn niż u kobiet, chociaż różnice w większości przypadków były statystycznie

nieistotne.

Prawidłowość, że kobiety mają zdecydowanie szersze biodra w stosunku do sze-

rokości barków potwierdzają liczne badania, między innymi Prejsnar – Skrupska

[11], Tatarczuk [17].

Musimy podkreślić, że wyniki nasze odnoszą się do wyselekcjonowanej grupy

populacji polskiej i nie mogą być traktowane jako reprezentacyjne dla całej popula-

cji. Wyniki te powinny zachęcić do analizy tak ujętego dymorfizmu dla populacji

generalnej czy też może dla oceny specyfiki grup profesjonalnych (zawodowych),

społecznych np. w układzie miasto – wieś.



124

Powyższe stwierdzenia pozwalają wysunąć następujące wnioski:

1. Rezultaty przeprowadzonej analizy wyników badań wskazują, że dymorfizm

płciowy w przedziale wysokości ciała od 162 cm do 168 cm jest słabiej zazna-

czony, a w miarę wzrostu wysokości od 170 do 182 cm jest coraz bardziej wyra-

zisty.

2. Uzyskano dość mozaikowy obraz zmian i wyrazistości dymorfizmu płciowego w

obrębie analizowanych cech. Zaobserwowano charakterystyczne różnice w wiel-

kości dymorfizmu płciowego w badanych cechach somatycznych, a mianowicie

przeciętnie większe w populacji mężczyzn wartości masy ciała, długości tułowia,

długości kończyn górnych, szerokości barków – zaś większe u kobiet wartości

długości kończyn dolnych i szerokości bioder.

PIŚMIENNICTWO

1. Alexander R.D.J., Hoogland L., Howard R.D., Noonan K.M., Sherman P.W.,

(1979), Sexual dimorphism and breeding systems in pinnipeds, ungulates, pri-

mates an humans, [w:] Chagnon N.A., Irons w “Evolutionary Biology and Hu-

man Social Behavior: An Anthropological. Perspective, Duxbury, Press, North

Scituate, Massachusetts.

2. Drozdowski Z. (1997) Biologiczny rozwój człowieka. AWF Poznań. Skrypty,

102.

3. Garay A.L., Levine I., Carter J.E.I. (1974) Genetic and Anthropological Studies

of Olimpic Athletes, New York – Francisco – London.

4. Gray J.P., Wolwfe L.D. (1980), Height and Sexual Dimorphism Stature Among.

Human Societies, Am, J. Phys. Antrop., 53, 3.

5. Gworys B., Malinowski A., Bożiłow Wł., Kordecki H. (2010), Dymorfizm

płciowy w proporcjach ciała u dzieci i młodzieży – próba nowego ujęcia [w:]

Auksologia a promocja zdrowia, t. 5, s. 27-35.

6. Malina R. M. (1984) Genetic of motor development and performance. Mat.

Olimp. Sc. Congres, Eugene.

7. Malinowski A., Tatarczuk J., Asienkiewicz R. (2008) Antropologia dla pedago-

gów. Uniwersytet Zielonogórski, s. 79-83.

8. Malinowski A., Jeka Sł., Fus D., Nowosad E., Czarny W. (2012), Dimorphism of

somatic structure in groups of body height, Acta Facultatis exercitationis corpor-

is universitatis Presoviensis, vol. 1, Słowacja.

9. Osiński W., Kusy K. (1994) Płeć jako element określający postępowanie w wy-

chowaniu fizycznym i sporcie [w:] Problemy dymorfizmu płciowego w sporcie.

AWF Katowice, s. 425-432.

10. Osiński W (1996) Zarys teorii wychowania fizycznego. AWF Poznań. Podręcz-

niki. 47.

Józef Tatarczuk



125

11. Prejsnar – Skrupska M., (2002) Porównanie stopnia dymorfizmu płciowego w

budowie somatycznej młodzieży nietrenującej z przedstawicielami wybranych

dyscyplin sportowych [w:] Problemy dymorfizmu płciowego w sporcie. AWF

Katowice, s. 184-187.

12. Promińska E. (1987) Płeć człowieka. Biologiczne podstawy różnic. Zakład Na-

rodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-

Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.

13. Skibińska A. (1963) Dymorfizm płciowy a sport wyczynowy. Wych. Fiz. i

Sport, 7: 193-203.

14. Skibińska A. (1967) Dymorfizm płciowy niektórych cech somatycznych dzieci i

młodzieży. Mat. Prace Antrop., 74: 65-81.

15. Skibińska A. (1980) Dymorfizm cech somatycznych młodzieży dojrzałej. Mat.

Prace Androp.

16. Stanischer D. (1961), Uber den skdetometrishen mustang der geiedmassen bei

erwachsengen. Izwiestia na Instituta po Morfologia. BAN, Sofia s. 217-235.

17. Tatarczuk J., (2006) Biospołeczne uwarunkowania rozwoju somatycznego i

sprawność fizyczna wybranych grup młodzieży akademickiej. Uniwersytet Zie-

lonogórski, s. 141-151.

STRESZCZENIE

Celem pracy jest przedstawienie zróżnicowania międzypłciowego cech struktu-

ralnych i funkcjonalnych osobników dorosłych o identycznej wysokości ciała. Mate-

riał niniejszej pracy stanowią pomiary antropometryczne wykonane w latach 1995-

2010 przez pracowników AWF w Poznaniu i Uniwersytetu Zielonogórskiego wśród

kandydatów ubiegających się na studia wychowania fizycznego w liczbie 1969 osób

(w tym 680 mężczyzn i 1289 kobiet). Spośród badanych wybrano 10 grup wzro-

stowych poczynając od 162 cm do 182 cm w obrębie obu płci. Mierzono cechy

somatyczne: B-v, masę ciała, sst-sy, B-sy, a-daIII, a-a, ic-ic. Obliczono podstawowe

charakterystyki badanych cech, poziom istotności różnic badanych cech, a także

wskaźnik dymorfizmu płciowego Mollisona. Na podstawie analizy wyników

stwierdzono: 1. Rezultaty przeprowadzonej analizy wyników badań wskazują, że

dymorfizm płciowy w przedziale wysokości ciała od 162 cm do 168 cm jest słabiej

zaznaczony, a w miarę wzrostu wysokości od 170 do 182 cm jest coraz bardziej

wyrazisty. 2. Uzyskano dość mozaikowy obraz zmian i wyrazistości dymorfizmu

płciowego w obrębie analizowanych cech. Zaobserwowano charakterystyczne róż-

nice w wielkości dymorfizmu płciowego w badanych cechach somatycznych, a

mianowicie przeciętnie większe w populacji mężczyzn wartości masy ciała, długości

tułowia, długości kończyn górnych, szerokości barków – zaś większe u kobiet war-

tości długości kończyn dolnych i szerokości bioder.

Artykuł zawiera 22005 znaków ze spacjami + grafika

Dymorfizm płciowy wybranych cech somatycznych wśród studentów ...

Documents

Transcript of Dymorfizm płciowy wybranych cech somatycznych wśród studentów ...